ASQ - Bộ công cụ sàng lọc, phát hiện và can thiệp sớm trẻ có nhu cầu giáo dục đặc biệt

Nội dung text: ASQ - Bộ công cụ sàng lọc, phát hiện và can thiệp sớm trẻ có nhu cầu giáo dục đặc biệt

1. Tư liệu tham khảo Số 31 năm 2011 ___ ASQ - BỘ CÔNG CỤ SÀNG LỌC, PHÁT HIỆN VÀ CAN THIỆP SỚM TRẺ CÓ NHU CẦU GIÁO DỤC ĐẶC BIỆT LÊ THỊ MINH HÀ* TÓM TẮT ASQ (Ages and Stages Questionnaires) - Bảng câu hỏi Độ tuổi và Giai đoạn phát triển là hệ thống câu hỏi dành cho cha mẹ/người chăm sóc trẻ hoàn thiện nhằm sàng lọc và theo dõi sự phát triển toàn diện của trẻ từ 1 tháng đến 6 tuổi, trên cơ sở đó phát hiện sớm các nguy cơ chậm phát triển ở trẻ. ASQ sàng lọc và theo dõi 5 lĩnh vực phát triển của trẻ: giao tiếp, vận động thô, vận động tinh, giải quyết vấn đề và cá nhân - xã hội. Từ khóa: chẩn đoán đánh giá trẻ khuyết tật, bộ công cụ sàng lọc ASQ. ABSTRACT ASQ - The tool-kit for screening, detecting and early intervening children with special education needs The Ages & Stages Questionnaires (ASQ) is Questionnaires System completed by parents or other primary caregivers for screening and monitoring all developmental areas of a child from 1 month to 6 years old in order to early identify high risk in children with mental retard. The ASQ helps to screen and monitor five developmental areas: communication, gross motor, fine motor, problem solving and personal-social relationships. Keywords: diagnosis and assessment children with disability, ASQ - the tool-kit for screening. 1. Giới thiệu ASQ triển của trẻ em trên khắp Hoa Kì. Sử Trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt, dụng mô hình đánh giá này, trẻ không chỉ hầu như tất cả các nhà khoa học, các giáo được quan sát một lần mà còn được chăm viên, chuyên gia và cả phụ huynh đều tin sóc trong thời gian dài. Bởi vì, hệ thống tưởng rằng phát hiện sớm vấn đề trong ASQ dựa vào sự phát triển tự nhiên của quá trình phát triển của trẻ là cốt yếu để trẻ tại một thời điểm từ lúc phát hiện ra can thiệp kịp thời và hiệu quả. Thực tế vấn đề của trẻ hoặc kéo dài trong suốt hiện nay, xã hội có nhu cầu rất lớn về thời gian trẻ được chăm sóc và can thiệp việc chẩn đoán, đánh giá và can thiệp sớm. Những vấn đề của trẻ có thể nảy sớm trẻ có nguy cơ hoặc bị khuyết tật. sinh tại nhiều thời điểm trong quá trình Hiện nay, ASQ được nghiên cứu, phát triển của chúng, đòi hỏi hệ thống sử dụng rộng rãi như một công cụ sàng kiểm tra, đánh giá có hiệu quả dựa trên lọc, kiểm tra, đánh giá và can thiệp sự phát những phán đoán chuyên nghiệp và những thông tin dù rất nhỏ về hành vi của * TS, GVC, Trưởng khoa Giáo dục Đặc biệt đứa trẻ từ cha mẹ hoặc thành viên gia Trường ĐHSP TPHCM đình. 218
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lê Thị Minh Hà ___ 2. Quá trình xây dựng và phát triển tin cậy hơn 90%. Thứ ba, có sự phù hợp ASQ lớn giữa sự phân loại của cha mẹ trẻ sử Hệ thống ASQ được trình bày lần dụng bảng hỏi và sự phân loại của một đầu tiên trên một bài báo của Hilda chuyên gia đã được tập huấn (Knobloch Knobloch và các đồng nghiệp của bà xuất và những người khác). bản năm 1979 (Knobloch, Stevens, Từ năm 1983 đến 1985, việc sử Malone, Ellison & Risemburg, 1979). dụng ASQ đánh giá trẻ nhỏ được thực Trong nghiên cứu này, có 36 câu hỏi hiện khắp từ trung tâm chăm sóc sâu đánh giá sự phát triển của trẻ từ 20 đến (chuyên chăm sóc trẻ có nhu cầu giáo dục 32 tuần tuổi được gửi cho cha mẹ của đặc biệt) đến những cơ sở y tế địa 526 trẻ nhỏ 28 tuần tuổi có nguy cơ cao phương và cả bệnh viện đa khoa. Trong trong phát triển. Bảng hỏi đã được cha suốt thời gian này, những tiêu chí của mẹ trẻ hoàn thành và gửi lại. Theo điểm bảng hỏi dành cho trẻ 30 - 36 tháng tuổi số, trẻ được phân thành các mức độ: Bình đã được phát triển trên cơ sở của sáu thường, bất thường hoặc nghi ngờ. Khi bảng hỏi gốc dành cho cha mẹ. Năm được 40 tuần tuổi, trẻ được đánh giá tại 1985, kết quả nghiên cứu được thực hiện phòng khám chuyên môn hoặc bệnh viện. trong 3 năm cho thấy: có sự thống nhất Theo Knobloch (1979), đánh giá của cao giữa phụ huynh và chuyên gia trong chuyên gia và cha mẹ nhìn chung đã việc phân loại trẻ. thống nhất trong sự phân loại trẻ. Sự Trong những năm 1988 - 1991, thành công của nghiên cứu này cho thấy nghiên cứu nhằm tìm hiểu hai vấn đề: (i) có thể phát triển một hệ thống đánh giá Cha mẹ của nhóm trẻ chịu rủi ro cao có chức năng của trẻ sơ sinh và trẻ lớn dựa thể hoàn thành chính xác bảng hỏi trên những thông tin phản hồi từ cha mẹ không?; (ii) Có phải việc hoàn thành hoặc người chăm sóc chúng. bảng hỏi có ảnh hưởng đến thái độ và Vào năm 1980, nhóm tác giả thuộc kiến thức của phụ huynh về sự phát triển Chương trình can thiệp sớm, Trường Đại của trẻ? Những kết quả từ 3 năm nghiên học Oregon (Hoa kì) đã nhận được sự tài cứu rộng rãi cho thấy: Cha mẹ có thu trợ từ Viện Nghiên cứu người khuyết tật nhập thấp, cha mẹ có hạn chế về trình độ Hoa Kì để nghiên cứu hệ thống 6 bảng giáo dục chung, cha mẹ tuổi vị thành niên hỏi dành cho cha mẹ thực hiện đối với trẻ và cha mẹ bị lạm dụng, lệ thuộc đều có ở giai đoạn 4 tháng tuổi. Nghiên cứu đã thể hoàn thành chính xác bảng hỏi xem xét thời điểm có nguy cơ chậm phát (Squires, Potter, Bricker & Lamorey). Sự triển của trẻ nhỏ từ 4 - 24 tháng tuổi. hoàn thành bảng hỏi đã không cho kết Những phát hiện từ nghiên cứu này trong quả có ý nghĩa về sự thay đổi thái độ 3 năm đạt kết quả đáng khích lệ. Thứ hoặc sự gia tăng kiến thức về sự phát nhất, hầu hết phụ huynh không cảm thấy triển của trẻ ở phụ huynh. Mặc dù vậy, bị phiền toái khi hoàn thành bảng hỏi. các cuộc phỏng vấn đã phản ánh có sự Thứ hai, sự kiểm tra - kiểm tra lại có độ gia tăng kiến thức của người chăm sóc trẻ 219
3. Tư liệu tham khảo Số 31 năm 2011 ___ về việc quản lí hành vi và những trò chơi trình ASQ đã có hơn 8 000 bảng hỏi ASQ mới với trẻ, việc cha mẹ tích cực tham online được hoàn thành, 7 000 bảng hỏi gia chơi cùng với trẻ sẽ khuyến khích các giấy đã được thu thập và cuối 2004 họ đã kĩ năng chơi của chúng. Việc làm mẫu có số liệu của hơn 18 000 bảng hỏi ASQ. cho phụ huynh là yêu cầu cần thiết khi Ngoài kinh nghiệm làm việc của hoàn thành bảng hỏi. các chuyên gia, những phản hồi có tính Năm 1995, ASQ được xuất bản lần xây dựng từ phụ huynh, nhân viên thứ nhất, cũng là lúc các tác giả bắt đầu chương trình can thiệp sớm, nhân viên y cho giai đoạn hai của nghiên cứu - viết và khoa, chăm sóc trẻ em và giáo viên mầm phát triển bộ câu hỏi 4 - 60 tháng tuổi. non đã hợp thành hệ thống ASQ. Hơn Sau hai lần xuất bản vào giữa năm 1996 nữa, việc sử dụng chương trình ASQ cho và 1998, cuối cùng bảng hỏi dành cho trẻ việc sàng lọc trên trẻ từ lúc mới sinh đến 60 tháng tuổi đã được hoàn thành. 5 tuổi được tiếp tục đánh giá và phát triển Năm 1999, phiên bản ASQ-2 xuất tại các quốc gia và khu vực, như: Trung bản gồm 19 bộ câu hỏi. Các tác giả phát quốc, Úc, Ấn Độ, Đông Nam Á, Châu triển hệ thống ASQ có thể giáo dục điều Phi, Châu Âu, Trung và Nam Mỹ. Ngoài chỉnh trẻ bằng việc mở rộng việc sử dụng ra, ASQ đã được dịch ra nhiều thứ tiếng ASQ trong các chi nhánh giáo dục, sức như Hàn Quốc, Pháp, Na Uy, Somali, khỏe và phục vụ xã hội nhằm hỗ trợ và Hmong, Việt Nam và Trung Quốc. kiểm tra trẻ có vấn đề về phát triển như là Năm 2009, trên cơ sở hơn 30 năm một bộ phận của hệ thống nhận dạng nghiên cứu và sử dụng ASQ, phiên bản sớm. Đặc biệt chương trình “Head Start” thứ 3 của ASQ ra đời (ASQ-3). Trong (sự khởi đầu) có thể chỉ sử dụng bảng hỏi phiên bản này, các tác giả đã chỉnh sửa 5 48 tháng, “Healthy Start” (khởi đầu khỏe vấn đề chính: mạnh) có thể sử dụng bảng hỏi 12, 14, Thứ nhất, việc phân chia các giai 16, 18, 20, 24, 27, 30 tháng và chương đoạn tuổi cho thấy mỗi độ tuổi ứng với trình “Parents as Teacher” (cha mẹ là một cấp độ nhất định của bảng hỏi (chẳng giáo viên) trong các bang khác nhau của hạn ASQ - 12 tháng dành cho trẻ từ 11 Hoa Kì. Các bác sĩ nhi khoa, y tá, nhân tháng 0 ngày đến 12 tháng 30 ngày). viên xã hội và nhóm sàng lọc, can thiệp Thứ hai, bảng hỏi gồm 21 bộ cho sớm đã sử dụng ASQ như là một công cụ trẻ từ 1 đến 66 tháng với bản hướng dẫn đo lường có giá trị nhằm nhận dạng trẻ tỉ mỉ và đĩa CD, DVD kèm theo. chậm phát triển. Thứ ba, trên cơ sở số liệu của hơn Năm 2004, các tác giả Trường Đại 18.000 bảng hỏi đã được hoàn thành học Oregon đã bắt đầu xây dựng một trong suốt giai đoạn trước tuổi học, các trang web trình bày hệ thống ASQ. Cha tác giả đã chỉnh sửa và tin tưởng rằng mẹ/ người chăm sóc trẻ từ 50 bang đã sử những điểm chỉnh sửa này sẽ hỗ trợ dụng trang web để tìm hiểu và hoàn thiện chương trình đánh giá chuyên sâu sự phát bảng hỏi. Từ năm 2000 - 2004, chương triển của trẻ thông qua chương trình can 220
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lê Thị Minh Hà ___ thiệp sớm và liên kết với việc cung cấp đánh giá nhận thức, giao tiếp, phát triển dịch vụ cho gia đình. vận động và đánh giá cảm xúc xã hội ở Thứ tư, bảng đánh giá từng lĩnh vực trẻ tại 8 giai đoạn tuổi: 6, 12, 18, 24, 30, làm nổi bật từng kĩ năng phát triển của 36, 48, 60 tháng. Mỗi giai đoạn ASQ:SE trẻ và hướng dẫn người chăm sóc tổ chức có 7 lĩnh vực hành vi: Tự điều chỉnh, sự các hoạt động hấp dẫn để trẻ có thể phát phục tùng, giao tiếp, chức năng thích triển kĩ năng nào đó, chẳng hạn trẻ được ứng, tự quản, ảnh hưởng và tương tác với sử dụng rộng rãi bút chì, phấn màu và người xung quanh. kéo, giúp phát triển kĩ năng vận động 2.1. Nội dung ASQ-3 tinh. Cho đến nay, hệ thống sàng lọc Thứ năm, việc thay đổi trong cách ASQ-3 gồm 21 bộ bảng hỏi đã hình thành diễn đạt, sự minh họa và những ví dụ đã và được hoàn thiện bởi cha mẹ trẻ/người trở nên dễ hiểu cho nhiều item (tiêu chí) chăm sóc tại nhiều lĩnh vực phát triển của trong lần xuất bản thứ ba này, đặc biệt trẻ từ 1 tháng đến 6 tuổi (bao gồm các các item liên quan đến nền văn hóa đối bảng hỏi cho các giai đoạn: 2, 4, 6, 8, 10, với các gia đình đa sắc tộc. 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 27, 30, 33, 36, Cuối cùng, đã bổ sung thêm một 42, 48, 54 và 60 tháng tuổi). chương gồm chuỗi các sự kiện của gia Mỗi bộ bảng hỏi chứa đựng 30 item đình (nghiên cứu trường hợp) để phản hồi được viết một cách đơn giản, ngôn ngữ xu hướng sử dụng ASQ. trong sáng. Mỗi item đều tin cậy, dễ thực Việc mở rộng và chỉnh sửa lại toàn hiện, thích hợp với tuổi, giới tính và nhạy bộ hệ thống ASQ trong lần xuất bản thứ cảm với nền văn hóa. Các item được chia ba này tạo ra bộ công cụ hấp dẫn và hữu thành 5 lĩnh vực: Giao tiếp, vận động thô, dụng cho chương trình và thích hợp cho vận động tinh, giải quyết tình huống và kĩ cá nhân trong việc sàng lọc và theo dõi năng cá nhân – xã hội. trẻ em trong suốt những năm đầu tiên của Mỗi lĩnh vực của bảng hỏi được cuộc đời. chia 4 – 6 cấp độ. Khi thực hiện bảng hỏi, Ngoài ra, việc chỉnh sửa đạo luật ở mỗi item phụ huynh cần đánh dấu có Giáo dục trẻ khuyết tật ở Hoa Kì vào cuối nếu đứa trẻ thực hiện được hành vi theo năm 1990 và phong trào chăm sóc sức nội dung của item đó, đánh dấu thỉnh khỏe tâm thần của trẻ vào đầu năm 2000 thoảng nếu trẻ không thường xuyên thực đã thúc đẩy các tác giả (Squires, hiện được hành vi và đánh dấu không Twombly & Munkres, 2004) phát triển nếu đứa trẻ không thực hiện được. Phần ASQ:SE (Ages & Stages Questionnaires: đánh giá cá nhân bao gồm điểm cho các Social-Emotional) - Bảng hỏi tuổi và giai trả lời đúng, tổng điểm đúng được so đoạn phát triển: Cảm xúc - Xã hội kèm sánh với bảng điểm sàng lọc đã được xác theo bản hướng dẫn sử dụng. Bộ công cụ lập. sàng lọc này, có thể dùng chung với một Khi sử dụng ASQ-3, cần chọn bảng công cụ phát triển chung (ASQ-3) để hỏi phù hợp với độ tuổi của trẻ vào đúng 221
5. Tư liệu tham khảo Số 31 năm 2011 ___ thời điểm sàng lọc. Ví dụ bảng hỏi 12 ASQ tại gia đình trẻ sẽ tạo cơ hội cho trẻ tháng dành cho trẻ từ 11 tháng 0 ngày học tập và phát huy tích tích cực của cha đến 12 tháng 30 ngày. Nói cách khác, chỉ mẹ qua việc tương tác với trẻ. những trẻ trong độ tuổi này mới dùng ASQ-3 còn có phần hướng dẫn sử bảng hỏi 12 tháng. dụng nhanh (Squires & Briker, 2009) Nếu đứa trẻ ít hơn 24 tháng tuổi tại thiết kế cho các chuyên gia bận rộn. Các thời điểm sàng lọc và bị sinh non trước 3 tác giả Twombly, Squires và Munkres, tuần trở lên, thì cần phải điều chỉnh tuổi 2009) đã xây dựng DVD mô tả trình tự của trẻ để quyết định lựa chọn bảng hỏi sử dụng và hoàn thành bảng hỏi, cho phù hợp với tuổi và giai đoạn chính xác điểm ASQ-3. Trang web nào để lấy thông tin về sự phát triển của www.ageandstage.com là nơi truy cập trẻ. Điều chỉnh tuổi của trẻ bằng cách thông tin về tài liệu tập huấn cho người thêm số tuần mà trẻ đẻ thiếu vào ngày quản lí và nhân viên chương trình cũng sinh thực của trẻ. Ví dụ con của bạn sinh như phụ huynh. Hơn nữa, ASQ online ngày 16 tháng 9 năm 2009 và bị sinh non còn có cả ASQ Pro (ASQ chuyên 4 tuần. Ngày sinh đúng của trẻ sẽ là ngày nghiệp), ASQ bậc cao và hình thức ASQ sinh thực cộng với 4 tuần. Như vậy, tuổi Hub (ASQ trung tâm) là một hệ thống của trẻ sau điều chỉnh là ngày 14 tháng quản lí trực tuyến hỗ trợ việc sàng lọc, 10 năm 2009. chấm điểm tự động, lưu trữ thông tin và Bộ gốc của bảng hỏi, có thể trên chương trình số liệu báo cáo về đứa trẻ. giấy hoặc trên CD-ROM và trang điện tử ASQ chuyên nghiệp được hướng đến trực tuyến (online) thông qua đường dẫn những đứa trẻ là con một và người sử truyền ASQ. ASQ tiếp cận gia đình (ASQ dụng độc thân. ASQ bậc cao hướng đến Family Access) là hệ thống bảng hỏi chương trình bậc cao. ASQ trung tâm là hoàn thiện trực tuyến, cho phép những một cấp độ quản lí tính toán cao thu thập phụ huynh nếu không thể hoàn thiện số liệu từ ASQ chuyên nghiệp và ASQ bảng hỏi trực tuyến cho con, thì họ có thể bậc cao. sử dụng một vị trí riêng tư của trang web. Bộ công cụ ASQ-3 còn bao gồm đồ Chương trình có thể do gia đình lựa chọn chơi và sách khuyến khích sự tham gia truy cập hệ thống ASQ trên một vị trí của của trẻ. Twombly & Fink, 2004, 2008 đã một máy vi tính đã được cài đặt tại xây dựng bộ tài tiệu dạy học tích cực theo nhà/trung tâm y tế/trường học và những tuổi và giai đoạn (Ages & Stages môi trường chăm sóc trẻ khác. Sau đó Learning Activities), gồm có những bộ bảng hỏi được gửi lại bằng thư điện tử trò chơi và ý tưởng tương tác theo từng đến một trung tâm của địa phương hoặc lĩnh vực phát triển của ASQ. Mỗi bộ trung tâm chăm sóc y tế ban đầu, hoặc cung cấp cho phụ huynh một bảng miêu gửi báo cáo đến chương trình điện tử qua tả ngắn gọn sự phát triển đặc trưng và 5 - hệ thống online để tính điểm. Farrel & 8 hoạt động giúp trẻ khám phá các lĩnh Potter (1995) đã chỉ ra cách thực hiện vực phát triển. Việc tích cực sử dụng tài 222
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lê Thị Minh Hà ___ liệu an toàn, phù hợp tuổi tại nhà đã chuyên gia giữ một trang tóm tắt kết quả khuyến khích phụ huynh gần gũi – tương bảng hỏi và cha mẹ giữ một trang để sau tác với trẻ. này tham khảo về mức độ phát triển của 2.2. Mục tiêu sử dụng hệ thống ASQ con họ. Bảng hỏi ASQ có thể sử dụng cho Việc tính điểm của bảng hỏi, cha hai mục đích quan trọng. Thứ nhất, mẹ trả lời có, thỉnh thoảng và không, chúng được sử dụng sàng lọc trẻ từ sơ sau đó đánh dấu lần lượt vào các điểm sinh đến 6 tuổi. Chẳng hạn, phụ huynh có 10, 5 và 0, và tổng điểm cho mỗi lĩnh vực thể hoàn thiện bảng hỏi cho con của họ phát triển. Có 5 lĩnh vực điểm được so trước khi đến một nhà trẻ hoặc tại nơi sánh với những điểm giới hạn. Những trẻ kiểm tra sức khỏe của trẻ. Thứ hai, bảng có điểm số rơi vào vùng trắng của thanh hỏi có thể được sử dụng để đánh giá đồ thị cần được xem xét sự phát triển những trẻ có rủi ro vì khiếm khuyết hoặc thích hợp và nên tiếp tục quá trình sàng chậm phát triển do hệ quả từ yếu tố y lọc tại một khoảng thời gian nhất định khoa, chẳng hạn như sinh nhẹ cân, sinh tiếp theo. Những trẻ có điểm số kiểm tra non, sinh hút, bệnh nặng, hoặc từ những rơi vào vùng màu xám đậm trong giới yếu tố môi trường như nghèo đói, cha mẹ hạn (≥1.0 và <2.0 độ lệch chuẩn mức sa sút trí tuệ, cha mẹ có tiền sử bị lạm dưới có ý nghĩa) có thể yêu cầu chú ý dụng hoặc bị bỏ rơi hoặc cha mẹ vị thành chặt chẽ và đặc biệt tích cực hoặc sàng niên. lọc lại, mặc dầu, điểm kiểm tra trong giới Việc sử dụng bảng hỏi có tính linh hạn không thể hiện một sự cần thiết cho hoạt. Chẳng hạn, bảng hỏi có thể sử dụng việc đánh giá xa hơn. Nếu điểm của một cho trẻ tại thời điểm trẻ khoảng 6 tháng đứa trẻ rơi vào vùng đen đậm trên thanh tuổi (hoặc 12 tháng tuổi ), chỉ một lần, biểu đồ ở một vài lĩnh vực phát triển (ví hoặc tại nhiều thời điểm khác nhau khi dụ như giao tiếp, vận động tinh) thì cần trẻ khoảng 12, 24, 33 tháng tuổi được yêu cầu chẩn đoán đánh giá xa hơn. * Quản lí và tính điểm ASQ 3. Kết luận Mặc dù bảng hỏi được thiết kế để Tóm lại, đánh giá sự phát triển của cha mẹ hoàn thiện, nhưng ASQ-3 vẫn đòi trẻ cần thực hiện thường xuyên và định kì hỏi các chuyên gia tham dự. Các chuyên bởi vì hành vi của trẻ thay đổi một cách gia thiết lập hệ thống sàng lọc và đánh nhanh chóng trong những năm đầu đời. giá, tập huấn cá nhân, tính điểm bảng hỏi Phụ huynh tham gia sàng lọc, phát hiện và đưa ra những thông tin phản hồi đến và can thiệp sớm cho con của mình vừa cha mẹ của trẻ. Tờ thông tin tóm tắt giúp chi phí hiệu quả vừa làm tăng độ ASQ-3 cho mỗi độ tuổi bao gồm câu hỏi chính xác của những đánh giá sàng lọc. ASQ-3, nó quy định khoảng trống cho Bởi vì cha mẹ chính là người lựa chọn độ điểm từng câu hỏi cũng như khoảng trống tuổi và thông tin về con của họ ghi lại những thông tin cơ bản về đứa trẻ (Bodnarchuk & Eaton, 2004; Dieterich, và những ý kiến chung từ cha mẹ. Các landry. Smith, Swank & Herbrt, 2006; 223
7. Tư liệu tham khảo Số 31 năm 2011 ___ Fenson và những người khác, 2007; Trường Đại học Oregon thực hiện tập O’nill, 2007). Hơn nữa, chính phụ huynh huấn sâu, rộng hệ thống ASQ tại hợp tác tích cực trong việc đánh giá và TPHCM, mong đóng góp thêm một công can thiệp sớm cho con của họ sẽ giúp họ cụ hữu hiệu trong việc sàng lọc, phát hiện thu được những thông tin giá trị về các và can thiệp sớm cho trẻ có nhu cầu đặc mốc, giai đoạn phát triển của con họ và kĩ biệt tại Việt Nam. (Có thể tham khảo về thuật can thiệp sớm phù hợp tại nhà. ASQ trên trang web: Hệ thống ASQ đã được thực hiện ở www.ageandstage.com) nhiều nước trên thế giới. Ở Việt Nam, Các tác giả chính của ASQ tháng 3-2008 TS. Jantina Clliford và Th.s 1. Jane Squires, Giám đốc Chương Elizabeth Twombly thuộc Chương trình trình can thiệp sớm, Trung tâm phát triển can thiệp sớm, Trường Đại học Oregon con người, Trường Đại học Oregon, đã kết hợp với Sở Giáo dục & Đào tạo Eugene. TPHCM và khoa Giáo dục Đặc biệt Squires là chuyên gia can thiệp sớm Trường Đại học Sư phạm TPHCM tổ và giáo dục đặc biệt trẻ mầm non. Bà đã chức tập huấn bộ công cụ sàng lọc ASQ. đứng đầu nhiều công trình nghiên cứu Tuy nhiên, hiện nay việc sử dụng ASQ trong ASQ và đặc biệt lĩnh vực phát triển để sàng lọc, phát hiện và can thiệp sớm cảm xúc - xã hội của trẻ. Bà còn tích cực cho trẻ ở Việt Nam chưa được thực hiện điều hành các tập huấn quốc gia liên quan rộng rãi. Tháng 3-2011, chúng tôi có dịp đến sàng lọc phát triển cũng như lôi cuốn được tham gia hiệu đính bản dịch ASQ-3 phụ huynh vào quá trình điều chỉnh sự từ tiếng Anh sang tiếng Việt, được tham phát triển của con họ. Bà đã nghiên cứu dự những buổi báo cáo nghiên cứu, tập phát hiện sớm khiếm khuyết cảm xúc - xã huấn về ASQ, được tham gia chương hội ở trẻ trước tuổi học và tiếp cận hệ trình can thiệp sớm trẻ tự kỷ và trẻ chậm thống phương pháp củng cố cảm xúc - xã phát triển trí tuệ tại Trung tâm phát triển hội ở trẻ sơ sinh. con người của Trường Đại học Oregon và 2. Diane Bricker, Nguyên giám đốc thăm chương trình ứng dụng giáo dục Chương trình can thiệp sớm, Trung tâm theo hệ thống ASQ (“Head Start”). Viết phát triển con người (1978-2004), bài này, chúng tôi mong muốn giới thiệu Trường Đại học Oregon, Eugene. đến các chuyên gia về giáo dục đặc biệt, Bricker là chuyên gia can thiệp phụ huynh, giáo viên và tất cả những sớm, giao tiếp và giáo dục đặc biệt. Từ người quan tâm đến trẻ em một bộ công năm 1980, bà đã nghiên cứ bộ công cụ cụ sàng lọc, phát hiện và can thiệp sớm ASQ cho trẻ trước tuổi học và phụ trách trẻ có nhu cầu đặc biệt. Chúng tôi hy nghiên cứu hệ thống ASQ. Bà đã cho vọng trong thời gian tới Khoa Giáo dục xuất bản rộng rãi công cụ chẩn đoán/ Đặc biệt Trường Đại học Sư phạm đánh giá và chuẩn bị cho can thiệp sớm. TPHCM sẽ sớm hợp tác cùng các chuyên 3. Elizabeth Twombly, trợ lí nghiên gia tại Chương trình can thiệp sớm cứu Chương trình can thiệp sớm, Trung 224
8. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lê Thị Minh Hà ___ tâm phát triển con người, Trường Đại học những khóa tập huấn quốc tế về ASQ và Oregon, Eugene. ASQ cảm xúc - xã hội. Bà tập trung vào Hai mươi năm qua, Twombly là trợ lượng giá sự phát triển sớm của trẻ gắn lí chương trình ASQ. Bà tham gia xây liền với sự phát triển sức khỏe của trẻ em dựng, chỉnh sửa các tiêu chí cho việc xuất nước ngoài làm con nuôi và hỗ trợ cho bản lần thứ 3 của ASQ và lĩnh vực cảm gia đình họ. xúc - xã hội của ASQ (ASQ:SE). 6. Kimberly Murphy, trợ lí Chương Twombly đã thực hiện kĩ thuật chẩn đoán trình can thiệp sớm, Trung tâm phát triển và các tập huấn trong nước và một số con người, Trường Đại học Oregon, nước khác sử dụng ASQ và ASQ:SE Eugene. trong các tổ chức xã hội, giáo dục, sức Bà Murphy tham gia xử lí số liệu khỏe và y tế. Bà thu hút được phụ huynh nghiên cứu của cả ASQ và ASQ cảm xúc tham gia vào hệ thống can thiệp sớm và - xã hội. để quy chuẩn lại các tiêu chí cho giáo dục trẻ sơ sinh, xem xét đến yếu tố ASQ-3, phục vụ trang web cũng như biên văn hóa trong đánh giá và can thiệp sức tập nội dung, liên kết và thiết kế web site khỏe tâm thần trẻ sơ sinh và hệ thống cho bộ số liệu ASQ quốc gia. chăm sóc trẻ bị sơ sinh bị bỏ rơi. 7. Robert Hoselton, trợ lí nghiên 4. Robert Nicket, chuyên gia nhi, cứu Chương trình can thiệp sớm, Trung Giám đốc Nhi khoa thuộc Trung tâm tâm phát triển con người, Trường đại học phục hồi và phát triển trẻ em, Đại học Y Oregon, Eugene. khoa Oregon, Eugene. Đóng góp quan trọng nhất của ông Bác sĩ Nicket đã chế tạo ra dụng cụ là tập hợp xử lí và phân tích số liệu cho phát triển vận động cho trẻ sơ sinh và cả phần kĩ thuật của các báo cáo ASQ. Ông công cụ sàng lọc phát triển vận động của Hoselton đã thiết kế và phát triển web trẻ từ 0 - 3 tuổi, tham gia chương trình site và đưa online vào sử dụng số liệu tập huấn cho các chuyên gia chăm sóc ASQ quốc gia. sức khỏe trẻ trước tuổi học. Là thành viên 8. LaWanda Potter, chịu trách của hội Nhi khoa phát triển, ông tham gia nhiệm và quản lí Chương trình chăm sóc chăm sóc sức khỏe cho trẻ có nhu cầu giáo dục mầm non, ngoại ô Oregon. đặc biệt tại văn phòng ở Eugene và Bà Potter đã tập trung nghiên cứu Portland và cả những nơi xa hơn. ASQ bao gồm việc chỉnh sửa các câu hỏi 5. Jantina Clifford, chuyên gia hỗ và phân tích số liệu nghiên cứu. Bà còn trợ Chương trình can thiệp sớm, Trung thực hiện tập huấn hệ thống ASQ mở tâm phát triển con người, Trường Đại học rộng sang các bang khác. Bà Potter là Oregon, Eugene. một đồng tác giả cùng phát triển đĩa Clifford là chuyên gia giáo dục DVD ASQ tại gia đình, tập huấn cho các mầm non, bà tham gia các khóa đào tạo nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc và can giáo viên cho chương trình can thiệp sớm thiệp sớm/chương trình giáo dục đặc biệt và giáo dục đặc biệt mầm non, thực hiện trẻ mầm non. 225
9. Tư liệu tham khảo Số 31 năm 2011 ___ 9. Linda Mounts, chuyên gia phát Bà Farrell là giám đốc Trung tâm triển trẻ sơ sinh, vùng Vịnh Đông Bắc, cung cấp dịch vụ cho trẻ từ sơ sinh đến Oakland, California. 5 tuổi chậm phát triển chức năng hoặc Bà Mounts là chuyên gia phát triển khuyết tật. Bà là người đầu tiên triển trẻ sơ sinh, bà đã có hơn 30 năm làm việc khai ASQ ở nông thôn. Thực hiện tập tại phòng khám lâm sàng, nghiên cứu trẻ huấn và tư vấn sử dụng hệ thống ASQ ở sơ sinh và trẻ mới biết đi. Bà đã cộng tác 25 bang. Bà cũng là chuyên gia thực với chương trình nghiên cứu phát triển hiện ASQ sàng lọc, tìm kiếm và can ASQ trong việc đánh giá trẻ từ sơ sinh thiệp sớm trẻ cho cộng đồng binh lính đến 3 tuổi tại vùng Vịnh Đông Bắc nước ngoài. Bà Farrell là một trong California. đồng tác giả của ASQ trên đĩa DVD tại 10. Jane Farrell, chuyên gia can gia đình và trực tiếp thực hiện tập huấn thiệp sớm và giáo dục đặc biệt trẻ mầm ASQ khắp Hoa Kì. non, Trung tâm chăm sóc giáo dục trẻ mầm non, ngoại ô Oregon. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Elizabeth Twomly, Diane Bricker, Jane Squires (2003), The ASQ:SE User’s Guide (for the Ages & Stage Questionnaires®:Social-Emotional), Paul H Brookes Pulishing Co. 2. Elizabeth Twomly, Diane Bricker, Jane Squires, Lawanda Potter (2009), ASQ-3™ User’s Guide, Paul H Brookes Pulishing Co. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 28-6-2011; ngày chấp nhận đăng: 07-9-2011) 226