Giáo trình Bồi dưỡng cấp chứng chỉ an toàn làm việc trên phương tiện chở hóa chất
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Bồi dưỡng cấp chứng chỉ an toàn làm việc trên phương tiện chở hóa chất", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
giao_trinh_boi_duong_cap_chung_chi_an_toan_lam_viec_tren_phu.doc
Nội dung text: Giáo trình Bồi dưỡng cấp chứng chỉ an toàn làm việc trên phương tiện chở hóa chất
- BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI CỤC ĐƯỜNG THỦY NỘI ĐỊA VIỆT NAM GIÁO TRÌNH BỒI DƯỠNG CẤP CHỨNG CHỈ AN TOÀN LÀM VIỆC TRÊN PHƯƠNG TIỆN CHỞ HÓA CHẤT Năm 2014
- LỜI GIỚI THIỆU Thực hiện chương trình đổi mới nâng cao chất lượng đào tạo thuyền viên, người lái phương tiện thủy nội địa quy định tại Thông tư số 57/2014/TT-BGTVT ngày 24 tháng 10 năm 2014 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải. Để từng bước hoàn thiện giáo trình đào tạo thuyền viên, người lái phương tiện thủy nội địa, cập nhật những kiến thức và kỹ năng mới. Cục Đường thủy nội địa Việt Nam tổ chức biên soạn “Giáo trình bồi dưỡng cấp chứng chỉ an toàn làm việc trên phương tiện chở hoá chất” với các nội dung: 1. Giới thiệu về hóa chất. 2. An toàn làm việc trên phương tiện chở hóa chất. 3.Vận hành hệ thống làm hàng trên phương tiện chở hóa chất. Đây là tài liệu cần thiết cho cán bộ, giáo viên và học viên nghiên cứu, giảng dạy, học tập. Trong quá trình biên soạn không tránh khỏi những thiếu sót, Cục Đường thủy nội địa Việt Nam mong nhận được ý kiến đóng góp của Quý bạn đọc để hoàn thiện nội dung giáo trình đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn đối với công tác đào tạo thuyền viên, người lái phương tiện thủy nội địa. CỤC ĐƯỜNG THỦY NỘI ĐỊA VIỆT NAM 2
- MỤC LỤC TT Nội dung Trang MH 01 Giới thiệu về hóa chất 4 Bài 1: Khái niệm, thuật ngữ, phân loại 6 I Các thuật ngữ và khái niệm chung 6 II Hàng hóa nguy hiểm và vật liệu nổ công nghiệp 9 2.1 Hàng hóa nguy hiểm 9 2.2 Vật liệu nổ công nghiệp 13 III Một số hóa chất có yêu cầu đặc biệt 14 Bài 2: Khả năng ô nhiễm của hóa chất đối với môi trường. 12 I Khái quát về khả năng gây ô nhiễm môi trường của hóa chất 12 1.1 Khả năng gây ô nhiễm môi trường của phương tiện chở hóa chất 12 1.2 Khả năng gây ô nhiễm môi trường của hóa chất do phương tiện thủy chở 12 II Hậu quả có thể xảy ra khi bị ô nhiễm hóa chất 13 2.1 Đối với môi trường 13 2.2 Đối với con người 13 2.3 Đối với hệ sinh thái 13 III Một số biện pháp ngăn ngừa ô nhiễm môi trường do dầu và hóa chất gây ra 13 3.1 Quy định chung 13 3.2 Khí làm trơ 14 3.3 Yêu cầu trang, thiết bị để ngăn ngừa ô nhiễm dầu 15 3.4 Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do dầu của tàu 15 3.5 Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do các chất lỏng độc hại của tàu 17 3.6 Yêu cầu trang bị việc bố trí trả hàng, két lắng, bơm và đường ống 18 Danh mục các chất lỏng không phải là độc hại 19 MH 02 An toàn làm việc trên phương tiện chở hóa chất 22 Bài 1: Các quy định về an toàn 22 1.1 Quy định chung về an toàn đối với người lao động 22 1.2 Điều kiện, trách nhiệm của người, phương tiện vận chuyển hàng hóa nguy hiểm 23 1.3 Quy định an toàn khi vận chuyển hàng hóa chất 25 Bài 2: Công tác phòng, chống cháy, nổ trên phương tiện chở hóa chất 27 2.1 Kiến thức cơ bản về sự cháy – Phòng, chống cháy 27 2.2 Nguyên nhân gây ra cháy, nổ 29 2.3 Nhiệm vụ của thuyền viên trong phòng, chống cháy, nổ 30 3
- 2.4 Các quy định về phòng, chống cháy, nổ 31 2.5 Yêu cầu bố trí trang, thiết bị phòng, chống cháy, nổ trên phương tiện chở hóa chất 33 2.6 Kiểm soát cháy, nổ ở khu vực hàng 36 2.7 Một số bình chữa cháy hóa học 37 Bài 3: Thực hành ứng cứu khi có tình huống cháy, nổ, ngộ độc xảy ra 40 3.1 Quan sát, nhận biết trang, thiết bị cứu hỏa, phòng độc 3.2 Thực hành sử dụng trang, thiết bị phòng, chống độc để ứng cứu người bị ngộ độc, ngạt 3.3 Thực hành sử dụng trang, thiết bị cứu hỏa dập tắt đám cháy hóa học. MH03 Vận hành hệ thống làm hàng trên phương tiện chở hóa chất 40 Bài 1: Cấu trúc, trang thiết bị trên phương tiện chở hóa chất 40 1.1 Yêu cầu cấu trúc phương tiện chở hóa chất 40 1.2 Trang, thiết bị trên phương tiện chở hóa chất 43 Bài 2: Vận hành hệ làm hàng trên phương tiện chở hóa chất 47 2.1 Công tác chuẩn bị vận hành hệ làm hàng trên phương tiện chở hóa chất 47 2.2 Các yêu cầu vận hành hệ làm hàng trên phương tiện chở hóa chất 47 2.3 Những điều cần chú ý khi vận hành hệ làm hàng trên phương tiện chở hóa chất 50 M«n häc 01: Giíi thiÖu vÒ hãa chÊt Mã số môn học: MH01 Thời gian: 15 giờ Mục tiêu môn học: Học xong môn học này người học có khả năng: - Nắm được các thuật ngữ và khái niệm về hóa chất nói chung và hóa chất nguy hiểm; Vật liệu nổ công nghiệp nói riêng. - Hiểu được khả năng gây ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm sông nói riêng, từ đó thực hiện các biện pháp phòng, chống đảm bảo an toàn cho người, phương tiện và môi trường. 4
- BÀI 1. KHÁI NIỆM, THUẬT NGỮ, TÍNH CHẤT VÀ PHÂN LOẠI HÓA CHẤT I. CÁC THUẬT NGỮ VÀ KHÁI NIỆM CHUNG. 1.1. Hóa chất: Hóa chất là lĩnh vực vô cùng rộng lớn trong nghiên cứu khoa học và khoa học ứng dụng. ở mỗi lĩnh vực nghiên cứu khác nhau, người ta đã đưa ra các khái niệm về Hóa chất khác nhau ví dụ: “Hoá chất là thuật ngữ chỉ chung cho các chất, hợp chất trong tự nhiên có hoặc không tham gia các phản ứng hoá học; có thể thay đổi về chất và về lượng sau khi tham gia các phản ứng hoá học”v.v. Trong tài liệu này chúng ta sử dụng khái niệm Hóa chất của Luật Hóa chất nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam năm 2007 như sau: “ Hóa chất là đơn chất, hợp chất, hỗn hợp chất được con người khai thác hoặc tạo ra từ nguồn nguyên liệu tự nhiên, nguyên liệu nhân tạo. Cần phân biệt giữa hoá chất và hoá học: Hoá học là một môn khoa học nghiên cứu về các phản ứng của các chất trong tự nhiên. 1.2. Chất: Là đơn chất, hợp chất kể cả tạp chất sinh ra trong quá trình chế biến, những phụ gia cần thiết để đảm bảo tính chất lý, hóa ổn định, không bao gồm các dung môi mà khi tách ra thì chất đó không thay đổi. 1.3. Hỗn hợp chất: Là tập hợp của 2 hoặc nhiều chất mà giữa chúng không xảy ra phản ứng hóa học trong điều kiện bình thường. 1.4. Hóa chất: 1.4.1. Khái niệm Là hóa chất có một hoặc một số đặc tính nguy hiểm theo nguyên tắc phân loại và ghi nhãn hóa chất của Hệ thống hài hòa toàn cầu (Công ước STOKHOM 2001) sau đây: a/ Dễ nổ; b/ Ôxy hóa mạnh; c/ Ăn mòn mạnh; d/ Dễ cháy; đ/ Độc cấp tính; e/ Độc mãn tính; g/ Gây kích ứng với con người; h/ Gây ung thư hoặc có nguy cơ gây ung thư; i/ Gây biến đổi gen; k/ Độc đối với sinh sản; l/ Tích lũy sinh học; m/ Ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy; n/ Độc hại đến môi trường. 1.4.2. Các trạng thái nguy hiểm Tính nguy hiểm của các hóa chất được đề cập trong Quy chuẩn này bao gồm: 5
- *1. Nguy hiểm gây cháy Nguy hiểm gây cháy được xác định bằng nhiệt độ bắt cháy, các giới hạn bốc cháy và nhiệt độ tự cháy của các hóa chất. *2. Nguy hiểm đối với sức khoẻ được xác định bởi các tình huống sau: a. Trạng thái thể khí hoặc thể hơi gây ra kích thích đối với da, niêm mạc mắt, phổi hoặc có tác dụng độc hại. b. Ở trạng thái lỏng gây kích thích đối với da; c. Tính độc được xác định bằng: - LD50 đường miệng: có nghĩa là liều gây chết 50% đối tượng được thử nghiệm thực hiện qua đường ống; - LD50 da: có nghĩa là liều gây chết 50% đối tượng được thử nghiệm thực hiện qua đường da; - LC50: có nghĩa là nồng độ gây chết 50% đối tượng được thử nghiệm qua đường hô hấp. *3. Gây ô nhiễm nước Gây ô nhiễm nước là mối nguy hiểm được xác định bởi tính độc hại đối với người khi hòa tan trong nước, mùi vị cũng như sự ô nhiễm nước với mật độ xác định tương đối. *4. Nguy hiểm gây ô nhiễm không khí Gây ô nhiễm không khí được xác định bởi một trong các tình huống sau: - Giới hạn tác dụng khẩn cấp (EEL) hoặc LC50; - Áp suất hơi; - Tính hòa tan trong nước; - Mật độ tương đối của chất lỏng; - Mật độ hơi; *5. Nguy hiểm gây phản ứng Gây phản ứng là mối nguy hiểm được xác định bằng sự phản ứng với: - Các sản phẩm khác; - Nước; - Bản thân sản phẩm (phản ứng tự sinh). *6. Gây ô nhiễm sông Gây ô nhiễm sông là mối nguy hiểm được xác định bởi một trong các quy định từ (a) đến (d) như sau: a. Sự tích tụ vi sinh kèm theo nguy hiểm đối với sự sống trong nước, gây nhiễm bệnh cho con người hoặc cho hải sản; b. Làm hại các tài nguyên sống; c. Nguy hiểm đối với sức khoẻ con người; d. Giảm sự trong lành của môi trường; 1.5. ChÊt nguy hiÓm. Theo §iÒu 3 NghÞ ®Þnh sè 29/2005/N§-CP ngµy 10 th¸ng 3 n¨m 2005 cña ChÝnh phñ, quy ®Þnh danh môc hµng ho¸ nguy hiÓm vµ viÖc vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm trªn ®êng thñy néi ®Þa, chÊt nguy hiÓm ®îc hiÓu nh sau: 6
- ChÊt nguy hiÓm lµ nh÷ng chÊt hay hîp chÊt ë d¹ng khÝ, d¹ng láng hoÆc d¹ng r¾n cã kh¶ n¨ng g©y nguy h¹i tíi tÝnh m¹ng, søc khoÎ con ngêi, m«i trêng, an toµn vµ an ninh quèc gia khi vËn t¶i trªn ®êng thñy néi ®Þa(§TN§). 1.6. Hãa chÊt ®éc: Lµ hãa chÊt nguy hiÓm cã Ýt nhÊt mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh nguy hiÓm quy ®Þnh tõ ®iÓm ® ®Õn ®iÓm n, môc 1.1.5 cña phô lôc kÌm theo N§ 1.7. Hãa chÊt míi: Lµ hãa chÊt cha cã trong danh môc hãa chÊt Quèc gia, danh môc hãa chÊt níc ngoµi ®îc c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam thõa nhËn. 1.8. Ho¹t ®éng hãa chÊt: Lµ ho¹t ®éng ®µu t, s¶n xuÊt, sang chai, ®ãng gãi, mua b¸n, xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vËn chuyÓn, cÊt gi÷, b¶o qu¶n, sö dông, nghiªn cøu, thö nghiÖm, xö lý hãa chÊt th¶i bá, xö lý chÊt th¶i hãa chÊt. 1.9. Sù cè hãa chÊt: Lµ t×nh tr¹ng ch¸y, næ, rß rØ, ph¸t t¸n hãa chÊt cã nguy c¬ g©y h¹i cho con ngêi, tµi s¶n vµ m«i trêng. 1.10. Sù cè hãa chÊt nguy hiÓm: Lµ sù cè hãa chÊt g©y h¹i hoÆc cã nguy c¬ g©y h¹i lín, trªn diÖn réng cho con ngêi, tµi s¶n vµ m«i trêng vµ vît ra ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña c¬ së hãa chÊt. 1.11. §Æc tÝnh nguy hiÓm míi: Lµ ®Æc tÝnh nguy hiÓm ®îc ph¸t hiÖn nhng cha ®îc ghi trong phiÕu an toµn hãa chÊt 1.12. Nơi sinh hoạt Là những không gian dùng vào mục đích chung, bao gồm: hành lang, buồng ăn, buồng ở, văn phòng, trạm xá, nhà chiếu phim, phòng giải trí, phòng cắt tóc, và các không gian tương tự. 1.13. Khu vực hàng hóa Là các khu vực trên tàu có chứa các két hàng, các két lắng, các buồng bơm hàng kể cả buồng bơm, các két nước bẩn và các phần boong suốt toàn bộ không gian của thân tàu nằm trên các khoang được nêu ở trên. Khi các két độc lập được đặt ở các khoang hàng, các khoang cách ly, khoang dằn hay khoang rỗng ở phía lái của các khoang hàng tận cùng phía lái hoặc ở phía mũi của các khoang hàng tận cùng phía mũi thì chúng không thuộc khu vực hàng. 1.14. Buồng bơm hàng Là nơi lắp đặt bơm và các phụ tùng phục vụ cho việc bơm hàng mà Quy chuẩn này đã liệt kê. 1.15. Khoang phục vụ hàng Là các khoang nằm trong khu vực hàng dùng làm xưởng, tủ, kho có diện tích rộng từ 2 m2 trở lên để chứa các trang thiết bị làm hàng. 1.16. Khoang trống Là khoang kín nằm trong khu vực hàng ở phía ngoài két hàng, nhưng không phải là khoang hàng, khoang dằn, két dầu đốt, buồng bơm hàng hoặc bất kỳ khoang nào thuyền viên thường sử dụng. 7
- 1.17. Nơi phục vụ Là nơi dùng làm bếp, nơi để các dụng cụ nấu ăn, giàn vật liệu, phòng bưu kiện, phòng bảo quản, phòng làm việc và các hành lang đi lại xung quanh nơi này. 1.18. Két hàng Là két được thiết kế để chứa hàng. 1.19. Tàu hóa chất Là tàu được đóng mới hoặc hoán cải dùng để chở xô sản phẩm hóa chất ở dạng lỏng bất kỳ được liệt kê trong Phụ lục. 1.20. Khoang cách ly Là không gian nằm giữa hai vách ngăn hoặc boong thép kề nhau. Khoang này có thể là khoang rỗng hoặc khoang dằn. 1.21. Trạm điều khiển Là buồng đặt thiết bị vô tuyến điện, thiết bị lái tàu hoặc nguồn điện sự cố của tàu hoặc buồng đặt các thiết bị báo cháy và điều khiển dập cháy tập trung, nhưng không bao gồm các thiết bị chuyên dụng điều khiển chữa cháy có thể lắp đặt trong các khu hàng hóa. II. HÀNG HÓA NGUY HIỂM VÀ VẬT LIỆU NỔ CÔNG NGHIỆP 2.1. Hµng hãa nguy hiÓm 2.1.1. Mét sè kh¸i niÖm trong vËn chuyÓn Hµng hãa nguy hiÓm. - Kh¸i niÖm vÒ Hµng ho¸ nguy hiÓm. Theo NghÞ ®Þnh sè 29/2005/N§-CP ngµy 10 th¸ng 3 n¨m 2005 cña ChÝnh phñ, hµng hãa nguy hiÓm ®îc hiÓu nh sau: Hµng ho¸ nguy hiÓm lµ hµng ho¸ chøa chÊt nguy hiÓm cã kh¶ n¨ng g©y nguy h¹i tíi tÝnh m¹ng, søc kháe con ngêi, m«i trêng, an toµn vµ an ninh quèc gia khi vËn t¶i trªn §TN§. - Ngêi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm: Lµ tæ chøc, c¸ nh©n sö dông ph¬ng tiÖn ®Ó vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm trªn §TN§. - Ngêi thuª vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm: Lµ tæ chøc, c¸ nh©n giao kÕt hîp ®ång vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm trªn §TN§. - Ngêi göi hµng ho¸ nguy hiÓm: Lµ tæ chøc, c¸ nh©n cã tªn göi hµng ghi trªn giÊy vËn chuyÓn hµng ho¸ nguy hiÓm. - Ngêi nhËn hµng ho¸ nguy hiÓm: Lµ tæ chøc, c¸ nh©n cã tªn nhËn hµng ghi trªn giÊy vËn chuyÓn hµng ho¸ nguy hiÓm. - Ngêi xÕp, dì hµng ho¸ nguy hiÓm: Lµ tæ chøc, c¸ nh©n thùc hiÖn viÖc xÕp, dì hµng ho¸ nguy hiÓm t¹i c¶ng, bÕn thñy néi ®Þa. 2.1.2. Ph©n lo¹i Hµng hãa nguy hiÓm. LuËt IMDG code (International Martime Dageruos code) quy ®Þnh vÒ chuyªn chë hµng ho¸ nguy hiÓm trªn biÓn ®èi víi c¸c níc thµnh viªn cña IMO (International Martime Oganization) tham gia c¸c c«ng íc SOLAS; NghÞ ®Þnh th MARPOL. Níc ta lµ thµnh viªn cña tæ chøc Hµng h¶i quèc tÕ ®· ph©n lo¹i 8
- hµng ho¸ nguy hiÓm t¹i NghÞ ®Þnh sè 29/2005/N§/CP ngµy 10 th¸ng 3 n¨m 2005 ra lµm 9 lo¹i nh sau: (§iÒu 4) * Lo¹i 1: ChÊt næ. Theo TCVN 4586:1997 VLNCN (mét lo¹i chÊt næ) ®îc ph©n thµnh 6 nhãm nh sau: - Nhãm 1: Thuèc næ cã chøa lín h¬n 15% nitro este d¹ng láng, chøa chÊt Hexogen kh«ng gi¶m nh¹y, chøa Ten, PETN. - Nhãm 2: Thuèc næ Amonit, TNT, chÊt næ cã chøa Amoni nitrat, chÊt næ cã chøa kh«ng lín h¬n 15% nitro este d¹ng láng, chøa chÊt Hexogen gi¶m nh¹y, d©y næ, c¸c khèi thuèc næ måi. - Nhãm 3: Thuèc næ ®en vµ thuèc næ kh«ng khãi. - Nhãm 4: C¸c lo¹i kÝp næ. - Nhãm 5: C¸c lo¹i ®¹n khoan, ®¹n ®· nhåi thuèc næ. - Nhãm 6: C¸c lo¹i thuèc næ kh¸c. * Lo¹i 2: ChÊt khÝ dÔ ch¸y, ®éc h¹i Lo¹i nµy chia lµm 2 nhãm: - Nhãm 1: KhÝ gas dÔ ch¸y. - Nhãm 2: KhÝ gas ®éc h¹i * Lo¹i 3: ChÊt láng dÔ ch¸y Lo¹i nµy ®îc chia thµnh 2 cÊp: - CÊp I: lµ nh÷ng chÊt, hîp chÊt láng cã ®iÓm b¾t löa díi 28 0C, bay h¬i nhanh, rÊt dÔ ch¸y, næ. - CÊp II: lµ nh÷ng chÊt, hîp chÊt láng cã ®iÓm b¾t löa tõ 280C ®Õn 650C, dÔ bay h¬i. * Lo¹i 4: ChÊt r¾n dÔ ch¸y. Lo¹i nµy chia lµm 2 nhãm: - Nhãm 1: ChÊt r¾n cã thÓ tù ch¸y, khi ch¸y th× ph¸t nhiÖt, mét sè khi ch¸y ph¸t ra h¬i ®éc - Nhãm 2: ChÊt r¾n khi tiÕp xóc víi níc th× ph¸t ra khÝ ch¸y * Lo¹i 5: ChÊt ¤xy ho¸ Lµ nh÷ng chÊt khi tiÕp xóc víi Axit, Èm ít, nhiÖt ®é cao, ma s¸t hoÆc c¸c chÊt dÔ ch¸y th× x¶y ra hiÖn tîng «xi ho¸, ph©n gi¶i cã thÓ dÉn ®Õn ch¸y, næ. Lo¹i nµy chia lµm 2 nhãm: - Nhãm 1: ChÊt «xy ho¸ - Nhãm 2: Hîp chÊt «xit h÷u c¬ * Lo¹i 6: ChÊt ®éc h¹i, l©y nhiÔm Nhãm chÊt ®éc h¹i Nhãm chÊt l©y nhiÔm * Lo¹i 7: ChÊt phãng x¹; * Lo¹i 8: ChÊt ¨n mßn; * ChÊt vµ hµng ho¸ nguy hiÓm kh¸c. Lµ nh÷ng chÊt kh«ng thuéc c¸c lo¹i trªn mµ do kinh nghiÖm thÊy r»ng cã nh÷ng ®Æc tÝnh nguy hiÓm, theo quy ®Þnh cña kho¶n A ch¬ng VII C«ng íc SOLAS -74 (Safety of life at the sea-74) 9
- CÇn lu ý: Theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh nµy th× bao b×, thïng chøa hµng ho¸ nguy hiÓm cha ®îc lµm s¹ch bªn trong vµ bªn ngoµi sau khi ®· lÊy hÕt hµng ho¸ nguy hiÓm còng ®îc coi lµ hµng ho¸ nguy hiÓm t¬ng øng. 2.1.3. C¸c nh·n vµ th«ng b¸o vÒ hµng ho¸ nguy hiÓm *Quy ®Þnh cña IMO - Theo ®iÒu 4 PhÇn A ch¬ng VII cña C«ng íc SOLAS – 74, b¶n söa ®æi th× bao b× cã chøa hµng nguy hiÓm ph¶i ®îc ®¸nh dÊu b»ng chÊt cã ®é bÒn cao theo ®óng tªn kü thuËt, ph¶i cã nh·n ®Æc biÖt hoÆc g¾n nh·n haaoStencil hay th«ng b¸o. Ph¬ng ph¸p ®¸nh dÊu tªn kü thuËt ®óng hoÆc g¾n nh·n hay th«ng b¸o trªn vá ph¶i lµm sao cho vÉn cã thÓ nhËn ra c¸c th«ng tin nµy sau khi bÞ ngÊm níc biÓn 3 th¸ng. - Theo LuËt IMDG th× nh·n vµ th«ng b¸o ®îc Ên ®Þnh riªng cho mçi lo¹i hµng nguy hiÓm, ®é nguy h¹i ®îc biÓu thÞ b»ng mµu s¾c vµ biÓu tîng. Mµu s¾c vµ biÓu tîng th× theo tranh minh ho¹, trõ c¸c biÓu tîng, néi dung vµ sè th× mµu xanh l¸ c©y, ®á vµ xanh da trêi, cßn nh·n th«ng b¸o th× cã thÓ mµu tr¾ng. Sè biÓu thÞ lo¹i nÒn n»m ë gãc díi cïng cña nh·n hay th«ng b¸o, néi dung nh phÇn minh ho¹ vµ cã thÓ cã nh÷ng m« t¶ thªm. Tuy vËy, víi nhãm 7 th× néi dung thêng ghi trªn nh·n vµ th«ng b¸o ®Æc biÖt. Nõu néi dung ®îc dïng cho c¸c lo¹i kh¸c th× trong phÇn minh ho¹ chØ ®Ó nãi vÒ sù thèng nhÊt. Hµng ho¸ cã c¸c thuéc tÝnh phô nguy hiÓm th× ph¶i cã c¸c nh·n phô vÒ rñi ro hoÆc ph¶i cã th«ng b¸o biÓu lé nh÷ng nguy hiÓm nµy. Nh÷ng nh·n phô hoÆc th«ng b¸o rñi ro nµy kh«ng cÇn cã sè ph©n lo¹i ë gãc bªn díi cña nh·n. KÝch thíc cho bao b× kh«ng díi 100 mm x 100 mm trõ trêng hîp bao b× nhá cã thÓ mang nh·n nhá h¬n. C¸c th«ng b¸o cho c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i th× kh«ng díi 250 mm x 250 mm vµ ph¶i t¬ng øng víi mµu s¾c vµ biÓu tîng cña nh·n, ph¶i cã sè ph©n lo¹i víi chiÒu cao ch÷ sè kh«ng díi 25 mm. Mét sè hµng ho¸ nguy h¹i cÇn cã sè cña Liªn hîp quèc (UN number) th× sè cã mµu ®en, chiÒu cao kh«ng díi 65 mm hoÆc trªn nÒn tr¾ng, ë nöa díi cña th«ng b¸o hoÆc trong panen h×nh ch÷ nhËt, mµu da cam, chiÒu cao kh«ng díi 120 mm, chiÒu réng kh«ng díi 300 mm, ®êng viÒn ®en réng 10 mm g¾n ngay c¹nh th«ng b¸o. Ph¶i th¸o bá tÊt c¶ nh÷ng nh·n, th«ng b¸o hoÆc panen mµu da cam vµ c¸c dÊu hiÖu « nhiÔm biÓn ra khái ph¬ng tiÖn chuyªn chë hoÆc tÊm che ngay khi dì hµng vµ tÈy bá c¸c chÊt cßn sãt l¹i. LuËt IMDG nªu râ c¸c yªu cÇu chi tiÕt vÒ dÊu hiÖu, nh·n vµ th«ng b¸o. * Quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 29/2005/N§/CP ngµy 10 th¸ng 3 n¨m 2005 Kho¶n 1,2 ®iÒu 6 cña NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh vÒ ®ãng gãi, bao b× hµng ho¸ nguy hiÓm nh sau: 1. Hµng ho¸ nguy hiÓm thuéc lo¹i b¾t buéc ®ãng gãi th× ph¶i ®ãng gãi tríc khi vËn t¶i trªn ®êng thñy néi ®Þa. ViÖc ®ãng gãi hµng ho¸ nguy hiÓm thùc hiÖn theo TCVN vµ c¸c qui ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. 2. Bao b×, thïng chøa hµng hãa nguy hiÓm ph¶i ®óng tiªu chuÈn vµ d¸n biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm. KÝch thíc, ký hiÖu, mµu s¾c biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm thùc hiÖn theo qui ®Þnh t¹i môc 1 phô lôc sè 3 kÌm theo NghÞ ®Þnh nµy. 10
- Kho¶n 3,4 ®iÒu 6 cña NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh vÒ nh·n, biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm nh sau: 3. ViÖc ghi nh·n hµng ho¸ thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ ghi nh·n hµng ho¸ lu th«ng trong níc vµ hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu 4. Ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm ph¶i d¸n biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm. Nõu trªn mét ph¬ng tiÖn cã nhiÒu lo¹i hµng ho¸ nguy hiÓm kh¸c nhau th× ph¬ng tiÖn ph¶i d¸n ®ñ c¸c biÓu trng cña c¸c lo¹i hµng ho¸ ®ã. VÞ trÝ d¸n biÓu trng ë 2 bªn cña ph¬ng tiÖn. B¸o hiÖu nguy hiÓm h×nh ch÷ nhËt, mµu vµng cam, ë gi÷a cã ghi sè UN. KÝch thíc b¸o hiÖu qui ®Þnh t¹i môc 2 phô lôc sè 3 NghÞ ®Þnh nµy. VÞ trÝ d¸n b¸o hiÖu ë bªn díi biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm. 2.2. VËt liÖu næ c«ng nghiÖp. 2.2.1. Kh¸i niÖm VËt liÖu næ C«ng nghiÖp (VLNCN) bao gåm thuèc næ vµ c¸c phô kiÖn næ dïng trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ c¸c môc ®Ých d©n dông kh¸c. 2.2.2. Bao b× chøa VLNCN Ngoµi c¸c quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 29/2005/N§/CP vÒ nh·n, th«ng b¸o, biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm ®· nªu ë trªn, VLNCN cßn ®îc cô thÓ ho¸ theo TCVN 4586 : 1997 (môc 5.1.3): VLNCN ®îc vËn chuyÓn tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn kho dù tr÷, tõ kho dù tr÷ ®Õn kho tiªu thô ph¶i ë trong bao b× nguyªn cña nhµ m¸y s¶n xuÊt. Khi n¹p m×n b»ng c¬ giíi, cho phÐp vËn chuyÓn rêi trong c¸c m¸y n¹p tõ n¬i s¶n xuÊt hoÆc hko tiªu thô ®Õn n¬i næ m×n. Trong trêng hîp c¸c bao, hßm VLNCN ®· më ®Ó lÊy mÉu ®em thö th× tríc khi vËn chuyÓn ph¶i kÑp ch× l¹i c¸c bao hßm ®ã; trªn bao, hßm ph¶i ghi sè lîng cßn l¹i. Khi bèc dì, vËn chuyÓn nÕu hßm bÞ vì ph¶i xÕp VLNCN l¹i vµo hßm nguyªn. 2.2.3. Nh·n trªn bao b× VLNCN Môc 3.5, TCVN 4586 : 1997 qui ®Þnh mµu s¾c vµ ghi nh·n trªn bao b× chøa VLNCN nh sau: C¸c thái thuèc næ c¸c thïng, bao b×, tói ®ùng VLNCN ph¶i cã c¸c mµu s¾c kh¸c nhau ®Ó ph©n biÖt ®iÒu kiÖn sö dông. Mµu s¾c vá c¸c thái thuèc næ hoÆc v¹ch mµu trªn bao b× ®îc qui ®Þnh nh sau: + Mµu vµng ®èi víi thuèc næ an toµn dïng ®Ó ph¸ than, ®¸. + Mµu xanh ®èi víi thuèc næ an toµn dïng trong c¸c má lu huúnh, má dÇu + Mµu xanh l¸ c©y ®èi víi thuèc næ an toµn chØ dïng trong c¸c má kh«ng nguy hiÓm vÒ khÝ hoÆc bôi næ. + Mµu tr¾ng ®èi víi thuèc næ an toµn chØ dïng trªn mÆt ®Êt. + Mµu ®en ®èi víi thuèc næ chÞu nhiÖt dïng trong c¸c lç khoan dÇu khÝ. Chó ý: 1) NÕu thuèc næ nhËp ngo¹i cã qui ®Þnh mµu s¾c kh¸c víi qui ®Þng trªn ®©y th× ®îc gi÷ nguyªn mµu s¾c cña thuèc næ ®ã nhng ph¶i th«ng b¸o cho ngêi sö dông biÕt. 2) Cho phÐp nhåi thuèc næ thµnh thái vµo vá b»ng giÊy cã mµu s¾c tù nhiªn cña giÊy, nhng ph¶i d¸n hoÆc kÎ v¹ch chÐo cã mµu s¾c ®óng víi qui ®Þnh 11
- ®èi víi c¸c lo¹i thuèc næ ®ã t¹i qui ®Þnh nµy. - Trªn mçi thïng thuèc næ ph¶i cã nh·n hiÖu cña nhµ m¸y s¶n xuÊt ghi râ: ký hiÖu nhµ m¸y, tªn chÊt næ, sè thø tù ®ît s¶n xuÊt, khèi lîng mçi thïng, ngµy, th¸ng, n¨m s¶n xuÊt, thêi h¹n b¶o hµnh. - Trªn mçi thïng vµ hép ®ùng kÝp ph¶i cã nh·n ghi râ ký hiÖu nhµ m¸y chÕ t¹o, sè thø tù ®ît s¶n xuÊt, sè thø tù hßm, ngµy, th¸ng n¨m chÕ t¹o, sè lîng kÝp, c¸c th«ng sè vÒ ®iÖn trë kÝp, sè vµ thêi gian chËm (vi sai), thêi h¹n b¶o hµnh. III. Một số hóa chất có yêu cầu đặc biệt. 3.1. Dung dịch axeton xyanohydrin và laxtonitril (80% hoặc nhỏ hơn) 3.2. Dung dịch amoni nitrat 93% hoặc nhỏ hơn tính theo trọng lượng 3.3. Cacbon disunfua 3.4. Dietyl ete 3.5. Dung dịch Hydro Peroxyt 3.6. Hỗn hợp nhiên liệu động cơ chống gây nổ (chứa An Kyl chì) 3.7. Phốt pho vàng hoặc trắng 3.8. Propylen oxit và các hỗn hợp của etylen oxit/propylen oxit có hàm lượng etylen oxit không quá 30% theo trọng lượng. 3.9. Dung dịch natri clorat không lớn hơn 50%. 3.10. Lưu huỳnh lỏng 3.11. Các axit 3.12. Các sản phẩm độc hại 3.13. Hàng được bảo vệ bằng chất phụ gia 3.14. Hàng có áp suất hơi tuyệt đối lớn hơn 0,1013 Mpa ở 37,8oC 3.15. Hàng có nhiệt độ bốc cháy thấp và phạm vi cháy rộng 3.16. Nhiễm bẩn hàng 3.17. Yêu cầu thông gió tăng cường 3.18. Yêu cầu đặc biệt đối với buồng bơm hàng 3.19. Kiểm soát sự tràn hàng 3.20. Octyn nitrat, tất cả các đồng phân 3.21. Cảm biến nhiệt 3.22. Yêu cầu vận hành hàng hóa Bài 2: KHẢ NĂNG Ô NHIỄM CỦA HÓA CHẤT ĐỐI VỚI MÔI TRƯỜNG I. Khái quát về khả năng gây ô nhiễm môi trường của hóa chất. Phương tiện chở xô hóa chất cá khả năng gây ô nhiễm môi trường ở 2 lĩnh vực là: - Bản thân phương tiện. - Hàng là hóa chất do phương tiện chuyên chở. 1.1. Khả năng gây ô nhiễm môi trường của phương tiện chở hóa chất. Ô nhiễm do phương tiện thuỷ nội địa gây ra được hiểu là sự thải bất kỳ chất có hại từ phương tiện xuống vùng nước bao gồm cả sự bơm xả, thấm, rò rỉ, sự cố gây ra; 12
- Đối với phương tiện thủy nội địa nói chung, phương tiện chở hóa chất nói chung có khả năng gây ô nhiễm môi trường ở cá loại sau: Các chất có hại bao gồm: - Hỗn hợp dầu nước; Là hỗn hợp nước có chứa hàm lượng dầu bất kỳ. Loại này bao gồm dầu cặn, dầu bị rò rỉ từ động cơ chảy xuống lẫn với nước na canh không được xử lý làm sạch trước khi bơm ra ngoài. Do rò rỉ két chứa dầu bẩn ra ngoài. - Nước thải bẩn: Là các loại nước có ở trên tàu được tạo thành trong quá trình hoạt động của con người không được xử lý làm sạch trước khi bơm ra ngoài. - Chất thải rắn: Là các loại chất thải dạng rắn ở trên tàu được thải ra trong quá trình sản xuất và sinh hoạt của con người; - Các chất có hại: Là những chất bất kỳ từ tàu rơi xuống nước có khả năng gây nguy hiểm cho sức khỏe con người, làm hại các tài nguyên động thực vật, ảnh hưởng xấu đến các điều kiện sinh hoạt của con người và làm ảnh hưởng đến cảnh quan, giá trị của vùng nước đó; - Chất lỏng độc hại: Là chất bất kỳ được xếp vào chất loại X, Y, Z hoặc OS nêu ở Quy phạm TCN264 – 2000, hoặc các chất lỏng khác được tạm thời đánh giá là chất độc ở mức độ tương ứng với chất loại X, Y, Z hoặc OS theo Quy định tại Phụ lục II MARPOL 73/78 (theo phiên bản mới có hiệu lực từ ngày 01/01/2007); 1.2. Khả năng gây ô nhiễm môi trường của hóa chất do phương tiện thủy chở. Theo Quy định của Công ước MARPOL 73/78 ( phiên bản mới có hiệu lực từ ngày 01/01/2007); trong hàng ngàn loại hóa chất, chỉ có hơn 90 loại được cho là không độc hại. Như vậy hầu hết hóa chất đều có khả năng gây ô nhiễm với các phương diện và mức độ khác nhau, nhất là nhóm hóa chất thuộc loại hàng hóa nguy hiểm. Hình thức sự ô nhiễm của hóa chất biểu hiện như sau: 1.2.1. Ô nhiễm sông; Khi có hóa chất rơi, rò rỉ xuống sông làm vùng nước sông đó thay đổi theo chiều xấu đi các tính chất vật lý – hoá học – sinh học của nước, với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng, thể rắn làm cho nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật; làm giảm độ đa dạng sinh vật trong nước. Sự suy thoái của chất lượng nước, và những nguy hiểm khác về môi trường đã ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp lên sức khỏe con người, dẫn đến sự suy giảm sức khỏe và các bệnh tật liên quan, bao gồm cả các căn bệnh gây ra bởi vi trùng và côn trùng do sự thay đổi của khí hậu như sốt rét, vàng da .v.v. 1.2.2. Ô nhiễm không khí; Ô nhiễm môi trường không khí là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây ra sự tỏa mùi, có mùi khó chịu, giảm tầm nhìn xa do bụi, có thể ảnh hưởng đến, thậm chí nguy hiểm cho sức khỏe con người; làm động, thực vật, hệ sinh thái biến đổi theo chiều hướng xấu đi. 13
- Hóa chất có thể gây ô nhiễm không khi từ các hành vi sau: - Khi phương tiện chở các loại hóa chất có tính bay bụi, bốc hơi, bốc mùi mà không được che đậy, dùng thiết bị cách ly với môi trường cẩn thận. - Khí thoát ra trong quá trình thông gió, điều chỉnh nhiệt độ hầm hàng để bảo quản hóa chất trong khi vận chuyển không được làm sạch. - Quá trình xếp, dỡ hàng hóa chất bị rơi, vãi, vỡ bao gói hàng làm hóa chất khuếch tán vào không khí. II. HẬU QUẢ CÓ THỂ XẢY RA KHI BỊ Ô NHIỄM HÓA CHẤT 2.1. Đối với môi trường. Khi bị ô nhiễm hóa chất độc hại, môi trường nước sẽ bị thay đổi theo chiều xấu đi các tính chất vật lý – hoá học – sinh học của nước, với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng, thể rắn làm cho nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật; làm giảm độ đa dạng sinh vật trong nước; Không khí bị thay đổi thành phần, làm cho không khí không sạch hoặc gây ra sự tỏa mùi, có mùi khó chịu, giảm tầm nhìn xa do bụi, có thể ảnh hưởng đến, thậm chí nguy hiểm cho sức khỏe con người; làm động, thực vật, hệ sinh thái biến đổi theo chiều hướng xấu đi. Khi các phân tử hóa chất độc hại tích tụ trong khí quyển sẽ sinh ra hiện tượng mưa Acid; Thủng tầng Ozon là vấn đề toàn cầu đang quan tâm. 2.2. Đối với con người. Khi môi trường bị biến đổi theo chiều hướng xấu đi do ô nhiễm hóa chất độc hại sẽ đe dọa trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe và sự phát triển bình thường của con người. Có thể con người sẽ mắc các bệnh cấp tính hoặc mãn tính các bộ phận: Hệ hô hấp; Hệ tuần hoàn; Hệ thần kinh; Hệ tiêu hóa; Hệ cơ; Hệ xương; Hệ sinh dục có thể dẫn đến vô sinh hoặc sinh quái thai v.v. 2.3. Đối với hệ sinh thái. Khi bị ô nhiễm hóa chất độc hại, cũng như con người, hệ sinh thái động, thực vật sẽ bị biến đổi theo chiều hướng xấu đi: - Thảm thực vật “Lá phổi của trái đất” sẽ bị hủy hoại, có thể làm biến mất một số loài thực vật có lợi, phát sinh loài có hại cho hệ sinh thái. - Các loài động vật cũng chịu ảnh hưởng đến sự phát triển tương tự như con người. Một số loài động vật cũng có thể bị diệt vong do bị ô nhiễm hóa chất độc hại. III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGĂN NGỪA Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG DO DẦU VÀ HÓA CHẤT GÂY RA. Theo Luật Hóa chất 2007 và Quy chuẩn QCVN01: 2008/ BGTVT quy định về kiểm soát môi trường đề phòng bị ô nhiễm đối với phương tiện chở hóa chất như sau: 3.1. Quy định chung 3.1.1. Môi trường không gian hơi trong các két hàng, và trong một số trường hợp các không gian bao quanh các két hàng phải có thể kiểm soát được một cách đặc biệt. 3.1.2. Có 4 kiểu kiểm soát khác nhau cho các két hàng như sau: 14
- - Làm trơ bằng cách nạp vào các két hàng và các hệ thống ống liên quan được nêu trong Chương 14, các không gian bao quanh các két hàng một loại khí hoặc hơi không duy trì sự cháy, không phản ứng với hàng và duy trì trạng thái đó. - Làm đệm bằng cách nạp chất lỏng, khí hoặc hơi ngăn cách hàng khỏi không khí vào két hàng và các hệ thống đường ống liên quan và duy trì trạng thái đó. - Làm khô bằng cách nạp khí hoặc hơi khô có điểm sương từ -40 oC trở xuống ở áp suất khí quyển cho két hàng và hệ thống liên quan và duy trì trạng thái đó; - Thông gió cưỡng bức hoặc tự nhiên. 3.2. Khí làm trơ hoặc đệm các két hàng: 3.2.1. Một nguồn khí trơ thích đáng dùng để nạp và xả cho két hàng phải được chở theo hoặc được tạo ra ở trên tàu nếu nguồn trên bờ không có sẵn. Hơn nữa, phải đủ sẵn khí trơ trên tàu để bù cho những hao hụt thông thường trong lúc vận chuyển. 3.2.2. Hệ thống khí trơ trên tàu phải có khả năng duy trì được áp suất dư ít nhất bằng 0.007 MPa trong hệ thống chứa ở mọi thời gian. Hơn nữa hệ thống khí trơ không được làm tăng áp suất két hàng lên cao hơn áp suất đặt ở van an toàn của két; 3.2.3. Khi dùng đệm, phải bố trí nguồn cấp chất đệm tương tự như đòi hỏi đối với khí trơ ở trên. 3.2.4. Phải trang bị các phương tiện để theo dõi với chứa lớp phủ bằng khí để bảo đảm duy trì môi trường chính xác. 3.2.5. Hệ thống khí trơ hoặc đệm hoặc cả hai, khi được dùng với các hàng dễ cháy phải làm sao giảm đến mức tối thiểu sự phát sinh tĩnh điện trong lúc nhận chất làm trơ; 3.2.6. Thiết kế hệ thống khí trơ phải phù hợp các yêu cầu sau: - Trên tàu phải lắp hệ thống khí trơ và khi cần còn phải lắp đầu nối tiếp để tiếp thu khí trơ trên bến hoặc đưa khí trơ về bến; - Phải lắp thiết bị phòng chống hơi hàng lỏng di chuyển vào hệ thống khí trơ; - Hệ thống khí trơ phục vụ khoang hàng lỏng phải tách biệt hệ thống khí trơ ở các chỗ khác; - Khí thải giữa hệ thống khí trơ và hệ thống ống hàng lỏng nên dùng ống ngăn cách. Khi không sử dụng có thể tháo ra và dùng tấm ngầm bao kín đầu nối. 3.2.7. Yêu cầu về kiểm soát môi trường cho từng sản phẩm riêng Các kiểu kiểm soát môi trường đòi hỏi đối với từng sản phẩm cụ thể được đưa ra ở cột “h” trong Phụ lục. 3.3. Yêu cầu trang bị để ngăn ngừa ô nhiễm dầu. 22TCN 264-2000/ BGTVT quy định như sau: 3.3.1. Các tàu mới lắp động cơ diesel, không phân biệt là động cơ chính hay phụ có tổng công suất bằng hoặc lớn hơn 220 kW có thể được trang bị một trong hai phương án sau: (1) Máy phân ly dầu nước 15 ppm và két dầu bẩn, hoặc: (2) Két thu hồi hỗn hợp dầu nước và két dầu bẩn. 15
- 3.3.2. Các tàu mới lắp động cơ diesel không phân biệt là chính hay phụ, có tổng công suất máy từ 75 kW đến 220kW phải được trang bị ít nhất một két thu hồi hỗn hợp dầu nước và trang bị các khay hứng dầu, đường ống thu hồi (dưới những nơi có khả năng rò rỉ dầu của các thiết bị cung cấp dầu) về két thu hồi hỗn hợp dầu nước. 3.3.3. Các tàu mới có tổng công suất động cơ diesel nhỏ hơn 75 kW thường xuyên hoạt động trong khu vực nước bảo vệ đặc biệt hoặc các khu vực bãi tắm, các hồ nước du lịch như ở vịnh Hạ Long, Đồ Sơn, Vũng tàu, Hồ Tây, Hồ Hòa Bình v.v , và các khu nuôi trồng thủy sản phải trang bị các két như yêu cầu đối với các tàu nêu ở 1.3.2.2 Phần này. 3.3.4. Các tàu mới có tổng công suất động cơ diesel nhỏ hơn 75 kW không thường xuyên hoạt động trong khu vực nước được bảo vệ đặc biệt phải trang bị ít nhất một dụng cụ đơn giản như can nhựa, thùng phi để chứa các chất hại trên tàu để đưa lên trạm tiếp nhận để xử lý. 3.3.5. Các tàu hiện có, có tổng công suất máy như nêu ở 3.3.1;3.3.2, 3.3.3 phải trang bị két thu hồi hỗn hợp dầu nước hoặc két dầu bẩn trong lần kiểm tra định kỳ gần nhất kể từ ngày Quy phạm này bắt đầu có hiệu lực. 3.3.6. Tàu chở dầu, ngoài việc phải thỏa mãn các yêu cầu trang bị đã nêu từ 3.3.1 đến 3.3.4 của điều này còn phải thỏa mãn các yêu cầu về trang bị như sau: (1) Tàu chở dầu mới có trọng tải từ 500 tấn trở lên phải trang bị két lắng chứa nước rửa hầm hàng để xử lý hoặc chuyển đến các trạm tiếp nhận. Với tàu dầu hiện có có trọng tải từ 500 tấn trở lên phải trang bị két lắng sau lần kiểm tra định kỳ gần nhất kể từ ngày Quy phạm này bắt đầu có hiệu lực. Các tàu dầu có trọng tải dưới 500 tấn có thể dùng một khoang hàng làm két lắng. (2) Đối với các trạm cấp dầu lưu động, ngoài việc phải trang bị két lắng như tàu dầu còn phải trang bị khay hứng dầu (dưới những nơi rò rỉ dầu của các thiết bị cung cấp dầu) và két dầu bẩn. 1.4.3.7. Các tàu không thường xuyên hoạt động trong các vùng nước như đã nêu ở 1.4.3.3, khi có nhu cầu hoạt động trong các vùng nước đó phải có có biện pháp giữ lại các chất có hại trên tàu để chuyển đến các tàu thu gom, trạm tiếp nhận trên bờ xử lý. Cấm không được xả các chất có hại xuống các vùng nước đó. 3.3.8. Phương tiện không thường xuyên hoạt động trong các vùng nước như nêu ở 1.4.3.1, khi hoạt động trong các vùng nước đó phải có biện pháp giữ lại chất thải bẩn để chuyển đến các trạm tiếp nhận. 3.4. Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do dầu của tàu 3.4.1. Quy định chung - Phạm vi áp dụng Những quy định trong Phần này áp dụng cho Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do dầu của tàu và những sàn nổi khác sử dụng để khai thác khoáng sản thuộc vùng thuỷ nội địa. - Yêu cầu về trang bị 16
- Tàu dầu có trọng tải từ 500 tấn trở lên, các tàu khác không phải là tàu dầu có trọng tải từ 2000 tấn trở lên phải có Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do dầu của tàu được Đăng kiểm Việt Nam duyệt và để sẵn trên tàu để sử dụng. 3.4.2. Yêu cầu kỹ thuật. - Quy định chung Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do dầu của tàu gây ra (sau đây gọi là Kế hoạch) phải được lập có xét đến thông tin cơ bản về tàu gồm kiểu và kích thước của tàu, hàng hoá và tuyến hoạt động sao cho Kế hoạch khả thi và dễ sử dụng. - Ngôn ngữ. Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do dầu của tàu gây ra phải được soạn thảo bằng ngôn ngữ tiếng Việt. Đối với tàu nước ngoài liên doanh với Việt Nam hoạt động trên vùng thuỷ nội địa của Việt Nam thì ngôn ngữ trong bản Kế hoạch phải bằng ngôn ngữ mà thuyền trưởng, thuyền viên trên tàu sử dụng được và phải được dịch bằng tiếng Việt kèm theo. - Thủ tục báo cáo sự cố ô nhiễm dầu (1) Trong Kế hoạch phải quy định rằng thuyền trưởng hoặc sỹ quan trực ca phải thông báo ngay lập tức sự thải tức thời hoặc dự kiến thải cho các cơ quan quản lý chuyên ngành nơi gần nhất. (2) Các mục từ (a) đến (h) dưới đây phải đưa vào hạng mục báo cáo: (a) Tên tàu,cờ, kích cỡ và kiểu tàu; (b) Ngày tháng và thời gian xảy ra sự cố, vị trí, hành trình, tốc độ; (c) Tên trạm vô tuyến, ngày tháng và thời gian báo cáo tiếp theo, loại và số lượng hàng/ két chứa trên tàu, chủ hàng; (d) Chi tiết tóm tắt về khuyết tật/lượng thiếu hụt/tổn thất; (e)Chi tiết tóm tắt về ô nhiễm bao gồm loại dầu, lượng tổn thất ước tính, nguyên nhân tràn dầu, khả năng tràn dầu tiếp theo, điều kiện thời tiết và biển; (f) Chi tiết liên hệ với chủ tàu/nhà quản lý/đại lý bao gồm địa chỉ bưu điện, số điện thoại và số Fax; (h) Các hoạt động chống tràn dầu và hướng dịch chuyển của tàu. - Danh sách các tổ chức hoặc cá nhân cần liên hệ trong trường hợp xảy ra sự cố ô nhiễm sông do dầu Các đầu mối liên hệ với các cơ quan quản lý chuyên ngành, cảng và tàu mà tàu có quan hệ, ví dụ như chủ/người điều hành, đại lý, chủ hàng, người bảo hiểm, là những người cần thiết phải liên hệ nếu tàu liên quan đến tai nạn ô nhiễm dầu phải được lên danh sách và đưa vào Phụ lục. - Các hoạt động xử lý trực tiếp trên tàu nhằm loại bỏ hoặc kiểm soát sự thải sau tai nạn (1) Ít nhất các hạng mục từ (a) đến (c) sau đây phải được đưa vào hạng mục các hoạt động chống dầu tràn: (a) Bản miêu tả chi tiết các hành động nhằm khử bỏ hoặc kiểm soát sự thải dầu và người trực ca; (b) Quy trình khử bỏ dầu loang và chứa thích hợp cho dầu được khử, và vật liệu làm sạch; 17
- (c) Quy trình chuyển dầu từ tàu sang tàu khác. (2) Ít nhất các mục từ (a) đến (c) dưới đây phải được đưa vào Kế hoạch chống dầu tràn do tai nạn: (a) Ưu tiên hàng đầu là đảm bảo an toàn cho người và tàu; (b) Bản thông báo chi tiết về mức độ tổn thất cho tàu và do tai nạn dầu tràn gây ra phải được tập hợp và ước lượng sao cho có thể tiến hành các hoạt động nhằm ngăn chặn sự cố tiếp theo của tai nạn; (c) Bản hướng dẫn chi tiết về ổn định và những lưu ý về ứng suất hoặc danh mục thông báo cần thiết để đánh giá đặt tại văn phòng Chủ tàu hoặc bên liên quan khác. - Thủ tục và điểm liên lạc trên tàu nhằm xác định toạ độ hoạt động của tàu theo chương trình phòng chống ô nhiễm Quốc gia và Khu vực (1) Phải quy định trong Kế hoạch rằng thuyền trưởng và sỹ quan trực ca khác của tàu phải liên lạc với các cơ quan quản lý chuyên ngành trước khi tiến hành các hoạt động nhằm hạn chế sự thải. (2) Trong Kế hoạch phải có Bản hướng dẫn đầy đủ cho thuyền trưởng của tàu trong các hoạt động kiểm tra ô nhiễm đã được triển khai theo sự đề xướng của chủ tàu. - Thông tin khác Đăng kiểm có thể yêu cầu bổ sung vào các hạng mục quy định ở trên, những thông tin khác nhằm tiện lợi cho thuyền trưởng khi phải quyết định trong tình huống khẩn cấp. 3.5. Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do các chất lỏng độc hại của tàu 3.5.1. Quy định chung * Phạm vi áp dụng Những quy định trong Phần này áp dụng cho Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do các chất lỏng độc hại của tàu gây ra. * Yêu cầu về trang bị để ngăn ngừa ô nhiễm các chất lỏng độc hại của tàu Tàu chở chất lỏng độc hại (trong đó có hóa chất độc hại dạng lỏng) có trọng tải từ 300 tấn trở lên phải có Kế hoạch ứng cứu ô nhiễm sông do các chất lỏng độc hại của tàu gây ra được Đăng kiểm duyệt và được đặt ở một vị trí sẵn sàng để sử dụng. Quy định này áp dụng đối với các tàu nêu trên không chậm hơn ngày Quy phạm này có hiệu lực. 3.5.2. Các thuật ngữ và giải thích * Khái niệm chất lỏng độc hại Là chất có hại bất kỳ ở thể lỏng không phải các chất được nêu ở Phụ lục III, Phần 9 của Quy phạm này. * Hỗn hợp đồng thể: Là hỗn hợp gồm cặn và các chất độc lỏng và nước khi thải ra có nồng độ các chất độc lỏng dưới 25% nồng độ trung bình của các chất đó chứa trong két, hầm. * Hỗn hợp không đồng thể: Hỗn hợp không phải là hỗn hợp đồng thể. 18
- * Tàu chở hóa chất lỏng độc hại: là tàu được đóng để chở hoặc thích nghi cho việc chở xô các chất độc lỏng. Khái niệm này bao gồm cả tàu dầu và được sử dụng để chở xô chất độc lỏng một phần hoặc toàn bộ. * Phân loại chất lỏng độc hại. (1) Loại X là các chất độc lỏng độc hại được thải ra từ các hoạt động vệ sinh két hoặc xả nước dằn két trên tàu gây nên mối nguy hiểm lớn cho tài nguyên của nguồn nước ngoài tàu hoặc sức khỏe con người, do đó phải cấm thải ra môi trường nước ngoài tàu. (2) Loại Y là các chất độc lỏng độc hại được thải ra từ các hoạt động vệ sinh hoặc xả nước dằn két trên tàu gây nên mối nguy hiểm lớn cho tài nguyên của nguồn nước ngoài tàu hoặc sức khỏe con người, làm xấu các điều kiện giải trí hoặc cản trở các hình thức sử dụng khai thác nguồn lợi về sông, biển, do đó phải biện pháp hạn chế về hàm lượng và khối lượng chất lỏng thải ra môi trường nước ngoài tàu. (3) Loại C là các chất độc lỏng độc hại được thải ra từ các hoạt động vệ sinh hoặc xả nước dằn két trên tàu gây nên mối nguy hiểm không lớn cho tài nguyên của sông, biển hoặc sức khỏe con người, do đó phải biện pháp ít nghiêm ngặt để hạn chế về hàm lượng và khối lượng chất lỏng thải ra môi trường nước ngoài tàu. (4) Loại OS(Other Substances) là các chất độc lỏng không thuộc một trong các loại X,Y hoặc Z nêu ở trên chúng được xem như không gây hại cho sức khỏe con người, ít làm xấu điều kiện nghỉ ngơi hoặc gây cản trở cho việc sử dụng nguồn nước và đòi hỏi phải thận trọng trong khai thác. Việc thải nước lẫn các chất này hoặc các nước dằn, cặn hoặc các hỗn hợp chỉ chứa chất OS sẽ không phải áp dụng bất kỳ điều yêu cầu nào hạn chế việc thải ra môi trường nước ngoài tàu. 3.6. Yêu cầu trang bị việc bố trí trả hàng, két lắng,bơm và đường ống (Quy định tại QCVN01: 2008/BGTVT) 3.6.1. Tất cả các tàu được đóng trước ngày 01/7/1986 phải trang bị các hệ thống bơm và đường ống để đảm bảo mỗi két được thiết kế chở chất loại X hoặc Y không được giữ lại trên tàu một lượng cặn vượt quá 300 lít trong két và các đường ống liên kết và mỗi két thiết kế để chở chất loại Z không được giữ lại trên tàu một lượng cặn vượt quá 900 lít trong két và các đường ống liên kết. 3.6.2. Tất cả các tàu được đóng sau ngày 01/7/1986 nhưng trước ngày 01/01/2007 phải trang bị các hệ thống bơm và đường ống để đảm bảo mỗi két được thiết kế chở chất loại X hoặc Y không được giữ lại trên tàu một lượng cặn vượt quá 100 lít trong két và các đường ống liên kết và mỗi két thiết kế để chở chất loại Z không được giữ lại trên tàu một lượng cặn vượt quá 300 lít trong két và các đường ống liên kết. 3.6.3. Tất cả các tàu được đóng từ ngày 01/01/2007 phải trang bị các hệ thống bơm và đường ống để đảm bảo mỗi két được thiết kế chở chất loại X hoặc Y không được giữ lại trên tàu một lượng cặn vượt quá 75 lít trong két và các đường ống liên kết và mỗi két thiết kế để chở chất loại Z không được giữ lại trên tàu một lượng cặn vượt quá 5 lít trong két và các đường ống liên kết. 19
- 3.6.4. Các tàu được chứng nhận chở các chất loại X,Y hoặc Z phải có một hoặc nhiều cửa thải dưới đường nước. 3.6.5. Các tàu đóng trước ngày 01/01/2007 và được chúng nhận chở các chất loại Z, không yêu cầu bắt buộc phải bố trí cửa thải dưới đường nước như yêu cầu quy định ở mục 2.4.3.5 3.6.6. Két lắng: Không yêu cầu phải trang bị két lắng chuyên dùng, tuỳ theo điều kiện khai thác của tàu để trang bị két lắng dùng cho việc vệ sinh két tuy, nhiên có thể cho phép dùng két hàng làm két lắng. 3.6.7. Thiết bị ngăn ngừa thải chất lỏng độc hại (1) Đối với tàu mới, thiết bị ngăn ngừa thải chất lỏng độc hại quy định ở 1.2.2 (1 ) phải được trang bị phù hợp với loại và lý tính của chất lỏng độc hại chuyên chở và vùng nội thuỷ; (2) Phải trang bị bổ sung vào các thiết bị nêu ở (1) hệ thống rửa hầm bằng thông gió cho các tàu dự định khử cặn chất lỏng độc hại có áp suất hơi vượt quá 5 kPa ở 20oC bằng thông gió; Bất kể những yêu cầu đã nêu ở (1) và (2), hệ thống ngăn ngừa thải chất lỏng độc hại quy định phải lắp đặt trên tàu thỏa mãn những yêu cầu (1) và (2) dưới đây là két lắng, hệ thống hâm hàng (được giới hạn đối với tàu chỉ chở chất loại Y có điểm nóng chảy từ 15oC trở lên) và thiết bị để thải vào các phương tiện tiếp nhận: (a) Khi tàu dự định chở thường xuyên trong mỗi hầm chỉ một chất lỏng độc hại hoặc chất tương thích (nghĩa là một chất trong các chất lỏng độc hại không yêu cầu phải làm sạch hầm hàng để xuống hàng sau khi hầm hàng đã chứa một chất lỏng độc hại khác và đã dỡ hết chất này); (b) Khi tàu chỉ tiến hành thải nước rửa thu gom được từ việc làm sạch hầm hàng vào các phương tiện tiếp nhận thích hợp trước khi sửa chữa hoặc lên đà. (4) Bất kể những yêu cầu đã nêu ở (1) đến (2) trên, hệ thống ngăn ngừa thải chất lỏng độc hại được trang bị trên tàu chở chất lỏng độc hại có áp suất hơi vượt quá 5 kPa ở 20oC dự định khử cặn bằng thông gió phải là hệ thống rửa hầm bằng thông gió. Phụ lục: Danh mục các chất lỏng không phải là chất độc hại Các chất loại X, Y, Z và loại OS đã phân loại theo MARPOL 73/78 ( Phiên bản mới có hiệu lực từ ngày 01/01/2007) 1. Octyldecyl adipate 2. Acetonitrile 3. Acetone 4. Dung dịch Aminoethyldiethanolamine/Aminoethylethanol amine 5. Dung dịch 2- Amino -2-Hydroxymethyl -1, 3-propanediol (nồng độ 40% hoặc nhỏ hơn) 6. Bùn Sodium almino silicate 7. Sulphur 8. Rượu gốc Ethyl 9. Ethylene glycol butyl ether, Ethylene Glycol tert - butyl ether 10. Ethylene - vinyl acetate copolymer (nhũ tương) 11. Dung dịch Calsiumnitrate/Magnesium nitrate/Potassium chloride. 12. Parafin clo hóa (chứa 52% clo) 13. Dung dịch Magnesium chloride 20
- 14. Dung dịch Sodium chlorate (nồng độ 50% hoặc nhỏ hơn) 15. Olefins (C13 và lớn hơn, tất cả các đồng phân), alpha - Olefins (C13 - C18) 16. Bùn Kaolin 17. Dịch khoan:Dung dịch Calcium bromide Dung dịch Calcium chloride Dung dịch Sodium chloride 18. Dung dịch Glycine, muối sodium 19. Glycerin 20. Glycerol polyalkoxylate 21. Dung dịch Glucose, dung dịch Dextrse 22. Isopropyl acetate 23. Methyl acetate 24. 3 - Methyl - 3- Methoxy butyl acetate 25. Alcoholic beverages, n.o.s. 26. Alcohols (C13 trở lên), Behenyl alcohol 27. Dung dịch Vegetable portein (được thủy hóa) 28. Diethanolamine 29. Diethyl ether 30. Diethylene glycol 31. Diethylene glycol diethyl ether 32. Diethylene glycol ethyl ether 33. Diethylene glycol butyl ether 34. Dung dịch a xít Diethylenetriamine pentaacetic, pentasodium 35. Dipropylene glycol 36. Dịch Magnesium hydroxide 37. Butyl stearate 38. Bùn than 39. Dung dịch Sorbitol 40. Rượu gốc Tert - Amyl 41. Ethylene carbonate 42. Dịch Calcium carbonate 43. Tetraethylene glycol 44. Molasses 45. Glycerol triacetate 46. Triisopropanolamine 47. Triethylene glycol 48. Triethylene glycol butyl ether. 49. Tridecane 50. Tripropylene glycol 51. Lard 52. Dodecane (tất cả mọi đồng phân) 53. Dodecyl benzene 54. Dung dịch Urea/formaldehyde resin 55. Dung dịch Urea 56. Bùn Clay 57. n-Paraffins (C10 - C20) 58. Paraffin wax 59. Diheptyl phthalate, dioctyl phthalate 60. Dihexyl phthalate 61. Diheptyl phathalate 62. n- Butyl alcohol, sec - Butyl alcohol, tert - Butyl alcohol, Isobutyl alcohol 21
- 63. n- Propyl alcohol, Isopropyl alcohol 64. Propylene - butylene copolymer 65. Propylene glycol 66. Hexamethylene glycol 67. Hexylene glycol 68. Petrolatum 69. A xit Benzene tricarboxylic, trioctyl ester. 70. A xit béo (Na, C13 trở lên), Tridecanoic acid 71. Polyethylene glycols 72. Polyethylene glycol methyl ether 77. Nước 78 Hỗn hợpCetyl/Eicosil methacrylate 79. Dodecyl marhacrylate 80. Hỗn hợp Dodecyl/pentadecyl mathacrylate 81. Rược Metylic 82. Methyl ethyl ketone 83. 2 - Methyl - 2- hydroxy - 3 - butyne 84. 3 - Methyl - 3- methoxy butanol 85. 3 - Methoxyl - 1 - butanol 86. Latex (Carboxylated styrene - butadiene copolymers Stylene - butadien rubber) 87. Dung dịch Lignin sulphonic, sodium salt 88. Nước táo 89. Các chất được Chính quyền tạm thời đánh giá là chất độc ở mức độ tương ứng với chất bất kỳ. 90. Hỗn hợp của các chất nằm ngoài các chất loại X, Y, Z và loại OS đã phân loại theo MARPOL 73/78 ( Phiên bản mới có hiệu lực từ ngày 01/01/2007) Môn học 02 AN TOÀN LÀM VIỆC TRÊN PHƯƠNG TIỆN CHỞ HÓA CHẤT Mã số môn học :MH02 Thời gian :15 giờ Mục tiêu môn học : Học xong môn học này, người học có khả năng: - Nắm được các quy định an toàn làm việc trên phương tiện chở hóa chất - Biết cách sử lý người bị nạn; Sử dụng được các bình chữa cháy dập lửa đúng quy trình, có hiệu quả. Bài 1 CÁC QUY ĐỊNH VỀ AN TOÀN: 1.1. Qui định chung về an toàn lao động Người lao động được trang bị bảo hộ lao động và các dụng cụ được cung cấp trong thời gian làm việc. Người lao động phải sử dụng đúng mục đích và đủ các trang bị đã được cung cấp. 1. Trong thời gian làm việc người lao động không được đi lại nơi không thuộc phạm vi của mình. 2. Khi có sự cố hoặc nghi ngờ thiết bị có sự cố có thể xảy ra thì người lao động phải báo ngay cho người phụ trách an toàn biết. 3. Nếu không được phân công thì người lao động không được tự ý sử dụng và sửa chữa thiết bị. 22
- 4. Khi chưa được huấn luyện về qui tắc an toàn và vận hành thiết bị thì không được sử dụng hoặc sửa chữa thiết bị. 5. Các sản phẩm, hàng hoá vật tư, thành phẩm đóng gói, để cách tường 0.5 mét, cách xa cửa thoát nạn, cầu dao điện, phương tiện chữa cháy, tủ thuốc cấp cứu. 6. Khi sửa chữa máy phải ngắt công tắc điện và có biển báo mới sửa chữa. 7. Khi chuẩn bị vận hành máy hoặc sau khi sửa chữa xong phải kiểm tra lại dụng cụ, chi tiết có nằm trên máy không và không có người đứng trong vòng nguy hiểm mới cho máy vận hành. 8. Không được để dầu, mỡ, nhớt máy rơi vãi trên sàn, nơi làm việc. 9. Trong hầm hàng, mặt bong phải sắp xếp ngăn nắp gọn gàng, không để dụng cụ, dây điện, vật tư, trang thiết bị gây trở ngại đi lại. 10. Khi xảy ra sự cố tai nạn lao động, những người có mặt tại hiện trường phải: - Tắt công tắc điện cho ngừng máy; - Khẩn trương sơ cứu nạn nhân, báo ngay cho người phụ trách An toàn; - Tham gia bảo vệ hiện trường để người có trách nhiệm xử lý. 11. Người lao động có nghĩa vụ báo cáo cho Đại diện lãnh đạo An toàn về sự cố tai nạn lao động, về việc vi phạm nguyên tắc An toàn Lao động xảy ra tại nơi làm việc. 12. Khi thấy rõ nguy cơ xảy ra tai nạn tại nơi làm việc của mình, người lao động lập tức rời khỏi khu vực nguy hiểm và báo ngay cho người phụ trách an toàn để xử lý. 13. Không được tháo dỡ hoặc làm giảm hiệu quả các thiết bị an toàn Lao động có nơi làm việc. 14. Người lao động phải thực hiện theo sự chỉ dẫn của bảng cấm, bảng hướng dẫn an toàn nơi làm việc. 1.2. Điều kiện và trách nhiệm của người, phương tiện tham gia vận chuyển hàng hóa nguy hiểm. (Trích Nghị định sè 29/2005/N§/CP của Chính phủ) 1.2.1. §iÒu kiÖn ngêi tham gia vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm §iÒu 8, ch¬ng III cña NghÞ ®Þnh sè 29/2005/N§/CP qui ®Þnh: 1) ThuyÒn viªn lµm viÖc trªn c¸c ph¬ng tiÖn chuyªn dïng vËn t¶i x¨ng dÇu, khÝ ho¸ láng, ho¸ chÊt (trong ®ã cã c¶ vËt liÖu næ d©n dông) ph¶i ®îc ®µo t¹o vµ cã chøng chØ chuyªn m«n vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ nguy hiÓm theo qui ®Þnh cña Bé GTVT. 2) Thñ kho, ngêi xÕp , dì hµng ho¸ nguy hiÓm t¹i c¶ng, bÕn thñy néi ®Þa ph¶i ®îc tËp huÊn theo ch¬ng tr×nh cña Bé GTVT qui ®Þnh. 3) Ngêi ¸p t¶i, thñ kho, ngêi xÕp, dì hµng ho¸ nguy hiÓm t¹i kho cña c¸c chñ hµng trong c¶ng, bÕn thñy néi ®Þa ph¶i ®îc tËp huÊn vÒ hµng ho¸ nguy hiÓm theo qui ®Þnh cña c¸c c¬ quan ®îc nªu t¹i ®iÒu 7 cña NghÞ ®Þnh nµy (Bé NN vµ PTNT; Bé Y tÕ; Bé Th¬ng m¹i; Bé C«ng nghiÖp; Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ; Bé Tµi nguyªn vµ m«i trêng) 1.2.2. XÕp dì hµng ho¸ nguy hiÓm. §iÒu 9, ch¬ng III cña NghÞ ®Þnh trªn quy ®Þnh: 1) Ngêi xÕp, dì hµng ho¸ nguy hiÓm ph¶i thùc hiÖn xÕp dì hµng ho¸ nguy hiÓm theo qui ®Þnh cña c¸c c¬ quan ®îc nªu t¹i ®iÒu 7 cña NghÞ ®Þnh nµy. 23
- 2) C¨n cø c¸c qui ®Þnh cña c¬ quan ®îc nªu t¹i ®iÒu 7 NghÞ ®Þnh nµy vµ chØ dÉn cña ngêi göi hµng, thuyÒn trëng quyÕt ®Þnh s¬ ®å xÕp hµng ho¸ nguy hiÓm. ViÖc xÕp hµng ho¸ nguy hiÓm trªn ph¬ng tiÖn ph¶i theo ®óng s¬ ®å thuyÒn trëng quyÕt ®Þnh vµ ®îc chÌn lãt, ch»ng buéc phï hîp víi tÝnh chÊt cña tõng lo¹i, nhãm hµng nguy hiÓm. Kh«ng xÕp chung c¸c ko¹i hµng ho¸ cã thÓ t¸c ®éng lÉn nhau, lµm t¨ng møc ®é nguy hiÓm trong cïng mét khoang hoÆc hÇm hµng cña ph¬ng tiÖn. 3) ViÖc xÕp hµng ho¸ nguy hiÓm trong kho, b·i cña c¶ng, bÕn thñy néi ®Þa ph¶i theo híng dÉn cña thñ kho. C¨n cø chØ dÉn cña ngêi göi hµng, thñ kho híng dÉn, gi¸m s¸t viÖc xÕp dì hµng ho¸ trong kho, b·i vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong thêi gian hµng ho¸ nguy hiÓm lu t¹i kho, b·i cña c¶ng, bÕn thñy néi ®Þa. 4) §èi víi lo¹i, nhãm hµng ho¸ nguy hiÓm quy ®Þnh ph¶i xÕp dì, lu gi÷ ë n¬i riªng biÖt th× viÖc xÕp dê ph¶i thùc hiÖn ë cÇu c¶ng, bÕn riªng vµ lu gi÷ ë n¬i riªng biÖt. 5) Sau khi ®a hÕt hµng ho¸ nguy hiÓm ra khái kho, b·i th× n¬i lu gi÷ hµng ho¸ nguy hiÓm ph¶i ®îc lµm s¹ch ®Ó kh«ng ¶nh hëng ®Õn hµng ho¸ kh¸c. 1.2.3. §iÒu kiÖn ®èi víi ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm. §iÒu 10, ch¬ng III cña NghÞ ®Þnh trªn quy ®Þnh: Ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña LuËt GT§TN§, ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm cßn ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn s©u ®©y: 1. Cã giÊy chøng nhËn an toµn kü thuËt vµ b¶o vÖ m«i trêng theo quy ®Þnh cña c¬ quan §¨ng kiÓm phï hîp víi tõng lo¹i, nhãm hµng nguy hiÓm. 2. Ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm, sau khi xÕp dì hÕt hµng ho¸ nguy hiÓm nÕu kh«ng tiÕp tôc vËn t¶i lo¹i hµng ho¸ ®ã th× ph¶i ®îc lµm s¹ch theo quy tr×nh vµ ë n¬i quy ®Þnh. Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng chñ tr× phèi hîp víi c¸c c¬ quan kh¸c ®îc nªu t¹i ®iÒu 7 cña NghÞ ®Þnh nµy híng dÉn quy tr×nh vµ n¬i lµm s¹ch ph¬ng tiÖn sau khi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm. 1.2.4. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm §iÒu 11, ch¬ng III cña NghÞ ®Þnh trªn quy ®Þnh: Ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña LuËt GT§TN§ vµ c¸c quy ®Þnh cã liªn quan trong NghÞ ®Þnh nµy, ngêi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm cßn cã tr¸ch nhiÖm sau ®©y: 1. ChØ chÊp nhËn vËn t¶i khi cã giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm trªn §TN§. §èi víi lo¹i, nhãm, tªn hµng ho¸ quy ®Þnh ph¶i cã giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm vµ ®ãng gãi, bao b×, nh·n hµng, biÓu trng hµng ho¸ nguy hiÓm ®îc thùc hiÖn theo ®óng ®iÒu 6 NghÞ ®Þnh nµy. 2. KiÓm tra hµng ho¸ nguy hiÓm, b¶o ®¶m an toµn trong qu¸ tr×nh vËn t¶i. 3. Thùc hiÖn chØ dÉn cña ngêi thuª vËn t¶i vµ nh÷ng quy ®Þnh ghi trong giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm. 4. Híng dÉn thuyÒn trëng, ngêi l¸i ph¬ng tiÖn vÒ nh÷ng quy ®Þnh ph¶i chÊp hµnh khi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm trªn §TN§. 1.2.5. Tr¸ch nhiÖm cña thuyÒn trëng, ngêi l¸i ph¬ng tiÖn §iÒu 12, ch¬ng III cña NghÞ ®Þnh trªn quy ®Þnh: 24
- Ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña LuËt GT§TN§ thuyÒn trëng, ngêi l¸i ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm cßn cã tr¸ch nhiÖm sau ®©y: 1. ChÊp hµnh c¸c quy ®Þnh ghi trong giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm ®èi víi lo¹i, nhãm, tªn hµng ho¸ quy ®Þnh ph¶i cã giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm. 2. Thùc hiÖn c¸c chØ dÉn cña ngêi thuª vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm vµ chØ dÉn cña ngêi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm. 3. LËp Ýt nhÊt 04 bé hå s¬ hµng ho¸ nguy hiÓm; ngo¸i c¸c giÊy tê liªn quan ®Õn hµng ho¸ nguy hiÓm do ngêi thuª vËn t¶i cung cÊp, mçi bé hå s¬ ph¶i cã 01 giÊy vËn chuyÓn vµ 01 b¶n s¬ ®å xÕp hµng (01 bé göi ngêi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm, 01 bé göi ngêi thuª vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm, 01 bé göi ngêi xÕp dì hµng ho¸ nguy hiÓm vµ 01 bé lu t¹i ph¬ng tiÖn) 4. Ph©n c«ng thuyÒn viªn híng dÉn, gi¸m s¸t viÖc xÕp, dì hµng ho¸ nguy hiÓm trªn ph¬ng tiÖn; b¶o qu¶n hµng ho¸ nguy hiÓm trong qu¸ tr×nh vËn t¶i khi kh«ng cã ngêi ¸p t¶i hµng ho¸. 5. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lo¹i trõ hoÆc h¹n chÕ kh¶ n¨ng g©y h¹i cña hµng ho¸ nguy hiÓm; lËp biªn b¶n b¸o c¸o UBND ®Þa ph¬ng n¬i gÇn nhÊt vµ c¸c c¬ quan liªn quan ®Ó xö lý kÞp thêi khi ph¸t hiÖn hµng ho¸ nguy hiÓm cã sù cè, ®e do¹ ®Õn an toµn cña ngêi, ph¬ng tiÖn, m«i trêng vµ hµng ho¸ kh¸c hoÆc hki x¶y ra tai n¹n GT§TN§ trong qu¸ tr×nh vËn t¶i. Trêng hîp vît qu¸ kh¶ n¨ng, ph¶i b¸o ngay cho ngêi vËn t¶i vµ ngêi thuª vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm ®Ó cïng phèi hîp gi¶i quyÕt kÞp thêi. 1.2.6. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi thuª vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm §iÒu 13, ch¬ng III cña NghÞ ®Þnh trªn quy ®Þnh: Ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña LuËt GT§TN§, ngêi thuª vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm cßn cã tr¸ch nhiÖm sau ®©y: 1. Cã giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm do c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp ®èi víi lo¹i, nhãm, tªn hµng ho¸ nguy hiÓm quy ®Þnh phØa cã giÊy phÐp vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm. 2. LËp giÊy tê göi hµng ho¸ nguy hiÓm theo quy ®Þnh vµ giao cho ngêi vËn t¶i tríc khi xÕp hµng xuèng ph¬ng tiÖn, trong ®ã ghi râ: tªn hµng ho¸ nguy hiÓm; m· sè; lo¹i; nhãm hµng ho¸ nguy hiÓm; khèi lîng; lo¹i bao b×; sè lîng bao gãi; ngµy, n¬i s¶n xuÊt; hä tªn, ®Þa chØ ngêi göi hµng ho¸ nguy hiÓm, hä, tªn ngêi nhËn hµng ho¸ nguy hiÓm. 3. Th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho ngêi vËn t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm vÒ nh÷ng yªu cÇu ph¶i thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh vËn t¶i, híng dÉn xö lý trong trêng hîp cã sù cè do hµng ho¸ nguy hiÓm g©y ra, kÓ c¶ trong trêng hîp cã ngêi ¸p t¶i. ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c tæn thÊt ph¸t sinh do viÖc cung cÊp chËm chÔ, thiÕu chÝnh x¸c vÒ c¸c th«ng tin, tµi liÖu vµ chØ dÉn. 4. Cö ngêi ¸p t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm ®èi víi lo¹i, nhãm hµng ho¸ nguy hiÓm mµ c¸c c¬ quan ®îc nªu t¹i ®iÒu 7 NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh ph¶i cã ngêi ¸p t¶i. Ngêi ¸p t¶i hµng ho¸ nguy hiÓm chÞu tr¸ch nhiÖm thêng xuyªn híng dÉn, gi¸m s¸t viÖc xÕp, dì hµng ho¸ nguy hiÓm trªn ph¬ng tiÖn; cïng thuyÒn viªn b¶o qu¶n hµng ho¸ nguy hiÓm vµ xö lý khi cã sù cè x¶y ra trong qu¸ tr×nh vËn t¶i. 25
- 1.3. Quy định an toàn khi vận chuyển hóa chất. 1.3.1. Bảo vệ người làm công tác vận tải. 1.3.1.1. Trang, thiết bị bảo vệ - Để bảo vệ thuyền viên có nhiệm vụ làm hàng, trên tàu phải có các trang bị phòng hộ phù hợp bao gồm tạp dề, găng tay có ống dài, giày, tất thích hợp, trang phục làm việc áo liền quần sản xuất bằng nguyên liệu chống hóa chất, kính bảo hộ, mặt nạ. Trang phục và trang bị bảo hộ phải đảm bảo nguyên tắc toàn thân được bảo vệ. - Quần áo làm việc và thiết bị phải cất giữ ở chỗ dễ lấy và ở tủ chuyên dùng, trừ thiết bị mới chưa dùng và thiết bị đã giặt sạch chưa dùng. Những thiết bị này không được cất giữ ở nơi sinh hoạt của thuyền viên. Trang bị bảo vệ phải được sử dụng trong bất kỳ công việc nào có thể tạo ra nguy hiểm cho người. 1.3.1.2. Trang, thiết bị an toàn * Các tàu chở các loại hàng được liệt kê tại cột “o” của Bảng tóm tắt các yêu cầu tối thiểu ở Phụ lục phải có đủ thiết bị an toàn (nhưng không ít hơn 2 bộ hoàn chỉnh). Mỗi bộ thiết bị trang bị cho nhân viên làm việc trong khoang chứa đầy chất khí và làm việc ở đó ít nhất 20 phút. * Mỗi bộ thiết bị an toàn phải bao gồm: - Một thiết bị thở có khả năng chứa khí độc lập (không dùng ôxy dự trữ); - Quần áo, ủng, găng, mặt nạ đeo khít để bảo vệ; - Dây an toàn không cháy có đai chịu được tác dụng của các hàng được chở; - Đèn phòng nổ. Ngoài các thiết bị an toàn yêu cầu ở 2.2.2.2, tàu phải có các thiết bị sau: - Một bộ chai khí dự trữ được nạp đầy dành cho mỗi thiết bị thở; - Một máy nén khí riêng thích hợp cho việc cung cấp không khí cao cáp có độ tinh khiết yêu cầu; - Đường ống nạp có khả năng phân chia các chai không khí của thiết bị thở dự trữ; - Các chai không khí dự trữ được nạp đầy có tổng dung tích khi ít nhất 6000 lít cho mỗi thiết bị thở ở trên tàu. * Mỗi buồng bơm hàng của tàu chở hàng phải theo các yêu cầu 14.18 (QCVN01: 2008/BGTVT): “Đối với một số sản phẩm nhất định, buồng bơm hàng phải nằm ở độ cao của boong hoặc các bơm hàng phải được đặt ở trong két hàng” hoặc hàng liệt kê ở cột “k” trong bảng tóm tắt các yêu cầu tối thiểu Phụ lục thì phải trang bị thiết bị phát hiện hơi độc. Nếu không có thiết bị đó thì phải có: - Một hệ thống ống áp suất thấp có các chỗ nối ống mềm thích hợp để sử dụng với thiết bị thở theo yêu cầu ở 13.2.1(QCVN01: 2008/BGTVT): “Các tàu chở các loại hàng được liệt kê tại cột “o” của Bảng tóm tắt các yêu cầu tối thiểu ở Phụ lục phải có đủ thiết bị an toàn (nhưng không ít hơn 2 bộ hoàn chỉnh). Mỗi bộ thiết bị trang bị cho nhân viên làm việc trong khoang chứa đầy chất khí và làm việc ở đó ít nhất 20 phút”. Hệ thống này phải cung cấp dung lượng khí cao 26
- áp đủ để sau khi qua các thiết bị giảm áp, cung cấp đủ không khí áp suất thấp cho hai người làm việc trong một khoang có khí nguy hiểm trong ít nhất 1 giờ không phải dùng đến các chai không khí cho thiết bị thở từ 1 máy nén khí riêng thích hợp cho việc cung cấp không khí cao áp có độ tinh khiết yêu cầu, hoặc - Một lượng không khí tương đương cho vào chai dự trữ thay cho đường ống không khí áp suất thấp * Ít nhất một bộ thiết bị an toàn theo yêu cầu 13.2.2(QCVN01: 2008/BGTVT): “- Một thiết bị thở có khả năng chứa khí độc lập (không dùng ôxy dự trữ); - Quần áo, ủng, găng, mặt nạ đeo khít để bảo vệ; - Dây an toàn không cháy có đai chịu được tác dụng của các hàng được chở; - Đèn phòng nổ. Ngoài các thiết bị an toàn yêu cầu ở 13.2.1, tàu phải có các thiết bị sau: - Một bộ chai khí dự trữ được nạp đầy dành cho mỗi thiết bị thở; - Một máy nén khí riêng thích hợp cho việc cung cấp không khí cao cáp có độ tinh khiết yêu cầu; - Đường ống nạp có khả năng phân chia các chai không khí của thiết bị thở dự trữ; - Các chai không khí dự trữ được nạp đầy có tổng dung tích khi ít nhất 6000 lít cho mỗi thiết bị thở ở trên tàu.” phải được để trong tủ thích hợp, được đánh dấu rõ ràng ở chỗ dễ đến lấy gần buồng bơm hàng, các bộ thiết bị phòng hộ khác cũng phải để ở những chỗ thích hợp, được đánh dấu rõ ràng và dễ đến lấy. * Thiết bị thở phải được thuyền trưởng kiểm tra ít nhất 1 tháng 1 lần và việc kiểm tra này phải được ghi vào nhật ký của tàu. Trang bị an toàn phải được người có chuyên môn kiểm tra và thử mỗi năm một lần. * Phải trang bị một cáng phù hợp, đặt ở vị trí dễ tiếp cận để cáng người bị thương từ các khoang như buồng bơm hàng. * Các tàu dùng để chở một số hàng nhất định phải được trang bị thiết bị bảo vệ đường hô hấp và mắt thích hợp đủ để cho mọi người trên tàu thoát nạn trong trường hợp khẩn cấp, chúng phải tuân theo các yêu cầu sau: - Không cho phép dùng thiết bị bảo vệ hô hấp kiểu phin lọc; - Bình thường thiết bị thở chứa khí độc lập, phải làm việc được ít nhất 15 phút. - Thiết bị bảo vệ hệ hô hấp cho trường hợp khẩn cấp không được dùng vào việc cứu hỏa và làm hàng, và phải được đánh dấu rõ công dụng đó. * Trên tàu phải có thiết bị y tế sơ cứu kể cả thiết bị làm hồi tỉnh bằng ôxy và thuốc giải độc đối với hàng được chở. * Trên tàu phải có trang bị tắm khử độc và rửa mắt được đánh dấu rõ ràng, bố trí ở những vị trí thuận tiện cho sử dụng. Trang bị tắm khử độc và rửa mắt phải làm việc được trong mọi điều kiện môi trường. 27
- Bài 2 CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG CHÁY NỔ TRÊN PHƯƠNG TIỆN CHỞ HÓA CHẤT 2.1. Kiến thức cơ bản về sự cháy - Phòng, chống cháy 2.1.1. Định nghĩa về sự cháy: Nhà Bác học Nga Lômônôxôp là người đầu tiên chứng minh “cháy là sự hóa hợp giữa chất cháy với không khí” Đến năm 1773, nhà hóa học Pháp khẳng định rõ hơn “Cháy là sự hóa hợp giữa Oxy của không khí ”. Như vậy vào thế kỷ 18, từ những thể nghiệm hóa học công phu, con người đã chứng minh bằng khoa học: Cháy là một phản ứng Oxy hóa. ¨ Tóm lại bản chất của sự cháy được định nghĩa chính xác như sau: Cháy là một phản ứng hóa học, có tỏa nhiệt và phát ra ánh sáng. 2.1.2. Những yếu tố cần thiết cho sự cháy: Để hình thành sự cháy phải có đủ ba yếu tố là: - Chất cháy. - Nguồn nhiệt thích ứng. - Nguồn Oxy * Chất cháy: có ba loại: - Thể rắn: Gỗ, bông, vải, lúa gạo, nhựa, . - Thể lỏng: xăng dầu, benzen, axêtôn, - Thể khí: Axêtylen (C2H2), Oxyt Cacbon (CO), Mêtan (CH4). * Nguồn nhiệt: Trong thực tế sản xuất và đời sống có nhiều loại nguồn khác nhau có thể gây cháy như: - Nguồn nhiệt trực tiếp: Ngọn lửa trần (bếp lửa, đèn thắp sáng, bật diêm, đóm, .) - Nguồn nhiệt do ma sát sinh ra: Ổ máy móc bị thiếu dầu mỡ, ma sát giữ sắt với sắt, - Nguồn nhiệt do phản ứng hóa học giữa các chất hóa học với nhau. - Nguồn nhiệt do sét đánh. - Nguồn nhiệt do điện sinh ra như: chập mạch, quá tải, tiếp xúc kém, * Nguồn Oxy (O2): Oxy là thành phần tham gia phản ứng cháy và duy trì sự cháy. Để duy trì sự cháy phải có từ 14% – 21% lượng Oxy trong không khí. Nếu hàm lượng Oxy thấp hơn thì đám cháy khó có thể phát triển được. Thực tế môi trường chúng ta đang sống, hàm lượng Oxy luôn chiếm 21% thể tích không khí. Trong thực tế cá biệt, có một số loại chất cháy cần rất ít, thậm chí không cần cung cấp Oxy từ bên môi trường ngoài, vì bản thân chất cháy đó đã chứa đựng thành phần Oxy, dưới tác dụng của nhiệt, chất đó sinh ra Oxy tự do đủ để duy trì sự cháy. Ví dụ: Clorat Kaly (KCLO3), Permanganátkaly (KMnO4), Nitơrát Amôn (NH4No3). 28
- Xác định yếu tố cần thiết cho sự cháy hết sức quan trọng đối với công tác phòng cháy – chữa cháy, giúp cho lựa chọn phương pháp phòng cháy- chữa cháy thích hợp nhất. Muốn ngăn ngừa nạn cháy hoặc dập tắt đám cháy, ta chỉ cần loại trừ ba yếu tố trên. 2.1.3. Ký hiệu các loại đám cháy Chú dẫn: 1 Loại A: Các đám cháy vật liệu rắn thông thường 2 Loại B: Các đám cháy chất lỏng cháy được 3 Loại C: Các đám cháy khí và hơi 4 Loại D: Các đám cháy kim loại cháy được 5 Đám cháy liên quan đến các dây dẫn điện có điện 6 Loai F: Các đám cháy dầu ăn 2.2. Nguyên nhân gây ra cháy nổ. 2.2.1. Những nguyên nhân cơ bản gây ra cháy: * Do con người: - Cháy do sơ xuất: chủ yếu do con người thiếu kiến thức, thiếu hiểu biết về phòng cháy dẩn đến những sơ hở, thiếu xót như: đun nấu, hút thuốc ở những nơi có điều kiện dễ cháy, xử dụng xăng dầu, điện không đúng quy trình, không đề phòng cháy. - Vi phạm quy định an toàn PCCC: do con người thiếu ý thức, làm bừa làm ẩu, không chấp hành quy định, nội quy an toàn PCCC như: đun nấu, hút thuốc ở nơi cấm lửa, hàn cắt trên cao, phát động máy không cử người trông coi, - Trẻ em nghịch lửa: - Do bị đốt: + Phá hoại * Do thiên tai: Thường xảy ra ở vùng đồi núi, cây cao, nhà cao tầng mà hệ thống chống sét không đảm bảo, dể dẩn đến bị sét đánh, 29
- * Tự cháy: Là trường hợp ở một nhiệt độ nhất định, chất cháy tiếp xúc với không khí và tự cháy hoặc chất cháy gặp một chất khác xảy ra phản ứng hoá học có thể tự bốc cháy mà không cần sự cung cấp nhiệt từ bên ngoài. * Nguyên nhân tự cháy có các loại: + Tự cháy khi chất đó gặp nước: Natri (Na), Kali (K), Natrihydro Sun phát (thuốc nhộm) + Tự cháy do quá trình tích nhiệt: Thuốc lá, Nguyên liệu cán, chất thành đống, do quá trình sinh hoá tích nhiệt. Một số loại dầu thảo mộc như: dầu gai, dầu bông, do quá trình Oxy hoá, nhiệt độ tăng lên. + Tự cháy do tác động của các hoá chất. 2.2.2. Những nguyên nhân cơ bản gây ra cháy trên phương tiện chở hóa chất Nguyên nhân cháy, nổ trong thực tế rất đa dạng: có thể do phát sinh tia lửa ở gần các nguyên liệu là các chất dễ cháy như than, sản phẩm dầu mỏ; do người sản xuất thao tác không đúng quy trình; do sự thiếu quan tâm đầy đủ trong thiết kế công nghệ, thiết bị .v.v. Cháy nổ trên phương tiện chở hóa chất có thể do một số nguyên nhân chủ yếu sau đây: - Do thuyền viên vi phạm các nội quy an toàn về phòng chống cháy nổ như: sử dụng bật lửa, diêm ở nơi không được phép; hút thuốc trên tàu .v.v - Do thuyền viên vi phạm quy trình vận hành các trang thiết bị trên tàu; - Do chập, cháy điện trên tàu tạo ra tia lửa; Do sử dụng máy hàn, máy cắt trong quá trình vệ sinh bảo dưỡng sửa chữa khi chưa đảm bảo an toàn cháy nổ; - Nhiệt năng do động cơ hoạt động tỏa ra quá lớn, máy móc làm việc quá tải. Bề mặt của thiết bị, máy móc và các đường dẫn hơi nóng có nhiệt độ cao; - Điện năng do thiết bị điện tỏa ra quá lớn, quá tải, đoản mạch, dây tóc bóng đèn đứt sau khi chụp bảo vệ vỡ, hàn điện.v.v. - Nguồn nhiệt do dòng điện sét đánh trực tiếp tạo thành; - Nguồn nhiệt do các điện tích tĩnh điện tạo thành không được chuyển qua hệ thống tiếp mát. - Nguồn nhiệt do ma sát, các kim loại đen va chạm tạo thành như: đi giầy đinh, dây buộc kim loại v.v. - Nguồn nhiệt do khả năng tự cháy của các sản phẩm hóa chất và vật liệu cháy khác. - Do áp suất, nhiệt độ trong các hầm, khoang hay két chứa hàng tăng quá giới hạn an toàn. - Tàn lửa từ ống khói hay cổ xả của tàu mình hay tàu kế bên .v.v. - Do đốt, phá hoại; 2.3. Nhiệm vụ của thuyền viên trong phòng chống cháy nổ 2.3.1. Nhiệm vụ chung - Báo động cháy được phát ra trong mọi trường hợp có cháy. - Phải sử dụng mọi phương tiện thông tin để thông báo vị trí đám cháy. Cắt điện khu vực cháy. - Khẩn trương sử dụng các thiết bị chữa cháy tại chỗ phù hợp để khống chế và dập tắt đám cháy ngay từ lúc mới phát sinh. 30
- - Nếu không có khả năng dập tắt đám cháy thì phải đóng các cửa thông gió để hạn chế không khí thổi vào khu vực cháy. - Không được mở các cửa, nắp hầm, két mà ở đó có khói thoát ra, trừ khi đã mặc quần áo chống cháy, thiết bị thở và sẵn sàng các thiết bị chữa cháy. - Nếu xảy ra cháy khi đang giao/nhận hàng thì phải nhanh chóng đóng, ngắt toàn bộ các nguồn cung cấp có thể dẫn đến thoát dầu ra ngoài, gây cháy lớn. - Khi có báo động cháy: mọi người phải nhanh chóng đến vị trí tập trung - Thuyền phó báo cáo về quân số và phương tiện. - Khi xảy ra cháy ở trong cảng phải báo ngay cho lực lượng chữa cháy của cảng đó và lực lượng chữa cháy địa phương. - Thuyền viên phải biết được lối thoát, vị trí để phương tiện chữa cháy và sử dụng thành thạo các thiết bị đó. Thuyền phó chỉ huy chữa cháy trên boong, khu 2.3.2. Nhiệm vụ cụ thể của các thuyền viên khi xảy ra cháy nổ trên phương tiện: - Thuyền trưởng: Có mặt ở buồng Lái, chịu trách nhiệm chỉ huy chung, báo các bên liên quan và điều động tàu cho phù hợp; tiến hành kiểm tra theo danh mục kiểm tra cháy. - Thuyền phó: Có mặt tại hiện trường, trực tiếp chỉ huy chữa cháy. Xác định vị trí cháy, chỉ huy cứu người bị nạn, di chuyển tài sản, báo cáo thuyền trưởng. - Máy trưởng: Có mặt tại buồng máy, chạy bơm cứu hỏa, điều động máy, cắt điện khu vực cháy, trực tiếp vận hành trạm CO 2 (khi cần); Hỗ trợ ứng cứu khi có yêu cầu. - Thủy thủ số 1: Có mặt tại hiện trường, trực tiếp sử dụng các phương tiện chữa cháy phù hợp để chữa cháy theo lệnh. - Thủy thủ số 2: Có mặt tại hiện trường, trực tiếp sử dụng các phương tiện chữa cháy phù hợp để chữa cháy theo lệnh. - Thợ máy số 1: Có mặt tại hiện trường, đóng các cửa thông gió theo lệnh, hỗ trợ nhóm ứng cứu và tham gia di chuyển tài sản, cứu nạn nhân. - Thợ máy số 2: Có mặt tại hiện trường, dùng lăng vòi phun nước làm mát người chữa cháy, khu vực cháy và di chuyển tài sản theo lệnh. 2.4. Các quy định về phòng, chống cháy nổ. 2.4.1. Các chỉ dẫn phòng cháy trên phương tiện. 2.4.1.1. Sơ đồ chỉ dẫn về phòng cháy và chữa cháy Sơ đồ chỉ dẫn về phòng cháy và chữa cháy phải thể hiện được các hạng mục công trình, hệ thống đường nội bộ, lối thoát nạn, hướng thoát nạn, vị trí nguồn nước chữa cháy và phương tiện chữa cháy; tùy theo tính chất, đặc điểm hoạt động cụ thể, sơ đồ chỉ dẫn về phòng cháy và chữa cháy có thể tách thành những sơ đồ chỉ dẫn riêng thể hiện một hoặc một số nội dung trên. 2.4.1.2. Biển cấm, biển báo và biển chỉ dẫn trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy: Biển cấm, biển báo và biển chỉ dẫn trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trong mọi lĩnh vực nói chung và trên phương tiện chở xăng dầu nói riêng, phải tuân thủ quy định tại thông tư số 04/ 2004 - BCA ngày 31/ 03/ 2004 của Bộ Công an Hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 35/ 2003 - NĐ - CP ngày 31
- 04/ 04/ 2004 của Chính phủ về thực hiện một số điều của Luật phong cháy, chữa cháy. Cụ thể là: a. Biển cấm lửa (biển cấm ngọn lửa trần), biển cấm hút thuốc, biển cấm cản trở lối đi lại, biển cấm dùng nước làm chất dập cháy. Đối với những nơi sản xuất, bảo quản, sử dụng vật liệu nổ, khí đốt hóa lỏng, xăng dầu và những nơi tương tự khác có tính chất nguy hiểm cháy, nổ cao cần thiết cấm hành vi mang diêm, bật lửa, điện thoại di động và các thiết bị, vật dụng, chất có khả năng phát sinh ra tia lửa hoặc lửa thì có biển phụ ghi rõ những vật cần cấm; b. Biển báo khu vực hoặc vật liệu có nguy hiềm cháy, nổ; c. Biển chỉ dẫn về phòng cháy và chữa cháy là biển chỉ hướng thoát nạn, cửa thoát nạn và chỉ vị trí để điện thoại, bình chữa cháy, trụ nước, bến lấy nước chữa cháy và phương tiện chữa cháy khác. Các loại hàng hóa nguy hiểm phải ghi đúng tên kỹ thuật của loại hàng đó không được sử dụng đơn thuần các tên gọi thương mại. Các kiện hàng nguy hiểm phải có các biển báo, nhãn hiệu để làm rõ tính chất nguy hiểm của hàng hóa bên trong. Nơi làm việc nguy hiểm phải treo biển “ CHÚ Ý- NGUY HIỂM – KHÔNG PHẬN SỰ MIỄN VÀO” và phải có các hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng các trang thiết bị an toàn ngay khi người lao động chuẩn bị vào khu vực đó. Bộ phận quản lý an toàn lao động phải kiểm tra người lao động về việc tuân thủ tuyệt đối các qui định sử dụng các trang thiết bị bảo hộ lao động. Stt Báo hiệu Nội dung 1 Phải làm/ phải thực hiện 2 Cấm làm 3 Cấm hút thuốc 32
- 4 Lối đi an toàn 5 Vị trí đặt thiết bị chữa cháy 6 Chú ý nguy hiểm 2.4.2. Các văn bản Pháp luật về phòng, chống cháy nổ. - Nghị định số 35/2003 NĐ-CP ngày 04/ 04/ 2003 của Chính phủ Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật phòng cháy và chữa cháy ` Điều 3. Trách nhiệm phòng cháy và chữa cháy của người đứng đầu cơ quan, tổ chức Người đứng đầu cơ quan, tổ chức trong phạm vi quản lý và nhiệm vụ quyền hạn của mình có trách nhiệm: 1. Ban hành các quy định, nội quy và biện pháp về phòng cháy và chữa cháy; 2. Tổ chức thực hiện các quy định, nội quy, điều kiện an toàn, biện pháp về phòng cháy và chữa cháy và yêu cầu về bảo đảm an toàn phòng cháy và chữa cháy theo quy định của pháp luật; 3. Tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, kiến thức phòng cháy và chữa cháy; huấn luyện nghiệp vụ phòng cháy và chữa cháy; xây dựng phong trào quần chúng tham gia hoạt động phòng cháy và chữa cháy; quản lý và duy trì hoạt động của đội dân phòng, đội phòng cháy và chữa cháy cơ sở hoặc đội phòng cháy và chữa cháy chuyên ngành; 4. Kiểm tra an toàn về phòng cháy và chữa cháy; xử lý hoặc đề xuất xử lý các hành vi vi phạm quy định, nội quy về phòng cháy và chữa cháy; tổ chức khắc phục kịp thời các thiếu sót, vi phạm quy định an toàn về phòng cháy và chữa cháy; 5. Trang bị phương tiện phòng cháy và chữa cháy; chuẩn bị các điều kiện phục vụ chữa cháy; xây dựng và tổ chức thực tập phương án chữa cháy; tổ chức chữa cháy và giải quyết khắc phục hậu quả cháy; 6. Bảo đảm kinh phí cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy; 33
- 7. Tổ chức thống kê, báo cáo theo định kỳ về tình hình phòng cháy và chữa cháy; thông báo kịp thời cho cơ quan Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy trực tiếp quản lý những thay đổi lớn có liên quan đến bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy của cơ quan, tổ chức mình; . Phối hợp với các cơ quan, tổ chức và hộ gia đình xung quanh trong việc bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy; không gây nguy hiểm cháy, nổ đối với các cơ quan, tổ chức và hộ gia đình lân cận; 9. Tổ chức tham gia các hoạt động phòng cháy và chữa cháy khi có yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền. Điều 5. Trách nhiệm phòng cháy và chữa cháy của cá nhân 1. Chấp hành quy định, nội quy về phòng cháy và chữa cháy và yêu cầu về phòng cháy và chữa cháy của người hoặc cơ quan có thẩm quyền; thực hiện nhiệm vụ phòng cháy và chữa cháy theo chức trách, nhiệm vụ được giao. 2. Tìm hiểu, học tập pháp luật và kiến thức về phòng cháy và chữa cháy trong phạm vi trách nhiệm của mình; bảo quản, sử dụng thành thạo các phương tiện phòng cháy và chữa cháy thông dụng và các phương tiện phòng cháy và chữa cháy khác được trang bị. 3. Bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy trong quá trình sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt, các thiết bị, dụng cụ sinh lửa, sinh nhiệt và trong bảo quản, sử dụng chất cháy; kịp thời khắc phục các thiếu sót, vi phạm quy định an toàn về phòng cháy và chữa cháy. 4. Tham gia các hoạt động phòng cháy và chữa cháy ở nơi cư trú, nơi làm việc; tham gia đội dân phòng, đội phòng cháy và chữa cháy cơ sở hoặc đội phòng cháy và chữa cháy chuyên ngành theo quy định; góp ý, kiến nghị với chính quyền địa phương nơi cư trú, với người đứng đầu cơ quan, tổ chức nơi làm việc về các biện pháp bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy. 5. Ngăn chặn nguy cơ trực tiếp phát sinh cháy và những hành vi vi phạm quy định an toàn về phòng cháy và chữa cháy. 6. Báo cháy và chữa cháy kịp thời khi phát hiện thấy cháy; chấp hành nghiêm lệnh huy động tham gia chữa cháy và hoạt động phòng cháy và chữa cháy khác. 2.5. Yêu cầu bố trí trang, thiết bị phòng, dập cháy trên phương tiện chở hóa chất 2.5.1. Các buồng bơm hàng Hệ thống chữa cháy kiểu cố định của buồng bơm hàng. - Khoang bơm hàng trên tàu phải lắp hệ thống CO2 dập lửa cố định; - Số lượng chất chữa cháy CO 2 phải phù hợp quy định đối với khoang bơm dầu của tàu dầu theo TCVN 5801: 2005; - Thiết bị tự động phát âm thanh, ánh sáng báo động chữa cháy của hệ thống chữa cháy CO2 kiểu cố định phải sử dụng an toàn trong hỗn hợp hơi nước và khí của hàng chở; - Nếu dùng CO 2 để dập lửa không thích hợp với hàng vận chuyển trên tàu thì buồng bơm hàng này phải có hệ thống chữa cháy cố định khác do Đăng kiểm chấp thuận. 34
- 2.5.2. Khu vực hàng 2.5.2.1. Mỗi tàu phải được trang bị một hệ thống bọt cố định trên boong theo các yêu cầu từ 10.3.2 đến 10.3.12. 2.5.2.2. Chỉ được cấp một kiểu bọt có độ giãn nở cao và nó phải có hiệu quả đối với số lượng hàng lớn nhất có thể phải chở. Đối với hàng mà bọt không có tác dụng hoặc không phù hợp phải có thêm các hệ thống được Đăng kiểm chấp nhận. Không được dùng những loại bọt protein thông thường. 2.5.2.3. Hệ thống cấp bọt phải có khả năng cấp bọt tới toàn bộ diện tích boong các két hàng cũng như vào trong các két hàng bất kỳ mà boong của chúng giả sử bị thủng. 2.5.2.4. Hệ thống bọt cố định trên boong phải có khả năng vận hành đơn giản và nhanh. Trạm điều khiển chính cho hệ thống phải được bố trí hợp lý ở bên ngoài khu vực hàng kề với các buồng ở, dễ tiếp cận và vận hành được trong trường hợp có cháy trong khu vực được bảo vệ. 2.5.2.5. Lượng cấp dung dịch bọt không được nhỏ hơn lưu lượng lớn nhất trong các điều kiện sau. - Đối với tàu có trọng tải 4000 tấn trở lên: + 2 lít/min trên 1 m2 diện tích boong các két hàng bằng tích của chiều rộng lớn nhất của tàu với kích thước tổng chiều dài các khoang két hàng; + 20 lít/min trên 1m2 diện tích mặt cắt ngang của két có diện tích mặt cắt ngang lớn nhất; + 10 lít/min trên 1m2 diện tích được bảo vệ bằng súng phun lớn nhất, với diện tích như vậy hoàn toàn ở về phía trước súng phun, nhưng không nhỏ hơn 1250 lít/min. - Đối với các tàu có tải trọng nhỏ hơn 4000 tấn: Lưu lượng cấp bọt tối thiểu của súng phun phải được Đăng kiểm chấp nhận, nhưng không được nhỏ hơn trị số lớn nhất trong các số dưới đây: + 0,6 lít/min trên 1 m2 diện tích khoang hàng (là chỉ chiều rộng lớn nhất của tàu nhân với chiều dài khoang hàng); + 6 lít/min trên 1 m2 diện tích mặt cắt ngang lớn nhất của khoang hàng. 2.5.2.6. Bọt có độ dãn nở cao phải đủ để đảm bảo tạo bọt ít nhất trong 30 phút khi dùng tốc độ cấp dung dịch cao nhất như quy định ở 10.3.5. 2.5.2.7. Bọt từ hệ thống bọt cố định phải được cấp bằng các súng phun và các vòi rồng bọt. Mỗi súng phun phải phân phối được ít nhất 50% bọt theo yêu cầu. Lưu lượng của súng phun bất kỳ phải ít nhất bằng 10lít/min dung dịch bọt trên 1 m2 diện tích boong được súng phun đó bảo vệ khi diện tích này hoàn toàn ở phía trước súng phun, lưu lượng đó không được nhỏ hơn 1250 lít/min. Đối với những tàu dưới 4000 tấn trọng tải, lưu lượng tối thiểu của súng phun phải được Đăng kiểm chấp thuận. 2.5.2.8. Khoảng cách từ súng phun đến điểm xa nhất của diện tích được bảo vệ không quá 75% khoảng phun xa của súng phun ở điều kiện không khí yên tĩnh. 35
- 2.5.2.9. Súng phun và chỗ nối cho vòi rồng bọt phải được đặt cả ở mạn phải và trái tại mặt trước của thượng tầng đuôi hoặc các buồng ở đối diện với khu vực hàng. 2.5.2.10. Vòi rồng bọt phải dễ thao tác khi chống cháy và bao phủ hết các khu vực được súng phun bảo vệ. Lưu lượng của vòi rồng bất kỳ không được nhỏ hơn 400 lít/min và khoảng phun xa của nó ở điều kiện không khí yên tĩnh không được nhỏ hơn 15 m. Số vòi rồng bọt được trang bị không được ít hơn 4. Số lượng và sự bố trí các lỗ xả bọt chính phải sao cho bọt từ ít nhất 2 vòi rồng có thể hướng tới được phần bất kỳ của diện tích boong các két hàng. 2.5.2.11. Trên ống dẫn bọt chính và trên đường ống cứu hỏa chính là một phần hợp thành của hệ thống bọt trên boong, phải trang bị các van ngay trước vị trí súng phun bất kỳ để cách ly các đoạn bị hư hỏng của các đường ống chính này. 2.5.2.12. Sự hoạt động của hệ thống bọt trên boong ở công suất quy định phải cho phép sử dụng đồng thời một số lượng yêu cầu tối thiểu các vòi phụt nước ở áp suất quy định từ đường cứu hỏa chính. 2.5.2.13. Các tàu chở một số lượng hàng hạn chế phải được bảo vệ bằng các trang bị dự phòng được Đăng kiểm chấp thuận khi chúng phù hợp với các sản phẩm có liên quan như hệ thống bọt trên boong được yêu cầu đối với đa số hàng dễ cháy. 2.5.2.14. Phải có thiết bị xách tay phù hợp đối với các sản phẩm được chở và được duy trì ở tình trạng làm việc tốt. 2.5.2.15. Khi chở các hàng dễ cháy, tất cả các nguồn gây lửa phải được loại trừ khỏi những vị trí nguy hiểm được chỉ dẫn ở 9.2. 2.5.3. Đối với thiết bị điện. 2.5.3.1. Thiết bị điện phải đảm bảo sao cho giảm đến mức tối thiểu nguy cơ cháy và nổ do sản phẩm dễ cháy gây ra. Trang bị điện thỏa mãn Chương này không được coi là nguồn gây lửa đề cập ở 7.2.3 khi có xét đến yêu cầu ở 9.1.4. 2.5.3.2. Khi hàng hóa đặc biệt có thể gây hư hỏng cho vật liệu thường được dùng trong các thiết bị điện thì phải xét kỹ tính đặc thù của vật liệu được chọn dùng làm vật liệu dẫn diện, cách điện, bộ phận kim loại khi cần thiết, những bộ phận này phải được bảo vệ tránh tiếp xúc với khí hoặc hơi có thể gặp phải. 2.5.3.4. Thiết bị điện và dây dẫn không được đặt ở vị trí nguy hiểm nêu ở 2.5.3.2 trừ khi cần thiết cho mục đích vận hành, cho phép các trường hợp ngoại lệ như liệt kê ở 2.5.3.3. 2.5.3.5. Khi thiết bị điện được lắp đặt ở vị trí nguy hiểm như nêu ở phần này, nó phải được Đăng kiểm đồng ý và do cơ quan chức năng được Đăng kiểm công nhận chứng nhận thiết bị này làm việc được ở trong môi trường dễ cháy liên quan như đã chỉ ra ở cột (i) trong Phụ lục. - Các két hàng và đường ống hàng Không cho phép lắp đặt thiết bị điện - Các buồng bơm hàng và buồng bơm trong khu vực hàng: 36
- + Các thiết bị chiếu sáng có kiểu vỏ được nén áp suất dư hoặc phòng tia lửa. Hệ thống chiếu sáng phải được chia ít nhất thành hai mạch nhánh. Các công tắc và thiết bị bảo vệ phải ngắt tất cả các cực và pha và phải được đặt ở vị trí không nguy hiểm; - Các khoang kín hoặc nửa kín có đặt các ống chứa hàng, các khoang kín hoặc nửa kín ở ngay bên trên các két hàng (ví dụ, giữa các boong) hoặc các vách ngăn ở bên trên và thẳng với các vách ngăn két hàng; các khoang kín và nửa kín ở ngay trên các buồng bơm hàng hoặc trên các ngăn cách ly thẳng đứng kề cận với các két hàng, trừ khi được cách ly bằng boong kín khí và được thông gió hợp lý; và các buồng để các ống mềm làm hàng: + Các thiết bị chiếu sáng có kiểu được chứng nhận an toàn. Hệ thống chiếu sáng phải được chia ít nhất thành hai mạch nhánh. Tất cả các công tắc và thiết bị bảo vệ phải ngắt được tất cả các cực và pha và được đặt ở vị trí không nguy hiểm. + Đường cáp điện qua. - Các khoang kín hoặc nửa khoang kín có cửa mở trực tiếp vào bất cứ vị trí nguy hiểm nêu ở bên phải có các trang bị điện thỏa mãn các yêu cầu đối với khoang và khu vực có cửa dẫn tới. 2.6. Kiểm soát an toàn cháy nổ ở khu vực hàng 2.6.1. Quy định chung - Khoang bơm hàng và khu vực chứa các thiết bị bốc dỡ hàng cũng như những nơi tương tự đều phải lắp hệ thống thông gió cưỡng bức, hệ thống này phải được điều khiển ở phía ngoài. - Cửa hút và đẩy của hệ thống thông gió nói trên phải đảm bảo có đủ lượng khí đi qua để tránh tích tụ khí độc hoặc khí đễ cháy, đồng thời đảm bảo cung cấp đủ ôxy cho điều kiện làm việc an toàn. Hệ thống thông gió phải có khả năng thay đổi không khí không ít hơn 30 lần trong một giờ. Đối với một số loại hàng số lần thay đổi không khí trong một giờ cho buồng bơm hàng phải lớn hơn 30 lần. Các két hàng phải lắp các thiết bị đo sau đây: 2.6.2. Các kiểu thiết bị đo - Thiết bị hở: là loại dùng một lỗ khoét trong két và có thể đặt dụng cụ đo vào khoang hàng hay hơi của hàng. Lỗ đo lượng vơi là một ví dụ về loại này; - Thiết bị hạn chế: là loại xuyên qua két và khi được dùng, nó cho phép một lượng nhỏ hơi hàng hoặc chất lỏng thoát ra khí quyển. Khi không sử dụng, thiết bị được đóng hoàn toàn. Kết cấu phải bảo đảm không cho chất chứa trong két (chất lỏng hoặc hơi sương) thoát ra một cách nguy hiểm khi mở thiết bị; - Thiết bị kín: là loại xuyên két nhưng nó là một phần của hệ thống kín và giữ cho chất chứa trong két không thoát ra. Ví dụ như, hệ thống kiểu nổi, que thăm điện, que thăm từ, kính nhìn được bảo vệ. Mặt khác một thiết bị gián tiếp không xuyên két và độc lập với két có thể được sử dụng. Ví dụ như việc cân bằng hàng bằng đồng hồ đo dòng chảy trong ống. - Các thiết bị đo độc lập với các thiết bị yêu cầu ở phần đã nêu. - Việc đo hở và hạn chế chỉ được cho phép ở những nơi: - Hệ thống thông hơi hở thỏa mãn Chương 7 Quy chuẩn này; hoặc - Có phương tiện giảm áp suất két trước khi thao tác dụng cụ đo. 37
- - Các kiểu đo đối với sản phẩm riêng được cho ở cột “j” trong Phụ lục. 2.6.3. Đo phát hiện hơi - Tàu chở các sản phẩm độc hoặc dễ cháy hoặc cả hai phải trang bị ít nhất hai dụng cụ được thiết kế và chia độ để kiểm tra phát hiện hơi được đề cập đến. Nếu dụng cụ đó không có khả năng kiểm tra được cả nồng độ chất độc và nồng độ dễ cháy, thì phải có hai bộ tách biệt. - Dụng cụ phát hiện hơi có thể là kiểu xách tay hoặc cố định. Nếu có hệ thống phát hiện hơi cố định thì ít nhất phải có một dụng cụ kiểu xách tay. - Khi thiết bị phát hiện hơi không có sẵn đối với một số sản phẩm đòi hỏi sự phát hiện này, như quy định ở cột “k” Phụ lục, Đăng kiểm có thể miễn cho tàu yêu cầu này. Khi cho phép sự miễn giảm như vậy, phải trang bị bổ sung nguồn cung cấp không khí cho bộ thở nhân tạo. 2.7. Một số bình chữa cháy hóa học. 2.7.1. Bình CO2 2.7.1.1. Sơ đồ cấu tạo Gồm vỏ bình bằng kim loại, bên trong bình chứa đầy CO2 ở dạng lỏng được nén dưới áp suất cao. CO 2 được giữ lại trong bình bởi một van đặt trên miệng bình, van này có một chốt an toàn. Nhằm đảm bảo an toàn khi chịu tác động của sự thay đổi nhiệt độ và áp suất, người ta bố trí một van an toàn tự động mở khi 2 yếu tố trên vượt qua giới hạn an toàn cho phaép . Ngoài ra còn có vòi phun, tay cầm cách nhiệt để tránh bị bỏng lạnh khi sử dụng. 2.7.1.2. Tác dụng: CO2 không dẫn điện, hkông dẫn nhiệt và không ăn mòn kim loại nên có tác dụng: Bình CO2 - Làm ngạt bằng cách chiếm chỗ oxi do có tỉ trọng lớn hơn oxi khoảng 1,5 lần. - Có hiệu quả cao khi chữa các đám cháy trong các khu vực kín, hàng xăng, dầu và các hóa chất không gây phản ứng với CO2 , các thiết bị điện. 2.7.1.3. Cách sử dụng: Khi có đám cháy phát sinh, trước hết mang nhanh bình về phía đầu gió, gần với đám cháy; Rút chốt an toàn, cầm vào tay nắm cách nhiệt, hướng vòi phun vào đám cháy rối mở khoá. Dưới áp suất cao trong bình, CO 2 lỏng được đẩy ra theo ống xi phông, qua bộ phận khuếch tán, biến thành thể sương qua miệng vòi phun trở về thể khí và nở to gấp 100 lần so với thể tích ban đầu, phun thẳng vào đám cháy với nhiệt độ rất thấp. Trong không khí có từ 15% khí CO2 thì sự cháy bị triệt tiêu. Sau khi đám cháy đã được dập tắt hoàn toàn thì đóng van, đóng chất an toàn lại rồi đưeà vào nơi cất giữ quy định. 38
- * Chú ý khi sử dụng bình Co2: - Khi chuyển động, CO 2 sẽ thu nhiệt nên khi sử dụng phải cầm vào tay nắm cách nhiệt để tránh bị bỏng lạnh. - Sau khi ra khỏi miệng vòi phun, có khoảng 25% lượng CO2 biến thành sương ở dạng tuyết. - Trước khi chữa cháy trong buồng kín, phải đảm bảo không còn bất kỳ người trong đó; Người sử dụng phải mang bình dưỡng khí phòng ngạt. - Bình này có thể sử dụng được nhiều lần, cho đến khi trong bình còn 35% khối lượng CO2 phải nạp bổ sung. 2.7.2. Bình bọt 2.7.2.1. Cấu tạo: Vỏ bình bằng kim loại, ngoái chứa dung dịch NaHCO3, trong bình có chai thủy tinh đựng dung dịch Al2(SO4)3. Miệng chai thủy tinh có nắp, trên nắp có lò xo giữ cho nắp đậy chặt. Nắp nối liền với cần mỏ vịt bằng một đòn nhỏ. Trên miệng có bình vòi phun, miệng vòi phun được bịt bằng một màng giấy mỏng ngâm dầu hoặc bằng chất dẻo. 2.7.2.2. Tác dụng: Lò xo - Có tác dụng cách ly bề mặt cháy Vòi phun với không khí. - Bọt có tác dụng làm lạnh tương đối lớn. Chai thủy tinh - Rất có hiệu quả khi chữa cháy cho xăng, dầu, mỡ. 2.7.2.3. Cách sử dụng: Vỏ bình Khi có đám cháy phát sinh, trước hết mang nhanh bình về phía đầu gió, gần với đám cháy; Rút chốt an toàn; Ấn mỏ vịt xuống làm bật nút chai thuỷ tinh; Dốc ngược bình, làm Bình bọt cho hai dung dịch bên trong trộn lẫn với nhau, xảy ra phản ứng hoá học: Al2(SO4)3 + 6 NaHCO3 = 2 Al(OH)3 + 3 Na2 SO4 + 6 CO2 Áp suất tăng lên. Các chất tạo thành sau phản ứng là hỗn hợp,, trong đó: Al(OH)3 là dung dịch dạng bọt rất nhẹ và có tính linh hoạt cao; Khí CO2 lẫn trong bọt trên; Na2 SO4 kết tủa xuống. Khối bọt hỗn hợp này lớn gấp 8 đến 12 lần khối dung dịch cũ và được phun ra xa 8 -10 m, nhẹ gấp 10 lần so với nước, nên có thể nổi lên trên dầu và xăng, ngăn cách các chất cháy với không khí để dập tắt ngọn lửa. 2.7.3. Bình axit – bazơ 2.7.3.1. Cấu tạo: Vỏ bình bằng kim loại, ngoài chứa dung dịch NaHCO3, trong bình có chai thủy tinh đựng dung dịch H2SO4, ngoài ra còn có mũ gang, kim hoả, vòi phun. 39
- 2.7.3.2. Cách sử dụng: Khi có đám cháy phát sinh, trước hết mang Kim hoả nhanh bình về phía đầu gió, gần với đám cháy; Đập vào kim hoả và dốc ngược bình Vòi phun chữa cháy. Kim hoả chọc thủng chai thuỷ tinh làm dung dịch axit và bazơ trộn lẫn với Chai thủy tinh nhau xảy ra phản ứng hoá học sau: 2 NaHCO3 + H2SO4 = Vỏ bình Na2SO4+ 2 H2O + 2CO2 Hướng vòi phun về phía đám cháy. Lúc này trong bình sinh ra rất nhiều khí CO 2 và áp suất tăng lên nhanh, làm cho dung dịch Bình axit bazơ cùng bọt khí thoát ra ngoài qua vòi phun,phun thẳng vào đám cháy 2.7.4. Bình bột. 2.7.4.1. Cấu tạo: Gồm vỏ bình bằng kim loại, bên trong bình ở phía dưới chứa bột chữa cháy. Phía trên được nén đầy khí CO 2 dưới áp suất cao. Cả bột chữa cháy và khí CO2 được giữ lại trong bình bởi một van đặt trên miệng bình. Nhằm đảm bảo an toàn thì người ta bố trí ở van một chốt an toàn. Ngoài ra còn có vòi phun. Bình lớn, bột và khí CO2 được chứa ở 2 bình khác nhau, đặt trên cùng một giá đỡ. Giữa 2 bình có đường ống thông nhau, tren ống có bố trí van chặn, vòi phun được bố trí bên bình chứa bột. 2.7.4.2.2.7.4 Tác dụng: Chữa cháy cho tất cả các chất rắn. Hiệu quả rất cao khi chữa cháy ở môi trường có gió. 2.7.4.3. Cách sử dụng: Khi có đám cháy phát sinh, trước hết mang nhanh bình về phía đầu gió, gần với đám cháy; Rút chốt an toàn, mở van, dưới áp lực của khí CO2 có áp suất cao, hỗn hợp khí CO2 và bột hoá học sẽ được phun vào đám cháy, đám cháy bị dập tắt. Loại bình này thích hợp để chữa cháy loại B và loại C. Bình bột 40
- Bài 3 THỰC HÀNH ỨNG CỨU KHI CÓ TÌNH HUỐNG CHÁY , NỔ XẢY RA 1. Quan sát, nhận biết trang, thiết bị phòng, dập cháy ở phương tiện chở hóa chất. 2. Thực hành cách sử dụng trang bị phòng ngạt; Trang bị phòng độc. 3. Thực hành dập tắt đám cháy hóa học bằng bình chữa cháy hóa học phù hợp với loại hóa chất đó. Môn học 03 VẬN HÀNH HỆ THỐNG LÀM HÀNG TRÊN PHƯƠNG TIỆN CHỞ HÓA CHẤT Mã số môn học: MH03 Thời gian : 15 giờ Mục tiêu môn học: Học xong môn học này, người học có khả năng: - Hiểu được yêu cầu về cấu trúc; Trang thiết bị trên tàu chở hóa chất. - Nắm được quy trình vận hành trang, thiết bị làm hàng hóa chất. Biết cách bảo quản, bảo dưỡng trang, thiết bị làm hàng hóa chất. - Nắm được nguyên tắc bảo đảm an toàn khi vân hành trang, thiết bị làm hàng hóa chất. Bài 1 CẤU TRÚC, TRANG THIẾT BỊ TRÊN PHƯƠNG TIỆN CHỞ HÓA CHẤT 1.1. Yêu cầu cấu trúc phương tiện chở hóa chất. 1.1.1. Quy định chung. Các phương tiện thủy nội địa vỏ thép chở xô hóa chất nguy hiểm ngoài việc thỏa mãn các yêu cầu của Quy chuẩn này, còn phải thỏa mãn các yêu cầu của TCVN 5801: 2005. Cụ thể, tàu phải được thiết kế theo một trong những tiêu chuẩn sau đây: - Tàu loại 1: là tàu chở hóa chất dùng để vận chuyển các sản phẩm nêu ở Phụ lục, có mức độ gây ô nhiễm môi trường và nguy hiểm rất nghiêm trọng đòi hỏi các biện pháp bảo vệ tối đa chống sự rò rỉ của loại hàng này. - Tàu loại 2: là tàu chở hóa chất dùng để vận chuyển các sản phẩm nêu ở Phụ lục, có mức độ gây ô nhiễm môi trường và gây nguy hiểm nghiêm trọng đáng kể đòi hỏi các biện pháp phòng ngừa thích đáng để chống sự rò rỉ của loại hàng này. - Tàu loại 3: là tàu chở hóa chất dùng để vận chuyển các sản phẩm nêu ở Phụ lục, có mức độ gây ô nhiễm môi trường và gây nguy hiểm tương đối nghiêm trọng đòi hỏi lớp vỏ bảo vệ két hàng ở mức vừa phải để tăng khả năng nổi của tàu trong điều kiện bị thủng. Bảng 1. Vật liệu không được dùng để chế tạo kết cấu trên tàu chở xô hóa chất Ký hiệu Vật liệu N1 Nhôm, đồng, hợp kim đồng, kẽm, thép mạ điện và thủy ngân N2 Đồng, hợp kim đồng, kẽm, thép mạ điện và lithi N3 Nhôm, magiê, kẽm, thép mạ điện và lithi N4 Đồng và các hợp kim đồng làm ổ đỡ N5 Nhôm, đồng và các hợp kim của chúng 41
- N6 Đồng, bạc, thủy ngân, magiê, các kim loại tạo axetylit và các hợp kim của chúng N7 Đồng và hợp kim đồng làm ổ đỡ với lượng đồng lớn hơn 1% N8 Nhôm, kẽm, thép mạ điện và thủy ngân Như vậy, tàu loại 1 là tàu chở hóa chất để vận chuyển các sản phẩm được coi là có mức độ nguy hiểm cao nhất và tàu loại 2, 3 dùng để vận chuyển các sản phẩm có mức độ nguy hiểm giảm dần. Do đó, tàu loại 1 phải được thiết kế để chịu được mức độ thủng nghiêm trọng nhất và các két hàng của nó phải được bố trí bên trong khoang với khoảng cách lớn nhất đã được quy định đến tôn vỏ ngoài. Tàu loại 1 và tàu loại 2 ở vùng khoang hàng phải lắp đáy đôi. Chiều cao đáy đôi bất cứ trường hợp nào cũng không được nhỏ hơn 700 mm. 1.1.2. Yêu cầu cấu trúc của từng loại tàu chở hóa chất 1.1.2.1. Loại tàu chở các sản phẩm đặc biệt Loại tàu được quy định để chở các sản phẩm đặc biệt được nêu ở cột “e” trong Phụ lục. 1.1.2.2. Yêu cầu đối với loại tàu chở nhiều loại sản phẩm Nếu tàu thiết kế để chở nhiều loại sản phẩm nêu trong Phụ lục, thì mức hư hỏng phải tính tương ứng với sản phẩm có yêu cầu nghiêm ngặt nhất. Tuy nhiên, các yêu cầu về vị trí của từng két hàng là các yêu cầu đối với loại tàu có liên quan đến sản phẩm tương ứng được chuyên chở. 1.1.3. Yêu cầu an toàn về cấu trúc đối với tàu chở xô hóa chất 1.1.3.1. Khoang cách ly của tàu - Trừ khi có quy định khác, các két chứa hàng và cặn thải của hàng thuộc Quy chuẩn này phải được cách ly khỏi buồng ở, buồng phục vụ, buồng máy, két nước sinh hoạt và các kho chứa thực phẩm bằng két cách ly, khoang trống, buồng bơm hàng, két rỗng, két dầu đốt và các khoang tương tự khác. - Các hàng có phản ứng nguy hiểm với các hàng khác phải thỏa mãn các yêu cầu sau: + Phải cách ly với các hàng hóa khác bằng két cách ly, khoang trống, buồng bơm hàng, buồng bơm, két rỗng hoặc khoang chứa loại hàng có khả năng kết hợp lẫn nhau; + Bơm và hệ thống bơm hàng phải riêng biệt, không được đi qua các khoang hàng khác, trừ khi chúng được bao bọc và có đường hầm đi riêng; + Hệ thống thông hơi của khoang hàng phải tách biệt. 1.1.3.3. Các loại hàng chở trên tàu áp dụng Quy chuẩn này không được chở trong những két mũi hoặc đuôi tàu. 1.1.3.4. Buồng ở, buồng phục vụ, buồng máy hoặc trạm điều khiển không được đặt trong khu vực hàng hóa. Khoang hàng hoặc khoang nước bẩn không được đặt liền kề buồng sinh hoạt. 1.1.3.5. Để tránh nguy hiểm của hơi độc, phải xem xét kỹ lưỡng vị trí của các cửa hút không khí và các cửa vào buồng ở, buồng phục vụ, buồng máy, các trạm điều khiển liên quan với hệ thống đường ống hàng và các hệ thống thông hơi cho hàng; 42
- Lối vào, cửa hút không khí và các cửa vào buồng ở, buồng phục vụ và buồng máy, buồng điều khiển không được đối diện các khu vực hàng. Chúng phải được bố trí ở vách ngăn cuối không đối diện với khu vực hàng và/hoặc ở phía mạn ngoài của thượng tầng hoặc lầu ở khoảng cách ít nhất là 4% chiều dài tàu (L) nhưng không nhỏ hơn 3 mét từ đầu của thượng tầng hoặc lầu đối diện với khu vực hàng. Tuy nhiên, khoảng cách này không cần vượt quá 5 mét. Không được bố trí cửa ra vào trong phạm vi trên, trừ trường hợp các cửa thông với các khoang không có lối vào các buồng ở, phục vụ, các buồng điều khiển, như buồng điều khiển hàng và các nhà kho thì có thể được lắp đặt. Nếu các cửa ra vào như thế được lắp đặt, các vách của khoang phải được cách ly bằng kết cấu A-60. Các tấm được lắp ghép bằng bu lông để tháo dỡ máy móc có thể được lắp ở phạm vi giới hạn xác định ở trên. Các cửa ra vào và cửa sổ của buồng lái có thể bố trí trong phạm vi giới hạn xác định ở trên chừng nào chúng được thiết kế để có thể đảm bảo đóng kín khí và hơi có hiệu quả. Các cửa sổ và cửa ánh sáng mạn đối diện với khu vực hàng và ở các mặt mạn của thượng tầng và lầu trong phạm vi giới hạn được nêu ở trên phải có kiểu cố định (không mở). Các cửa ánh sáng mạn ở tầng thứ nhất trên boong chính phải được lắp các nắp bằng thép hoặc vật liệu tương đương ở bên trong. 1.1.3.6 . Buồng bơm hàng - Bố trí buồng bơm hàng phải đảm bảo: + Lối đi không bị cản trở vào bất kỳ lúc nào từ sàn cầu thang và sàn buồng; và + Lối đi phải đảm bảo không làm cản trở đối với một người có mang theo các trang thiết bị bảo vệ cá nhân đến các van cần thiết để làm hàng. - Phải có dây bảo hộ an toàn, phục vụ cho nhân viên khi cần thiết và thuận lợi cho việc sử dụng. - Cầu thang phải có tay vịn, vùng cửa cầu thang phải có lan can bảo vệ. - Tay vịn cầu thang vào buồng bơm hàng không được đặt thẳng đứng và phải thuận tiện cho việc lên xuống. - Trong buồng bơm hàng phải có thiết bị để hút khô và xử lý bất kỳ sự rò rỉ vào có khả năng xảy ra từ bơm hàng và các van trong buồng bơm hàng. Hệ thống hút khô phục vụ cho buồng bơm hàng phải thao tác được từ bên ngoài buồng bơm hàng. Phải bố trí một hoặc vài két lắng để chứa nước bẩn đáy tàu đã bị ô nhiễm hoặc nước rửa két. Phải trang bị bích nối tiêu chuẩn hoặc các phương tiện khác để chuyển các chất lỏng bị ô nhiễm lên các phương tiện tiếp nhận ở trên bờ. - Đồng hồ đo áp lực đẩy ra của bơm phải được lắp ở ngoài khoang bơm hàng. - Khi trục của máy bơm xuyên qua vách ngăn hoặc qua boong thì phải lắp các đệm kín khí hoặc các phương tiện khác đảm bảo chắc chắn việc kín khí ở vách và boong đó. 1.1.3.7. Lối ra vào các khoang ở khu vực hàng - Lối ra vào các khoang cách ly, khoang dằn, khoang hàng và các khoang khác trong khu vực hàng phải trực tiếp từ boong hở và đảm bảo việc kiểm tra chúng một cách toàn diện. Lối ra vào các khoang đáy đôi có thể thông qua một buồng 43
- bơm hàng, buồng bơm, khoang cách ly, hầm ống hoặc các buồng tương tự nhưng phải tuân theo các điều kiện về thông gió. - Kích thước của lối vào qua các cửa ngang, các nắp hầm hoặc lỗ cho người chui qua phải đủ để một người mang các thiết bị thở không khí độc lập và các thiết bị bảo vệ lên xuống bất kỳ một cầu thang nào mà không bị cản trở và thuận tiện cho việc đưa một người bị thương lên từ đáy khoang. Lỗ thông nhỏ nhất không được nhỏ hơn (600 x 600) mi-li-mét. - Với lối vào qua các cửa thẳng đứng hoặc lỗ cho người qua có lối đi hết chiều dài và rộng của khoang, cửa thông gió nhỏ nhất không được bé hơn (600 x 800) mi-li-mét, ở độ cao không lớn hơn 600 mi-li-mét kể từ tôn vỏ đáy tàu trừ khi có các lưới sắt hoặc các sàn đặt chân. - Các kích thước lỗ nhỏ hơn có thể được chấp nhận trong các trường hợp đặc biệt nếu khả năng qua các lỗ như vậy hoặc đưa người bị thương ra qua được. 1.2. Yêu cầu trang, thiết bị trên tàu chở hóa chất Ngoài các trang, thiết bị an toàn phải có theo quy định như: Cứu sinh; Cứu đắm; Cứu hỏa v.v. đối với tàu chở hóa chất cón có yêu cầu riêng đối với các hệ thống trang, thiết bị như sau: 1.2.1. Hệ thống hút khô và dằn - Các bơm, đường ống dằn, đường ống thông hơi và thiết bị tương tự khác phục vụ các két dằn cố định phải độc lập với những thiết bị tương tự phục vụ két hàng và phải độc lập với các két hàng. Các hệ thống xả của các két dằn cố định nằm kề ngay két hàng phải ở bên ngoài buồng máy và buồng ở. Các hệ thống nạp có thể ở trong buồng máy với điều kiện chúng đảm bảo được việc nạp từ mức boong trên két và có lắp các van một chiều. - Nạp nước dằn vào các két hàng có thể được bố trí từ mức boong bằng các bơm phục vụ cho két dằn cố định, với điều kiện ống nạp không nối cố định với các két hàng hoặc ống dẫn và được lắp các van một chiều. - Hệ thống hút khô cho các buồng bơm hàng, khoang trống, các két lắng, các két đáy đôi và những khoang tương tự phải được đặt hoàn toàn trong khu vực hàng trừ các khoang rỗng, các két đáy đôi và két dằn khi chúng được cách ly khỏi các két chứa hàng hoặc cặn hàng bằng các vách đôi. 1.2.2. Nhận dạng bơm và đường ống Phải có dấu hiệu phân biệt rõ ràng các bơm, van và đường ống để nhận dạng công việc và các khoang mà chúng phục vụ. 1.2.3. Bố trí đường ống - Đường ống hàng không được đặt bên dưới boong ở khoảng trống giữa két hàng và vỏ tàu để đề phòng hư hỏng (xem 2.1). Song việc đặt ống hàng tại những nơi đó có thể được Đăng kiểm xem xét chấp nhận nếu chứng tỏ chúng đã được bảo vệ đảm bảo và việc kiểm tra có thể tiến hành dễ dàng. - Đường ống hàng nằm ở dưới boong chính có thể chạy từ khoang mà nó phục vụ và xuyên qua các vách ngăn của khoang hoặc ranh giới chung với các khoang hàng, khoang dằn, các khoang rỗng, các buồng bơm hoặc buồng bơm hàng nằm kề sát theo chiều dọc hoặc ngang miễn là bên trong két mà nó phục vụ được lắp một van chặn có thể điều khiển được từ boong thời tiết và tính tương hợp của 44
- hàng được đảm bảo trong trường hợp hỏng hóc của đường ống. Trường hợp ngoại lệ, nếu một khoang hàng kề với buồng bơm hàng, van chặn điều khiển được từ boong thời tiết có thể được đặt trên vách ngăn của khoang về phía buồng bơm hàng nhưng phải lắp thêm một van vào giữa van trên vách và bơm hàng. Tuy nhiên, Đăng kiểm có thể chấp nhận một van hoạt động bằng thủy lực được bao bọc toàn bộ đặt ở bên ngoài két hàng, miễn là van đó: + Được thiết kế không có nguy cơ rò rỉ; + Được lắp trên vách ngăn của két hàng mà nó phục vụ; + Được bảo vệ hợp lý tránh hư hỏng về cơ học; + Được lắp cách vỏ tàu một khoảng cách như đã được yêu cầu về phong tránh hư hỏng; và + Thao tác được từ boong thời tiết. - Trong buồng bơm hàng bất kỳ, khi một bơm phục vụ nhiều két thì phải lắp van chặn trên đường ống vào mỗi két. - Đường ống hàng được đặt trong các hầm ống cũng phải tuân theo các yêu cầu của 4.5.1 và 4.5.2 (QCVN01: 2008/ BGTVT). Các hầm ống phải thỏa mãn tất cả các yêu cầu của khoang về kết cấu, vị trí và thông gió và các yêu cầu đối với nguy cơ về điện. Khả năng tương hợp của hàng phải được bảo đảm trong trường hợp hỏng ống. Đường hầm không được có cửa thông gió nào khác ngoài cửa lên boong thời tiết hoặc buồng bơm hàng hoặc buồng bơm. - Đường ống hàng qua các vách ngăn phải được bố trí sao cho tránh gây ứng suất quá lớn tại các vách ngăn và không được sử dụng các mặt bích bắt bằng bulông qua vách. 1.2.4. Hệ thống điều khiển chuyển hàng - Để điều khiển việc chuyển hàng một cách thỏa đáng, các hệ thống chuyển hàng phải được trang bị: + Một van chặn có thể thao tác bằng tay trên mỗi đường nạp và xả của két đặt ở gần chỗ xuyên qua két, nếu có một bơm chìm riêng biệt dùng để xả hàng trong két hàng thì không yêu cầu van chặn trên đường xả của két đó; + Một van chặn ở đầu nối ống mềm dẫn hàng; + Các thiết bị dừng từ xa cho tất cả các bơm hàng và thiết bị tương tự. - Vị trí điều khiển cần thiết trong lúc chuyển hoặc vận chuyển hàng được nói trong Quy chuẩn này khác với ở trong các buồng bơm hàng đã được đề cập trong Quy chuẩn này, không được đặt ở dưới boong thời tiết. - Đối với các sản phẩm hàng hóa nhất định, các yêu cầu bổ sung về điều khiển việc chuyển hàng được chỉ ra ở cột “o" của Phụ lục. 1.2.5. Hệ thống ống bơm hàng Hệ thống ống bơm hàng không được đi qua buồng ở, buồng phục vụ hoặc buồng máy không phải là buồng bơm hàng. 1.2.6. Các ống mềm dẫn hàng của tàu - Các ống mềm dẫn chất lỏng và hơi dùng để chuyển hàng phải tương hợp với hàng và thích hợp với nhiệt độ của hàng. - Các ống mềm chịu áp suất của két hoặc áp suất đẩy của các bơm phải được thiết kế với áp suất phá hủy không ít hơn 5 lần áp suất lớn nhất mà ống sẽ phải 45



