Bài giảng Thống kê y học tin học - Biến số, chỉ số nghiên cứu các kỹ thuật thu thập số liệu - Hoàng Thị Hải Vân

Nội dung text: Bài giảng Thống kê y học tin học - Biến số, chỉ số nghiên cứu các kỹ thuật thu thập số liệu - Hoàng Thị Hải Vân

1. BI N S , CH S NGHIÊN C U CÁC K THU T THU TH P S Li U Hoàng Th H i Vân BM Th ng kê Tin h c Y h c Vi n Đào t o YHDP&YTCC 0912693335 hoangthihaivan@hmu.edu.vn Mc tiêu bài h c 1. Phân bi t đư c các lo i bi n s theo b n ch t ca bi n s 2. Phân bi t đư c các lo i bi n s theo t ươ ng quan gi a các bi n 3. Xác đ nh đư c các bi n s c n thu th p cho mt nghiên c u c th 4. Trình bày đư c các k thu t thu th p s li u và ưu nh ư c đim c a m i k thu t 5. Xác đ nh đư c các k thu t thu th p s li u thích h p cho đ tài nghiên c u đã ch n www.ipmph.edu.vn 1
2. Đ nh ngh ĩa bi n s • Phân bi t hai giá tr sau: – Cholessterol trong máu c a m t ng ư i bình th ư ng là 3,9-4,9mmol/l – Cholesterol trong máu c a nhóm đ i t ư ng nghiên c u là 3,6-5,4mmol/l • Tr l i: – Tr ư ng h p th nh t là hng s – Tr ư ng h p th hai là bi n s www.ipmph.edu.vn Đ nh ngh ĩa bi n s • Bi n s là đ c tính c a ng ư i, s v t, hi n tư ng bi n thiên theo các đ i t ư ng khác nhau và điu ki n khác nhau – Ví d : tu i, gi i, dân t c, chi u cao, huy t áp, cholesterol, đư ng huy t . • Bi n s do ng ư i nghiên c u l a ch n phù h p vi m c tiêu nghiên c u • Tri n khai nghiên c u chính là thu th p các bi n s nghiên c u www.ipmph.edu.vn 2
3. Tm quan tr ng c a vi c l a ch n bi n s • Xác đ nh các thông tin c n thu th p • Đ m b o thu th p đ các thông tin • Xác đ nh đư c ph ươ ng pháp (k thu t và công c) thu th p thông tin www.ipmph.edu.vn Phân lo i bi n s theo b n ch t Bi n đ nh lư ng Bi n đ nh tính Bi n liên tc Bi n danh mc Bi n ri rc Bi n th hng Bi n t su t Bi n nh phân Bi n kho ng chia www.ipmph.edu.vn 3
4. Phân lo i bi n s theo b n ch t Bi n đ nh l ư ng: là bi n s miêu t các giá tr đo lư ng b ng các con s • Bi n liên t c: là bi n s nh n b t ký giá tr nào trên tr c s (chi u cao, cân n ng ) • Bi n r i r c: là bi n s nh n các giá tr là s nguyên (s l n xét nghi m, ) • Bi n t su t: Giá tr zero là giá tr th c (chi u cao, cân n ng ) • Bi n kho ng chia: Giá tr zero không có th c mà do quy ư c ( đ c n, vi n c a m t) www.ipmph.edu.vn Phân lo i bi n s theo b n ch t Bi n đ nh tính: là bi n miêu t các giá tr đo lư ng b ng các ch cái, ch s hay ký hi u đư c x p vào các nhóm khác nhau • Bi n danh m c: khi các nhóm bi n không c n sp x p theo th t nh t đ nh (nhóm máu) • Bi n th h ng: khi các nhóm bi n đư c s p x p theo th t nh t đ nh (m c đ lâm sàng 1,2,3 ) • Bi n nh phân: là bi n đ c bi t ch nh n hai giá tr ( có ho c không; nam ho c n) www.ipmph.edu.vn 4
5. Chuy n d ng bi n đ nh l ư ng sang bi n đ nh tính •Mt bi n có th là bi n đ nh l ư ng hay bi n đ nh tính tùy thu c vào quy đ nh c a ng ư i nghiên cu •Mt s tr ư ng h p các lo i, nhóm c a bi n đ nh tính có th đư c ký hi u b ng các con s •Mt bi n đ nh l ư ng có th chuy n sang bi n đ nh tính n u ta quy đ nh m c chuy n •C bi n đ nh l ư ng và bi n đ nh tính đ u có th chuy n sang bi n nh phân • Thu th p s li u d ng đ nh l ư ng có giá tr hơn thu th p d ng đ nh tính www.ipmph.edu.vn Phân lo i bi n s theo t ươ ng quan gi a các bi n s Bi n đ c l p Bi n ph thu c (Ph ơi nhi m) (B nh) Yu t nhi u www.ipmph.edu.vn 5
6. Phân lo i bi n s theo t ươ ng quan gi a các bi n s • Bi n đ c l p: là các y u t nguy c ơ (y u t ph ơi nhi m) (nguyên nhân) nh h ư ng đ n v n đ cn nghiên c u (b nh) • Bi n ph thu c: là v n đ c n nghiên c u (b nh) • Nhi u: là y u t làm sai l ch nh h ư ng c a y u t ph ơi nhi m đ i v i b nh (c v đ l n và ý ngh ĩa th ng kê) • Bi n đ c l p, bi n ph thu c và y u t nhi u đư c xác đ nh b i ng ư i nghiên c u và ch có ý ngh ĩa trong nghiên c u đó. www.ipmph.edu.vn Tm quan tr ng c a vi c phân lo i bi n s • Giúp cho ng ư i nghiên c u t ng h p và trình bày s li u phù h p v i t ng lo i bi n s • Giúp cho ng ư i nghiên c u l a ch n đư c test th ng kê thích h p • Phân bi t bi n s theo t ươ ng quan giúp ng ư i nghiên c u xác đ nh đư c y u t nhi u và kh ng ch y u t nhi u (kh nhi u) www.ipmph.edu.vn 6
7. Cách xác đ nh bi n s trong nghiên c u •Cơ s đ xác đ nh bi n s : da vào m c tiêu nghiên c u (xác đ nh các thông tin hay bi n s nào c n thu th p đ đ t đư c m c tiêu nghiên cu) •Da vào kinh nghi m, tham kh o tài li u và các nghiên c u tr ư c đó • Tham kh o ý ki n c a nh ng ng ư i có kinh nghi m hay các chuyên gia www.ipmph.edu.vn Cách xác đ nh bi n s trong nghiên c u Các câu h i c n tr l i khi xác đ nh bi n s : • Nh ng bi n s nào đ c tr ưng cho t ng m c tiêu c th (bi n nào là bi n ph thu c, bi n nào là bi n đ c l p)? • Phân lo i bi n s theo b n ch t bi n s đ xác đ nh xem nh ng bi n s nào có th đo l ư ng đư c? • Nh ng bi n nào c n ph i có đ nh ngh ĩa rõ ràng? • Nh ng bi n s nào c n thi t cho vi c thi t l p các ch s ? • Li u bi n đó có th thu th p d dàng? www.ipmph.edu.vn 7
8. Thi t l p ch s nghiên c u • Ch s nghiên c u là s k t h p gi a hai hay nhi u bi n s đ s li u thu th p đư c có giá tr • Có ch s ch c n m t bi n s c ũng đánh giá đư c v n đ (VD: thi u máu) • Có ch s ph i c n hai hay nhi u bi n s mi có th tính toán đư c hay đánh giá đư c v n đ (VD: BMI) www.ipmph.edu.vn Bài t p 1: Phân lo i bi n s Bi n s Đ nh Liên Ri T Kho ng Đ nh Danh Th Nh lư ng tc rc su t chia tính mc hng phân Tu i Gi i Dân tc Trình đ hc vn Hàm lư ng đư ng huy t S lư ng hng cu Đ cn (đip) Nhi t đ cơ th S vi khu n/vi tr ư ng www.ipmph.edu.vn 8
9. Bài t p 2: Th o lu n nhóm Xác đ nh bi n s cho t ng nghiên c u Mctiêu Bi n s Đ nh Lo i bi n K thu t Công c ngh ĩa s thu th p thu th p Mctiêu1 Bi n s 1 Bi n s 2 . Mc tiêu 2 Bi n s 1 Bi n s 2 www.ipmph.edu.vn Các k thu t thu th p s li u Lo i s li u K thu t thu th p SL S li u đ nh lư ng: • Ph ng vn • Bao nhiêu? • Quan sát •Bng nào? •Hi cu s li u sn có S li u đ nh tính: • Ph ng vn sâu • Cái gì? • Th o lu n nhóm •Ti sao? • Quan sát có s tham • Nh ư th nào? gia www.ipmph.edu.vn 9
10. K thu t thu th p s li u đ nh l ư ng: – Ph ng v n – Quan sát – Hi c u s li u s n có www.ipmph.edu.vn K thu t ph ng v n • Có 2 hình th c ph ng v n: – Ph ng v n tr c ti p • Ph ng v n cá nhân • Ph ng v n nhóm – Ph ng v n gián ti p • Phi u t đin •B câu h i g i qua th ư • Ph ng v n qua đin tho i • Ph ng v n qua email, t đin trên máy tính www.ipmph.edu.vn 10
11. Ph ng v n tr c ti p • Ưu đim: – Thu đư c s li u nhanh – ĐTV có th giúp đ i t ư ng hi u đúng câu tr li • Nh ư c đim: – Chi phí cao – Đ i t ư ng ng i tr l i tr c ti p d n đ n s li u thu đư c thi u chính xác – Ph thu c vào n ăng l c ng ư i ph ng v n www.ipmph.edu.vn Ph ng v n tr c ti p • Yêu c u v k n ăng đ i v i ĐTV: –Nm ch c n i dung b câu h i – Có k n ăng giao ti p, x lý – Ghi chép câu tr l i chính xác • Thi t b h tr : – Máy ghi âm • Áp d ng: – Có đ ngu n l c – Đ i t ư ng NC không có kh n ăng tr l i gián ti p • Đ a đim: riêng t ư, yên t ĩnh, tránh n ơi đông ng ư i www.ipmph.edu.vn 11
12. Ph ng v n gián ti p • Ưu đim: – Chi phí th p – Có th ti n hành v i c m u r t l n • Nh ư c đim: –S li u thu đư c có th không chính xác – Không ch đ ng v th i gian thu th p s li u –T l ph n h i th p • Áp d ng: không đ điu ki n ti n hành ph ng v n tr c ti p www.ipmph.edu.vn Ph ng v n gián ti p • Lưu ý: – Đ i v i ph ng v n qua đin tho i • ph i xin phép đ i t ư ng r i m i ti n hành ph ng vn • Ph i nói ch m rãi đ đ i t ư ng hi u câu h i và gi i thích đ n khi đ i t ư ng hi u câu h i m i thôi – Đ i v i t đin phi u: • Tránh các câu h i v ki n th c • Câu h i c n ng n g n rõ ràng • Có kèm theo b ng h ư ng d n tr l i câu h i • Yêu c u đ i t ư ng tr l i đ y đ và g i l i b câu hi b ng phong bì có tem và đ a ch đ s n www.ipmph.edu.vn 12
13. Ph ng v n gián ti p • Lưu ý: – Đ i v i ph ng v n qua email ho c t đin trên máy tính: •B câu h i đư c so n trên ph n m m mà đ i tư ng có th s d ng • Đ i t ư ng nghiên c u ph i bi t s d ng máy vi tính • Ph i h ư ng d n c th cách đin thông tin và cách thoát kh i file khi hoàn thành b câu h i www.ipmph.edu.vn K thu t quan sát •La ch n thông tin có h th ng qua quan sát s vt, hi n t ư ng, ph n ng, các đ c tr ưng c a cu c s ng có s d ng b ng ki m • Đ i v i các nghiên c u c ng đ ng: – Quan sát vi c tuân th các quy đ nh, tiêu chu n (QS hi u thu c, c ơ s s n xu t thu c, cơ s y t ) – Đo đ c các y u t môi tr ư ng: đánh giá điu ki n v sinh www.ipmph.edu.vn 13
14. K thu t quan sát • Đ i v i các nghiên c u t i các c ơ s điu tr : – Quan sát vi c tuân th các quy đ nh: b o qu n thu c, – Quan sát vi c th c hi n các quy trình: quy trình khám, quy trình tiêm, quy trình r a tay • Tùy m c đ nghiên c u mà b ng ki m s d ng có th cho thang đim ho c thang đim đánh giá đ nh tính • Có h ư ng d n chi ti t khi cho đim www.ipmph.edu.vn K thu t quan sát • Ưu đim: – Cho k t qu tr c quan • Nh ư c đim: –Kt qu có th t t h ơn th c t do “ đ i phó” –D b sót các thông tin c n thi t và có th ghi nh n các thông tin không theo m t chu n m c th ng nh t Kh c ph c: –S d ng b ng ki m th ng nh t –S d ng các phowng ti n h tr : ghi âm, ch p nh www.ipmph.edu.vn 14
15. K thu t h i c u s li u s n có •S li u s n có: – Báo cáo, s ghi chép –Kt qu xét nghi m –Tư li u c a t ch c • Ưu đim: – Nhi u thông tin –S li u t nhi u n ăm, nhi u ngu n • Nh ư c đim: – Đ tin c y h n ch – Th ư ng không đáp ng yêu c u – Khó so sánh www.ipmph.edu.vn K thu t h i c u s li u s n có • Kh c ph c nh ư c đim: – CH N L C – Đư a v cùng chu n: •Mu thu th p thông tin • Đ nh ngh ĩa các tr ư ng h p ghi nh n, các tr ư ng h p nghi ng , các tr ư ng h p lo i rõ ràng www.ipmph.edu.vn 15
16. K thu t thu th p s li u đ nh tính: • Ph ng v n sâu • Th o lu n nhóm • Quan sát có s tham gia www.ipmph.edu.vn K thu t ph ng v n sâu • Ph ươ ng pháp ph ng v n tr c ti p đ i t ư ng nghiên c u nh m khai thác sâu h ơn v n đ v i nh ng câu h i m tr l i cho các câu h i t i sao? Nh ư th nào? • Th ư ng t p trung vào m t v n đ chính và ng ư i đư c ph ng v n là ng ư i có th cung c p các thông tin quan tr ng cho v n đ s c kh e cn quan tâm • Th ư ng ph i có máy ghi âm h tr k t h p v i ghi chép và sau đó ti n hành g b ăng www.ipmph.edu.vn 16
17. K thu t th o lu n nhóm •Mi nhóm th ư ng t 6-10 ng ư i có cùng điu ki n hoàn cnh nh ư nhau (t ươ ng đ ng v gi i, trình đ ) • Tùy nghiên c u mà có th ti n hành th o lu n m t hay nhi u nhóm • Th i gian th o lu n nhóm không quá 1h •Cn có s chu n b tr ư c các n i dung th o lu n v i các câu h i m t p trung vào n i dung c n tìm hi u, nghiên cu v m t v n đ •Cn có thêm th ư ký h tr trong quá trình th o lu n nhóm v a ghi chép câu tr l i v a quan sát thái đ c a tng ng ư i • Nghiên c u viên luôn đ t câu h i, khích l s tham gia ca m i ng ư i đ ng th i ki m soát quá trình th o lu n www.ipmph.edu.vn Quan sát có s tham gia • Là m t ph ươ ng pháp thu th p s li u quan tr ng đư c áp d ng nhi u trong thu th p s li u đ nh tính • Nghiên c u viên ph i “tham gia” vào các ho t đ ng c a đ i t ư ng nghiên c u các m c đ khác nhau •Mc đích c a k thu t này là hi u đư c hành vi, thái đ , quan đim c a đ i t ư ng nghiên c u • Có th tham gia hoàn toàn, tham gia m t ph n www.ipmph.edu.vn 17
18. Bài t p 3: Th o lu n nhóm Xác đ nh ph ươ ng pháp thu th p thông tin cho t ng nghiên c u Mctiêu Bi n s Đ nh Lo i bi n K thu t Công c ngh ĩa s thu th p thu th p Mctiêu1 Bi n s 1 Bi n s 2 . Mc tiêu 2 Bi n s 1 Bi n s 2 www.ipmph.edu.vn 18