Bài giảng Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu

113 trang hapham 3070

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_cac_he_quan_tri_co_so_du_lieu.pdf

Nội dung text: Bài giảng Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu

GIÁO TRÌNH CÁC HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chương 1 TỔNG QUAN CƠ SỞ DỮ LIỆU ACCESS 1. GIỚI THIỆU MICROSOFT ACCESS Microsoft Access là một Hệ Quản Trị Cơ Sở Dữ Liệu (QTCSDL) tương tác người sử dụng chạy trong mơi trường Windows. Microsoft Access cho chúng ta một cơng cụ hiệu lực và đầy sức mạnh trong cơng tác tổ chức, tìm kiếm và biểu diễn thơng tin. Microsoft Access cho ta các khả năng thao tác dữ liệu, khả năng liên kết và cơng cụ truy vấn mạnh mẽ giúp quá trình tìm kiếm thơng tin nhanh. Người sử dụng cĩ thể chỉ dùng một truy vấn để làm việc với các dạng cơ sở dữ liệu khác nhau. Ngồi ra, cĩ thể thay đổi truy vấn bất kỳ lúc nào và xem nhiều cách hiển thị dữ liệu khác nhau chỉ cần động tác nhấp chuột. Microsoft Access và khả năng kết xuất dữ liệu cho phép người sử dụng thiết kế những biểu mẫu và báo cáo phức tạp đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quản lý, cĩ thể vận động dữ liệu và kết hợp các biểu mẫu va báo cáo trong một tài liệu và trình bày kết quả theo dạng thức chuyên nghiệp. Microsoft Access là một cơng cụ đầy năng lực để nâng cao hiệu suất cơng việc. Bằng cách dùng các Wizard của MS Access và các lệnh cĩ sẵn (macro) ta cĩ thể dễ dàng tự động hĩa cơng việc mà khơng cần lập trình. Đối với những nhu cầu quản lý cao, Access đưa ra ngơn ngữ lập trình Access Basic (Visual Basic For application) một ngơn ngữ lập trình mạnh trên CSDL. 2. KHỞI ĐỘNG VÀ THỐT KHỎI ACCESS 2.1. Khởi động ACCESS Chọn nút Start trên thanh Task bar Chọn Programs Chọn Microsoft ACCESS Khoa Cơng nghệ Thơng tin 79
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Khung hội thoại Microsoft ACCESS gồm: Create a New Database Using : Tạo CSDL ứng dụng mới. Blank Database : Tạo CSDL trống. Database Wizard : Tạo với sự trợ giúp của Wizard. Open an Existing Database : Mở một CSDL cĩ sẵn. 2.2. Thốt khỏi ACCESS Chọn File/Exit hoặc nhấn tổ hợp phím ALT+F4 3. CÁC THAO TÁC TRÊN TẬP TIN CƠ SỞ DỮ LIỆU ACCESS 3.1. Tạo một tập tin CSDL Thực hiện các thao tác sau: Chọn File/New hoặc chọn biểu tượng New trên thanh cơng cụ Chọn Database, chọn OK Trong mục Save in: Chọn thư mục cần chứa tên tập tin. File name: Chọn tên tập tin cần tạo (Phần mở rộng mặc định là MDB) 3.2. Mở một CSDL đã tồn tại trên đĩa Chọn File/Open database (Hoặc click biểu tượng Open) Trong mục Look in : Chọn thư mục cần chứa tên tập tin cần mở. File name: Chọn tên tập tin cần mở. Chọn Open 3.3. Đĩng một CSDL Chọn File/Close hoặc ALT+F4 3.4. Các thành phần cơ bản của một tập tin CSDL ACCESS Một tập tin CSDL ACCESS gồm cĩ 6 thành phần cơ bản sau Bảng (Tables) : Là nơi chứa dữ liệu Khoa Cơng nghệ Thơng tin 80
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Truy vấn (Queries) : Truy vấn thơng tin dựa trên một hoặc nhiều bảng. Biểu mẫu (Forms) : Các biểu mẫu dùng để nhập dữ liệu hoặc hiển thị dữ liệu. Báo cáo (Reports) : Dùng để in ấn. Pages (Trang) : Tạo trang dữ liệu. Macros (Tập lệnh) : Thực hiện các tập lệnh. Modules (Đơn thể) : Dùng để lập trình Access Basic 4. CÁCH SỬ DỤNG CỬA SỔ DATABASE Như đã nĩi ở trên, một CSDL của Access chứa trong nĩ 7 đối tượng chứ khơng đơn thuần là bảng dữ liệu. Sau khi tạo mới một CSDL hoặc mở một CSDL cĩ sẵn Access sẽ hiển thị một cửa sổ Database, trên đĩ hiển thị tên của CSDL đang mở và liệt kê 7 đối tượng mà nĩ quản lý, mỗi lớp đối tượng đều được phân lớp rõ ràng để tiện theo dõi. 4.1. Tạo một đối tượng mới Trong cửa sổ Database, chọn tab chứa đối tượng cần tạo (Bảng, Truy vấn, Biểu mẫu, Báo cáo, ) hoặc thực hiện lệnh View/D atabase Object - Table/Query/Form/ReportPages/Macros/Modules Chọn nút New. 4.2. Thực hiện một đối tượng trong CSDL Trong cửa sổ Database, chọn tab cần thực hiện. Cửa sổ Database liệt kê tên các đối tượng cĩ sẵn, chọn tên đối tượng cần mở. Chọn nút Open (đối với Bảng, Truy vấn, Biểu mẫu, Trang) hoặc Preview (đối với Báo biểu) hoặc Run (đối với Macro và Module). 4.3. Sửa đổi một đối tượng cĩ sẵn trong CSDL Trong cửa sổ Database, chọn tab cần thực hiện. Cửa sổ Database liệt kê tên các đối tượng cĩ sẵn, chọn tên đối tượng cần mở, Chọn nút Design. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 81
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chương 2 BẢNG DỮ LIỆU Bảng là đối tượng chủ yếu chứa các thơng tin cần quản lý, cĩ thể đĩ chỉ là một vài địa chỉ đơn giản hay cả vài chục nghìn bản ghi chứa đựng thơng tin liên quan đến các hoạt động SXKD của một cơng ty xuất nhập khẩu nào đĩ. Trước khi ta muốn làm việc với bất kỳ một CSDL nào thì ta phải cĩ thơng tin để quản lý, các thơng tin đĩ nằm trong các bảng, nĩ là cơ sở để cho người sử dụng tạo các đối tượng khác trong CSDL như truy vấn, biểu mẫu, báo biểu 1. THIẾT KẾ CƠ SỞ DỮ LIỆU Một CSDL được thiết kế tốt cho phép người sử dụng truy cập nhanh chĩng đến những thơng tin cần tham khảo, giúp tiết kiệm được thời gian truy xuất thơng tin. Một CSDL thiết kế tốt giúp người sử dụng rút ra được những kết quả nhanh chĩng và chính xác hơn. Để thiết kế một CSDL tốt chúng ta phải hiểu cách mà một Hệ QTCSDL quản trị các CSDL như thế nào. MS Access hay bất kỳ một Hệ QTCSDL nào cĩ thể cung cấp các thơng tin cho chúng ta một cách chính xác và hiệu quả nếu chúng được cung cấp đầy đủ mọi dữ kiện về nhiều đối tượng khác nhau lưu trữ trong các bảng dữ liệu. Ví dụ ta cần một bảng để chứa thơng tin về lý lịch của cán bộ, một bảng khác để chứa các đề tài nguyên cứu khoa học của các cán bộ Khi bắt tay thiết kế CSDL, chúng ta phải xác định và phân tích các thơng tin muốn lưu trữ thành các đối tượng riêng rẽ, sau đĩ báo cho Hệ QTCSDL biết các đối tượng đĩ liên quan với nhau như thế nào. Dựa vào các quan hệ đĩ mà Hệ QTCSDL cĩ thể liên kết các đối tượng và rút ra các số liệu tổng hợp cần thiết. CÁC BƯỚC THIẾT KẾ CSDL Bước 1: Xác định mục tiêu khai thác CSDL của chúng ta. Điều này quyết định các loại sự kiện chúng ta sẽ đưa vào MS Access. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 82
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Bước 2: Xác định các bảng dữ liệu cần thiết. Mỗi đối tượng thơng tin sẽ hình thành một bảng trong CSDL của chúng ta. Bước 3: Sau khi đã xác định xong các bảng cần thiết, tiếp đến ta phải chỉ rõ thơng tin nào cần quản lý trong mỗi bảng, đĩ là xác định các trường. Mỗi loại thơng tin trong bảng gọi là trường. Mọi mẫu in trong cùng một bảng đều cĩ chung cấu trúc các trường. Ví dụ: Trong lý lịch khoa học cán bộ, những trường (thơng tin) cần quản lý là: “HỌ VÀ TÊN”, “CHUYÊN MƠN”, “HỌC VỊ”, “HỌC HÀM”, Bước 4: Xác định các mối quan hệ giữa các bảng. Nhìn vào mỗi bảng dữ liệu và xem xét dữ liệu trong bảng này liên hệ thế nào với dữ liệu trong bảng khác. Thêm trướng hoặc tạo bảng mới để làm rõ mối quan hệ này. Đây là vấn đề hết sức quan trọng, tạo được quan hệ tốt sẽ giúp chúng ta nhanh chĩng truy tìm tìm và kết xuất dữ liệu. Bước 5: Tinh chế, hiệu chỉnh lại thiết kế. Phân tích lại thiết kế ban đầu để tim lỗi, tạo bảng dữ liệu và nhập vào vài bản ghi, thử xem CSDL đĩ phản ánh thế nào với những yêu cầu truy xuất của chúng ta, cĩ rút được kết quả đúng từ những bảng dữ liệu đĩ khơng. Thực hiện các chỉnh sửa thiết kế nếu thấy cần thiết. 2. KHÁI NIỆM VỀ BẢNG Bảng là nơi chứa dữ liệu về một đối tượng thơng tin nào đĩ như SINH VIÊN, HĨA ĐƠN, Mỗi hàng trong bảng gọi là một bản ghi (record) chứa các nội dung riêng của đối tượng đĩ. Mỗi bản ghi của một bảng đều cĩ chung cấu trúc, tức là các trường (field). Ví dụ: Cho bảng dưới đây để quản lý lý lịch khoa học cán bộ trong trường đại học, cĩ các trường MACB (Mã cán bộ), TRINHDOVH (Trình độ văn hĩa), CHUYENMON (Chuyên mơn), Trong một CSDL cĩ thể chứa nhiều bảng, thường mỗi bảng lưu trữ nhiều thơng tin (dữ liệu) về một đối tượng thơng tin nào đĩ, mỗi một thơng tin đều cĩ những kiểu đặc trưng riêng, mà với Access nĩ sẽ cụ thể thành những kiểu dữ liệu của các trường. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 83
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 3. TẠO BẢNG MỚI TRONG CƠ SỞ DỮ LIỆU Trong MS Access cĩ hai cách để tạo bảng, một là cách dùng Table Wizard, nhưng các trường ở đây MS Access tự động đặt tên và khơng cĩ bàn tay can thiệp của người sử dụng. Ở đây, sẽ đưa ra cách tạo mới bảng hồn tồn do người sử dụng. 3.1. Tạo bảng khơng dùng Table Wizard Trong cửa sổ Database, chọn tab Table (hoặc Lệnh View/Daatbase object - Table) Chọn nút New, xuất hiện hộp thoại Datasheet View: Trên màn hình sẽ xuất hiện một bảng trống với các trường (tiêu đề cột) lần lượt Field1, field2 Design View: Trên màn hình xuất hiện cửa sổ thiết kế bảng, người sử dụng tự thiết kế bảng. Table Wizard: Thiết kế bảng với sự trợ giúp của MS Access Import table: Nhập các bảng và các đối tượng từ các tập tin khác vào CSDL hiện thời. Link table: Tạo bảng bằng cách nối vào CSDL hiện thời các bảng của CSDL khác. Chọn chức năng Design View, chọn OK. 3.2. Sử dụng Design View Field Name: Tên trường cần đặt (thơng tin cần quản lý) Data Type: Kiểu dữ liệu của trường Desciption: Mơ tả trường, phần này chỉ mang ý nghĩa làm rõ thơng tin quản lý, cĩ thể bỏ qua trong khi thiết kế bảng. Field properties: Các thuộc tính của trường Xác định khố chính của bảng (nếu cĩ) Xác định thuộc tính của bảng, Lưu bảng dữ liệu Khoa Cơng nghệ Thơng tin 84
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Đặt tên trường Tên trường ở đây khơng nhất thiết phải cĩ độ dài hạn chế và phải sát nhau, mà ta cĩ thể đặt tên trường tùy ý nhưng khơng vượt quá 64 ký tự kể cả ký tự trắng. Lưu ý rằng, tên trường cĩ thể đặt dài nên nĩ dẽ mơ tả được thơng tin quản lý, nhưng sẽ khĩ khăn hơn khi ta dùng các phát biểu SQL và lập trình Access Basic. Do đĩ khi đặt tên trường ta nên đặt ngắn gọn, dễ gợi nhớ và khơng chứa ký tự trắng. Kiểu dữ liệu MS Access cung cấp một số kiểu dữ liệu cơ bản sau: Kiểu dữ liệu Dữ liệu vào Kích thước Text Văn bản Tối đa 255 byte Memo Văn bản nhiều dịng, trang Tối đa 64000 bytes Number Số 1,2,4 hoặc 8 byte Date/Time Ngày giờ 8 byte Currency Tiền tệ (Số) 8 byte ACCESS tự động tăng lên một Auto number khi một bản ghi được tạo 4 byte Yes/No Lý luận (Boolean) 1 bit OLE Object Đối tượng của phần mềm khác Tối đa 1 giga byte Trường nhận giá trị do Lookup Wizard người dùng chọn từ 1 bảng khác hoặc 1 danh sách giá trị định trước Hyper link Liên kết các URL Quy định thuộc tính, định dạng cho trường Đặt thuộc tính là một phần khơng kém quan trọng, nĩ quyết định đến dữ liệu thực sự lưu giữa trong bảng, kiểm tra độ chính xác dữ liệu khi nhập vào, định dạng Khoa Cơng nghệ Thơng tin 85
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" dữ liệu nhập vào Mỗi một kiểu dữ liệu sẽ cĩ các thuộc tính và các đặc trưng và khác nhau. Sau đây là các thuộc tính, định dạng của các kiểu dữ liệu. Để tăng thêm tốc độ xử lý khi nhập dữ liệu cũng như các cơng việc tìm kiếm sau này thì việc quy định dữ liệu rất quan trọng. Các trường trong ACCESS cĩ các thuộc tính sau: 3.2.1. Field Size Quy định kích thước của trường và tùy thuộc vào từng kiểu dữ liệu Kiểu Text: Chúng ta quy định độ dài tối đa của chuỗi. Kiểu Number: Cĩ thể chọn một trong các loại sau: Byte: 0 255 Integer: -32768 32767 Long Integer: -3147483648 3147483647 Single:-3,4x1038 3,4x1038 (Tối đa 7 số lẻ) Double: -1.797x10308 1.797x10308 (Tối đa 15 số lẻ) Decimal Places Quy định số chữ số thập phân ( Chỉ sử dụng trong kiểu Single và Double) Đối với kiểu Currency mặc định decimal places là 2 3.2.2. Format Quy định dạng hiển thị dữ liệu, tùy thuộc vào từng kiểu dữ liệu. Kiểu chuỗi: Gồm 3 phần ; ; Trong đĩ: : Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp cĩ chứa văn bản. : Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp khơng chứa văn bản. : Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp null Khoa Cơng nghệ Thơng tin 86
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Các ký tự dùng để định dạng chuỗi Ký tự Tác dëch vủ du lëchụng @ Chuỗi ký tự > Đổi tất cả ký tự nhập vào thành in hoa Ký tự nằm sau dấu \ [black] [White] [red] Màu Hoặc [ ] Trong đĩ 0 Tinhoc TINHOC < TINHOC Tinhoc @;”Khơng cĩ”;”Khơng biết” Chuỗi bất kỳ Hiển thị chuỗi Chuỗi rỗng Khơng cĩ Giá trị trống (Null) Khơng biết Kiểu Number Định dạng do ACCESS cung cấp Dạng Dữ liệu Hiển thị General Number 1234.5 1234.5 Currency 1234.5 $1.234.50 Fixed 1234.5 1234 Khoa Cơng nghệ Thơng tin 87
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Standard 1234.5 1,234.50 Pecent 0.825 82.50% Scientific 1234.5 1.23E+03 Định dạng do người sử dụng ; ; ; :Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp số dương. : Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp số âm. : Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp số bằng zero. : Chuỗi định dạng tương ứng trong trường hợp null. Các ký tự định dạng Ký tự Tác dụng .(Period) Dấu chấm thập phân ,(comma) Dấu phân cách ngàn 0 Ký tự số (0-9) # Ký tự số hoặc khoảng trắng $ Dấu $ % Phần trăm Ví dụ Định dạng Hiển thị Số dương hiển thị bình thường 0;(0);;”Null” Số âm được bao giữa 2 dấu ngoặc Số zero bị bỏ trống Null hiện chữ Null Hiển thị dấu + phía trước nếu số dương +0.0;-0.0;0.0 Hiển thị dấu - phía trước nếu số âm Hiển thị 0.0 nếu âm hoặc Null Khoa Cơng nghệ Thơng tin 88
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Kiểu Date/Time Các kiểu định dạng do ACCESS cung cấp Dạng Hiển thị General date 10/30/99 5:10:30PM Long date Friday, may 30 , 1999 Medium date 30-jul-1999 Short date 01/08/99 Long time 6:20:00 PM Medium time 6:20 PM Short time 18:20 Các ký tự định dạng Ký tự Tác dụng : (colon) Dấu phân cách giờ / Dấu phân cách ngày d Ngày trong tháng (1-31) dd Ngày trong tháng 01-31) ddd Ngày trong tuần (Sun -Sat0 W Ngày trong tuần (1-7) WW Tuần trong năm (1-54) M Tháng trong năm (1-12) MM Tháng trong năm (01-12) q Quý trong năm (1-4) y Ngày trong năm (1-366) yy Năm (01-99) h Giờ (0-23) n Phút (0-59) s Giây (0-59) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 89
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ví dụ Định dạng Hiển thị Ddd,”mmm d”,yyyy Mon,jun 2, 1998 Mm/dd/yyyy 01/02/1998 Kiểu Yes/No Các kiểu định dạng Định dạng Tác dụng Yes/No Đúng/Sai True/False Đúng/Sai On/Off Đúng/Sai Định dạng do người sử dụng: Gồm 3 phần ; ; Trong đĩ: : Bỏ trống : Trường hợp giá trị trường đúng : Trường hợp giá trị trường sai Ví dụ Định dạng Hiển thị Trường hợp True Trường hợp False ;”Nam”;”Nu” Nam Nu ;”co”;”Khong” Co Khong 3.2.3. Input mask (Mặt nạ) Thuộc tính này dùng để quy định mặt nạ nhập dữ liệu cho một trường. Các ký tự định dạng trong input mask Khoa Cơng nghệ Thơng tin 90
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ký tự Tác dụng 0 Bắt buộc nhập ký tự số 9 Khơng bắt buộc nhập, ký tự số # Khơng bắt buộc nhập, số 0-9, khoảng trắng, dấu + và - L Bắt buộc nhập, ký tự chữ ? Khơng bắt buộc nhập, ký tự chữ hoặc khoảng trắng a Bắt buộc nhập, ký tự chữ hoặc số A Khơng bắt buộc nhập, ký tự chữ hoặc số & Bắt buộc nhập, ký tự bất kỳ C Khơng bắt buộc nhập ký tự bất kỳ Các ký tự bên phải được đổi thành chữ hoa ! Dữ liệu được ghi từ phải sang trái \ Ký tự theo sau \ sẽ được đưa thẳng vào Ví dụ Input mask Dữ liệu nhập vào (000)000-0000 (054)828-8282 (000)AAA-A (123)124-E ) Chú ý: Nếu muốn các ký tự gõ vào quy định thuộc tính input mask là password (Khi nhập dữ liệu vào tại các vị trí đĩ xuất hiện dấu *). 3.2.4. Caption Quy định nhãn là một chuỗi ký tự sẽ xuất hiện tại dịng tiêu đề của bảng. Chuỗi ký tự này cũng xuất hiện tại nhãn các của các điều khiển trong các biểu mẫu hoặc báo cáo. 3.2.5. Default value Quy định giá trị mặc định cho trường trừ Auto number và OEL Object 3.2.6. Validation rule và Validation Text Khoa Cơng nghệ Thơng tin 91
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Quy định quy tắc hợp lệ dữ liệu (Validation rule) để giới hạn giá trị nhập vào cho một trường. Khi giới hạn này bị vi phạm sẽ cĩ câu thơng báo ở Validation text. Các phép tốn cĩ thểt dùng trong Validation rule Các phép tốn Phép tốn Tác dụng Phép so sánh >, =, Phép tốn logic Or, and , not Hoặc, và, phủ định Phép tốn về chuỗi Like Giống như ) Chú ý: Nếu hằng trong biểu thức là kiểu ngày thì nên đặt giữa 2 dấu #. Ví dụ Validation rule Tác dụng =#10/10/77# and <=#12/11/77# Trong khoảng từ 10/10/77 đến 12/12/77 3.2.7. Required Cĩ thể quy định thuộc tính này để bặt buộc hay khơng bắt buộc nhập dữ liệu cho trường. Required Tác dụng Yes Bắt buộc nhập dữ liệu No Khơng bắt buộc nhập dữ liệu 3.2.8. AllowZeroLength Thuộc tính này cho phép quy định một trường cĩ kiểu Text hay memo cĩ thể hoặc khơng cĩ thể cĩ chuỗi cĩ độ dài bằng 0. ) Chú ý: Cần phân biệt một trường chứa giá trị null ( chưa cĩ dữ liệu) và một trường chứa chuỗi cĩ độ dài bằng 0 ( Cĩ dữ liệu nhưng chuỗi rỗng “”). Khoa Cơng nghệ Thơng tin 92
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" AllowZeroLength Tác dụng Yes Chấp nhận chuỗi rỗng No Khơng chấp nhận chuỗi rỗng 3.2.9. Index Quy định thuộc tính này để tạo chỉ mục trên một trường. Nếu chúng ta lập chỉ mục thì việc tìm kiếm dữ liệu nhanh hơn và tiện hơn. Index Tác dụng Yes( Dupplicate OK) Tạo chỉ mục cĩ trùng lặp Yes(No Dupplicate ) Tạo chỉ mục khơng trùng lặp No Khơng tạo chỉ mục 3.2.10. New value Thuộc tính này chỉ đối với dữ liệu kiểu auto number, quy định cách thức mà trường tự động điền số khi thêm bản ghi mới vào. New value Tác dụng Increase Tăng dần Random Lấy số ngẫu nhiên 4. THIẾT LẬP KHỐ CHÍNH (primary key) 4.1. Khái niệm khố chính Sức mạnh của một Hệ QTCSDL như Microsoft Access, là khả năng mau chĩng truy tìm và rút dữ liệu từ nhiều bảng khác nhau trong CSDL. Để hệ thống cĩ thể làm được điều này một cách hiệu quả, mỗi bảng trong CSDL cần cĩ một trường hoặc một nhĩm các trường cĩ thể xác định duy nhất một bản ghi trong số rất nhiều bản ghi đang cĩ trong bảng. Đây thường là một mã nhận diện như Mã nhân viên hay Số Báo Danh của học sinh. Theo thuật ngữ CSDL trường này được gọi là khĩa chính (primary key) của bảng. MS Access dùng trường khĩa chính để kết nối dữ liệu nhanh chĩng từ nhiều bảng và xuất ra kết quả yêu cầu. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 93
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Nếu trong bảng chúng ta đã cĩ một trường sao cho ứng với mỗi trị thuộc trường đĩ chúng ta xác định duy nhất một bản ghi của bảng, chúng ta cĩ thể dùng trường đĩ làm trường khĩa của bảng. Từ đĩ cho ta thấy rằng tất cả các trị trong trường khĩa chính phải khác nhau. Chẳng hạn đừng dùng tên người làm trường khĩa vì tên trường là khơng duy nhất. Nếu khơng tìm được mã nhận diện cho bảng nào đĩ, chúng ta cĩ thể dùng một trường kiểu Autonunter (ví dụ Số Thứ Tự) để làm trường khĩa chính. Khi chọn trường làm khĩa chính chúng ta lưu ý mấy điểm sau: MS Access khơng chấp nhận các giá trị trùng nhau hay trống (null) trong trường khĩa chính. Chúng ta sẽ dùng các giá trị trong trường khĩa chính để truy xuất các bản ghi trong CSDL, do đĩ các giá trị trong trường này khơng nên quá dài vì khĩ nhớ và khĩ gõ vào. Kích thước của khĩa chính ảnh hưởng đến tốc độ truy xuất CSDL. Để đạt hiệu quả tối ưu, dùng kích thước nhỏ nhất để xác định mọi giá trị cần đưa vào trường. 4.2. Cách đặt khố chính Ta cĩ thể tự chọn trường làm khĩa chính cho bảng bằng các bước sau đây: Mở bảng ở chế độ Design View Nhắp chọn trường cần đặt Thực hiện lệnh Edit - Primary Key hoặc nhắp chọn nút trên thanh cơng cụ của mục này . )chú ý: Khơng phải mọi trường đều cĩ thể làm khĩa chính, mà chỉ cĩ các trường cĩ các kiểu dữ liệu khơng phải là Memo và OLE Object., Hyper Link. Để hủy bỏ khĩa chính hoặc các đã thiết lập thì thực hiện lệnh View - Indexes, trong hộp thoại này chọn và xĩa đi những trường khĩa đã thiết lập: Khoa Cơng nghệ Thơng tin 94
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 5. LƯU BẢNG Sau khi thiết kế xong, ta tiến hành lưu bảng vào CSDL, cĩ thể thực hiện một trong hai thao tác sau: Thực hiện lệnh File - Save. Nhắp chọn nút trên thanh cơng cụ của mục này (Table Design) 6. HIỆU CHỈNH BẢNG 6.1. Di chuyển trường: Các thao tác để di chuyển thứ tự các trường Đưa con trỏ ra đầu trường đến khi con trỏ chuột chuyển thành ¨ thì nhắp chọn. Đưa con trỏ ra đầu trường vừa chọn, nhấn và kéo đếnvị trí mới. 6.2. Chen trường : Các thao tác lần lượt như sau Chọn trường hiện thời là trường sẽ nằm sau trường được chen vào Thực hiện lệnh Insert/ Row 6.3. Xĩa trường: Các thao tác lần lượt như sau Chọn trường cần xĩa Thực hiện lệnh Edit - Delete Rows 6.4. Quy định thuộc tính của bảng Mở bảng ở chế độ Design View, chọn View/Properties Description: Dịng mơ tả bảng Validation Rule: Quy tắc hợp lệ dữ liệu cho tồn bảng. Validation Text: Thơng báo lỗi khi dữ liệu khơng hợp lệ. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 95
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 7. XEM THƠNG TIN VÀ BỔ SUNG BẢN GHI 7.1. Xem thơng tin ở chế độ datasheet Muốn xem thơng tin trong một bảng chúng ta phải chuyển bảng sang một chế độ hiển thị khác gọi là Datasheet. Trong chế độ hiển thị này, mỗi bản ghi được thể hiện trên một hàng ngang, hàng đầu tiên là các tên trường. Sau đây là các cách để chuyển sang chế độ hiển thị Datasheet: Trong của sổ Database của CSDL đang mở, nhấp chọn tab Table. Trong mục này chọn bảng cần hiển thị rồi chọn nút Open, bảng sẽ được mở để bổ sung và chỉnh sửa dữ liệu. Ta cĩ thể chuyển sang chế độ Datasheet ngay khi đang ở trong chế Design, bằng cách nhắp chọn nút thì bảng sẽ chuyển sang chế độ Datasheet, để quay trở về chế độ Design, ta nhắp chọn lại nút . Hoặc chọn lệnh View - /Design View. 7.2. Bổ sung bản ghi cho bảng Sau khi hồn thành cơng việc thiết kế cấu trúc bảng, ta tiến hành nhập dữ liệu, tức là bổ sung các bản ghi, cho bảng. Hiển thị bảng ở chế độ hiển thị Datasheet, mỗi hàng đại diện cho một bản ghi. Ở đây cĩ các ký hiệu chúng ta cần biết cơng dụng của chúng Bản ghi hiện thời Bản ghi đang nhập dữ liệu Bản ghi mới 7.2.1. Bổ sung bản ghi mới cho CSDL Đang đứng tại một bản ghi nào đĩ (khơng phải là bản ghi mới), chọn nút trên thanh cơng cụ. Hoặc thực hiện lệnh Record - Go To - New. 7.2.2. Di chuyển giữa các bản ghi Khoa Cơng nghệ Thơng tin 96
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ta cĩ thể di chuyển qua lại giữ các bản ghi bằng cách dùng cơng cụ Chọn lựa bản ghi (Record Selector). 7.2.3. Nhập dữ liệu cho bản ghi Khi đang nhập dữ liệu cho một bản ghi nào đĩ, thì đầu hàng của bản ghi đĩ xuất hiện biểu tượng . Tổ hợp phím Tác dụng Tab Sang ơ kế tiếp Shift Tab Sang ơ phía trước Home Đến đầu dịng End Đến cuối dịng Ctrl Home Đến bản ghi đầu tiên Ctrl End Đến bản ghi cuối cùng Shift F2 Zoom Theo chuẩn, khi nhập dữ liệu thì Access sẽ lấy font mặc định là MS San Serif, điều này cĩ thể giúp cho ta hiển thị được tiếng Việt chỉ khi MS San Serif đĩ là của VietWare hoặc của ABC. Để khơng phụ thuộc vào điều này, ta nên chọn font trước khi tiến hành nhập dữ liệu. Trong chế độ hiển thị Datasheet, thực hiện lệnh Format - Font Khi nhập dữ liệu là trường cho trường OLE Object, ta thực hiện như sau: Lệnh Edit - Object 7.2.4. Chọn các bản ghi Đánh dấu chọn bản ghi: Chọn Edit/Select Record: Để chọn bản ghi hiện hành Chọn Edit/ Select all Record để chọn tồn bộ Khoa Cơng nghệ Thơng tin 97
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 7.2.5. Xĩa bản ghi Chọn các bản ghi cần xĩa, sau đĩ thực hiện lệnh Edit - Delete (hoặc nhấn phím DELETE) . 8. THIẾT LẬP QUAN HỆ GIỮA CÁC BẢNG 8.1. Các loại quan hệ trong cơ sở dữ liệu ACCESS 8.1.1. Quan hệ một -một (1-1) Trong quan hệ một -một, mỗi bản ghi trong bảng A cĩ tương ứng với một bản ghi trong bảng B và ngược lại mỗi bản ghi trong bảng B cĩ tương ứng duy nhất một bản ghi trong bảng A. Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu Bảng Danhsach(Masv, ten, Ngaysinh, gioitinh) và bảng Diemthi(Masv, diem) Ten Ngaysinh Gioitinh Masv Masv diem An 20/10/77 Yes A001 A001 9 Bình 21/07/80 No A002 A002 7 Thuỷ 02/12/77 Yes A003 A003 9 Lan 03/04/80 No A004 A004 4 Hồng 12/11/77 No A005 A005 5 Bảng Danhsach và diemthi cĩ mối quan hệ 1-1 dựa trên trường Masv. 8.1.2. Quan hệ một nhiều ( 1-∞ ) Là mối quan hệ phổ biến nhất trong CSDL, trong quan hệ một nhiều : Một bản ghi trong bảng A sẽ cĩ thể cĩ nhiều bản ghi tương ứng trong bảng B, nhưng ngược lại một bản ghi trong bảng B cĩ duy nhất một bản ghi tương ứng trong bảng A. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 98
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ví dụ: Trong một khoa của một trường học nào đĩ cĩ nhiều sinh viên, những một sinh viên thuộc một khoa nhất định. Ta cĩ 2 bảng dữ liệu như sau: Bảng Danhsachkhoa(Makhoa, tenkhoa, sodthoai) Bảng danhsachsv(Makhoa, Ten, Quequan, lop) Tenkhoa Sodthoai Makhoa Makhoa Ten Queuqan Lop CNTT 826767 01 01 Thanh Huế K23 TỐN 878787 02 01 Tùng Qbình K24 LÝ 868785 03 02 Thuỷ Huế K25 02 Hùng ĐN K26 03 Lan Huế K25 03 Hương ĐN K26 Bảng Danhsachkhoa và bảng danhsachsv cĩ mối quan hệ 1-∞ dựa trên trường Makhoa. 8.3. Quan hệ nhiều nhiều( ∞-∞ ) Trong quan hệ nhiều nhiều, mỗi bản ghi trong bảng A cĩ thể cĩ khơng hoặc nhiều bản ghi trong bảng B và ngược lại mỗi bản ghi trong bảng B cĩ thể cĩ khơng hoặc nhiều bản ghi trong bảng A. Khi gặp mối quan hệ nhiều- nhiều để khơng gây nên sự trùng lặp và dư thừa dữ liệu thì người ta tách quan hệ nhiều-nhiều thành 2 quan hệ một-nhiều bằng cách tạo ra một bảng phụ chứa khĩa chính của 2 bảng đĩ. Ví dụ: Một giáo viên cĩ thể dạy cho nhiều trường và một trường cĩ nhiều giáo viên tham gia giảng dạy. Đây là một mối quan hệ nhiều-nhiều Bảng Danhsachgv(Magv,ten) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 99
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Bảng Danhsachtruong(Matruong, Tentruong) Tạo ra bảng Phancongday(Magv, matruong) Ten Magv Magv Matruong Matruong tentruong Thanh G1 G1 KH KH DHKH Thuý G2 G1 SP SP DHSP Hùng G3 G2 YK YK DHYK G2 SP G3 KH G3 YK Bảng Danhsachgv và bảng Phancongday cĩ mối quan hệ 1-∞ dựa trên trường Magv. Bảng Danhsachtruong và bảng Phancongday cĩ mối quan hệ 1-∞ dựa trên trường Matruong. 8.4. Thiết lập mối quan hệ giữa các bảng dữ liệu (Relationships) Tại cửa sổ Database, thực hiện lệnh Tools/Relationship Trong cửa sổ Show Table chọn Table và chọn các bảng cần thiết lập quan hệ, sau đĩ chọn Add và Close. Kéo trường liên kết của bảng quan hệ vào trường của bảng được quan hệ (Table related). Khoa Cơng nghệ Thơng tin 100
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Bật chức năng Enforce Referential Integrity ( Nếu muốn quan hệ này bị ràng buộc tham chiếu tồn vẹn), chọn mối quan hệ (one-many) hoặc (one-one). Chọn nút Create. ) Chú ý Quan hệ cĩ tính tham chiếu tồn vẹn sẽ đảm bảo các vấn đề sau: Khi nhập dữ liệu cho trường tham gia quan hệ ở bên nhiều thì phải tồn tại bên một. Khơng thể xố một bản ghi của bảng bên một nếu trong quan hệ đã tồn tại những bản ghi bên nhiều cĩ quan hệ với bản ghi bên một đĩ. Trường hợp vi phạm các quy tắc trên thì sẽ nhận được thơng báo lỗi. 8.4.1. Thiết lập thuộc tính tham chiếu tồn vẹn trong quan hệ Trong khi chọn mối quan hệ giữa các bảng, cĩ 2 thuộc tính tham chiếu tồn vẹn đĩ là Cascade update related fields,Cascade Delete related records, cĩ thiết lập 2 thuộc tính này. Nếu chọn thuộc tính Cascade update related fields, khi dữ liệu trên khố chính của bảng bên một thay đổi thì Access sẽ tự động cập nhật sự thay đổi đĩ vào các trường tương ứng (cĩ quan hệ) trên các bảng bên Nhiều, hay nĩi cách khác, dữ liệu ở bảng bên nhiều cũng thay đổi theo. Nếu chọn thuộc tính Cascade Delete related records, khi dữ liệu trên bảng bên một bị xố thì dữ liệu trên bảng bên nhiều cũng sẽ bị xố 8.4.2. Kiểu kết nối (Join type) Trong quá trình thiết lập quan hệ giữa các bảng, nếu khơng chọn nút Create, chọn nút join type để chọn kiểu liên kết Mục 1: Liên kết nội (Inner join) Mục 2 và mục 3 là liên kết ngoại (outer join) 8.4.3. Điều chỉnh các mối quan hệ Mở cửa sổ quan hệ (Tools/Relationship) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 101
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Click chuột phải, chọn edit relationship 8.4.4. Xố các mối quan hệ Mở cửa sổ quan hệ (Tools/Relationship) Chọn mối quan hệ giữa các bảng, nhấn delete. 9. SẮP XẾP VÀ LỌC DỮ LIỆU 9.1. Một số phép tốn và hàm 9.1.1. Một số phép tốn Ký tự thay thế: ? : Thay thế cho một ký tự bất kỳ Ký tự * : Thay thế cho một dãy các ký tự. Phép tốn Like: Giống như In: Kiểm tra một giá trị cĩ thuộc một tập các giá trị hay khơng? Is Null: Giá trị của một trường là Null. Is not Null:Giá trị của một trường là khơng Null. Between and: Kiểm tra xem một giá trị cĩ thuộc một "đoạn" nào đĩ hay khơng? 9.1.2. Một số hàm Hàm Left$( , ): Trích bên trái chuỗi n ký tự. Hàm Right$( , ): Trích bên phải chuỗi n ký tự. Hàm Ucase( ): Trả lại một chuỗi in hoa. Hàm Lcase( ): Trả lại một chuỗi in thường. Hàm IIF( , , ): Nếu nhận giá trị true thì hàm trả lại , ngược lại hàm trả lại . 9.2. Sắp xếp dữ liệu 9.2.1. sắp xếp trên một trường Đặt con trỏ tại truờng cần sắp xếp Thực hiện lệnh Records/ Sort/ Sort Ascending (Nếu sắp xếp tăng dần) / Sort Descending (Nếu sắp xếp giảm dần) 9.2.2. sắp xếp trên nhiều trường Khoa Cơng nghệ Thơng tin 102
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Mở bảng trong chế độ Datasheet rồi thực hiện lệnh Records/ Filter/ Advanced Filter sort Trong hàng Field: Chọn các trường cần sắp xếp (Thứ tự ưu tiên từ trái sang phải) Trong hàng Sort: Chọn tiêu chuẩn sắp xếp. Trong hàng Criteria: Chọn điều kiện sắp xếp (nếu cĩ). Xem kết quả.: Chọn Filter/Apply filter. 9.3. Lọc dữ liệu Mở bảng trong chế độ Datasheet rồi thực hiện lệnh Records/ Filter/ Advanced Filter sort Trong hàng Field: Chọn các trường làm tiêu chuẩn lọc dữ liệu Trong hàng Criterie: Chọn tiêu chuẩn lọc dữ liệu. Thực hiện lệnh Filter/ Apply filter sort để xem kết quả Khoa Cơng nghệ Thơng tin 103
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chương 3 TRUY VẤN (QUERY) Sức mạnh thực sự của CSDL là khả năng tìm đúng và đầy đủ thơng tin mà chúng ta cần biết, trình bày dữ liệu sắp xếp theo ý muốn. Để đáp ứng yêu cầu trên, Acces cung cấp một cơng cụ truy vấn cho phép đặt câu hỏi với dữ liệu đang chứa bên trong các bảng trong CSDL. 1. KHÁI NIỆM TRUY VẤN Truy vấn là một cơng cụ cho phép đặt câu hỏi với dữ liệu trong bảng dữ liệu trong CSDL. Loại truy vấn thơng dụng nhất là truy vấn chọn (Select Query ). Với kiểu truy vấn này chúng ta cĩ thể xem xét dữ liệu trong các bảng, thực hiện phân tích và chỉnh sửa trên dữ liệu đĩ, cĩ thể xem thơng tin từ 1 bảng hoặc cĩ thể thêm nhiều trường từ nhiều bảng khác nhau. Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu KHOHANG (MAHANG, TENHANG, GIA) BANHANG(MAHANG, TENKHACH, SOLUONG, NGAYMUA). Hãy hiển thị những khách hàng mua hàng trong tháng 7 bao gồm các thơng tin: MAHANG, TENHANG, GIA, TENKHACH. Sau khi thực hiện truy vấn, dữ liệu thỏa mãn yêu cầu được rút ra và tập hợp vào một bảng kết qủa gọi là Dynaset (Dynamic set). Dynaset cũng hoạt động như 1 bảng (Table) nhưng nĩ khơng phải là bảng vfa kết quả khi hiển thị cĩ thể cho phép sửa đổi. Một loại bảng thể hiện kết quả truy vấn khác là Snapshot, nĩ tương tự như dynaset tuy nhiên khơng thể sửa đổi thơng tin ( Như truy vấn Crosstab ). 1.1. Các loại truy vấn trong Access Select Query : Truy vấn chọn Crosstab Query : Truy vấn tham khỏa chéo (Thể hiện dịng và cột) Action Query : Truy vấn hành động gồm Truy vấn tạo bảng (make table Query ) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 104
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Truy vấn nối (append Query ) Truy vấn cập nhật ( Update Query ) Truy vấn xĩa dữ liệu ( Delete Query ) SQL Query : Truy vấn được viết bởi ngơn ngữ SQL. Pass throught Query : Gởi các lệnh đến một CSDL SQL như Microsoft SQL server. 1.2. Sự cần thiết của truy vấn Khi đứng trước một vấn đề nào đĩ trong CSDL, nếu sử dụng cơng cụ truy vấn thì cĩ thể thực hiện được các yêu cầu sau: Sự lựa chọn các trường cần thiết. Lựa chọn những bản ghi. Sắp xếp thứ tự các bản ghi. Lấy dữ liệu chứa trên nhiều bảng khác nhau trong CSDL. Thực hiện các phép tính. Sử dụng truy vấn làm nguồn dữ liệu cho một biểu mẫu (Form), báo cáo (report) hoặc một truy vấn khác (Query ). Thay đổi dữ liệu trong bảng. 2. CÁC CHẾ ĐỘ HIỂN THỊ TRUY VẤN 2.1. Cửa sổ thiết kế truy vấn (Design view). Trong chế độ này, người sử dụng cĩ thể tạo, sửa chữa một truy vấn nào đĩ. Màn hình truy vấn chứa hai phần, phần thứ nhất chứa các bảng (hoặc truy vấn) tham gia truy vấn, phần thứ hai gọi là vùng lưới QBE (Query By Example). 2.2. Cửa sổ hiển thị truy vấn (DataSheet view). Sử dụng chế độ này để xem kết quả. 2.3. Cửa sổ lệnh SQL (SQL view). Sử dụng chế độ này để xem mã lệnh của truy vấn đang tạo 3. TẠO TRUY VẤN 3.1.Tạo mới 1 truy vấn Khoa Cơng nghệ Thơng tin 105
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Từ cửa sổ Database, click vào đối tượng Queries. Chọn nút New. Chọn Design View, chọn OK Trong bảng Show Table chọn tables để hiển thị các bảng, chọn các bảng tham gia vào truy vấn và nhấn nút Add, sau đĩ nhấn Close. (Nếu chọn Queries thì hiển thị truy vấn, chọn both thì hiển thị cả truy vấn và bảng dữ liệu). Đưa các trường từ các bảng vào tham gia truy vần bằng cách kéo các trường và thả vào hàng Field trong vùng lưới QBE. Trong hàng Sort: Sắp xếp dữ liệu (nếu cĩ) Trong hàng Criteria đặt tiêu chuẩn (nếu cĩ) Lưu truy vấn. ) Chú ý Mỗi truy vấn cĩ: Tối đa là 32 bảng tham gia. Tối đa là 255 trường. Kích thước tối đa của bảng dữ liệu (do truy vấn tạo ra) là 1 gigabyte. Số trường dùng làm khĩa sắp xếp tối đa là 10. Số truy vấn lồng nhau tối đa là 50 cấp. Số ký tự tối đa trong ơ của vùng lưới là 1024. Số ký tự tối đa trong dịng lệnh SQL là 64000. Số ký tự tối đa trong tham số là 255. 3.2. Thay đổi thứ tự, xĩa các trường Các trường trong truy vấn sẽ hiển thị theo thứ tự như xuất hiện trong vùng lưới QBE. 3.2.1.Thay đổi thứ tự của trường Đưa con trỏ vào thanh chọn sao cho con trỏ biến thành hình mũi tên trỏ xuống Khoa Cơng nghệ Thơng tin 106
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Click để chọn trường Drag để thay đổi vị trí. 3.2.2.xố trường Đưa con trỏ vào thanh chọn sao cho con trỏ biến thành hình mũi tên trỏ xuống Click để chọn trường Nhấn phím delete (Nếu muốn xố tất cả các trường trong vùng lưới QBE: chọn Edit/clear grid) 3.3. Thể hiện hoặc che dấu tên bảng trong vùng lưới QBE Muốn biết tên trường hiện tại trong vùng lưới QBE là của tên bảng nào, tại chế độ Design View người sử dụng thực hiện View/tables name. 3.4. Xem kết quả của truy vấn. Tại cửa sổ Database chọn tên truy vấn rồi chọn Open, hoặc trong khi thiết kế truy vấn thực hiện lệnh View/datasheet View. 3.5. Đổi tiêu đề cột trong truy vấn. Đổi tên tiêu đề cột trong truy vấn mục đích là làm cho bảng kết xuất dễ đọc hơn (Trừ khi đã quy định thuộc tính Caption). Muốn đổi tên tiêu đề cột thực hiện theo các bước sau: Mở truy vấn ở chế độ Design View Chọn vào bên trái ký tự đầu tiên của tên trường trong vùng lưới QBE Gõ vào tên mới, theo sau là dấu 2 chấm (:). Ví dụ: 3.6. Định thứ tự sắp xếp Cĩ thể sử dụng nhanh trong chế độ datasheet View . Khoa Cơng nghệ Thơng tin 107
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Cĩ thể tạo sắp xếp trong khi thiết kế truy vấn bằng cách chọn Ascending (tăng dần) hoặc Descending (giám dần) trong hàng Sort của vùng lưới QBE . ) Chú ý: Nếu cĩ nhiều trường định vị sắp xếp thì theo thứ tự ưu tiên từ trái sang phải. 3.7. Che dấu hay thể hiện các trường trong Dynaset Tại hàng Show ứng với trường cần che dấu chúng ta khơng chọn mặt dù nĩ vẫn tồn tại, vẫn tham gia truy vấn. 3.8. Mối quan hệ giữa thuộc tính của trường trong truy vấn và trong bảng dữ liệu Theo mặc nhiên, các trường trong truy vấn kế thừa tất cả các thuộc tính của trường trong bảng làm nguồn dữ liệu. Nếu khơng quy định lại trong truy vấn, các trường trong Dynaset hoặc snapshot luơn kế thừa các thuộc tính của bảng làm nguồn dữ liệu. Nếu thay đổi thiết kế trong bảng làm nguồn dữ liệu và thay đổi thuộc tính của các trường thì thuộc tính này cũng được thay đổi trong truy vấn. Tuy nhiên, nếu quy định lại các thuộc tính cho các trường trong truy vấn thì các thuộc tính của các trường trong bảng làm nguồn dữ liệu khơng thay đổi. 4. THIẾT KẾ TRUY VẤN CHỌN 4.1. Định nghĩa truy vấn chọn Truy vấn chọn là loại truy vấn được chọn lựa, rút trích dữ liệu từ các bảng dữ liệu thỏa mãn một hoặc nhiều điều kiện nào đĩ. Khi thực hiện truy vấn chọn, Access tác động lên dữ liệu và thể hiện các bản ghi thoả mãn các điều kiện đăt ra trong một bảng kết quả gọi là Recordset. 4.2. Lập phép chọn trong truy vấn 4.2.1. Chọn một nhĩm các bản ghi thỏa mãn một điều kiện nào đĩ Khoa Cơng nghệ Thơng tin 108
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Muốn thực hiện các phép chọn trong khi thể hiện truy vấn người ta thường sử dụng các phép tốn sau: Phép tốn Ví dụ Ý nghĩa >#10/10/98# Sau ngày 10/10/98 >= >= #05/05/90# Sau và trong ngày 05/05/90 #01/01/99# Khác ngày 01/01/99 = = #10/10/97# Trong ngày 10/10/97 Between and Between #1/2/97# and #1/7/97# Từ ngày 1/2/97 đến 1/7/97 Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu Dslop(Malop, Tenlop, Nganh_hoc, khoahoc) Dssv(Masv, malop, hotensv, ngaysinh, quequan, giotinh, hocbong) Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ ngaysinh trong khoảng thời gian từ 05/05/75 đến 05/05/79 bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, Ngaysinh, nganh_hoc. Tạo truy vấn chọn và đưa 2 bảng dslop và dssv vào tham gia truy vấn Đưa các trường Tenlop, hotensv, ngaysinh, nganh_hoc vào vùng lưới QBE Trong hàng Criteria của trường Ngaysinh: Between #05/05/75# and #05/05/79# 4.2.2. Ký tự thay thế Ký tự * : Thay thế một nhĩm ký tự bất kỳ. Ký tự ? : Thay thế 1 ký tự. Ký tự [ ] : Thay thế các ký tự trong ngoặc vuơng. Ký tự ! : Phủ định. Ký tự - : Từ ký tự đến ký tự. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 109
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ví dụ Cho 2 bảng dữ liệu Dslop(Malop, Tenlop, Nganh_hoc, khoahoc) Dssv(Masv, malop, hotensv, ngaysinh, quequan, giotinh, hocbong) Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ Tenlop bắt đầu là "T" bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, Ngaysinh, nganh_hoc. Tạo truy vấn chọn và đưa 2 bảng dslop và dssv vào tham gia truy vấn Đưa các trường Tenlop, hotensv, ngaysinh, nganh_hoc vào vùng lưới QBE Trong hàng Criteria của trường Tenlop: Like "T*" 4.2.3. Chọn các bản ghi khơng phù hợp với một giá trị nào đĩ Dùng tốn tử Not Ví dụ: Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ Tenlop khơng bắt đầu là "T" bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, Ngaysinh, nganh_hoc. 4.2.4. Định nhiều tiêu chuẩn trong lựa chọn Dùng phép “Và” và phép “Hoặc” trong một trường Muốn quy định nhiều tiêu chuẩn trong cùng một trường, chúng ta phải sử dụng tốn tử AND (và ) cùng tốn tử OR (hoặc). Ví dụ: Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ Họ là "Nguyễn" và Tên "Thuỷ" bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, Ngaysinh. Tạo truy vấn chọn và đưa 2 bảng dslop và dssv vào tham gia truy vấn Khoa Cơng nghệ Thơng tin 110
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Đưa các trường Tenlop, hotensv, ngaysinh vào vùng lưới QBE Trong hàng Criteria của trường Hotensv : Like "Nguyễn *" and "* Thuỷ" Dùng phép “Và” và phép “Hoặc”trên nhiều trường Ví dụ: Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ Họ là "Nguyễn" và tên "Thuỷ" và cĩ quê quán ở "Huế" bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, ngaysinh Quequan. Tạo truy vấn chọn và đưa 2 bảng dslop và dssv vào tham gia truy vấn Đưa các trường Tenlop, hotensv, ngaysinh, quequan vào vùng lưới QBE Trong hàng Criteria của trường Hotensv : Like "Nguyễn *" and "* Thuỷ" Quequan : Huế Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ Họ là "Lê" hoặc cĩ quê quán ở "Đà Nẵng bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, Ngaysinh, Quequan. Tạo truy vấn chọn và đưa 2 bảng dslop và dssv vào tham gia truy vấn Đưa các trường Tenlop, hotensv, ngaysinh , Quequanvào vùng lưới QBE Trong hàng Criteria của trường Hotensv : Like "Lê *" Trong hàng or của trường Quequan : Đà Nẵng Khoa Cơng nghệ Thơng tin 111
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 4.2.5. Chọn các bản ghi cĩ chứa cĩ giá trị Chúng ta cĩ thể chọn các bản ghi cĩ chứa hoặc khơng chứa giá trị, chẳng hạn như tìm những sinh viên mà khơng cĩ số điện thoại nhà ở. Access cung cấp 2 phép tốn Phép tốn Ý nghĩa IS NULL Trường khơng chứa giá trị IS NOT NULL Trường cĩ chứa giá trị Ví dụ: Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên khơng cĩ học bổng bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, hocbong. 4.2.6. Chọn các bản ghi thuộc danh sách các giá trị nào đĩ Chúng ta cĩ thể sử dụng phép tốn IN (Danh sách giá trị) Ví dụ Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên thuộc lớp "Tin K23" hoặc "Tin K24" hoặc "Tin K25" bao gồm các trường: Tenlop, Hotensv, hocbong. 4.2.7. Tham chiếu đến các trường khác Khoa Cơng nghệ Thơng tin 112
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Nếu trong biểu thức chọn của truy vấn, các tính tốn tham chiếu đến các trường phải đặt trong dấu [ ], trường hợp tham chiếu đến trường của bảng khác phải chỉ rõ bảng nguồn của nĩ. [Tên bảng]![Tên trường]. 4.2.8. Tạo trường kiểu biểu thức Ví dụ Cho 2 bảng dữ liệu Dssv( Masv, hotensv, ngaysinh, quequan, gioitinh) Dsdiem( Masv, mamon, diem_lan1, diem_lan2) Tạo truy vấn để hiển thị các thơng tin: Hotensv, mamon, diem_lan1, diem_lan2, dtb, trong đĩ dtb=(diem_lan1+ diem_lan2*2)/3. ) Chú ý Sau khi thực hiện truy vấn chúng ta khơng thể thay đổi giá trị trong trường kiểu biểu thức, tuy nhiên nếu thay đổi giá trị trong trường tham gia biểu thức thì kết quả trong trường kiểu biểu thức cũng thay đổi theo. 4.2.9 .Chọn giá trị duy nhất Theo mặc định, access sẽ chọn tất cả các bản ghi thỗ mãn điều kiện, tuy nhiên đơi khi cĩ nhiều giá trị giống nhau được lặp đi lặp lại, do đĩ để cơ đọng dữ liệu thì chúng ta cĩ thể quy định thuộc tính duy nhất trong khi hiển thị Thuộc tính Unique-values Chọn Yes: Khơng thể hiện các giá trị trùng nhau Chọn No: Thể hiện các giá trị trùng nhau Thuộc tính Unique-Records Chọn Yes: Khơng thể hiện các bản ghi trùng nhau Chọn No: Thể hiện các bản ghi trùng nhau 4.2.10. Chọn các giá trị đầu Khoa Cơng nghệ Thơng tin 113
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Khi hiển thị truy vấn đơi khi chúng ta muốn hiển thị một số bản ghi đầu tiên nào đĩ thoả mãn các điều kiện thì sử dụng thuộc tính Top values. 5. TRUY VẤN DỰA TRÊN NHIỀU BẢNG DỮ LIỆU Để tạo truy vấn dựa trên nhiều bảng dữ liệu thì các bảng đĩ phải được thiết lập mối quan hệ, nếu các bảng khơng thiết lập mối quan hệ thì khi truy vấn dữ liệu access sẽ cho ra những bộ dữ liệu là tích Đề-Các giữa các bộ dữ liệu trong các bảng. 5.1. Liên kết các bảng trong truy vấn Khi các bảng dữ liệu được thiết lập mối quan hệ thì trường nối với nhau gọi là trường liên kết, trong access phân biệt 3 loại liên kết sau 5.1.1. Liên kết nội (Inner join) Đây là loại liên kết rất phổ biến nhất giữa 2 bảng dữ liệu. Trong đĩ dữ liệu khi thể hiện trên Dynaset sẽ gồm những bản ghi mà dữ liệu chứa trong trường liên kết ở hai bảng phải giống nhau hồn tồn. 5.1.2. Liên kết ngoại (Outer join) Đây là loại liên kết cho phép dữ liệu thể hiện trên Dynaset của một trong hai bảng tham gia cĩ nội dung trường liên kết khơng giống nội dung trong trường tương ứng của bảng cịn lại. Liên kết ngoại được chia làm hai loại Left Outer Join: Trong kiểu liên kết này, dữ liệu ở bảng bên "1" thể hiện tồn bộ trên Dynaset và chỉ những bản ghi bên bảng "nhiều" cĩ nội dung trong trường liên kết giống trường tương ứng bên bảng "1". Right Outer Join: Trong kiểu liên kết này, dữ liệu ở bảng bên "nhiều" thể hiện tồn bộ trên Dynaset và chỉ những bản ghi bên bảng "1" cĩ nội dung trong trường liên kết giống trường tương ứng bên bảng "nhiều". 5.1.3. Tự liên kết (Seft join) Là kiểu liên kết của một bảng dữ liệu với chính nĩ. Trong đĩ một bản ghi trong bảng dữ liệu sẽ liên kết với những bản ghi khác trong bảng dữ liệu đĩ. Tự liên kết cĩ thể hiểu như là liên kết nội hay liên kết ngoại từ một bảng vào một bảng sao chính nĩ. Để thực hiện việc tạo tự liên kết chúng ta phải đưa một bảng vào tham gia truy vấn 2 lần. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 114
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 5.2.Tạo liên kết ngoại Muốn tạo liên kết ngoại giữa 2 bảng dữ liệu ta thực hiện Tools/Relationships Double click vào đường liên kết giữa 2 bảng dữ liệu, chọn Join Type Trong hộp thoại Join Properties chọn mục 2 hoặc mục 3. 5.3.Tạo một tự liên kết Để tạo một tự liên kết chúng ta thực hiện Tạo truy vấn mới và đưa bảng dữ liệu vào truy vấn 2 lần Tạo các liên kết Ví dụ: Cho bảng Dsdiem(Masv, Hoten, Diem_lan1, Diem_lan2) Tạo truy vấn để hiển thị danh sách những sinh viên cĩ điểm thi Lần 1 bằng điểm thi lần 2 Tạo truy vấn mới và đưa bảng Dsdiem vào tham gia truy vấn 2 lần Tạo liên kết nội (Inner join) giữa 2 trường Masv Tạo liên kết nội từ trường Diem_lan1 vào Diem_lan2 Đưa các trường vào vùng lưới QBE và xem kết quả 5.3. Tự động tìm kiếm dữ liệu (Auto lookup) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 115
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Khi nhập dữ liệu vào Dynaset, chức năng tự động tìm kiếm dữ liệu cho phép chúng ta chỉ nhập dữ liệu ở các trường của bảng bên "nhiều" (Ở quan hệ 1-∞) cịn Acces sẽ tự động tìm kiếm dữ liệu tương ứng trên bảng "1" để hiển thị. Chức năng Auto Lookup hoạt động trong các truy vấn mà hai bảng tham gia cĩ mối quan hệ 1-∞. Tạo một truy vấn cĩ sử dụng chức năng Auto Lookup chúng ta thực hiện: Tạo truy vấn và đưa 2 bảng vào tham gia truy vấn Đưa trường liên kết cuả bảng bên nhiều vào vùng lưới QBE Đưa các trường cần hiển thị dữ liệu của bảng bên "1". ) Chú ý: Khi nhập dữ liệu chỉ nhập dữ liệu ở các trường của bảng "nhiều" 6. TÍNH TỔNG TRONG TRUY VẤN CHỌN Trong thực tế, chúng ta thường cĩ những câu hỏi đặt ra về việc nhĩm dữ liệu nào đĩ, chẳng hạn trong tháng 10 cơng ty xăng dầu XYZ bán được bao nhiêu lít xăng, tổng thành tiền bao nhiêu? Trong Access chúng ta cĩ thể thực hiện một số phép tính lên một nhĩm bản ghi bằng cách dùng truy vấn tính tổng Một số phép tốn thường sử dụng Phép tốn Ý nghĩa Sum Tính tổng các giá trị của một trường Avg Tính giá trị trung bình của một trường Min Tính giá trị nhỏ nhất của một trường Max Tính giá trị lớn nhất của một trường Count Đếm số giá trị khác rỗng cĩ trong một trường First Giá trị của trường ở bản ghi đầu tiên trong bảng Last Giá trị của trường ở bản ghi cuối cùng trong bảng Where Giới hạn điều kiện khi tính tổng Expression Trường kiểu biếu thức Khoa Cơng nghệ Thơng tin 116
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" ) Chú ý: Khi thực hiện truy vấn Total, dữ liệu trong bảng kết quả của nĩ trình bày khơng thể chỉnh sửa. 6.1. Tạo truy vấn tính tổng Tạo truy vấn chọn và đưa các bảng vào tham gia truy vấn Thực hiện lệnh: View/Totals Trong vùng lưới QBE: Tại hàng Field chọn các trường Total chọn các phép tốn tương ứng. Criteria: Chọn điều kiện giới hạn tính tổng (Nếu cĩ) Lưu và thực hiện truy vấn 6.2. Tính tổng của tất cả các bản ghi Tạo truy vấn chọn. Đưa các bảng cần thiết vào truy vấn. Đưa các trường cần thiết vào vùng lưới QBE Chọn menu View/Totals, dịng Total sẽ xuất hiện trên vùng lưới. Trong hàng total của mỗi trường chọn phương pháp tính tổng (Sum, Avg, count ). Vì đang tính tổng của tất cả các bản ghi nên khơng được phép chọn “Group by” ở bất kỳ trường nào. Chuyển sang DataSheet View để xem kết quả. (View/ Datasheet View) Ví dụ: Để quản lý các mặt hàng bán ra trong một cửa hàng người ta sử dụng 2 bảng dữ liệu như sau: Dshang( Mahang, tenhang, dongia) Dskhach(Mahang, tenkhach, ngaymua, diachi, soluong, thanhtien) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 117
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Tạo truy vấn để thống kê xem trong cửa hàng bán bao nhiêu mặt hàng và trung bình đơn giá của mỗi mặt hàng là bao nhiêu? Tạo truy vấn và đưa bảng Dshang vào tham gia truy vấn Đưa 2 trường Mahang và dongia vào vùng lưới QBE. Chọn View/Totals Trong hàng Total của trường Mahang chọn phép tốn Count Trong hàng Total của trường Dongia chọn phép tốn Avg Chọn View/Datasheet View để xem kết quả. ) Chú ý: Cĩ thể đếm số bản ghi bằng cách dùng Count(*) 6.3. Tính tổng trên từng nhĩm bản ghi Trong nhiều trường hợp chúng ta cĩ thể tính tốn trên một nhĩm bản ghi nào đĩ. Chúng ta quy định khi thiết kế truy vấn những trường nào sẽ được tính theo nhĩm, trường nào sẽ được tính tổng. Tạo truy vấn Đưa các bảng tham gia vào truy vấn Đưa các trường vào vùng lưới Chọn View/Totals Tại hàng total Chọn “Group by” cho trường làm khĩa để nhĩm Khoa Cơng nghệ Thơng tin 118
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chọn các phép tốn tính tổng ( Sum,count ) cho các trường cịn lại Chọn View/Datasheet View để xem kết quả. Ví dụ: Tạo một truy vấn để tính tổng soluong, thanhtien của mỗi mặt hàng bán được là bao nhiêu? Tạo truy vấn và đưa 2 bảng dshang và dskhach vào tham gia truy vấn Chọn View/Totals Đưa các trường Tenhang, soluong, thanhtien vào vùng lưới QBE. Tại hàng Total của trường Tenhang: Chọn phép tốn Group by Tại hàng Total của trường Soluong, thanhtien: Chọn phép tốn SUM. Chọn View/Datasheet View để xem kết quả. Ta cĩ thể thay đổi tiêu đề cột trong khi thực hiện truy vấn tính tổng như sau 6.4. Tính tổng trên nhiều nhĩm bản ghi Access cho phép tính tổng khơng chỉ trên một mà cịn nhiều nhĩm bản ghi. Để làm được điều đĩ chúng ta chọn “Group by” trên nhiều trường và khi thực hiện Khoa Cơng nghệ Thơng tin 119
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Access sẽ theo thứ tự từ trái sang phải trường bên trái là nhĩm mức cao hơn, trường kế tiếp theo là nhĩm mức thấp hơn. Ví dụ: Tạo truy vấn để tính tổng thanhtien của mỗi mặt hàng bán được theo từng năm nào đĩ? Tạo truy vấn và đưa 2 bảng dshang và dskhach vào tham gia truy vấn Chọn View/Totals Đưa các trường tenhang, ngaymua, thanhtien vào vùng lưới QBE Tại hàng Total của trường tenhang chọn phép tốn Group by Tại hàng field của trường ngayban sử dụng hàm year([ngayban]) và tại hàng total chọn phép tốn Group by. Tại hàng Total của trường Thanhtien chọn phép tốn Sum. Thay đổi tiêu đề cột trong truy vấn. Chọn View/ Datasheet View để xem kết quả 6.5. Lập biểu thức chọn cho các trường dùng để nhĩm khi tính tổng Cũng như với những truy vấn khác, chúng ta cĩ thể lập biểu thức chọn cho truy vấn tính tổng theo từng nhĩm. Để thực hiện cơng việc này, chúng ta lập biểu thức điều kiện ngay hàng Criteria của trường “group by”. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 120
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ví dụ: Tạo truy vấn để tính tổng thanhtien của mỗi mặt hàng bán được trong năm 1999. Tạo truy vấn và đưa 2 bảng dshang và dskhach vào tham gia truy vấn Chọn View/Totals Đưa các trường tenhang, ngaymua, thanhtien vào vùng lưới QBE Tại hàng Total của trường tenhang chọn phép tốn Group by Tại hàng field của trường ngayban sử dụng hàm year([ngayban]) và tại hàng total chọn phép tốn Group by. Tại hàng Total của trường Thanhtien chọn phép tốn Sum. Tại hàng Criteria của trường ngaymua: gõ vào giá trị 1999 Thay đổi tiêu đề cột trong truy vấn. Chọn View/ Datasheet View để xem kết quả 6.6. Lập biểu thức chọn để giới hạn những bản ghi. Trong các phần trước, chúng ta đã biết cách giới hạn các bản ghi trong truy vấn theo một điều kiện nào đĩ, sự giới hạn này gọi là giới hạn sau khi tính tổng. Bây giờ chúng ta lập biểu thức chọn giới hạn số bản ghi trước khi đưa vào tính tổng trong truy vấn gọi là giới hạn trước khi tính tổng . Cách tạo Tạo truy vấn mới và đưa các bảng tham gia vào truy vấn Khoa Cơng nghệ Thơng tin 121
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Đưa các trường vào vùng lưới QBE. Chọn menu View/Total Thiết lập hàng Total thành Where đối với trường chúng ta muốn dùng để đặt biểu thức điều kiện giới hạn số bản ghi trước khi tính tổng. Gõ biểu thức điều kiện tại hàng Criteria tương ứng. Chuyển sang chế độ datasheet view để xem kết quả. Ví dụ: Tạo truy vấn để tính tổng soluong, thanhtien của mỗi mặt hàng bán được đối với khách mua hàng cĩ Queuqan ở "Huế" ) Chú ý: Trong đa số trường hợp, đặt điều kiện lọc trước và sau khi tính tổng cĩ giá trị khác nhau. 6.7. Dùng truy vấn để cập nhật bản ghi Khi truy vấn chỉ dựa trên một bảng, hoậchi bảng cĩ quan hệ 1-1 thì tất cả các trường đều cĩ thể thay đổi, cập nhật. Trong trường hợp cĩ nhiều hơn hai bảng tham gia truy vấn mà cĩ quan hệ 1-∞ thì sẽ phức tạp hơn. 6.7.1. Khi nào dữ liệu trong trường cĩ thể sửa đổi được Bảng sau đây liệt kê các trường hợp khi nào một trường trong kết quả truy vấn hay trong biểu mẫu cĩ thể sửa đổi được. Dữ liệu trong trường cĩ cho phép sửa đổi Loại truy vấn hay truờng hay khơng? Truy vấn dựa trên 1 bảng Cĩ Truy vấn dựa trên nhiều bảng cĩ Cĩ quan hệ 1-1 Khoa Cơng nghệ Thơng tin 122
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Truy vấn dựa trên nhiều bảng cĩ Thơng thường quan hệ 1-∞ Truy vấn Tham khảo chéo Khơng Truy vấn tính tổng Khơng Truy vấn với thuộc tính Unique values Khơng được thiết lập thành Yes Truy vấn hội Khơng Truy vấn chuyển nhượng Khơng Trường kiểu biểu thức Khơng Trường trong bản ghi đã bị xố hoặc bị khố bởi một người khác trong mơi trường Khơng nhiều người sử dụng 6.7.1. Chỉnh sửa bản ghi trong truy vấn dựa trên hai bảng cĩ quan hệ 1-∞ Trong truy vấn dựa trên dữ liệu là hai bảng cĩ quan hệ 1-∞, chúng ta cĩ thể sửa đổi tất cả các trường trừ trường liên kết của bảng bên "1". Tuy nhiên cĩ hai trường hợp mà vẫn cĩ thể sửa đổi dữ liệu trong trường liên kết bên "1" là: Cĩ thể sửa đổi dữ liệu trường liên kết bên bảng "1" trong trường hợp liên kết ngoại và trương tương ứng của liên kết bên bảng "nhiều" khơng chứa giá trị. Cĩ thể sửa đổi dữ liệu trường liên kết bên bảng "1" trong trường hợp đã khai báo thuộc tính tham chiếu tồn vẹn. 7. TRUY VẤN THAM SỐ (Parameter Query) 7.1. Khái niệm Nếu thường xuyên chạy cùng một truy vấn, nhưng mỗi lần một tiêu chuẩn khác nhau, thay vì phải thiết kế lại truy vấn sau mỗi lần thực hiện, cĩ thể tiết kiệm thời gian bằng cách tạo truy vấn tham số. Khi thực hiện loại này Access sẽ nhắc nhập điều kiện chọn trong hộp thoại enter parameter Value. Ví dụ: Khoa Cơng nghệ Thơng tin 123
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Giả sử thường xuyên chạy một truy vấn để liệt kê danh sách nhân viên của một cơ quan nào đĩ cĩ mã cơ quan nhập vào bất kỳ. ) Chú ý: Nội dung các tham số mà chúng ta nhập vào cĩ thể là hằng ( số,chuỗi,ngày ) nhưng khơng được biểu thức. 7.2. Tạo truy vấn tham số Tạo truy vấn chọn và đưa các bảng cần thiết vào tham gia truy vấn. Kéo các trường cần thiết vào vùng lưới QBE. Tại hàng Criteria gõ vào biểu thức cĩ chứa tham số với chú ý tên tham số phải nằm giữa 2 dấu ngoặc vuơng ( [ ]) Tên tham số cũng là chuỗi nhắc nhở.Access cho phép cĩ khoảng trắng và độ dài tối đa 255 ký tự. Quy định kiểu dữ liệu cho tham số: Chọn queries/ parameter query. Trong hộp thoại query parameters: Trong mục Parameter chọn tham số, trong mục Data type chọn kiểu dữ liệu tương ứng. Ví dụ: Tạo truy vấn để hiển thị danh sách các khách hàng mua một mặt hàng nào đĩ (mặt hàng được nhập bất kỳ từ bàn phím). Tạo truy vấn để hiển thị danh sách các khách hàng mua hàng cĩ họ lĩt được nhập từ bàn phím. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 124
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 7.3. Truy vấn nhiều tham số Cĩ thể tạo truy vấn , khi chạy truy vấn nhập nhiều dữ liệu cho điều kiện chọn lựa. Muốn vậy tạo truy vấn nhiều tham số. Ví dụ: Tạo một truy vấn hiển thị danh sách các khách hàng mua hàng trong khoảng thời gian nào đĩ (Thời gian được nhập từ bàn phím). Tạo truy vấn chọn và đưa các 2 bảng dshang và dskhach vào tham gia truy vấn. Kéo các trường tenhang, tenkhach, ngaymua vào vùng lưới QBE. Tại hàng Criteria của trường NGAYSINH chọn: Between [Từ ngày] and [Đến ngày] Chọn query/Parameter khai báo kiểu dữ liệu cho 2 tham số là date/time. Khi chạy truy vấn sẽ cho kết quả sau 7.4. Kết hợp giữa truy vấn tham số và truy vấn tính tổng Khoa Cơng nghệ Thơng tin 125
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Trong nhiều bài tốn quản lý người ta thường gặp những yêu cầu như: Hãy thống kê xem mỗi loại hàng trong một tháng nào đĩ bán được với tổng số lượng là bao nhiêu? Tổng thành tiền là bao nhiêu? (Tháng được nhập từ bàn phím). Vì vậy trước hết chúng ta phải thực hiện truy vấn tính tổng xong mới kết hợp truy vấn tham số. Ví dụ: Hãy tạo một truy vấn để hiển thị tổng thanhtien của mỗi mặt hàng bán được trong một năm nào đĩ (Năm được nhập từ bàn phím). Tạo một truy vấn chọn, đưa bảng Dshang và dskhach vào tham gia truy vấn. Đưa các trường tenhang, ngayban, thanhtien vào vùng lưới QBE. Chọn View/Totals Trong hàng Total: Chọn Group by đối với trường tenhang, và year([ngayban]) Trong hàng Criteria đối với trường Ngaysinh, ta chọn tham số sau: [Nhap vao nam ban hang]. 8. TRUY VẤN THAM KHẢO CHÉO (Crosstab query) 8.1. Khái niệm Truy vấn tham khảo chéo là loại truy vấn dùng để tĩm lược dữ liệu và trình bày kết quả theo dạng như một bảng tính. Truy vấn tham khảo chéo cũng cĩ thể thống kê một khối lượng dữ liệu lớn và trình bày đơn giản hơn do đĩ thường sử dụng để so sánh dữ liệu. 8.2. Tạo truy vấn tham khảo chéo Muốn tạo một truy vấn tham khảo chéo chúng ta phải xác định được 3 yếu tố chính: Trường làm tiêu đề cột ( Duy nhất 1 trường), trường làm tiêu đề hàng ( Cĩ thể nhiều trường), trường tính giá trị (Duy nhất 1 trường). Khoa Cơng nghệ Thơng tin 126
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Cách tạo Tạo truy vấn chọn và đưa các bảng vào tham gia truy vấn Đưa các trường vào vùng lưới QBE Chọn Query/Crosstab Quy định trường làm tiêu đề cột Tại hàng Total: Bắt buộc chọn phép tốn Group by Tại hàng Crosstab: Chọn Column heading Quy định trường làm tiêu đề hàng Tại hàng Total: Ít nhất một trong các trường phải chọn phép tốn Group by Tại hàng Crosstab: Chọn Row heading Quy định trường tính giá trị Tại hàng Total: Chọn phép tốn thích hợp Tại hàng Crosstab: Chọn Value Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu Dstruong(matruong, tentruong, sodt) Danhsach(matruong, hoten, ngaysinh, gioitinh, xeploai) Tạo một truy vấn Crosstab để phản ánh tổng số lượng sinh viên xếp mỗi loại của trong từng trường bao nhiêu.? Tạo truy vấn và đưa 2 bảng dữ liệu vào tham gia truy vấn, đưa các trường tentruong và xeploai vào vùng lưới QBE. (Trường Xeploai đưa vào 2 lần) Chọn Query/ crosstab query Tại hàng Total của trường tentruong: Chọn phép tốn Group by, hàng crosstab: chọn Row heading Tại hàng Total của truờng Xeploai: Chọn phép tốn Group by, hàng Crosstab chọn Column heading. Tại hàng Total của truờng Xeploai: Chọn phép tốn Count, hàng Crosstab chọn Value. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 127
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chọn View/ Datasheet View để xem kết quả 8.3. Định dạng cho tiêu đề cột Với truy vấn Crosstab, chúng ta cĩ thể can thiệp nhiều hơn về cách trình bày tiêu đề cột trong bảng. Chúng ta cĩ thể thay đổi bằng cách đặt lại thuộc tính Column Heading của truy vấn. Thuộc tính này cho phép chúng ta: Chỉ định sắp xếp các tiêu đề cột. Muốn định dạng tiêu đề cột thực hiện các bước sau: Tạo truy vấn Crosstab. Chuyển sang chế độ Design View. Mở bảng thuộc tính truy vấn. Tại hàng Column Heading : Gõ các tiêu đề cột theo thứ tự mà chúng ta muốn Các giá trị này phải cách nhau bởi dấu chấm phẩy ( ;) 9. TRUY VẤN HÀNH ĐỘNG 9.1. Các loại truy vấn hành động Truy vấn hành động giúp người sử dụng tạo bảng mới hay sửa đổi dữ liệu trong các bảng. Cĩ 4 loại truy vấn hành động: Khoa Cơng nghệ Thơng tin 128
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Truy vấn tạo bảng (Make table query): Tạo bảng mới từ một bảng hay nhiều bảng đã tồn tại dữ liệu. Truy vấn cập nhật (Update query): Dùng để cập nhật dữ liệu cho một hoặc nhiều truờng trong bảng dữ liệu. Truy vấn xố (Delete query):Xố các bản ghi thoả mãn các điều kiện từ một hay nhiều bảng dữ liệu. Truy vấn nối (Append query): Nối một số bản ghi từ một hoặc nhiều bảng dữ liệu vào sau một hoặc nhiều bảng dữ liệu khác. 9.2. Truy vấn tạo bảng Truy vấn tạo bảng sẽ tạo ra một bảng mới bằng cách rút các bản ghi thỗ mãn các điều kiện nào đĩ. Cách tạo truy vấn Để tạo truy vấn tạo bảng chúng ta tạo truy vấn chọn và đưa bảng vào tham gia truy vấn. Đưa các trường vào vùng lưới QBE Chọn query/ make table query Trong mục Table name: Đặt tên mới cho bảng muốn tạo. Chọn Current Database: CSDL hiện thời Another Database: Tạo bảng trong CSDL khác. Chọn các điều kiện (Nếu cĩ). 9.3. Truy vấn xố Truy vấn xố giúp chúng ta loại bỏ các bản ghi thoả mãn một số điều kiện nào đĩ Cách tạo truy vấn Để tạo truy vấn xố chúng ta tạo truy vấn chọn và đưa bảng vào tham gia truy vấn. Chọn query/ Delete query Trong vùng lưới QBE tại hàng Field chọn các trường cần so sánh với điều kiện xố Tại hàng Delete: Chọn phép tốn Where Tại hàng Criteria: Chọn điều kiện xố Ví dụ: Tạo truy vấn để xố những sinh viên cĩ matruong là "SP" Khoa Cơng nghệ Thơng tin 129
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 9.3. Truy vấn cập nhật Truy vấn này dùng để cập nhật giá trị hoặc sửa đổi giá trị của các trường trong bảng dữ liệu. Cách tạo truy vấn Tạo một truy vấn chọn và đưa bảng vào tham gia truy vấn Chọn Query/Update query Tại hàng Field: Chọn trường cần cập nhật dữ liệu Tại hàng Update to: Chọn Biểu thức cần tính giá trị Tại hàng Criteria: Chọn điều kiện (nếu cĩ). Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu Dsphong(tenphong, dongia) Dskhachtro (tenphong, ngayden, ngaydi, thanhtien) Tạo truy vấn để cập nhật giá trị cho trường Thanhtien=(ngaydi-ngayden)*dongia 9.4. Truy vấn nối dữ liệu Truy vấn nối dữ liệu dùng để nối dữ liệu từ một bảng này vào sau một bảng khác. Cách tạo truy vấn Tạo truy vấn chọn và đưa bảng dữ liệu vào để nối với bảng khác tham gia truy vấn. Chọn Queries/Append query Trong mục Table name: Chọn bảng cần nối vào và chọn OK. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 130
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chọn Current Database: CSDL hiện thời Another Database: Tạo bảng trong CSDL khác. Trong vùng lưới QBE của truy vấn tại hàng Field: Đưa các trường của bảng gốc vào. Trong hàng Append to: Đưa các trường tương ứng của bảng cần nối và đặt điều kiện nếu cần thiết. ) Chú ý Trong truy vấn nối dữ liệu thì các trường được nối với nhau tương ứng phải cùng kiểu dữ liệu. Nếu các trường tương ứng khơng cĩ cùng kiểu dữ liệu thì sẽ khơng được nối. Nếu các trường cĩ Field size khơng phù hợp thì tuỳ theo việc nối dữ liệu mà sẽ cắt bớt hoặc thêm vào ký tự trắng. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 131
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chương 4 NGƠN NGỮ SQL 1. GIỚI THIỆU VỀ NGƠN NGỮ SQL SQL là một ngơn ngữ dùng để truy xuất dữ liệu, cập nhật, thay đổi và quản lý các CSDL quan hệ. Khi tạo một truy vấn thì ACCESS tự động xây dựng các câu lệnh SQL tương ứng. Một số truy vấn của ngơn ngữ SQL như sau: Truy vấn hội (Union Query) Truy vấn chuyển nhượng (pass through Query) Truy vấn định nghĩa dữ liệu (Data Definition Query) Truy vấn con (Sub Query) ) Chú ý Trong SQL mỗi câu lệnh cĩ thể được viết trên nhiều hàng và kết thúc mỗi câu lệnh là dấu chấm phẩy (;) 2. SQL XỬ LÝ TRÊN BẢNG DỮ LIỆU 2.1. Tạo bảng mới Cú pháp Create table ( [(Size)][, [(Size)] [Constraint primary key ] [Constraint Unique ] Chức năng: Tạo cấu trúc của một bảng mới. Giải thích chức năng các tham số Table name: Tên bảng cần tạo Fieldname1, Fieldname2 : Các trường trong bảng cần tạo, tối thiểu 1 trường. Type: Các kiểu dữ liệu tương ứng. Size : Kích thước của trường Primary key name : Tên khố chính Khoa Cơng nghệ Thơng tin 132
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Fieldname key : Trường làm khố chính Index name : Tên chỉ mục Fieldname Index : Truờng làm chỉ mục Constraint Primary key : Dùng để thiết lập khố chính Constraint Unique: Thiết lập chỉ mục (Khơng trùng nhau) ) Chú ý: Đối với các kiểu dữ liệu khi sử dụng trong SQL Kiểu dữ liệu chuẩn Khai báo tương ứng trong SQL Text Text(Size) Byte Byte Integer Short Long Integer Long Single Single Double Double Date/Time Datetime Yes/No Yesno OLE Object OLE Object Currency, Memo, Counter Currency, Memo, Counter Ví dụ : Tạo bảng DSTRUONG cĩ cấu trúc sau Fieldname Data Type size Matruong Text 2 Tenruong Text 20 SODT Text 9 Create table dstruong(matruong text(2), tentruong text(20), Sodt text(9)); Ví dụ Tạo bảng DSHOCVIEN cĩ cấu trúc sau Fieldname Data Type size Mahv Text 4 (Khố chính) Tenhv Text 30 Ngaysinh Date/time Khoa Cơng nghệ Thơng tin 133
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" SODT Text 9 (Lập chỉ mục) Create table dshocvien(mahv text(4), tenhv text(30), ngaysinh Datetime, sodt text(9), Constraint khoa primary key (mahv), Constraint chimuc unique (sodt)); ) Chú ý: Nếu tên truờng cĩ ký tự trắng hoặc tên bảng, tên khố chính, tên chỉ mục thì phải đặt trong cặp dấu [ ] Ví dụ Create table [Bang NV] ([Ma nv] text(2), [ ho va ten] text(30)); 2.2. Thay đổi cấu trúc của bảng 2.2.1.Thêm hoặc loại bỏ trường Cú pháp Alter table [ add column ] [Drop column ] [Add Constraint unique ] [Drop Constraint ] Chức năng:Thay đổi cấu trúc của bảng Giải thích: ADD Column : Thêm trường vào bảng Drop column : Loại bỏ trường ra khỏi bảng Add Constraint : Thêm tên chỉ mục Drop Constraint Loại bỏ tên chỉ mục Ví dụ: Giả sử đã tồn tại bảng MATHANG cấu trúc sau Fieldname Data Type size MAHANG Text 4 TENHANG Text 20 GIA Integer MAXN Text 2 Ngaynhap Date/time Thêm trường SOLUONG cĩ kiểu byte vào bảng MATHANG Alter Table mathang soluong byte; Khoa Cơng nghệ Thơng tin 134
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ví dụ : Thêm chỉ mục cĩ ten cmx cho trường MAXN Alter table mathang add constraint cmx unique Maxn Ví dụ : Loại bỏ chỉ mục cmx Alter table mathang drop constraint cmx Ví dụ : Loại bỏ trường ngaynhap ra khỏi bảng MATHANG Alter table mathang drop column ngaynhap 2.2.2. Loại bỏ chỉ mục Cú pháp Drop Index on Chức năng: Loại bỏ 1 chỉ mục nào đĩ. 2.3. Xố bảng Cú pháp Drop table Chức năng: Xố bảng dữ liệu nào đĩ. Ví dụ: Xố bảng MATHANG Drop table MATHANG 3. SQL XỬ LÝ TRÊN TRUY VẤN 3.1.Truy vấn chọn (Select query) Cú pháp Select [AS ] From [Where ] Chức năng: Tạo truy vấn chọn Trong đĩ: Scope: Phạm vi (Mặc định là ALL, Top n: Lấy n bản ghi đầu tiên) Nếu cĩ AS thì sẽ thay thế tên cho Fieldname tương ứng. Table name: Tên bảng cần lấy dữ liệu. Condition: Điều kiện để hạn chế dữ liệu. Ví dụ: Cho bảng dữ liệu DOCGIA sau Khoa Cơng nghệ Thơng tin 135
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Fieldname Data Type Size Description MADG Text 2 Mã độc giả (Khố chính) MASACH Text 4 HOTEN Text 30 QUEQUAN Text 30 NGAYSINH Date/time 8 NGAYMUON Date/time 8 Chọn 2 truờng MADG và HOTEN Select MADG, hoten From docgia; Chọn 2 trường Masach và hoten mà chỉ những masach bắt đầu là T Select MADG, hoten From docgia where masach like “T*”; Chọn Hoten, quequan, madg cho những độc giả cĩ quê quán ở Huế và đổi tên trường hoten thành Họ và tên Select hoten AS [Họ và tên], queuqan, madg From docgia where quequan=”Huế”; Chọn những độc giả mượn sách trong tháng 8 hoặc năm 1999. Select * from docgia where month([ngaymuon])=8 or year([ngaymuon])=1999; 3.2. Truy vấn tính tổng (Total query) Cú pháp Select from [where ] Group by [Group fieldname] [Having ]; Chức năng: Tạo một truy vấn tính tổng. Ví dụ: Cho bảng dữ liệu BANHANG cĩ cấu trúc Fieldname Data type size Mahang text 2 Soluong integer Khoa Cơng nghệ Thơng tin 136
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ngayban Date/time 8 Tạo một truy vấn để thống kê xem mỗi loại hàng bán được với số lượng là bao nhiêu? Select mahang, sum([soluong]) From banhang Group by mahang; Tạo truy vấn để thống kê xem mỗi loại hàng trong thàng 7 bán được với số lượng bao nhiêu? Chỉ hiển thị những loại hàng mà số lượng bán trên 20. Select mahang, sum([soluong]) From banhang where month([ngayban])=7 Group by mahang having sum([soluong])>20; 3. 3.Truy vấn tham khảo chéo Cú pháp Transform Select From Where Group by Pivot Chức năng: Tạo truy vấn tham khảo chéo Ví dụ Transform sum([soluong]) select Mahang, tenhang, sum([soluong]) from dskhang Group by tenhang Pivot Mahang; 3.4. Truy vấn tạo bảng Cú pháp Select into [Where ] Khoa Cơng nghệ Thơng tin 137
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chức năng: Tạo một truy vấn tạo bảng Ví dụ Select Mahang, tenhang into Luu From Dskhang Where Mahang Like “A*”; 3.5. Truy vấn nối dữ liệu Cú pháp Insert into Select From [Where ] Chức năng: Tạo truy vấn nối dữ liệu Nếu chỉ thêm 1 bản ghi với các giá trị cụ thể thì ta thực hiện câu lệnh Insert into values Ví dụ: Insert into luu1(Hoten, quequan) Values (“Nguyen an”, “Hue”) 3.6. Truy vấn cập nhật dữ liệu Cú pháp Update Set = [Where ] Chức năng: Tạo một truy vấn dùng để cập nhật dữ liệu Ví dụ: Update dssv set [hocbong]=[hocbong]+200000 Where Uutien=”1”; Khoa Cơng nghệ Thơng tin 138
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" 3.7. Truy vấn xố Cú pháp Delete From [Where ] Chức năng: Dùng để tạo một truy vấn xố các bản ghi trong bảng theo một hoặc nhiều điều kiện nào đĩ. ) Chú ý: nếu mệnh đề From chỏ cĩ 1 bảng duy nhất thì khơng cần liệt kê các bảng trong mệnh đề DELETE. Ví dụ: Cĩ 2 bảng dữ liệu DSHS và DSDTHI cĩ quan hệ 1-1 trên trường MAHS. Hãy xố những học sinh cĩ điểm thi inner join ON . = . Hoặc From Left join/ Right join ON . = . Ví dụ: Tạo truy vấn gồm : Matruong, tentruong, hoten từ 2 bảng Dstruong và DSHS dựa vào trường liên kết Matruong. Select Matruong, tentruong, hoten From Dstruong inner join dshs on Dstruong.matruong=dshs.matruong; Khoa Cơng nghệ Thơng tin 139
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Ví dụ: Cho 3 bảng dữ liệu Dstruong( Matruong, tentruong) Dskhoa(Matruong, tenkhoa, Makhoa) DSSV(Makhoa, Hoten, Ngaysinh, quequan) Tạo một truy vấn để hiển thị danh sách sinh viên thuộc mỗi khoa của mỗi trường Select Distinctrow Matruong, tentruong, tenkhoa, hoten From Dstruong inner join (Dskhoa inner join DSSV ON Dskhoa.Makhoa=DSSV.Makhoa) ON Dstruong.Matruong=Dskhoa.Matruong; ) Chú ý Cĩ thể sử dụng liên kết ngoại trái Left join hoặc phải Right join 3.9. Truy vấn con (Sub query) Truy vấn con là một mệnh đề Select From Wheres được lồng ghép vào một trong các mệnh đề sau: Select From Where Select Into Insert Into Delete Update Cú pháp Select From Where ANY|SOME|ALL IN | NOT IN EXIST | NOT EXISTS ; Chức năng: Tạo một truy vấn con Giải thích các tham số : Là một biểu thức và một phép tốn so sánh. : Là một biểu thức mà tập hợp kết quả của truy vấn con sẽ được tìm kiếm. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 140
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" : Là dạng mệnh đề ở trong cú pháp và đặt giữa hai dấu ( ). ANY, SOME: Các bản ghi trong truy vấn chính thoả mãn điều kiện so sánh với bất kỳ hoặc một vài các bản ghi nào truy xuất được từ truy vấn con. ALL: Các bản ghi trong truy vấn chính thoả mãn với điều kiện so sánh với tất cả bản ghi nào truy xuất được từ truy vấn con. IN: Các bản ghi trong truy vấn chính mà cĩ tồn tại một vài bản ghi trong truy vấn con cĩ giá trị bằng nĩ. NOT IN: Các bản ghi trong truy vấn chính mà khơng tồn tại một vài bản ghi trong truy vấn con cĩ giá trị bằng nĩ. EXISTS (NOT EXISTS): Phép so sánh True/ False để xác định nhận truy vấn con cĩ kết quả là bản ghi nào khơng. Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu KHO(Mahang, Tenhang, Dongia) NKBAN (Mahang, Hoten, Ngaymua, Giamgia, Dongia) Tìm tất cả những mặt hàng mà đơn giá lớn hơn vài mặt hàng được bán với Giamgia là 20%. Select * From Kho Where dongia> ANY (select dongia From NKBAN Where giamgia=20%); Tìm những mặt hàng bán ra với giảm giá >=10%. Select * from Kho Where Mahang IN (Select mahang From NKBAN Where giamgia>=0.1); Ví dụ: Cho 2 bảng danh sách DSKH(MAKHACH, HOTEN, QUEQUAN, SDT) DATHANG(MAKHACH, SOLUONG, NGAYDAT) Tìm những người khách đặt hàng trước 10/10/99 bao gồm Hoten, Quequan. Select Hoten, quequan From DSKH Where Makhach IN (Select makhach from DATHANG Where NGAYDAT<=#10/10/99#;. 3.10. Truy vấn hội (Union Query) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 141
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Dùng để nối (Kết hợp) dữ liệu các trường tương ứng từ 2 hay nhiều bảng hoặc truy vấn vào trường. Cú pháp: Select From Where UNION | UNION ALL Select Chức năng: Tạo truy vấn hội Giải thích: UNION: Khơng muốn các bản ghi trùng nhau hiển thị UNION ALL: Hiển thị các bản ghi trùng nhau Ví dụ: Cho 2 bảng dữ liệu DHSVIEN( Hoten, Lop, Matruong, Diachi) CDHSVIEN( Hoten, Lop, Matruong, Diachi) Sử dụng truy vấn hội để liệt kê Hoten, Lop, Matruong của sinh viên 2 hệ (Địa học, Cao đẳng). Select Hoten, Lop, Matruong from DHSVIEN UNION Select Hoten, Lop, Matruong from DHSVIEN Liệt kê Hoten, Lop của những sinh viên 2 hệ và cĩ quê quán ở Huế Select Hoten, Lop from DHSVIEN UNION Select Hoten, Lopfrom DHSVIEN Where Diachi=”Huế”; Khoa Cơng nghệ Thơng tin 142
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chương 5 BIỂU MẪU Từ trước đến nay chúng ta vẫn làm việc một cách đơn điệu với các bảng, truy vấn với cách trình bày dữ liệu hiệu quả nhưng khơng đẹp mắt. Với biểu mẫu (form) trong Access sẽ giúp chúng ta khắc phục điều này. Biểu mẫu trong Access rất linh động, chúng ta cĩ thể dùng biểu mẫu để nhập, xem, hiệu chỉnh dữ liệu. Hoặc là dùng biểu mẫu để tạo ra các bảng chọn cơng việc làm cho cơng việc của chúng ta thuận lợi và khoa học hơn. Hoặc dùng biểu mẫu để tạo ra các hộp thoại nhằm thiết lập các tùy chọn cho cơng việc quản lý của mình. 1. KHÁI NIỆM VỀ BIỂU MẪU Nếu chúng ta đã quen điền các tờ biểu, mẫu trong cuộc sống hàng ngày thì chúng ta cĩ thể hình dung một biểu mẫu trong Access cũng vậy. Một biểu mẫu trong Access định nghĩa một tập dữ liệu chúng ta muốn lấy và từ đĩ đưa vào CSDL. Cũng vậy biểu mẫu cùng cĩ thể dùng để xem xét dữ liệu hay in ra máy in. Trong mơi trường của Hệ QTCSDL Access chúng ta cĩ thể thiết kế các biểu mẫu cĩ hình thức trình bày đẹp, dễ sử dụng và thể hiện đúng các thơng tin cần thiết. Chúng ta cĩ thể đưa vào biểu mẫu các đối tượng như văn bản, hình ảnh, đường vẽ két hợp với các màu sắc sao cho biểu mẫu của chúng ta đạt được nội dung và hình thức trình bày ưng ý nhất. Hình thức và cách bố trí các đối tượng ra sao trên biểu mẫu hồn tồn tùy thuộc vào khả năng thẩm mỹ và ng khiếu trình bày của chúng ta. 2. TÁC DỤNG VÀ KẾT CẤU CỦA BIỂU MẪU 2.1.Tác dụng của biểu mẫu Biểu mẫu cung cấp một khả năng thuận lợi để hiển thị dữ liệu. Chúng ta cĩ thể xem mọi thơng tin của một bản ghi thay vì ở chế độ Datasheet nghèo nàn trước đây bằng chế độ Form View, một phương cách tiên tiến hơn. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 143
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Sử dụng biểu mẫu tăng khả năng nhập dữ liệu, tiết kiệm thời gian và ngăn ngừa các lỗi do đánh sai. Chẳng hạn thay vì gõ vào các giá trị của tất cả các trường chúng ta cĩ thể tạo những danh sách (gọi là combo box) để chọn trên biểu mẫu (đây là phương cách áp dụng rất hiệu quả để tránh đánh sai dữ liệu). Biểu mẫu cung cấp một hình thức trình bày hết sức tiện nghi để xem, nhập và hiệu chỉ các bản ghi trong CSDL. Access cung cấp các cơng cụ thiết kế biểu mẫu hỗ trợ rất đắc lực cho chúng ta trong việc thiết kê những biểu mẫu dễ sử dụng mà lại cĩ thể tận dụng được các khả năng: Hình thức thể hiện dữ liệu đẹp, trình bày lơi cuốn với các kiểu font và hiệu ứng đồ họa đặc biệt khác Quen thuộc với người sử dụng vì nĩ giống các biểu mẫu trên giấy thơng thường. Cĩ thể tính tốn được. Cĩ thể chứa cả biểu đồ. Cĩ thể hiển thị dữ liệu từ nhiều bảng (hoặc truy vấn) Tự động hĩa một số thao tác phải làm thường xuyên. 2.2. Kết cấu của biểu mẫu Các thơng tin trên biểu mẫu cĩ thể lấy dữ liệu từ một bảng hay truy vấn nào đĩ, nhưng cũng cĩ thể độc lập đối với cả bảng lẫn truy vấn, chẳng hạn như các đối tượng đồ họa. Dáng vẻ trình bày của biểu mẫu được thực hiện trong quá trình thiết kế. Tất cả các thơng tin thể hiện trên biểu mẫu được chứa trong những đối tượng gọi là điều khiển (control). Điều khiển cĩ thể dùng để thể hiện dữ liệu hoặc thực hiện các hàng động hoặc trang trí cho biểu mẫu. Một số điều khiển được buộc vào với các trường của bảng hay truy vấn, gọi là bảng cơ sở hay truy vấn cơ sở. Do đĩ chúng ta cĩ thể dùng biểu mẫu để nhập dữ liệu vào Khoa Cơng nghệ Thơng tin 144
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" các trường hay lấy dữ liệu từ các trường đĩ ra để xem. Ví dụ dùng Text box để nhập hay hiển thị chuỗi và số, dùng Object frame để thể hiện hình ảnh. Một số điều khiển khác trình bày thơng tin được lưu trữ trong thiết kế bảng. Ví dụ dùng Label (nhãn) để thể hiện thơng tin cĩ tính chất mơ tả; đường và các hình khối để tổ chức dữ liệu và làm biểu mẫu cĩ hình thức hấp dẫn hơn. 3. TẠO BIỂU MẪU 3.1. Tạo biểu mẫu tự động với Autoform Access cung cấp chức năng Autoform cho phép chúng ta tạo biểu mẫu dựa trên các bảng hoặc truy vấn đã được xây dựng trước đĩ. Cách tạo Trong cửa sổ Database, chọn form, chọn New Trong mục Choose the table or query Where the object's data comes from: Chọn bảng hoặc truy vấn làm nguồn dữ liệu cho form. Chọn Autoform Columnar: Nếu muốn tạo lập biểu mẫu dạng cột, trong đĩ mỗi trường trong bảng hay truy vấn là một dịng. Chọn Autoform Tabular: Nếu muốn tạo lập biểu mẫu dạng hàng, trong đĩ mỗi trường trong bảng hay truy vấn là một cột và một bản ghi trong một dịng. Chọn Autoform Datasheet: Nếu muốn tạo lập biểu mẫu theo dạng bảng, trong đĩ mỗi cột tương ứng một trường và mỗi dịng là một bản ghi. Chọn OK. Ví dụ Cho bảng Danhsach( Tenphong, hoten, ngayden, ngaydi, thanhtien) Hãy thiết kế biểu mẫu dựa trên chức năng Autoform sử dụng bảng Danhsach làm nguồn dữ liệu. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 145
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Biểu mẫu dạng Autoform Columnar Biểu mẫu dạng Autoform tabular Biểu mẫu dạng Autoform Datasheet 3.2. Tạo biểu mẫu sử dụng Wizard Tạo biểu mẫu sử dụng cơng cụ Autoform thì Access khơng cho phép người sử dụng can thiệp vào quá trình tạo biểu mẫu, chẳng hạn như hạn chế số trường thì Form Wizard cho phép người sử dụng can thiệp vào quá trình tạo biểu mẫu. Cách tạo Trong cửa sổ Database chọn Form, chọn New Trong mục Choose the table or query Where the object's data comes from: Chọn bảng hoặc truy vấn làm nguồn dữ liệu cho form. Chọn Form Wizard Chọn OK Trong mục Avaiable Field: Chọn các trường đưa vào biểu mẫu, nhấn nút >> Chọn nút Next. Chọn Columnar : Biểu mẫu hiển thị theo dạng cột Tabular : Biểu mẫu hiển thị theo dạng hàng Datasheet : Biểu mẫu hiển thị theo dạng bảng Justified : Biểu mẫu hiển bình thường (đều). Chọn Next Chọn loại biểu mẫu Chọn Next Đặt tiêu đề cho Form Khoa Cơng nghệ Thơng tin 146
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chọn Open the form to view or enter information: Nếu muốn mở Form sau khi chọn Finish. Chọn Modify the form’s design: Nếu muốn form ở dạng thiết kế. Chọn Finish . Lưu form. 3.3. Tạo biểu mẫu khơng sử dụng Wizard (Do người sử dụng tự thiết kế) Tạo biểu mẫu sử dụng cơng cụ Autoform và Form wizard người sử dụng cĩ thể nhanh chĩng thiết kế các biểu mẫu nhờ vào các đặc tính hỗ trợ của Access. Nhưng đối với hai cách trên chỉ cung cấp một số hạn chế các phương án xây dựng biểu mẫu mà khơng thỗ mãn yêu cầu của người sử dụng khi muốn thiết kế biểu mẫu teho ý của riêng mình. Do đĩ người sử dụng phải tự thiết kế một biểu mẫu khơng cần sự hỗ trợ của Access. Cách tạo Trong cửa sổ Database chọn Form, chọn New Chọn bảng dữ liệu hoặc truy vấn làm nguồn dữ liệu cho form, chọn OK Xây dựng các điều khiển cho biểu mẫu (Đưa các trường trong bảng dữ liệu vào biểu mẫu). Thiết lập các thuộc tính cho các điều khiển. Lưu biểu mẫu. 4. CÁC CHẾ ĐỘ HIỂN THỊ VÀ CÁC THÀNH PHẦN CỦA BIỂU MẪU 4.1. Các chế độ hiển thị Cĩ 4 chế độ hiển thị của biểu mẫu 4.1.1.Chế độ Design View Dùng để tạo biểu mẫu mới hay thay đổi cấu trúc của một biểu mẫu đã tồn tại. Khi đang ở trong cửa sổ Database: Chọn form /chọn tên form/ chọn Design ( Cĩ Khoa Cơng nghệ Thơng tin 147
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" thể click chuột phải rồi chọn Design). Khi đang ở chế độ Form view: Chọn View/ Form Design 4.1.2. Chế độ Form View Dùng để nhập, thay đổi và xem dữ liệu. Trong chế độ Form View người sử dụng cĩ thể xem tất cả các trường của một bản ghi tại một thời điểm. Khi đang ở trong cửa sổ Database: Chọn form /chọn tên form/ chọn Open ( Cĩ thể click chuột phải rồi chọn Open). Khi đang ở chế độ Design view: Chọn View/ Form View. 4.1.3. Chế độ hiển thị biểu mẫu dưới dạng bảng (Datasheet View) Dùng để nhập, thay đổi và xem dữ liệu trong biểu mẫu theo dạng bảng biểu. Để mở chế độ hiển thị dạng Datasheet View chúng ta thực hiện như sau: Khi đang ở chế độ Design View: Chọn View/Datasheet. Khi đang ở chế độ Form View: Chọn View/ Datasheet View. 4.1.4. Chế độ hiển thị Print Preview Dùng để xem biểu mẫu trước khi quyết định in ấn. Trong chế độ Print Preview sẽ duy trì hình dạng trình bày dữ liệu đã được thiết kế trước đĩ. Khi đang ở trong cửa sổ Database: Chọn form /chọn tên form/ Chọn File/Print Preview. 4.2. Các thành phần biểu mẫu trong chế độ Design View Khi muốn thiết kế biểu mẫu thì người sử dụng phải làm việc trong chế dộ Design View khi đĩ biểu mẫu cĩ các thành phần chính sau: Thước(Ruler): Điều chỉnh kích thước của các điều khiển. Tiêu đề form (form header):Sử dụng để trình bày tiêu đề của form, tiêu đề form luơn được trình bày phần trên cùng, đầu tiên của biểu mẫu và trang in biểu mẫu. Chân form (Form Footer): Sử dụng để trình bày chân của form, chân form luơn được trình bày phần dưới cùng, xuất hiện cuối biểu mẫu và trang in biểu mẫu. Tiêu đề trang (Page header): Sử dụng để chứa tiêu đề trang Chân trang (Page footer): Sử dụng để chứa chân trang nhưng xuất hiện phần trước của Form footer trong trang biểu mẫu in. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 148
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" ) Chú ý Page header và Page footer chỉ xuất hiện trong trang biểu mẫu in nên chúng khơng cĩ những tính chất thơng thường như Form header và Form footer. Chọn View/ Page header/ footer (Nếu 2 thành phần này chưa xuất hiện trên biểu mẫu). Chi tiết form (Detail): Đây là phần rất quan trọng chứa các điều khiển nhằm trình bày các dạng dữ liệu từ các bảng dữ liệu hoặc các truy vấn. Các loại điều khiển cĩ thể là điều khiển buộc, khơng buộc hoặc tính tốn. 5. CÁC LOẠI ĐIỀU KHIỂN Tất cả thơng tin trên biểu mẫu được chứa trong những đối tượng gọi là điều khiển (Control). Điều khiển cĩ thể dùng để thể hiện dữ liệu, thực hiện các hành động hoặc thiết kế biểu mẫu đẹp mắt. Trong ACCESS hệ thống định nghĩa một số loại điều khiển như sau: Điều khiển nhãn (Label). Điều khiển hộp văn bản (Text box). Điều khiển nhĩm lựa chọn (Option group). Điều khiển loại hộp Combo (Combo box) và hộp danh sách (List Box). Ngồi ra cịn cĩ một số điều khiển khác như command button Khi tạo lập điều khiển, chúng ta thuờng xác định hình thức dữ liệu trình bày trong chúng. Cĩ những điều khiển lấy dữ liệu từu các trường trong bảng hay truy vấn, cĩ điều khiển chỉ dùng vào mục đích trang trí, làm tiêu đề, cĩ những điều khiển lấy dữ liệu từ một biểu thức nào đĩ. Vì vậy người ta phân ra thành ba nhĩm điều khiển chính: Điều khiển buộc ( Bound control) Điều khiển khơng buộc ( Unbound control) Điều khiển tính tốn ( Caculated control) 5.1. Điều khiển bị buộc (bound), khơng buộc (unbound) và tính tốn được (calculated). Khoa Cơng nghệ Thơng tin 149
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Khi tạo một điều khiển trong biểu mẫu thì phải xác định nĩ lấy dữ liệu từ nguồn nào để thể hiện. Ví dụ Tạo một điều khiển loại hộp văn bản (Text box) để hiển thị tên các mặt hàng, chúng ta phải chỉ định cho điều khiển lấy dữ liệu trong trường TEN_HANG của bảng MAT_HANG. Hộp văn bản này gọi là bị buộc. Điều khiển cũng cĩ thể thể hiện những thơng tin khơng cĩ trong CSDL (Khơng bị buộc). Ví dụ: Tạo tiêu đề cho biểu mẫu Tĩm lại Điều khiển bị buộc (Bound Control) là điều khiển mà nguồn dữ liệu của nĩ lấy từ một trường trong bảng hoặc truy vấn Trong biểu mẫu dùng điều khiển buộc vào các trường để hiển thị nội dung hoặc cập nhật các trường của CSDL, các giá trị cập nhật cĩ thể là: Văn bản, Date,Num ber, yes/No, Picture, chart trong đĩ dạng văn bản là phổ biến nhất. Điều khiển khơng bị buộc (Unbound Control) là điều khiển khơng lấy dữ liệu từ một nguồn nào cả là điều khiển khơng bị buộc. Dùng điều khiển khơng buộc để trình bày thơng tin khơng cĩ trong các bảng hay rút được từ truy vấn. Điều khiển tính tốn (Calculated Control) là điều khiển mà nguồn dữ liệu của nĩ khơng phải là một trường mà là một biểu thức gọi là điều khiển tính tốn (Calculated Control). Chúng ta qui định giá trị xuất hiện trong điều khiển bằng cách lập biểu thức cho nĩ. Biểu thức này là nguồn dữ liệu của điều khiển .Trong biểu thức cĩ thể dùng các tốn tử (+, -,= ) với tên điều khiển. Ví dụ: Tạo một điều khiển THANHTIEN=SOLUONG*DONGIA 5.2. Tạo điều khiển loại hộp văn bản ( text box) Text box cĩ thể là một điều khiển bị buộc, khơng buộc hoặc tính tốn. Tạo hộp văn bản bị buộc (Bound Text box). Chúng ta buộc điều khiển Text box vào một trường bằng cách chỉ định điều khiển đĩ lấy dữ liệu trên trường nào. Chọn trường để buộc vào điều khiển bằng cách Click biểu Khoa Cơng nghệ Thơng tin 150
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" tượng Field List để mở danh sách các trường của bảng hay truy vấn làm nền tảng cho biểu mẫu. Theo mặc định như vậy thì hệ thống sẽ tạo một điều khiển loại Text box. Một cách khác dùng hộp dụng cụ Toolbox để tạo điều khiển và sau đĩ gõ tên trường muốn buộc vào hộp văn bản. Mở hộp danh sách trường Mở biểu mẫu trong chế độ Design (Tạo biểu mẫu trước). Trong cửa sổ Database Chọn Form/New (Cọn bảng hoặc truy vấn làm nền cho biểu mẫu). Chọn View/Field List hoặc click vào biểu tượng Field List trên thanh cơng cụ). Tạo một Text Box bị buộc Từ danh sách trường chọn một hoặc nhiều trường kéo và đưa vào biểu mẫu. 5.3. Tạo một điều khiển khác dùng hộp cơng cụ Dùng hộp cơng cụ (Toolbox) để tạo những điều khiển khơng buộc (Unboud control) hoặc để tính tốn. Đặc biệt dùng các tính năng của hộp này để tạo những điều khiển bị buộc khác ngồi buộc khác ngồi (Text box). Để bật hộp cơng cụ ta chọn View/Toolbars. Tạo điều khiển dùng hộp cơng cụ Click vào biểu tượng cơng cụ tuơng ứng với điều khiển muốn tạo. Tạo điều khiển bị buộc bằng cách chọn một trường trong danh sách trường (Field List) và kéo vào biểu mẫu. Hoặc tạo điều khiển khơng buộc hay dùng để tính tốn bằng cách click vào một vị trí trên biểu mẫu. Tạo điều khiển dùng để tính tốn Nếu muốn trình bày kết quả của một phép tốn trong biểu mẫu, khai báo nguồn dữ liệu của điều khiển là một biểu thức. Sau này mỗi lần mở biểu mẫu, ACCESS tính tốn lại kết quả của vùng dữ liệu được cập nhật mới nhất từ các bảng. Tạo điều khiển nhãn (Label Control) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 151
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Muốn trình bày một chuỗi ký tự trên biểu mẫu như để làm tiêu đề chúng ta dùng loại điều khiển gọi là điều khiển nhãn (label control). Nhãn khơng thể hiện dữ liệu của một trường hay biểu thức nào , chúng luơn luơn là khơng bị buộc. Click vào biểu tượng Label trong Toolbox Click vị trí muốn đặt nhãn trên biểu mẫu. Thay đổi các thuộc tính của điều khiển. Sau khi tạo biểu mẫu, biến đổi một số thuộc tính của điều khiển cĩ thể hồn thiện thêm về thiết kế và hình thức trình bày của số liệu. Nhắp kép vào điều khiển. Trong hộp lựa chọn trên đầu bảng thuộc tính, chọn một lớp thích hợp để làm việc. All Properties: Trình bày tất cả các thuộc tính của điều khiển Data Properties: Ấn định các đặc tính thể hiện dữ liệu trong điều khiển như giá trị mặc nhiên, định dạng số. Even Properties: Qui định một tập lệnh (Macro) hay thủ tục (Procedure) Layout Properties: Định nghĩa các hình thức của điều khiển như cao, rộng. Other Properties: Một số thuộc tính khác như tên điều khiển, thơng tin mơ tả ở dịng trạng thái. Click chọn một trong các thuộc tính của bảng để thực hiện. 5.4. Thiết lập một số thuộc tính bổ sung 5.4.1. Các thuộc tính hỗ trợ nhập liệu Thuộc tính Default value: Gán giá trị mặc định vào nội dung trình bày trong điều khiển. Thuộc tính ValidationRule và ValidationRule Text: Kiểm tra tính hợp lệ khi nhập dữ liệu cho một điều khiển và thơng báo lỗi nếu dữ liệu khơng hợp lệ 5.4.2. Các thuộc tính giĩng lề Thuộc tính General: Giĩng hàng văn bản theo lề trái, dữ liệu số và ngày tháng theo lề phải. Thuộc tính Left: Giĩng hàng văn bản theo lề trái. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 152
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Thuộc tính Center: Xác lập hàng văn bản ở chính giữa. Thuộc tính Center: Giĩng hàng văn bản theo lề phải. 5.4.3. Các thuộc tính màu sắc Thuộc tính Backcolor: Thiết lập màu nền cho điều khiển hay cho biểu mẫu Thuộc tính Forecolor: Thiết lập màu cho hàng chữ trong điều khiển. Thuộc tính Bodercolor: Thiết lập màu cho khung bao quanh trong điều khiển. 5.4.3. Các thuộc tính khung bao Thuộc tính BoderStyle:Thiết lập loại khung cho điều khiển Thuộc tính BoderWidth: Thiết lập độ dày hay đậm của khung bao. Thuộc tính BoderColor: Thiết lập màu của khung bao. 6. NÂNG CẤP BIỂU MẪU Access cung cấp nhiều loại điều khiển để làm cho biểu mẫu dễ sử dụng và cĩ nhiều hiệu ứng tốt. Cĩ thể thay thế một Textbox với một List box hay Combo box để chọn từ các giá trị cĩ sẵn thay vì buộc người sử dụng phải nhớ để nhập giá trị vào. 6.1. Dùng điều khiển List box và Combo box để tạo danh sách chọn lựa. Trong nhiều trường hợp, chọn một danh sách cĩ sẵn thường tiện lợi hơn phải nhớ để gõ vào từ bàn phím. Access cung cấp hai khả năng điều khiển tạo danh sách chọn lựa: List box và Combo box. List box đơn giản là một danh sách để chọn, combo box tương tự như một text box và một combo box kết hợp vào một điều khiển, cĩ nghĩa là cĩ thể gõ thẳng giá trị vào text box hay chọn từ một danh sách cĩ sẵn. Ưu điểm của List box: Danh sách luơn được thể hiện và người dùng chỉ được phép chọn trong danh sách, do đĩ dữ liệu nhập luơn luơn là hợp lệ. Ưu điểm của Combo box: Danh sách khơng được thể hiện cho đến khi người dùng mở hộp điều khiển, do đĩ ít tốn chỗ trên biểu mẫu hơn. 6.2. Tạo List box và Combo box khơng sử dụng Wizard Tắt chức năng Control Wizard trong menu View hoặc trong thanh cơng cụ. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 153
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Click biểu tượng List box hoặc Combo box trong hộp cơng cụ. Tạo điều khiển buộc bằng cách click biểu tượng Field list trên thanh cơng cụ để mở danh sách trường làm nền cho biểu mẫu. Chọn một trường trong danh sách kéo vào biểu mẫu, hoặc tạo điều khiển khơng buộc bằng cách click biểu mẫu nơi muốn đặt điều khiển. Lập các thuộc tính của điều khiển để định nghĩa các hàng dùng làm chọn lựa trong danh sách. Muốn danh sách thể Lập thuộc tính Row Source Type Lập Row Source thành hiện thành Các hàng từ một bảng Tên của bảng hay truy hay truy vấn Table/Query (Default) vấn đĩ Các hàng lấy từ lệnh Select của SQL Table/Query (Default) Một câu lệnh SQL Một danh sách với các Danh sách các giá trị đĩ giá trị do người dùng tự Value List phân cách nhau bởi dấu đặt chấm phẩy Tên các trường trong một Tên của bảng hoặc truy bảng hoặc truy vấn Field List vấn đĩ Các giá trị định nghĩa bởi một hàm trong Access Tên hàm xây dựng Để trống Basic 6.2.1. Định nghĩa các hàng trong danh sách Khoa Cơng nghệ Thơng tin 154
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Định nghĩa nguồn dữ liệu để hình thành các hàng dùng làm trong danh sách lựa chọn trong List box và Combo box bằng cách lập thuộc tính thích hợp cho RowSource Type và RowSource của điều khiển, hai thuộc tính này phối hợp với nhau để tạo nên các hàng trong danh sách. Thuộc tính RowSource Type cho biết danh sách sẽ hình thành từ nguồn dữ liệu loại nào, thuộc tính RowSource là thuộc tính xác định nguồn dữ liệu của danh sách. 6.2.2. Danh sách lấy dữ liệu từ bảng hay truy vấn Cĩ thể tạo List box hay Combo box lấy dữ liệu từ một hoặc nhiều trường trong bảng ( hoặc truy vấn) để lập thành danh sách chọn lựa cho điều khiển. Thực hiện điều này bằng cách đặt thuộc tính RowSource Type thành Table/Query và RowSource thành tên bảng hay tên truy vấn cĩ chứa dữ liệu để lập thành danh sách đĩ. 6.2.3. Tạo danh sách nhiều cột Cĩ thể tạo danh sách gồm hai hay nhiều cột để cĩ thêm thơng tin lựa chọn. Xác định số cột bằng cách lập thuộc tính Columcount và ColumnWidth cho điều khiển. Thuộc tính columcount quy định số cột và nếu trong RowSource là tên một bảng hay truy vấn thì các trường đầu tiên tương ứng số cột của bảng hay truy vấn đĩ (tính từ trái sang phải) sẽ được đưa vào danh sách. Thuộc tính columnwidth quy định bề rộng mỗi cột tính theo inch hay cm. 6.2.4. Sử dụng danh sách giá trị Trường hợp điều khiển chỉ cĩ một số nhỏ chọn lựa và các giá trị này khơng thay đổi, cĩ thể dùng phương pháp đơn giản là danh sách giá trị. Danh sách này chúng ta tự lập bằng cách đưa các giá trị dùng làm chọn lựa vào thuộc tính RowSource của điều khiển. Sử dụng dấu chấm phẩy để phân cách các mục chọn lựa của danh sách. 6.3. Sử dụng hộp kiểm tra (check box), nút chọn lựa (Option button), nút bật tắt (Toggle button). Hộp kiểm tra, nút chọn lựa, nút bật tắt thường được sử dụng như các điều khiển độc lập để nhận các chọn lựa Yes/No. Các điều khiển này thực chất chỉ khác nhau về hình thức, do đĩ chúng ta cĩ thể sử dụng bất cứ nút nào. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 155
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Khi được chọn điều khiển này biểu diễn trị Yes ( hay True), ở trạng thái khơng chọn thì nhận giá nị No ( hay False). Check box : Được chọn khi cĩ dấu x trong hộp. Option button : Được chọn khi cĩ hạt đậu trong nút. Toggle button : Được chọn khi nĩ trơng như bị nhấn xuống. 6.4. Sử dụng nhĩm chọn lựa (Option group) Chúng ta cĩ thể dùng nhĩm chọn lựa để trình bày một số nhỏ các chọn lựa trên biểu mẫu. Nhĩm chọn lựa gồm một khung nhĩm (Group frame) cĩ gắn nhãn và một số check box, option button hay toggle button. Nếu nhĩm lựa chọn được buộc vào một trường, chỉ cĩ khung nhĩm là bị buộc vào trường đĩ, khơng phải các thành phần để chọn lựa trong khung. Khung nhĩm cĩ thể khơng bị buộc vào trường nào hoặc chứa một biểu thức, mỗi lần chỉ cĩ thể chọn một thành phần trong nhĩm. Khi sử dụng hộp kiểm tra, nút chọn lựa và nút bật tắt trong nhĩm chọn lựa, thuộc tính của chúng khác với như khi được dùng với các điều khiển độc lập. Mỗi phần tử trong nhĩm chọn lựa khơng cĩ thuộc tính Control Source mà thay bằng thuộc tính Option Value. Lập thuộc tính Option Value của mỗi phần tử dùng làm chọn lựa trong nhĩm thành một trị số cĩ nghĩa đối với trường mà khung nhĩm được buộc vào. Khi một phần tử của nhĩm được chọn, Access đưa giá trị lập trong Option value của phần tử đĩ cho điều khiển Option Group. Đến lượt Option Group trả lại giá trị đĩ cho trường mà nĩ bị buộc vào. 7. BIỂU MẪU DỰA TRÊN NHIỀU BẢNG 7.1. Biểu mẫu phụ (Subform) Khoa Cơng nghệ Thơng tin 156
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Biểu mẫu phụ là phương pháp để đưa thơng tin từ nhiều bảng vào một biểu mẫu. Biểu mẫu phụ cĩ nghĩa là một biểu mẫu được lồng trong biểu mẫu khác. Trong Access biểu mẫu chính gọi là Main form, biểu mẫu nằm trong Main form gọi là biểu mẫu phụ (Sub form). Khi dùng biểu mẫu phụ chúng ta dễ nhận thấy mối quan hệ giữa các bản ghi của hai hay nhiều bảng. Biểu mẫu phụ đặc biệt hữu hiệu khi dùng để hiển thị dữ liệu từ nhiều bảng hay truy vấn cĩ quan hệ một-nhiều với nhau. Biểu mẫu chính đại diễn cho bên một, biểu mẫu phụ đại diện cho bên nhiều. 7.2. Các loại biểu mẫu phụ Khi tạo biểu mẫu phụ chúng ta cĩ thể thiết kế nĩ thành dạng bảng, hoặc dạng biểu mẫu, hoặc cả hai dạng trên. Biểu mẫu dạng bảng: Là loại dễ tạo nhất và cĩ thể sử dụng như bất kỳ bảng nào khác như sắp xếp Biểu mẫu phụ dạng biểu mẫu: Cho chúng ta thực sự linh hoạt và mềm dẽo khi thiết kế hơn. 7.3. Thiết kế biểu mẫu phụ Thơng thường chúng ta dùng bảng hay truy vấn làm nguồn dữ liệu cho biểu mẫu chính, một bảng hay truy vấn khác làm nguồn dữ liệu cho biểu mẫu phụ. Nếu dữ liệu trong biểu mẫu chính và biểu mẫu phụ cĩ liên quan với nhau, chúng ta cần đánh giá một số vấn đề sau: Các bảng hoặc truy vấn cĩ quan hệ một-nhiều với nhau khơng? Nếu dùng biểu mẫu phụ để thể hiện quan hệ một-nhiều, chúng ta nên dùng bảng bên một đối với bảng chính, bảng bên nhiều đối với bảng phụ. Các bảng hoặc truy vấn làm nguồn dữ liệu cho biểu mẫu chính/phụ cĩ các trường liên kết khơng? Access dùng trường kết nối để giới hạn số lượng bản ghi thể hiện trong biểu mẫu phụ. Cách tạo biểu mẫu chính/phụ Thiết kế hai biểu mẫu riêng biệt, sau đĩ kéo biểu mẫu phụ vào biểu mẫu chính. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 157
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Thiết kế biểu mẫu chính Tạo biểu mẫu chính, dành chỗ trên biểu mẫu này để chứa biểu mẫu phụ. Lưu và đĩng biểu mẫu chính. Thiết kế biểu mẫu phụ Cĩ thể thiết kế biểu mẫu phụ để chỉ thể hiện dữ liệu dưới dạng bảng, biểu mẫu này cĩ cả hai khả năng trên. Tạo biểu mẫu mới, lập hai thuộc tính ViewAllowed và Default View của biểu mẫu tuỳ theo yêu cầu sử dụng như sau: Biểu mẫu phụ chỉ trình bày dưới dạng bảng: Đặt các trường trên biểu mẫu theo thứ tự chúng ta muốn chúng xuất hiện trong bảng. Lập cả hai thuộc tính ViewAllowed và Default View thành Datasheet. Biểu mẫu phụ chỉ trình bày dữ liệu dưới dạng biểu mẫu: Sắp đặt các điều khiển như trên. Lập thuộc tính ViewAllowed thành Form và Default View thành Single form hay Continuous form. Đưa biểu mẫu phụ vào biểu mẫu chính Mở biểu mẫu chính ở chế độ Design View Chuyển sang cửa sổ Database, nhần F11 Kéo biểu mẫu phụ tử cửa sổ Database và đặt vào một vị trí trên biểu mẫu chính. Di chuyển biểu mẫu phụ đến vị trí khác, thay đổi nội dung nhãn hoặc kích thước nếu cần. Chuyển sang chế độ Form View để xem kết quả. 7.4. Liên kết biểu mẫu chính và biểu mẫu phụ Khoa Cơng nghệ Thơng tin 158
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Trong chế độ Design View của biểu mẫu chính, mở bảng thuộc tính của điều khiển biểu mẫu phụ. Lập thuộc tính LinkChildFields thành tên trường nối kết trong biểu mẫu phụ, nếu cĩ nhiều trường nối kết, phân cách nhau bởi dấu phẩy. Lập thuộc tính LinkMasterFields thành tên trường nối kết hoặc tên điều khiển trong biểu mẫu chính, nếu cĩ nhiều trường nối kết, phân cách nhau bởi dấu phẩy. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 159
Giáo trình “Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu" Chương 6 BÁO CÁO (REPORT) 1. TỔNG QUAN VỀ BÁO CÁO Báo cáo là phương thức hữu hiệu giúp người sử dụng trình bày dữ liệu dưới dạng đầy đủ và dễ hiểu, nhanh chĩng, đẹp mắt để khi in ấn. Người sử dụng cĩ thể tích hợp trong báo cáo các dạng thức trình bày dữ liệu khác nhau như: Hình ảnh, biểu đồ, văn bản Báo cáo được xây dựng trên một nguồn dữ liệu đĩ là bảng hoặc truy vấn, một câu lệnh SQL hoặc một dạng biểu mẫu nào đĩ 1.1. Các dạng mẫu của báo cáo Báo cáo dạng cột (columnar): báo cáo dạng này sẽ được trình bày theo dạng một cột và kèm theo phần nhãn của mỗi cột dữ liệu bên trái, mỗi dịng tương ứng với một trường dữ liệu. Báo cáo dạng hàng (Tabular): Báo cáo sẽ trình bày dữ liệu theo dạng bảng bao gồm nhiều hàng và nhiêu cột. Báo cáo dạng nhĩm/ Tổng (Group/Total): Báo cáo dạng này sẽ tổ chức dữ liệu thành các nhĩm, mỗi nhĩm sẽ trình bày dữ liệu theo dạng Tabular. Người sử dụng cĩ thể nhĩm dữ liệu theo cấp và cĩ thể tính tốn giá trị tổng cho mỗi nhĩm và một giá trị tính tổng cho tồn bộ các nhĩm Báo cáo dạng biểu đồ ( Chart) Báo cáo dạng nhãn ( Label Report) Báo cáo với báo cáo con 1.2. Các chế độ hiển thị của báo cáo Báo cáo cĩ thể được trình bày theo 3 chế độ sau Report design: Chế độ thiết kế báo cáo. Layout PreView: Chế độ trình bày dữ liệu trong báo cáo. Print PreView: Chế độ xem hình thức báo cáo trước khi in ấn. Khoa Cơng nghệ Thơng tin 160