Bài giảng môn Kế toán doanh nghiệp - Chương 1: Tổng quan về kế toán tài chính và hệ thống kế toán Việt Nam

Nội dung text: Bài giảng môn Kế toán doanh nghiệp - Chương 1: Tổng quan về kế toán tài chính và hệ thống kế toán Việt Nam

1. Chương 1 7/12/2015 Chương 1 Tổng quan về kế toán tài chính và hệ thống kế toán Việt Nam KHOA KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TPHCM 1 Mục tiêu • Sau khi nghiên cứu xong nội dung này, người học có thể: – Trình bày vai trò của thông tin kế toán tài chính trong việc đưa ra quyết định. – Giới thiệu những nội dung cơ bản của hệ thống kế toán Việt Nam. – Giải thích những nguyên tắc cơ bản trong việc trình bày báo cáo tài chính. – Vận dụng hệ thống tài khoản kế toán một các tổng quát vào các phần hành kế toán của một số loại hình doanh nghiệp. 2 2 1
2. Chương 1 7/12/2015 Nội dung • Tổng quan về kế toán tài chính • Hệ thống tài khoản kế toán VN và ứng dụng vào một số hoạt động 3 3 Nội dung 1 • Tổng quan về kế toán tài chính 4 4 2
3. Chương 1 7/12/2015 Kế toán và việc ra quyết định Hoạt động của tổ Ra quyết định Đối tượng chức sử dụng Dữ liệu Hệ thống kế Thông tin toán 5 5 Kế toán tài chính • Cung cấp thông tin cho các đối tượng ở bên ngoài (nhà đầu tư, chủ nợ), thông qua các báo cáo tài chính. 6 6 3
4. Chương 1 7/12/2015 Thông tin cần thiết • Tình hình tài chính • Tình hình kinh doanh • Tình hình lưu chuyển tiền tệ • Các thông tin bổ sung 7 7 Tình hình tài chính • Các nguồn lực kinh tế mà DN kiểm soát • Các nguồn tài trợ cho tài sản • Khả năng trả các món nợ tới hạn 8 8 4
5. Chương 1 7/12/2015 Tình hình tài chính Nguồn lực Nguồn tài trợ kinh tế Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu Tài sản Nợ Tài sản Nợ dài ngắn ngắn dài hạn hạn hạn hạn 9 Khả năng thanh toán 9 Tình hình kinh doanh Lãi/lỗ Doanh thu thuần Lãi/lỗ khác tài chính GVHB Lợi nhuận gộp CPBH CPQL LNKD Lợi nhuận kế toán trước thuế CP thuế Lợi nhuận sau thuế 10 10 5
6. Chương 1 7/12/2015 Tình hình kinh doanh • Quy mô kinh doanh • Khả năng tạo ra lợi nhuận • Ảnh hưởng của đòn bẩy tài chính 11 11 Tình hình lưu chuyển tiền tệ • Tình hình tạo ra tiền từ hoạt động kinh doanh • Tình hình sử dụng/thu hồi tiền từ hoạt động đầu tư • Tình hình huy động/hoàn trả nguồn lực từ chủ nợ và chủ sở hữu 12 12 6
7. Chương 1 7/12/2015 Thông tin bổ sung • Bản thuyết minh BCTC – Chính sách kế toán – Số liệu chi tiết – Tình hình thay đổi vốn chủ sở hữu – Các thông tin về rủi ro 13 13 Hệ thống kế toán Việt Nam • Hệ thống kế toán Việt Nam được quy định theo pháp luật Việt Nam: – Luật Kế toán và các văn bản hướng dẫn – Các chuẩn mực kế toán – Các hệ thống kế toán doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp, ngân hàng 14 14 7
8. Chương 1 7/12/2015 Các nguyên tắc kế toán cơ bản • Cơ sở dồn tích, • Hoạt động liên tục, • Giá gốc, • Phù hợp, • Nhất quán, • Thận trọng, • Trọng yếu 15 15 Cơ sở dồn tích • Mọi nghiệp vụ kinh tế, tài chính của doanh nghiệp liên quan đến tài sản, nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí phải được ghi sổ kế toán vào thời điểm phát sinh, không căn cứ vào thời điểm thực tế thu hoặc thực tế chi tiền hoặc tương đương tiền. • Báo cáo tài chính lập trên cơ sở dồn tích phản ảnh tình hình tài chính của doanh nghiệp trong quá khứ, hiện tại và tương lai. 16 16 8
9. Chương 1 7/12/2015 Hoạt động liên tục • Báo cáo tài chính phải được lập trên cơ sở giả định là doanh nghiệp đang hoạt động liên tục và sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh bình thường trong tương lai gần, nghĩa là doanh nghiệp không có ý định cũng như không buộc phải ngừng hoạt động hoặc phải thu hẹp đáng kể quy mô hoạt động của mình. • Trường hợp thực tế khác với giả định hoạt động liên tục thì báo cáo tài chính phải lập trên một cơ sở khác và phải giải thích cơ sở đã sử dụng để lập báo cáo tài chính. 17 17 Giá gốc • Tài sản phải được ghi nhận theo giá gốc. Giá gốc của tài sản được tính theo số tiền hoặc khoản tương đương tiền đã trả, phải trả hoặc tính theo giá trị hợp lý của tài sản đó vào thời điểm tài sản được ghi nhận. • Giá gốc của tài sản không được thay đổi trừ khi có quy định khác trong chuẩn mực kế toán cụ thể. 18 18 9
10. Chương 1 7/12/2015 Phù hợp • Việc ghi nhận doanh thu và chi phí phải phù hợp với nhau. Khi ghi nhận một khoản doanh thu thì phải ghi nhận một khoản chi phí tương ứng có liên quan đến việc tạo ra doanh thu đó. • Chi phí tương ứng với doanh thu gồm chi phí của kỳ tạo ra doanh thu và chi phí của các kỳ trước hoặc chi phí phải trả nhưng liên quan đến doanh thu của kỳ đó. 19 19 Nhất quán • Các chính sách và phương pháp kế toán doanh nghiệp đã chọn phải được áp dụng thống nhất ít nhất trong một kỳ kế toán năm. • Trường hợp có thay đổi chính sách và phương pháp kế toán đã chọn thì phải giải trình lý do và ảnh hưởng của sự thay đổi đó trong phần thuyết minh báo cáo tài chính. 20 20 10
11. Chương 1 7/12/2015 Thận trọng • Thận trọng là việc xem xét, cân nhắc, phán đoán cần thiết để lập các ước tính kế toán trong các điều kiện không chắc chắn. Nguyên tắc thận trọng đòi hỏi: – Phải lập các khoản dự phòng nhưng không lập quá lớn; – Không đánh giá cao hơn giá trị của các tài sản và các khoản thu nhập; – Không đánh giá thấp hơn giá trị của các khoản nợ phải trả và chi phí; – Doanh thu và thu nhập chỉ được ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về khả năng thu được lợi ích kinh tế, còn chi phí phải được ghi nhận khi có bằng chứng về khả năng phát sinh chi phí. 21 21 Trọng yếu • Thông tin được coi là trọng yếu trong trường hợp nếu thiếu thông tin hoặc thiếu chính xác của thông tin đó có thể làm sai lệch đáng kể báo cáo tài chính, làm ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính. • Tính trọng yếu phụ thuộc vào độ lớn và tính chất của thông tin hoặc các sai sót được đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể. Tính trọng yếu của thông tin phải được xem xét trên cả phương diện định lượng và định tính 22 22 11
12. Chương 1 7/12/2015 Các yêu cầu cơ bản của kế toán • Trung thực, • Khách quan, • Đầy đủ, • Kịp thời, • Dễ hiểu, • Có thể so sánh. 23 23 Các yếu tố cơ bản của BCTC • Bảng cân đối kế toán – Tài sản – Nợ phải trả – Vốn chủ sở hữu • Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh – Doanh thu và thu nhập khác – Chi phí 24 24 12
13. Chương 1 7/12/2015 Tài sản • Tài sản là nguồn lực do doanh nghiệp kiểm soát và có thể thu được lợi ích kinh tế trong tương lai. • Tài sản được ghi nhận khi: – Doanh nghiệp có khả năng chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai và – Giá trị của tài sản đó được xác định một cách đáng tin cậy 25 25 Bài tập thực hành • Dùng định nghĩa và điều kiện ghi nhận để đánh giá các khoản sau có đủ tiêu chuẩn ghi vào tài sản của DN không: – DN bỏ ra 5 tỷ mua quyền sử dụng đất mà không sử dụng, chỉ giữ chờ tăng giá để bán. – Trong 5 năm, DN đã chi 300 triệu cho nhân viên đi học, nhờ đó đã tạo ra một đội ngũ nhân viên lành nghề. – Công ty khai thác dầu khí đã chi ra 400 tỷ cho chi phí thăm dò 20 mỏ trong 3 năm. Chỉ có 3 mỏ trong số đó là thỏa điều kiện khai thác. 26 26 13
14. Chương 1 7/12/2015 Nợ phải trả • Nợ phải trả là nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ các giao dịch và sự kiện đã qua mà doanh nghiệp phải thanh toán từ các nguồn lực của mình. • Điều kiện ghi nhận: – Chắc chắn là doanh nghiệp sẽ phải dùng một lượng tiền chi ra để trang trải cho những nghĩa vụ hiện tại mà doanh nghiệp phải thanh toán, và – Khoản nợ phải trả đó phải xác định được một cách đáng tin cậy. 27 27 Bài tập thực hành • Dùng định nghĩa và điều kiện ghi nhận để đánh giá các khoản sau có đủ tiêu chuẩn ghi vào nợ phải trả của DN không: – DN bị kiện vì vi phạm Luật lao động. Dù chưa có quyết định chính thức nhưng chắc chắn DN sẽ phải bồi thường trong khoảng 300-340 triệu đồng. – DN bán hàng cam kết bảo hành trong 1 năm. Chi phí bảo hành phải chi ước tính đáng tin cậy trong năm sau là 200 triệu; trong đó bảo hành cho sản phẩm bán năm nay là 120 triệu và cho năm sau là 80 triệu. – DN công bố kế hoạch thu hồi 10.000 xe gắn máy do bị lỗi hệ thống điện có thể gây cháy nổ. Chi phí dự kiến đáng tin cậy là 400 triệu đồng. 28 28 14
15. Chương 1 7/12/2015 Vốn chủ sở hữu • Vốn chủ sở hữu là phần còn lại của tài sản sau khi trừ đi nợ phải trả 29 29 Doanh thu và thu nhập khác • Doanh thu và thu nhập khác là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được trong kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường và các hoạt động khác của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu. • Doanh thu và thu nhập khác được ghi nhận khi thu được lợi ích kinh tế trong tương lai có liên quan tới sự gia tăng về tài sản hoặc giảm bớt nợ phải trả và giá trị gia tăng đó phải xác định được một cách đáng tin cậy. 30 30 15
16. Chương 1 7/12/2015 Chi phí • Chi phí là tổng giá trị các khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới hình thức các khoản tiền chi ra, các khoản khấu trừ tài sản hoặc phát sinh các khoản nợ dẫn đến làm giảm vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản phân phối cho cổ đông hoặc chủ sở hữu. • Chi phí sản xuất, kinh doanh và chi phí khác được ghi nhận trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh khi các khoản chi phí này làm giảm bớt lợi ích kinh tế trong tương lai có liên quan đến việc giảm bớt tài sản hoặc tăng nợ phải trả và chi phí này phải xác định được một cách đáng tin cậy. 31 31 Nội dung 2 • Hệ thống tài khoản kế toán VN và ứng dụng vào một số hoạt động 32 32 16
17. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản tài sản • Tài khoản tài sản: . Số dư đầu kỳ, cuối kỳ: bên Nợ . Số phát sinh tăng: bên Nợ . Số phát sinh giảm: bên Có Lưu ý  Tài khoản điều chỉnh giảm tài sản: 214, 229 . Số dư đầu kỳ, cuối kỳ: bên Có . Số phát sinh tăng: bên Có . Số phát sinh giảm: bên Nợ  Tài khoản phải thu: 131, 136, 138 cós ố dư hai bên 33 33 Tài khoản tài sản SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 111 Tiền mặt 112 Tiền gửi Ngân hàng 113 Tiền đang chuyển SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 121 Chứng khoán kinh doanh 128 Đầu tư ngắn hạn khác 34 34 17
18. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản tài sản SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 131 Phải thu của khách hàng 133 Thuế GTGT được khấu trừ 138 Phải thu khác SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 141 Tạm ứng 35 35 Tài khoản tài sản SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 151 Hàng mua đang đi đường 152 Nguyên liệu, vật liệu 153 Công cụ, dụng cụ 154 Chi phí SXKD dở dang 155 Thành phẩm 156 Hàng hóa 157 Hàng gửi đi bán 158 Hàng hoá kho bảo thuế 36 36 18
19. Chương 1 7/12/2015 Bài tập thực hành • Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Mua nguyên vật liệu đã trả bằng tiền mặt 300 triệu (giá chưa thuế, thuế suất GTGT 10%), hàng đã về kho. 2. Chi tiền mặt tạm ứng cho nhân viên 20 triệu. 3. Mua hàng hóa đã trả bằng tiền gửi ngân hàng440 triệu (giá có thuế GTGT10 %) hàng đã về kho. 4. Người mua trả tiền bằng tiền mặt 220 triệu. 37 37 Tài khoản tài sản – SỐ HIỆU TK Cấp Cấp TÊN TÀI KHOẢN 1 2 211 Tài sản cố định hữu hình 212 Tài sản cố định thuê tài chính 213 Tài sản cố định vô hình 214 Hao mòn tài sản cố định 217 Bất động sản đầu tư 38 38 19
20. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản tài sản SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 221 Đầu tư vào công ty con 222 Đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết 228 Đầu tư dài hạn khác 229 Dự phòng tổn thất tài sản SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 241 Xây dựng cơ bản dở dang 242 Chi phí trả trước 243 Tài sản thuế thu nhập hoãn lại 39 244 Cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược 39 Bài tập thực hành • Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Mua một xe tải trị giá 500 triệu, giá chưa thuế GTGT, thuế suất 10%, thanh toán ngay bằng tiền gửi ngân hàng. 2. Mua một lô đất dùng làm nhà xưởng với giá 10 tỷ, Thanh toán ngay bằng TGNH. 40 40 20
21. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản Nguồn Vốn • Tài khoản nợ phải trả và vốn chủ sở hữu . Số dư đầu kỳ, cuối kỳ: bên Có . Số phát sinh tăng: bên Có . Số phát sinh giảm: bên Nợ Lưu ý: TK nợ phải trả: TK 331, 333, 334, 336, 338 cós ố dư hai bên TK vốn chủ sở hữu: TK 412, 413, 421 cós ố dư hai bên TK điều chỉnh giảm VCSH: TK419 cós ố dư đầu kỳ, cuối kỳ bên Nợ. Số phát sinh tăng bên Nợ và số phát sinh giảm bên Có 41 41 Tài khoản Nợ phải trả – SỐ HIỆU Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 331 Phải trả cho người bán 333 Thuế và các khoản phải nộp NN 334 Phải trả người lao động 335 Chi phí phải trả 336 Phải trả nội bộ 337 Thanh toán theo tiến độ KH 338 Phải trả, phải nộp khác 42 42 21
22. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản Nợ phải trả - SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 341 Vay và nợ thuê tài chính 343 Trái phiếu phát hành 344 Nhận ký quỹ, ký cược dài hạn 347 Thuế hoãn lại phải trả 352 Dự phòng phải trả 353 Quỹ khen thưởng, phúc lợi 356 Quỹ phát triển KH & CN 43 43 Bài tập thực hành • Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Vay ngắn hạn bằng tiền mặt 200 triệu đồng. 2. Vay dài hạn 500 triệu để thanh toán một khoản phải trả người bán. 3. Thanh toán tiền lương nhân viên trong kỳ 60 triệu đồng bằng chuyển khoản qua ngân hàng. 44 44 22
23. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản Vốn chủ sở hữu SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 411 Nguồn vốn kinh doanh 412 Chênh lệch đánh giá lại TS 413 Chênh lệch tỷ giá hối đoái 414 Quỹ đầu tư phát triển 418 Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu 419 Cổ phiếu quỹ 45 45 Tài khoản Vốn chủ sở hữu SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 421 Lợi nhuận chưa phân phối 441 Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản 461 Nguồn kinh phí sự nghiệp 466 Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ 46 46 23
24. Chương 1 7/12/2015 Bài tập thực hành • Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Chủ sở hữu góp vốn bằng tiền mặt400 triệu, bằng tài sản cố định 300 triệu. 2. Dùng lợi nhuận chưa phân phối để lập quỹ đầu tư phát triển 300 triệu. 3. Chia cổ tức bằng tiền mặt 200 triệu. 4. Dùng lợi nhuận chưa phân phối bổ sung nguồn vốn kinh doanh 700 triệu. 47 47 Tài khoản Doanh thu và thu nhập khác • Tài khoản doanh thu và thu nhập khác . Số dư đầu kỳ, cuối kỳ: không có . Số phát sinh tăng: bên Có . Số phát sinh giảm: bên Nợ Lưu ý: TK điều chỉnh giảm doanh thu: TK 521 Số phát sinh tăng bên Nợ, số phát sinh giảm bên Có 48 48 24
25. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản Doanh thu và thu nhập khác SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 511 Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ 515 Doanh thu hoạt động tài chính 521 Các khoản giảm trừ 711 Thu nhập khác 49 49 Bài tập thực hành • Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Bán hàng thu tiền mặt với giá chưa thuế 400 triệu, thuế GTGT 10%. 2. Bán hàng chưa thu tiền với giá chưa thuế 600 triệu, thuế GTGT 10%. 3. Lãi tiền gửi ngân hàng trong kỳ là 2 triệu đồng. 50 50 25
26. Chương 1 7/12/2015 Tài khoản Chi phí SXKD • Tài khoản chi phí sản xuất kinh doanh . Số dư đầu kỳ, cuối kỳ: không có . Số phát sinh tăng: bên Nợ . Số phát sinh giảm: bên Có Lưu ý: TK chi phí sản xuất: 621, 622, 627 kết chuyển qua TK154 TK chi phí thời kỳ: 632, 641, 642, 635, 811, 821 kết chuyển qua TK911 • Tài khoản xác định kết quả kinh doanh: . Bên Có: nhận số liệu của TK doanh thu, thu nhập khác kết chuyển qua . Bên Nợ: nhận số liệu của TK chi phí thời kỳ kết chuyển qua 51 . Số dư đầu kỳ, cuối kỳ: không có 51 Tài khoản Chi phí SXKD SỐ HIỆU TK Cấp 1 Cấp 2 TÊN TÀI KHOẢN 621 Chi phí NVL trực tiếp 622 Chi phí nhân công trực tiếp 623 Chi phí sử dụng máy thi công 627 Chi phí sản xuất chung 631 Giá thành sản xuất 632 Giá vốn hàng bán 635 Chi phí tài chính 641 Chi phí bán hàng 642 Chi phí quản lý doanh nghiệp 811 Chi phí khác 821 Chi phí thuế TNDN 52 911 Xác định kết quả kinh doanh 52 26
27. Chương 1 7/12/2015 Bài tập thực hành  Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Giá xuất kho của các SP đã tiêu thụ là 500 triệu đồng. 2. Chi bằng tiền mặt cho BPBH là 20 triệu đồng, BPQL là 10 triệu đồng 3. Tính lương nhân viên BPBH là 30 triệu đồng, BPQL là 15 triệu đồng. 4. Khấu hao TSCĐ dùng cho BPBH là 10 triệu đồng, BPQL là 5 triệu đồng. Chi phí lãi vay dồn tích trong kỳ là 10 triệu đồng. 5. Bị phạt vi phạm hợp đồng là 12 triệu đồng bằng TM. 53 53 Bài tập thực hành • Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh sau (sử dụng HTTKDN): 1. Xuất nguyên liệu cho SX 200 triệu đồng. 2. Tính lương công nhân trực tiếp150 triệu đồng. 3. Khấu hao TSCĐ dùng cho SX 20 triệu đồng. 4. Lương nhân viên phân xưởng 10 triệu đồng. 5. Kết chuyển chi phí SX. 6. Nhập kho thành phẩm, biết giá trị SPDD đầu kỳ và cuối kỳ bằng 0. 54 54 27