›
›

Đàm Phương nữ sử - Phương pháp giáo dục trẻ em

pdf 43 trang hapham 2870
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Đàm Phương nữ sử - Phương pháp giáo dục trẻ em", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfdam_phuong_nu_su_phuong_phap_giao_duc_tre_em.pdf

Nội dung text: Đàm Phương nữ sử - Phương pháp giáo dục trẻ em

  1. Đàm Phương nữ sử - Phương pháp giáo dục trẻ em
  2. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 1 MUÅC LUÅC PHÊÌN THÛÁ BA TRÑ DUÅC 2 CHÛÚNG I HOÅC VÊËN CUÃA TREÃ EM CÊÌN PHAÃI THÛÅC HAÂNH CAÁCH THÏË NAÂO? 3 CHÛÚNG II BA PHÛÚNG PHAÁP GIAÁO DUÅC VAÂ HOÅC VÊËN 9 PHÊÌN THÛÁ TÛ THÏÍ DUÅC 22 CHÛÚNG I MÖÅT TÊM HÖÌN TRAÁNG KIÏÅN TRONG MÖÅT THÊN THÏÍ TRAÁNG KIÏÅN23 CHÛÚNG II CHÚI ÀUÂA VAÂ THÏÍ THAO 28 CHÛÚNG III NHÛÄNG CUÖÅC CHÚI TRONG NHAÂ 32 KÏËT LUÊÅN “CON NHÚÂ ÀÛÁC MEÅ” 38
  3. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 2 Phêìn thûá ba TRÑ DUÅC
  4. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 3 CHÛÚNG I HOÅC VÊËN CUÃA TREÃ EM CÊÌN PHAÃI THÛÅC HAÂNH CAÁCH THÏË NAÂO? CÊÌN PHAÃI NUÖI DÛÚÄNG SÛÁC HOÅC CHO TREÃ Treã caâng lúán lïn, trònh àöå thöng minh cuãa treã cuäng lúán thïm, lûúng têm vaâ nghõ lûåc cuãa treã phaát triïín thò lyá trñ cuäng phaãi phaát triïín theo. Hoåc vêën cuãa treã coá thïí thûåc haânh tûâ böën, nùm tuöíi sùæp ài, nhûng cêìn phaãi coá phûúng phaáp cho khön kheáo vaâ khoa hoåc thò sûå hoåc vêën êëy múái coá têën ñch. Traái laåi, thûåc haânh nhûäng phûúng phaáp sai lêìm coá thïí laâm hû hoãng caã trñ naäo tinh thêìn con treã, khöng thöng minh thïm maâ laåi hoáa ngu àêìn, chêåm luåt mêët hïët caã tûúng lai. Möåt ngûúâi meå coá hoåc vêën vaâ coá thò giúâ thò ngoaâi viïåc chùm nuöi vaâ böìi böí àûác duåc, nïn múã mang trñ duåc cho treã nûäa, giaáo duåc cuãa meå nhû thïë múái àûúåc hoaân toaân. Nhûng nïëu vò sûå trúã ngaåi gò maâ phaãi giao sûå hoåc vêën cuãa con cho möåt trûúâng mêîu giaáo, meå cuäng biïët qua caách thûác vïì trñ duåc, àïí haâng ngaây kiïím soaát sûå hoåc vêën cuãa con úã trûúâng coá tiïën böå khöng, vaâ cöng viïåc giaáo duåc cuãa thêìy giaáo coá àûúåc nhû yá khöng. Caái tuöíi tûâ böën àïën baãy, khöng phaãi laâ tuöíi ài trûúâng àïí chêët chûáa nhûäng kiïën thûác cao xa vaâ khoa hoåc chñnh thûác. Thúâi gian naây laâ chó àùåt trñ naäo cuãa treã àuã nùng lûåc àïí tiïëp nhêån möåt hoåc vêën sau naây.
  5. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 4 Trong thúâi gian böën tuöíi àïën baãy tuöíi khöng nïn eáp treã phaãi raáng sûác vïì trñ naäo quaá. Tuy sûå raáng sûác êëy coá thïí thêëy nhûäng kïët quaã trûúác mùæt, nhûng noá seä aãnh hûúãng rêët tai haåi vïì tûúng lai. Möåt àûáa treã múái mûúâi hai tuöíi, cha meå laâm thúå buöåc noá khuên vaác gaåch àaá, noá laâm àûúåc caã. Ngûúâi ta khen treã coá sûác laâm nhû ngûúâi lúán. Nhûng khöng mêëy höm treã àaä quùçn vai suån xûúng söëng trúã nïnngûúâi taân têåt. Àöëi vúái sûå hoåc cuãa möåt treã nùm tuöíi cuäng vêåy. Nïëu cha meå buöåc treã theo nhûäng chûúng trònh hoåc cuãa lúáp sú àùèng tre ã coá thïí theo kõp trong möåt thúâi gian, nhûng khöng bao lêu nghõ lûåc vaâ trñ thûác cuãa treã bõ cùng thùèng quaá, treã phaãi kiïåt lûåc. Tinh thêìn cuãa treã bõ cuân laåi; sûác hoåc cuãa treã tûâ àoá khöng thïí naâo tiïën àûúåc nûäa. Thïë laâ tinh thêìn cuãa treã cuäng bõ taân têåt vêåy. Möåt baâ meå àem con àïën trûúâng xin vaâo hoåc, khoe vúái öng àöëc: “Thûa ngaâi con töi múái nùm tuöíi maâ àaäbiïët àoåc chûä thöng lùæm, vaâ àaä biïët laâm tñnh”. Öng àöëc vöåi vaâng traã lúâi: “Thûa baâ, töi xin löîi vaâ, thûåc laâ möåt sûå rêët àaáng tiïëc”. Nhaâ giaáo duåc àêìy kinh nghiïåm êëy àaä hiïíu thêëu nghôa" nhûäng traái chñn non bao giúâ cuäng laâ traái chua chaát" vêåy. NHÛÄNG NGUYÏN NHÊN LÊÌM LÖÎI CUÃA TREÃ Nhûäng nguyïn nhên lêìm löîi cuãa treã trong sûå phaán àoaán vaâ lyá luêån rêët nhiïìu. Chùèng qua nhûäng súã nùng cuãa treã chûa luyïån têåp, sûå chuá yá coân thiïëu, sûå quan saát vaâ suy nghô coân ñt, chûa kinh nghiïåm, vö söë nhûäng viïåc chûa tûâng thêëy, tûâng biïët. Vò bao nhiïu leä àoá laâ khöng lêëy laâm laå khi thêëy treã hiïíu sai, tñnh nhêìm. Vò thïë, trong khoaãng böën tuöíi àïën baãy tuöíi, sûå múã mang trñ thûác cuãa treã phaãi thûåc haânh khön kheáo, khöng nïn cêìu treã hoåc vaâ laâm nhûäng viïåc khöng àuã sûác, chûa àïën trònh àöå, khöng nïn buöåc treã phaãi xuêët têët caã lûåc, dêìu treã thêtå coá nhûäng nùng lûåc êëy. Trong
  6. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 5 luác naây tinh thêìn cuãa treã nhû möåt caái mêìm vûâa thoaát haåt giöëng, nïëu gùåp tay vuång vïì khöng biïët vun xúái, mêìm cêy seä heáo dêìn khöng kõp nêíy laá àêm hoa. MÖÅT TREÃ SAÁU TUÖÍI CÊÌN BIÏËT NHÛÄNG GÒ? Tiïìm dûúäng sûác treã nhû thïë, coá thiïåt haåi gò cho sûå hoåc vêën cuãa treã khöng? Khöng, khöng thiïåt haåi gò caã. Traái laåi lúåi nhiïìu laâ khaác. Dêìu qua àïën nùm thûá saáu treã vêîn chûa biïët àoåc, biïët viïët, tûúng lai cuãa treã cuäng khöng bõ hû hoãng gò caã. Sûå quan hïå vïì hoåc vêën cuãa treã khöng phaãi úã nùm naâo treã bùæt àêìu hoåc, maâ chñnh laâ úã trònh àöå hoåc vêën cuãa treã àïën bêåc naâo sau khi thöi hoåc. Cöët nhêët laâ àïën saáu tuöíi treã coá möåt thên thïí khoãe maånh chùæc chùæn vaâ möåt tinh thêìn saáng suöët, tûúi töët, thò dêìu luác êëy treã chûa biïët A - B gò, nhûng sau treã seä hoåc möåt caách thöng minh vaâ têën ñch vö cuâng. Cha meå nïn nhúá rùçng: chúá ham cho con hoåc súám maâ nïn dûå bõ laâm sao cho con coá sûác hoåc àûúåc lêu daâi vaâ cao hún. Möåt nhaâ giaáo duåc laäo thaânh kia àaä noái möåt cêu rêët yá võ sau naây: “Töi khöng muöën hoåc troâ (thanh niïn) coá möåt àêìu oác chêët àêìy kiïën thûác, töi chó tröng hoå coá möåt àêìu oác àêìy àuã nùng lûåc”. Möåt àêìu oác maâ caác súã nùng vïì trñ thûác coá thïí phaát triïín möåt caách maånh meä giûäa möåt bêìu khöng khñ yïn vui vaâ triïín voång saáng suãa. Chûúng trònh hoåc vêën rêët töët cho treã trong giai àoaån tûâ 4 àïën 5 tuöíi, dêìu úã gia àònh hay trûúâng hoåc cuäng thïë, khöng cêìn phaãi baâi vúã phiïìn phûác, maâ chó cêìn nhûäng têåp saách veä cho àeåp àïí cho treã nhêån thêëy nhûäng sûå vêåt xung quanh mònh. Daåy cho treã têåp luyïån vaâ sûã duång caác giaác quan, têåp haát, têåp noái, têåp nhòn, têåp ài, têåp cêìm, têåp nghe, têåp phên biïåt ngûúâi vaâ vêåt trong hoaân caãnh cuãa treã. Sûå hoåc êëy meå chó cêìn hûúáng dêîn röìi tûå treã coá thïí hoåc lêëy möåt mònh rêët coá hiïåu quaã. Möåt nhaâ giaáo duåc vaâ têm lyá àaä noái: “Caái tuöíi
  7. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 6 maâ treã hoåc àûúåc nhiïìu vaâ mau hiïíu hún caã laâ tuöíi treã khöng coá thêìy”. Lúâi noái thiïåt chñ lñ quaá! BAÃN SAÁT HAÅCH ÀÏÍ BIÏËT TRÒNH ÀÖÅ TRÑ THÛÁC CUÃA TREÃ Muöën thûåc haânh hoåc vêën cho treã, cêìn phaãi hiïíu trònh àöå trñ thûác cuãa treã àïën bêåc naâo? Caác nhaâ sinh lyá vaâ têm lyá hoåc ngaây nay àaä àùåt ra möåt baãn saát haåch àïí xeát trònh àöå trñ thûác cuãa treã àïën àûúåc trònh àöå trñ thûác cuãa treã múái coá thïí tòm àûúåc nhûäng hoåc vêën vûâa phaãi maâ daåy cho treã. Dûúái àêy laâ möåt baãn saát haåch cuãa nhaâ têm lyá hoåc àaä àùåt ra àïí saát haåch nhûäng treã tûâ ba thaáng àïën baãy tuöíi: 3 thaáng: Möåt caái nhòn coá chuá yá. 6 thaáng: Àïí yá àïën caác thûá tiïëng. Sau khi thêëy vêåt gò hoùåc súâ vêåt gò, biïët ngaã tay ra nùæm. 1 tuöíi : Nhêån biïët àöì ùn. 2 tuöíi : Biïët ài, sai laâm àûúåc möåt viïåc; àaä biïët noái vaâ chó caác moán cêìn thiïët tûå nhiïn (thñ duå chó cúm ùn, nûúác uöëng). 3 tuöíi : Biïët chó löî muäi, con mùæt vaâ miïång treã; lùæp àûúåc hai söë, àïëm vaâ chó nhûäng ngûúâi vaâ vêåt trong möåt bûác veä; noái àûúåc tïn mònh, lùæp àûúåc saáu tiïëng. 4 tuöíi : Biïët chó mònh trai hay gaái, biïët chó möåt chòa khoáa, möåt caái dao, möåt àöìng xu; lùæp àûúåc ba söë; so saánh hai àûúâng vaâ nhêån àûúåc àûúâng naâo daâi àûúâng naâo ngùn.æ 5 tuöíi : So saánh hai höåp vaâ phên biïåt àûúåc höåp naâo nùång, höåp naâo nheå; cheáp möåt hònh vuöng, lùæp laåi möåt cêu coá mûúâi tiïëng, àïëm àûúåc böën xu thûúâng; sùæp àûúåc möåt troâ chúi göìm hai miïëng. 6 tuöíi: Nhêån biïët tay mùåt tay traái; lùæp laåi möåt cêu coá 16 tiïëng; so saánh vaâ chó àûúåc caái xêëu vaâ caái àeåp. Giaãi nghôa sûå ñch lúåi caác àöì
  8. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 7 duâng úã trong nhaâ; laâm àûúåc ba viïåc sai baão; noái àûúåc tuöíi cuãa mònh; chó vaâ phên biïåt àûúåc buöíi mai vaâ buöíi chiïìu. 7 tuöíi: Nhêån thêëy sûå thiïëu soát trong möåt bûác veä, àïëm àûúåc caác ngoán tay; cheáp laåi àûúåc möåt cêu viïët; cheáp laåi möåt hònh thoi, lùåp laåi nùm chûä söë: giaãi àûúåc möåt hònh veä, àïëm àûúåc mûúâi ba àöìng xu thûúâng; chó àûúåc böën àöìng tiïìn tïå khaác nhau. KHÑ CHÊËT CUÃA TREÃ CON Vúái baãn saát haåch, chuáng ta biïët àûúåc trònh àöå trñ thûác treã em, nhûng thïë cuäng chûa àuã, ta coân phaãi biïët khñ chêët cuãa treã ra laâm sao nûäa thò ta múái coá thïí àûa àûúâng cho sûå hoåc vêën cuãa con möåt caách coá hiïåu quaã. Ta laåi biïët cú thïí cuãa treã rêët aãnh hûúãng àïën tinh thêìn vaâ khöng möåt cú thïí naâo giöëng möåt cú thïí naâo. Nïn khöng laâm gò maâ coá treã giöëng nhau hùèn. Ngaây xûa caác nhaâ giaáo duåc hay chia treã con ra laâm böën haång, lêëy khñ chêët laâm cùn cûá: 1 - haång khñ chêët hay kñch thñch vaâ naäo cên (caãm àöång mau); 2 - haång khñ chêët sung tuác vïì huyïët maåch (giêån mau); 3- haång khñ chêtë sung tuác vaâ gan mêåt (cau coá); 4- haång khñ chêët sung tuác vïì haåch huyïët (buöìn rêìu). Caác nhaâ giaáo duåc ngaây nay laåi chia ra laâm böën haång lêëy cú thïí laâm cùn cûá: 1- haång vïì thêìn kinh, 2- haång vïì hö hêëp; 3- haång vïì tiïu hoáa, 4- haång vïì cên duåc. Haång thêìn kinh daáng ngûúâi maãnh khaãnh, traán röång vaâ muäi núã röång, mùæt saáng hún caã, tuy vêåy maây mùåt vêîn thuây mõ dïî coi. Haång hö hêëp, khöí mùåt röång úã giûäa hai khoaãng lûúäng quyïìn, muäi núã röång, löìng ngûåc núái röång vaâ thuön daâi. Haång tiïu hoáa, khöí mùåt röång ú ã dûúái maâ trïn àêìu toáp laåi nhû quaã àaâo, miïång röång, haâm to, vaâ khoaãng buång lúán hún löìng ngûåc.
  9. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 8 Haång cên duåc, coá möåt àêìu trung bònh, hònh cên àöëi cöí cûáng vûäng, bùæp thõt trong cú thïí nêíy núã àïìu. Trong böën haång êëy thò haång thêìn kinh vaâ cên duåc coá nhiïìu tûúng lai vïì hoåc vêën hún caã, haång thêìn kinh vïì phûúng diïån trñ thûác, haång cên duåc vïì phûúng diïån sûác khoãe. Coân hai daång hö hêëp vaâ tiïu hoáa vò caác cú quan hö hêëp vaâ tiïu hoáa phaát triïín quaá thaânh lêën aát sûå phaát triïín cuãa caác cú quan khaác, vò thïë sûå tiïën böå cuãa treã bõ chêåm ài nhiïìu. Tuy vêåy giaáo duåc chuyïn cêìn cuãa cha meå biïët caách sûãa àöíi sûå bêtë bònh quên êëy. Àöëi vúái haång hö hêëp, cêìn phaãi daåy cho treã têåp thïí duåc thïí thao vaâ àöëi vúái haång tiïu hoáa, cêìn phaãi tröng nom caách thûác ùn uöëng, cho coá phûúng phaáp, cuäng coá thïí laâm cho caác cú quan trong ngûúâi treã phaát triïín möåt caách quên bònh. Tuy tñnh chêët hö hêëp vaâ tiïu hoáa cuäng vêîn coân, nhûng toaân cú thïí cuäng chõu aãnh hûúãng ñt nhiïìu cuãa sûå têåp luyïån chuyïn cêìn cuãa cha meå. Haång cên duåc, nhúâ coá sûác khoãe nïn sau naây seä àuã sûác chõu àûång caác sûå mïåt nhoåc vïì hoåc haânh. Cha meå nïn chõu khoá chúâ àúåi, möåt thúâi gian treã seä phaát triïín vïì tinh thêìn möåt caách maånh meä nhû thïí chêët cuãa treã vêåy. Cha meå chó cêìn chùm soác laâm sao cho sûå phaát triïín caác bùæp thõt khöng lêën aát caã sûå phaát triïín vïì lyá trñ. Trong mêëy nùm àêìu, nhiïìu khi lïn àïën 10, 12 tuöíi, treã coá veã nhû lûúâi biïëng, cha meå khöng nïn lêëy thïë maâ lo. Sau naây treã coân àuã sûác tiïën nûäa. Cha meå chó cêìn sùæp àùåt trûúác möåt con àûúâng töët cho con ài, nghôa laâ nuöi daåy cho coá quy cuã vaâ chuyïn cêìn. Haång thêìn kinh, coá nhiïìu nùng lûåc vïì trñ thûác, sau naây coá nhiïìu hy voång hoåc lïn nhûäng trònh àöå cao. Nhûng trong thúâi thú êëu cha meå laiå cêìn nuöi dûúäng sûác hoåc cho treã. Khöng nïn thêëy con thöng minh maâ buöåc con phaãi hoåc súám, vaâ raáng sûác con. Nhiïìu khi treã coá thïí laâm àûúåc, hoåc àûúåc nhiïìu caái khoá, nhûng möåt thúâi gian sûác treã seä chêåm ài vaâ kïëtquaã khöng tiïën àûúåc nûäa. Àoá laâ löîi cha meå, cêìn têåp luyïån thïí thao cho treã. Treã coá möåt sûác maånh khoãe thò sau naây múái chõu àûång nöíi nhûäng sûå khoá nhoåc vïì tinh thêìn maâ treã rêët coá nhiïìu nùng lûåc.
  10. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 9 CHÛÚNG II BA PHÛÚNG PHAÁP GIAÁO DUÅC VAÂ HOÅC VÊËN YÁ NGHÔA CUÃA BA PHÛÚNG PHAÁP YÁ nghôa chung cuãa ba phûúng phaáp giaáo duåc tûâ ba àïën saáu, baãy tuöíi laâ chúá nïn xem treã nhû möåt hoåc sinh chñnh thûác. Trong thúâi kyâ êëy khöng cêìn ra nhûäng baâi vúã nhiïìu cho treã, khöng bùæt treã ngöìi yïn möåt chöî. Traái laåi nïn giuáp cho tñnh ûa hoaåt àöång cuãa treã, bùçng nhûäng caách chúi àuâa maâ têåp luyïån caác súã nùng vaâ giaác quan cuãa treã. ÊËy laâ thúâi kyâ chúi maâ hoåc. Sùæp àùåt nhûäng caách chúi thïë naâo maâ hûäu ñch cho sûå phaát triïín cú thïí lêîn tinh thêìn cuãa treã, coá laâ têët caã chûúng trònh giaáo duåc hoåc vêën cuãa treã trong mêëy nùm àêìu. VÛÚÂN TREÃ CUÃA FROEBEL Froebel laâ möåt nhaâ baác hoåc nûúác Àûác, sinh nùm 1780. Suöët àúâi öng phuång sûå cho möåt tön chó rêët cao quyá laâ: Tòm kiïëm möåt phûúng phaáp giaáo duåc mêîugiaáo cho thêåt coá hiïåu quaã. Àïën nùm mûúâi ba tuöíi, trong khi àûáng nhòn treã con chúi quaã cêìu, öng àaä phaát minh ra àûúåc möåt phûúng phaáp daåy treã rêët quyá hoáa. Phûúng phaáp cuãa öng àûúåc thïë giúái cöng nhêån laâ rêët lúåi ñch cho sûå giaáo duåc.
  11. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 10 Maäi àïën ngaây nay trïn möåt trùm nùm röìi maâ khùæp caác trûúâng hoåcÊu Myä ngûúâi ta àïìu thûåc haânh phûúng phaáp cuãa öng, hoùåc trong caác lúáp mêîu giaáo, trong caác nhaâ treã, trong caác vûúân treã. Ngûúâi ta cuäng coá thïí àem duâng àïí dêåy treã trong gia àònh, nïëu cha meå khöng muöën àûa treã àïën möåt cú quan giaáo duåc naâo. Phûúng phaáp cuãa öng coá böën àùåc àiïím sau naây: 1- Sûå hoaåt àöång laâm cho treã phaát triïín möåt caách rêët lúåi ñch êëy laâ: troâ chúi. 2- Núi thuêån tiïån cho sûå hoaåt àöång êëy laâ: vûúân treã. 3- Nhûäng “moán quaâ” àêìu tiïn cho tre ã chúi laâ: nhûäng khöëi hònh troân, hònh quaã cêìu, khöëi hònh öëng troân, khöëi hònh vuöng. 4- Vúái nhûäng quaâ cho treã, seä daåy cho treã nhûäng caách chúi cho coá thûá tûå liïn tiïëp nhau möåt caách coá yá nghôa. Chuáng ta haäy giaãi thñch böën àùåc àiïím êëy: Troâ chúi treã con chúi laâ möåt caách rêët tûå nhiïn, nhû nûúác chaãy, gioá thöíi. Nïëu treã khöng chúi seä thêëy tuâ tuáng, giam cêìm caã thên thïí vaâ têm höìn cuãa treã. Khöng chúi treã khöng laâm sao maâ giao tiïëp vúái hoaân caãnh xung quanh mònh. Traái laåi chúi àuâa caái baãn thïí cuãa treã böåc löå ra möåt caách roä raâng, nhúâ àoá maâ ta böìi bö í nhûäng chöî khuyïët àiïím vaâ gêy dûång nhûäng caái àaä coá röìi. Chiïìu theo tñnh ham chúi cuãa treã maâ múã mang trñ thûác vaâ àaåo àûác cho treã, àoá laâ böën phûúng phaáp giaáo duåc cuãa Froebel. Vûúân treã: Hoaân caãnh rêët thuêån tiïån cho treã vûâa chúi vûâa hoåc laâ: vûúân treã. Froebel khi tòm ra àûúåc chûä “Vûúân treã” lêëy laâm thñch chñ, vò chûä vûúân coá yá nghôa vûâa laâ vun tröìng böìi dûúäng cêy cöëi tûâ khi coân gieo möång àïën àöå àêm hoa kïët traái. Möåt nhaâ giaáo duåc trong möåt vûúân treã cuäng nhû möåt nhaâ laâm vûúân, chó khaác möåt àiïìu: nha â laâm vûúân vun tröìng cêy, coân nhaâ giaáo duåc àaâo luyïån ngûúâi. Caác nûä giaáo viïn trong caái cú quan giaáo duåc êëy cuäng thûúâng goåi laâ “viïn nûä” (jardinòeres). Treã con ngoaâi nhûäng giúâ chúi caác àöì chúi do cö giaáo daåy cho, coân têåp laâ vûúân, tröìng cêy, gieo mêìm laâm àêët. Ngoaâi nhûäng thò giúâ êëy ra treã laåi têåp haát.
  12. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 11 Nhûäng àöì chúi cho treã: Nhûäng “àöì chúi” laâ nhûäng vêåt ta cho treã duâng chúi vaâ àïí têåp luyïån thên thïí vaâ trñ naäo. Àöì chúi thûá nhêët laâ möåt quaã cêìu mïìm bùçng len muâi, coá thïí duâng chúi àûúåc nhiïìu caách vûâa chúi vûâa haát cho nhõp nhaâng. Tiïn sinh coá soaån nhûäng baâi haát àïí vûâa haát vûâa tung cêìu rêët vui vaâ coá yá nghôa. Nhûäng àöì chúi thûá hai: laâ nhûäng khöëi cêìu, nhûäng khöëi öëng troân, nhûäng khöëi hònh vuöng, toaân bùçng göî. Nhûäng àöì chúi êëy coá thïí cêìm nùæm, àûa lïn quêy quanh, nhêån àûúåc hònh thûác, biïët àûúåc nùång nheå, têåp cho tre ã vïì caách duâng caác giaác quan, mùæt, tay vaâ bùæp thõt. Khi àûa ba khöëi ra cho treã cuäng àuã cho treã nhêån thêëy ba hònh khaác nhau. Ngoaâi böën àöì chúi trïn laåi coân coá thïí cho treã nhûäng khöëi göî vuöng do böën khöëi cùæt àïìu vaâ goáp laåi. Nhûäng khöëi hònh viïn gaåch göåp laåi, vaâ nhûäng maãnh göî vuöng tam giaác, luåc giaác, nhûäng cêy ngùæn vaâ daâi, nhûäng voâng troân, nhûäng voâng nûãa. Vúái bao nhiïu àöì chúi êëy coá thïí chuyïín biïën ra vö söë laâ troâ chúi rêët vui cho treã vaâ coá ñch cho sûå hoåc vêën vaâ quan saát cuãa treã. Ngoaâi caác àöì chúi vaâ troâ chúi kïí trïn, trong vûúân treã laåi coân daåy cho treã: nùån caác hònh tûúång bùçng thûá böåt khöng bêín tay, àan caác têëm àïåm nhoã bùçng giêëy nguä sùæc, dïåt bùçng coång rúm, may vaá, xïëp giêëy, cùæt daán v.v ÚÃ Êu Myä ngûúâi ta àaä xuêët baãn nhiïìu saách vïì caác kiïíu mêîu theo phûúng phaáp Froebel. Ngaây nay caác trûúâng hoåc treã coá daåy mön thuã cöng cuäng phêìn nhiïìu chõu aãnh hûúãng phûúng phaáp cuãa Froebel vêåy. Trung têm yá: Möåt phêìn lúán thò giúâ trong vûúân treã laâ àïí hoåc caác mön caách trñ thûúâng thûác. Nghôa laâ nhûäng cuöåc noái chuyïån coá choån loåc kyä lûúäng maâ trong caác giaác quan: mùæt muäi, tay chên. Cêu chuyïån rêët àún giaãn, thûúâng thûác vaâ dïî hiïíu, cöët múã röång kiïën thûác cuãa treã. Cêu chuyïån phaãi lêëy möåt Trung têm yá röìi theo trung têm yá êëy maâ keáo daâi ra möåt traâng chuyïån kïë tiïëp nhau caái naây qua caái kia vaâ hïët ngaây naây àïën ngaây khaác. Tuy vêåy vêîn quanh quêín vaâo möåt yá chñnh. Nhû thïí ta khöng laâm taãn laåc yá cuãa treã ài, traái laåi
  13. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 12 laâm cho treã chuá yá vaâo möåt vêën àïì nhêët àõnh, möåt vêën àïì trung têm cho têët caã caác vêën àïì. ÚÃ chöën thön quï, trong ruöång vûúân thiïëu gò nhûäng trung têm yá. Möåt “cö giaáo” khön kheáo seä lûåa nhûäng vêåt xung quanh treã laâm trung têm yá. Trong caác àöì chúi cuãa treã: “Göî, giêëy, rúm, caác moán ùn, quêìn aáo, cêy cöëi, àöì laâm vûúân” àïìu sùæp àùåt thaânh nhûäng trung têm yá àïí kïí cho treã nghe. Thñ duå: Nhên coá möåt viïåc gò àuång àïën chuyïån cúm. Ta lêëy höåt cúm laâm trung têm chuá yá, röìi tûâ cúm qua gaåo, tûâ gaåo qua luáa, tûâ luáa qua àöìng bùçng, söng nûúác, trêu boâ, ngûúâi laâm ruöång, keã chùn trêu, muâa maâng thúâi tiïët, caác khñ cuå laâm ruöång, bao nhiïu caãnh êëy, vêåt êëy ta lêìn lûúåt cho treã xem têån mùåt, bùæt têån tay, cêu chuyïån seä kïë tiïëp haâng ngaây naây qua ngaây khaác maâ chó quanh quêín möåt trung têm yá laâ höåt cúm, àïí têåp trung yá cuãa treã vaâo möåt vêën àïì duy nhêët. Khi naâo hïët trung têm yá naây laåi kiïëm nhûäng trung têm yá khaác àïí noái chuyïån vúái treã. TINH THÊÌN TRONG VÛÚÂN TREÃ Toám laåi ta thêëy trong vûúân treã treã luön luön hoaåt àöång, vui veã, yïn tônh vaâ coá trêåt tûå. Ngaây naâo treã cuäng coá tiïën böå àûúåc chuát ñt. Möåt kyã luêåt maâ ai cuäng vui loâng theo vò khöng coá gò laâ boá buöåc. Thoái quen àaä laâm cho treã tñn nhiïåm cö giaáo nhû möåt baâ meå. Treã seä quen vúái àûác tñnh vêng lúâi, möåt sûå vêng lúâi khöng heân haå. Hùçng ngaây phaãi chung sûác goáp viïåc vúái nhau trong caác troâ chúi hûäu ñch, treã têåp quen àûúåc àûác tñnh giuáp àúä, höî trúå nhau, nhûäng tñnh ñch kyã lûúâi biïëng, ganh tõ vò thïë maâ phaãi tiïu ma.
  14. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 13 KHI RA KHOÃI VÛÚÂN TREÃ Möåt nûä giaáo viïn àaä tûâng thêëy khi treã ra khoãi vûúân treã, tuy treã chûa biïët àoåc biïët viïët, nhûng treã àaä biïët àûúåc nhiïìu chuyïån lùæm, vò treã àaä coá giaác quan têåp luyïån rêët thaânh thuåc, treã àaä chuêín bõ àêìy àuã vïì sûå àoåc, sûå viïët röìi. Nïëu àûa cho treã möåt caái buát, cho treã quyïín saách, treã seä àuöíi kõp chuáng baån vaâ khöng bao lêu seä vûúåt quaá nûäa, vò treã àaä coá möåt cöng trònh tu luyïån trûúác rêët cöng phu: Nùng lûåc trñ thûác cuãa treã àaä àûúåc böìi dûúäng maånh meä, treã coá thïí chõu àûång àûúåc nhûäng sûå lao nhoåc vïì hocå haânh. Bao nhiïu cöng trònh tu dûúäng úã vûúân treã bêy giúâ àaä thêëy coá kïët quaã roä raâng. NHAÂ TREÃ CUÃA NÛÄ BAÁC SÔ MONTESSORI Montessori laâ möåt nûä baác sô vïì y hoåc cuãa àaåi hoåc La Maä. Àïën nùm 1898 nghôa laâ múái caách àêy trïn 96 nùm baâ múái khuynh hûúáng vïì vêën àïì giaáo duåc. Phûúng phaáp giaáo duåc cuãa baâ cùn cûá vaâo khoa hoåc do kinh nghiïåm vïì y hoåc maâ phaát minh ra. Phûúng phaáp êëy àaä àûúåc caác nhaâ têm lyá hoåc, caác nhaâ giaáo duåc khùæp thïë giúái rêët taán thaânh. Ngûúâi ta àaä àem phûúng phaáp cuãa baâ thûåc haânh trong caác “nhaâ treã” thêëy àûúåc nhiïìu kïët quaã rêët myä maän. Theo yá baâ sûå sai lêìm cuãa giaáo duåc ngaây nay laâ eáp buöåc treã theo àuöíi cho kõp möåt chûúng trònh àaä àõnh trong chûâng êyë thaáng, chûâng êëy nùm. Giaáo duåc àöëi vúái hoåc troâ nhû chiïëc xe lûãa vúái caác toa. Àêìu maáy khöng cêìn biïët toa xe coá maáy moác kyä lûúäng hay khöng chó ài cho túái àñch, cho kõp thò giúâ àaä àõnh, trong khi êëy caác toa xe vêîn boã soát raãi raác doåc àûúâng. Cuöëi nùm thêìy giaáo hïët chûúng trònh, coân hoåc troâ coá hûúãng àûúåc gò khöng, mùåc kïå.
  15. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 14 Theo baâ Montessori, nïn àïí cho treã laâm nhûäng viïåc maâ treã coá thïí laâm àûúåc. Sûå khön kheáo cuãa baâ laâ úã chöî nhêån thêëy àûúåc nhûäng caái maâ möîi treã coá thïí laâm, coá thïí hoåc àûúåc. Baâ noái rùçng treã súã dô chêåm tiïën laâ vò cha meå, thêìy giaáo khöng biïët cho treã ruát lui möåt vaâi bûúác àïí lêëy àaâ, trûúác khi ài túái. Sûå ruát lui àïí coá sûác maâ vûúåt túái möåt caách maånh vaâ nhanh laâ möåt sûå khön kheáo cuãa giaáo cuå Montessori. Chó coá bûúác àûúâng àêìu laâ bûúác quan hïå hún caã. ÊËy thïë maâ töi thêëy rêët àöng cha meå Viïåt Nam ta àaä eáp sûå hoåc cuãa treã quaá sûác, nhiïìu khi sûác treã chûa àïën trònh àöå êëy. Thêåm chñ ngûúâi ta cûá möîi nùm chó lo ài vêån àöång caác thêìy cö giaáo vaâ hiïåu trûúãng àïí cho con lïn lúáp, khöng cêìn biïët sûác con coá àïën trònh àöå hoåc vêën êëy khöng? Chuáng ta haäy nïn xem gûúng cuãa Montessori àïí böìi dûúäng sûác cho con. NHAÂ TREÃ ÀÊÌU TIÏN THAÂNH LÊÅP ÚÃ LA MAÄ Nùm 1907 múái bùæt àêìu lêåp úã La Maä (YÁ) “möåt nhaâ treã” (Casa des Bambins). Montessori duâng chûä “nhaâ treã” àïí phên biïåt vúái “vûúân treã” cuãa Froebel. Vò úã “vûúân treã” laâ ngûúâi ta vun tröìng treã con, sùén coá möåt “cö giaáo” luön luön böìi böí vun xúái cho caác nhaânh cêy quyá hoáa êëy mau àúm hoa kïët traái. Traái laåi “nhaâ treã” cuãa baâ Montessori coá yá nghôa khöng phaãi laâ nhaâ àïí cho treã con maâ chñnh laâ cuãa treã con. Treã con úã trong “nhaâ treã” seä thêëy laâ nhaâ cuãa mònh nhû cha vaâ meå coá nhaâ riïng vêåy. Trong “nhaâ treã” ngûúâi ta theo nguyïn tùæc àïí cho treã àûúåc tûå do söëng. Vò thïë múái nhêån àûúåc sûå phaát löå tûå nhiïn tñnh chêët treã. Coá thêëy tñnh chêët cuãa treã múái thi haânh giaáo duåc möåt caách hiïåu nghiïåm. Khi chúi thò töí chûác chung, àïën luác hoåc thò phaãi daåy riïng tûâng treã möåt, tuây theo têm lyá vaâ súã nùng cuãa tûâng treã möåt. Möîi treã coá möåt baân ghïë riïng khöng chung àuång.
  16. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 15 TÛÅ DO VAÂ KYÃ LUÊÅT Taåi nhaâ treã, ngûúâi ta àïí cho treã söëng tûå do, nhûng sûå söëng tûå do êëy khöng phaãi laâ khöng coá kyã luêåt. Caác baâ baão mêîu àaä daåy cho treã theo möåt kyã luêåt saáng suöët tûå hiïíu biïët vaâ tûå tòm lêëy caách söëng, chúá khöng phaãi troái buöåc treã. Khi duâng àïën sûå nghiïm cêëm laâ luác cêìn thêëy treã àuång àïën nhûäng viïåc vö ñch hoùåc coá haåi. Trong gia àònh caác baâ meå vò quaá àuâm boåc treã, laâm cho treã luön phuå thuöåc meå cha. ÚÃ “nhaâ treã” ngûúâi ta têåp cho treã söëng tûå lêåp tûâ sûå ùn uöëng, thay aáo quêìn, sûå saåch seä, cho àïën chúi àuâa àïìu àïí cho treã tûå töí chûác lêëy. Sûå sinh hoaåt êëy sau naây seä têåp cho treã söëng àúâi tûå lêåp rêët cêìn thiïët. KHÖNG THÛÚÃNG MAÂ CUÄNG KHÖNG PHAÅT Trong “nhaâ treã” sûå thûúãng vaâ phaåt àïìu boã. Àêy töi xin trñch ra möåt àoaån vïì vêën àïì naây: “Trong nhaâ treã” khi caác ngûúâi giuáp töi vaâ töi tröng thêëy möåt treã phaá rêìy chuáng baån hoùåc khöng chõu nghe lúâi khuyïn baão cuãa töi, töi liïìn nhúâ y sô khaám ngay treã êëy öëm àau gò khöng, dêìu treã bïì ngoaâi maånh khoãe nhû thûúâng. Chuáng töi laåi àïí riïng möåt caái baân nhoã vaâ ghïë nhoã trong möåt goác phoâng nhòn ra chöî àöng treã chúi. Chuáng töi buöåc treã bõ löîi ngöìi riïng ra, vaâ cho treã àuã caác thûá àöì chúi maâ treã muöën. Caách ngöìi riïng êëy laâm cho treã àùçm tñnh xuöëng. Vò trong luác êëy treã nhòn thêëy toaân thïí caác chuáng baån mònh, caách thûác hoå àûúng chúi àuâa, trêåt tûå vaâ sûå phuåc tuâng cuãa chuáng baån, laâm cho treã giaác ngöå. ÊËy laâ möåt baâi hoåc cho treã thêëy roä raâng, caác baâ baão mêîu khöng cêìn phaãi duâng lúâi noái maâ treã tûå hiïíu. Lêìn höìi treã nhêån thêëy sûå lúåi ñch àûúåc àûáng ngöìi, ùn chúi chung vúái baån. Tûâ àoá vïì sau treã caãm höëi möåt caách rêët tûå nhiïn vaâ lêëy laâm sung sûúáng khi àûúåc pheáp trúã vïì vúái anh em, vaâ lêëy laâm tûå
  17. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 16 àùæc khi laâm àûúåc viïåc nhû anh chõ em khaác. Treã laåi caâng thûúng mïën töi vaâ caác cö giaáo". BAÂI HOÅC THEO CAÁ NHÊN Nhûäng baâi hoåc khöng phaãi daåy chung theo àaám àöng treã, maâ tuây theo têm lyá vaâ trònh àöå cuãa möîi treã maâ daåy nhûäng baâi vûâa húåp vúái sûác. Baâi hoåc coá tñnh chêët ngùæn nguãi, giaãn dõ, khöng cêìn phaãi nhiïìu lúâi, nhiïìu tiïëng chó cêìn nhûäng sûå xaác thûåc dïî hiïíu, àïí cho treã tûå hiïíu nhiïìu, tûå thñ nghiïåm nhiïìu hún laâ sûå baây veä tûâng ly tûâng tyá. Dûúái àêy laâ möåt thñ duå vïì möåt caách daåy treã vïì sûå nhêån biïët maâu sùæc: Lêìn thûá nhêët: chó cho treã: “Caái naây laâ maâu àoã, caái kia laâ maâu xanh'. Lêìn thûá hai: Bêy giúâ ta hoãi treã: “Em àûa cho ta caái naâo àoã, caái naâo xanh”. Àoá laâ sûå nhêån biïët. Lêìn thûá ba: Àïën sûå nhúá biïët: “Caái naây laâ maâu gò” (treã con phaãi traã lúâi cho àuáng tûâng maâu). NHÛÄNG GIAÁO CUÅ ÀÏÍ DAÅY TREÃ CUÃA BAÂ MONTESSORI Nhûäng giaáo cuå daåy treã cuãa baâ Montessori khaác vúái Froebel. Nhûäng giaáo cuå cuãa baâ laâ nhûäng maãnh göî, hoùåc khöëi göî coá thïí chöìng chêët vúái nhau coá thûá tûå nhû caái thaáp hay caái tam cêëp,
  18. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 17 nhûäng têëm bia cùæt hònh chûä nhêåt, hònh vuöng, troân, tam giaác v.v nhûäng khuön göî coá àoáng caác miïëng vaãi, coá gaâi nuát, àñnh khuy thùæt giêy àïí cho treã duâng caách thaáo, cúãi cho quen tay. Nhûäng khöëi nùång nheå àïí treã quen lûúång àûúåc sûác nùång nheå cuãa caác vêåt. Khi àem caác khöëi hònh ra, xoáa ài vaâ baão treã sùæp laåi cho coá thûá tûå, hoùåc bõt mùæt maâ súâ vaâ noái àûúåc hònh caác vêåt, nhúâ thïë treã seä ghi nhúá trong naäo hònh caác vêåt. Laåi duâng giêëy bia cùæt chûä ra, hoùåc viïët chûä lïn giêëy bùçng höì röìi raãi mùåt cûa lïn àïí thaânh chûä nöíi. Daåy cho treã möîi thûá chûä, röìi laåi bûng mùæt treã vaâ baão treã súâ àïí noái tûâng chûä möåt, caách êëy laâm cho treã ghi nhúá hònh chûä vaâo trñ. Ngoaâi caác nhoám chúi maâ hoåc êëy treã laåi hoåp laåi àïí laâm nhûäng troâ chúi chung hoùåc àïí têåp thïí thao, hoùåc laâm àêët tröng cêy. Trong khi chúi chung, cö giaáo coá thò giúâ laåi ài dêåy riïng cho tûâng treã möåt. Baâi hoåc yïn lùång: Montessrori laåi àùåt riïng ra nhûäng baâi hoåc yïn lùång têåp luyïån treã vïì thñnh giaác, tônh têm vaâ chuá yá. Baâi hoåc êëy baão treã àûáng im lùång àïí nghe tiïëng tñch tùæc cuãa möåt caái àöngì höì, nghe àûúåc nhiïìu tiïëng nhoã tyá maâ bònh thûúâng treã quaá röån raâng khöng thïí naâo nghe nöíi. Montessori phu nhên noái: “Töi àaä nhêån thêëy treã rêët vui veã theo kyã luêåt. Töi goåi caác treã nhòn vaâo töi. Töi àûáng im úã giûäa phoâng nhû khöng coá töi úã àêy, caác treã theo töi maâ im phùng phùæc. Chuáng töi nhêån thêëy sûå yïn tônh khaác thûúâng. Bao nhiïu sinh hoaåt röån rõp trong phoâng àïìu dêìn dêìn tiïu tan thaânh nhû möåt phoâng khöng coá ngûúâi. Khi êëy chuáng töi nghe tiïëng àöìng höì tñch tùæc trïn vaách, tiïëng êëy caâng ngaây caâng cao lïn khi sûå im lùång àaä àïën tuyïåt àöëi. Ngoaâi sên bay vaâo nhûäng tiïëng chim, tiïëng bûúác ài cuãa möåt treã nhoã. Caác treã cuãa töi àïìu ngaåc nhiïn vaâ caãm àöång vö cuâng. Töi ra hiïåu: “Haäy nhùæm mùæt laåi maâ nghe möåt tiïëng goåi”. Töi ài nheå qua bïn kia phoâng vaâ duâng möåt tiïëng goåi tyá ty maâ xa xùm àïí goåi tïn cuãa möåt treã. Treã naâo nghe àûúåc tïn liïìn roán reán qua bïn kia phoâng vaâ öm töi sung sûúáng quaá sûác. Caách chúi êëy tinh haão àïën nhûäng treã ba tuöíi maâ cuäng vui loâng yïn tônh àïí chúâ goåi àïën tïn mònh giûäa möåt phoâng 40 treã. Vúái baâi hoåc yïn tônh, töi
  19. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 18 nhêån thêëy têm höìn cuãa treã cuäng thñch nhûäng cuöåc chúi coá vui thuá vïì tinh thêìn". Ta xem caách daåy treã cuãa Montessori laâ rêët taâi tònh khön kheáo. Uy quyïìn caác cö giaáo vêîn coá maâ treã vêîn àûúåc hoaân toaân sinh hoaåt tûå do, muöën laâm gò thò laâm, muöën chúi gò thò chúi. Nhûäng treã àaä biïët, chó laâm vaâ chúi nhûäng caái gò vö haåi vaâ hûäu ñch, caái gò caác cö giaáo bùçng loâng. TRÛÚÂNG MÊÎU GIAÁO CUÃA NÛÚÁC PHAÁP Ngoaâi hai phûúng phaáp giaáo duåc vaâ hoåc vêën cuãa nhi àöìng do Froebel vaâ Montessori chuã trûúng, úã nûúác Phaáp coân thûåc haânh phûúng phaáp giaáo duåc con treã bùçng caách töí chûác nhûäng trûúâng mêîu giaáo, rêët àûúåc thïë giúái taán dûúng. Chñnh phuã Phaáp rêët lûu yá àïën giaáo duåc con treã nïn nhûäng sùæc lïånh cuãa Böå Giaáo duåc Phaáp vïì vêën àïì êëy rêët phên minh vaâ coá yá nghôa. Töi xin trñch ra möåt àoaån sau: “Muåc àñch cuãa Trûúâng mêîu giaáo laâ àïí cho treã con dûúái tuöíi ài trûúâng chñnh thûác (tûâ 2 àïën 6 tuöíi) àûúåc coá chöî àïën têåp luyïån vaâ nhúâ sûå sùn soác cêìn thiïët àïí phaát triïín cú thïí, trñ thûác vaâ àaåo àûác”. “Trûúâng mêîu giaáo khöng phaãi laâ möåt trûúâng hoåc àuáng nhû nghôa cuãa noá, maâ chó laâ möåt chöî àïí treã traánh caác tai naån cuãa àûúâng phöë vaâ tai naån buöìn vùæng úã caác nhaâ khöng saåch seä”. “Giaá trõ cuãa baâ giaáo trûúâng mêîu giaáo khöng phaãi laâ úã sûå daåy têåp treã cho nhiïìu, maâ úã têëm loâng thûúng yïu vaâ biïët chùm nom sùn soác cho treã caã sûác khoãe vaâ tinh thêìn”. Ta xem caác huêën lïånh cuãa Böå giaáo duåc àoá thò thêëy rùçng trûúâng mêuî giaáo khöng phaãi laâ chöî àïí maâ dêåy hoåc cho treã, maâ chó laâ cú quan àïí dûå bõ cho treã àuã nùng lûåc sau naây coá thïí vaâo caác
  20. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 19 trûúâng chñnh thûác. Caác baâ giaáo cêìn coá nghôa vuå laâ thûúng yïu treã vaâ chùm nom treã, giuáp àúä treã, múã mang tinh thêìn vaâ cú thïí. Baâ Kergomard, möåt nhaâ giaáo duåc con treã rêët danh tiïëng úã nûúác Phaáp àaä àûúåc chñnh phuã uyã cho chûác töíng thanh tra caác trûúâng mêîu giaáo, àaä tuyïn böë: “Thêåt laâ traái vúái luên lyá khi ngûúâi ta bùæt nhûäng treã con coân non núát nhêån möåt moán ùn maâ noá khöng thïí tiïu hoáa àûúåc, cuäng traái vúái luên lyá khi ngûúâi ta daåy cho treã con hoåc àoåc trong luác noá noái chûa soäi. Trûúâng mêîu giaáo khöng phaãi laâ trûúâng daåy hoåc maâ chñnh laâ trûúâng àïí dûúäng duåc”. NHÛÄNG CÖNG VIÏÅC TRONG TRÛÚÂNG MÊÎU GIAÁO Trong trûúâng mêîu giaáo ngûúâi ta phêìn nhiïìu daåy cho treã chúi àuâa coá yá nghôa, têåp haát, têåp thïí thao têåp theo caác phûúng phaáp cuãa Froebel vaâ Montessori. Nhiïìu cha meå cho con àïën caác trûúâng nhû thïë àïìu lêëy laâm ngaåc nhiïn sao con chûa hoåc vêìn, hoåc àoåc. Cha meå khöng hiïíu rùçng úã mêîu giaáo ngûúâi ta chó nuöi dûúäng sûác treã àïí àïën möåt ngaây treã phaát triïín cho àûúåc hoaân toaân. Baâ Kergomard khuyïn caác baâ Àöëc caác trûúâng mêîu giaáo nïn lûu yá àïën aãnh hûúãng tai haåi cuãa giaáo duåc xêëu bêåy úã gia àònh hoùåc xaä höåi àöëi vúái treã. Phêån sûå cuãa caác baâ giaáo trûúâng mêîu giaáo laâ phaãi caãi caách nhûäng têåp quaán, àûác tñnh xêëu do gia àònh àaä àaâo taåo cho treã. Kergomard phu nhên noái: “Muöën caãi taåo möåt têm höìn treã cho coá hiïåu quaã khöng phaãi chó laâ cho treã ghï súå sûå töåi löîi maâ chñnh laâm cho treã caãm hoáa, yïu mïën vaâ thûåc haânh àiïìu àaåo àûác. Nhûäng thoái hû nïët xêëu cuäng nhû bïånh truyïìn nhiïîm, treã con cêìn phaãi traánh xa vaâ khöng biïët àïën. Nhûäng àûác quyá tñnh hay cuäng truyïìn nhiïîm cêìn phaãi gieo tröìng cho treã, vaâ baây veä cho treã thûåc haânh nhûäng àûác tñnh êëy”. Baâ Kergomard laiå àûa ra möåt ñt thñ duå vïì nhûäng chuyïån khöng nïn kïí cho treã con nghe: “Möåt àûáa treã möîi ngaây meå noá cho
  21. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 20 möåt xu, qua àûúâng gùåp bêìy treã khaác ruã àaánh baåc thua saåch. Ngaây mai treã laåi àaánh laåi thua nûäa. Ban àêìu àaánh möåt xu, sau àaánh caã tiïìn meå noá giao cho noá ài mua haâng”. Möåt cêu chuyïån nhû thïë laâ coá yá rùn daåy treã khöng nïn àaánh baåc, nhûng caái muåc àñch luên lyá êëy àaä khöng coá aãnh hûúãng àöëi vúái têm höìn coân ngêy thú cuãa treã. Traái laåi, caái haânh àöång ùn cùæp tiïìn cuãa meå laåi laâm cho treã mau hiïíu, vaâ caãm hoáa, bùæt chûúác laâm theo. Trong trñ treã thûúâng àaä coá yá nghô: vúái xu haâo coá thïí àöíi àûúåc baánh keåo, nay coá àûáa treã kia àaä múã möëi cho treã hiïíu caách àïí lêëy àûúåc tiïìn cuãa meå vêåy. Cho nïn trong cêu chuyïån kïí cho con nghe khöng nïn lêëy viïåc aác àïí rùn àiïìu thiïån, maâ chñnh laâ cêìn lêëy àiïìu thiïån laâm àïì muåc àïí ngùn chùån sûå aác coá thïí túái. THÛÚÃNG VAÂ PHAÅT TRONG TRÛÚÂNG MÊÎU GIAÁO Àöëi vúái sûå thûúãng vaâ phaåt trong trûúâng mêîu giaáo cuäng giöëng nhû trong nhaâ treã cuãa Montessori. Baâ Kergomard noái: “Phêìn àöng caác treã con túái trûúâng mêîu giaáo tûâ ba tuöíi àïën saáu tuöíi”. Vêåy caác tuöíi êëy coá nïn trûâng phaåt khöng? Khöng, khöng nïn duâng sûå trûâng phaåt chñnh thûác. Baâ àöëc trûúãng chó can ngùn khöng cho treã laâm nhûäng viïåc gò haåi cho treã hoùåc cho ngûúâi khaác. Chúá coá chaán naãn trong sûå can ngùn êëy. Vúái sûå kiïn trò cuãa caác baâ giaáo, treã seä mêët dêìn tñnh xêëu vaâ têåp nhiïîm tñnh töët. Nhûäng treã khoá chõu, öìn aâo, dûä túån, bùæt àûáng riïng ra, treã laâm nuäng, cûá tûå nhiïn chúá coá can thiïåp. Khi treã thêëy sûå cö quaånh cuãa mònh vaâ muöën trúã laåi vui veã vúái chuáng baån thò nïn tiïëp àaäi niïìm núã an uãi treã vaâo treã nïn ùn nùn nhûäng viïåc lêìm löîi, treã seä sung sûúáng trong loâng. Nhûäng treã lûúâi biïëng seä khöng àûúåc chúi chung nïëu, khöng chung sûác vúái treã khaác. Treã ñch kyã khöng muöën chia phêìn vúái baån khaác, thò laåi khöng àûúåc hûúãng caác phêìn chia.
  22. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 21 Vïì thûúãng baâ cuäng khöng taán thaânh. Trong trûúâng mêîu giaáo cho treã chúi àuâa laâ thûúãng cho treã röìi. Sûå thûúãng nhiïìu quaá sinh vö giaá trõ, vaâ laâm cho caác treã ganh tõ lêîn nhau. Nïëu cêìn cho treã moán gò thò töët hún caã laâ nhûäng moán treã laâm ra nhû xïëp, àan, may, veä coá caái gò khaá, chûáng toã cöng cuãa treã, thò phaát cho treã àem vïì laâm quaâ cho meå cha. Treã seä vui sûúáng, maâ meå cha cuäng bùçng loâng. TÑNH YÏU TREÃ Baâ Kergomard laåi khuyïn caác cö giaáo nïn thûúng yïu treã trong trûúâng nhû con ruöåt mònh. Treã seä thûúng yïu laåi cö giaáo nhû yïu meå vêåy. Treã thûúng yïu cha meå vaâ thêìy laâ vò têëm loâng yïu vaâ sûå têån têm cuãa thêìy vaâ cha meå àöëi vúái treã. Sûå tñn nhiïåm vaâ phuåc tuâng cuãa treã cuäng do tònh yïu êëy. Ta xem bao nhiïu yá kiïën cuãa baâ Töíng thanh tra cuãa caác nhaâ trûúâng mêîu giaáo úã Phaáp, àuã thêëy rùçng nhûäng nguyïn tùæc giaáo duåc mêîu giaáo úã nûúác Phaáp rêët hoaân haão.
  23. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 22 PHÊÌN THÛÁ TÛ THÏÍ DUÅC
  24. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 23 CHÛÚNG I MÖÅT TÊM HÖÌN TRAÁNG KIÏÅN TRONG MÖÅT THÊN THÏÍ TRAÁNG KIÏÅN MÖÅT CAÁI VÖËN TO LÚÁN VAÂ QUYÁ HOÁA HÚN CAÃ Möåt sûå sai lêìm rêët lúán trong viïåc giaáo duåc nûúác ta höìi xûa laâ khinh reã sûác khoãe cuãa treã con. Cha meå chó muöën dêåy con àiïìu nhên nghôa maâ khöng cêìn lûu yá àïën sûå têåp luyïån cho con coá möåt thên hònh maånh khoãe. Cha meå khöng nhêån thêëy rùçng dêîu xuêët tiïìn trùm baåc ngaân àïí böìi böí cho con vïì trñ thûác vïì àaåo àûác, sùæm sûãa cho con vïì aáo quêìn daây muä, maâ khöng gêy dûång cho con coá möåt böå ngûåc cho vûäng vaâng, vúái nhûäng bùæp thõt núã nang thò bao nhiïu tiïìn cuãa bao nhiïu cöng trònh àïìu àöí xuöëng söng têët caã. Sûác khoãe chñnh laâ caái vöën to lúán vaâ quy á hoáa hún caã cuãa àúâi ta. Khöng nhûäng laâ caái vöën cuãa gia àònh maâ thöi, laåi coân laâ caái vöën cuãa quöëc gia vaâ chuãng töåc nûäa. Ài qua möåt laâng maâ thêëy con dên trong laâng mùåt xanh nanh vaâng, chên teo buång oãng thò cuäng coá thïí àoaán biïët tûúng lai cuãa laâng êëy ra thïë naâo?Àïën möåt nûúác maâ thêëy àaám thanh niïn êëy mùåt xanh, maá hoáp ngûåc leáp, lûng coâng cuäng àuã hiïíu hêåu vêån nûúác êëy seä ài àïën àêu? Vúái möåt têëm thên baåc nhûúåc vaâ öëm àau thò dêìu thöng hiïíu thiïn kinh vaån quyïín cuäng chùèng laâm nïn cöng caán gò. Chõ em muöën cho con caái sau naây coá thïí phaát triïín tinh thêìn möåt caách maånh meä, coá thïí trau döìi àaåo àûác möåt caách hoaân toaân,
  25. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 24 hûúãng àûúåc haånh phuác cuãa sûå söëng, vaâ trúã nïn ngûúâi hûäu duång cho àúâi thò trûúác hïët chõ em haäy têåp luyïån cho con caái trúã nïn ngûúâi khoãe maånh àaä. Muöën têåp luyïån cho con àûúåc maånh meä phaãi coá phûúng phaáp. Quyïín saách naây àaä noái àïën àûác àöå trñ duåc, thò cuäng phaãi noái qua àïën thïí duåc, thò sûå giaáo duåc nhi àöìng múái àûúåc hoaân toaân. THÏÍ THAO Treã con khi àïën trûúâng hoåc têët chõu sûå têåp luyïån thïí thao úã trûúâng nhûng tûâ 3 tuöíi àïën 6 tuöíi coân úã trong gia àònh, treã cuäng cêìn têåp luyïån thên thïí. Nuöi con theo àuáng pheáp vïå sinh, cho ùn uöëng cho húåp lyá laâ sûå cêìn thiïët cho sûác khoãe. Nhûng thïë cuäng chûa àuã, vò caác cú quan trong thên thïí nhû hö hêëp, tuêìn hoaân, tiïu hoáa, vaâ cên duåc v.v phaãi coá sûå vêån àöång thïí thao múái phaát triïín möåt caách àiïìu hoâa vaâ lúåi ñch cho sûác khoãe. Muöën cho caác cú quan êëy àïìu phaát triïín àiïìu hoâa, cêìn phaãi têåp cho treã caác mön thïí thao cêìn thiïët tûâ khi treã coân nhoã. Meå cêìn phaãi biïët qua caác phûúng phaáp vïì thïí duåc àïí têåp luyïån cho con. ÚÃ caác nûúác khaác, ngûúâi ta coá töí chûác caác cú quan giaáo duåc nhû vûúân treã, nhaâ treã, trûúâng treã, nïn sùén cö giaáo chuyïn mön têåp luyïån cho treã. Cha meå úã nhaâ àaä àúä àûúåc cöng viïåc êëy.
  26. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 25 TÊÅP HÖ HÊËP Töi coá thïí noái: “Phêìn àöng àaân baâ Viïåt Nam ta khöng biïët thúã”, cêu noái êëy nghe nhû àöåt ngöåt maâ chñnh sûå thêåt nhû vêåy. Ngûúâi ta noái: “Thúã laâ möåt sûå tûå nhiïn sao laåi noái khöng biïët? Vaâ cêìn gò laåi phaãi têåp thúã”. Thêåt ra ngûúâi ta thúã bêåy lùæm, vò hoå chûa têåp thúã bao giúâ. Nhûäng húi thúã rêët ngùæn, löìng ngûåc khöng núã, böå phöíi laâm viïåc rêët ñt, khöng khñ vaâo khöng àuã. ÊËy laâ nguyïn nhên cuãa biïët bao nhiïu laâ bïånh têåt nguy hiïím maâ àûáng àêìu laâ bïånh ho lao. Têåp thúã phaãi laâm thïë naâo? Laâ hñt möåt söë khöng khñ, khaá nhiïìu vaâo phöi.í Maáu trong quaã tim sau khi tuêìn hoaân khùæp thên thïí seä vaâo phöíi, nhúâ khöng khñ êëy laâm cho trong saåch. Maáu laåi trúã nïn quaã tim àïí àem sinh lûåc cho thên. Khöng khñ trong phöíi sau khi loåc maáu xong, trúã nïn thaán khñ, cêìn phaãi töëng maånh ra khoãi cú thïí bùçng caách thúã ra. Trong khi thúã, thûúâng ngûúâi ta hñt vaâo vaâ thúã ra bùçng muäi. Khi têåp thúã cêìn hñt vaâo cho lêu bùçng muäi vaâ thúã ra cho maånh bùçng miïång àïí àuöíi cho hïët thaán khñ ra. TÊÅP CHO TREÃ THÚÃ Lûåa nhûäng khoaãng tröëng coá khöng khñ trong saåch, nïëu úã nhaâ thò cêìn múã cûãa, hoùåc ra sên, laåi nïn lûåa buöíi saáng, luác treã vûâa chúi xong, trûúác khi ài tùæm, nïn têåp thúã cho treã. Ngûúâi meå têåp cho treã hñt khöng khñ vaâo nhû cêìm möåt hoa thúm maâ hñt vêåy. Cêìn hñt thuãng thùèng vaâ lêu. Khi têåp thúã ra bùçng miïång nhû kiïíu thöíi vaâo ngoån àeân hay àuáng hún: thöíi chaáo cho mau nguöåi vêåy. Treã nghe noái thúã nhû möåt troâ chúi “hñt hoa” vaâ “thöíi chaáo” thò lêëy laâm thñch vui lùæm. Meå seä thúã theo vúái treã. Hai meå con àûáng trûúác saân hoùåc cûãa söí múã ra, chên chuám laåi, ngûúâi
  27. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 26 àûáng thùèng röìi meå baão: Têåp chúi “hñt hoa, thöíi chaáo” naâo? Khi thúã ra thò boã vai laåi nhû thûúâng, thúã ra phaãi cho maånh àïí àuöíi thaán khñ ra cho hïët. Tûâ 6 hoùåc 7 tuöíi coá thïí veä cho treã têåp thúã keâm theo vúái sûå vêån àöång chên tay vaâ thên hònh. Khi hñt vaâo àûa dêìn dêìn tay lïn thùèng theo thên hònh, ngûãng cöí vaâ cùçm, nhoán chên lïn. Khi thúã ra haå tay xuöëng, húi cuái cöí xuöëng vaâ àûáng chên xuöëng. Möîi lêìn têåp thúã àöå 5 phuát laâ vûâa. Möîi ngaây dêìu bêån cöng viïåc gò cuäng nïn têåp cho treã thúã ñt nhêët laâ möåt lêìn. Ài chúi àêu gùåp chöî maát meã röång raäi nïn baão treã thúã vaâi caái la â möåt liïìu thuöëc böí phöíi rêët thêìn hiïåu. PHÛÚNG PHAÁP THÏÍ THAO HEBERT VAÂ THUÅY ÀIÏÍN Ngaây nay ngûúâi ta chia ra laâm hai phûúng phaáp thïí thao, möåt phûúng phaáp cuãa giaáo sû Hebert maâ ngûúâi ta cuäng thûúâng goåi laâ phûúng phaáp tûå nhiïn vaâ phûúng phaáp têåp luyïån theo kiïíu caách ThuåyÀiïín. Phûúng phaáp Hebert: Phûúng phaáp naây chó àïí cho ngûúâi ta têåp luyïån möåt caách tûå nhiïn. Nghôa laâ têåp cho ngûúâi ta ài, chaåy, nhaãy, leo v.v cuäng nhû chim bay caá löåi vêåy. Bao nhiïu cûã àöång cuãa ngûúâi ta haâng ngaây àïìu àûúåc phaát triïín, àoá laâ phûúng phaáp cuãa nhaâ giaáo vïì thïí thao rêët àûúåc hêm möå vêåy. Phûúng phaáp Hebert àûúåc caác nhaâ giaáo duåc treã con lûu yá vò noá thñch húåp vúái tuöíi treã laâ tuöíi ûa chaåy nhaãy möåt caách tûå nhiïn. Caác baâ meå cêìn àïí cho con chúi tûå do, chó ngùn nhûäng cuöåc chúi nguy hiïím cho thên thïí treã. Nïëu gùåp treã lûúâi biïëng cêìn kñch thñch cho treã chaåy nhaãy nö àuâa. Nïëu thêëy treã àaä mïåt thò nïn àònh cuöåc chúi àïí cho treã nghó àöå 15 phuát röìi cho treã tùæm, lêëy khùn tùæm lau
  28. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 27 khö thên thïí, coá rûúåu hoùåc dêìu xoa cho êëm vaâ mùåc quêìn aáo êëm vaâo keão caãm laånh. Nhiïìu cha meå thêëy con chaåy nhaãy nö àuâa laåi cêëm, thiïåt laâ möåt sûå hiïíu lêìm rêët coá haåi. Tuy treã khöng hiïíu thïí thao laâ gò, nhûng trong khi treã chaåy nhaãy chúi àuâa àoá, treã àaä phaát triïín caác cú quan trong ngûúâi, treã àaä têåp thïí thao tûå nhiïn maâ khöng biïët. Cha meå khöng nïn cêëm àoaán treã, traái laåi giuáp cho sûå chaåy nhaãy chúi àuâa cuãa treã, miïîn sûå chúi àuâa êëy khöng nguy hiïím. Phûúng phaáp Thuåy Àiïín: Phûúng phaáp ThuåyÀiïín cöët úã sûå luyïån thên thïí tay chên theo nhûäng cûã àöång nhêët àõnh vaâ thûá tûå. Caách têåp luyïån êëy coá khi phaãi duâng cöng cuå, khi khöng duâng, tuây theomön thïí thao. Àöëi vúái treã tûâ 3 tuöíi àïën 6 tuöíi, phûúng phaáp Thuåy Àiïín khöng thiïët duång lùæm. Vò nhûäng cûã àöång àïìu àïìu êëy laâm cho treã mau chaán, vaâ duâng khñ cuå cho treã têåp laåi caâng khöng nïn. Tûâ 3 àïën 6 tuöíi nïn duâng phûúng phaáp Hebert, baây veä cho treã chaåy nhaãy, leo treâo, ài v.v Tûå nhiïn khi treã vui, àaä vui thñch treã múái ham laâm. Tûâ 7 tuöíi trúã lïn múái nïn dêåy treã theo phûúng phaáp Thuåy Àiïín seä thêëy coá kïët quaã töët.
  29. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 28 CHÛÚNG II CHÚI ÀUÂA VAÂ THÏÍ THAO CHÚI ÀUÂA RÊËT CÊÌN THIÏËT CHO TREÃ Chúi àuâa laâ viïåc rêët tûå nhiïn vaâ cêìn thiïët cho treã. Àöëi vúái ngûúâi lúán sûå chúi àuâa laâ möåt cöng viïåcmêët thò giúâ. Àöëi vúái treã chúi àuâa vûâa lúåi ñch vûâa vui. Trong khi chúi khöng nhûäng laâm cho treã sung sûúáng, say mï maâ coân laâm cho caác bùæp thõt, phöíi, tim caã trñ naäo àïìu hoaåt àöång. Möåt treã maånh khoãe trong möåt ngaây coá thïí: ài, chaåy, treâo, neám quaã boáng, àêíy xe, nhêíy qua búâ coã, vaâ àêëm àaá. Bao nhiïu cûã àöång êëy cuäng àuã laâm cho treã maånh khoãe, choáng lúán bïìn bó vaâ chõu àûång àûúåc sûå thay àöíi cuãa khñ trúâi khi laånh noáng thêët thûúâng Giaáo sû Georges Heábert, nhaâ chuyïn mön thïí thao tûå nhiïn àaä tûâng noái: “Nhûäng cuöåc chúi àuâa cuãa treã con laâ töíng húåp caác cûã àöång rêët cêìn thiïët vaâ lúåi ñch cho sûác khoãe”. Nhûäng treã úã nhaâ coá vûúân sên röång, nhûäng treã úã thön quï laâ àûúåc hûúãng nhiïìu thuêån lúåi cho caác cuöåc chúi àuâa êëy. Nïëu úã thaânh phöë thò cha meå cêìn cho treã àïën caác cöng viïn hoùåc khoaãng àêët tröëng àïí chúi möîi ngaây vaâi giúâ. Trong khi treã chúi, meå cûá tûå nhiïn cho treã tòm lêëy caách chúi vûâa yá. Nïëu àûúåc nhiïìu treã cuâng chung töí chûác cuöåc chúi laåi caâng vui thuá. Meå chó xem cuöåc chúi naâo nguy hiïím thò ngùn cêëm maâ thöi.
  30. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 29 Nhûng trong thúâi buöíi chúi cuäng daânh 15 phuát àïí meå dûå vaâo têåp cho treã nhûäng troâ chúi hûäu ñch vïì thïí thao. Khi treã chúi möåt mònh laåi àûúåc meå dûå vaâo thò lêëy laâm sung sûúáng lùæm. Trong cuöåc chúi coá yá nghôa, nïëu meå bêån viïåc coá thïí giao cho anh chõ àaä trûúãng thaânh thay thïë, miïîn meå àaä baây veä trûúác caách thûác. Trong khi chúi cêìn phaãi vui veã, dêìu treã coá cûúâi la öìn aâo cuäng nïn dung thûá. Vò sûå cûúâi laåi cuäng giuáp ñch möåt phêìn cho böå phêån hö hêëp. VAÂI KIÏÍU CHÚI COÁ YÁ TÊÅP LUYÏÅN 1) Ài: Ài laâ mön thïí thao àùåc biïåt cuãa treã con. Vò treã con coá ài múái dûång thùèng àûúåc xûúng söëng, múái lûu thöng àûúåc huyïët maåch, múái tiïu hoáa àûúåcàöì ùn trong daå daây. Ài laåi têåp cho treã tñnh siïng nùng hoaåt àöång.ÚÃ nûúác ta con caái nhaâ giaâu caã ngaây ngöìi trïn ghïë, phaãn, ài àêu keã ùém ngûúâi böìng, kïët quaã rêët tai haåi cho thïí chêët vaâ tinh thêìn cuãa con. Thûúâng trong nhaâ ra sên, ài daåo vûúân hoa, ài trûúâng, ài thùm laáng giïìng nïn cho treã ài tûå nhiïn. Chó khi naâo thêëy treã àaä nhoåc hoùåc àûúâng xaá göì ghïì múái phaãi ùém treã. Têåp cho treã ài nhiïìu caách, ài thûúâng, ngûúâi cho thùèng bûúác cho àïìu, vûâa ài vûâa haát cho àuáng nhõp. Baâ Montessori laåi bêìy cho treã ài trïn möåt àûúâng gaåch. Lêëy möåt viïn phêën vaåch trïn nïìn, hoùåc lêëy cêy vaåch trïn àêët röìi baão treã ài cho àuáng trïn àûúâng êëy. Caách têåp ài naây laâm cho treã luyïån bûúác chên cho àïìu vaâ têåp quen caác giaác quan vïì phûúng hûúáng vaâ sûå thùng bùçng. Treã ài caách naây rêët hûäu ñch vaâ thñch vui hïët sûác. Ngoaâi hai caách ài trïn, laåi veä cho treã ài chaâ coâ, hïët chên phaãi àïën chên traái, vûâa ài vûâa àêíy ghïë, àêíy xe hoùåc keáo xe cêìn thiïët.
  31. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 30 2- Chaåy: Chaåy laâ möåt sûå têåp luyïån rêët töët, treã bao giúâ cuäng thñch chaåy. Meå seä daåy cho treã chaåy bûúác möåt, chaåy saãi, chaåy trïn àêìu ngoán chên, chaåy trong möåt caái voâng coá àïí caác àöì vêåt vûâa chaåy vûâa traánh cho khoãi àuång, chaåy àuöíi theo voâng (treã thûúâng goåi laâ ài xe maáy). Nïëu àûúåc nhiïìu treã thò chúi uá tòm. Chúi uá tòm laâ moán chúi chaåy treã thñch lùæm. Chaåy bùæt, chaåy àuöíi, chaåy àöíi böën cêy, chaåy ài chaåy vïì chúå v.v Vïì caách chaåy treã gaái laåi thñch nùæm tay nhau àïí chaåy voâng troân, vûâa chaåy vûâa hatá cho àuáng nhõp. Meå nïn daåy cho treã nhûäng baâi haát ngùæn coá nhõp àïí treã vûâa chaåy troân vûâa haát. 3- Nhaãy: Laâ möåt moán têåp luyïån rêët cêìn vaâ nïn dêåy súám: Ba tuöíi coá thïí daåy cho treã nhaãy àûúåc. Sûå tiïën böå seä thêëy rêët mau vò moán nhêíy cuäng laâ möåt moán treã rêët thñch. Nïn nhúá phaãi daåy treã ài nhaãy xuöëng phaãi chuám àêìu ngoán chên, chúá khöng xuöëng àêìu goát seä haåi cú thïí. Nhaãy coá thïí daåy nhiïìu caách: àûáng cao nhaãy xuöëng. Àïí treã trïn möåt ghïë rêët thêëp hoùåc trïn möåt bêåc gaåch thêëp röìi baoã treã nhaãy xuöëng, nhaãy cao, nhaãy xa. Möîi lêìn nhaãy nïn ghi thûúác têëc àïí treã nhêån thêëy sûå tiïën böå cuãa mònh. Nhûäng caách àaánh maång, àaánh àaáo, nùm tiïìn liïìn quan, laâ nhûäng caách nhaãy rêët hûäu ñch nïn daåy cho treã chúi. Nhûäng treã gaái, cuäng nhû treã trai, nïn têåp nhaãy voâng giêy. Caách nhaãy êëy lúåi cho cú thïí nhûng phaãi nhúá nhaãy nhuám àêìu ngoán chên. Neám: Neám quaã boáng, tay mùåt àïën tay traái, àûa hai tay lïn àêìu àïí neám. Baâ Montessori coá baây möåt caách neám boáng rêët hûäu ñch: Laâ lêëy dêy treo möåt quaã boáng úã giûäa nha.â Böën nùm treã bùæc ghïë ngöìi xung quanh röìi neám boáng cho nhau bùæt. Caách chúi êëy vûâa chuã àöång àûúåc tay vaâ laâm treã àûúåc luyïån tinh mùæt. Xö àêíy: Hai treã bùçng tuöíi chöëng tay nhau àïí àêíy. Caách chúi naây cêìn phaãi coá meå chùm nom vò coá thïí xêíy ra sûå xung àöåt.
  32. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 31 Laâm vûúân: Caác treã naâo cha meå coá vûúân nhaâ, nïn àïí daânh riïng möåt khoaãnh nhoã beá cho treã têåp laâm vûúân, laåi sùæm duång cuå cho treã: cuöëc, caâo, bònh tûúái v.v Khöng sung sûúáng vaâ lúåi ñch gò bùçng daåy cho treã laâm àêët tröìng cêy. Moán chúi naây vûâa laâm cho bùæp thõt núã nang maâ coân daåy cho treã hoåc nhûäng mön caách trñ vïì thûåc vêåt hoåc, tûå nhiïn hoåc möåt caách rêët lúåi ñch vaâ dïî hiïíu. Tûâ ba tuöíi trúã lïn treã àaä say mï cöng viïåc laâm vûúân con cuãa mònh. PHOÂNG SÛÅ CAÃM LAÅNH Treã con thûúâng sau buöíi chúi hay àöí möì höi nhiïìu. Meå phaãi coi chûâng treã coá thïí caãm laånh. Trong nhûäng luác êëy cêìn phaãi lêëy khùn êëm lau ngûúâi cho treã vaâ thay aáo êëm, cho treã uöëng nûúác êëm vaâ khöng àûáng giûäa ngoån gioá luâa. Nhûäng trûúâng húåp têåp cho treã chúi úã giûäa nhûäng khoaãng trúâi röång raäi, khöng khñ àêìy àuã, treã seä dêìn dêìn daån dô vúái thúâi tiïët, khöng mêëy khi caãm haân vaâ chaãy nûúác muäi. Sûå têåp luyïån coá àiïìu àöå, caách chúi coá yá nghôa do meå baây veä, seä laâm cho treã ùn ngon nguã yïn, sûác khoãe möîi ngaây möîi tiïën thïm, vaâ tinh thêìn cuäng thïm saáng suöët.
  33. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 32 CHÛÚNG III NHÛÄNG CUÖÅC CHÚI TRONG NHAÂ SÛÅ CÊÌN THIÏËT CUÃA CHÚI TRONG NHAÂ Chúi trong nhaâ khöng àûúåc tiïån vïì sûå phaát triïín thên thïí cuãa treã con, vò khöng àûúåc chöî röång raäi, khöng àuã khöng khñ. Nhûng gùåp ngaây mûa gioá hoùåc úã chöî thaânh thõ treã khöng ra ngoaâi àûúåc cuäng cêìn phaãi biïët caách baây veä cho treã chúi. Sûå chúi laâ àúâi söëng cuãa treã, nhúâ chúi maâ treã hiïíu biïët àûúåc hoaân caãnh vaâ vuä truå, nhûäng tïn tuöíi caác vêåt, nhûäng hònh thûác, nhûäng sùæc maâu, cuâng sûå lúåi ñch vaâ cöng duång cuãa caác vêåt, àïìu nhúâ chúi maâ treã múái phaát minh ra. Nhúâ chúi maâ treã bùæt chûúác àûúåc haânh àöång cuãa ngûúâi lúán, trúã nïn khön kheáo, chùm chó, hoaåt baát. Nïëu chúi chung vúái chuáng baån treã seä quen vúái nhûäng tñnh nhû: giuáp ngûúâi, biïët troång quyïìn lúåi ngûúâi, biïët nhõn nhuåc vaâ chõu khoá. Sûå chúi laâm cho treã múã mang trñ naäo, saáng suöët tinh thêìn. Möåt viïåc gò ta noái vúái treã, treã khöng hiïíu êëy thïë maâ lêëy troâ chúi ra àïí giaãng daåy viïåc êëy thò treã hiïíu ngay. Vò thïë ngoaâi nhûäng troâ chúi ngoaâi trúâi phêìn nhiïìu lúåi ñch cho sûå phaát triïín thên thïí, coân nïn töí chûác vaâ daåy cho treã chúi trong nhaâ coá lúåi ñch cho treã vïì trñ thûác vaâ àaåo àûác. Trong caác cú quan giaáo ducå thiïëu nhi coá sùén nhûäng ngûúâi chuyïn baây veä cho treã chúi, úã nûúác ta khöng coá, caác baâ meå nïn biïët nhiïìu caách chúi lúåi ñch àïí daåy cho con chúi.
  34. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 33 ÀÖÌ CHÚI VAÂ CAÁCH CHÚI Trong möîi nhaâ nïn àïí daânh riïng möåt chöî cho treã chúi. Dêìu nhaâ chêåt heåp thïë naâo cuäng nïn daânh riïng möåt goác cho treã chúi. Khöng nûäa cuäng phaãi coá möåt höåp, hoùåc möåt ngùn keáo, möåt caái kï àïí cho treã sùæp nhûäng àöì chúi coá thûá tûå. Sûå têåp cho treã chúi vaâ cêët àöì chúi coá thûá tûå laâ têåp cho treã tñnh trêåt tûå vaâ khöng xaâi phñ. Àöëi vúái treã coân nùçm nöi coá thïí cho nhûäng quaã boáng maâu, nhûäng buáp bï, nhûäng thuá vêåt bùçng cao su khöng sún men vò treã coá thïí cùæn ngêåm nhûäng sún men vaâo möìm. Chúá nïn cho treã nhûäng vêåt nhoã nhùåt àinh khuy àinh cuác àöìng xu, nhûäng vêåt nhoån sùæc, vêåt nùång, vêåt dïî chaáy. Vêåt coá sún nûúác thuöëc àöåc, hoùåc nhûäng hònh vêåt ghï gúám laâm cho treã phaãi kinh súå. Khi treã àaä biïët ài, cêìn cho treã nhûäng chiïëc xe göî, nhûäng khöëi vuöng, troân, hònh öëng, nhûäng maãnh göî hoùåc giêëy bòa maâu nguä sùæc, hònh tam giaác, baát giaác v.v toám laåi laâ nhûäng àöì chúi cuãa Froebel vaâ Montessori. Nhûäng àöì chúi naây daåy cho treã têåp luyïån caác giaác quan. Àöëi vúái treã trong thúâi kyâ naây, vêåt gò cuäng laâ àöì chúi têët caã. Vúái sûác tûúãng tûúång cuaã treã caái gò treã cuäng coá thïí biïën thaânh nhûäng hònh thûác, nhûäng nhên vêåt àûúåc caã. Möåt chiïëc ba töng cuãa cha coá thïí laâ con ngûåa baåch thaão àeåp. Meå chó cêìn chó qua cho treã hiïíu laâ treã coá thïí möåt mònh chúi suöët ngaây. Nhûng treã möîi ngaây möåt lúán, vêåt gò chúi lêu cuäng nhaâm, treã seä boã vêët ài, àïën khi khöng coá àöì chúi laåi chaåy theo meå àïí voâi ùn hoùåc vaâo àuáng möåt goác àïí muát tay laâ nhûäng têåp quaán rêët xêëu. Meå muöën traánh caái têåt êëy cêìn coá mêëy àiïìu sau naây: Möåt laâ khöng nïn cho treã chúi têët ca ã àöì chúi möåt lêìn, nhiïìu quaá laâm taãn maån trñ naäo cuãa treã, treã seä khöng chuá yá chúi möåt vêåt gò cho lêu vaâ cho kyä. Caác àöì chúi mau vêët boã, mau chaán. Nïn lêìn lûúåt cho treã chúi tûâng àöì chúi möåt. Meå cuäng khöng nïn quaá dûå vaâo viïåc chúi
  35. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 34 cuãa treã, vò yá nghô vaâ caách chúi cuãa ta khaác xa vúái yá nghô cuãa treã. Tû dûå vaâo quaá laâm cho treã chaán naãn vaâ khöng ham chúi nûäa. Hai laâ nïn theo trònh àöå tiïën túái cuãa treã maâ cho nhûäng àöì chúi cho thñch húåp têët treã khöng chaán. Treã bao giúâ cuäng cêìn phaãi thêëy nhûäng àöì chúi múái húåp vúái trñ naäo luön luön tiïën túái cuãa treã. Ba laâ nhûäng àöì chúi cuãa treã, khi thêëy chaán, meå nïn cêët vaâo tuã trong möåt thúâi gian seä àûa ra cho treã chúi laåi, treã seä caâng thñch hún nûäa. Böën laâ nïn cho àöng treã chúi chung vúái nhau goáp àöì chúi vúái nhau maâ chúi, sûå chúi chung êëy laâm cho treã thïm saáng kiïën hay, têåp àûúåc nhiïìu tû caách vïì àoaân thïí, vaâ treã laåi khöng nhaâm chaán àöì chúi. NHÛÄNG TROÂ CHÚI COÁ YÁ NGHÔA GIAÁO DUÅC Trong caác troâ chúi coá thûá àöì chúi rêët böí ñch cho sûå hoåc vêën vaâ giaáo duåc cuãa treã. Caác baâ meå cêìn nïn biïët möåt ñt àïí daåy cho con chúi. 1) Nhûäng cuöåc chúi lúåi ñch cho giaác quan: Chúi lötö bùçng maâu sùæc. Xêu caác haåt göî bùçng mêìu (duâng chó theáp chúá duâng kim). Chúi bao bñt (lêëy chiïëc bao vaãi boã caác àöì vêåt vaâo trong, baão treã àûa tay súâ nùæn, noái àuáng tïn röìi keáo ra). Bõt mùæt nhêån tiïëng ngûúâi, ngûãi chai khöng maâ nhêån àûúåc muâi nûúác hoa, rûúåu, dêëm v.v 2) Nhûäng caách chúi lúåi ñch cho sûå khön kheáo vaâ lanh leå: Àu boâ böën tay chên, nhaái ïëch, döìi quaã boáng qua chiïëc voâng, döìi quaã boáng truáng chiïëc chuöng treo trïn tûúâng, xêy thaáp bùçng khöëi göî, laâm caác cûãa bùçng cêy diïm vaâ khöëi göî, àïí vêåt trïn àêìu ài khöng àöí. 3) Nhûäng caách chúi lúåi ñch cho trñ nhúá vaâ tûúãng tûúång: Cùæt nghôa caác hònh aãnh, laâm böå àiïåu nhû trong hònh veä. Chúi lötö (duâng nhûäng vêåt treã thûúâng duâng vaâ quen thêëy). Phên biïåt caái
  36. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 35 nùång nheå, daâi ngùæn, vaâ cao thêëp cuãa caác vêåt. Chúi böå àiïåu. (Baão treã nhòn möåt böå àiïåu cuãa mònh röìi baão treã quay lûng laåi, mònh thay àöíi böå àiïåu ài röìi baão treã chó sûå thay àöíi êëy úã àêu) chúi hònh aãnh trïn tûúâng trùæng (duâng tay sùæp caách hònh àêìu cho con cua, con chim v.v ) 4) Nhûäng caách chúi lúåi ñch cho tñnh ngùn nùæp saåch seä trêåt tûå: Têët caã caách chúi vïì buáp bï ùn, mùåc, tùæm, rûãa cho buáp bï. Khi buáp bï àau thêìy thuöëc túái, ài nheå, noái nhoã, sùæp àùåt thuöëc vaâ kim tiïm v.v Meå baây cho treã chúi buáp bï cho khön kheáo laâ caách têåp cho treã phêån sûå laâm meå sau naây. 6) Nhûäng caách chúi lúåi ñch cho tñnh cûúng quyïët, kiïn chñ, chuá y,á cêín thêån: Bao nhiïu caách chúi maâ treã ham thñch vaâ coá meå chó baão roä raâng àïìu coá thïí luyïån cho caác tñnh tònh cao quyá êëy. Nhûäng caách chúi vïì caác maãnh göî hònh vuöng, hònh chûä nhêåt, tam giaác àïí xêy nhaâ, cêìu, thaáp, tam cêëp, nhaâ thúâ. Nhûäng caách thùæt dêy nhiïìu kiïíu, nhûäng àöì sùæt coá thïí thaáo rúâi chùæp nöëi àïí laâm caác maáy xe nhoã àïìu coá thïí têåp cho treã caác tñnh àaä kïí úã trïn. Sau caách chúi trïn kïët quaã rêët lúåi ñch cho treã, caác baâ meå khöng nïn boã qua. Vò noá khöng töën keám gò caã. Möîi ngaây dêåy cho treã àöå 15 phuát àïën 1 giúâ maâ aãnh hûúãng àïën tinh thêìn cuãa treã khöng phaãi laâ ñt. NHÛÄNG CAÁCH CHÚI CUÃA TREÃ TÛÂ NÙM ÀÏËN BAÃY TUÖÍI Treã khi lïn àïën saáu baãy tuöíi, sûå nhu cêìu möîi ngaây möîi nhiïìu, tû tûúãng thïm röång raäi, sûå hiïíu biïët cuäng àaä khaá àaä biïët laâm viïåc chuát ñt, khön kheáo vaâ chùm chó. Tuy vêåy treã vêîn coân thñch chúi nhêët laâ àûúåc chúi chung vúái chuáng baån, anh chõ em. Vò thïë meå nïn cho treã chúi chung vaâ lûåa baån cho treã chúi.
  37. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 36 Trong nhaâ, treã àaä biïët cêìm keáo, cêìm buát chò nguä sùæc, cêìm buát veä, böi höì, cêìm buáa, kim. Meå nïn daåy cho treã caách chúi vïì cùæt, veä, daán, àoáng àinh laâm höåp, àan röí, laâm löìng chim v.v treã seä ham thñch hïët sûác. Caác treã gaái seä may, àan len, nêëu ùn, buön baán, ài chúå v.v Vaâ cuäng àaä àïën luác treã biïët haát, meå nïn daåy cho treã haát nhûäng baâi haát ngùæn àiïåu vui veã thanh tao. Haát laâ möåt troâ chúi rêët lúåi ñch cho treã, vò haát vûâa laâm núã nang böå hö hêëp vûâa saãng khoaái tinh thêìn laåi têåp giaác quan myä thuêåt cho treã. Trong luác naây treã cuäng àaä biïët àoåc nhûäng mêíu chuyïån thêìn tiïn ngùn ngùæn, nghe meå kïí nhûäng cêu chuyïån liïîu trai. Meå phaãi cêìn lûåa choån kyä lûúäng nhûäng chuyïån cho treã xem hoùåc kïí cho treã nghe. Nïn nhúá treã coá thïí caãm nhêån nhûäng aác tñnh rêët dïî. Nïn àïí cho treã xem nhûäng chuyïån coá yá gieo àiïìu thiïån àïí ngùn àiïìu aác thò lúåi hún baây àiïìu aác àïí khuyïën àiïìu thiïån. Vïì àöì chúi cuãa treã gaái thò buáp bï vêîn laâ moán quaâ tuyïåt diïåu. Meå seä cho treã àuã taâi liïåu àïí treã sùæm ùn sùæm mùåc vaâ nöi nïåm muâng maân v.v cho bupá bï. Àöëi vúái treã trai thò nhûäng quaâ vïì caác thûá maáy, xe ö tö, taâu hoãa, taâu thuãy, hoùåc lñnh chò, lñnh göî, suáng trûúâng, suáng luåc, cúâ vaån quöëc. Nïn cêëm nhûäng àöì chúi nguy hiïím nhû phaáo, àöì sùæt nhoån, nhûäng àöì chúi àaä qua tay ngûúâi àau öëm nhûäng àöì chúi thûúâng truyïìn qua miïång nhû coâi vaâ keân. Caác treã coá thïí hoåp laåi àïí chúi cuöåc diïîn kõch, àöëi thoaåi, haát, àaánh lö tö, qua ngûåa. Thûúâng cha meå hay àem treã tûâ 5 tuöíi lïn 7 tuöíi ài xem haát xem chiïëu boáng laâ möåt sûå lêìm lúán. Khöng khñ trong phoâng khöng thñch húåp vúái cú quan coân non núát cuãa treã. Va ã laåi tinh thêìn cuãa treã cuäng coân yïëu àuöëi khöng nïn àïí nhûäng caãnh ly kyâ xuác àöång, coá haåi cho thêìn kinh cuãa treã nhiïìu.
  38. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 37 Thónh thoaãng hoùåc coá àoaân xiïëc thuá vêåt àïën nïn cho treã ài xem, hoùåc cho treã ài xem vûúân baách thuá laâ möåt sûå giaãi trñ rêët töët. NÏN ÀÏÍ CHO TREÃ CHÚI Tûâ nùçm nöi lïn àïën 7 tuöíi, sûå chúi cuãa treã laâ sûå hoåc. Vò thïë meå nïn àïí cho treã chúi. Treã coá chúi múái coá lúán, lúán caã cú thïí, lúán caã têm höìn. Bao giúâ caác cha meå cuäng nïn nhúá cêu tuåc ngûä naây: “Möåt têm höìn traáng kiïån trong möåt thên thïí traáng kiïån”. Thên thïí maâ baåc nhûúåc thò têm höìn cuäng suy vi. Muöën cho treã coá möåt thên thïí traáng kiïån phaãi têåp thïí thao cho treã, vaâ baây veä cho treã chúi möåt caách lúåi ñch vaâ yá nghôa.
  39. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 38 KÏËT LUÊÅN “CON NHÚÂ ÀÛÁC MEÅ” LÏN BAÃY Ngaây thaáng thoi àûa khöng mêëy chöëc treã múái eo eo vûâa nùçm nöi àoã, maâ nay àaä lïn baãy röìi, chûäng chaåc ài trûúâng, chiïëc cùåp saách àeo sau lûng, nhúãn nhú àuöíi theo bêìy bûúám trùæng. Ngûúâi meå khöng thïí khöng mûâng thêìm khi thêëy bao nhiïu cöng trònh, bao nhiïu hy sinh àaä àaâo taåo con nïn möåt hònh haâi maånh meä, möåt trñ naäo thöng minh vaâ möåt nhên phêím cao quyá. Têåp dûúäng àuáng quy tùæc vaâ chuyïn cêìn, giaáo duåc lêëy tònh yïu saáng suöët, hiïìn tûâ maâ cûúng quyïët, gieo àiïìu thiïån àïí ngùn àiïìu aác, luyïån thên thïí àïí nêng tri thûác vaâ àaåo àûác, caái cöng trònh giaáo duåc êëy àaä àúm hoa kïët quaã möåt caách rûåc rú ä veã vang trûúác mùåt meå. Àûáa con thûúng quyá hoáa cuãa chuáng ta, nhû möåt nuå têìm xuên àaä àïën thúâi kyâ tröí sùæc gieo hûúng, vúái àúâi, àïën baãy tuöíi, con ta àaä ài trûúâng vúái têët caã sûå veã vang vaâ tñn nhiïåm cuãa ta. Tuy vêåy ngûúâi meå khöng khoãi möåt chuát lo ngaåi, vò tûâ àêy con ài trûúâng, con giao thiïåp vúái àúâi, ngoaâi cha meå ra, coân coá chuáng baån, con coân coá thêìy hoåc. Caái aãnh hûúãng àöåc quyïìn cuãa meå trong gia àònh seä bõ chia reä. Gùåp aãnh hûúãng töët thò khöng noái laâm gò, chúá àuång phaãi aãnh hûúãng xêëu thò thêåt laâ möåt sûå thêët voång cho biïët bao nhiïu cöng trònh gêy dûång bêëy lêu nay. Caái tuöíi vaâo trûúâng chñnh
  40. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 39 laâ möåt khuác quanh rêët nguy hiïím cho àúâi treã, bao nhiïu têåp dûúäng cuãa cha meå seä bõ thêët baåi nïëu treã khöng gùåp thaây hay, baån töët. Trûúác caái tònh thïë êëy ngûúâi meå phaãi thïë naâo? TÙNG AÃNH HÛÚÃNG CUÃA GIA ÀÒNH Chñnh giai àoaån naây ngûúâi meå cêìn phaãi tùng aãnhhûúãng cuãa gia àònh. AÃnh hûúãng caã gia àònh maånh meä têët coá thïí ngùn caãn nhûäng aãnh hûúãng xêëu cuãa ngoaâi xaä höåi. Ngûúâi meå khöng nïn trong luác naây nhaäng boã phêån sûå cuãa mònh cho laâ àaä xong röìi, traái laåi cêìn phaãi tröng nom kyä lûúäng hún nûäa. Ngûúâi cha laåi nïn nhêån thêëy luác naây laâ phêån sûå chñnh thûác cuãa mònh trong viïåc daåy con. Tûâ khi treã coân nùçm nöi àïën 7 tuöíi, treã phêìn nhiïìu phuå thuöåc caã tinh thêìn vaâ thên thïí cuãa ngûúâi meå. Nhûng bùæt àêìu bêíy tuöíi trúã lïn, ngûúâi cha cêìn phaãi gaánh möåt phêìn lúán trong viïåc daåy con vaâ nuöi con. Cha thûúâng giao thiïåp vúái àúâi, kiïën thûác röång, biïët xaä giao, biïët danh dûå, biïët leä phaãi, biïët hy sinh cho nhûäng yá nghôa cao quyá úã àúâi, cha phaãi àaãm àûúng viïåc daåy con, àïí thöíi vaâo linh höìn cuãa con nhûäng yá nghôa múái cuãa àúâi ngûúâi, nhûäng àûác haånh múái cuãa sûå söëng, khöng nhûäng sûå söëng trong gia àònh maâ coân sûå söëng giûäa xaä höåi nûäa. Giai àoaån tûâ baãy tuöíi trúã ài ngûúâi cha naâo khöng chõu chùm lo daåy con laâ möåt töåi aác vö cuâng sau höëi hêån khöng kõp nûäa. Tûâ baãy tuöíi trúã ài cha meå khöng chùm nom daåy con chùèng khaác naâo tuåc ngûä ta coá cêu: “thaã trêu vaâo rûâng rêåm”. Sau naây con caái hû hoãng laâ töåi löîi cuãa cha meå têët caã, khöng àöí traách nhiïåm cho ai àûúåc. Möåt gia àònh giaáo duåc con caái cho thêåt vûäng vaâng coá thïí laâm cho con caái khöng caãm nhiïîm nïët hû têåt xêëu tûâ xaä höåi truyïìn cho.
  41. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 40 Möåt nhaâ giaáo duåc Myä, baâ Fischer àaä noái: “Nïëu chuáng ta cho con caái chuáng ta möåt khöng khñ gia àònh nhû yá, thò bao nhiïu cuöåc thûã thaách, thñ nghiïåm úã trûúâng hoåc, úã xaä höåi khöng haåi gò cho treã caã. Traái laåi nïëu treã bõ möåt gia àònh giaáo duåc xêëu, thò dêìu trûúâng hoåc coá gêy dûång, caãi caách gò, treã cuäng khöng laâm sao trúã nïn töët àûúåc”. Cêu noái thêåt chñ lyá vö cuâng. Möåt khöng khñ gia àònh töët nghôa laâ thïë naâo? Chñnh laâ tònh thûúng yïu saáng suöët cuãa cha meå maâ kïët thaânh. Khi treã àaä coá lyá trñ maâ nhêån thêëy àûúåc loâng thûúng vaâ sûå chùm nom cuãa cha meå thò lêëy laâm sung sûúáng vaâ caãm mïën vö cuâng. Sûå caãm mïën êëy laâm cho treã phuåc tuâng möåt caách tûå nhiïn uy quyïìn tinh thêìn cuãa meå vaâ cha. Sûå phuåc tuâng êëy laâm cho treã khöng bao giúâ muöën laâm phiïìn cha meå àaä thûúng yïu mònh nhêët trong àúâi naây. Tònh yïu con laâ möåt sûác maånh vö cuâng, cha meå chó lêëy tònh yïu saáng suöët àïí dùæt dòu con trïn àûúâng àúâi, traánh nhûäng sûå löîi lêìm, àïí ài àïën nhûäng muåc àñch lúán lao. MÖÅT CAÃNH ÀÚÂI RÛÅC RÚÄ TRÛÚÁC MÙÆT TA Muön hoa àua núã, chim trïn caânh hoâa àiïåu àïí ca ngúåi vûâng àöng rûåc rúä choái loåi möåt phûúng trúâi. Con caái ta lúán lïn, tûúi saáng nhû vûâng àöng kia vêåy! Ta coá thïí tûúãng tûúång àïën thên hònh vaåm vúä cuãa con ta úã sên vêån àöång, sûå mïìm maåi cuãa con ta trong bïí búi. Ta laåi tûúãng àïën sûác hoåc têën túái cuãa con ta trong caác lúáp, baâi vúã thuöåc thaânh, thêìy giaáo khen ngúåi, con ta àaä biïët viïët luêån vùn, giaãi toaán hoåc, phï bònh chuyïån anh huâng trong lõch sûã, so saánh caác nûúác phuá cûúâng cuãa nùm chêu. Hún thïë nûäa, ta laåi thêëy con ta nhûäng àûác tñnh múái meã. Vúái sûå troång danh dûå hún caã baãn thïí, con ta àaä coá loâng yïu àúâi möåt
  42. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 41 caách tha thiïët, biïët hy sinh giuáp keã yïëu heân vaâ ngûúâi hoaån naån, troång xaä höåi hún caá nhên, vuå cöng ñch hún tû lúåi vaâ cao quyá hún caã laâ àöëi vúái loaâi ngûúâi vaâ muön vêåt döìi daâo möåt têëm loâng baác aái mïnh möng. Con caái ta maâ àïën trònh àöå thïí duåc, trñ duåc, àûác duåc cao quyá nhû thïë laâ nhúâ úã giaáo duåc chuyïn cêìn vaâ coá phûúng phaáp cuãa chuáng ta. Muöën àïën caái àñch giaáo duåc êëy thò giaáo duåc con treã chñnh laâ nïìn taãng àêìu tiïn. Nïìn taãng coá vûäng chùæc múái coá thïí kiïën thiïët àûúåc nhûäng cöng trònh vô àaåi nguy nga. Ngoaâi giaáo duåc con treã, coân phaãi coá giaáo duåc thiïëu niïn vaâ thanh niïn. Giaáo duåc con treã chó múái xêy nïìn àùæp moáng. HÚÄI CAÁC BAÂ MEÅ VIÏÅT NAM Caác chõ em àaä cêìm vêån mïånh con caái trong tay. Cuöåc söëng vêåt chêët cuäng nhû tinh thêìn cuãa con treã àïìu do sûå àaâo taåo dòu dùæt cuãa caác chõ em. Do àoá, chõ em haäy lûu yá àïën phêån sûå cao quñ vaâ troång àaåi cuãa mònh. Vêîn biïët rùçng àõa võ cuãa ngûúâi cha trong gia àònh khöng phaãi laâ nhoã, vaâ traách nhiïåm hoå khöng phaãi laâ ñt nhûng chó laâ ngûúâi giûä àûúâng möëi uy quyïìn trong gia àònh maâ thöi. Coân chõ em ta phêìn lúán àïìu phaãi daåy döî vaâ chùm soác con treã tûâ loåt loâng cho àïën saáu baãy tuöíi. Nïëu ai khöng laâm phêån sûå êëy laâ möåt töåi aác khöng thïí tûúãng tûúång àûúåc. Lúä lêìm trong phêån sûå êëy laâ möåt di hoåa rêët àau àúán vïì sau. Taåo hoáa àaä cho chõ em caác àùåc quyïìn sinh àeã con thò taåo hoáa cuäng phuá cho chõ em caái àûác àöå àïí nuöi daåy con. Tuåc ngûä ta coá cêu: “Con nhúâ àûác meå”, chõ em haäy ghi vaâo loâng vaâ töi xin mûúån cêu tuåc ngûä naây àïí àùåt dêëu chêëm hïët úã quyïín saách
  43. TUYÏÍN TÊÅP ÀAÅM PHÛÚNG NÛÄ SÛÃ 42 naây maâ töi muöën cöëng hiïën têët caã cho caác baâ meå Viïåt Nam yïu mïën cuãa töi. Viïët xong taåi Huïë ngaây 29 Janvier. 1942