Dịch vụ thông tin di động trong thư viện: Tổng quan các xu hướng cung cấp thông tin hiện nay

Nội dung text: Dịch vụ thông tin di động trong thư viện: Tổng quan các xu hướng cung cấp thông tin hiện nay

1. NHÌN RA THẾ GIỚI DỊCH VỤ THÔNG TIN DI ĐỘNG TRONG THƯ VIỆN: TỔNG QUAN CÁC XU HƯỚNG CUNG CẤP THÔNG TIN HIỆN NAY 1. Giới thiệu động đã nhanh chóng được sử dụng để chỉ Web di động (Mobile Web) được định những dịch vụ thông tin được cung cấp nghĩa là “một trang web mà người sử dụng trên các thiết bị di động. Trong tài liệu này, có thể truy cập thông tin từ bất kỳ vị trí nào, thuật ngữ “thư viện di động” được hiểu không phụ thuộc vào loại thiết bị sử dụng”. theo nghĩa thứ hai. Việc sử dụng các thiết bị di động để truy 2. Phương pháp luận cập Internet và tìm kiếm thông tin đang Tài liệu này sử dụng phương pháp nghiên tăng nhanh đáng kể. Các công nghệ được cứu tổng quan hệ thống, đặc biệt, tập trung cải tiến như di động, kết nối chi phí thấp và vào các tài liệu liên quan đến dịch vụ di truyền tải dữ liệu nhanh hơn là những yếu động được cung cấp bởi tất cả các loại tố quan trọng nhất dẫn đến việc sử dụng hình thư viện. Các thuật ngữ tìm kiếm sử ngày càng tăng các thiết bị di động. dụng bao gồm: “dịch vụ/thư viện di động", Truy cập Internet từ thiết bị di động “thư viện công nghệ di động”, “thư viện di không chỉ thay đổi cách mọi người giao động” và “m-thư viện”; được tiến hành trên tiếp, mà cũng ảnh hưởng đến cách thức các công cụ sau: Th ư viện số ACM; Tóm người sử dụng tìm kiếm và sử dụng thông tắt Th ư viện, Th ông tin học và Công nghệ tin để giải quyết các nhu cầu hàng ngày của (LISTA); Tóm tắt Th ư viện và Th ông tin học mình. Điều này đã được công nhận bởi cán (LISA); CiteSeer; Google Scholar; các bản bộ thư viện-những người chứng kiến người in điện tử (e-prints) về Th ư viện và Th ông sử dụng thư viện qua điện thoại di động tin học (e-LIS), Th ư viện số Th ông tin thay cho máy tính xách tay và máy tính để Khoa học và Công nghệ (DLIST); Scopus bàn để tìm kiếm trên thư mục, kiểm tra giờ và ScienceDirect. Công việc tìm kiếm được mở cửa thư viện và duy trì liên lạc với cán giới hạn trong giai đoạn 2004-2014 và đã bộ thư viện. Cán bộ thư viện nhanh chóng được thực hiện vào tháng 7/2014. nhận ra sự cần thiết phải cung cấp các trang Kết quả tìm kiếm đã xác định những tài web thư viện có thể dễ dàng tìm kiếm thông liệu có bình duyệt thích hợp với chủ đề này. qua các thiết bị di động. Tổng cộng có 245 bài báo được tìm thấy. Khái niệm thư viện di động không phải Các tiêu chí lựa chọn tài liệu tập trung vào là mới. Lần đầu tiên nó được đề cập như các bài viết về việc sử dụng công nghệ di một phương tiện đặc biệt được thiết kế để động và cung cấp dịch vụ di động của tất cả sử dụng trong môi trường thư viện. Đây là các loại hình thư viện. Hơn nữa, một số tiêu loại hình thư viện nhằm cung cấp dịch vụ chí loại bỏ cũng được áp dụng để đánh giá cho các khu vực như làng nhỏ ngoại ô và sự phù hợp của các tài liệu tìm được. Các không có tòa nhà thư viện. Th uật ngữ thư tiêu chí loại bỏ được sử dụng là: viện sách di động (bookmobile) cũng đã - Các bài báo đề cập đến thư viện di động được sử dụng thay thế. Với sự ra đời của theo nghĩa phương tiện cung cấp dịch vụ công nghệ di động, thuật ngữ thư viện di thông tin cho các khu vực nông thôn của THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 2/2016 | 37
2. NHÌN RA THẾ GIỚI thư viện công cộng bị loại bỏ vì được xem là 3. Kết quả không liên quan đến mục đích nghiên cứu. 3.1. Tổng quan về thư viện di động - Các bài báo nghiên cứu về thư viện di Các nội dung về thư viện di động bao gồm: động y tế và/hoặc sức khỏe cũng bị loại vì Khái niệm dịch vụ di động trong thư viện; chủ đề này thuộc một tổng quan tài liệu riêng. Những lý do chính của việc cung cấp dịch - Các bài viết về các vấn đề công nghệ di vụ thông tin di động trong thư viện (việc sử động nói chung cũng không được xem xét dụng điện thoại di động mở rộng, những bởi vì không liên quan trực tiếp đến thư viện tiến bộ nhanh chóng trong công nghệ thông di động. tin di động, việc áp dụng rộng rãi công nghệ Các tiêu chí chấp nhận và loại bỏ được 3G và việc sử dụng các máy nghe nhạc MP3, máy nghe nhạc iPod và thiết bị đọc điện tử); sử dụng làm công cụ để lựa chọn tập trung Chức năng và đặc điểm đa dạng của thư viện vào chủ đề nghiên cứu cụ thể, đó là sử dụng di động; Hướng dẫn lý thuyết cho việc thực công nghệ di động của thư viện. Bằng cách hiện các dịch vụ di động trong các thư viện ở áp dụng các tiêu chí này, có tổng cộng 76 bài cả cấp quốc gia và quốc tế; Các yếu tố chính báo đã được chấp nhận để phân tích. Các liên quan đến dịch vụ di động và tầm quan tài liệu tham khảo của các bài báo cũng đã trọng của việc phát triển và cung cấp dịch vụ được kiểm tra, nhưng không tìm thấy thêm thông tin di động trong thư viện. tài liệu nào. Tài liệu xác định hồi cố đến năm 3.2. Báo cáo về các xu hướng hiện nay 2005, nhưng không có bài báo nào về chủ đề liên tục cho đến năm 2007 và sau đó. Đa số Mười hai bài báo cáo về các xu hướng phát tài liệu được xuất bản giai đoạn 2010-2012, triển dịch vụ thông tin di động hiện nay đó có thể là do sự chấp nhận và sử dụng rộng trong thư viện cung cấp một cái nhìn tổng rãi các thiết bị di động của phần lớn công quan về tác động của di động và điện toán chúng trong thời gian này. Sau đó toàn bộ đám mây đến dịch vụ thư viện. Các chủ đề các bài báo liên quan được đọc hết để xác tập trung vào tính khả thi của việc phát triển định chủ đề của bài. Th eo đó, bảy chủ đề nổi dịch vụ di động, cấu trúc của thư viện di lên bao gồm: động, thiết kế website di động và chức năng của dịch vụ, đồng thời cũng nhấn mạnh sự 1) Tổng quan về thư viện di động. cần thiết phải xem xét sự phát triển tương lai 2) Báo cáo về các xu hướng hiện nay. và do đó phát triển một phiên bản trang web 3) Nghiên cứu nhận thức của người sử di động có thể hoạt động dưới công nghệ 3G. dụng về dịch vụ thư viện di động. Trong bối cảnh thư viện đại học, nội dung 4) Giới thiệu các dịch vụ di động của các bài viết bao gồm: tổng quan việc sử dụng thư viện. điện toán di động để cung cấp dịch vụ thông 5) Giới thiệu việc sử dụng công nghệ di tin cho người sử dụng và cung cấp kiến thức động trong thư viện. để thúc đẩy học tập di động; khẳng định sự phát triển của việc sử dụng thiết bị di động 6) Báo cáo nghiên cứu điển hình. để tìm kiếm thông tin ở các nhà nghiên cứu; 7) Báo cáo đánh giá các dịch vụ di động chỉ ra rằng việc cung cấp các phiên bản trang của thư viện. web di động của các trang nghiên cứu trọng Các bài được nhóm theo chủ đề có liên quan điểm, trong đó áp dụng biện pháp thích hợp và phân tích. Kết quả trình bày dưới đây. để cung cấp văn bản tối ưu hóa cho việc xem 38 | THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 2/2016
3. NHÌN RA THẾ GIỚI trên thiết bị di động, đã hỗ trợ thêm cho sự dẫn cách sử dụng công nghệ truy cập vào các phát triển này. nguồn tin. Vì vậy, các thư viện cần phải nắm Ba bài báo mô tả các xu hướng hiện tại của bắt sự thay đổi và cung cấp dịch vụ trong công nghệ thông tin liên lạc di động ở các thư môi trường di động. viện và trong bối cảnh văn hóa khác nhau Nghiên cứu cũng cho thấy rằng, đa số người nhằm thông tin cho cộng đồng những người dân sở hữu một điện thoại thông minh hoặc hoạt động trong lĩnh vực TT-TV về sự cần thiết bị di động khác (ví dụ như PDA) sẽ tìm thiết phải áp dụng công nghệ di động và cung tin trên OPAC của thư viện thông qua các cấp dịch vụ thông tin cho người sử dụng. thiết bị di động của mình và chủ yếu là tìm 3.3. Khám phá nhận thức của người sử kiếm học liệu, tài liệu mới và đặt chỗ. dụng về dịch vụ di động của các thư viện Về kỳ vọng của sinh viên với trang web Một phần đáng kể của các tài liệu (13 bài) di động của thư viện: nghiên cứu cho thấy khảo sát việc chấp nhận công nghệ di động rằng, sinh viên mong muốn thư viện cung của người sử dụng và quan điểm của họ về cấp các dịch vụ thông tin tương tự thông các thư viện cung cấp dịch vụ thông tin di qua trang web di động của thư viện. Quan động. Những nghiên cứu này nhằm điều tra trọng nhất, các dịch vụ này được kỳ vọng sẽ xem liệu các dịch vụ di động có: có hiệu quả giống như những dịch vụ cung cấp thông thường hoặc thông qua các trang - Hữu ích; web trực tuyến. “Bối cảnh xã hội”, cảm nhận - Gia tăng giá trị cho dịch vụ thư viện hiện có.; “dễ sử dụng” và “hữu ích” là những yếu tố - Đáp ứng nhu cầu của người sử dụng. chính ảnh hưởng đến hành vi của người sử Kết quả nghiên cứu nhu cầu thông tin di dụng. Phần lớn những người trả lời đồng ý động cho thấy rằng, người sử dụng có nhiều sẽ sử dụng dịch vụ thư viện di động. Nghiên khả năng tiếp cận thông tin thông qua dịch cứu tình hình hiện nay đối với các dịch vụ vụ tin nhắn (SMS), trong khi tán thành rằng thư viện di động ở các trường cao đẳng và iPhone và các điện thoại thông minh có thể đại học của Trung Quốc cho thấy công nghệ thay đổi tình trạng hiện tại. Người sử dụng di động đã được chấp nhận rộng rãi, do đó cho biết việc sử dụng điện thoại di động chủ thư viện cần phát triển và cung cấp dịch vụ yếu để gọi và nhắn tin. Để tương tác với đa thông tin di động. Chỉ có một số ít nghiên phương tiện khác, họ thích sử dụng iPod cứu tìm hiểu nhu cầu và mong đợi của người hơn. Do đó, nên thúc đẩy các dịch vụ cảnh sử dụng trước khi cung cấp dịch vụ di động, báo văn bản và dịch vụ tra cứu văn bản, việc điều mà các thư viện cần phải xem xét nếu phát triển giao diện mục lục truy cập công muốn phát triển và cung cấp dịch vụ thông cộng trực tuyến (OPAC) di động và sử dụng tin di động thành công. miễn phí di động thiết lập chế độ im lặng 3.4. Giới thiệu các dịch vụ di động cho thư viện hoặc chế độ trên máy bay trong thư viện. Mười bài báo mô tả các thông tin di động Đa số người tham gia sở hữu một điện thoại khác nhau được thư viện dịch vụ cung cấp thông minh và phần còn lại đã nghĩ đến việc cho người sử dụng. Tất cả những bài báo nâng cấp lên một điện thoại thông minh. Với tập trung chủ yếu vào các thư viện khoa học sinh viên: phần lớn sử dụng di động, máy di động ở Mỹ và Trung Quốc. Các dịch vụ tính xách tay và sau đó là iPad và iPod. Họ thông tin được mô tả trong các tài liệu đề nhấn mạnh việc cán bộ thư viện cần hướng cập đến là: THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 2/2016 | 39
4. NHÌN RA THẾ GIỚI - Đọc di động; - Học tập di động; cầu của người sử dụng di động của thư viện. - Tra cứu số; - Dịch vụ tin nhắn (SMS); 3.6. Báo cáo nghiên cứu tình huống - Dịch vụ phổ biến thông tin. Mười ba bài báo trình bày kinh nghiệm cá Th ách thức của dịch vụ thông tin di động đặt nhân của tác giả về các thư viện di động cụ ra cho các thư viện khoa học đã được bàn tới. thể. Đa số các tác giả mô tả các xu hướng Điều đáng chú ý là hầu hết các dịch vụ (ví dụ hiện nay ở Trung Quốc về sự phát triển của như kiến thức thông tin, tài liệu tham khảo) thư viện khoa học di động. Ở Mỹ, nỗ lực đã là một phần của dịch vụ thư viện. Th ách của 73 thư viện đại học tại Viện đại học thức thực sự là việc tìm kiếm các phương nghiên cứu chuyên sâu theo đánh giá của Tổ pháp cung cấp thành công chính dịch vụ này chức Carnegie (Carnegie Foundation-rated trong bối cảnh công nghệ di động. RU/VH institution) trong việc phát triển 3.5. Giới thiệu các công nghệ sử dụng di các dịch vụ thông tin di động; Mô tả các động trong thư viện dịch vụ thông tin di động phát triển ở Th ư viện Ryerson, Th ư viện lưu động thuộc Th ư Về các công nghệ di động được sử dụng viện trường Đại học Southern Queensland trong thư viện, các bài viết đề cập: đặc điểm (USQ), Th ư viện Rector Gabriel Ferrate của mạng 3G và những lợi ích của thư viện (BRGF) Đại học Politecnica de Catalunya di động, điện thoại thông minh, ứng dụng dịch vụ di động OPAC (MOS), Mobile OPAC (UPC-Barcelona Tech) Barcelona, Spain; (MOPAC) để hỗ trợ tìm kiếm di động trong Th ư viện Bang Bravia. Phần lớn tài liệu đề mục lục thư viện. cập đến tiến bộ công nghệ trong các thư viện di động Trung Quốc. Các hệ thống hỗ trợ thư viện di động được đề cập bao gồm: Hệ thống dịch vụ thư viện 3.7. Báo cáo đánh giá các dịch vụ di động điện thoại di động phổ cập- một chương trình của thư viện tối ưu hóa phát triển để nâng cao kinh nghiệm Một số ít bài báo (6 bài) giới thiệu kết quả của người sử dụng hệ thống thư viện qua thiết nghiên cứu đánh giá việc cung cấp các dịch bị di động; mô hình/hệ thống dịch vụ thông vụ thông tin di động trong thư viện. Những tin di động trên hệ điều hành android; Mã bài báo này tập trung chủ yếu vào thư viện Phản hồi nhanh (Quick Respone) để phát đại học ở Trung Quốc, Mỹ và Canada. triển dịch vụ thông tin di động. Kết quả nghiên cứu trang web gồm 111 So sánh hai nền hệ thống website thành viên của Hiệp hội các Th ư viện nghiên WordPress và LibGuides để cung cấp thông cứu (ARL) cho thấy chỉ có 39 trang cung cấp tin di động dịch vụ. Mô tả các Widget Mobile dịch vụ di động, trong đó có 24 trường cung cho điện thoại di động. Tầm quan trọng của cấp dịch vụ này qua trang web của thư viện. việc cung cấp dịch vụ thông tin trên di động Các chức năng phổ biến nhất của các dịch và khả năng tiếp cận các OPAC trên iPad để vụ thư viện di động là truy cập giờ mở cửa thúc đẩy đọc di động cũng được nhấn mạnh. thư viện, mục lục thư viện và thư mục thư Nhiều hệ thống khác nhau, nền hệ thống viện. Bảy hệ thống tìm kiếm web sử dụng và công nghệ được phát triển với nỗ lực để giao thức ứng dụng không dây (WAP) của cung cấp dịch vụ thông tin di động. Mục tiêu thư viện di động ở Trung Quốc và Mỹ đã cuối cùng là để thư viện cung cấp dịch vụ được nghiên cứu, tập trung vào: so sánh các thông tin hiệu quả trong môi trường di động đặc điểm (chức năng tìm kiếm, ảnh hưởng mới và cuối cùng là đáp ứng có hiệu quả nhu và tác động đến người sử dụng) của chúng, 40 | THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 2/2016
5. NHÌN RA THẾ GIỚI xác định sự khác biệt giữa các giải pháp thư cứu mới. Do đó, một số bài báo đã dự đoán viện di động WAP ở hai nước. Kết quả cho là phần lớn các tài liệu liên quan sẽ giới thiệu thấy số lượng các trang web lưu trữ dịch vụ khái niệm thư viện di động, đặc điểm của di động trong giáo dục đại học vẫn còn rất nó và trên hết là lợi ích của nó đối với nghề thấp, đặc biệt là xem xét việc chấp nhận và sử TT-TV; cho rằng công nghệ di động sẽ ngày dụng rộng rãi công nghệ di động. càng phát triển và số lượng người sử dụng Một vài nghiên cứu về việc cung cấp các sở hữu một thiết bị di động bất kỳ đang tăng dịch vụ di động ở các thư viện đại học Trung theo cấp số nhân. Th ư viện và cán bộ thư Quốc cũng khẳng định sự cần thiết của việc viện không những cần phải nhận thức được cung cấp dịch vụ di động trong môi trường những thay đổi, mà quan trọng nhất là thực giáo dục đại học phải đáp ứng nhu cầu học hiện và điều chỉnh các dịch vụ thông tin theo tập từ xa trong môi trường trực tuyến tiện lợi. môi trường mới này. Kết quả đánh giá tính thuận tiện và tính Một số vấn đề đã được đề xuất qua nghiên hữu ích của các dịch vụ thông tin di động cứu tổng quan. Tầm quan trọng của việc phát được cung cấp bởi thư viện đại học và thư triển và cung cấp dịch vụ thông tin di động viện số ở Trung Quốc. Dữ liệu thu thập được được nhấn mạnh, đặc biệt là sau khi áp dụng từ người sử dụng ở 306 thư viện đại học đã rộng rãi và sử dụng công nghệ di động và sự chỉ ra rằng, người sử dụng không nhận thấy phát triển của mạng 3G. Chuyên gia thông các thư viện di động dễ dàng sử dụng hoặc tin và thư viện cần phải giải quyết: hữu ích hơn so với các thư viện kỹ thuật số. - Những thách thức do công nghệ mới này Có vẻ như công nghệ di động hỗ trợ phát đặt ra; triển và cung cấp các dịch vụ di động vẫn - Nhu cầu thông tin của người sử dụng khi chưa đủ chín muồi và/hoặc được chấp nhận cung cấp dịch vụ thông tin di động. và được sử dụng bởi công chúng. Một lần nữa, cán bộ thư viện cần theo dõi 4. Th ảo luận và điều chỉnh các dịch vụ của mình theo sự Nghiên cứu tổng quan này tập trung vào phát triển của công nghệ mới. Vì vậy, hơn các dịch vụ thông tin di động được cung cấp bao giờ hết cán bộ thư viện cần liên tục phát bởi thư viện. Bảy vấn đề đã được đề cập sau triển các kỹ năng và kiến thức chuyên môn khi phân tích kỹ lưỡng các tài liệu có liên của mình. quan giai đoạn 2004-2014. Khái niệm thư 5. Kết luận viện di động chỉ mới xuất hiện gần đây và Nghiên cứu cho thấy rằng, người sử dụng đặc biệt là sau khi có sự áp dụng rộng rãi của thừa nhận tầm quan trọng của việc cung cấp công nghệ di động. Cho đến gần đây, thuật các dịch vụ thông tin di động và thư viện nên ngữ thư viện sách di động (book mobile) cung cấp các chương trình kiến thức thông tin nhằm mục đích đưa bộ sưu tập và các dịch để hỗ trợ họ làm quen với các phương pháp vụ thông tin cơ bản của thư viện đến với cung cấp dịch vụ thông tin mới của thư viện. người sử dụng ở khu vực nông thôn. Ngày Nguyễn Th ị Hạnh Lược dịch nay, thuật ngữ thư viện di động được dùng Nguồn: Mobile information services in để chỉ các dịch vụ được cung cấp thông tin libraries: a review of current trends in delivering cho người sử dụng thông qua công nghệ di information/Evgenia Vassilakaki//Interlending động (như iPad, điện thoại di động). & Document Supply, 42/4 (2014), 176 –186, Th ư viện di động là một lĩnh vực nghiên [DOI 10.1108/ILDS-08-2014-0037]) THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 2/2016 | 41