Biểu hiện biếng ăn tâm lí ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi qua đánh giá của phụ huynh

Nội dung text: Biểu hiện biếng ăn tâm lí ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi qua đánh giá của phụ huynh

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Huỳnh Văn Sơn ___ BIỂU HIỆN BIẾNG ĂN TÂM LÍ Ở TRẺ TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI QUA ĐÁNH GIÁ CỦA PHỤ HUYNH HUỲNH VĂN SƠN* TÓM TẮT Bài báo đề cập đến biểu hiện biếng ăn tâm lí ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi. Kết quả thống kê cho thấy, số lượng trẻ rất biếng ăn và khá biếng ăn chiếm tỉ lệ khá cao (54,58%) - hơn một nửa trong tổng số mẫu khảo sát. Con số này chứng tỏ rằng, tình trạng trẻ biếng ăn đáng quan tâm. Trong số sáu biểu hiện của biếng ăn, biểu hiện về thời gian ăn là thường gặp nhất (ĐTB = 2,15), thứ hai là ăn không đủ lượng thức ăn cần thiết (ĐTB = 2,06), thứ ba là những hành vi né tránh (ĐTB = 1,80), thứ tư là những phản ứng sinh lí trực tiếp (ĐTB = 1,55), thứ năm là bộc lộ những cảm xúc tiêu cực (ĐTB = 1,53) và cuối cùng là những hành vi chống đối (ĐTB = 1,45). Trong số sáu biểu hiện đó, có năm biểu hiện là “thỉnh thoảng” xảy ra và một biểu hiện rất ít khi xảy ra. ABSTRACT Signs of anorexia nervosa amongst children aged 1 to 6 through parents’ assessments The article is about the signs of anorexia nervosa amongst children aged 1 to 6. The findings show that the number of children with high and quite anorexia occupies the proportion (54.58%). This result proves that the status of children with anorexia nervosa should be paid more attention. Amongst the six signs of anorexia nervosa, the eating time/ schedule one is most commonly happened (average point = 2.15); the one of not eating enough amount of food comes to second (average point =2.06); being the avoiding behaviors, the third (average point = 1.80); being the direct physiological reactions, the forth (average point = 1.55); being the expression of negative emotions; the fifth (1.53); and the resisting behaviors, the least (average point = 1.45). Amongst these six signs, five occur “sometimes” and one barely occurs. 1. Đặt vấn đề những thói quen của trẻ khi ăn uống. Có Thông thường, khi được gần một lẽ, trong quá trình nuôi con, hầu hết phụ tuổi, nguồn cung cấp dinh dưỡng cho trẻ huynh đều gặp phải những khó khăn chuyển dần từ sữa mẹ sang các nguồn trong việc cho trẻ ăn. Có những trường cung cấp từ bên ngoài như sữa và các loại hợp, bữa ăn trở thành nỗi ám ảnh không thức ăn, thức uống khác. Lúc này, cho trẻ chỉ của đứa trẻ mà còn của phụ huynh. ăn khoa học và hiệu quả là một yêu cầu Khi đó, đứa trẻ không được cung cấp đủ quan trọng của những người làm cha mẹ. chất dinh dưỡng cho nhu cầu phát triển Tuy nhiên, trong thực tế, đây không phải của cơ thể, có thể dẫn đến bị suy dinh là một việc dễ dàng, nhất là trong xã hội dưỡng hoặc chậm phát triển. hiện đại khi mà phụ huynh có quá nhiều Làm thế nào để có một bức tranh sự lựa chọn về thức ăn cho trẻ cộng với toàn cục về vấn đề biếng ăn của trẻ nhỏ từ 1 đến 6 tuổi? Những nghiên cứu khái * TS, Khoa Tâm lí Giáo dục Trường Đại học Sư phạm TP HCM quát về vấn đề biếng ăn đã được khai 23
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ thác trên bình diện lâm sàng và thực thể giá theo các mức độ gợi ý. Cách đánh giá trên thế giới. Tuy nhiên, ở Việt Nam, còn sự lựa chọn của khách thể ở từng câu hỏi rất ít các công trình nghiên cứu về vấn đề theo hướng dẫn cụ thể. Trong đó, chúng này, nhất là dưới góc độ tâm lí để tìm ra tôi tập trung nhiều nhất vào các vấn đề: những nguyên nhân nhằm đề ra các biện mức độ biếng ăn tâm lí ở trẻ theo sự đánh pháp khắc phục. Nói khác đi, việc nghiên giá của phụ huynh, những biểu hiện cứu về vấn đề biếng ăn tâm lí và các biện chung về tình trạng biếng ăn tâm lí của pháp khắc phục là một trong những điểm trẻ, những biểu hiện cụ thể về tình trạng trống khá lí thú. Từ những lí do trên, việc biếng ăn tâm lí ở trẻ. Điểm số được quy tìm hiểu biểu hiện biếng ăn tâm lí của trẻ đổi thành điểm nguyên sau đó tính điểm 1 đến 6 tuổi là nhiệm vụ khá quan trọng trung bình. Các câu hỏi khái quát và các để làm cơ sở cho việc nghiên cứu những biện pháp tác động ở tương lai. câu hỏi khác được đánh giá dựa trên tần 2. Giải quyết vấn đề số ý kiến. Kết quả nghiên cứu cho phép Để giải quyết nhiệm vụ trên, chúng rút ra các kết luận sau: tôi tiến hành sử dụng bảng hỏi để nghiên 2.1. Thực trạng mức độ biếng ăn tâm lí cứu trên 251 phụ huynh ở TP Hồ Chí của trẻ từ 1 đến 6 tuổi Minh và ở Hà Nội. Phần nội dung chính Tiến hành khảo sát trên 251 phụ của bảng hỏi bao gồm 10 câu hỏi được huynh của trẻ cho thấy, mức độ biếng ăn thiết kế theo nhiều dạng thức: câu hỏi có chung ở trẻ rơi vào mức “khá biếng ăn”. một lựa chọn, nhiều lựa chọn hoặc đánh Bảng 1. Mức độ biếng ăn tâm lí ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi STT Mức độ biếng ăn Tần số Tỷ lệ % ĐTB 1 Rất biếng ăn 41 16,33 2 Khá biếng ăn 96 38,25 3 Biếng ăn vừa phải 82 32,67 3,74 4 Biếng ăn ít 32 12,75 5 Không biếng ăn 0 0 Kết quả thống kê ở bảng 1 cho thấy, phát triển sức khoẻ thể chất và trí tuệ. có 41 trẻ rất biếng ăn (tỷ lệ 16,33%), 96 Hơn thế nữa, trẻ biếng ăn còn gây nên trẻ khá biếng ăn (tỷ lệ 38,25%), 82 trẻ những tác động tâm lí tiêu cực ở phụ biếng ăn vừa phải (tỷ lệ 32,67%) và 32 huynh, nhất là khi cho trẻ ăn. Kết quả trẻ biếng ăn ít (tỷ lệ 12,75%). Như vậy, phỏng vấn trực tiếp phụ huynh đã làm rõ số lượng trẻ rất biếng ăn và khá biếng ăn hơn thực trạng biếng ăn ở trẻ. Mẹ của bé chiếm tỷ lệ khá cao (54,58%) - hơn một HVT – Trường Mầm non Họa Mi cho nửa trong tổng số mẫu khảo sát. Đây biết “Con trai tôi năm nay được 36 tháng chắc chắn là một vấn đề hết sức nan giải tuổi và rất biếng ăn. Cháu thường ăn rất và “đau đầu” đối với các bậc phụ huynh ít và tìm mọi cách để trốn tránh khi đến bởi khi trẻ biếng ăn sẽ ảnh hưởng đến sự bữa ăn. So với những đứa trẻ cùng tuổi ở 24
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Huỳnh Văn Sơn ___ hàng xóm, cháu ăn ít hơn nhiều. Tôi đã có đồng quan điểm. Bố của cậu bé PDT tìm hiểu rất nhiều về phương pháp cho nói “Con trai tôi rất hiếu động nhưng lại trẻ ăn nhưng vẫn chưa tìm ra cách nào rất lười ăn. Hầu như bữa ăn nào cũng hiệu quả đối với cháu” [Phỏng vấn]. vậy, cả vợ tôi và tôi phải cùng nhau cho Cùng chung suy nghĩ đó, mẹ của bé PTT cháu ăn. Có khi ông bà nội cũng tham – Trường Mầm non Sao Vàng chia sẻ gia nhưng cháu vẫn không chịu ăn. Dỗ “Bé gái nhà tôi được gần 4 tuổi rồi mà dành ngon ngọt thì cháu không nghe mà cháu biếng ăn quá. Nhìn thấy con mình hù dọa thì cháu lại khóc. Thật sự, cho không được mập mạp, khoẻ mạnh như con ăn mới biết cực như thế nào. Tôi đi những đứa trẻ khác tôi xót lắm nhưng làm dù có mệt mỏi nhưng rồi cũng quen không biết làm sao cả. Dù đã cố gắng nhưng cứ mỗi lần chứng kiến cảnh hai nấu nhiều loại thức ăn hay thay đổi mẹ con vật lộn với bữa ăn là tôi lại thấy người cho ăn thì cháu vẫn không chịu ăn nản” [Phỏng vấn]. gì cả. Tôi cũng không biết phải làm thế Có thể nói, mức độ biếng ăn ở trẻ nào để khắc phục tình trạng này nữa” trong tổng số mẫu khảo sát là khá cao. Tỷ [Phỏng vấn]. Có lẽ, đó chỉ là hai trường lệ trẻ khá biếng ăn và rất biếng ăn chiếm hợp điển hình về biếng ăn ở trẻ. Khi trẻ hơn một nửa số mẫu. Biếng ăn không chỉ đã biếng ăn, thì dù người lớn có nài ép ảnh hưởng đến chính đứa trẻ mà còn có thế nào trẻ cũng không chịu ăn và thường những tác động tiêu cực đến các bậc cha tìm cách để trốn tránh khi đến bữa ăn. mẹ, gây nên những tâm lí mệt mỏi, khó Tình trạng biếng ăn ở trẻ không chỉ chịu, nhất là khi cho trẻ ăn. ảnh hưởng trực tiếp đến bản thân đứa trẻ 2.2. Những biểu hiện biếng ăn tâm lí mà còn ảnh hưởng đến người thân, gia ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi đình của trẻ. Nhiều phụ huynh có con 2.2.1. Những biểu hiện chung về tình biếng ăn đã than phiền về điều này. Mẹ trạng biếng ăn tâm lí của trẻ của bé LTH – Trường Mầm non Tuổi thơ Từ hệ thống cơ sở lí luận và quan chia sẻ “Do con tôi biếng ăn nên mỗi khi sát trong thực tế, đề tài đã đưa ra sáu biểu cho con ăn là một áp lực đối với tôi. hiện chung của tình trạng biếng ăn và tiến Dường như có rất ít bữa ăn diễn ra trong hành khảo sát. Kết quả thu được thể hiện sự vui vẻ, nhẹ nhàng mà hầu hết bữa ăn qua bảng 2 bên dưới. của trẻ đều căng thẳng. Tôi thì phải hối Trong số sáu biểu hiện của biếng thúc, còn cháu thì la khóc. Có khi dỗ ăn, biểu hiện về thời gian ăn là thường dành mãi trẻ mới ăn được gần hết thức gặp nhất (ĐTB = 2,15), thứ hai là ăn ăn nhưng sau đó lại bị ói hết. Tôi lại không đủ lượng thức ăn cần thiết (ĐTB = đang sống cùng gia đình bên chồng, cứ 2,06), thứ ba là những hành vi né tránh đến bữa ăn là hai mẹ con lại ồn ào khiến (ĐTB = 1,80), thứ tư là những phản ứng cho ông bà nội cũng sốt ruột. Không chỉ sinh lí trực tiếp (ĐTB = 1,55), thứ năm là có phụ huynh mới có suy nghĩ và cảm bộc lộ những cảm xúc tiêu cực (ĐTB = giác như vậy mà cả những ông bố cũng 1,53) và cuối cùng là những hành vi 25
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ chống đối (ĐTB = 1,45). Trong số sáu nhiên, gần đây không hiểu tại sao cháu biểu hiện đó, có năm biểu hiện là “thỉnh lại ăn rất lâu và lười ăn. Tôi đã cố gắng thoảng” xảy ra và một biểu hiện rất ít khi lắm, vừa cho cháu ăn vừa tìm những trò xảy ra. mà cháu thích để dỗ cháu ăn nhưng cháu Về thời gian ăn quá lâu, có lẽ đây là vẫn không muốn ăn. Mỗi khi đút được một thực tế thường gặp nhất ở những trẻ một muỗng thức ăn cho cháu, cháu biếng ăn (ĐTB = 2,15). Thông thường, thường không chịu nhai ngay mà ngậm thời gian cho một bữa ăn của trẻ là thức ăn trong miệng, chờ đến khi người khoảng 20 phút. Đối với những đứa trẻ lớn la thì cháu mới chịu nhai”. Cũng có bình thường, thời gian ăn có thể nhanh những suy nghĩ tương tự, mẹ của cháu hơn nhưng đối với những trẻ biếng ăn thì HT chia sẻ rằng “Nhiều khi, đi làm về đã hầu như một bữa ăn phải kéo dài trên 30 mệt rồi nhưng tôi lại mệt hơn khi cho con phút. Khi trẻ đi học ở Nhà trẻ hay Mẫu ăn. Cháu rất thích xem tivi, khi ăn luôn giáo, bữa sáng và bữa trưa, thậm chí là đòi phải có tivi mới chịu ăn. Mà ăn rồi bữa chiều, trẻ thường ăn tại nhà trường. thì lại không chịu nuốt, cứ mải coi tivi Tuy nhiên, so với nhu cầu dinh dưỡng nên lâu lâu mới ăn xong một muỗng cơm. của trẻ thì cho dù đã ăn ở trường, buổi tối Mỗi buổi tối, hầu như ngày nào tôi cũng về nhà trẻ vẫn phải ăn thêm bữa nữa. Đặc phải mất cả tiếng đồng hồ để cho cháu biệt, trong những ngày nghỉ, trẻ không đi ăn. Rồi còn cơm nước cho chồng, dọn học thì cha mẹ, mà chủ yếu là phụ huynh dẹp nhà cửa nên đến khi đi ngủ thì đã phải tự cho trẻ ăn. Những biểu hiện mệt nhoài”. Quan sát một số trường hợp thường thấy ở trẻ biếng ăn đó là trẻ ngậm điển hình cũng cho thấy những kết quả thức ăn rất lâu trong miệng mà không tương tự. Đối với bé PHT, mặc dù mẹ đã chịu nhai, nuốt. Chính điều đó làm kéo rất cố gắng dỗ dành, số lượng thức ăn dài thời gian ăn của trẻ. Trong khi hầu cũng không nhiều nhưng bé lại cứ chạy hết các bậc cha mẹ đều rất bận rộn với lung tung khi ăn nên thời gian cho một công việc nên khi phải tốn thời gian và cả bữa ăn là trên 40 phút. công sức để cho trẻ ăn đủ lượng thức ăn Ăn không đủ lượng thức ăn cần cần thiết đôi khi trở thành một áp lực. thiết cũng là một điều rất thường gặp ở Nguy hiểm hơn, trong những trường hợp những trẻ bị chứng biếng ăn tâm lí (ĐTB cha mẹ nóng vội, hối thúc con ăn nhanh = 2,06). Đối với những trẻ này, hầu như có thể dẫn đến những tác động tiêu cực chúng chỉ chịu một hoặc hai loại thức ăn như làm cho trẻ la khóc và bị ói hết cố định mà ít khi đồng ý đổi qua những những thức ăn đã cố gắng ăn trước đó, loại thức ăn khác. Một số trường hợp, bé thậm chí là bị mắc nghẹn. Chia sẻ về vấn chỉ ăn cơm trắng với muối hoặc cơm đề này, phụ huynh của bé NTT cho biết trắng với nước canh và nhất quyết không “Lúc trước, khi con tôi khoảng 2 tuổi, chịu ăn các loại thức ăn như rau, cá, thịt, cháu ăn rất khoẻ và ăn nhanh, có khi còn trứng Cô HT – giáo viên Trường Mầm không kịp đút thức ăn cho cháu. Tuy non 2 cho biết “Tôi thường nhận được lời than phiền từ mẹ của các bé là ở nhà, 26
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Huỳnh Văn Sơn ___ cháu không chịu ăn nhiều loại thức ăn hôi khi chuẩn bị ăn hoặc trong lúc ăn mà chỉ ăn mỗi cơm trắng mặc dù gia (ĐTB = 1,55). Có thể có những nguyên đình đã tìm nhiều cách chế biến thức ăn. nhân về mặt thực thể khiến trẻ dễ bị nôn Chính vì thế, các phụ huynh thường yêu nhưng cũng bao hàm cả những nguyên cầu giáo viên tăng cường thêm số lượng nhân thuộc về tâm lí. Khi một đứa trẻ thức ăn cho trẻ vào bữa trưa và bữa xế không muốn ăn nhưng vẫn phải ăn thì trẻ để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho trẻ” sẽ phải cố gắng và bị áp lực về mặt tâm [Phỏng vấn]. lí. Khi trẻ quá cố gắng cùng với sự gia Những hành vi né tránh khi ăn là tăng về mặt áp lực tâm lí, trẻ sẽ dễ bị biểu hiện thứ ba thường gặp ở những trẻ nôn, nhất là ở phần cuối của bữa ăn. Điều biếng ăn (ĐTB = 1,80). Biểu hiện này này làm cho tất cả lượng thức ăn mà trẻ thường gặp ở trẻ lớn, từ ba tuổi trở lên, đã ăn từ đầu bữa bị uổng phí. Khi đó, cha khi ý thức của trẻ đã tương đối phát triển. mẹ lại phải cho trẻ ăn lại từ đầu hoặc cho Đây là một phản ứng khi trẻ không muốn ăn thêm vào các bữa khác. Các bậc phụ ăn và tìm cách để né tránh. Ở một số trẻ, huynh khi gặp phải những đứa con như khi chuẩn bị đến bữa ăn, chúng thường vậy thường rất lo lắng và dễ nổi nóng dẫn tìm cách xin đi chơi hay giả bộ đi làm đến hành vi ứng xử không phù hợp đối việc gì đó để khỏi phải ăn. Trong khi đó, với trẻ. Chị NH nói “Con tôi đã gần 4 một số trẻ khác lại giả bị đau bụng hoặc tuổi nhưng cháu rất lười ăn. Mỗi bữa ăn, nhức đầu để không bị ép ăn. Trong nếu mẹ không ép thì cháu dường như những trường hợp như vậy, nếu cha mẹ không bao giờ tự nguyện ăn. Hầu như lần không khéo léo, quá nguyên tắc hoặc quá nào cũng vậy, tôi cứ phải thúc ép, có khi dễ dãi thì vô tình đã tạo điều kiện cho là doạ nạt cháu thì cháu mới chịu nuốt. đứa trẻ đạt được mục đích là chạy trốn Nhiều khi, ăn gần xong rồi thì cháu bị ói khỏi bữa ăn. sạch sẽ hết những gì đã ăn. Những lúc Biểu hiện thứ tư thường gặp ở trẻ đó, tôi vừa thương vừa giận cháu và lại biếng ăn đó là những phản ứng sinh lí phải cho cháu ăn lại để bù vào số thức ăn trực tiếp như nôn, buồn nôn, toát mồ đã bị ói”. [Phỏng vấn]. Bảng 2. Những biểu hiện chung của tình trạng biếng ăn tâm lí ở trẻ STT Biểu hiện ĐTB ĐLC 1 Ăn không đủ lượng thức ăn cần thiết 2,06 0,72 2 Thời gian ăn quá lâu (trên 30 phút) 2,15 0,73 Bộc lộ những cảm xúc tiêu cực (sợ hãi, khó chịu, 3 1,53 0,66 căng thẳng ) Hành vi né tránh (chạy trốn, giả bộ no hoặc bị đau 4 1,80 0,69 để khỏi phải ăn ) Hành vi chống đối (làm đổ thức ăn, phun thức ăn, 5 1,45 0,66 đánh lại người cho ăn ) Phản ứng sinh lí trực tiếp (nôn, buồn nôn, toát mồ 6 1,55 0,67 hôi, xanh mặt ) 27
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ Bộc lộ những cảm xúc tiêu cực như sợ hãi, hồi hộp, lo lắng khi đến bữa ăn là những biểu hiện thứ năm thường gặp (ĐTB = 1,53) ở trẻ. Có những trường hợp trẻ biếng ăn ở mức độ nặng, chỉ cần nghe thấy tiếng lách cách của chén, muỗng là trẻ đã thể hiện sự lo lắng, sợ hãi. Điều này là do cơ chế phòng vệ của trẻ trước tác nhân kích thích có tính “đe dọa” đối với trẻ. Trong những trường hợp như vậy, giải toả tâm lí là một việc làm hết sức cần thiết, giúp cho trẻ cảm thấy thoải mái, dễ chịu hơn khi ăn. Biểu đồ. Mức độ biểu hiện biếng ăn tâm lí của trẻ 2.5 2.15 2.06 2 1.8 1.53 1.45 1.55 1.5 ĐTB 1 0.5 0 Ăn không Thời gian Bộc lộ Hành vi Hành vi Phản ứng đủ ăn quá cảm xúc né tránh chống đối sinh lý lâu tiêu cực trực tiếp Những hành vi chống đối là biểu thích của cháu là cháu sẵn sàng hất đổ hiện ít gặp nhất (ĐTB = 1,43). Trong số hết và không chịu ăn gì cả” [Phỏng vấn]. mẫu khảo sát, có 9,6% trẻ thường xuyên Có những trường hợp khác, do thói quen có những biểu hiện này. Có lẽ, trong số từ nhỏ mà chủ yếu là kết quả của sự giáo những biểu hiện chung của biếng ăn, dục của cha mẹ nên trẻ thường có biểu những hành vi chống đối thể hiện sự tiêu hiện “hỗn” với người lớn mỗi khi không cực nhiều nhất. Một số đứa trẻ, do nhiều vừa ý chuyện gì đó. Đối với những đứa nguyên nhân, trẻ có xu hướng hành vi trẻ như vậy, nếu cha mẹ không thay đổi bạo lực. Do vậy, trong bữa ăn, khi không cách giáo dục, không thể hiện sự nghiêm hài lòng hay không muốn ăn thì trẻ sẵn khắc trước những hành vi thái quá của trẻ sàng phản ứng bằng những hành vi chống thì những hành vi đó sẽ tiếp tục được tồn đối như phun thức ăn, đánh lại người cho tại và phát triển. Có thể thấy rằng, trong ăn hay cố tình làm đổ thức ăn Mẹ của số những biểu hiện chung của tình trạng bé LGH chia sẻ “Con trai tôi đã gần bốn biếng ăn thì biểu hiện về thời gian ăn quá tuổi, cháu thường hay nổi nóng bất lâu là thường gặp nhất. Kế đến là những thường, nhất là trong những bữa ăn. Có biểu hiện về ăn không đủ lượng thức ăn khi, đồ ăn không hợp khẩu vị hoặc sở cần thiết, có những hành vi né tránh, 28
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Huỳnh Văn Sơn ___ những phản ứng sinh lí trực tiếp, bộc lộ hiện biếng ăn chung của trẻ, đề tài còn những cảm xúc tiêu cực và ít gặp nhất là tiến hành khảo sát mức độ biểu hiện của những hành vi chống đối của trẻ. những biểu hiện biếng ăn cụ thể thường 2.2.2. Những biểu hiện biếng ăn cụ thể gặp ở trẻ. Kết quả thống kê được thể hiện của trẻ qua bảng 3 bên dưới. Bên cạnh việc tìm hiểu những biểu Bảng 3. Mức độ ở từng biểu hiện cụ thể ở tình trạng biếng ăn tâm lí của trẻ Thứ STT Biểu hiện cụ thể ĐTB ĐLC hạng 1 Ăn không đủ nhu cầu dinh dưỡng của lứa tuổi 1,69 0,82 5 2 Ăn ít hơn so với những trẻ cùng tuổi khác 2,11 0,82 1 Chỉ ăn một loại thức ăn trong thời gian dài, không 3 1,43 0,70 12 muốn ăn những thức ăn khác Ngậm thức ăn lâu trong miệng mà không chịu nhai, 4 1,84 0,78 2 nuốt 5 Buồn nôn khi nhìn thấy thức ăn 1,43 0,67 12 6 Toát mồ hôi nhiều khi ăn 1,36 0,67 14 7 Bị nôn khi ăn 1,67 0,67 6 8 Chạy trốn khi chuẩn bị tới bữa ăn 1,56 0,74 9 9 Giả bị bệnh để khỏi phải ăn 1,34 0,66 15 10 Kêu no để khỏi phải ăn 1,80 0,71 3 Đòi đổi thức ăn khác nhưng khi mang ra thì lại 11 1,60 0,69 8 không chịu ăn Không chịu để người khác đút cho ăn mà đòi tự ăn 12 1,74 0,68 4 nhưng rồi lại không ăn 13 Phun thức ăn khi được người khác đút cho ăn 1,28 0,56 17 14 Cố tình làm đổ thức ăn để khỏi phải ăn 1,30 0,56 16 Kiên quyết không chịu há miệng để người khác đút 15 1,53 0,69 11 cho ăn dù bị ép buộc hay dỗ giành 16 La mắng hoặc đánh lại người cho ăn 1,25 0,59 18 17 Cảm thấy khó chịu khi ăn 1,61 0,73 7 18 Cảm thấy buồn chán khi đến bữa ăn 1,55 0,73 10 19 Thể hiện sự lo lắng, sợ hãi khi ăn 1,37 0,67 13 Trong số 19 biểu hiện biếng ăn cụ lâu trong miệng mà không chịu nhai thể, có ba biểu hiện xảy ra nhiều nhất, đó (ĐTB = 1,84) và kêu no để khỏi phải ăn là ăn ít hơn so với những đứa trẻ cùng (ĐTB = 1,80). Chắc chắn rằng, đối với tuổi khác (ĐTB = 2,11), ngậm thức ăn những trẻ biếng ăn thì biểu hiện dễ thấy 29
8. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ nhất là trẻ ăn không đủ lượng thức ăn cần lúc như vậy, nếu cha mẹ tin theo lời trẻ thiết cho nhu cầu tăng trưởng và phát hoặc phủ định hoàn toàn hay không quan triển của trẻ. Khi so sánh với những đứa tâm đến lời nói của trẻ đều là những cách trẻ cùng tuổi, trẻ biếng ăn thường ăn ít ứng xử không thật sự phù hợp. Thay vì hơn nên các bậc cha mẹ thường phải cho nghe theo trẻ hoặc tỏ ra không tin tưởng trẻ ăn làm nhiều bữa hoặc tìm cách bổ trẻ, cha mẹ hãy thể hiện sự quan tâm đến sung chất dinh dưỡng qua các nguồn lời nói, cảm xúc của trẻ và yêu cầu trẻ khác như uống sữa hoặc thực phẩm chức đưa ra những lí do hợp lí để giải thích năng Trong thực tế thì không phải bậc cho việc tại sao trẻ no trong khi trước đó cha mẹ nào cũng hiểu rõ về khẩu phần ăn trẻ chưa ăn gì. Trên cơ sở câu trả lời của của trẻ một cách khoa học, do vậy, so trẻ, cha mẹ hãy nhẹ nhàng giải thích cho sánh với những đứa trẻ cùng tuổi cũng là trẻ hiểu và động viên trẻ ăn đúng bữa. một cách tiện lợi nhất để cha mẹ biết con Trong số những biện pháp còn lại, mình có bị biếng ăn hay không. có tám biểu hiện rơi vào mức “thỉnh Biểu hiện thường gặp thứ hai đó là, thoảng” xảy ra đó là: trẻ biếng ăn thường ngậm thức ăn trong - Không chịu để người khác đút cho miệng lâu mà không chịu nhai nuốt. Đây ăn mà đòi tự ăn nhưng rồi lại không ăn cũng là một hình thức phản kháng của (ĐTB = 1,74); đứa trẻ khi trẻ không muốn ăn. Không - Ăn không đủ nhu cầu dinh dưỡng phải ngẫu nhiên mà trẻ có thói quen của lứa tuổi (ĐTB = 1,69); ngậm thức ăn trong miệng mà điều này là - Bị nôn khi ăn (ĐTB = 1,67); kết quả của quá trình giáo dục dinh - Cảm thấy khó chịu khi ăn (ĐTB = dưỡng cho trẻ. Nếu như, ngay từ khi mới 1,61); bắt đầu tập cho trẻ ăn, cha mẹ cố gắng - Đòi đổi thức ăn nhưng khi mang ra động viên trẻ cùng với những biện pháp thì lại không chịu ăn (ĐTB = 1,60); khuyến khích trẻ để trẻ không ngậm thức - Chạy trốn khi chuẩn bị tới bữa ăn ăn trong miệng lâu thì khi lớn lên, trẻ sẽ (ĐTB = 1,56); không bị tình trạng này. - Cảm thấy buồn chán khi đến bữa ăn “Thường kêu no để khỏi phải ăn” là (ĐTB = 1,55); biểu hiện thường gặp thứ ba ở trẻ biếng - Kiên quyết không chịu há miệng để ăn. Khi trẻ đã biết nói và biết nói dối thì người khác đút cho ăn dù bị ép buộc hay chúng thường tìm các lí do để biện minh dỗ dành (ĐTB = 1,53). cho việc không muốn ăn của mình và lí Trong quá trình phát triển tâm lí do hợp lí nhất đó là kêu no. Có khi, của trẻ, ở lứa tuổi lên ba, trẻ bắt đầu hình chuẩn bị đến bữa ăn, khi người lớn vừa thành tính tự lập mà biểu hiện cụ thể là dọn thức ăn ra thì trẻ đã kêu no để cha yêu cầu người lớn để mình tự làm mọi mẹ không cho trẻ ăn. Cũng có lúc, trẻ chỉ việc từ mặc quần áo đến ăn uống Nếu mới ăn được mấy muỗng nhưng đã kêu trong bữa ăn, trẻ không chịu để người lớn no để không phải ăn thêm nữa. Những cho ăn mà tự xúc ăn và xúc ăn thật thì đó 30
9. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Huỳnh Văn Sơn ___ là điều đáng khuyến khích. Tuy nhiên, lộn với cháu. Hôm nào hứng lên thì cháu sau khi trẻ đòi tự ăn nhưng lại không chịu ăn được một ít còn lại đa số là tìm đủ mọi ăn thì đó lại là một hình thức để “đối trò để trốn tránh. Cháu rất ham chơi, phó” với cha mẹ cho khỏi phải ăn. Gặp không chịu ăn mà khi ép cháu thì cháu phải những tình huống như vậy, nếu cha lại bị nôn. Có lúc, cứ đến bữa ăn là cháu mẹ đặt ra những “giới hạn” và yêu cầu trẻ chạy trốn sang nhà hàng xóm hoặc đòi thực hiện như cho trẻ thời gian 15 phút xem hoạt hình. Đôi khi bực mình quá, tôi để hoàn thành bữa ăn đi liền với việc la cháu thì cháu đánh lại mẹ”[Phỏng theo dõi, động viên trẻ thì trẻ sẽ thực hiện vấn]. đúng. Dù sao, khuyến khích trẻ tự xúc ăn Những biểu hiện: buồn nôn khi ăn, cũng là một việc nên làm để phát huy chỉ ăn một loại thức ăn trong thời gian tính tự lập của trẻ. dài mà không chịu đổi các loại thức ăn Từ kết quả thống kê cho thấy, có sự khác, thể hiện sự lo lắng và sợ hãi khi ăn, “mâu thuẫn” đáng được quan tâm đó là, toát mồ hôi khi ăn, giả bị bệnh để khỏi trong khi phụ huynh cho rằng biểu hiện phải ăn, cố tình làm đổ thức ăn, phun “ăn ít hơn so với những trẻ cùng tuổi” là thức ăn khi được người khác đút cho ăn thường gặp nhất nhưng biểu hiện “ăn và la mắng hoặc đánh lại người cho ăn là không đủ nhu cầu dinh dưỡng của lứa những biểu hiện ít xảy ra nhất ở trẻ biếng tuổi” lại chỉ đứng ở vị trí thứ năm. Có ăn. Tuy nhiên, có một số trường hợp khá thể, do phụ huynh chủ yếu quan tâm, so điển hình về một vài biểu hiện trẻ biếng sánh con mình với những đứa trẻ cùng ăn, cụ thể như bé PĐT thường xuyên bị tuổi khác để xác định mức độ biếng ăn toát mồ hôi khi đến bữa ăn, bé LTK rất của trẻ mà chưa thật sự quan tâm đến nhu thường hay phun thức ăn mỗi khi được cầu dinh dưỡng nên phụ huynh cho rằng người khác đút cho ăn. Đa phần, những biểu hiện này ít gặp hơn. trường hợp như vậy, phụ huynh thường Những biểu hiện bị nôn khi ăn, cảm loay hoay không biết phải dùng cách nào thấy khó chịu khi ăn, đòi đổi thức ăn hay hỏi ai để có thể khắc phục tình trạng cũng thường gặp ở những trẻ biếng ăn. biếng ăn ở trẻ. Rõ ràng, đây là một nhu Có lẽ, đối với những trẻ biếng ăn, mỗi cầu hoàn toàn chính đáng của các bậc bữa ăn là một áp lực và chúng luôn tìm phụ huynh nhưng vẫn còn bị bỏ ngỏ. mọi cách để khỏi phải ăn. Do đó, tuỳ vào 3. Kết luận mỗi đứa trẻ mà chúng sẽ có những phản Tóm lại, số lượng trẻ rất biếng ăn ứng khác nhau, từ nhẹ nhàng đến những và khá biếng ăn chiếm tỉ lệ khá cao hành vi mang tính chống đối. Cũng có (54,58%) - hơn một nửa trong tổng số những đứa trẻ gần như có hầu hết các mẫu khảo sát. Con số này chứng tỏ rằng, biểu hiện như trường hợp của bé LHL tình trạng trẻ biếng ăn đáng quan tâm. qua lời kể của người mẹ “Con trai tôi bị Trong số sáu biểu hiện của biếng ăn, biểu cận suy dinh dưỡng do biếng ăn. Cứ đến hiện về thời gian ăn là thường gặp nhất, bữa ăn là hầu như cả gia đình phải vật thứ hai là ăn không đủ lượng thức ăn cần 31
10. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ thiết, thứ ba là những hành vi né tránh, và kêu no để khỏi phải ăn. Nhìn chung, thứ tư là những phản ứng sinh lí trực tiếp, các biểu hiện này trải dài ở các mặt tâm lí thứ năm là bộc lộ những cảm xúc tiêu của trẻ liên quan đến hiện tượng biếng ăn cực và cuối cùng là những hành vi chống tâm lí. Trên cơ sở khảo sát này, các phụ đối. Trong số sáu biểu hiện đó, có năm huynh cần phát hiện những biểu hiện biểu hiện là “thỉnh thoảng” xảy ra và một biếng ăn ở con mình một cách sớm nhất biểu hiện rất ít khi xảy ra. Trong số 19 để tìm ra những biện pháp khắc phục biểu hiện biếng ăn cụ thể, có ba biểu hiện nhằm tránh tình trạng biếng ăn của trẻ sẽ xảy ra nhiều nhất, đó là ăn ít hơn so với chuyển dần sang biếng ăn kéo dài hoặc những đứa trẻ cùng tuổi khác, ngậm thức biếng ăn mãn tính thì tình hình sẽ có ăn lâu trong miệng mà không chịu nhai nguy cơ khó giải quyết hơn. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Lân Đính (2006), Chăm sóc và dinh dưỡng cho trẻ từ 0 đến 6 tuổi, Nxb Y học. 2. Lê Thị Mai Hoa - Lê Trọng Sơn (2009), Giáo trình dinh dưỡng trẻ em, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội. 3. Đoàn Thị Phương Lan (2007), Giáo trình dinh dưỡng trẻ mầm non, Nxb Giáo dục. 4. Huỳnh Văn Sơn (2009), “Biếng ăn tâm lí”, Tạp chí Mẹ và con, (12). 5. Abigail H. Natenshon (2011), Young & Anorexic, Advances in experimental psychology, New York. 6. Agras S., Hammer L., McNicholas F. (1999), A prospective study of the influence of eating-disordered mothers on their children, New York, The Free Press. 7. Trang web: viendinhduong@hn.vnn.vn 32