Bài giảng Suy diễn nguyên nhân - Nguyễn Đỗ Nguyên

Nội dung text: Bài giảng Suy diễn nguyên nhân - Nguyễn Đỗ Nguyên

1. SUYSUY DIỄNDIỄN NGUYÊNNGUYÊN NHÂNNHÂN DDịịchch￿T￿Tễễ￿H￿Họọc￿Cc￿Cơơ￿B￿Bảản￿_￿n￿_￿ĐĐạại￿Hi￿Họọcc NguyễnNguyễn ĐỗĐỗ NguyênNguyên BộBộ MônMôn DịchDịch TễTễ KhoaKhoa YY TếTế CôngCông CộngCộng ĐạiĐại HọcHọc YY DượcDược TP.TP. HCMHCM 1
2. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn MMụục￿Tic￿Tiêêu￿Bu￿Bàài￿Gii￿Giảảngng 1. Xác￿định￿ý￿nghĩa￿cuả￿nguyên￿nhân￿gây￿bệnh￿trên￿ quan￿điểm￿dịch￿tễ￿học. 2. Hiểu￿khái￿niệm￿của￿nguyên￿nhân￿cần,￿nguyên￿nhân￿ đủ,￿và￿nguyên￿nhân￿thành￿phần 3. Liệt￿kê￿và￿áp￿dụng￿5￿tiêu￿chí￿để￿phán￿đoán￿một￿ sự￿kết￿hợp￿trong￿một￿nghiên￿cứu￿y￿học￿là￿nhân￿ quả. 2
3. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn KhKháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn MM￿￿￿￿￿￿￿￿ột￿mục￿tiêu￿hàng￿đầu￿của￿dịch￿tễ￿học￿ là￿lượng￿giá￿được￿rằng một￿sự￿kết￿hợp￿giữa￿phơi￿nhiễm￿và￿bệnh là￿có￿tính￿nhân￿quả. 3
4. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn KhKháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâân￿n￿––￿Tam￿Gi￿Tam￿Giáác￿Dc￿Dịịch￿Tch￿Tễễ Tác￿nhân Túc￿chủ Môi￿trường 4
5. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn KhKháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâân￿n￿––￿Đ￿Đòòn￿Cn￿Câân￿Dn￿Dịịch￿Tch￿Tễễ Túc￿chủ Tác￿nhân Môi trường 5
6. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn KhKháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn Nguyên￿nhân￿?M. tuberculosis Bệnh￿Lao Nhiễm￿M. tuberculosis HBậệu￿qunh￿Lao￿?ả￿? •￿￿￿Nguyên￿nhân￿cuả￿Bệnh￿Lao￿là￿gì? 6
7. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn KhKháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn •￿￿￿Một￿sự￿kiện,￿một￿điều￿kiện,￿hoặc￿một￿￿ ￿￿￿￿đặc￿tính￿giữ￿một￿vai￿trò￿thiết￿yếu￿trong￿ ￿￿￿￿việc￿tạo￿ra￿sự￿xuất￿hiện￿cuả￿bệnh￿ ￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿￿(Rothman) 7
8. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn NguyNguyêên￿Nhn￿Nhâân￿Cn￿Cầầnn •￿￿￿Tất￿cả￿trường￿hợp￿bệnh ￿￿￿￿￿phải￿tiếp￿xúc￿với￿nó •￿￿￿Không￿có￿￿ ￿￿￿Không￿bệnh •￿￿￿Có Không￿chắc￿có￿bệnh •￿￿￿Vi￿rút￿sởi 8
9. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn NguyNguyêên￿Nhn￿Nhâân￿Đn￿Đủủ •￿￿￿Tất￿cả￿trường￿hợp￿tiếp￿xúc￿ ￿￿￿￿với￿nó￿phải￿có￿bệnh •￿￿￿Có Có￿bệnh •￿￿￿Vi￿rút￿dại 9
10. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn NguyNguyêên￿Nhn￿Nhâân￿Cn￿Cầần￿vn￿vàà￿Đ￿Đủủ￿c￿củủa￿Ba￿Bệệnh￿Laonh￿Lao Suy￿dinh￿dưỡng Phơi￿nhiễm￿với￿ Vi￿Trùng￿Lao Sự￿đông￿ đúc Xâm lấn mô Chủng￿ Túc￿chủ￿ Nhiễm￿ BỆNH￿ ngừa cảm￿thụ trùng và LAO phản Di￿truyền ứng Yếu￿tố￿nguy￿cơ￿cuả￿bệnh￿lao Cơ￿chế￿cuả￿bệnh￿lao (xa￿hậu￿quả) (gần￿hậu￿quả) 10
11. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn ỨỨng￿Dng￿Dụụng￿cng￿củủa￿Kha￿Kháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn Tỉ￿lệ￿chết￿/￿100.000￿dân 400 Xác định vi trùng lao 300 200 Sử dụng kháng sinh 100 0 ￿￿1838￿￿1860 ￿￿1880￿￿1900 ￿￿1920￿￿1940 ￿￿1960 ￿￿1980 Tử￿vong￿của￿bệnh￿lao 11
12. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn ỨỨng￿Dng￿Dụụng￿cng￿củủa￿Kha￿Kháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn Suy￿dinh￿dưỡng Phơi￿nhiễm￿với￿ Vi￿Trùng￿Lao Sự￿đông￿ đúc Xâm lấn Chủng￿ Túc￿chủ￿ Nhiễm￿ mô BỆNH￿ ngừa cảm￿thụ trùng LAO và phản Di￿truyền ứng Yếu￿tố￿nguy￿cơ￿cuả￿bệnh￿lao Cơ￿chế￿cuả￿bệnh￿lao (xa￿hậu￿quả) (gần￿hậu￿quả) 12
13. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn ỨỨng￿Dng￿Dụụng￿cng￿củủa￿Kha￿Kháái￿Nii￿Niệệm￿Nguym￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn •￿￿Trong￿phòng￿bệnh￿ ü￿￿Không￿cần￿xác￿định￿mọi￿nguyên￿nhân￿ ￿￿￿￿￿thành￿phần￿ ü￿￿Ức￿chế￿bất￿kỳ￿một￿nguyên￿nhân￿thành￿phần￿ ü￿￿Bỏ￿hút￿thuốc￿lá￿ ￿Giảm￿ung￿thư￿phổi 13
14. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn ĐĐịịnh￿Đnh￿Đềề￿Koch￿Koch 1. ￿￿Mầm￿bệnh￿phải￿hiện￿diện￿trong￿mỗi￿ca￿bệnh 2. ￿￿Mầm￿bệnh￿phải￿được￿phân￿lập￿và￿nuôi￿cấy￿￿ ￿￿trong￿môi￿trường 3. ￿￿Mầm￿bệnh￿phải￿gây￿ra￿bệnh￿đặc￿thù￿khi￿ ￿￿chủng￿vào￿một￿động￿vật￿cảm￿nhiễm 4. ￿￿Mầm￿bệnh￿rồi￿sẽ￿được￿phân￿lập￿và￿xác￿định￿ ￿￿từ￿động￿vật￿đó 14
15. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn BBằằng￿Chng￿Chứứng￿Thng￿Thựực￿Nghic￿Nghiệệmm Bằng￿chứng￿trực￿tiếp￿nhất,￿mạnh￿nhất Nghiên￿cứu￿thực￿nghiệm￿khó￿làm Bằng￿chứng￿thực￿nghiệm￿ít￿có 15
16. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 1. ￿Sức￿mạnh￿cuả￿sự￿kết￿hợp Hút￿thuốc￿lá￿tăng￿nguy￿cơ￿ung￿thư￿phổi ü ￿￿￿OR￿=￿4 Hút￿thuốc￿lá￿tăng￿nguy￿cơ￿ung￿thư￿thận ü ￿￿￿OR￿=￿1,2 Nhiễm￿HBV￿tăng￿nguy￿cơ￿ung￿thư￿gan ü ￿￿￿OR￿=￿300 16
17. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 2. ￿Mối￿liên￿hệ￿thời￿gian Tỉ￿lệ￿nghiện￿ma￿túy￿/￿học￿vấn￿cấp￿1-2￿=￿25% Tỉ￿lệ￿nghiện￿ma￿túy￿/￿học￿vấn￿≥￿3￿=￿5% Nghiên￿cứu￿cắt￿ngang ü ￿￿Học￿vấn￿thấp￿nghiện￿ma￿túy￿nhiều￿hơn ü ￿￿Nghiện￿ma￿túy￿bỏ￿học￿sớm￿hơn 17
18. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 3. ￿Khuynh￿độ￿liều￿–￿đáp￿ứng Uống￿rượu￿tăng￿nguy￿cơ￿sinh￿con￿nhẹ￿cân ü ￿￿Không￿uống￿–￿Uống￿ít OR￿=￿1,2 ü ￿￿Uống￿vừa OR￿=￿1,5 ü ￿￿Uống￿nhiều OR￿=￿2 18
19. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 3. ￿Khuynh￿độ￿liều￿–￿đáp￿ứng Vận￿động￿thể￿lực￿giảm￿nguy￿cơ bệnh￿mạch￿vành ü ￿￿Không￿–￿Ít￿vận￿động OR￿=￿2 ü ￿￿Vận￿động￿vừa OR￿=￿0,62 ü ￿￿Vận￿động￿nhiều OR￿=￿0,30 19
20. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 4. ￿Tính￿hằng￿định Hút￿thuốc￿lá￿tăng￿nguy￿cơ￿bệnh￿mạch￿vành ü ￿￿Những￿nghiên￿cứu￿bệnh-chứng OR￿=￿2,8￿-￿6 ü ￿￿Những￿nghiên￿cứu￿đoàn￿hệ RR￿=￿3￿–￿5,5 20
21. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 5. ￿Hợp￿lý￿về￿mặt￿sinh￿học 6. ￿Sự￿chặt￿chẽ￿của￿bằng￿chứng Uống￿rượu￿vừa￿phải Giảm￿nguy￿cơ￿bệnh￿mạch￿vành Tăng￿HDL 21
22. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 7. ￿Tính￿đặc￿hiệu ü ￿￿￿Vi￿trùng￿uốn￿ván￿￿￿ ￿￿￿Bệnh￿uốn￿ván 8. ￿Bằng￿chứng￿thực￿nghiệm ü ￿￿￿Mạnh￿nhưng￿không￿nhiều ü ￿￿￿Ức￿chế￿β￿giảm￿nguy￿cơ￿nhồi￿máu￿cơ￿ tim 22
23. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 9. ￿Loại￿suy ü ￿￿￿Kathmandu￿là￿thủ￿đô￿của A.￿￿Pháp B.￿￿Đức C.￿￿Mexico D.￿￿Nepal 23
24. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn 9￿Ti9￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 9. ￿Loại￿suy￿(Analogy) ü ￿￿￿Thalidomide￿gây￿dị￿tật￿bẩm￿sinh ü ￿￿￿Thalidomide￿ là￿thuốc￿an￿thần,￿tác￿dụng￿ ￿￿￿trên￿thần￿kinh￿trung￿ương ü ￿￿￿Paroxetine￿là￿thuốc￿chống￿trầm￿cảm,￿tác￿ ￿￿￿dụng￿trên￿thần￿kinh￿trung￿ương ü ￿￿￿Paroxetine￿có￿thể￿gây￿dị￿tật￿bẩm￿sinh 24
25. Suy￿DiSuy￿Diễễn￿Nguyn￿Nguyêên￿Nhn￿Nhâânn NhNhữững￿Ting￿Tiêêu￿Chu￿Chíí￿c￿củủa￿Hilla￿Hill 1. ￿Sức￿mạnh￿cuả￿sự￿kết￿hợp 2. ￿Mối￿liên￿hệ￿thời￿gian 3. ￿Khuynh￿độ￿liều￿–￿đáp￿ứng 4. ￿Tính￿hằng￿định 5. ￿Hợp￿lý￿về￿mặt￿sinh￿học 25