Bài giảng Thú y cơ bản - Đại cương về bệnh gia súc

Nội dung text: Bài giảng Thú y cơ bản - Đại cương về bệnh gia súc

1. HANOI UNIVESITY OF AGRICULTURE FACULTY OF VETERINARY MEDICINE THÚ Y CƠ BN (Basic Veterinary Medicine) Lecturer : NGUYEN VAN MINH Department : Pharmacology – Toxocology – Diagnosis – Internal Medicine Mobile : 0915 118 515 Email : nvminh@hua.edu.vnn or nvminh.fvm@gmail.com Website : www.minhminhvet.jimdo.com or www.vmclub.plus.vn
2. NI DUNG Bnh và phân loi bnh Nguyên nhân gây bnh Các giai đon phát trin ca bnh Nguyên tc điu tr bnh cho vt nuôi
3. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 1. Khái nim v bnh Khái nim v bnh thay đi theo không gian và thi gian. Nó ph thuc vào 2 yu t: – Trình đ văn minh ca xã hi đương thi – Th gii quan (bao gm c trit hc ca mi thi đi) Mt s quan nim v bnh bao gii cũng chi phi cht ch các nguyên tc cha bnh, phòng bnh
4. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 1. Khái nim v bnh (tt) Mt s quan nim cho rng, bnh là s đau đn, hay là mt cm giác bt thưng. Ví d: Ri lon tuyn ni tit không có cm giác đau đn, nhưng đó là mt bnh lý, ri lon cơ quan to máu không có cm giác đau song đây là mt bnh khá him nghèo. Ngưc li hàng lot quá trình sinh lý kèm theo đau đn nhưng li không phi là bnh. Ví d: Sinh đ, cưa sng, nh răng
5. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 1. Khái nim v bnh (tt) Bnh là bt kỳ s sai lch hoc tn thương nào đó v cu trúc và chc năng ca bt kỳ b phn, cơ quan, h thng nào ca cơ th biu hin bng các triu chng đc trưng giúp cho thy thuc có th chn đoán xác đnh và chn đoán phân bit, mc dù nhiu khi ta chưa rõ nguyên nhân, v bnh lý hc và tiên lưng
6. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 2. Phân loi bnh Trên thc t, ngưi ta đã phân loi bnh theo: • Cơ quan mc bnh: bnh tim, bnh phi, bnh gan, Mi bnh loi này đã có riêng mt chuyên khoa nghiên cu và điu tr. • Nguyên nhân gây bnh: bnh nhim khun, bnh ngh nghip, cm nng, cm nóng • Tui và gii: bnh sn khoa, bnh ca gia súc non, bnh lão hoá, bnh còi xương, mm xương • Sinh thái, đa dư: bnh x lnh, bnh nhit đi. • Bnh sinh: bnh d ng, bnh t min, sc, bnh có viêm.
7. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 2. Phân loi bnh Trong thú y ngưi ta phân thành các loi bnh sau: Bnh Truyn nhim Bnh ni khoa Bnh Ký sinh trùng Bnh sn khoa Bnh ngoi khoa
8. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 2. Phân loi bnh • Bnh truyn nhim: – Là bnh xy ra trên đng vt do vi sinh vt gây ra, – Bnh có tính cht lây lan t con này khác, lây t din hp ra din rng, t l cht cao. – Sau khi mc bnh và khi khi bnh cơ th hình thành min dch đi vi bnh trong mt khong thi gian nht đnh. • Ví d:Bnh T huyt trùng, Dch t ln, Newcatle
9. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 2. Phân loi bnh • Bnh ni khoa: – Bnh ni khoa gia súc hay còn gi là bnh thông thưng do nhiu nguyên nhân gây ra, – Là nhng bnh không có tính cht truyn nhim, không lây lan t con này sang con khác. – Sau khi mc bnh và khi bnh không hình thành kháng th đc hiu. • Ví d:Bnh viêm rut cata; bnh viêm thn, bnh viêm phi là nhng bnh ni khoa
10. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 2. Phân loi bnh • Bnh ký sinh trùng: – Do các loi vi sinh vt ký sinh trong cơ th hoc ngoài da gây lên, – Chúng hút các cht dinh dưng ca ký ch – Chúng phá hu các cơ quan b phn ca cơ th, làm gim sc đ kháng ca con vt • Ví d: Gh, giun phi, go ln, sán lá gan
11. I. BNH VÀ PHÂN LOI BNH 2. Phân loi bnh • Bnh sn khoa: – Các bnh liên quan đn cơ quan sinh sn – Ví d: Viêm t cung, viêm vú, chm sinh • Bnh ngoi khoa: – Là các bnh liên quan đn xương, viêm khp, bong gân
12. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 1. Khái nim v nguyên nhân gây bnh Nguyên nhân gây bnh là các yu t tác đng lên cơ th gây ra bnh, nguyên nhân thưng quyt đnh tính cht riêng ca bnh. • Nu không có nguyên nhân gây bnh s không có triu chng đu tiên ca bnh, • Vic chn đoán chính xác nguyên nhân gây bnh càng sm thì càng có giá tr v hiu qu điu tr và kinh t • Đng thi nguyên nhân gây bnh thưng đi kèm mt s điu kin nht đnh, có tác dng xúc tin hoc kìm hãm s phát sinh, phát trin ca bnh tt.
13. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh Do yu t bên trong Do yu t bên ngoài
14. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh a. Do yu t bên trong (Di truyn và th trng) • Yu t di truyn: – Trong bnh lý, nguyên nhân di truyn là yu t di truyn bnh t đi này di truyn sang đi khác thông qua thông tin di truyn là nhim sc th, theo các quy lut di truyn và bin d. – Ví d: Các hin tưng quái thai, d hình, d dng do thay đi thông tin di truyn
15. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh a. Do yu t bên trong (Di truyn và th trng) • Yu t th trng: – Th tng là tp hp các đc đim v sinh lý, gii phu ca cơ th con vt mang tính di truyn, luôn chu s tác đng ca các yu t bên ngoài. – Các yu t gây bnh lên cơ th con vt chu nh hưng rt ln đn th trng - đưc gi là cơ đa ca tng các th.
16. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Nguyên nhân do mm bnh • Do vi sinh vt (Vi khun, virus, nm ) • Do ký sinh trùng (Ni, ngoi KST) Nguyên nhân do môi trưng xung quanh • Do cht đc • Do nuôi dưng chăm sóc, s dng • Do thi tit
17. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài • Do cht đc • Ăn phi cây, c đc – Mt s loài thc vt có cht đc, khi gia súc ăn b ng đc – Ví d: Trúng đc sn, trúng đc trúc đào
18. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do cht đc • Trúng đc do b cn – Do rn, nhn đc, chó di cn gia súc, gia cm trúng đc cht – Chú ý: Khi chăn th nơi đi hoang, bi rm, cn thn vi chó di
19. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do cht đc • Do ăn phi hoá cht đc – Thuc tr sâu – B chut – Phân hoá hc – Các hoá cht đc khác
20. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do cht đc • Do cht lưng thc ăn kém – Thc ăn ôi thui, m, mc, thc ăn nhiu mui • Do ung phi nưc ô nhim – Nưc b nhim các cht đc hoá hc, thuc tr sâu – Nhim kim loi nng: thu ngân, chì
21. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do cht đc • Do cht lưng thc ăn kém – Thc ăn ôi thui, m, mc, thc ăn nhiu mui • Do ung phi nưc ô nhim – Nưc b nhim các cht đc hoá hc, thuc tr sâu – Nhim kim loi nng: thu ngân, chì
22. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do nuôi dưng, chăm sóc, s dng • Do nuôi dưng kém – Thiu thc ăn Gy yu – Khu phn không cân đi Chm ln, còi cc, tiêu chy, mm xương – Thiu nưc ung, nưc ung không đm bo mc bnh
23. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do nuôi dưng, chăm sóc, s dng • Do chăm sóc kém Chăm sóc không chu đáo, không cn thn cũng là nguyên nhân làm vt nuôi d mc bnh. Ví d: – Chung tri quá trt, bn, m ưt, quá nóng, gió lùa – Đánh nhau, tai nn khi chăn th, làm vic – Con non b m đè, con khác dm đp. – Bt gi, vn chuyn thô bo Stress, xy thai – H lý, chăm sóc khi gia súc cái đ kém nh hưng đn con m và con con
24. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do nuôi dưng, chăm sóc, s dng • Do s dng không hp lý: Không hp lý v thi gian: làm vic quá sm vào mùa đông rét, lnh. Làm vic quá trưa vào mùa hè cm nng, cm nóng. Phi làm vic quá sc, ăn no phi đi làm ngay Gia súc cha, đ, gia súc non phai làm vic nng nhc
25. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do thi tit bt li Quá nóng: làm con vt khó chu, kém ăn, cơ th mt mi cm nóng, cm nng. Quá m: Chung tri m ưt là cơ hi cho mm bnh phát trin và xâm nhp vào cơ th Quá rét: tn nhiu năng lưng đ chng rét gy yu, chm ln Thi tit thay đi đt ngt con vt b Stress d mc bnh
26. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài • Nguyên nhân VSV: – Đây là nhóm yu t tác đng nguy him nht gây nên nhng bnh him ngèo, gây thit hi cho ngành chăn nuôi ln nht. – Yu t VSV bao gm : • Tác đng ca vi khun • Tác đng ca virut • Tác đng ca KST • Tác đng ca nm
27. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài • Nguyên nhân VSV: Tóm li nhng nguyên nhân do VSV gây bnh thưng có mt s đc đim sau: – Gây thành bnh truyn nhim cho vt nuôi, lây lan t con m sang con kho, t din nh - din ln. – Tính cht ca bnh đu ging nhau v mt thi gian nung bnh, triu chng. – Khi con vt khi bnh cơ th hình thành min dch.
28. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Nguyên nhân VSV:
29. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Nguyên nhân VSV:
30. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do ký sinh trùng:
31. II. NGUYÊN NHÂN GÂY BNH 2. Phân loi nguyên nhân gây bnh b. Nguyên nhân t bên ngoài Do ký sinh trùng:
32. III. CÁC GIAI ĐON PHÁT TRIN CA BNH Căn c vào triu chng đ chia ra các giai đon phát trin ca bnh. 1. Khái nim v triu chng ca bnh Khi nguyên nhân bnh tác đng vào cơ th, gây nên nhng bin đi v hình thái và cơ năng các cơ quan và t chc trong cơ th, nhng bin đi này th hin ra bên ngoài ta thu thp và quan sát đưc thì gi là triu chng. • Mi bnh có mt triu chng khác nhau. • Triu chng ph thuc vào la tui, vào đc đim tng cơ th và quá trình phát trin ca bnh.
33. III. CÁC GIAI ĐON PHÁT TRIN CA BNH 2. Các giai đon phát trin ca bnh Thi kỳ Thi kỳ kt thúc toàn Thi kỳ phát tin phát Thi kỳ nung bnh
34. III. CÁC GIAI ĐON PHÁT TRIN CA BNH 2. Các giai đon phát trin ca bnh Thi kỳ nung bnh: • Thi kỳ nung bnh tính t lúc nguyên nhân bnh xâm nhp vào cơ th và bt đu phát huy tác dng, cơ th con vât có nhng phn ng đu tiên. • Thi gian ca thi kỳ này dài hay ngn ph thuc vào nhiu yu t: – Nguyên nhân gây bnh – S lưng và đc lc ca nguyên nhân gây bênh. – Đưng xâm nhp. – Sc đ kháng ca con vt.
35. III. CÁC GIAI ĐON PHÁT TRIN CA BNH 2. Các giai đon phát trin ca bnh Thi kỳ tin phát: • Tính t khi cơ th xut hin mt s triu chng đu tiên đn khi xut hin các triu chng ch yu ca bnh (khó chn đoán chính xác). • thi kỳ này xét nghim có vai trò rt ln.
36. III. CÁC GIAI ĐON PHÁT TRIN CA BNH 2. Các giai đon phát trin ca bnh Thi kỳ toàn phát: T khi cơ th có triu chng rõ ti khi có nhng chuyn bin đc bitcơ th ri lon cơ năng mt cách rõ ràng, th hin triu chng rõ cho tng bnh.
37. III. CÁC GIAI ĐON PHÁT TRIN CA BNH 2. Các giai đon phát trin ca bnh Thi kỳ kt thúc: • Din bin nhanh hay chm ph thuc vào tng bnh, din bin theo 3 hưng sau: – Khi bnh hoàn toàn, – Khi không hoàn toàn hoc chuyn sang mn tính – Cơ th b cht.
38. IV. NGUYÊN TC ĐIU TR BNH CHO VT NUÔI Da trên quan đim cơ bn là “Cơ th là mt khi thng nht, hoàn chnh, luôn luôn liên h cht ch vi ngoi cnh và chu s ch đo ca thn kinh trung ương”. Điu tr bnh phi tuân th 4 nguyên tc sau: • Nguyên tc sinh lý • Nguyên tc ch đng tích cc • Nguyên tc điu tr theo tng cá th • Nguyên tc tng hp (Toàn din)
39. IV. NGUYÊN TC ĐIU TR BNH CHO VT NUÔI 1. Nguyên tc sinh lý Theo nguyên tc này tc là chúng ta phi to cho cơ th bnh thích nghi trong hoàn cnh thun li đ nâng cao sc chng đó bnh nguyên, c th: – Gim bt kích thích ngoi cnh – To điu kin tiu khí hu thích hp – Điu chnh khu phn thc ăn – Tìm mi bin pháp đ tăng sc đ kháng cơ th, tăng cưng s bo v ca da và niêm mc
40. IV. NGUYÊN TC ĐIU TR BNH CHO VT NUÔI 2. Nguyên tc ch đng tích cc • Theo nguyên tc này đòi hi ngưi thy thuc phi thm nhun phương châm “cha bnh như cu ho”. Tc là phi: – Khám bnh sm – Chn đoán bnh nhanh – Điu tr kp thi – Điu tr liên tc và đ liu trình – Ch đng ngăn nga nhng din bin ca bnh theo các chiu hưng khác nhau – Kt hp các bin pháp điu tr đ thu đưc hiu qu điu tr cao
41. IV. NGUYÊN TC ĐIU TR BNH CHO VT NUÔI 3. Nguyên tc tng hp (Điu tr phi toàn din) • Cơ th là mt khi thng nht và chu s ch đo ca h thn kinh. Do vy, khi mt khí quan trong cơ th b bnh đu nh hưng đn toàn thân. • Trong công tác điu tr mun thu đưc hiu qu cao chúng ta không ch dùng mt loi thuc, mt bin pháp, điu tr cc b đi vi cơ th bnh mà phi dùng nhiu loi thuc, nhiu bin pháp, điu tr toàn thân.
42. IV. NGUYÊN TC ĐIU TR BNH CHO VT NUÔI 4. Nguyên tc điu tr theo tng cơ th • Cùng mt loi kích thích bnh nguyên, nhưng đi vi tng cơ th thì s biu hin v bnh lý có khác nhau • S khác nhau đó là do s phn ng ca tng cơ th và do cơ năng bo v, loi hình thn kinh ca mi con vt có khác nhau). • Do vy trong điu tr cn phi chú ý ti trng thái ca tng con bnh đ đưa ra phác đ điu tr thicch hp, tránh trưng hp dùng mt loi thuc cho mt loi bnh, mt loi thuc cho tt c các loi con bnh khác nhau mà không qua khám bnh, tránh trưng hp nghe bnh ri kê đơn.
43. Chuyên đ t tho lun Chuyên đ 1: Tìm hiu v vi khun (Hình thái, cu to, phân loi và tính cht gây bênh) và mi nguy hi đi vi ngành chăn nuôi Chuyên đ 2: Tìm hiu v Virus (Hình thái, cu to, phân loi và tình cht gây bnh) và mi nguy hi đi vi ngành chăn nuôi
44. Chuyên đ tho lun Hưng dn: • Lp chia 2 t (3 t làm chuyên đ 1, 3 t làm chuyên đ 2). • Mi t đưc báo cáo 15 phút, các t khác đưa ra câu hi và tho lun trong 10 phút. • Chuyên đ trình bày trên PowerPoint (Minh ho bng video và hình nh phù hp) • Tài liu tham kho: o Giáo trình VSV Thú y o Mng Internet Chm đim theo t, da trên s tham gia tích cc ca thành viên và cht lưng chun b chuyên đ. Đim tính h s 2/10