Bài giảng Học thuyết của Lênin về chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản hiện đại - Trần Minh Tâm

Nội dung text: Bài giảng Học thuyết của Lênin về chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản hiện đại - Trần Minh Tâm

1. HỌC THUYẾT CỦA LÊNIN VỀ CNTB ĐỘC QUYỀN VÀ CNTB HIỆN ĐẠI TS. TRẦN MINH TÂM NỘI DUNG NGHIÊN CỨU - Học thuyết của LêNin về CNTB độc quyền - Những biểu hiện mới trong năm đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB hiện đại - Những điều chỉnh mới về kinh tế của CNTB hiện đại - Vai trị và giới hạn lịch sử của CNTB hiện đại
2. 1- Học thuyết của Lênin về CNTB độc quyền CNTB độc quyền xuất hiện vào cuối thế kỹ XIX đầu thế kỹ XX do những nguyên nhân: - Do sự phát triển của lực lượng sản xuất dưới tác động của KH-CN. - Cạnh tranh buộc các nhà TB phải cải tiến kỹ thuật, tăng quy mơ tích lũy, đồng thời quá trình này làm cho các DNVVN bị phá sản, các TB lớn giàu lên. - Sự phát triển mạnh của hệ thống tín dụng TBCN đã thúc đẩy tập trung sản xuất, hình thành các cơng ty cổ phần, tạo tiền đề cho sự ra đời các t/c ĐQ.
3. Nội dung đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyền A- Tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền + Tổ chức độc quyền là tổ chức liên minh giữa các nhà TB lớn để tập trung sản xuất và tiêu thụ hàng hĩa nhằm thu được P độc quyền cao. + Cĩ 2 kiểu liên kết, Liên kết ngang là liên kết trong cùng một ngành, liên kết dọc là liên kết gồm nhiều ngành khác nhau. + Hình thức cơ bản của các tổ chức độc quyền này là: các ten, xanhđica, tờrớt, cơngxĩocxiom
4. B- Tư bản tái chính và bọn đầu sỏ tài chính. + Do quá trình tích tụ, tập trung trong SX cao nên diễn ra hiện tượng tích tụ và tập trung trong ngân hàng. + Tích tụ, tập trung trong ngân hàng cao, hình thành độc quyền trong ngân hàng, ngân hàng từ chổ là kẻ trung gian trong thanh tốn và tín dụng nay trở thành kẻ cĩ quyền lực vạn năng, khống chế mọi hoạt động của nền kinh tế xã hội tư bản. + Sự xâm nhập vào nhau giữa tư bản cơng nghiệp và tư bản ngân hàng hình thành Tư bản tài chính, đây là cơ sở hình thành nên bọn đầu sỏ TC.
5. C- Xuất khẩu tư bản - Xuất khẩu HH là ĐĐ của CNTB tự do cạnh tranh còn XK tư bản là đặc trưng của CNTB độc quyền. - uấtX khẩu tư bản ra nước ngoài nhằm mục đích chiếm đoạt m và các nguồn lợi khác ở các nước nhập khẩu tư bản. - uấtX khẩu TB gồm có 2 hình thức + Đầu tư trực tiếp + Đầu tư gián tiếp étX về sở hữu có: XK tư nhân và XK nhà nước, trong đó XK nhà nước là dạng: viện
6. D- Sự phân chia thế giới về kinh tế giữa các tổ chức độc quyền - Do quá trình tích tụ và tập trung tư bản và XK tư bản tăng, tất yếu dẫn đến sự phân chia thế giới về mặt kinh tếgiữa các tập đồn tư bản độc quyền, hình thành các tổ chức độc quyền quốc tế. -Do phải cạnh tranh gay gắt trên trường quốc tế dẫn đến xu hướng thỏa hiệp, ký kết các hiệp định để củng cố địa vị và những thị trường nhất định. E- Sự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa các nước. Sự phân chia lãnh thổ và sự phát triển khơng đều nhau, đây là nguyên nhân dẫn đến chiến tranh 1+2
7. 2- NHỮNG BIỂU HIỆN MỚI TRONG 5 ĐẶC ĐIỂM KINH TẾCỦA CNTB HIỆN ĐẠI. A- ựS xuất hiện các công ty độc quyền xuyên quốc gia bên cạnh sự phát triển của các xí nghiệp vừa và nhỏ. + onsơnC : là tổ chức độc quyền đa ngành ( chuyên môn hóa hẹp dễ bị phá sản, và để đối phó với luật chống độc quyền) + ongôlơmêrếtC : là hình thức độc quyền thông qua sự kết hợp của các doanh nghiệp vừa và nhỏ không có sự liên quan nào về hoặc dịch vụ cho , nhằm thu
8. B- Về hoạt động của tư bản tài chính - Phạm vi liên kết và xâm nhập vào nhau giữa tư bản ngân hàng và tư bản cơng nghiệp được mở ra nhiều ngành và tồn tại dưới dạng các tổ hợp: cơng-nơng- thương-tín hay: cơng nghiệp-quân sự-dịch vụ quốc phịng - Phát hành cổ phiếu cĩ mệnh giá nhỏ rộng rãi (cho nhiều tầng lớp dân cư mua). -Thay chế “độ tham dự” bằng “chế đổ ủy nhiệm” - Thành lập các ngân hàng đa quốc gia và xuyên quốc gia và các trung tâm tài chính: Xinhgapo, Hồng kơng, Mỹ, Nhật bản .
9. C- Về xuất khẩu tư bản - Chuyển hướng xuất khẩu tư bản từ các nước tư bản phát triển sang các nước đang phát triển ( chiếm %)70 sang các nước tư bản phát triển sang các nước tư bản phát triển với nhau. ( nguồn vốn đầu tư vào các nước đang phát triển hiện nay khoảng 30%). - ênB cạnh các nước tư bản phát triển xuất khẩu tư bản là chủ yếu thì ngày nay có thêm các nước xuất khẩu tư bản từ các nước đang phát triển như Nics châu á. - ìnhH thức xuất khẩu đa dạng: gồm xuất khẩu hàng hóa và tư bản, (BOT XD-KD-CG), BT
10. Thu hút FDI qua các năm ở iệtV Nam 1988 371,8 tr USD 1998 3.857 ,, 1989 582,5 ,, 1999 1.568 ,, 1990 839,0 ,, 2000 2.012 ,, 1991 1.322 ,, 2001 2.503 ,, 1992 2.165 ,, 2002 1.621 ,, 1993 2.900 ,, 2003 1.950 ,, 1994 3.765 ,, 2004 2.222 ,, 1995 6.530 ,, 1996 8.497 ,, 1997 4.649 ,,
11. D- Xu hướng quốc tế hĩa, tồn cầu hĩa kinh tế ngày càng tăng bên cạnh xu hướng khu vực hĩa nền kinh tế -Sự xuất hiện của các thị trường khu vực, liên minh kinh tế khu vực như: liên minh châu âu, khối mậu dịch tự do bắc Mỹ (NARTA), ASEAN E- Sự phân chia thế giới giữa các cường quốc vẫn tiếp tục dưới những hình thức mới + Thực hiện chiến lược biên giới mềm (biên giới kinh tế rộng hơn biên giới địa lý) + Thay chiến tranh lạnh bằng chiến tranh thương mại, chiến tranh sắc tộc, tơn giáo, mà đứng đằng sau các cuộc đụng độ đĩ là các cường quốc đế quốc.
12. 3- Những điều chỉnh về kinh tế của CNTB hiện đại + Tỷ trọng của kinh tế nhà nước trong nền kinh tế TBCN (trong các ngành SX vật chất, dịch vụ, tài chính, kết cấu hạ tầng tăng cao) + Sự kết hợp giữa kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân ngày càng phát triển. + Chi tiêu tài chính của nhà nước tư bản dùng để điều tiết quá trình tái sản xuất xã hội tăng. + Phương thức điều tiết của nhà nước - Hỗ trợ các ngành truyền thống và ngành cơng nghệ cao, tăng chi cho nghiên cứu và phát triển
13. -Điều tiết thị trường lao động bằng đào tạo và đào tạo lại, khuyến khích phát triển DNVVN . - Điều tiết thị trường tài chính, tiền tệ, chống lạm phát, điều tiết giá cả. - Điều tiết các quan hệ kinh tế đối ngoại, hệ thống tài chính, tiền tệ quốc tế.
14. 4- Chủ nghĩa tư bản hiện đại ngày nay cĩ khác gì so với thời đại mà Các- Mác và Lênin nghiên cứu? + Các Mác nghiên cứu CNTB vào thế kỷ 19, khi CNTB ra đời và đang hồn thành CNH. + Lênin nghiên cứu CNTB khi nĩ đang chuyển sang giai đoạn độc quyền + Trong thời đại ngày nay so với CNTB thời các ơng cĩ những sự thay đổi sau đây
15. Thứ nhất: Sự phát triển của khoa học kỷ thuật là một hiện tượng nổi bật của xã hội lồi người. Sự phát triển của KH-CN đương đại đã tạo ra khả năng phát triển mạnh mẽ LLSX xã hội, là yếu tố tác động đến tăng trưởng và tăng năng suất lao động, nâng cao vai trị của tầng lớp tri thức. Đồng thời đưa lại nhiều vấn đề mới xã hội TBCN: Từng bước xây dựng cơ sở vật chất kỷ thuật mới về chất, cải cách CCKT, phát triển các ngành cĩ hàm lượng khoa học- kỷ thuật cao, và những vấn đề khác như: giáo dục, việc làm, sinh thái và bảo vệ mơi trường
16. Thứ hai: Độc quyền đạt đến trình độ mới + Ngày nay bên cạnh những hình thức độc quyền truyền thống, cĩ nhiều hình thức độc quyền mới như: consơn, cơnglomêrat + Độc quyền cá nhân chuyển thành độc quyền của nhiều người. + Phạm vi độc quyền ngày càng mở rộng, tư bản được quốc tế hĩa tồn cầu. + Các cơng ty xuyên quốc gia khơng ngừng mở rộng và tăng cường vai trị của nĩ trong nền kinh tế thế giới.
17. Thứ ba: Sự hình thành các tổ chức quốc tế và khu vực - UNDP, PAO, UNICEP - IMF, WB, WTO các tổ chức quốc tế - EU, OPEC, ASEAN các khối kinh tế. Các tổ chức này vừa phản ánh xu hướng tồn cầu hĩa, khu vực hĩa nền kinh tế, vừa phản ánh sự chống lại sức ép của các cường quốc đế quốc.
18. Thứ tư: Chủ nghĩa thực dân được áp dụng hình thức mới Bề ngồi chúng thừa nhận sự độc lập chính trị của các nước vốn là thuộc địa, phụ thuộc của CNĐQ, nhưng thực tế lại dùng những vũ khí như kinh tế, kỷ thuật để bĩc lột, khơng chế các nước đang phát triển làm cho khoảng cách giữa các nước TB phát triển và các nước đang phát triển ngày càng tăng, vì thế mâu thuẩn ngày càng gay gắt hơn trước, buộc các nước đang phát triển tăng cường hợp tác với nhau để giảm bớt sự lệ thuộc vào các nước đế quốc.
19. 5- Những mâu thuẩn cơ bản khơng thể giãi quyết được của CNTB hiện đại ngày nay. - Mâu thuẩn giữa tư bản và lao động (Thu nhập của 358 người giàu nhất thế giới lớn hơn thu nhập hàng năm của 45% dân số thế giới) - Mâu thuẩn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế quốc. - Mâu thuẩn giữa các nước tư bản với nhau ( giữa ba trung tâm kinh tế, chính trị hàng đầu thế giới, giữa các tập đồn tư bản xuyên quốc gia). - Mâu thuẩn giữa chủ nghĩa tư bản và CNXH