Giáo trình Kế toán quản trị - Trần Nhật Thiện

117 trang hapham 2720

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Kế toán quản trị - Trần Nhật Thiện", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_ke_toan_quan_tri_tran_nhat_thien.pdf

Nội dung text: Giáo trình Kế toán quản trị - Trần Nhật Thiện

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F 7 G GIAÙO TRÌNH KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ TRAÀN NHAÄT THIEÄN 2002
Keá toaùn quaûn trò - 2 - MUÏC LUÏC LÔØI NOÙI ÑAÀU 5 CHÖÔNG I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ 6 I. THOÂNG TIN KEÁ TOAÙN VAØ VAI TROØ CUÛA TOÅ CHÖÙC 8 1. Caáu truùc vaø hoaït ñoäng cuûa toå chöùc 8 2 Baûn chaát cuûa keá toaùn trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh 9 3. Thoâng tin keá toaùn caàn cho nhöõng ngöôøi söû suïng khaùc nhau 10 4. Thoâng tin cuûa keá toaùn trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh 10 II. VAI TROØ CUÛA KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ 11 III. PHAÂN BIEÄT KEÁ TOAÙN TAØI CHÍNH VAØ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ 12 1. Nhöõng ñieåm gioáng nhau giöõa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính 14 2 Nhöõng ñieåm khaùc nhau giöõa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính 15 IV. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÄP VUÏ CÔ SÔÛ DUØNG TRONG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ 18 1. Thieát keá thoâng tin thaønh daïng so saùnh ñöôïc 18 2. Phaân loaïi chi phí 18 3. Trình baøy moái quan heä giöõa caùc thoâng tin keá toaùn döôùi daïng 18 phöông trình 18 4. Trình baøy thoâng tin döôùi daïng ñoà thò 18 CHÖÔNG II: CHI PHÍ VAØ PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ 19 A. KHAÙI QUAÙT VEÀ CHI PHÍ 19 B. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ 19 I. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ THEO CHÖÙC NAÊNG HOAÏT ÑOÄNG 19 1. Chi phí saûn xuaát 19 2. Chi phí ngoaøi saûn xuaát 22 3. Phaân loaïi chi phí theo moái quan heä vôùi thôøi kyø haïch toaùn lôïi töùc 23 II. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ SÖÛ DUÏNG TRONG KIEÅM TRA VAØ RA QUYEÁT ÑÒNH 26 1. Chi phí tröïc tieáp vaø chi phí giaùn tieáp 26 2. Chi phí cheânh leäch (differential costs) 26 3. Chi phí kieåm soaùt ñöôïc vaø chi phí khoâng kieåm soaùt ñöôïc 27 4. Chi phí chìm (Sunk costs) 27 III. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ THEO CAÙCH ÖÙNG XÖÛ CUÛA CHI PHÍ 28 2. Chi phí baát bieán (Fixed sosts) 31 3. Chi phí hoãn hôïp (Mixed costs) 34 IV. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH THEO KEÁ TOAÙN TAØI CHÍNH VAØ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ 40 1. Baùo caùo keát quaû kinh doanh theo Keá toaùn taøi chính. 40 2. Baùo caùo keát quaû kinh doanh theo keá toaùn quaûn trò 41 CHÖÔNG III: PHAÂN TÍCH MOÁI QUAN HEÄ CHI PHÍ - KHOÁI LÖÔÏNG - LÔÏI NHUAÄN 43 I. YÙ NGHÓA 43 II. NHÖÕNG CHÆ TIEÂU CHUÛ YEÁU CUÛA QUAN HEÄ CHI PHÍ - KHOÁI LÖÔÏNG - LÔÏI NHUAÄN 43 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 3 - 1. Soá dö ñaûm phí ( Contribution Margin) 43 2. Tyû leä soá dö ñaûm phí 44 3. Keát caáu chi phí 45 4. Ñoøn baåy kinh doanh (Operating Leverage) 48 II. MOÄT SOÁ ÖÙNG DUÏNG CUÛA QUAN HEÄ CHI PHÍ - KHOÁI LÖÔÏNG - LÔÏI NHUAÄN ( CVP ) 49 1. Chi phí baát bieán , saûn löôïng thay ñoåi 50 2. Chi phí khaû bieán vaø saûn löôïng thay ñoåi 50 3. Chi phí baát bieán, giaù baùn vaø saûn löôïng thay ñoåi 50 4. Chi phí baát bieán, Chi phí khaû bieán vaø saûn löôïng thay ñoåi 51 5. Chi phí baát bieán, Chi phí khaû bieán, giaù baùn vaø saûn löôïng thay ñoåi 51 6. Quyeát ñònh trong tröôøng hôïp ñaëc bieät 52 III. PHAÂN TÍCH ÑIEÅM HOØA VOÁN 52 1. Xaùc ñònh ñieåm hoøa voán 52 2. Ñoà thò ñieåm hoøa voán 54 3. Phaân tích lôïi nhuaän thuaàn 55 4. Soá dö an toaøn ( Margin of safety) 56 5. Phaân tích keát caáu haøng baùn vaø hoøa voán 57 CHÖÔNG IV: DÖÏ TOAÙN NGAÂN SAÙCH 59 I. KHAÙI NIEÄM VAØ MUÏC ÑÍCH CUÛA DÖÏ TOAÙN NGAÂN SAÙCH 59 1. Khaùi nieäm Döï toaùn ngaân saùch 59 2. Muïc ñích cuûa Döï toaùn ngaân saùch 59 II. TRÌNH TÖÏ LAÄP DÖÏ TOAÙN NGAÂN SAÙCH 59 III. DÖÏ TOAÙN NGAÂN SAÙCH 60 1. Döï toaùn tieâu thuï saûn phaåm 61 2. Döï toaùn saûn xuaát 62 3. Döï toaùn toàn kho thaønh phaåm 62 4. Döï toaùn chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp 62 5. Döï toaùn chi phí nhaân coâng tröïc tieáp 63 6. Döï toaùn chi phí saûn xuaát chung 63 7. Döï toaùn chi phí baùn haøng vaø quaûn lyù doanh nghieäp 63 8. Döï toaùn tieàn maët 64 9. Döï toaùn baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh 64 10. Baûng caân ñoái keá toaùn döï toaùn 64 IV. VÍ DUÏ MINH HOÏA 65 CHÖÔNG V: PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CHI PHÍ 73 I. ÑÒNH MÖÙC CHI PHÍ 73 II. PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH 75 1. Phöông phaùp thay theá lieân hoaøn 75 2. Phöông phaùp soá cheânh leäch 77 III. PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CHI PHÍ 78 1. Phaân tích bieán ñoäng chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp, chi phí saûn xuaát chung khaû bieán 78 2. Phaân tích söï bieán ñoäng caùc khoaûn chi phí 78 IV. PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CUÛA CHI PHÍ SAÛN XUAÁT CHUNG 83 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 4 - 1. Keá hoaïch linh hoaït 83 2. Phaân tích chi phí saûn xuaát chung 84 3. Chi phí baát bieán vaø keá hoaïch linh hoaït 86 CHÖÔNG VI: ÑÒNH GIAÙ SAÛN PHAÅM 89 I. NHÖÕNG NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG CHUÛ YEÁU ÑEÁN CAÙC QUYEÁT ÑÒNH VEÀ GIAÙ 89 1. Moät soá lyù thuyeát kinh teá caên baûn trong quaù trình ñònh giaù saûn phaåm 89 2. Vai troø cuûa chi phí trong caùc quyeát ñònh veà giaù 90 II. ÑÒNH GIAÙ SAÛN PHAÅM SAÛN XUAÁT HAØNG LOAÏT 91 1. Phöông phaùp ñònh giaù toaøn boä 91 2. Phöông phaùp ñònh giaù tröïc tieáp 92 3. Tyû leä hoaøn voán ñaàu tö 93 4. xaùc ñònh tyû leä soá tieàn taêng theâm 95 III. ÑÒNH GIAÙ TRONG TRÖÔØNG HÔÏP ÑAËC BIEÄT 97 IV. ÑÒNH GIAÙ DÒCH VUÏ 99 V. ÑÒNH GIAÙ BAÙN SAÛN PHAÅM MÔÙI 101 1. Thöïc nghieäm tieáp thò saûn phaåm môùi 101 2. Caùc chieán löôïc ñònh giaù 101 VI. ÑÒNH GIAÙ SAÛN PHAÅM CHUYEÅN GIAO 102 1. Caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao 102 2. Nguyeân taéc ñònh giaù saûn phaåm chuyeån giao 103 CHÖÔNG VII: THOÂNG TIN THÍCH HÔÏP CHO VIEÄC RA QUYEÁT ÑÒNH 105 I. NHAÄN DIEÄN THOÂNG TIN THÍCH HÔÏP 105 1. Khaùi quaùt veà quyeát ñònh kinh doanh ngaén haïn 105 2. Phaân tích thoâng tin thích hôïp 106 3. Chi phí chìm ( laën, aån) laø thoâng tin khoâng thích hôïp 106 4. Chi phí khoâng cheânh leäch laø thoâng tin khoâng thích hôïp 108 II. ÖÙNG DUÏNG THOÂNG TIN THÍCH HÔÏP TRONG VIEÄC RA QUYEÁT ÑÒNH 109 1. Quyeát ñònh loaïi boû hay tieáp tuïc kinh doanh 109 2. Quyeát ñònh neân laøm hay neân mua 110 3. Quyeát ñònh neân baùn hay tieáp tuïc saûn xuaát. 112 4. Quyeát ñònh trong ñieàu kieän naêng löïc saûn xuaát giôùi haïn. 113 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 5 - LÔØI NOÙI ÑAÀU Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, moâi tröôøng, theå cheá, chính saùch vaø luaät phaùp cuûa nhaø nöôùc ta ngaøy caøng thoâng thoaùng. Neàn kinh teá Vieät Nam keå töø sau khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, ñaõ coù nhöõng böôùc tieán ñaùng keå, ñôøi soáng ngöôøi daân khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao, thu nhaäp quoác daân, kim ngaïch xuaát khaåu khoâng ngöøng gia taêng vôùi toác ñoä lôùn, taát caû caùc thaønh phaàn kinh teá ñeàu phaùt trieån vöõng maïnh, ñoàng thôøi ñaõ khôi daäy moïi nguoàn löïc cho coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù - hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñeå coù ñöôïc nhöõng keát quaû treân, phaûi coù söï ñoùng goùp quan troïng veà vai troø quaûn lyù vaø ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa baûn thaân töøng doanh nghieäp. Trong ñoù, keá toaùn quaûn trò laø moät phaân heä cuûa keá toaùn, nhaèm cung caáp thoâng tin chuû yeáu cho caùc nhaø quaûn trò noäi boä ôû moät toå chöùc, söï ra ñôøi cuûa keá toaùn quaûn trò nhaèm giaûi quyeát nhöõng nhu caàu thoâng tin kinh teá taøi chính trong tình hình môùi maø keá toaùn taøi chính khoâng theå ñaûm traùch, noù ñaõ trôû thaønh coâng cuï ñeå quaûn lyù voán taøi saûn vaø ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, laø coâng cuï quan troïng trong vieäc toå chöùc, phoái hôïp, tieân lieäu ra quyeát ñònh vaø kieåm soaùt moïi hoaït ñoäng trong doanh nghieäp. Vì vaäy, Keá toaùn quaûn trò ñöôïc moâ taû nhö laø moät moân hoïc veà khoa hoïc quaûn trò, laø moät moân hoïc thaønh phaàn trong toå hôïp kieán thöùc ñaøo taïo veà quaûn trò kinh doanh, coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi coâng taùc quaûn trò, ñieàu haønh caùc toå chöùc, doanh nghieäp. Taäp ñeà cöông baøi giaûng naøy ñöôïc bieân soaïn nhaèm cung caáp cho sinh vieân chuyeân ngaønh Quaûn trò kinh doanh moät taøi lieäu phuïc vuï cho quaù trình hoïc taäp vaø nghieân cöùu. Vì khaû naêng vaø thôøi gian coøn haïn cheá, cuõng nhö keá toaùn quaûn trò laø moät lónh vöïc coøn raát môùi meû, do ñoù chaéc chaén seõ khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán ñeå taäp ñeà cöông baøi giaûng naøy döôïc hoaøn thieän hôn. NGÖÔØI BIEÂN SOAÏN TRAÀN NHAÄT THIEÄN Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 6 - CHÖÔNG I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ Xuaát phaùt ñieåm cuûa keá toaùn quaûn trò laø keá toaùn chi phí, cho neân coù theå noùi keá toaùn ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån qua caùc giai ñoaïn sau: Tröôùc naêm 1960: Trong giai ñoaïn naøy keá toaùn chæ coù moät lónh vöïc duy nhaát laø keá toaùn taøi chính, taäp trung vaøo vieäc ghi cheùp, toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh, nhaèm laäp neân caùc baùo caùo taøi chính cho moät toå chöùc. Baùo caùo keá toaùn gioáng nhö moät böùc tranh suùc tích phaûn aùnh caùc keát quaû cuûa quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø tình traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Töø naêm 1960 ñeán 1980: Khi neàn saûn xuaát xaõ hoäi ñaõ baét ñaàu phaùt trieån cao, caïnh tranh trong kinh doanh ngaøy trôû neân gay gaét, caùc nhaø quaûn trò doanh nghieäp luùc naøy raát quan taâm vaø raát caàn caùc thoâng tin cho quaù trình ra quyeát ñònh lieân quan ñeán doanh nghieäp. Bôûi vì, ñeå ñaït ñöôïc lôïi nhuaän toái ña, doanh nghieäp caàn phaûi coá gaéng taêng doanh thu hoaëc giaûm thieåu toái ña chi phí. Tuy nhieân vieäc taêng doanh thu laïi phuï thuoäc vaøo caùc nhaân toá khaùch quan nhö cung caàu treân thò tröôøng, tình hình caïnh tranh, tình hình giaù caû, cho neân caùc nhaø quaûn trò doanh nghieäp thöôøng taäp trung cho bieän phaùp thöù hai laø haï thaáp chi phí vì ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo nhaân toá chuû quan nhieàu hôn. Vieäc ñoøi hoûi caùc thoâng tin veà chi phí ñaõ thuùc ñaåy keá toaùn chi phí ra ñôøi ( tieàn thaân cuûa keá toaùn quaûn trò) nhö moät chuyeân ngaønh rieâng bieät vôùi keá toaùn taøi chính. Töø sau naêm 1980 ñeán nay: Do söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa coâng ngheä saûn xuaát cuõng nhö coâng ngheä thoâng tin maø nhu caàu söû duïng thoâng tin cuûa caùc nhaø quaûn trò doanh nghieäp cuõng trôû neân phong phuù vaø ña daïng, nhaát laø caùc thoâng tin veà taøi chính ñeå giuùp cho hoï ra quyeát ñònh kinh doanh ñuùng luùc vaø hôïp lyù. Trong boái caûnh ñoù keá toaùn quaûn trò hình thaønh vaø phaùt trieån, trôû thaønh moät boä phaän quan troïng trong heä thoáng cung caáp thoâng tin cho nhaø quaûn trò doanh nghieäp ra quyeát ñònh kinh doanh. Moät trong nhöõng nhieäm vuï ñaëc tröng nhaát cuûa keá toaùn quaûn trò laø kieåm soaùt chi phí, do ñoù ngöôøi ta noùi keá toaùn chi phí laø giai ñoaïn ñaàu cuûa söï phaùt trieån keá toaùn quaûn trò. Nhö vaäy keá toaùn quaûn trò ra ñôøi vaø phaùt trieån tröôùc heát ôû nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng. Veà teân goïi, noäi dung vaø phaïm vi cuûa keá toaùn quaûn trò ôû caùc nöôùc khaùc nhau, ôû moãi thôøi kyø khaùc nhau thì cuõng khoâng gioáng nhau. Chaúng haïn ôû Myõ Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 7 - vaø caùc nöôùc aùp duïng chuaãn möïc vaø thoâng leä keá toaùn quoác teá, trong giai ñoaïn ñaàu, keá toaùn quaûn trò laø keá toaùn chi phí hay keá toaùn ra quyeát ñònh kinh doanh. Coøn Phaùp vaø caùc nöôùc aùp duïng cheá ñoä keá toaùn phaùp goïi keá toaùn quaûn trò laø keá toaùn phaân tích, ñoâi khi coøn goïi laø phaân tích kinh doanh. Theá coøn ôû Vieät nam thì sao? Teân goïi vaø noäi dung cuûa keá toaùn quaûn trò ôû Vieät nam coøn khaù môùi meû. Tuy nhieân coù theå noùi heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän nay laø heä thoáng hoãn hôïp giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò vaø bieåu hieän ôû moät soá ñieåm sau: - Caùc phöông phaùp haïch toaùn chi phí ñeå tính giaù thaønh saûn phaåm phuïc vuï cho vieäc kieåm soaùt vaø quaûn lyù chi phí laø noäi dung cuûa keá toaùn quaûn trò. - Caùc phöông phaùp phaân boå chi phí vaø tính giaù trò haøng toàn kho cuõng laø nhöõng bieåu hieän ñaëc ñieåm cuûa keá toaùn quaûn trò. - Keá toaùn chi tieát laø moät phaàn cuûa keá toaùn quaûn trò, keá toaùn quaûn trò söû duïng keá toaùn chi tieát ñeå thieát keá thaønh caùc baùo caùo keá toaùn ñaëc thuø cung caáp cho nhaø quaûn trò doanh nghieäp ra quyeát ñònh kinh doanh. - Cheá ñoä höôùng daãn trong heä thoáng cheá ñoä keá toaùn Vieät nam laø theå hieän thoâng tin ñònh höôùng cho keá toaùn quaûn trò. - Caùc baûng baùo caùo keá toaùn cuõng nhö caùc baûng giaûi trình keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh vöøa laø nguyeân nhaân vöøa laø keát quaû cuûa keá toaùn quaûn trò Chöùc naêng cô baûn cuûa keá toaùn laø cung caáp thoâng tin kinh teá taøi chính veà moät toå chöùc cho nhaø quaûn lyù ôû caùc caáp ñoä khaùc nhau. Vai troø cuûa keá toaùn theå hieän ôû tính höõu duïng cuûa thoâng tin maø keá toaùn cung caáp. Keá toaùn quaûn trò laø moät chuyeân ngaønh keá toaùn coøn khaù môùi meû, ñaëc bieät ñoái vôùi Vieät nam. Tröôùc khi ñi saâu vaøo nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà mang tính chaát nghieäp vuï kyõ thuaät cuûa Keá toaùn quaûn trò, trong chöông naøy, seõ giôùi thieäu moät caùch toång quaùt veà keá toaùn quaûn trò ñeå laøm neàn taûng chung nghieân cöùu caùc nghieäp vuï kyõ thuaät keá toaùn quaûn trò ñoù laø: - Toå chöùc, caáu truùc hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc öùng duïng keá toaùn quaûn trò . - Baûn chaát cuûa keá toaùn vaø nhöõng hình thöùc thay ñoåi cuûa keá toaùn trong moâi tröôøng kinh doanh. - Vai troø cuûa keá toaùn quaûn trò vaø chöùc naêng quaûn lyù - Söï khaùc bieät giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 8 - I. THOÂNG TIN KEÁ TOAÙN VAØ VAI TROØ CUÛA TOÅ CHÖÙC 1. Caáu truùc vaø hoaït ñoäng cuûa toå chöùc a. Khaùi nieäm toå chöùc: Toå chöùc laø bao goàm moät taäp hôïp ngöôøi lieân keát vôùi nhau ñeå cuøng thöïc hieän moät muïc tieâu nhaát ñònh hay nhieàu muïc tieâu chung naøo ñoù. b. Caùc loaïi hình toå chöùc Caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc ñeà ra ñeå thöïc hieän trong moät thôøi kyø chính laø muïc ñích cuûa toå chöùc. Khoâng phaûi taát caû caùc toå chöùc ñeàu cuøng chung moät muïc ñích maø muïc ñích cuûa caùc toå chöùc coù theå gioáng nhau hoaëc khaùc nhau. Vì vaäy, caên cöù vaøo muïc tieâu ñaït ñöôïc, toå chöùc ñöôïc chia thaønh ba nhoùm: Caùc toå chöùc doanh nghieäp: Laø nhöõng toå chöùc nhaèm muïc tieâu chính laø kinh doanh coù laõi, tìm kieám lôïi nhuaän treân cô sôû cuûa ñoàng voán boû ra, nhö: Doanh nghieäp nhaø nöôùc, doanh nghieäp tö nhaân, coâng ty lieân doanh, coâng ty hôïp danh, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coâng ty coå phaàn, coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laáy thu nhaäp buø chi phí vaø baûo ñaûm lôïi nhuaän. Toå chöùc ñoaøn theå ( toå chöùc khoâng kinh doanh) Laø nhöõng toå chöùc khoâng coù muïc tieâu kinh doanh, maø ñöôïc hình thaønh vôùi muïc tieâu chính laø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi, hoaït ñoäng töø thieän hoaëc sinh hoaït giöõa nhöõng ngöôøi coù cuøng sôû thích, ngaønh ngheà Daïng toå chöùc naøy thöôøng toàn taïi döôùi caùc hình thöùc caâu laïc boä, hoäi, chi hoäi, ñoaøn theå (toå chöùc phi lôïi nhuaän ) Toå chöùc nhaø nöôùc: Laø nhöõng toå chöùc coù muïc tieâu laø phuïc vuï coäng ñoàng, hoaït ñoäng vì söï an ninh an toaøn vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Toå chöùc nhaø nöôùc naøy thöôøng thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc vaø do caùc nhaân vieân nhaø nöôùc ñieàu haønh. Ví duï nhö caùc boä, sôû, caùc ban ngaønh Moãi nhoùm toå chöùc bao goàm nhieàu loaïi toå chöùc khaùc nhau nhöng nhìn chung seõ coù cuøng nhöõng ñaëc ñieåm nhö sau: - Coù moät hoaëc nhieàu muïc tieâu hoaït ñoäng - Coù chieán löôïc vaø caùc ñieàu kieän caàn, ñuû ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñoù. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 9 - - Coù moät hoaëc nhieàu nhaø quaûn trò ñeå ñieàu haønh hoaït ñoäng cuûa toå chöùc. - Coù caáu truùc lieân keát giöõa caùc boä phaän vaø phaïm vi traùch nhieäm trong noäi boä cuûa toå chöùc. - Coù nhu caàu lôùn veà thoâng tin. Caùc toå chöùc duø thuoäc nhoùm naøo cuõng ñeàu caàn thoâng tin keá toaùn ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. Toå chöùc doanh nghieäp caàn thoâng tin keá toaùn ñeå xaùc ñònh hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh trong kyø, toå chöùc khoâng kinh doanh caàn thoâng tin keá toaùn ñeå xaùc ñònh möùc ñoä phuïc vuï cuûa mình, toå chöùc nhaø nöôùc caàn thoâng tin keá toaùn ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä cung caáp caùc dòch vuï veà an ninh vaø phuïc vuï xaõ hoäi. Maëc duø thoâng tin keá toaùn maø chuùng ta seõ nghieân cöùu ñöôïc söû duïng trong taát caû caùc loaïi hình toå chöùc, nhöng ôû ñaây chuùng ta chæ taäp trung vaøo caùc loaïi hình toå chöùc coù muïc ñích lôïi nhuaän vaø cung caáp saûn phaåm, khoâng cung caáp dòch vuï cho khaùch haøng. Toùm laïi, thoâng tin keá toaùn laø yeáu toá coù vai troø quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc, coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán möùc ñoä ñaït ñöôïc cuûa caùc muïc tieâu ñeà ra. 2 Baûn chaát cuûa keá toaùn trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh Chöùc naêng cuûa keá toaùn laø cung caáp thoâng tin kinh teá - taøi chính veà moät toå chöùc (ôû ñaây chæ chuù troïng nghieân cöùu toå chöùc doanh nghieäp laø toå chöùc hoaït ñoäng vì muïc ñích lôïi nhuaän). Vai troø cuûa keá toaùn ñöôïc theå hieän ôû tính höõu ích cuûa thoâng tin, söï phaùt trieån cuûa chuyeân ngaønh keá toaùn gaén lieàn vôùi nhöõng phöông phaùp thu thaäp vaø bieán ñoåi soá löôïng vaø keát caáu thoâng tin ñöôïc cung caáp. Veà phöông dieän khoa hoïc, keá toaùn laø khoa hoïc veà baûn chaát caùc söï kieän trong hoaït ñoäng kinh doanh. Muïc ñích cuûa noù laø vaïch roõ noäi dung vaø moái lieân heä giöõa caùc phaïm truø phaùp lyù vaø kinh teá. Trong quaù trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi luoân luoân dieãn ra quan heä phaùp lyù giöõa nhaø nöôùc vôùi caùc toå chöùc, giöõa caùc toå chöùc vôùi nhau, giöõa toå chöùc vôùi coâng nhaân vieân Caùc moái quan heä naøy ñöôïc thöïc hieän theo caùc ñieàu khoaûn ghi trong luaät phaùp cuûa nhaø nöôùc nhö luaät coâng ty, luaät thöông maïi, caùc chính saùch giaù caû muïc ñích cuûa keá toaùn laø cung caáp nhöõng thoâng tin caàn thieát cho vieäc giaûi quyeát caùc quan heä phaùp lyù. Veà phöông dieän thöïc haønh: neáu luaät phaùp vaø kinh teá laø noäi dung cuûa keá toaùn thì toaùn hoïc, logic hoïc vaø söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa tin hoïc trong thôøi ñaïi ngaøy nay seõ cung caáp cho noù nhöõng phöông phaùp nhôø ñoù maø quaù trình hoaït ñoäng ñöôïc nhaän thöùc. Keá toaùn thöïc hieän theo doõi caùc hoaït ñoäng baèng caùch tröïc tieáp töø caùc chöùng töø thoâng qua moät chu kyø keá toaùn goàm: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 10 - - Phaân tích nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh: ñaây laø böôùc then choát trong coâng taùc keá toaùn. Noù xaùc ñònh phöông thöùc thích hôïp nhaát ñeå ghi cheùp moãi nghieäp vuï vaø ghi nhaän taùc ñoäng cuûa noù leân phöông trình keá toaùn. - Ghi soå keá toaùn caùc soá lieäu cuûa nghieäp vuï kinh teá ñöôïc thöïc hieän baèng caùch ñònh hình caùc thoâng tin treân soå saùch keá toaùn hoaëc maùy tính ñieän töû. - Phaân loaïi caùc soá lieäu theo caùc moâ hình thoâng tin ñaõ ñöôïc hoaïch ñònh cuõng nhö heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn chi tieát phuïc vuï cho keá toaùn quaûn trò. - Toång hôïp nghieäp vuï thuaàn tuùy thöïc haønh vaø muïc ñích cuûa noù laø kieåm tra ñoái chieáu laãn nhau ñeå thieát laäp caùc baùo caùo keá toaùn. - Phaân tích caùc thoâng tin keá toaùn. Toaøn boä caùc giai ñoaïn ñaàu cuûa noù laø chuaån bò caùc thoâng tin cho böôùc naøy. - Truyeàn ñaït thoâng tin: thoâng tin keá toaùn khoâng nhöõng caàn thieát cho ngöôøi ra quyeát ñònh quaûn lyù ôû beân trong doanh nghieäp maø coøn caàn cho caû ngöôøi beân ngoaøi doanh nghieäp nhö: nhöõng ngöôøi ñaàu tö, cho vay, ngaân haøng, cô quan thueá, cô quan quaûn lyù caáp treân, ban quaûn trò coâng ty Keá toaùn laø khoa hoïc veà baûn chaát vaø caáu taïo baûn chaát caùc söï kieän trong hoaït ñoäng kinh doanh, vaïch roõ noäi dung vaø moái lieân heä giöõa caùc phaïm truø phaùp lyù vaø keá toaùn qua ñoù söï kieän naøy ñöôïc nhaän thöùc. 3. Thoâng tin keá toaùn caàn cho nhöõng ngöôøi söû suïng khaùc nhau - Caùc nhaø quaûn trò doanh nghieäp caàn thoâng tin keá toaùn ñeå xaùc ñònh muïc tieâu cho doanh nghieäp cuûa hoï ñeå ra quyeát ñònh thöïc thi, ñaùnh giaù quaù trình thöïc hieän muïc tieâu vaø ñieàu chænh nhaèm ñem laïi moät hieäu quaû cao hôn. - Chuû sôû höõu: laø nhöõng ngöôøi coù quyeàn sôû höõu ñoái vôùi doanh nghieäp, hoï quan taâm ñeán lôïi nhuaän sinh ra töø voán kinh doanh, töø ñoù laøm caên cöù ñeå ñeà ra phöông aùn phaân chia. Maët khaùc qua thoâng tin cuûa keá toaùn seõ ñaùnh giaù veà naêng löïc quaûn lyù cuûa ngöôøi quaûn lyù. - Caùc nhaø cho vay - cung caáp haøng hoùa dòch vuï: Ngaân haøng, caùc toå chöùc taøi chính, cuõng nhö caùc toå chöùc cung caáp haøng hoùa dòch vuï tröôùc khi coù quyeát ñònh cho vay hoaëc cung caáp thì caàn phaûi bieát ñöôïc thoâng tin taøi chính cuûa doanh nghieäp, khaû naêng traû nôï, töø ñoù laøm cô sôû cho quyeát ñònh. - Caùc nhaø ñaàu tö: laø nhöõng ngöôøi cung caáp voán cho toå chöùc hoaït ñoäng vôùi hy voïng thu lôïi nhuaän. Do ñoù, hoï ñeàu mong muoán ñaàu tö vaøo nhöõng doanh nghieäp coù tyû leä hoaøn voán cao. Thì ôû ñaây cuõng vaäy, tröôùc khi ñi ñeán quyeát ñònh ñaàu tö, caàn phaûi coù caùc thoâng tin cuûa keá toaùn. 4. Thoâng tin cuûa keá toaùn trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh Keá toaùn baèng phöông phaùp rieâng cuûa mình seõ phaûn aûnh ñaày ñuû, chính xaùc, thöïc söï hoaït ñoäng cuûa caùc ñoái töôïng keá toaùn theo ñuùng nguyeân taéc cuûa keá toaùn. Sau Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 11 - ñoù hình thaønh caùc baùo caùo keá toaùn ñeå phaûn aùnh quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. Tuy nhieân vieäc laøm naøy coù tính nghieäp vuï saâu saéc cuûa keá toaùn; vì vaäy, ñaõ toàn taïi hai chuyeân ngaønh cuûa keá toaùn laø keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò, nhaèm cung caáp thoâng tin phuø hôïp vaø höõu ích cho ngöôøi quaûn lyù, quaûn trò doanh nghieäp. Ngaønh keá toaùn baét ñaàu hình thaønh neân hai thaùi cöïc cô baûn vaø phaùt trieån nhanh choùng: - Cung caáp thoâng tin veà traùch nhieäm vaät chaát - phaùp lyù cuûa moät doanh nghieäp, toå chöùc. - Cung caáp thoâng tin cho vieäc laäp keá hoaïch, toå chöùc ñieàu haønh, kieåm tra vaø ra quyeát ñònh. Ñaây chính laø neàn taûng hình thaønh neân söï taùch rôøi chuyeân ngaønh keá toaùn thaønh keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò, ñoàng thôøi söï phaùt trieån nhanh choùng vaø höõu ích cuûa keá toaùn quaûn trò ôû nhöõng nöôùc phaùt trieån, ôû nhöõng doanh nghieäp coù quy moâ lôùn, coù söï phaân caáp quaûn lyù saâu roäng. Keá toaùn quaûn trò toàn taïi vaø phaùt trieån chính trong moâi tröôøng naøy. Nhö vaäy, baûn chaát cuûa keá toaùn laø cung caáp thoâng tin kinh teá taøi chính cuûa moät toå chöùc cho ngöôøi söû duïng thoâng tin; Keá toaùn taøi chính laø moät chuyeân ngaønh cung caáp caùc thoâng tin kinh teá - taøi chính gaén lieàn vôùi traùch nhieäm vaät chaát - phaùp lyù cuûa moät toå chöùc; Keá toaùn quaûn trò laø moät chuyeân ngaønh keá toaùn cung caáp caùc thoâng tin kinh teá - taøi chính gaén lieàn vôùi quan heä döï baùo, ñaùnh giaù, kieåm soaùt vaø traùch nhieäm trong vieäc ñieàu haønh toå chöùc haøng ngaøy cuûa nhaø quaûn trò ôû caùc boä phaän trong doanh nghieäp. II. VAI TROØ CUÛA KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ Ñeå tieán haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, doanh nghieäp phaûi laäp keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh cho doanh nghieäp mình. Töø keá hoaïch chung cuûa doanh nghieäp, caùc boä phaän trieån khai thaønh caùc muïc tieâu thöïc hieän vaø kieåm tra keát quaû thöïc hieän caùc muïc tieâu naøy. Ñoù chính laø kieåm tra quaûn lyù - kieåm tra höôùng hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Trong quaù trình thöïc hieän caùc muïc tieâu ñeà ra caàn phaûi quaûn lyù caùc quy trình cuï theå, chi tieát. Keá toaùn quaûn trò laø coâng cuï ñaùnh giaù vieäc thöïc hieän nhöõng muïc tieâu thoâng qua vieäc phaân tích caùc chi phí, laø coâng cuï kieåm tra quaù trình thöïc hieän hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh theo keá hoaïch ñaõ ñeà ra töø ñoù coù nhöõng quyeát ñònh hôïp lyù ñeå hoaït ñoäng ngaøy caøng ñaït hieäu quaû cao hôn. Do ñoù keá toaùn quaûn trò laø coâng cuï chuû yeáu ñeå ñieàu haønh quaûn lyù, laø moät boä phaän quan troïng trong tieáp thò ñeå quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 12 - SÔ ÑOÀ VEÀ CHÖÙC NAÊNG QUAÛN LYÙ LAÄP KEÁ HOACH TOÅ CHÖÙC ÑAÙNH GIAÙ RA QUYEÁT ÑÒNH ÑIEÀUHAØNH KIEÅM TRA SÔ ÑOÀ: VAI TROØ CUÛA KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ KIEÅM TRA QUAÛN LYÙ KEÁ HOAÏCH SXKD KTQT: COÂNG CUÏ ÑAÙNH GIAÙ KIEÅM TRA PHAÂN TÍCH CHI PHÍ QUAÛN LYÙ CAÙC QUY TRÌNH HAØNH ÑOÄNG III. PHAÂN BIEÄT KEÁ TOAÙN TAØI CHÍNH VAØ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ Keá toaùn taøi chính. Muïc tieâu cuûa keá toaùn taøi chính laø saép xeáp, ghi nhaän, phaân tích vaø dieãn ñaït caùc söï kieän kinh teá, phaùp lyù vaø giao dòch thöông maïi baèng ñôn vò ño löôøng laø tieàn teä nhaèm cung caáp caùc döõ kieän caàn thieát cho vieäc laäp caùc baùo caùo taøi chính. - Caùc baùo caùo taøi chính naøy ñöôïc laäp nhaèm cung caáp nhöõng thoâng tin veà moät thöïc theå kinh doanh cho moät lôùp ngöôøi roäng raõi söû duïng nhö nhöõng ngöôøi söû duïng beân ngoaøi doanh nghieäp laø nhöõng ngöôøi ñang ñaàu tö vaøo doanh nghieäp, nhöõng ngöôøi cung caáp tín duïng, nhöõng ngöôøi phaân tích taøi chính, caùc vieân chöùc quaûn lyù Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 13 - nhaø nöôùc Ñoàng thôøi thoâng tin cuûa keá toaùn taøi chính cuõng ñöôïc nhöõng nhaø quaûn trò beân trong doanh nghieäp söû duïng. Nhöng keá toaùn taøi chính cung caáp thoâng tin chuû yeáu cho nhöõng ngöôøi beân ngoaøi doanh nghieäp. - Thoâng tin cuûa keá toaùn taøi chính ñöôïc thieát laäp treân cô sôû tuaân thuû moät caùch nghieâm ngaët caùc chuaån möïc, caùc nguyeân taéc vaø thoâng leä keá toaùn ñöôïc thöøa nhaän vaø bò chi phoái bôûi ñònh cheá phaùp luaät cuûa nöôùc sôû taïi. Keá toaùn quaûn trò. Laø phöông phaùp xöû lyù caùc döõ kieän keá toaùn ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu thieát laäp caùc thoâng tin cho vieäc laäp döï toaùn ngaân saùch veà chi phí, doanh thu vaø keát quaû trong moät thôøi kyø hoaït ñoäng; kieåm soaùt moät caùch coù hieäu quaû tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän trong doanh nghieäp. Vaø ñöôïc theå hieän qua caùc chöùc naêng sau: - Chöùc naêng döï toaùn laäp keá hoaïch: moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñeàu ñöôïc tieán haønh theo caùc chöông trình ñònh tröôùc trong caùc keá hoaïch daøi haïn, keá hoaïch haøng naêm, keá hoaïch taùc nghieäp. Nhaø quaûn trò phaûi thieát laäp döï toaùn ngaân saùch, ñaây chính laø taøi lieäu xaùc laäp caùc böôùc thöïc hieän muïc tieâu cuûa toå chöùc. Ví duï thoâng qua döï toaùn tieâu thuï, döï toaùn saûn xuaát, döï toaùn nguyeân vaät lieäu, döï toaùn chi phí nhaân coâng, döï toaùn chi phí saûn xuaát chung giuùp nhaø quaûn trò tieân lieäu, lieân keát caùc nguoàn löïc ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän trong kyø. Keá toaùn quaûn trò phaûi ñöôïc toå chöùc ñeå thu thaäp nhöõng thoâng tin phuïc vuï cho muïc ñích treân. - Chöùc naêng toå chöùc vaø ñieàu haønh: ñeå thöïc hieän chöùc naêng naøy, nhaø quaûn trò caàn moät löôïng thoâng tin raát lôùn, ñaëc bieät laø nhöõng thoâng tin phaùt sinh haøng ngaøy ñeå kòp thôøi ñieàu chænh toå chöùc hoaït ñoäng nhö: thoâng tin veà giaù thaønh öôùc tính, thoâng tin veà giaù baùn, veà lôïi nhuaän töø caùc phöông aùn saûn xuaát kinh doanh chính nhöõng thoâng tin naøy phaûi do keá toaùn ñaûm traùch. - Chöùc naêng kieåm tra: keá toaùn quaûn trò ñoùng vai troø kieåm soaùt hoaït ñoäng kinh doanh töø tröôùc, trong vaø sau quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh phaùt sinh. Vieäc kieåm soaùt cuûa keá toaùn quaûn trò ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu thoâng qua keá hoaïch ñaõ ñöôïc laäp. Khi keá hoaïch ñaõ ñöôïc laäp, ñeå ñaûm baûo tính khaû thi cuûa keá hoaïch ñoøi hoûi phaûi so saùnh vôùi thöïc teá. Keá toaùn seõ cung caáp cho nhaø quaûn lyù nhöõng thoâng tin thöïc teá, thoâng tin cheânh leäch giöõa thöïc teá vôùi keá hoaïch, nhöõng thoâng tin keát hôïp giöõa thöïc teá vôùi döï baùo ñeå nhaø quaûn trò kòp thôøi ñieàu chænh, ñaûm baûo tieán ñoä keá hoaïch. - Chöùc naêng ra quyeát ñònh: thoâng tin keá toaùn laø nhaân toá chính trong vieäc ra quyeát ñònh cuûa nhaø quaûn trò, do ñoù keá toaùn coù traùch nhieäm thu thaäp caùc soá lieäu veà chi phí, lôïi nhuaän vaø truyeàn ñaït cho ngöôøi quaûn lyù thích hôïp. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 14 - Coù theå toùm taét nhu caàu cuûa keá toaùn quaûn trò ñoái vôùi caùc nhaø quaûn trò theo sô ñoà toång quaùt sau: KEÁ HOAÏCH TOÅ CHÖÙC KIEÅM TRA RA QUYEÁT SXKD ÑIEÀUHAØNH ÑÒNH MUÏC TIEÂU THOÂNG TIN THOÂNG TIN SAI SOÙT VAØ BAÙO CAÙO CUÛA KEÁ HOAÏCH THÖÏC TEÁ NGUYEÂN NHAÂN TOÙMTAÉT TOÅ CHÖÙC PHAÂN TÍCH ÑAÙNH GIAÙ DÖÏ BAÙO CHEÂNH LEÄCH TRAÙCH NHIEÄM DÖÏ TOAÙN SO SAÙNH GIÖÕA KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ VAØ KEÁ TOAÙN TAØI CHÍNH 1. Nhöõng ñieåm gioáng nhau giöõa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính Maëc duø tính chaát vaø ñaëc ñieåm thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính khaùc nhau nhög giöõa hai chuyeân ngaønh coù nhöõng ñieåm gioáng nhau cô baûn sau: - Caû hai ngaønh keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính coù cuøng moät ñoái töôïng nghieân cöùu laø caùc söï kieän kinh teá - taøi chính vaø phaùp lyù dieãn ra trong quaù trình toàn taïi vaø hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp, toå chöùc. - Caû hai ngaønh keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính ñeàu döïa treân heä thoáng ghi cheùp ban ñaàu cuûa keá toaùn ( ñeàu söû duïng thoâng tin keá toaùn ban ñaàu ). - Caû hai ngaønh keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính ñeàu theå hieän thoâng tin kinh teá taøi chính trong moái quan heä traùch nhieäm cuûa nhaø quaûn trò. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 15 - 2 Nhöõng ñieåm khaùc nhau giöõa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính Keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính coù nhöõng ñieåm khaùc nhau sau: Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin khaùc nhau laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán söï khaùc nhau cuûa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính. Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò laø nhöõng nhaø quaûn trò ôû beân trong doanh nghieäp tröïc tieáp ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, coøn ñoái töôïng maø keá toaùn taøi chính cung caáp thoâng tin chuû yeáu laø nhöõng ngöôøi beân ngoaøi doanh nghieäp quan taâm ñeán tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Ñaëc ñieåm thoâng tin vaø yeâu caàu thoâng tin - Ñaëc ñieåm thoâng tin + Keá toaùn quaûn trò ñaët troïng taâm cho töông lai nhieàu hôn, vì theá thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò chuû yeáu höôùng veà töông lai. Nhieäm vuï cuûa keá toaùn quaûn trò laø löïa choïn caùc phöông aùn, ñeà aùn döï truø cho moät söï kieän saép xaûy ra vaø ra quyeát ñònh moät caùch nhaïy beùn, ñeå naém baét nhanh cô hoäi kinh doanh. + Ngöôïc laïi, keá toaùn taøi chính ñaët troïng taâm thoâng tin quaù khöù, phaûn aùnh nhöõng söï kieän ñaõ xaûy ra vaø tuaân thuû theo nhöõng nguyeân taéc cuûa keá toaùn. - Yeâu caàu thoâng tin + Phaàn lôùn coâng vieäc vaø nhieäm vuï cuûa nhaø quaûn trò phaûi laøm thuoäc veà keá hoaïch ñònh höôùng. Do vaäy, nhu caàu thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò cuõng gaén lieàn vôùi nhöõng yeâu caàu naøy vaø thoâng tin cung caáp cho keá toaùn quaûn trò thöôøng mang tính linh hoaït, toác ñoä vaø thích hôïp vôùi töøng quyeát ñònh, khoâng tuaân thuû theo nhöõng nguyeân taéc keá toaùn vaø khoâng ñoøi hoûi caàn phaûi coù ñoä chính xaùc gaàn nhö tuyeät ñoái. + Coøn yeâu caàu thoâng tin cuûa keá toaùn taøi chính ñoøi hoûi phaûi phaûn aùnh moät caùch trung thöïc caùc söï kieän kinh teá ñaõ dieãn ra trong quaù trình kinh doanh, chuù troïng ñeán tính chính xaùc, trung thöïc vaø chuaån möïc cuûa thoâng tin do ñoù thoâng tin cuûa keá toaùn taøi chính mang tính khaùch quan, thaåm tra ñöôïc vaø coù söï chính xaùc gaàn nhö tuyeät ñoái. Phaïm vi cung caáp thoâng tin vaø caùc loaïi baùo caùo Keá toaùn quaûn trò chuù troïng ñeán thoâng tin kinh teá taøi chính ôû töøng boä phaän cuûa doanh nghieäp, toå chöùc, do ñoù keá toaùn quaûn trò coù caùc baùo caùo keá toaùn ñaëc bieät ñeå cung caáp thoâng tin cho caùc nhaø quaûn lyù töøng phaàn, töøng boä phaän trong doanh nghieäp. Ngöôïc laïi, keá toaùn taøi chính chuù troïng ñeán thoâng tin ôû phaïm vi toaøn doanh Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 16 - nghieäp, xem doanh nghieäp laø moät theå thoáng nhaát vaø cung caáp thoâng tin cho caùc ñoái töôïng beân ngoaøi doanh nghieäp do ñoù caùc baùo caùo keá toaùn cuûa caùc baùo caùo taøi chính cung caáp phaûi theo quy ñònh cuûa nhaø nöôùc, bao goàm: Baûng caân ñoái keá toaùn, baùo caùo keát quaû kinh doanh, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, baûng thuyeát minh baùo caùo. Kyø haïn laäp baùo caùo Baùo caùo cuûa keá toaùn quaûn trò laø nhöõng baùo caùo ñaëc bieät, ñöôïc laäp thöôøng xuyeân, coøn baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp theo ñònh kyø. Quan heä vôùi caùc ngaønh khaùc Keá toaùn quaûn trò caàn raát nhieàu thoâng tin töø nhieàu ngaønh ñem laïi, do ñoù keá toaùn quaûn trò coù quan heä raát nhieàu vôùi caùc ngaønh khaùc. Coøn ñoái vôùi keá toaùn taøi chính nhaèm saép xeáp, ghi nhaän, phaân tích dieãn ñaït nhöõng söï kieän kinh teá phaùp lyù ñaõ dieãn ra trong quaù trình kinh doanh baèng nhöõng phöông phaùp cuûa mình, do ñoù keá toaùn taøi chính ít coù quan heä vôùi caùc ngaønh khaùc. Tính phaùp leänh Keá toaùn quaûn trò khoâng bò raøng buoäc bôûi tính phaùp leänh maø chuù troïng ñeán vieäc taêng cöôøng traùch nhieäm quaûn lyù. Tính chaát cuûa hoaït ñoäng kinh doanh, phöông thöùc toå chöùc vaø trình ñoä quaûn lyù kinh doanh cuûa töøng boä phaän trong doanh nghieäp raát ña daïng vaø phong phuù, do vaäy soå saùch vaø baùo caùo cuûa keá toaùn quaûn trò phaûi môû cho phuø hôïp ñeå cung caáp thoâng tin phuïc vuï cho vieäc ra quyeát ñònh hôïp lyù. Ngöôïc laïi, keá toaùn taøi chính chòu söï raøng buoäc raát cao veà phaùp leänh. Heä thoáng keá toaùn taøi chính quy ñònh nghieâm ngaët veà hình thöùc, trình töï xöû lyù, quy trình coâng vieäc keá toaùn taøi chính ñeå ñaûm baûo tính thoáng nhaát, tính phaùp lyù cuûa thoâng tin. Ngöôïc laïi keá toaùn quaûn trò hoaøn toaøn khoâng chòu söï raøng buoäc cuûa baát kyø moät cô quan chöùc naêng naøo. Ñieàu quan taâm cuûa nhaø quaûn trò laø thoâng tin coù höõu ích hay khoâng. Nhöõng ñieåm gioáng nhau vaø khaùc nhau cuûa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính ñöôïc toùm taét qua baûng sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 17 - Caên cöù phaân bieät Keá toaùn quaûn trò Keá toaùn taøi chính Gioáng nhau 1. Keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính cuøng nghieân cöùu vaø cung caáp thoâng tin kinh teá - taøi chính gaén lieàn vôùi caùc quan heä kinh teá, phaùp lyù ñeå quaûn lyù, ñieàu haønh toå chöùc. 2. Cuøng ghi nhaän vaø theå hieän traùch nhieäm, quyeàn lôïi vaät chaát phaùp lyù cuûa toå chöùc, nhaø quaûn trò. 3. Cuøng söû duïng heä thoáng ghi cheùp ban ñaàu cuûa keá toaùn, söû duïng thoâng tin ñaàu vaøo treân heä thoáng thoâng tin keá toaùn caên baûn. Khaùc nhau z Ñoái töôïng söû duïng Nhaø quaûn trò beân trong doanh Caùc caù nhaân vaø toå chöùc beân trong vaø thoâng tin nghieäp (toå chöùc) beân ngoaøi doanh nghieäp, nhöng caùc caù nhaân vaø toå chöùc beân ngoaøi doanh nghieäp laø chuû yeáu z Ñaëc ñieåm thoâng tin 1. Höôùng veà töông lai 1. Phaûn aùnh quaù khöù 2. Ñaët nhu caàu toái öu veà tính linh 2. Tuaân thuû nguyeân taéc(tuaân thuû hoaït, kòp thôøi thoáng nhaát veà maët ñònh tính, ñònh löôïng toâng tin theo nguyeân taéc chuaån möïc) 3. Bieåu hieän hình thaùi giaù trò 3. Khoâng quy ñònh cuï theå (ñöôïc ( Chuû yeáu theå hieän baèng thöôùc ño giaù ño löôøng baèng baát kyø caùc ñôn vò trò ) hieän vaät, thôøi gian lao ñoäng, giaù trò) z Yeâu caàu Khoâng ñoøi hoûi cao tính chính xaùc Ñoøi hoûi tính chính xaùc gaàn nhö tuyeät gaàn nhö tuyeät ñoái. ñoái, khaùch quan thoâng tin z Phaïm vi cung caáp Töøng phaàn, töøng khaâu, töøng boä Toaøn doanh nghieäp thoâng tin phaän trong doanh nghieäp z Caùc loaïi baùo caùo Baùo caùo ñaëc bieät. Baùo caùo taøi chính nhaø nuôùc quy ñònh. z Kyø haïn laäp baùo Thöôøng xuyeân Ñònh kyø caùo z Quan heä vôùi caùc Quaûn heä nhieàu vôùi caùc ngaønh hoïc, Ít quan heä vôùi caùc ngaønh hoïc, caùc lónh ngaønh hoïc khaùc caùc lónh vöïc khaùc. vöïc khaùc. z Tính phaùp leänh Khoâng coù tính phaùp leänh. Coù tính phaùp leänh. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 18 - IV. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÄP VUÏ CÔ SÔÛ DUØNG TRONG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ Thoâng tin keá toaùn quaûn trò chuû yeáu nhaèm cung caáp cho caùc nhaø quaûn trò ñeà ra nhöõng quyeát ñònh, do ñoù keá toaùn quaûn trò phaûi söû duïng moät soá phöông phaùp nghieäp vuï ñeå xöû lyù thoâng tin cho phuø hôïp vôùi nhu caàu quaûn trò. Coù 4 phöông phaùp nghieäp vuï cô baûn sau: 1. Thieát keá thoâng tin thaønh daïng so saùnh ñöôïc Ñeå coù quyeát ñònh toái öu, nhaát thieát keá toaùn quaûn trò phaûi duøng daïng so saùnh. Vôùi caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc, keá toaùn quaûn trò seõ phaân tích chuùng thaønh daïng so saùnh ñöôïc. Caùc soá lieäu thu thaäp seõ voâ duïng neáu thieáu caùc tieâu chuaån ñeå so saùnh. 2. Phaân loaïi chi phí Ñeå quaûn lyù chi phí caùc nhaø quaûn trò phaûi phaân loaïi chi phí sao cho höõu ích, thích hôïp vôùi nhu caàu quaûn trò. Ví duï nhö phaân loaïi chi phí cuûa doanh nghieäp thaønh ñònh phí vaø bieán phí ñeå töø ñoù phaân tích moái quan heä chi phí - khoái löôïng - lôïi nhuaän 3. Trình baøy moái quan heä giöõa caùc thoâng tin keá toaùn döôùi daïng phöông trình Caùch trình baøy naøy raát tieän duïng cho vieäc tính vaø döï ñoaùn moät soá quaù trình chöa xaûy ra treân cô sôû nhöõng döõ kieän ñaõ coù vaø moái quan heä ñaõ xaùc ñònh. Do ñoù phöông phaùp naøy ñöôïc duøng laøm cô sôû ñeå tính toaùn vaø laäp keá hoaïch. 4. Trình baøy thoâng tin döôùi daïng ñoà thò Caùch trình baøy naøy giuùp ta thaáy roõ raøng nhaát moái quan heä vaø xu höôùng bieán ñoäng cuûa thoâng tin. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 19 - CHÖÔNG II: CHI PHÍ VAØ PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi quaûn lyù thì caùc chi phí laø moái quan taâm haøng ñaàu, bôûi vì lôïi nhuaän thu ñöôïc thu ñöôïc nhieàu hay ít chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa nhöõng chi phí ñaõ chi ra. Do ñoù vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø laøm sao kieåm soaùt ñöôïc caùc khoaûn chi phí, nhaän dieän, phaân tích caùc hoaït ñoäng sinh ra chi phí, ñieàu maáu choát ñeå coù theå quaûn lyù chi phí, töø ñoù coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Chi phí laø moät trong nhöõng yeáu toá trung taâm trong coâng taùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa nhaø quaûn trò. Chi phí aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán nguoàn lôïi nhuaän, taøi saûn, söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Nhaän thöùc, tieân lieäu moät caùch ñuùng ñaén, khoa hoïc veà chi phí laø tieàn ñeà ñeå caùc nhaø quaûn trò ñi ñeán caùc quyeát ñònh hôïp lyù A. KHAÙI QUAÙT VEÀ CHI PHÍ - Chi phí ñöôïc ñònh nghóa theo nhieàu phöông dieän khaùc nhau. Chi phí coù theå nhìn nhaän moät caùch tröøu töôïng chính laø bieåu hieän baèng tieàn nhöõng hao phí lao ñoäng soáng vaø lao ñoäng quaù khöù phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. - Hoaëc chi phí laø nhöõng phí toån chöùng minh baèng nhöõng chöùng cöù nhaát ñònh phaùt sinh trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. - Hoaëc chi phí laø nhöõng phí toån öôùc tính thöïc hieän caùc phöông aùn saûn xuaát kinh doanh. Nhöõng quan ñieåm treân coù theå khaùc nhau veà hình thöùc theå hieän chi phí nhöng taát caû ñeàu thöøa nhaän moät vaán ñeà chung laø: Chi phí laø phí toån taøi nguyeân, vaät chaát, lao ñoäng vaø phaûi phaùt sinh gaén lieàn vôùi muïc ñích kinh doanh. B. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ I. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ THEO CHÖÙC NAÊNG HOAÏT ÑOÄNG Theo tieâu thöùc naøy, chi phí trong kyø keá toaùn cuûa doanh nghieäp toàn taïi döôùi caùc yeáu toá sau: 1. Chi phí saûn xuaát Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 20 - Bao goàm toaøn boä caùc khoaûn chi phí phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát vaø lieân quan ñeán vieäc saûn xuaát saûn phaåm. Chi phí saûn xuaát coøn ñöôïc goïi laø caùc yeáu toá chi phí trong moái quan heä vôùi moät saûn phaåm. Moät doanh nghieäp saûn xuaát gaén lieàn vôùi söï chuyeån bieán cuûa nguyeân lieäu thaønh phaåm thoâng qua söï noå löïc lao ñoäng, laøm vieäc cuûa coâng nhaân vaø vieäc söû duïng trang thieát bò coâng ngheä saûn xuaát, do ñoù chi phí cuûa moät saûn phaåm ñöôïc taïo thaønh töø ba yeáu toá cô baûn: a. Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp ( Direct material costs ) Nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp: - Nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp laø nhöõng yeáu toá vaät chaát, nhöõng nguyeân vaät lieäu chuû yeáu taïo thaønh thöïc theå cuûa saûn xuaát. - Hay nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp laø nhöõng yeáu toá vaät chaát taïo neân thaønh phaàn chính cuûa saûn xuaát saûn xuaát ra. Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp (621) laø chi phí cuûa nguyeân vaät lieäu ñöôïc xuaát ra söû duïng tröïc tieáp vaøo vieäc cheá taïo, saûn xuaát saûn phaåm, caáu thaønh neân thöïc theå cuûa saûn phaåm. Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp naøy thöôøng chieám moät tyû troïng cao trong chi phí saûn phaåm vaø thöôøng khoâng theå thay theá ñöôïc trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ngoaøi chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp ( chi phí nguyeân vaät lieäu chính), thì trong quaù trình saûn xuaát coøn phaùt sinh nhöõng chi phí nguyeân vaät lieäu phuï khaùc, cuõng tham gia tröïc tieáp trong quaù trình saûn xuaát ra saûn phaåm, noù keát hôïp vôùi nguyeân vaät lieäu chính ñeå saûn xuaát ra saûn phaåm, hoaëc chæ tham gia ñeå taïo ra maøu saéc, muøi vò cuûa saûn phaåm, hoaëc laøm ruùt ngaén chu kyø saûn xuaát cuûa saûn phaåm. Chaúng haïn nhö: nhieân lieäu, caùc chaát phuï gia trong cheá bieán daàu nhôøn, maøng nhoâm trong saûn xuaát döôïc phaåm, sôn trong saûn xuaát caùc duïng cuï cô khí, veïc ni duøng ñeå ñaùnh boùng saûn phaåm goã, ñinh vít trong baøn gheá ñoà gia duïng baèng goã b. Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp (Direct labour costs) Nhaân coâng tröïc tieáp laø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp saûn xuaát saûn phaåm, lao ñoäng cuûa hoï gaén lieàn vôùi vieäc saûn xuaát ra saûn phaåm, söùc lao ñoäng cuûa hoï ñöôïc hao phí tröïc tieáp cho saûn phaåm hoï saûn xuaát ra. Khaû naêng vaø kyû naêng cuûa lao ñoäng tröïc tieáp seõ aûnh höôûng ñeán soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa saûn phaåm. Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp bao goàm: - Chi phí veà tieàn löông cuûa coâng nhaân tröïc tieáp thöïc hieän quy trình saûn xuaát. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 21 - - Caùc khoaûn trích theo löông tính vaøo chi phí saûn xuaát cuûa coâng nhaân tröïc tieáp thöïc hieän quy trình saûn xuaát nhö: kinh phí coâng ñoaøn, baûo hieåm y teá, baûo hieåm xaõ hoäi. Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp ñöôïc tính tröïc tieáp vaøo saûn phaåm cuûa hoï saûn xuaát ra. Ngoaøi lao ñoäng tröïc tieáp, trong quaù trình saûn xuaát saûn phaåm coøn coù nhöõng lao ñoäng phuï, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa lao ñoäng tröïc tieáp, nhöõng lao ñoäng naøy laø lao ñoäng giaùn tieáp. Nhöõng lao ñoäng giaùn tieáp naøy tuy khoâng tröïc tieáp saûn xuaát ra saûn phaåm, nhöng laïi khoâng theå thieáu ñöôïc trong quaù trình saûn xuaát, nhö: thôï baûo trì maùy moùc thieát bò, nhaân vieân quaûn lyù phaân xöôûng, nhaân vieân thoáng keâ, keá hoaïch Vì theá song song vôùi chi phí nhaân coâng tröïc tieáp laø doøng chi phí lao ñoäng giaùn tieáp. c. Chi phí saûn xuaát chung ( Factory overhead costs ) Chi phí saûn xuaát chung coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø bao goàm toaøn boä nhöõng chi phí ôû phaân xöôûng saûn xuaát phaùt sinh ñeå saûn xuaát saûn phaåm nhöng khoâng keå chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp vaø chi phí nhaân coâng tröïc tieáp, nhö vaäy chi phí saûn xuaát chung seõ bao goàm: - Chi phí lao ñoäng giaùn tieáp, phuïc vuï, toå chöùc, quaûn lyù taïi phaân xöôûng - Chi phí nguyeân vaät lieäu duøng trong maùy moùc thieát bò, phuïc vuï saûn xuaát taïi phaân xöôûng. - Chi phí coâng cuï duïng cuï duøng trong saûn xuaát. - Chi phí khaáu hao maùy moùc chi phí thieát bò, taøi saûn coá ñònh khaùc ñöôïc duøng trong hoaït ñoäng saûn xuaát. - Chi phí dòch vuï mua ngoaøi, thueâ ngoaøi phuïc vuï saûn xuaát nhö: ñieän, nöôùc, söûa chöõa, baûo hieåm taøi saûn taïi phaân xöôûng saûn xuaát. Trong phaïm vi toaøn doanh nghieäp cuõng phaùt sinh nhöõng khoaûn chi phí töông töï gaén lieàn vôùi quaù trình quaûn lyù vaø tieâu thuï, nhöng khoâng ñöôïc keå laø moät phaàn cuûa chi phí saûn xuaát chung, chæ coù nhöõng chi phí gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng taïi phaân xöôûng môùi ñöôïc xeáp vaøo loaïi chi phí naøy. Trong ba loaïi chi phí ôû treân thuoäc chi phí saûn xuaát, thì söï keát hôïp giöõa: - Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp vaø chi phí nhaân coâng tröïc tieáp ñöôïc goïi laø chi phí ban ñaàu. - Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp vaø chi phí saûn xuaát chung ñöôïc goïi laø chi phí chuyeån ñoåi. Söï keát hôïp naøy ñöôïc toùm taét qua sô ñoà sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 22 - Chi phí ban ñaàu Nguyeân lieäu tröïc tieáp Nhaân coâng tröïc tieáp Saûn xuaát chung Chi phí chuyeån ñoåi Sô ñoà: Toùm taét Chi phí saûn xuaát Chi Chi phí Tröc Chi phí Phí Nguyeân lieäu nguyeân lieäu Ban Giaùn Tröïc tieáp - 621 Ñaàu Chi phí Chi phí khaùc Saûn xuaát chung 627 Chi Chi phí Giaùn tieáp Chi phí nhaân coâng Phí Nhaân coâng Tröïc tieáp Tröïc tieáp - 622 Chuyeån Ñoåi 2. Chi phí ngoaøi saûn xuaát Chi phí ngoaøi saûn xuaát nhöõng chi phí phaùt sinh ngoaøi quaù trình saûn xuaát lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù chung vaø tieâu thuï saûn phaåm haøng hoùa, ñöôïc chia thaønh hai loaïi nhö sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 23 - a. Chi phí baùn haøng (Selling expenses) Chi phí baùn haøng (chi phí löu thoâng) laø nhöõng doøng phí toån caàn thieát lieân quan ñeán vieäc döï tröõ vaø tieâu thuï saûn phaåm haøng hoùa, ñeå ñaûm baûo cho vieäc thöïc hieän chính saùch baùn haøng. Khoaûn muïc chi phí baùn haøng thöôøng bao goàm caùc chi phí cuï theå sau: - Chi phí veà löông vaø caùc khoaûn trích theo löông tính vaøo chi phí cuûa toaøn boä lao ñoäng tröïc tieáp hay quaûn lyù trong hoaït ñoäng baùn haøng, vaän chuyeån haøng hoùa tieâu thuï. - Chi phí veà nguyeân vaät lieäu, nhieân lieäu duøng trong vieäc baùn haøng, vaän chuyeån haøng hoùa tieâu thuï. - Chi phí veà coâng cuï, duïng cuï duøng trong vieäc baùn haøng nhö: bao bì söû duïng luaân chuyeån, caùc coâng cuï duïng cuï laø ñoà duøng, caùc quaày haøng - Chi phí khaáu hao thieát bò vaø taøi saûn coá ñònh duøng trong vieäc baùn haøng nhö: Thieát bò ñoâng laïnh, nhaø xöôûng, phöông tieän vaän chuyeån, cöûa haøng, nhaø kho - Chi phí thueâ ngoaøi lieân quan ñeán vieäc baùn haøng nhö: chi phí hoäi chôï, trieån laõm, quaûng caùo, baûo trì, baûo haønh, khuyeán maõi - Vaø caùc chi phí khaùc baèng tieàn trong vieäc baùn haøng. b. Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp (General and administration expenses) Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp laø bao goàm toaøn boä nhöõng khoaûn chi phí chi ra cho vieäc toå chöùc vaø quaûn lyù saûn xuaát chung trong toaøn doanh nghieäp bao goàm nhöõng khoaûn muïc chi phí sau: - Chi phí tieàn löông vaø caùc khoaûn trích theo löông tính vaøo chi phí cuûa ngöôøi lao ñoäng, quaûn lyù ôû caùc boä phaän, phoøng ban cuûa doanh nghieäp. - Chi phí vaät lieäu, naêng löôïng, nhieân lieäu duøng trong haønh chính, quaûn lyù vaên phoøng - Chi phí coâng cuï, duïng cuï duøng trong coâng vieäc haønh chính, quaûn trò vaên phoøng. - Chi phí khaáu hao thieát bò, taøi saûn coá ñònh khaùc duøng trong coâng vieäc haønh chính, quaûn trò vaên phoøng. - Chi phí dòch vuï, ñieän nöôùc, ñieän thoaïi, baûo hieåm, phuïc vuï chung toaøn doanh nghieäp. - Caùc khoaûn thueá, leä phí chöa tính vaøo giaù trò taøi saûn - Caùc khoaûn chi phí lieân quan ñeán söï giaûm suùt giaù trò taøi saûn duøng trong saûn xuaát kinh doanh do bieán ñoäng thò tröôøng nhö: döï phoøng nôï phaûi thu khoù ñoøi, döïphoøng giaûm giaù haøng toân kho, hao huït trong khaâu döï tröõ 3. Phaân loaïi chi phí theo moái quan heä vôùi thôøi kyø haïch toaùn lôïi töùc Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 24 - Ngoaøi vieäc phaân chia chi phí theo chi phí saûn xuaát vaø chi phí ngoaøi saûn xuaát nhö treân. Caên cöù vaøo moái quan heä giöõa chi phí vôùi thôøi kyø tính keát quaû, toaøn boä chi phí coù theå ñöôïc chia thaønh chi phí saûn phaåm vaø chi phí thôøi kyø. a. Chi phí thôøi kyø (Period costs) Chi phí thôøi kyø laø taát caû nhöõng chi phí phaùt sinh laøm giaûm lôïi töùc cuûa ñôn vò trong kyø. Chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp laø nhöõng chi phí thôøi kyø. b. Chi phí saûn phaåm (Product costs) Chi phí saûn phaåm laø bao goàm toaøn boä nhöõng chi phí lieân quan ñeán vieäc saûn xuaát hoaëc mua caùc saûn phaåm. Hay chi phí saûn phaåm laø nhöõng khoaûn muïc chi phí gaén lieàn vôùi saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra hoaëc ñöôïc mua vaøo. Ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp saûn xuaát, chi phí saûn phaåm phaùt sinh trong lónh vöïc saûn xuaát döôùi hình thöùc chi phí saûn xuaát. Sau ñoù, chuùng chuyeån hoùa thaønh giaù trò saûn phaåm dôõ dang, giaù trò thaønh phaåm toàn kho, giaù trò thaønh phaåm chôø baùn. Khi tieâu thuï saûn phaåm, chuùng chuyeån hoùa thaønh giaù voán haøng baùn ñöôïc ghi nhaän treân baùo caùo keát quaû kinh doanh. Ngöôïc laïi, chi phí thôøi kyø, thì thôøi kyø chuùng phaùt sinh cuõng chính laø thôøi kyø ghi nhaän treân baùo caùo taøi chính. Quaù trình naøy ñöôïc theå hieän treân baùo caùo keát quaû kinh doanh qua ví duï sau ñaây: BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH (DOANH NGHIEÄP SAÛN XUAÁT) 1. Doanh soá baùn 2.000.000 2. Giaù voán haøng baùn 1.400.000 a. Giaù trò thaønh phaåm toàn kho ñaàu kyø 250.000 b. Giaù trò thaønh phaåm saûn xuaát trong kyø 1.350.000 c. Giaù trò thaønh phaåm chôø baùn 1.600.000 d. Giaù trò thaønh phaåm toàn kho cuoái kyø 200.000 3. Lôïi nhuaän goäp 600.000 4. Chi phí thôøi kyø 400.000 a. Chi phí baùn haøng 150.000 b. Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp 250.000 5. Lôïi nhuaän tröôùc thueá thu nhaäp doanh nghieäp 200.000 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 25 - Sô ñoà: Phaân loaïi chi phí theo moái quan heä vôùi thôøi kyø haïch toaùn lôïi töùc: Chi phí saûn phaåm Chi phí Chi phí Chi phí N Lieä u Nhaân saûn tröïc coâng xuaát tieáp tröïctieáp chung Chi phí saûn phaåm Doanh thu baùn dôõ dang Saûn phaåm ñöôïc baùn Thaønh phaåm Trò giaù voán haøng (=) Laõi goäp Chi phí baùn haøng Caùc chi phí thôøi kyø Chi phí quaûn lyù (=) Laõi thuaàn Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 26 - II. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ SÖÛ DUÏNG TRONG KIEÅM TRA VAØ RA QUYEÁT ÑÒNH 1. Chi phí tröïc tieáp vaø chi phí giaùn tieáp a. Chi phí tröïc tieáp (direct cost) Chi phí tröïc tieáp laø nhöõng chi phí phaùt sinh lieân quan tröïc tieáp, ñöôïc tính thaúng vaøo caùc ñoái töôïng söû duïng (ñoái töôïng chòu chi phí). Loaïi chi phí naøy bao goàm nhöõng chi phí nhö chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp noù ñöôïc tính thaúng vaøo caùc ñoái töôïng söû duïng laø caùc ñôn ñaët haøng, töøng saûn phaåm, töøng nhoùm saûn phaåm b. Chi phí giaùn tieáp (Indirect costs) Chi phí giaùn tieáp laø nhöõng khoaûn muïc chi phí phaùt sinh lieân quan tröïc tieáp ñeán nhieàu saûn phaåm, nhieàu boä phaän, nhieàu ñoái töôïng chi phí nhö: Chi phí nguyeân vaät lieäu phuï, chi phí nhaân coâng phuï, chi phí saûn xuaát chung, chi phí quaûng caùo tieáp thò Ñoái vôùi nhöõng chi phí giaùn tieáp , nguyeân nhaân gaây ra chi phí vaø caùc ñoái töôïng chòu chi phí laø raát khoù nhaän daïng. Vì vaäy chuùng ta thöôøng phaûi taäp hôïp chuùng, sau ñoù môùi löïa choïn tieâu thöùc phaân boå cho töøng ñoái töôïng gaùnh chòi chi phí. 2. Chi phí cheânh leäch (differential costs) Chi phí cheânh leäch ñöôïc ghi nhaän nhö nhöõng doøng chi phí hieän dieän, xuaát hieän moät phaàn trong caùc phöông aùn saûn xuaát kinh doanh naøy hoaëc chæ xuaát hieän moät phaàn trong phöông aùn saûn xuaát kinh doanh khaùc. Ñaây laø moät khaùi nieäm roäng veà chi phí duøng ñeå nhaän thöùc, so saùnh chi phí löïa choïn caùc phöông aùn kinh doanh. Ngöôøi quaûn lyù thöôøng phaûi ñöùng tröôùc vieäc löïa choïn nhöõng phöông aùn khaùc nhau, quyeát ñònh seõ ñöôïc hình thaønh chuû yeáu döïa vaøo caùc chi phí cuûa töøng phöông aùn. Thöïc teá coù nhöõng chi phí coù trong phöông aùn naøy nhöng laïi khoâng hoaëc chæ xuaát hieän moät phaàn trong phöông aùn kia. Taát caû nhöõng söï thay ñoåi ñoù hình thaønh caùc chi phí cheânh leäch vaø chính chuùng seõ laø caên cöù ñeå ngöôøi quaûn lyù löïa choïn phöông aùn kinh doanh. Ví duï: Moät coâng ty muoán chuyeån töø daïng ban buoân sang baùn leû vôùi caùc soá lieäu nhö sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 27 - Ñôn vò: 1000ñ Phaân phoái cho Baùn leû tröïc tieáp Cheânh leäch thu nhaäp Baùn leû (Döï tính) Vaø chi phí Doanh thu 1.000.000 1.200.000 200.000 Giaù voán haøng baùn 500.000 600.000 100.000 Chi phí quaûng caùo 100.000 55.000 (45.000) Hoa hoàng baùn haøng 50.000 50.000 Khaáu hao kho baûi 60.000 90.000 30.000 Chi phí khaùc 80.000 80.000 Coäng chi phí 740.000 875.000 135.000 Laõi thuaàn 260.000 325.000 65.000 Qua soá lieäu baûng treân ta thaáy raèng toång doanh thu taêng laø 200.000 khi chuyeån töø baùn buoân sang baùn leû nhöng chi phí cuõng taêng leân 135.000, laõi thuaàn taêng 65.000. Caên cöù vaøo keát quaû naøy maø nhaø quaûn lyù quyeát ñònh veà söï löïa choïn phöông aùn cuûa mình. 3. Chi phí kieåm soaùt ñöôïc vaø chi phí khoâng kieåm soaùt ñöôïc (Controllable and uncontrollable costs) Chi phí kieåm soaùt ñöôïc laø nhöõng doøng chi phí maø nhaø quaûn trò xaùc ñònh ñöôïc chính xaùc söï phaùt sinh cuûa noù; ñoàng thôøi nhaø quaûn trò cuõng coù thaåm quyeàn quyeát ñònh veà söï phaùt sinh cuûa noù. Ngöôïc laïi chi phí khoâng kieåm soaùt ñöôïc laø nhöõng doøng chi phí maø nhaø quaûn trò khoâng theå döï ñoaùn chính xaùc söï phaùt sinh cuûa noù. Chi phí kieåm soaùt ñöôïc ñoái vôùi moät caáp laø nhöõng chi phí maø caáp ñoù coù theå ñònh ra ñöôïc, nhöõng chi phí naèm ngoaøi khaû naêng ñònh ra ñöôïc ôû moät caáp laø nhöõng chi phí khoâng kieåm soaùt ñöôïc. Ví duï: Taïi moät cöûa haøng, ngöôøi quaûn lyù cuûa cöûa haøng ñoù coù theå ñònh ra ñöôïc nhöõng chi phí tieáp khaùch, chi phí quaûng caùo cuûa cöûa haøng, nhöng chi phí khaáu hao nhöõng maùy moùc saûn xuaát ra haøng hoùa maø anh ta ñang baùn laïi laø nhöõng chi phí khoâng kieåm soaùt ñöôïc ñoái vôùi caáp cuûa anh ta. 4. Chi phí chìm (Sunk costs) Chi phí chìm laø nhöõng chi phí ñaõ boû ra trong quaù khöù, noù khoâng coù gì thay ñoåi cho duø phaàn taøi saûn ñaïi dieän cho nhöõng chi phí naøy ñöôïc söû duïng nhö theá naøo hoaëc khoâng söû duïng. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 28 - Ví duï: Nhöõng khoaûn chi phí ñöôïc ñaàu tö ñeå mua saém taøi saûn coá ñònh, chi phí thueâ nhaø xöôûng, ñaây laø nhöõng doøng chi phí chìm 5. Chi phí cô hoäi (Opportunity costs) Chi phí cô hoäi coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø moät nguoàn thu nhaäp tieàm taøng bò maát ñi hay phaûi hy sinh ñeå löïa choïn, thöïc hieän haønh ñoäng naøy thay theá cho moät haønh ñoäng khaùc, löïa choïn phöông aùn naøy thay cho phöông aùn khaùc. III. PHAÂN LOAÏI CHI PHÍ THEO CAÙCH ÖÙNG XÖÛ CUÛA CHI PHÍ Phaân loaïi chi phí theo baûn chaát öùng xöû: Bieán phí-Ñònh phí-Hoãn hôïp Qua nhöõng caùch phaân loaïi nhö treân, môùi chæ ñôn thuaàn nhaän dieän chi phí theo nhöõng tieâu thöùc nhaát ñònh cuûa toaøn boä chi phí. Nhöng vieäc chæ ra nhöõng chi phí thöôøng gaén lieàn vôùi khoái löôïng hoaøn thaønh nhö: soá saûn phaåm saûn xuaát ra, soá giôø maùy söû duïng goïi chung laø möùc ñoä hoaït ñoäng kinh doanh, ñoù chính laø caùch öùng xöû cuûa chi phí. Treân quan ñieåm veà caùch öùng xöû, ngöôøi ta chia chi phí thaønh ba loaïi: - Chi phí khaû bieán (Variable costs) - Chi phí baát bieán (Fixed costs) - Chi phí hoãn hôïp (Mixed costs) 1. Chi phí khaû bieán (Variable costs) Chi phí khaû bieán laø nhöõng chi phí maø giaù trò cuûa noù seõ taêng, giaûm theo söï taêng giaûm veà möùc ñoä hoaït ñoäng. Chi phí khaû bieán laø nhöõng muïc chi phí thay ñoåi tyû leä vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. Möùc ñoä hoaït ñoäng coù theå laø soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát ra, soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï, soá giôø maùy vaän haønh, tyû leä coù theå laø tyû leä thuaän trong phaïm vi hoaït ñoäng. Neáu xeùt veà toång soá, chi phí khaû bieán thay ñoåi tyû leä thuaän vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng, ngöôïc laïi neáu xem xeùt treân moät ñôn vò möùc ñoä hoaït ñoäng (moät saûn phaåm, moät giôø maùy hoaït ñoäng ) thì chi phí khaû bieán laø moät haèng soá. Ta goïi: y : laø toång chi phí khaû bieán a : laø chi phí khaû bieán ñôn vò (bieán phí ñôn vò) x : möùc ñoä hoaït ñoäng Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 29 - Ta coù ñoà thò toång quaùt veà chi phí khaû bieán nhö sau: Toång Bieán bieán Phí Y = ax phí ñôn vò Y = a ÑOÀ THÒ TOÅNGMöùc ño BIEÁNä hoaït PHÍñoäng ÑOÀ THÒ BIEÁNMöùc PHÍ ñoä hoaÑÔNït ño VÒäng a. Chi phí khaû bieán thöïc thuï (True variable costs) Chi phí khaû bieán thöïc thuï laø nhöõng chi phí coù söï bieán ñoäng cuøng tyû leä vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng. Y = a x 1 Chi Toång Y = a2 x phí Chi Y = ax Y = a3 x khaû phí bieán khaû thöïc bieán thuï thöïc tthuï Möùc ñoä hoaït ñoäng Möùc ñoä hoaït ñoäng ÑOÀ THÒ CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN ÑOÀ THÒ CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN THÖÏC THUÏ DAÏNG SO SAÙNH Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 30 - Ñaây laø loaïi chi phí khaû bieán maø söï bieán ñoäng cuûa chuùng thöïc söï thay ñoåi tyû leä thuaän vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng nhö: chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp, giaù voán haøng baùn, chi phí bao bì ñoùng goùi, chi phí hoa hoàng baùn haøng. b. Chi phí khaû bieán caáp baäc (Step variable costs) - Khaùc vôùi chi phí khaû bieán thöïc thuï, chi phí khaû bieán caáp baäc chæ coù söï thay ñoåi khi möùc ñoä hoaït ñoäng ñaït ñeán moät giôùi haïn nhaát ñònh. - Thöïc teá coù nhöõng chi phí khoâng bieán ñoäng lieân tuïc so vôùi söï bieán ñoäng lieân tuïc cuûa möùc ñoä hoaït ñoäng. Söï hoaït ñoäng phaûi ñaït ñöôïc ôû möùc ñoä naøo ñoù môùi daãn ñeán söï bieán ñoäng veà chi phí, nhö :chi phí veà thôï baûo trì maùy moùc thieát bò, chi phí ñieän naêng nhöõng chi phí naøy cuõng thay ñoåi tyû leä thuaän vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, nhöng chuùng chæ thay ñoåi khi quy moâ saûn xuaát, möùc ñoä hoaït ñoäng cuûa maùy moùc thieát bò ñaït ñeán moät phaïm vi, moät giôùi haïn nhaát ñònh. - Vôùi a laø chi phí khaû bieán treân moät ñôn vò möùc ñoä hoaït ñoäng ôû phaïm vi i, ta coù phöông trình chi phí khaû bieán caáp baäc: Y = aixi vaø ñoà thò : Toång Chi phí khaû Y = aixi bieán caápbaäc Chi phí khaû bieán caáp baäc Möùc ñoä hoaït ñoäng c. Daïng phi tuyeán vaø phaïm vi phuø hôïp. Trong thöïc teá, ngöôøi ta thaáy raèng coù raát nhieàu loaïi chi phí khaû bieán, khoâng coù moái quan heä tuyeán tính vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng, ñöôøng bieåu dieãn cuûa chuùng coù theå laø nhöõng ñöôøng cong khaù phöùc taïp. Trong tröôøng hôïp naøy ngöôøi ta phaûi xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi phuø hôïp trong möùc ñoä hoaït ñoäng ñeå xem xeùt. Neáu phaïm vi phuø hôïp caøng nhoû thì ñöôøng cong caøng tieán gaàn veà daïng ñöôøng thaúng. Phaïm vi ñöôïc quy ñònh bôûi söùc saûn xuaát toái thieåu vaø söùc saûn xuaát toái ña, ñöôïc xem laø phaïm vi phuø hôïp ñeå nghieân cöùu nhöõng chi phí khaû bieán loaïi naøy. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 31 - Chi phí khaû bieán Möùc SX toái ña Phi tuyeán Möùc SX toái thieåu Phaïm vi phuø hôïp Möùc ñoä hoaït ñoäng 2. Chi phí baát bieán (Fixed sosts) Chi phí baát bieán laø nhöõng chi phí maø toång soá cuûa noù khoâng thay ñoåi khi möùc ñoä hoaït ñoäng thay ñoåi. Hay chi phí baát bieán laø nhöõng chi phí ít thay ñoåi hoaëc khoâng thay ñoåi theo möùc ñoä hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. Neáu xeùt treân toång chi phí, chi phí baát bieán khoâng thay ñoåi; ngöôïc laïi neáu quan saùt chuùng treân moät ñôn vò möùc ñoä hoaït ñoäng, chi phí baát bieán tyû leä nghòch vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng. Toång Toång ñònh phí ñònh phí Y = b Y = b/x Möùc ñoä hoaït ñoäng Möùc ñoä hoaït ñoäng ÑOÀ THÒ TOÅNG ÑÒNH PHÍ ÑOÀ THÒ ÑÒNH PHÍ 1 ÑÔN VÒ Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 32 - Nhö vaäy, doanh nghieäp coù hoaït ñoäng hay khoâng hoaït ñoäng thì vaãn toàn taïi chi phí baát bieán. Khi doanh nghieäp gia taêng möùc ñoä hoaït ñoäng thì chi phí baát bieán treân möùc ñoä hoaït ñoäng seõ giaûm daàn. Goïi Y laø toång chi phí baát bieán, b laø chi phí baát bieán, ta coù phöông trình chi phí baát bieán Y = b vaø coù ñoà thò nhö sau : a. Chi phí baát bieán baét buoäc (Committed fixed costs) Chi phí baát bieán baét buoäc laø nhöõng doøng chi phí coù lieân quan ñeán nhöõng maùy moùc, thieát bò, nhaø xöôûng, cô sôû haï taàng, chi phí ban quaûn lyù, chi phí löông vaên phoøng, chi phí khaáu hao taøi saûn daøi haïn, chi phí söû duïng taøi saûn daøi haïn, chi phí lieân quan ñeán löông cuûa caùc nhaø quaûn trò gaén lieàn vôùi caáu truùc toå chöùc quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh cuûa moät doanh nghieäp. Chi phí baát bieán baét buoäc thöôøng coù hai ñaëc ñieåm sau: z Coù baûn chaát laâu daøi : Chi phí baát bieán baét buoäc, chuùng toàn taïi laâu daøi trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Giaû söû coù moät quyeát ñònh mua saém hoaëc xaây döïng caùc loaïi taøi saûn coá ñònh ñöôïc ñöa ra thì noù seõ lieân quan, gaén lieàn ñeán vieäc kinh doanh cuûa ñôn vò trong nhieàu naêm. z Chuùng khoâng theå caét giaûm ñeán baèng khoâng ( trong thôøi gian ngaén ), cho duø hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh giaûm xuoáng hoaëc hoaït ñoäng bò giaùn ñoaïn. Chi phí baát bieán baét buoäc ñöôïc theå hieän baèng phöông trình ñöôøng thaúng: Y = b, vôùi b laø haèng soá vaø ta coù ñoà thò chi phí baát bieán baét buoäc nhö sau : Toång chi phí baát bieán baét buoäc Y = b Möùc ñoä hoaït ñoäng b. Chi phí baát bieán khoâng baét buoäc (Discretionary fixed costs) Chi phí baát bieán khoâng baét buoäc laø nhöõng doøng chi phí coù theå thay ñoåi trong töøng kyø keá hoaïch cuûa nhaø quaûn trò doanh nghieäp. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 33 - Chi phí baát bieán khoâng baét buoäc coøn ñöôïc xem nhö chi phí baát bieán quaûn trò. Doøng chi phí naøy phaùt sinh töø caùc quyeát ñònh haøng naêm, haøng kyø cuûa nhaø quaûn trò, do haønh ñoäng cuûa nhaø quaûn trò quyeát ñònh soá löôïng chi phí baát bieán naøy trong caùc quyeát ñònh cuûa töøng kyø hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, nhö chi phí quaûng caùo, chi phí nghieân cöùu, chi phí ñaøo taïo, boài döôõng chuyeân moân, chi phí tieáp khaùch, giao teá Chi phí baát bieán khoâng baét buoäc thöôøng coù hai ñaëc ñieåm sau : z Coù baûn chaát ngaén haïn: Chi phí baát bieán khoâng baét buoäc lieân quan ñeán nhöõng keá hoaïch ngaén haïn vaø aûnh höôûng ñeán doøng chi phí cuûa doanh nghieäp haøng naêm, ngöôïc laïi ñoái vôùi chi phí baát bieán baét buoäc thöôøng gaén lieàn vôùi nhöõng keá hoaïch, caùc phöông aùn saûn xuaát kinh doanh daøi haïn, trong nhieàu naêm. z Trong nhöõng tröôøng hôïp caàn thieát, tröôøng hôïp ñaëc bieät chuùng ta coù theå caét boû chi phí baát bieán khoâng baét buoäc. Chi phí baát bieán khoâng baét buoäc ñöôïc bieåu dieãn baèng ñöôøng thaúng Y = bi , vôùi b thay ñoåi theo baäc i. Ta coù ñoà thò: Toång chi phí baát bieán khoâng baét buoäc Y = bi Möùc ñoä hoaït ñoäng c. Chi phí baát bieán vaø phaïm vi phuø hôïp - Phaïm vi phuø hôïp cuõng ñöôïc aùp duïng trong caùc tröôøng hôïp chi phí baát bieán, nhaát laø caùc chi phí baát bieán coù baûn chaát khoâng baét buoäc. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 34 - Chi phí Phaïm vi phuø hôïp CP baát bieán vaø phaïm vi phuø hôïp Möùc ñoä hoaït ñoäng 3. Chi phí hoãn hôïp (Mixed costs) - Ngoaøi nhöõng khaùi nieäm veà chi phí khaû bieán vaø chi phí baát bieán ñaõ nghieân cöùu ôû treân coøn moät khaùi nieäm quan troïng nöõa laø chi phí hoãn hôïp (Mixed costs). Loaïi chi phí naøy cuõng chieám moät tyû leä cao khi quaù trìng saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån - Chi phí hoãn hôïp laø chi phí bao goàm caû yeáu toá baát bieán vaø yeáu toá khaû bieán. ÔÛ möùc ñoä hoaït ñoäng caên baûn, chi phí hoãn hôïp thöôøng theå hieän ñaëc ñieåm cuûa chi phí baát bieán, ôû möùc ñoä hoaït ñoäng vöôït quaù möùc caên baûn noù theå hieän ñaëc ñieåm cuûa yeáu toá khaû bieán. Söï pha troän giöõa phaàn baát bieán vaø khaû bieán coù theå theo nhöõng tyû leä nhaát ñònh. - Nhö vaäy, caàn phaûi phaân tích chi phí hoãn hôïp ñeå xem trong ñoù chi phí baát bieán laø bao nhieâu vaø chi phí khaû bieán laø bao nhieâu vaø xaây döïng coâng thöùc döï ñoaùn chi phí nhö sau : Phöông trình tuyeán tính duøng ñeå löôïng hoaù chi phí hoãn hôïp : Y = ax + b Trong ñoù : Y : Chi phí hoãn hôïp a : Chi phí khaû bieán ñôn vò b : Toång chi phí baát bieán x : Möùc ñoä hoaït ñoäng Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 35 - Toång chi phí Ñöôøng toång chi phí Yeáu toá khaû bieán Yeáu toá baát bieán Möùc ñoä hoaït ñoäng Ví duï : chi phí ñieän thoaïi, chi phí ñieän naêng, chi phí thueâ maùy moùc thieát bò, chi phí thueâ nhaø kho, kho baûi, nhaø xöôûng Caùc moâ hình phaân tích chi phí hoãn hôïp a. Phöông phaùp cöïc ñaïi, cöïc tieåu (High - low method) Phöông phaùp cöïc ñaïi cöïc tieåu coøn ñöôïc goïi laø phöông phaùp cheânh leäch, phöông phaùp naøy phaân tích chi phí hoãn hôïp döïa treân cô sôû ñaëc tính cuûa chi phí hoãn hôïp thoâng qua khaûo saùt chi phí hoãn hôïp ôû möùc ñoä cao nhaát vaø ôû möùc ñoä thaáp nhaát. Cheânh leäch veà chi phí ôû möùc ñoä hoaït ñoäng cao nhaát vaø möùc ñoä hoaït ñoäng thaáp nhaát chia cho bieán ñoäng möùc ñoä gia taêng möùc ñoä hoaït ñoäng ôû möùc cao nhaát so vôùi möùc thaáp nhaát ñeå xaùc ñònh möùc bieán phí. Sau ñoù loaïi tröø bieán phí, chính laø ñònh phí trong thaønh phaàn chi phí hoãn hôïp . Ví duï :giaû söû taïi doanh nghieäp A co 1taøi lieäu veà chi phí baûo trì maùy moùc thieát bò trong naêm 200x nhö sau : Thaùng Soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp (giôø) Chi phí baûo trì (1.000ñ) 1 1.100 2.650 2 1.000 2.500 3 1.300 3.150 4 1.150 2.700 5 1.400 3.350 6 1.250 2.900 7 1.100 2.650 8 1.200 2.900 9 1.350 3.250 10 1.450 3.400 11 1.150 2.700 12 1.500 3.500 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 36 - Xem xeùt baûng thoáng keâ chi phí baûo trì trong naêm, nhaän thaáy khi möùc ñoä hoaït ñoäng taêng leân thì chi phí cuõng taêng leân, nhö vaäy ñoái vôùi chi phí naøy ñaõ coù söï hieän dieän cuûa chi phí khaû bieán vaø chi phí baûo trì laø moät chi phí hoãn hôïp bao goàm caû yeáu toá baát bieán vaø yeáu toá khaû bieán. Theo phöông phaùp cöïc ñaïi, cöïc tieåu tröôùc heát ta choïn ra hai soá lieäu taïi ñieåm cöïc ñaïi, cöïc tieåu veà möùc ñoä hoaït ñoäng. Giôø lao ñoäng tröïc tieáp (giôø) Chi phí baûo trì (1000ñ) Thaùng thaáp nhaát (2) 1.000 2.500 Thaùng cao nhaát (12) 1.500 3.500 Coâng thöùc xaùc ñònh yeáu toá khaû bieán trong chi phí hoãn hôïp: CHEÂNH LEÄCH VEÀ CHI PHÍ Chi phí khaû bieán ñôn vò hoaït ñoäng = Cheânh leäch möùc ñoä hoaït ñoäng 3.500.000 – 2.500.000 Chi phí khaû bieán ñôn vò hoaït ñoäng = (1 giôø lao ñoäng tröïc tieáp) 1.500 – 1.000 Chi phí khaû bieán ñôn vò hoaït ñoäng = 2.000ñ/1 giôø lao ñoäng tröïc tieáp Ta tieáp tuïc xaùc ñònh chi phí baát bieán trong chi phí hoãn hôïp nhö sau : Toång chi phí Möùc khoái löôïng Chi phí = ôû möùc cao nhaát - cao nhaát x Bieán phí baát bieán ( Thaáp nhaát) ( Thaáp nhaát) ñôn vò Thay giaù trò taïi möùc ñoä hoaït ñoäng cao nhaát (1.500 ; 3.500) vaøo ta coù : Chi phí = 3.500.000 - ( 1.500 x 2.000) = 500.000 Baát bieán Keát quaû cuõng seõ töông töï neáu duøng giaù trò taïi möùc thaáp nhaát. Phöông trình bieán thieân chi phí baûo trì cuûa doanh nghieäp Y laø : Y = 2.000x + 500.000 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 37 - Töø caùc soá lieäu tính ñöôïc bieåu dieãn ñöôøng toång chi phí baûo trì cuûa doanh nghieäp Y treân ñoà thò nhö sau : Chi phí ( 1.000ñ) Phaïm vi phuø hôïp 3.500 z Cöïc ñaïi 2.500 z Cöïc tieåu 500 0 1.000 1.500 Soá giôø lao ñoäng (giôø) Treân ñoà thò, ñöôøng bieåu dieãn phaûn aùnh 500.000ñ chi phí baát bieán cho 1 thaùng, vôùi 2.000ñ chi phí khaû bieán cho moät giôø lao ñoäng tröïc tieáp ñoái vôùi chi phí baûo trì cuûa doanh nghieäp A. b. Phöông phaùp ñoà thò phaân taùn (The scatter graph method) Ví duï : Cuøng vôùi soá lieäu veà chi phí baûo trì cuûa doanh nghieäp A trong naêm 200x, söû duïng phöông phaùp ñoà thò phaân taùn vaø quaù trình thöïc hieän traûi qua caùc böôùc sau: Böôùc 1: Taát caû nhöõng chi phí baûo trì cuûa töøng thaùng ñöôïc ñaùnh daáu treân ñoà thò. Böôùc 2: Keû moät ñöôøng bieåu dieãn, ñöôøng bieåu dieãn naøy phaân chia taát caû caùc ñieåm ñaõ ñöôïc ñaùnh daáu thaønh hai phaàn baèng nhau veà soá löôïng, vò trí ñöôøng bieåu dieãn seõ ñaïi dieän cho taát caû caùc ñieåm. Böôùc 3: Ñöôøng bieåu dieãn ñöôïc keõ ôû treân ñöôïc goïi laø ñöôøng hoài quy (negressionline), ñöôøng hoài quy chính laø ñöôøng cuûa caùc möùc trung bình. Trong ñoù möùc trung bình cuûa chi phí baát bieán ñöôïc bieåu dieãn bôûi giao ñieåm giöõa ñöôøng hoài quy vôùi truïc tung. Möùc trung bình chi phí khaû bieán tính cho bieán ñoäng cuûa moät ñôn vò möùc ñoä hoaït ñoäng seõ ñöôïc tính nhö sau: Xaùc ñònh toång chi phí cuûa ñieåm naèm treân ñöôøng hoài quy (hoaëc ñieåm gaàn ñöôøng hoài quy nhaát), laáy toång chi phí tröø cho chi phí baát bieán vaø keát quaû naøy chia cho möùc ñoä hoaït ñoäng taïi ñieåm naøy seõ ñöôïc chi phí khaû bieán tính cho moät ñôn vò hoaït ñoäng. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 38 - Ta coù ñoà thò phaân taùn nhö sau: Chi phí ( 1.000ñ) z 2.900 z z z z z 230 0 1.200 Soá giôø lao ñoäng (giôø) Treân ñoà thò ta thaáy ñöôøng hoài quy ñi qua ñieåm thaùng 8 vôùi möùc ñoä hoaït ñoäng 1.200 giôø vaø toång chi phí laø 2.900.000ñ. Töø ñoù ta tính ñöôïc nhö sau : Toång chi phí baûo trì 2.900.000 (Tröø) Chi phí baát bieán 230.000 Yeáu toá chi phí khaû bieán 2.670.000 Tính treân moät giôø lao ñoäng tröïc tieáp 2.670.000 = 2.225ñ/giôø 1.200 giôø Böôùc 4 : Xaây döïng phöông trình tuyeán tính Y = b + ax. Caên cöù vaøo keát quaû ñaõ xaùc ñònh ôû böôùc 3, ta coù phöông trình cuûa chi phí nhö sau : Y = 230.000 + 2.225x c. Phöông phaùp bình phöông beù nhaát (Least - Squares regression method) Phöông phaùp bình phöông beù nhaát nhaèm xaùc ñònh phöông trình bieán thieân cuûa chi phí döïa treân söï tính toaùn cuûa phöông trình tuyeán tính trong phaân tích thoáng keâ, xöû lyù caùc soá lieäu chi phí ñaõ ñöôïc thu thaäp nhaèm ñöa ra phöông trình coù daïng: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 39 - Y = b +ax nhö hai phöông phaùp cöïc ñaïi, cöïc tieåu vaø phöông phaùp ñoà thò phaân taùn ñaõ ñöôïc trình baøy ôû treân. Khaùi nieäm veà bình phöông beù nhaát coù nghóa laø toång cuûa caùc bình phöông cuûa caùc ñoä leäch giöõa caùc ñieåm vôùi ñöôøng hoài quy laø nhoû nhaát so vôùi baát kyø moät ñöôøng bieåu dieãn naøo khaùc. Töø phöông trình tuyeán tính caên baûn naøy vaø taäp hôïp n phaàn töû quan saùt ta coù heä thoáng phöông trình nhö sau : Σxy = bΣx + aΣx2 Σy = nb + aΣx Ñeå minh hoïa cho phöông phaùp naøy, ta laáy laïi soá lieäu veà chi phí baûo trì cuûa doanh nghieäp Y ôû treân vôùi n=12 thaùng. Töø soá lieäu goác ñaõ coù laäp baûng tính toaùn nhö sau : Thaùng Soá giôø 1ñ tröïc tieáp Chi phí baûo trì xy x2 (100 giôø) (x) (y) 1 11,0 2.650 29.150 121,00 2 10,0 2.500 25.000 100,00 3 13,0 3.150 40.950 169,00 4 11,5 2.700 31.050 132,25 5 14,0 3.350 46.900 196,00 6 12,5 2.900 36.250 156,25 7 11,0 2.650 29.150 121,00 8 12,0 2.900 24.800 144,00 9 13,5 3.250 43.875 182,25 10 14,5 3.400 49.300 210,25 11 11,5 2.700 31.050 132,25 12 15,0 3.500 52.500 225,00 Coäng 149,5 35.650 449.975 1.889,25 AÙp duïng phöông trình ñöôøng bình phöông beù nhaát: Σxy = bΣx + aΣx2 (1) Σy = nb + aΣx (2) Thay soá lieäu ñaõ tính ñöôïc ôû baûng treân vaøo 2 phöông trình (1) vaø (2) ta coù: 449.975 = 149,5b + 1.889,25a (1) 35.650 = 12b + 149,5a (2) Ta nhaân phöông trình (1) vôùi 12 vaø nhaân phöông trình (2) vôùi 149,5, ta ñöôïc: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 40 - 5.399.700 = 1.794b + 22.671a (1) 5.329.675 = 1.794b + 22.350,25a (2) Laáy (1) – (2), ta coù: 70.025 = 320,75a 70.025 a = = 218,32 320,75 Nhö vaäy, tyû leä bieán ñoäng cuûa chi phí baûo trì laø 218.320ñ cho 100 giôø maùy (neáu tính 1 giôø maùy seõ laø 2.183,2ñ) Chi phí baát bieán seõ ñöôïc tính nhö sau : Thay giaù trò a = 218,32 vaøo phöông trình (2), ta coù: 32.650 = 12b + 32.638.84 12b = 3.011,16 b = 250,93 Vaäy chi phí baát bieán cuûa chi phí baûo trì laø : 250.930ñ moãi thaùng Vaø phöông trình tuyeán tính caàn tìm coù daïng : Y = 250.930 + 2.183,2x IV. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH THEO KEÁ TOAÙN TAØI CHÍNH VAØ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ 1. Baùo caùo keát quaû kinh doanh theo Keá toaùn taøi chính. Moät baùo caùo keát quaû kinh doanh ñöôïc laäp theo keá toaùn taøi chính laø ôû ñoù, caùc khoaûn chi phí seõ ñöôïc trình baøy theo chöùc naêng cuûa chi phí trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Baùo caùo naøy ñöôïc laäp thoáng nhaát ôû taát caû caùc doanh nghieäp vì muïc ñích baùo caùo ra beân ngoaøi. Ví duï : Taïi moät doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh moät saûn phaåm , coù taøi lieäu nhö sau : - Trò giaù voán cuûa moät saûn phaåm 55.000ñ - Giaù baùn moät saûn phaåm 70.000ñ - Chi phí bao bì 1saûn phaåm 1.000ñ - Tieàn thueâ cöûa haøng moät thaùng 3.000.000ñ - Chi phí löông, ñieän, nöôùc 1 thaùng 7.500.000ñ Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 41 - Giaû söû trong thaùng, doanh nghieäp baùn ñöôïc 1.000 saûn phaåm A. Baùo caùo keát quaû kinh doanh seõ nhö sau : BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH Doanh soá (1.000 x 70.000) 70.000.000ñ (-) Giaù voán haøng baùn (1.000 x 55.000) 55.000.000ñ Laõi goäp 15.000.000ñ (-) Chi phí hoaït ñoäng Chi phí bao bì ñoùng goùi (1000 x 1000) 1.000.000ñ Thueâ cöûa haøng 3.000.000ñ Löông, ñieän, nöôùc 7.500.000ñ 11.500.000ñ Laõi thuaàn 3.500.000ñ 2. Baùo caùo keát quaû kinh doanh theo keá toaùn quaûn trò Baùo caùo keát quaû kinh doanh nhö treân chæ ñöôïc laäp ñoái vôùi keá toaùn taøi chính. Daïng baùo caùo naøy khoâng cung caáp ñöôïc nhöõng thoâng tin caàn thieát cho vieäc ra quyeát ñònh cuûa ngöôøi quaûn lyù. Do ñoù ngöôøi quaûn lyù ñeà nghò phaûi laäp moät baùo caùo keát quaû kinh doanh maø trong ñoù, chi phí ñöôïc trình baøy theo caùch öùng xöû, nghóa laø chi phí chia thaønh yeáu toá chi phí khaû bieán vaø chi phí baát bieán. Daïng baùo caùo nhö vaäy seõ phuø hôïp vôùi caáu truùc cuûa quan heä Chi phí - Khoái löôïng - Lôïi nhuaän (CVP) vaø laøm neàn taûng ñeå ngöôøi quaûn lyù ra quyeát ñònh. Ví duï : Duøng laïi soá lieäu treân khi laäp baùo caùo keát quaû kinh doanh theo keá toaùn taøi chính ñeå laäp baùo caùo keát quaû kinh doanh theo keá toaùn quaûn trò. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 42 - BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH Doanh soá (1.000 x 70.000) 70.000.000ñ (-) Chi phí khaû bieán Giaù voán haøng baùn (1.000 x 55.000) Bao bì ñoùng goùi (1.000 x 1.000) 56.000.000ñ Soá dö ñaûm phí 14.000.000ñ (-) Chi phí baát bieán Thueâ cöûa haøng 3.000.000ñ Löông, ñieän, nöôùc 7.500.000ñ 10.500.000ñ Laõi thuaàn 3.500.000ñ Keát luaän chöông 2 Nhaän thöùc vaø so saùnh chi phí laø tieàn ñeà trieån khai caùc quyeát ñònh cuûa nhaø quaûn trò. Qua chöông naøy, chuùng ta coù theå hình dung chi phí laø nhöõng hao phí coù muïc ñích gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Vôùi söï nhaän daïng chi phí theo noäi dung kinh teá, theo coâng duïng kinh teá, giuùp nhaø quaûn trò thaáy ñöôïc ñaëc ñieåm chuyeån hoùa chi phí töø tính chaát ban ñaàu sang coâng duïng trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, vôùi söï nhaän daïng chi phí theo moâ hình öùng xöû chi phí, nhaän daïng chi phí theo chöùc naêng hoaït ñoäng , laø tieàn ñeà hình thaønh caùc baùo caùo keát quaû kinh doanh theo keá toaùn quaûn trò, laø cô sôû ñeå caùc nhaø quaûn trò ra quyeát ñònh. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 43 - CHÖÔNG III: PHAÂN TÍCH MOÁI QUAN HEÄ CHI PHÍ - KHOÁI LÖÔÏNG - LÔÏI NHUAÄN I. YÙ NGHÓA Phaân tích moái quan heä chi phí - khoái löôïng - lôïi nhuaän laø xem xeùt moái quan heä noäi taïi giöõa caùc nhaân toá : giaù baùn, saûn löôïng, chi phí khaû bieán, chi phí baát bieán, keát caáu maët haøng, ñoàng thôøi xem xeùt moái quan heä cuûa noù vaø aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñoù ñeán lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Töø ñoù thaáy ñöôïc: - Khaû naêng tieàm taøng cuûa doanh nghieäp maø nhaø quaûn trò caàn khai thaùc. - Laøm cô sôû ñeå löïa choïn daây chuyeàn saûn xuaát, ñònh giaù saûn phaåm, chieán löôïc baùn haøng. - Ñeå thöïc hieän phaân tích moái quan heä giöõa chi phí - khoái löôïng - lôïi nhuaän, phaûi naém vöõng ñöôïc caùch öùng xöû cuûa chi phí, ñeå taùch toaøn boä chi phí cuûa doanh nghieäp thaønh chi phí khaû bieán, chi phí baát bieán vaø phaûi naém ñöôïc baùo caùo thu nhaäp theo soá dö ñaûm phí cuõng nhö moät soá khaùi nieäm cô baûn söû duïng trong phaân tích II. NHÖÕNG CHÆ TIEÂU CHUÛ YEÁU CUÛA QUAN HEÄ CHI PHÍ - KHOÁI LÖÔÏNG - LÔÏI NHUAÄN 1. Soá dö ñaûm phí ( Contribution Margin) Soá dö ñaûm phí laø phaàn coøn laïi cuûa doanh soá sau khi ñaõ tröø ñi caùc chi phí khaû bieán vaø coù nhieäm vuï tröôùc heát laø duøng ñeå buø ñaép cho caùc chi phí baát bieán, sau ñoù hình thaønh thu nhaäp thuaàn tuùy. Neáu goïi : x : soá löôïng saûn phaåm p : giaù baùn moät saûn phaåm a : chi phí khaû bieán ñôn vò saûn phaåm b : toång chi phí baát bieán Ta coù baùo caùo keát quaû kinh doanh theo soá dö ñaûm phí daïng toång quaùt nhö sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 44 - BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH TOÅNG SAÛN PHAÅM ÑÔN VÒ SAÛN PHAÅM DOANH THU px p CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN ax a SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ (p – a)x (p – a) CHI PHÍ BAÁT BIEÁN b LÔÏI NHUAÄN ( p – a)x - b Töø baùo caùo thu nhaäp toång quaùt treân ta xem xeùt caùc tröôøng hôïp sau: - Neáu khoâng hoaït ñoäng, khoâng saûn xuaát : saûn löôïng x = 0 Lôïi nhuaän L = - b - Khi saûn xuaát sao cho lôïi nhuaän L = 0 ( Soá dö ñaûm phí = Chi phí baát bieán ), taïi saûn löôïng xh ( saûn löôïng hoøa voán) ( p – a ) xh = b b Chi phí baát bieán xh = = ( p – a ) Soá dö ñaûm phí ñôn vò - Khi saûn xuaát taïi saûn löôïng x1 > xh , L1 = ( p – a )x1 - b Khi saûn xuaát taïi saûn löôïng x2 > x1 > xh , L2 = ( p – a )x2 - b Nhö vaäy, khi saûn löôïng taêng leân moät löôïng : Dx = x2 – x1, thì Lôïi nhuaän cuõng taêng leân moät löôïng ∆L = L2 – L1 ∆L = ( p – a ) (x2 – x1) Keát luaän: thoâng qua khaùi nieäm soá dö ñaûm phí ta ñöôïc moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø lôïi nhuaän. Moái quan heä ñoù laø: “ Neáu saûn löôïng taêng leân moät löôïng thì lôïi nhuaän taêng leân moät löôïng baèng saûn löôïng taêng leân nhaân cho soá dö ñaûm phí ñôn vò”. Chuù yù: keát luaän treân chæ ñuùng khi doanh nghieäp ñaõ vöôït qua ñieåm hoøa voán. Nhö vaäy: caên cöù vaøo soá dö ñaûm phí, ngöôøi ta coù theå tính nhanh choùng veà thu nhaäp thuaàn tuùy. 2. Tyû leä soá dö ñaûm phí - Tyû leä soá dö ñaûm phí laø tyû leä phaàn traêm cuûa soá dö ñaûm phí tính treân doanh thu. - Hay ty û leä soá dö ñaûm phí laø ty û leä phaàn traêm so saùnh giöõa so á dö ñaûm phí vaø doanh thu. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 45 - - Chæ tieâu tyû leä soá dö ñaûm phí naøy coù theå tính cho taát caû caùc loaïi saûn phaåm, moät loaïi saûn phaåm ( cuõng baèng moät ñôn vò saûn phaåm) p – a Tyû leä soá dö ñaûm phí = x 100 p Soá dö ñaûm phí ñôn vò Tyû leä soá dö ñaûm phí = x 100 Doanh thu - Töø nhöõng döõ kieän neâu treân trong baùo caùo thu nhaäp toång quaùt ta coù: ∆L = L2 – L1 = ( p - a ) ( x2 – x1 ) ∆L = ( x2 – x1 ) p Vaäy ∆L = ( p - a ) /p ( x2 – x1 )p Keát luaän : thoâng qua khaùi nieäm veà tyû leä soá dö ñaûm phí ta ruùt ra ñöôïc moái quan heä giöõa doanh thu vaø lôïi nhuaän, moái quan heä ñoù laø: “ Neáu doanh thu taêng leân moät löôïng thì lôïi nhuaän taêng leân moät löôïng baèng doanh thu taêng leân nhaân cho tyû leä soá dö ñaûm phí” Heä quaû: Neáu taêng cuøng moät löôïng doanh thu ôû taát caû nhöõng saûn phaåm, nhöõng lónh vöïc, nhöõng boä phaän, nhöõng xí nghieäp thì nhöõng xí nghieäp, nhöõng boä phaän, nhöõng saûn phaåm naøo coù tyû leä soá dö ñaûm phí lôùn thì lôïi nhuaän taêng leân caøng nhieàu. Nhôø vaøo chæ tieâu tyû leä soá dö ñaûm phí, cuõng coù theå nhanh choùng xaùc ñònh ñöôïc thu nhaäp thuaàn tuùy. 3. Keát caáu chi phí - Trong toång chi phí saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, bao goàm coù hai loaïi chi phí laø chi phí khaû bieán vaø chi phí baát bieán. Keát caáu chi phí laø moái quan heä tyû troïng cuûa töøng loaïi chi phí khaû bieán vaø chi phí baát bieán chieám trong toång chi phí. - Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø loaïi chi phí naøo chieám tyû troïng cao vaø ngöôïc laïi thì seõ coù lôïi. Khoâng theå traû lôøi chaéc chaén cho caâu hoûi naøy maø coøn tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh doanh cuûa doanh nghieäp. - Theá nhöng, nhìn chung nhöõng doanh nghieäp naøo coù tyû leä chi phí baát bieán chieám tyû troïng lôùn, tyû leä chi phí khaû bieán nhoû, thì tyû leä soá dö ñaûm phí seõ lôùn hôn, neáu taêng giaûm doanh thu thì lôïi nhuaän seõ taêng giaûm nhieàu hôn. Nhöõng doanh nghieäp coù tyû leä chi phí baát bieán chieám tyû troïng lôùn thöôøng laø nhöõng doanh nghieäp Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 46 - coù möùc ñaàu tö lôùn. Vì vaäy, khi gaëp ñieàu kieän thuaän lôïi thì phaùt trieån raát nhanh, nhöng neáu gaëp ruûi ro, doanh thu giaûm nhanh, lôïi nhuaän giaûm nhanh, doanh nghieäp seõ phaù saûn nhanh choùng. Ngöôïc laïi ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coù tyû leä chi phí baát bieán chieám tyû troïng nhoû, tyû leä chi phí khaû bieán lôùn, tyû leä soá dö ñaûm phí seõ nhoû, neáu taêng giaûm doanh thu thì lôïi nhuaän taêng giaûm ít hôn. Nhöõng doanh nghieäp coù tyû leä chi phí baát bieán chieám tyû troïng nhoû laø nhöõng doanh nghieäp coù möùc ñaàu tö thaáp. Vì vaäy toác ñoä phaùt trieån chaäm hôn, nhöng neáu gaëp ruûi ro hay ñieàu kieän kinh doanh khoâng thuaän lôïi thì möùc ñoä thieät haïi seõ ít hôn. Ñeå chöùng minh, tieán haønh khaûo saùt soá lieäu hai doanh nghieäp X vaø Y nhö sau: DOANH NGHIEÄP X DOANH NGHIEÄP Y SOÁ TIEÀN % SOÁ TIEÀN % DOANH SOÁ 100.000.000 100 100.000.000 100 ( - ) CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN 30.000.000 30 50.000.000 50 SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ 70.000.000 70 50.000.000 50 ( - ) CHI PHÍ BAÁT BIEÁN 50.000.000 30.000.000 THU NHAÄP THUAÀN 20.000.000 20.000.000 Qua soá lieäu treân cho thaáy caû hai doanh nghieäp coù cuøng doanh soá nhö nhau, thu nhaäp thuaàn gioáng nhau. Chöùng toû toång chi phí cuûa caû hai doanh nghieäp laø gioáng nhau. Ñieàu khaùc bieät duy nhaát laø tyû troïng cuûa töøng loaïi chi phí trong toång chi phí cuûa hai doanh nghieäp laø khaùc nhau. Giaû söû caû hai doanh nghieäp ñeàu coù cuøng cô hoäi phaùt trieån doanh soá cuûa mình laø 10%. Luùc naøy soá lieäu seõ ñöôïc tính toaùn laïi nhö sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 47 - CHÆ TIEÂU DOANH NGHIEÄP X DOANH NGHIEÄP Y SOÁ TIEÀN % SOÁ TIEÀN % DOANH SOÁ 110.000.000 100 110.000.000 100 ( - ) CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN 33.000.000 30 55.000.000 50 SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ 77.000.000 70 55.000.000 50 ( - ) CHI PHÍ BAÁT BIEÁN 50.000.000 30.000.000 THU NHAÄP THUAÀN 27.000.000 25.000.000 Keát quaû treân cho thaáy, thu nhaäp thuaàn cuûa doanh nghieäp X ñaõ taêng nhanh hôn doanh nghieäp Y. Chöùng toû trong tröôøng hôïp naøy, keát caáu chi phí cuûa doanh nghieäp X toû ra coù lôïi hôn trong vòeäc kích thích taêng thu nhaäp. Giaû söû , doanh soá cuûa caû hai doanh nghieäp cuøng giaûm xuoáng 10%, caùc soá lieäu treân cuøng tính laïi nhö sau: CHÆ TIEÂU DOANH NGHIEÄP X DOANH NGHIEÄP Y SOÁ TIEÀN % SOÁ TIEÀN % DOANH SOÁ 90.000.000 100 90.000.000 100 ( - ) CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN 27.000.000 30 45.000.000 50 SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ 63.000.000 70 45.000.000 50 ( - ) CHI PHÍ BAÁT BIEÁN 50.000.000 30.000.000 THU NHAÄP THUAÀN 13.000.000 15.000.000 Keát quaû treân cho thaáy, thu nhaäp thuaàn cuûa doanh nghieäp X ñaõ giaûm xuoáng nhanh hôn doanh nghieäp Y. Trong tröôøng hôïp naøy chöùng toû keát caáu chi phí cuûa doanh nghieäp Y toû ra coù lôïi hôn doanh nghieäp X trong vieäc kìm haõm söï giaûm xuoáng cuûa thu nhaäp thuaàn. Do ñoù, keát caáu chi phí nhö theá naøo coøn tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp, töøng coâng ty. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 48 - 4. Ñoøn baåy kinh doanh (Operating Leverage) - Ñoøn baåy kinh doanh ñöôïc hieåu theo nghóa laø moät caùch naøo ñoù ñeå chæ vôùi moät söï taêng nhoû cuûa doanh thu hoaëc saûn löôïng saûn phaåm baùn ra cuõng laøm thu nhaäp thuaàn coù moät söï gia taêng lôùn. - Ñoøn baåy kinh doanh laø khaùi nieäm phaûn aùnh moái quan heä giöõa toác ñoä taêng lôïi nhuaän vaø toác ñoä taêng doanh thu, saûn luôïng baùn ra vaø toác ñoä taêng lôïi nhuaän bao giôø cuõng lôùn hôn toác ñoä taêng doanh thu. Toác ñoä taêng lôïi nhuaän Ñoøn baåy kinh doanh = > 1 Toác ñoä taêng doanh thu (Saûn löôïng baùn) Toång soá dö ñaûm phí Ñoøn baåy kinh doanh = Toång thu nhaäp thuaàn tuùy Vôùi nhöõng döõ kieän ñaõ cho ôû baûng baùo caùo thu nhaäp toång quaùt, ta coù: - Taïi saûn löôïng x1, doanh thu Px1, lôïi nhuaän L1 = ( p – a )x1 – b - Taïi saûn löôïng x2, doanh thu Px2, lôïi nhuaän L2 = ( p – a )x2 – b L2 – L1 ( p – a ) (x2 – x1 ) Toác ñoä taêng lôïi nhuaän = x 100% = L1 ( p – a )x1 - b P x2 - Px1 Toác ñoä taêng doanh thu = Px1 Px1 ( p – a ) (x2 – x1 ) Ñoøn baåy kinh doanh = x P x2 - Px1 ( p – a )x1 - b ( p – a ) x1 Toång soá dö ñaûm phí Ñoøn baåy kinh doanh = = ( p – a )x1 - b Toång thu nhaäp thuaàn Ví duï: Laáy laïi soá lieäu cuûa hai doanh nghieäp X vaø Y nhö treân, ta laàn löôït tính ñoä lôùn ñoøn baåy kinh doanh cuûa hai doanh nghieäp X vaø Y nhö sau: Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 49 - 70.000.000 Ñoøn baåy kinh doanh = = 3,5 (Doanh nghieäp X ) 20.000.000 50.000.000 Ñoøn baåy kinh doanh = = 2,5 (Doanh nghieäp Y ) 20.000.000 Nhö vaäy, ñoái vôùi doanh nghieäp X, cöù 1% taêng doanh thu seõ daãn ñeán 3,5% taêng cuûa thu nhaäp thuaàn. Coøn ñoái vôùi doanh nghieäp Y seõ laø 2,5%. Do ñoù, neáu caû hai doanh nghieäp coù doanh soá cuøng taêng 10% thì thu nhaäp thuaàn cuûa doanh nghieäp X taêng 35% töùc ( 20.000.000 x 35% = 7.000.000); Coøn doanh nghieäp Y seõ taêng 25% töùc ( 20.000.000 x 25% = 5.000.000 ). Nhaän xeùt: Taïi moät möùc doanh thu vaø saûn löôïng cho saün seõ xaùc ñònh ñöôïc ñoøn baåy kinh doanh taïi möùc doanh thu ñoù. Neáu döï kieán ñöôïc toác ñoä taêng doanh thu thì seõ döï kieán ñöôïc toác ñoä taêng lôïi nhuaän vaø ngöôïc laïi. III. MOÄT SOÁ ÖÙNG DUÏNG CUÛA QUAN HEÄ CHI PHÍ - KHOÁI LÖÔÏNG - LÔÏI NHUAÄN ( CVP ) Trong phaàn naøy, vaãn söû duïng soá lieäu cuûa doanh nghieäp A hieän ñang saûn xuaát vaø baùn haøng thaùng 1000 saûn phaåm vôùi giaù baùn 70.000ñ/1saûn phaåm; chi phí khaû bieán ñôn vò: 56.000ñ/1saûn phaåm; Chi phí baát bieán hoaït ñoäng trong thaùng: 10.500.000ñ. Ngöôøi quaûn lyù ñang trong quaù trình tìm nhöõng bieän phaùp ñeå phaùt trieån thu nhaäp töø saûn phaåm naøy vôùi caùc phöông aùn ñeà nghò sau ñaây: BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ KINH DOANH TOÅNG SOÁ ÑÔN VÒ % DOANH THU 70.000.000 70.000 100 CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN 56.000.000 56.000 80 SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ 14.000.000 14.000 20 CHI PHÍ BAÁT BIEÁN 10.500.000 LÔÏI NHUAÄN 3.500.000 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 50 - 1. Chi phí baát bieán , saûn löôïng thay ñoåi Ngöôøi quaûn lyù ñeà ra phöông aùn: neáu taêng chi phí quaûng caùo moãi thaùng laø 4.000.000ñ, hy voïng khoái löôïng saûn phaåm baùn ra seõ taêng 40%. Neáu thöïc teá xaûy ra ñuùng döï kieán thì coù neân thöïc hieän theo phöông aùn naøy hay khoâng? 14.000 Tyû leä soá dö ñaûm phí = x 100% = 20% 70.000 - Doanh thu taêng 40% töùc : 70.000.000 x 40% = 28.000.000 - Soá dö ñaûm phí taêng : 28.000.000 x 20% = 5.600.000 - (Tröø ) Chi phí baát bieán taêng do quaûng caùo 4.000.000 - Thu nhaäp thuaàn taêng 1.600.000 Vaäy doanh nghieäp coù theå thöïc hieän phöông aùn naøy. 2. Chi phí khaû bieán vaø saûn löôïng thay ñoåi Ngöôøi quaûn lyù döï kieán duøng nguyeân vaät lieäu reõ tieàn ñeå cheá taïo saûn phaåm. Nhôø bieän phaùp naøy ñaõ tieát kieäm ñöôïc chi phí khaû bieán laø 4.000ñ/1sp. Tuy nhieân döï kieán soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï chæ ñaït 850sp. Neáu thöïc teá xaûy ra ñuùng döï kieán, thì coù neân aùp duïng phöông aùn naøy hay khoâng. ( Döï kieán saûn phaåm khoâng suy giaûm chaát löôïng nhöng soá löôïng tieâu thuï giaûm do taâm lyù ban ñaàu cuûa ngöôøi tieâu duøng). Toång soá dö ñaûm phí döï kieán ( 14.000 + 4.000) x 850saûn phaåm = 15.300.000 (Tröø) Toång soá dö ñaûm phí hieän taïi 14.000.000 Toång soá dö ñaûm phí taêng 1.300.000 Ñaây cuõng chính laø thu nhaäp thuaàn tuùy taêng vì chi phí baát bieán khoâng ñoåi. Vì vaäy, doanh nghieäp coù theå thöïc hieän phöông aùn naøy. 3. Chi phí baát bieán, giaù baùn vaø saûn löôïng thay ñoåi Ngöôøi quaûn lyù döï kieán taêng chi phí quaûng caùo leân 5.000.000ñ/thaùng, giaûm giaù baùn 2.000ñ/sp. Baèng bieän phaùp naøy, hy voïng khoái löôïng saûn phaåm tieâu thuï taêng 50%. Doanh nghieäp coù neân thöïc hieän phöông aùn naøy hay khoâng. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 51 - Toång soá dö ñaûm phí döï kieán ( 14.000 - 2.000) x ( 1.000sp x 150% ) = 18.000.000 (Tröø) Toång soá dö ñaûm phí hieän taïi 14.000.000 Toång soá dö ñaûm phí taêng 4.000.000 ( Tröø ) Chi phí baát bieán taêng 5.000.000 Thu nhaäp thuaàn giaûm (1.000.000) Vaäy, doanh nghieäp khoâng neân thöïc hieän phöông aùn naøy. 4. Chi phí baát bieán, Chi phí khaû bieán vaø saûn löôïng thay ñoåi Qua quaù trình nghieân cöùu ngöôøi quaûn lyù thaáy raèng, möùc tieâu thuï haøng thaùng 1.000sp töông öùng vôùi soá tieàn löông phaûi traû cho nhaân vieân baùn haøng laø 5.000.000ñ. Nhö vaäy, tính tieàn löông bình quaân cho 1 saûn phaåm laø 5.000ñ, ngöôøi quaûn lyù ñeà nghò thay vì traû löông coá ñònh haøng thaùng laø 5.000ñ/1sp; seõ tieán haønh traû löông theo hoa hoàng baùn haøng 5.000ñ/1sp. Hy voïng baèng phöông phaùp naøy, soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï seõ taêng 20%. Vaäy doanh nghieäp coù neân thöïc hieän phöông aùn naøy hay khoâng. Toång soá dö ñaûm phí döï kieán ( 14.000 - 5.000) x ( 1.000sp x 120% ) = 10.800.000 (Tröø) Toång soá dö ñaûm phí hieän taïi 14.000.000 Soá dö ñaûm phí giaûm (3.200.000) ( Tröø ) Chi phí baát bieán giaûm 5.000.000 Thu nhaäp thuaàn taêng 1.800.000 Vaäy, doanh nghieäp coù theå thöïc hieän phöông aùn naøy. 5. Chi phí baát bieán, Chi phí khaû bieán, giaù baùn vaø saûn löôïng thay ñoåi Cuõng qua quaù trình nghieân cöùu, ngöôøi quaûn lyù ñeà nghò thay vì traû löông coá ñònh haøng thaùng laø 5.000ñ/1sp; seõ tieán haønh traû löông theo hoa hoàng baùn haøng 5.000ñ/1sp, maët khaùc giaûm giaù baùn 2.000ñ/1sp. Qua bieän phaùp naøy löôïng saûn phaåm tieâu thuï döï kieán taêng 50%. Doanh nghieäp coù neân thöïc hieän phöông aùn naøy hay khoâng. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 52 - Toång soá dö ñaûm phí döï kieán 14.000 – (5.000+2.000) x ( 1.000sp x 150% ) = 10.500.000 (Tröø) Toång soá dö ñaûm phí hieän taïi 14.000.000 Soá dö ñaûm phí giaûm (3.500.000) ( Tröø ) Chi phí baát bieán giaûm 5.000.000 Thu nhaäp thuaàn taêng 1.500.000 Vaäy doanh nghieäp coù theå thöïc hieän phöông aùn naøy. 6. Quyeát ñònh trong tröôøng hôïp ñaëc bieät Giaû söû trong kyø doanh nghieäp vaãn baùn 1.000sp nhö cuõ, ngoaøi ra coù moät khaùch haøng ñeà nghò mua 200sp moät luùc , vôùi ñieàu kieän coù moät giaù öu ñaõi. Khaùch haøng yeâu caàu chôû ñeán taän nôi, chi phí vaän chuyeån öôùc tính laø 600.000ñ. Doanh nghieäp mong muoán töø thöông vuï naøy seõ ñem ñeán moät khoaûn lôïi nhuaän laø 1.000.000ñ. Haõy xaùc ñònh giaù baùn cuûa loâ haøng naøy, thöông vuï naøy coù thöïc hieän ñöôïc hay khoâng. Trong vieäc tieâu thuï bình thöôøng , doanh nghieäp ñaõ coù laõi, nghóa laø moïi chi phí baát bieán ñaõ ñöôïc buø ñaép heát. Do ñoù giaù baùn trong thöông vuï naøy ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Chi phí khaû bieán 1 saûn phaåm 56.000ñ Chi phí vaän chuyeån 1 saûn phaåm 600.000ñ / 200sp = 3.000ñ/1sp Lôïi nhuaän mong muoán töø 1 saûn phaåm 1.000.000ñ / 200sp = 5.000ñ/1sp Giaù baùn 1 saûn phaåm = 56.000 + 3.000 + 5.000 = 64.000ñ/1sp Ñaây laø giaù öu ñaõi coù theå ñònh ñöôïc IV. PHAÂN TÍCH ÑIEÅM HOØA VOÁN 1. Xaùc ñònh ñieåm hoøa voán a. Khaùi nieäm ñieåm hoøa voán Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 53 - - Ñieåm hoøa voán ( BEP-Break Even Point ) laø khoái löôïng hoaït ñoäng maø taïi ñoù toång doanh thu baèng toång chi phí. - Ta coù khaùi nieäm soá dö ñaûm phí ( Contribution magin) laø phaàn coøn laïi töø doanh thu sau khi tröø ñi chi phí khaû bieán; soá dö ñaûm phí duøng ñeå ñaûm baûo trang traûi cho chi phí baát bieán vaø coù laõi. Vì vaäy, taïi ñieåm hoøa voán, Soá dö ñaûm phí baèng Chi phí baát bieán. - Treân ñoà thò phaúng, ñieåm hoøa voán laø toïa ñoä ñöôïc xaùc ñònh bôûi khoái löôïng theå hieän treân truïc hoaønh - coøn goïi laø khoái löôïng hoøa voán; doanh thu ñöôïc theå hieän treân truïc tung - coøn goïi laø doanh thu hoøavoán. b. Xaùc ñònh ñieåm hoøa voán Neáu goïi : - x laø saûn löôïng baùn hoøa voán - a laø chi phí khaû bieán ñôn vò - b laø toång chi phí baát bieán - P laø giaù baùn ñôn vò saûn phaåm Phöông trình hoøa voán coù daïng nhö sau: Px = ax + b Saûn löôïng hoøa voán: b x = P - a Toång chi phí baát bieán Saûn löôïng hoøa voán = Soá dö ñaûm phí ñôn vò Sp Doanh thu hoøa voán: b b Px = x P = P – a ( P – a ) / P Toång chi phí baát bieán Doanh thu hoøa voán = Tyû leä soá dö ñaûm phí Hay: Doanh thu hoøa voán = Saûn löôïng hoøa voán x giaù baùn Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 54 - 2. Ñoà thò ñieåm hoøa voán a. Ñoà thò daïng toång quaùt Ñieåm hoøa voán laø ñieåm maø taïi ñoù toång doanh thu baèng toång chi phí. Vì vaäy ñeå theå hieän ñoà thò hoøa voán, ngöôøi ta veõ leân ñoà thò ñöôøng bieåu dieãn toång chi phí vaø toång doanh thu. Taïi ñieåm maø hai ñöôøng naøy gaëp nhau, chính laø ñieåm hoøa voán Ñoà thò bieåu dieãn: DT, Ñöôøng toång doanh thu chi phí Vuøng Ñöôøng toång chi phí Ñieåm hoøa voán CP Vuøng Baát bieán Saûn löôïng b. Daïng phaân bieät Ñoà thò hoøa voán nhö ôû treân theå hieän ñöôïc ñieåm hoøa voán , töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc doanh thu hoøa voán vaø saûn löôïng hoøa voán. Tuy nhieân qua ñoà thò naøy khoâng thaáy ñöôïc moái quan heä giöõa caùc nhaân toá chi phí, khoái löôïng, lôïi nhuaän. Vì vaäy ñeå theå hieän ñöôïc moái quan heä naøy, ngöôøi ta bieåu dieãn ñoà thò hoøa voán daïng phaân bieät. Ñoà thò naøy khaùc ñoà thò treân laø toång chi phí ñöôïc chia thaønh chi phí khaû bieán vaø chi phí baát bieán. DT, Ñöôøng toång doanh thu chi phí Vuøng Ñöôøng toång chi phí Ñieåm Ñöôøng chi phí khaû bieán hoøa voán CP Vuøng Ñöôøng chi phí baát bieán Baát bieán Saûn löôïng Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 55 - c. Ñoà thò Lôïi nhuaän DT,CP Ñöôøng lôïi nhuaän Y = (p – a)x - b Ñieåm hoøa voán Saûn löôïng - b 3. Phaân tích lôïi nhuaän thuaàn Trong thöïc teá ngöôøi quaûn lyù thöôøng phaûi ñöùng tröôùc caâu hoûi laø caàn phaûi baùn bao nhieâu saûn phaåm ñeå coù theå ñaït ñöôïc moät khoaûn lôïi nhuaän mong muoán. Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, xuaát phaùt töø phöông trình hoøa voán, ngöôøi ta coäng theâm lôïi nhuaän vaøo ñeå phaân tích. Goïi : - x : laø khoái löôïng saûn phaåm baùn ñeå ñaït ñöôïc lôïi nhuaän mong muoán - p: laø giaù baùn ñôn vò - a: laø chi phí khaû bieán ñôn vò saûn phaåm - b: laø chi phí baát bieán - L: laø lôïi nhuaän mong muoán Ta coù phöông trình CVP ñaày ñuû nhö sau: Doanh thu = Chi phí khaû bieán + Chi phí baát bieán + Lôïi nhuaän Px = b + ax + L (p – a)x = b + L b + L Chi phí baát bieán + Lôïi nhuaän Saûn löôïng taïi ñieåm lôïi nhuaän xL = = p – a Soá dö ñaûm phí ñôn vò b + L Chi phí baát bieán + Lôïi nhuaän Doanh thu taïi ñieåm lôïi nhuaän pxL = = (p – a)/p Tyû leä soá dö ñaûm phí Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 56 - 4. Soá dö an toaøn ( Margin of safety) - Soá dö an toaøn laø phaàn doanh thu vöôït qua ñieåm hoøa voán, phaàn doanh thu ñoù baét ñaàu taïo lôïi nhuaän cho doanh nghieäp vaø ñaëc bieät khi aáy doanh thu chæ coøn trang traõi cho chi phí khaû bieán maø thoâi vì chi phí baát bieán ñaõ ñöôïc buø ñaép heát taïi doanh thu hoøa voán. Doanh thu an toaøn ( soá dö an toaøn ) caøng lôùn thì ñieåm hoøa voán caøng gaàn hôn, ruûi ro seõ giaûm ñi, möùc ñoä an toaøn seõ cao hôn - Soá dö an toaøn laø cheânh leäch giöõa doanh thu ñaït ñöôïc (theo döï tính hoaëc theo thöïc teá) so vôùi doanh thu hoøa voán. - Soá dö an toaøn = Doanh thu ñaït ñöôïc – Doanh thu hoøa voán - Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn ngoaøi vieäc söû duïng soá dö an toaøn caàn keát hôïp vôùi chæ tieâu tyû leä soá dö an toaøn Soá dö an toaøn Tyû leä soá dö an toaøn = x 100% Doanh thu Ví duï: Khaûo saùt soá lieäu cuûa 2 doangh nghieäp X vaø Y nhö sau: CHÆ TIEÂU DOANH NGHIEÄP X DOANH NGHIEÄP Y SOÁ TIEÀN % SOÁ TIEÀN % DOANH THU 100.000.000 100 100.000.000 100 ( - ) CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN 30.000.000 30 50.000.000 50 SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ 70.000.000 70 50.000.000 50 ( - ) CHI PHÍ BAÁT BIEÁN 50.000.000 30.000.000 THU NHAÄP THUAÀN 20.000.000 20.000.000 50.000.000 Doanh thu hoøa voán DNX = = 71.428.571 70% 30.000.000 Doanh thu hoøa voán DNY = = 60.000.000 50% Soá dö an toaøn DN X = 100.000.000 – 71.428.571 = 28.571.429 Soá dö an toaøn DN Y = 100.000.000 – 60.000.000 = 40.000.000 Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
Keá toaùn quaûn trò - 57 - 28.571.429 Tyû leä soá dö an toaøn DN X = = 0.28 = 28% 100.000.000 40.000.000 Tyû leä soá dö an toaøn DN Y = = 0.40 = 40% 100.000.000 Nhö vaäy, ñoái vôùi doanh nghieäp X coù keát caáu chi phí trong ñoù chi phí baát bieán chieám tyû troïng lôùn neân tyû leä soá dö ñaûm phí lôùn, soá dö an toaøn thaáp. Doanh thu giaûm nhanh thì lôïi nhuaän cuõng giaûm nhanh. 5. Phaân tích keát caáu haøng baùn vaø hoøa voán Keát caáu haøng baùn laø tyû troïng cuûa doanh thu cuûa töøng loaïi saûn phaåm baùn trong toång doanh thu. Ñoái vôùi doanh nghieäp chæ saûn xuaát vaø baùn moät loaïi saûn phaåm thì khoâng coù aûnh höôûng cuûa keát caáu. Nhöng neáu doanh nghieäp baùn nhieàu hôn moät loaïi saûn phaåm, thì söï thay ñoåi cuûa keát caáu haøng baùn seõ aûnh höôûng ñeán hoøa voán cuõng nhö lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Bôûi vì moãi moät loaïi saûn phaåm seõ coù moät tyû leä soá dö ñaûm phí khaùc nhau. Do ñoù doanh nghieäp caàn phaûi toå chöùc tieâu thuï saûn phaåm vôùi moät keát caáu hôïp lyù nhaát ñeå coù theå ñaït ñöôïc hoøa voán sôùm nhaát, cuõng nhö taêng lôïi nhuaän cho doanh nghieäp. Ñeå chöùng minh ta xem xeùt soá lieäu tieâu thuï 2 loaïi saûn phaåm A vaø B trong moät doanh nghieäp nhö sau: CHÆ TIEÂU SP A SP B TOÅNG COÄNG SOÁ TIEÀN % SOÁ TIEÀN % SOÁ TIEÀN % DOANH THU 4.000.000 100 1.000.000 100 5.000.000 100 ( - ) CHI PHÍ KHAÛ BIEÁN 2.800.000 70 550.000 55 3.350.000 67 SOÁ DÖ ÑAÛM PHÍ 1.200.000 30 450.000 45 1.650.000 33 ( - ) CHI PHÍ BAÁT BIEÁN 1.320.000 THU NHAÄP THUAÀN 330.000 Soá lieäu treân cho thaáy, Doanh nghieäp tieâu thuï hai loaïi saûn phaåm A vaø B theo keát caáu saûn phaåm A chieám 80% trong toång doanh thu, coøn laïi laø saûn phaåm B. Vieäc tieâu thuï naøy ñaõ ñöa ñeán doanh thu hoøa voán = 1.320.000 / 33% = 4.000.000 vaø lôïi nhuaän ñaït ñöôïc laø 330.000. Traàn Nhaät Thieän Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh