Giáo trình Luật hành chính Việt Nam - Phần II - Phan Trung Hiền

Nội dung text: Giáo trình Luật hành chính Việt Nam - Phần II - Phan Trung Hiền

1. TR ƯNG ÐI H C C N TH Ơ KHOA LU T GIÁO TRÌNH LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM PH N II PH ƯƠ NG CÁCH QU N LÝ NHÀ N ƯC Biên so n: TS. PHAN TRUNG HI N Cn Thơ, n ăm 2009
2. A. CÁCH TH C QU N LÝ NHÀ N ƯC Ch ươ ng I NI DUNG - HÌNH TH C- PH ƯƠ NG PHÁP QU N LÝ NHÀ N ƯC I. NI DUNG, HÌNH TH C QU N LÝ NHÀ N ƯC 1.N i dung qu n lý nhà n ưc Ni dung c a qu n lý nhà n ưc là vi c t ch c th c hi n qu n lý nhà n ưc trên t t c các l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i. Ðây chính là ho t đ ng t ch c th c hi n pháp lu t trong t ng l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i cho nên t ươ ng x ng v i m i l ĩnh v c cĩ m t ni dung qu n lý khác nhau. Ni dung c a qu n lý hành chính nhà n ưc r t đa d ng và phong phú, đưc ti n hành trên nhi u l ĩnh v c: kinh t , v ăn hĩa, xã h i, an ninh qu c phịng Vì v y khơng th ch ra đưc n i dung c th c a qu n lý hành chính nhà n ưc mà ch cĩ th nêu lên nh ng n i dung c ơ b n, mang tính ch t t ng quát mà thơi. 2. Hình th c qu n lý nhà n ưc a. Khái ni m
   Khái ni m: Hình th c qu n lý hành chính nhà n ưc là nh ng bi u hi n ra bên ngồi c a n i dung qu n lý hành chính nhà n ưc, thơng qua nh ng bi u hi n này ch th qu n lý hành chính nhà n ưc tác đ ng đ n đ i t ưng qu n lý đ đt đưc nh ng m c đích đã đnh tr ưc. Ni dung c a qu n lý hành chính nhà n ưc r t đa d ng nên hình th c c a chúng cũng r t phong phú. Vì th đ ng tr ưc m t điu ki n, hồn c nh trong đĩ cĩ ch a đ ng nh ng n i dung qu n lý thì vi c các ch th qu n lý l a ch n hình th c nào đĩ đ qu n lý mang l i hi u qu cao nh t. Hình th c qu n lý nhà n ưc, vì v y khơng ph thu c vào ý chí ch quan c a ch th qu n lý mà ph thu c vào nh ng y u t sau: • Ðc tính c a đ i t ưng qu n lý; • Ði u ki n, hồn c nh x y ra quá trình qu n lý; • Mc đích c a qu n lý; • Pháp lu t hi n hành. 1
3. Vi c l a ch n hình th c qu n lý hành chính nhà n ưc c n ph i đưc ti n hành trên c ơ s nh ng quy lu t nh t đ nh. Trong đĩ cĩ: - Quy lu t v s phù h p c a hình th c qu n lý v i ch c n ăng qu n lý; - Quy lu t v s phù h p c a hình th c qu n lý v i n i dung và t ch c c a nh ng vn đ qu n lý c n gi i quy t; - Quy lu t v s phù h p c a hình th c qu n lý v i nh ng đ c đim c a đ i t ưng qu n lý c th ; - Quy lu t v s phù h p c a hình th c qu n lý v i m c đích c th c a ho t đ ng qu n lý. b. Phân lo i các hình th c qu n lý nhà n ưc Ð đ m b o s l a ch n hình th c qu n lý nhà n ưc đúng đ n, đ m b o t ch c qu n lý h p lý, khoa h c c n ph i phân lo i các hình th c qu n lý hành chính nhà n ưc thành nh ng nhĩm g m nh ng ho t đ ng qu n lý gi ng nhau hay t ươ ng t nhau v tính ch t, n i dung, nh ng bi u hi n b ngồi Nh ng hình th c c th c a ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc th ưng liên quan h u c ơ v i nh ng hình th c pháp lu t c a ho t đng nhà n ưc nĩi chung. Nét đc tr ưng c a qu n lý hành chính nhà n ưc là nh ng hình th c pháp lý liên k t ch t ch v i nhau trên c ơ s s th ng nh t c a ch c n ăng ch p hành- điu hành. Vì th đ th c hi n ch c n ăng, nhi m v c a mình các ch th ca qu n lý hành chính nhà n ưc c n ph i xác l p nh ng quy t c x s d ưi lu t trong vn đ th m quy n c a mình; ti n hành ho t đ ng điu hành mà n i dung là áp d ng quy ph m pháp lu t, gi i quy t nh ng đim cịn tranh lu n c a vi c áp d ng pháp lu t, đánh giá hành vi x s c a các bên tham gia qu n lý hành chính nhà n ưc và áp d ng các bi n pháp tác đ ng cĩ tính ch t b t bu c trong nh ng tr ưng h p pháp lu t quy đnh.
   Căn c vào tính ch t pháp lý c a ho t đ ng qu n lý, ta phân lo i thành hai hình th c ch y u sau: - Hình th c pháp lý: là nh ng hình th c qu n lý nhà n ưc tr c ti p tác đ ng đ n các đi t ưng ch u s qu n lý làm phát sinh, thay đi, ch m d t ngh ĩa v pháp lý; Ví d : y ban nhân dân y ban nhân dân t nh ban hành Ch th xu ng các y ban nhân dân huy n. - Th c ti n qu n lý hành chính nhà n ưc cho th y r ng ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc cịn cĩ th đưc ti n hành d ưi nh ng hình th c khơng pháp lý. Tuy 2
4. nhiên, hình th c khơng pháp lý c ũng yêu c u ch th qu n lý hành chính ph i ti n hành ho t đ ng qu n lý nhà n ưc trên c ơ s pháp lu t và đ th c hi n pháp lu t. Ví d : T ch c h i ngh t ng k t, rút kinh nghi m 05 n ăm th c hi n Ch th c a Th t ưng Chính ph . S khác nhau gi a hình th c pháp lý và hình th c khơng pháp lý th hi n ch hình th c pháp lý tr c ti p ho c gián ti p làm phát sinh, thay đi hay ch m d t nh ng quan h pháp lu t hành chính. Tuy nhiên, trong khi ti n hành ho t đ ng qu n lý nhà nưc các ch th qu n lý hành chính ph i s d ng k t h p c hai hình th c này.
   Căn c vào tính ch t và n i dung ho t đ ng, hình th c qu n lý hành chính nhà n ưc thành n ăm lo i sau:  Ban hành nh ng v ăn b n quy ph m pháp lu t;  Ban hành nh ng v ăn b n áp d ng pháp lu t;  Th c hi n nh ng ho t đ ng mang tính ch t pháp lý khác;  Áp d ng nh ng bi n pháp mang tính ch t tr c ti p;  Th c hi n nh ng ho t đ ng v nghi p v -k thu t. Cn l ưu ý r ng, đ th c hi n m t ho t đ ng qu n lý nhà n ưc cĩ hi u qu , trong nhi u tr ưng h p, ch th qu n lý c n ph i k t h p m t s hình th c trong qu n lý. Ví d : khi l ũ l t x y ra, y ban nhân dân t nh n ơi cĩ l ũ l t s ti n hành các ho t đng nh ư: - y ban nhân dân t nh tri u t p cu c h p tri n khai k ho ch phịng ch ng l ũ l t; - Sau đĩ áp d ng khoa h c k thu t, áp d ng nh ng bi n pháp t ch c v v t ch t, k thu t đ phịng ch ng l ũ l t. Nh ư v y các hình th c qu n lý đưc ti n hành đây g m: + Ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t; + Áp d ng bi n pháp t ch c tr c ti p; + Th c hi n nh ng tác đ ng v nghi p v -k thu t. c. Phân tích hình th c qu n lý nhà n ưc
   Hình th c ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t Ðây là hình th c r t quan tr ng đ i v i ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc, bi vì nh cĩ hình th c này mà các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc c th hĩa, chi ti t hĩa nh ng quy đ nh c a Hi n pháp, lu t trong t ng l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i. Mt khác, c ũng nh hình th c này mà ý chí c a nhà n ưc đưc th hi n và tác đng đ n các đi t ưng qu n lý. 3
5. Th m quy n ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t là ph ươ ng ti n h u hi u đ các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc tác đ ng tích c c lên các l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i thu c th m quy n qu n lý c a mình trong khuơn kh nh ng yêu c u chung c a pháp lu t. Nh vi c ban hành nh ng v ăn b n quy ph m pháp lu t mà vai trị điu khi n ca ho t đ ng ch p hành và điu hành đưc th hi n m t cách đ y đ h ơn, n u khơng cĩ th m quyn ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t thì ho t đ ng c a các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc ch cĩ tính ch t ch p hành th đ ng, đơn gi n mà khơng mang tính ch đ ng, sáng t o. Thơng qua ho t đ ng ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t hành chính, các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc n đ nh nh ng quy t c x s chung trong qu n lý hành chính nhà n ưc; quy đ nh nh ng nhi m v c th , quy n h n và ngh ĩa v , th m quy n và trách nhi m c a các bên tham gia quan h qu n lý hành chính nhà n ưc; xác đ nh nh ng m i liên h ch y u gi a các b ph n c a hình th c qu n lý hành chính nhà nưc; quy đ nh nh ng h n ch và nh ng điu ng ăn c m, đ t ra nh ng ngh ĩa v đ c bi t hay trao quy n đ c bi t, th c hi n ch c n ăng b o v pháp lu t và đt ra nh ng quy đ nh chung cho tr t t qu n lý hành chính nhà n ưc. Vi c ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t đĩng vai trị quan tr ng trong qu n lý hành chính nhà n ưc cho nên khi ban hành nĩ ph i tuân theo nh ng yêu c u do pháp lu t quy đ nh. C th : - Ph i đúng th m quy n; - Ph i đúng trình t , th t c và hình th c đ đ m b o ch t l ưng c a v ăn b n; - Ph i đ m b o hi u l c c a v ăn b n; - Khơng đưc trái v i Hi n pháp và lu t ( đm b o tính pháp ch xã h i ch ngh ĩa); - Ngơn ng đưc s d ng ph i là ti ng Vi t, v ăn b n ph i b o đ m tính chính xác, rõ ràng, d hi u. Thơng qua hình th c ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t hành chính, các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc xác đ nh đ a v pháp lý c a ch th tham gia vào qu n lý hành chính nhà n ưc. Tĩm l i, trong các v ăn b n quy ph m pháp lu t, các cơ quan hành chính nhà n ưc quy đnh nh ng quy t c chung trong l ĩnh v c qu n lý hành chính nhà n ưc; nh ng nhi m v , quy n h n và ngh ĩa v c th c a các bên tham gia quan h qu n lý hành chính nhà n ưc, xác đ nh rõ th m quy n và th t c ho t đ ng c a các đi t ưng qu n lý. 4
6. 
   Ban hành nh ng v ăn b n áp d ng pháp lu t Ðây là hình th c đưc ch th qu n lý hành chính nhà n ưc áp d ng ch y u trong quá trình qu n lý hành chính nhà n ưc vì nh hình th c này mà quy ph m pháp lu t đi sâu vào đi s ng th c ti n. Vi c ban hành v ăn b n áp d ng quy ph m pháp lu t làm phát sinh, thay đi, ch m d t nh ng quan h pháp lu t hành chính gi a ch th qu n lý hành chính v i đ i t ưng qu n lý hành chính. Ví d : Vi c ra m t quy t đ nh x ph t vi ph m hành chính c a c nh sát giao thơng s làm phát sinh quan h pháp lu t hành chính gi a c nh sát giao thơng v i ng ưi vi ph m; làm phát sinh quy n và ngh ĩa v c th c a các ch th liên quan đn l i ích v t ch t ho c tinh th n c a các ch th đĩ. Ðc tr ưng c a v ăn b n áp d ng quy ph m pháp lu t hành chính c ũng nh ư các v ăn bn quy ph m pháp lu t hành chính là tính ch t quy n l c và tính d ưi lu t. Tuy nhiên, nh ng v ăn b n áp d ng quy ph m pháp lu t khác nhau v n i dung, tính ch t, m c đích nên cĩ th chia chúng thành hai nhĩm: - Nhĩm v ăn bn ch p hành pháp lu t. - Nhĩm v ăn b n b o v pháp lu t. Trong tr ưng h p ban hành v ăn b n ch p hành pháp lu t, các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc áp d ng ho c hi n th c hĩa ph n quy đ nh c a quy ph m pháp lu t tươ ng ng. Cịn trong tr ưng h p ban hành nh ng v ăn b n b o v pháp lu t thì các ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc áp d ng ho c hi n th c hĩa ph n ch tài c a nh ng quy ph m pháp lu t t ươ ng ng. Thơng qua vi c ban hành nh ng v ăn b n áp d ng quy ph m pháp lu t các ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc tác đ ng m t cách tr c ti p và tích c c đ n m i m t ho t đ ng c a các c ơ quan c p d ưi, các c ơ quan, xí nghi p và t ch c tr c thu c, các t ch c phi Chính ph và cơng dân tham gia vào quan h qu n lý hành chính nhà n ưc. Vi c áp d ng các v ăn b n quy ph m pháp lu t làm nh h ưng đ n quy n và l i ích ca các đ i t ưng cĩ liên quan nên địi h i ch th cĩ th m quy n ban hành v ăn b n ph i tuân theo nh ng yêu c u c a pháp lu t nh ư: đúng th m quy n, đúng m c đích và ni dung mà quy ph m pháp lu t hành chính điu ch nh, đúng trình t th t c đ đ m bo ch t l ưng, ph i đưc ti n hành nhanh chĩng, k p th i, cơng khai và đúng pháp lu t, vi c áp d ng hình th c c a v ăn b n áp d ng quy ph m pháp lu t ph i đúng v i hình th c do pháp lu t quy đ nh, k t qu c a vi c áp d ng v ăn b n quy ph m pháp lu t hành chính ph i đưc th c hi n trong đ i s ng. 5
7. 
   Th c hi n nh ng ho t đ ng mang tính ch t pháp lý khác Ðây là m t hình th c đưc ch th qu n lý hành chính nhà n ưc áp d ng th ưng xuyên. Hình th c này mang tính ch t pháp lý vì nĩ đưc pháp lu t quy đ nh, bao g m nh ng ho t đ ng nh ư: - Áp d ng các bi n pháp nh m ng ăn ch n và phịng ng a vi ph m hành chính nh ư ki m tra b ng lái xe, ki m tra vi c đă ng ký t m trú, t m v ng - Ðăng ký nh ng s ki n nh t đ nh nh ư: đă ng ký khai sinh, khai t - Lp và c p m t s gi y t nh t đ nh, c p b ng lái xe Trong nh ng ho t đ ng mang tính ch t pháp lý khác thì ho t đ ng cơng ch ng, ch ng th c cĩ vai trị quan tr ng trong vi c b o v quy n và l i ích h p pháp c a cơng dân, t ch c, nhà n ưc. Ho t đ ng này đưc th c hi n trên c ơ s nh ng tài li u đưc ch ng th c. Vì th mà nĩ mang tính ch t pháp lý m c dù nĩ khơng tr c ti p làm phát sinh h u qu pháp lý. Nh ư v y, nh ng ho t đ ng mang tính ch t pháp lý khác cĩ th tr c ti p làm phát sinh quan h pháp lu t hành chính nh ưng c ũng cĩ th ch mang tính ch t b tr làm phát sinh, thay đi, ch m d t quan h pháp lu t hành chính.
   Áp d ng nh ng bi n pháp t ch c tr c ti p Ðây là nh ng hình th c đưc ch th qu n lý hành chính nhà n ưc áp d ng th ưng xuyên mang tính ch t b tr cho quá trình qu n lý hành chính nhà n ưc nh ưng nĩ đĩng m t vai trị quan tr ng. Thơng qua hình th c này các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc ti n hành nâng cao ý th c pháp lu t cho đ i t ưng qu n lý, giao nhi m v, bi u d ươ ng nh ng đin hình tiên ti n Ví d : H p tri n khai Ngh quy t Ðng C ng s n. Kt qu c a vi c th c hi n nh ng bi n pháp t ch c tr c ti p khơng t o ra nh ng quy t c b t bu c chung, khơng làm phát sinh, thay đi hay ch m d t các quan h pháp lu t. Tuy nhiên, ho t đ ng này cĩ ý ngh ĩa đ c bi t quan tr ng, nĩ là khâu then ch t trong vi c gi i quy t nh ng nhi m v đ t ra cho các c ơ quan hành chính nhà n ưc trong vi c m r ng m t cách tồn di n cơng tác t ch c qu n chúng, trong vi c nghiên c u và ph bi n nh ng kinh nghi m tiên ti n. Ði v i ho t đ ng t ch c trong b máy hành chính nhà n ưc c n nh n m nh đ n cơng tác h ưng d n, gi i thích, ki m tra, t ch c cơng tác trong b máy c a nh ng c ơ quan này. Khi th c hi n nh ng ho t đ ng này khơng c n ban hành v ăn b n áp d ng quy 6
8. ph m pháp lu t mà ch th c hi n theo trình t , th t c, ho t đ ng thơng th ưng c a các cơ quan hành chính nhà n ưc.
   Th c hi n nh ng ho t đ ng v nghi p v - k thu t Ðây là nh ng ho t đ ng s d ng ki n th c, nghi p v , áp d ng thành t u khoa h c k thu t vào quá trình qu n lý hành chính nhà n ưc. Nh ng ho t đ ng này r t đa d ng, đĩ là vi c chu n b tài li u cho vi c ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t và áp d ng quy ph m pháp lu t cho vi c ti n hành nh ng bi n pháp t ch c, làm báo cáo, cơng tác lưu tr h s ơ Ðây c ũng là hình th c khơng mang tính pháp lý b t bu c mà tùy thu c vào điu ki n qu n lý, đ i t ưng qu n lý, tùy thu c vào s ti n b c a khoa h c k thu t mà áp dng cho phù h p. Ví d : S d ng đin tốn vào qu n lý l ươ ng, qu n lý giao thơng đơ th ; s d ng th ATM vào vi c tr l ươ ng và ho t đ ng thanh tốn trong, ngồi n ưc Hình th c này cĩ vai trị r t quan tr ng trong vi c nâng cao hi u qu qu n lý hành chính nhà n ưc c ũng nh ư trong vi c c i cách n n hành chính qu c gia. Khoa h c càng phát tri n thì hình th c này càng đưc áp d ng r ng rãi và hi u qu trong cơng tác qu n lý hành chính nhà n ưc ngày càng đưc nâng cao. Ngồi ra, vi c l a ch n hình th c qu n lý hành chính nhà n ưc khơng ch ph thu c vào nh ng đ c đim c a quan h qun lý, nh ng đ c đim c a đ i t ưng qu n lý mà cịn ph thu c vào n ăng l c c a ng ưi lãnh đo. Ng ưi lãnh đo cĩ n ăng l c chuyên mơn và n ăng l c t ch c s tìm ra ph ươ ng án t t nh t hồn thành nhi m v đưc giao. II. PH ƯƠ NG PHÁP QU N LÝ NHÀ N ƯC 1. Khái ni m
   Theo ngh ĩa h p Ph ươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc là cách th c mà ch th qu n lý hành chính nhà n ưc s d ng đ i v i đ i t ưng qu n lý nh m đ t đưc nh ng m c đích đã đnh tr ưc. Cĩ nhi u cách tác đ ng nh ư tác đng tr c ti p, tác đ ng gián ti p, tác đng đ đ i t ưng cĩ liên quan t giác th c hi n yêu c u, tác đ ng đ đ i t ưng cĩ liên quan bt bu c ph i th c hi n Thơng qua ph ươ ng pháp qu n lý ta th y đưc tính ch t và n i dung c a các m i quan h gi a ch th qu n lý và đi t ưng qu n lý. Ph ươ ng pháp qu n lý th hi n ý chí ca nhà n ưc và chính vì v y mà nĩ cĩ hình th c pháp lý nh t đ nh. 7
9. 
   Theo ngh ĩa r ng Ph ươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc là cách th c mà ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc s d ng đ tác đ ng đ n đ i t ưng qu n lý nh m đt đưc nh ng hành vi x s c n thi t. Các ph ươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc cịn là cách th c t ch c ho t đ ng c a các ch th qu n lý, th hi n cách th c gi i quy t nh ng v n đ phát sinh trong quá trình qu n lý. Nh ư v y, hi u theo ngh ĩa h p thì phươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc v i tính cách là cách th c tác đ ng c a ch th qu n lý lên đi t ưng qu n lý, cịn ph ươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc theo ngh ĩa r ng v i tính cách là cách th c t ch c cơng tác c a ch th qu n lý và cách th c gii quy t nh ng v n đ c th phát sinh trong quá trình qu n lý. Tuy nhiên, trong gi i h n c a ni dung mơn h c ta ch nghiên cu ph ươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc theo ngh ĩa h p và các ph ươ ng pháp qu n lý này ph i đáp ng nh ng yêu c u sau: - Ph i cĩ kh n ăng đ m b o tác đ ng qu n lý lên các l ĩnh v c ch y u c a qu n lý hành chính nhà n ưc, cĩ tính đ n đ c đim c a m i l ĩnh v c và s phát tri n chung c a xã h i. - Ph i đa d ng và thích h p đ tác đ ng lên nh ng đ i t ưng khác nhau, b i vì cách th c tác đng lên cá nhân khơng gi ng cách th c tác đ ng lên t p th , cách th c tác đng lên đi t ưng tr c thu c tr c ti p khơng gi ng đ i t ưng tr c thu c gián ti p. - Ph i cĩ tính hi n th c, cĩ kh n ăng th c hi n trên th c t , đem l i hi u qu cao. - Ph i cĩ tính m m d o, linh ho t, sáng t o. - Ph i phù h p v i đưng l i, chính sách chính tr c a Ðng trong t ng giai đon c th . Ð l a ch n m t ph ươ ng pháp qu n lý phù h p thì ch th qu n lý cĩ th d a vào ý chí ch quan c a mình mà ph i d a vào nh ng điu ki n khách quan, ph i c ăn c vào đc tính c a qu n lý, đ i t ưng qu n lý, điu ki n hồn c nh x y ra quá trình qu n lý. Vi c l a ch n đưc m t ph ươ ng pháp qu n lý phù h p, đúng đ n s mang l i hi u qu cho ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc, đáp ng l i ích xã h i và c a vi c th c hi n ho t đ ng ch p hành và điu hành. Da theo nh ng yêu c u trên, hi n nay cĩ các ph ươ ng pháp đưc áp d ng ph bi n trong quá trình qu n lý hành chính nhà n ưc, đĩ là các ph ươ ng pháp sau: • Ph ươ ng pháp thuy t ph c. • Ph ươ ng pháp c ưng ch nhà n ưc. 8
10. • Ph ươ ng pháp hành chính. • Ph ươ ng pháp kinh t . • Ph ươ ng pháp qu n lý cĩ m c tiêu, đnh h ưng. • Ph ươ ng pháp qu n lý tác nghi p. • Ph ươ ng pháp ki m tra. 2. Các ph ươ ng pháp qu n lý nhà n ưc a. Ph ươ ng pháp thuy t ph c Là m t quá trình bao g m hàng lo t các ho t đ ng c a ch th qu n lý hành chính nhà n ưc nh ư phân tích, gi i thích, ch ng minh, khuy n khích, giáo d c đ tác đ ng đn đ i t ưng qu n lý làm cho đi t ưng qu n lý t giác tuân theo m nh l nh c a ch th qu n lý ho c c ng tác v i ch th qu n lý đ đ t đưc m c đích qu n lý v i hi u qu cao nh t. Ph ươ ng pháp thuy t ph c mang tính ch t quy n l c nhà n ưc và tính pháp lý b i vì trong ch đ xã h i c a nhà n ưc ta, qu n lý hành chính nhà n ưc là th c hi n quy n lc c a nhân dân nên l i ích c ơ b n gi a nhà n ưc và nhân dân phù h p v i nhau vì th mà s d ng ph ươ ng pháp thuy t ph c mang l i hi u qu cao. Ph ươ ng pháp thuy t ph c đưc áp d ng tr ưc h t đ i v i các đ i t ưng qu n lý ch ưa vi ph m pháp lu t hay nh t th i vi ph m và đã cĩ ý th c s a ch a. Thơng qua ph ươ ng pháp này, các ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc giáo d c cho cơng dân nh n th c đúng đ n v k c ươ ng xã h i, k lu t nhà n ưc, đ ng viên h t giác th c hi n ngh ĩa v đ i v i nhà n ưc và xã h i, đ m b o và m r ng dân ch . b. Ph ươ ng pháp c ưng ch nhà n ưc. Là bi n pháp b t bu c b ng b o l c do các c ơ quan nhà n ưc cĩ th m quy n áp dng đ i v i cá nhân, t ch c nh m h n ch v tài s n hay t do thân th c a cá nhân, t ch c nh m tr ng tr nh ng hành vi vi ph m pháp lu t hay đ phịng ng a, ng ăn ch n hành vi vi ph m pháp lu t. Ph ươ ng pháp c ưng ch trong qu n lý hành chính nhà n ưc là s s d ng nh ng quy t đ nh b t bu c đơn ph ươ ng đi v i đ i t ưng qu n lý, ph ươ ng pháp này th ưng đưc áp d ng trong nh ng tr ưng h p quy t đ nh đơn ph ươ ng khơng đưc th c hi n mt cách t giác. Ph ươ ng pháp này đĩng m t vai trị quan tr ng trong qu n lý hành chính nhà n ưc, n u khơng cĩ c ưng ch thì k lu t nhà n ưc khơng đưc đ m b o, pháp ch khơng đưc tơn tr ng. Cĩ ba lo i c ưng ch nhà n ưc: 9
11. - Cưng ch t ư pháp - Cưng ch hành chính - Cưng ch k lu t. • Cưng ch t ư pháp: Bao g m c ưng ch hình s và c ưng ch dân s . Do c ơ quan tịa án áp d ng theo trình t t t ng hình s hay t t ng dân s , áp d ng đ i v i các hành vi vi ph m??? áp dng đ i v i ch th hay hành vi pháp lu t hình s hay pháp lu t dân s . • Cưng ch hành chính: Là bi n pháp cu ng ch đưc ti n hành tr ưc h t và ch y u b i c ơ quan hành chính nhà n ưc theo trình t , th t c hành chính nh m x lý hành vi vi ph m hành chính và ng ăn ch n vi ph m hành chính. C ưng ch hành chính bao g m các hình th c: x ph t vi ph m hành chính; các bi n pháp phịng ng a vi ph m hành chính; các bi n pháp ng ăn ch n vi ph m hành chính. Ngồi ra cịn cĩ các bi n pháp khác nh ư bi n pháp bo đ m vi c x lý, c ưng ch thi hành và kh c ph c h u qu c a vi ph m hành chính, bi n pháp x lý hành chính khác và các bi n pháp đưc áp d ng trong tr ưng h p th t cn thi t vì lý do an ninh, qu c phịng, l i ích qu c gia • Cưng ch k lu t: Là bi n pháp c ưng ch nhà n ưc do th tr ưng c ơ quan áp d ng đ i v i cán b , cơng ch c c a c ơ quan đĩ khi h vi ph m n i quy, quy ch c a c ơ quan hay vi ph m k lu t lao đ ng. ði v i cán b , c ưng ch k lu t bao g m các hình th c sau ( ðiu 78 Lu t cán b , cơng ch c): - Khi n trách; - Cnh cáo; - Cách ch c; - Bãi nhi m. Riêng đi v i cơng ch c, c ưng ch k lu t bao g m các hình th c sau ( ðiu 79 Lu t cán b , cơng ch c): - Khi n trách; - Cnh cáo; - H b c l ươ ng; - Giáng ch c; - Cách ch c; - Bu c thơi vi c. 10
12. Tt c nh ng hình th c này đưc áp d ng tùy theo đi t ưng, mang tính ch t quy n l c cao và mang tính pháp lý ch t ch . V nguyên t c, ph ươ ng pháp c ưng ch đưc áp d ng đ i v i các đ i t ưng vi ph m pháp lu t, ch ng đ i pháp lu t và nĩ ph i đưc th c hi n trên c ơ s k t h p v i ph ươ ng pháp thuy t ph c. c. Ph ươ ng pháp hành chính Là ph ươ ng pháp đưc ch th qu n lý s d ng b ng cách ra m nh l nh ch đ o xu ng đ i t ưng qu n lý. Ðc tr ưng c a ph ươ ng pháp này là s tác đ ng tr c ti p lên đi t ưng đ t đưc b ng cách quy t đ nh đơn ph ươ ng nhi m v và ph ươ ng án ho t đ ng ca đi t ưng qu n lý. C ơ s c a ph ươ ng pháp này là nguyên t c t p trung dân ch mà c th là s ph c tùng c a c p d ưi đ i v i c p trên và tính ch t b t bu c thi hành c a nh ng ch th , m nh l nh c a c p trên đi v i c p d ưi. Ð xác đ nh m nh l nh, ch đ o c a c p trên cĩ h p pháp hay khơng thì ph i d a vào pháp lu t. N u m nh l nh, ch đ o khơng h p pháp, h p lý c p d ưi ph i ki n ngh bng v ăn b n lên c p trên, n u c p trên bu c ph i th c hi n thì c p d ưi v n th c hi n và n u h u qu x y ra thì c p trên hồn tồn ch u trách nhi m. Trong tr ưng h p c p d ưi th c hi n m nh l nh b t h p pháp mà khơng bi t thì tùy vào h u qu c a s thi t h i x y ra mà cĩ hình th c x lý thích h p. d. Ph ươ ng pháp kinh t Là ph ươ ng pháp mà ch th qu n lý dùng nh ng khuy n khích v m t l i ích v t ch t đ cho đ i t ưng qu n lý đem h t kh n ăng sáng t o c a mình hồn thành nhi m v đưc giao v i hi u qu cao nh t. Ph ươ ng pháp kinh t s d ng địn b y kinh t nh ư quy n t ch sáng t o trong s n xu t kinh doanh; ch đ h ch tốn kinh t, ch đ khen th ưng nh m t o điu ki n thu n l i cho đ i t ưng qu n lý ho t đ ng cĩ hi u qu , đ ng viên các đi t ưng qu n lý phát huy n ăng l c sáng t o, ch n cách t t nh t đ hồn thành nhi m v , s d ng h p lý tài s n đưc giao, phát huy và khai thác h p lý nh t nh ng kh n ăng sn cĩ. Ph ươ ng pháp kinh t ch cĩ th phát tri n trong điu ki n đưc ng h và t o điu ki n thu n l i hay nĩi cách khác là trong điu ki n cĩ các ti n đ hành chính t ươ ng ng vì so v i ph ươ ng pháp hành chính thì đng sau ph ươ ng pháp kinh t là tính h p lý, là các quy lu t ch khơng ph i là quy n l c nhà n ưc. Nu so sánh các ph ươ ng pháp hành chính và kinh t t gĩc đ tính n đ nh, kh năng th m th u vào các quan h qu n lý kinh t ta th y r ng ph ươ ng pháp hành chính cĩ kh năng n i t i l n h ơn trong vi c chi m l ĩnh và duy trì v trí. Ngồi ra, ph ươ ng pháp 11
13. hành chính cịn cĩ kh n ăng t kh ng đ nh và phát tri n khơng c n đ n địn b y t bên ngồi trong khi ph ươ ng pháp kinh t địi h i ph i đưc s ng h và quan tâm th ưng xuyên. B i vì, đng sau ph ươ ng pháp hành chính là quy n l c nhà n ưc cịn đng sau ph ươ ng pháp kinh t là tính h p lý, là các quy lu t kinh t . Ph ươ ng pháp kinh t ch cĩ th phát tri n trong điu ki n cĩ các ti n đ hành chính t ươ ng ng. e. Ph ươ ng pháp qu n lý cĩ m c tiêu, đnh h ưng Qu n lý nhà n ưc là m t ho t đ ng cĩ m c đích và cĩ tính tiêu li u. Hi u qu c a ho t đ ng qu n lý lâu dài, c ũng nh ư kh n ăng gi i quy t các tình hu ng phát sinh trên th c t tùy thu c r t nhi u vào ph ươ ng pháp qu n lý cĩ m c tiêu, đnh h ưng. Nhìn chung, ph ươ ng pháp này cĩ vai trị: - Ch đ ng đ nh h ưng các m c tiêu, chi n l ưc, ch ươ ng trình lâu dài, tránh dàn tr i phân tán, thi u t p trung. - Ch đ ng đ t ra các tình hu ng phát sinh trong th c ti n ho t đ ng c a n n hành chính đang phát tri n trong th i k ỳ h i nh p. - Ch đ ng v nhân s , và các điu ki n v t ch t c n thi t khác cho cơng tác qu n lý, nh n rõ đưc đim m nh, đim y u ngày t giai đon kh i x ưng ch ươ ng trình đ cĩ nh ng h tr , b i d ưng thích h p. Ví d : Ch ươ ng trình c i cách hành chính, giai đon c t gi m 1/3 th th t c hành chính; ch ươ ng trình ch ăm lo nơng nghi p, nơng dân và nơng thơn trong th i k ỳ cơng nghi p hĩa f. Ph ươ ng pháp qu n lý tác nghi p Ho t đ ng tác nghi p là các ho t đ ng tr c ti p ph c v cho cơng tác chuyên ngành, th m chí t ng b ph n cơng đon c a qu n lý chuyên ngành. Vi c v n d ng nhu n nhuy n ph ươ ng pháp tác nghi p s đem đ n m t s hi u qu : - Cĩ ch ươ ng trình b i d ưng v ki n th c, k n ăng, ph ươ ng pháp tác nghi p sát vi ngành ngh , c p nh t đưc ki n th c khoa h c hi n đ i vào trong cơng tác qu n lý chuyên ngành. - Ban hành nh ng quy t đ nh hành chính ho c th c hi n các ho t đ ng mang tính ch t nghi p v - k thu t h p lý, đúng v i yêu c u c a chuyên mơn. - Ho t đ ng qu n lý càng v c p c s, càng tr c ti p ( đ c bi t trong nhĩm qu n lý hành chính t ư) thì càng ph i chú tr ng đ n ph ươ ng pháp qu n lý tác nghi p. 12
14. - Ph ươ ng pháp này, trong ch ng m c nh t đ nh cĩ th làm h n ch nh ng ý ki n ch quan c a nhà qu n lý đ n m b t b n ch t c a đ i t ưng qu n lý và đ ra các hình th c qu n lý thích h p, sát s ưn. g. Ph ươ ng pháp ki m tra Ho t đ ng qu n lý nhà n ưc là m t quá trình t khi kh o sát đ i t ưng qu n lý, lên ch ươ ng trình k ho ch, đ n khi ban hành v ăn b n ch đ o, quy ph m, cá bi t và ti n hành t ch c th c hi n. Quá trình địi h i ph i cĩ khâu h u ki m đ b o đ m cho ho t đng qu n lý đúng v i ti n trình, yêu c u và m c đích đ t ra. Ho t đ ng qu n lý vì v y rt c n ph ươ ng pháp ki m tra nh m: - Theo dõi, quan sát quá trình qu n lý và k t qu c a cơng tác qu n lý đ i chi u v i k ho ch, m c tiêu - Cĩ nh ng gi i pháp, đ i sách thích h p cho cơng tác qu n lý hi n hành và rút t a kinh nghi m cho cơng tác qu n lý trong t ươ ng lai, điu ch nh t khâu l p quy ho ch, k ho ch. - Là tiêu chu n đ đánh giá hi u qu c a cơng tác qu n lý nhà n ưc. Nhìn chung, vi c v n d ng các ph ươ ng pháp qu n lý nhà n ưc địi h i ph i linh ho t, m m d o và đơi khi ph i ph i h p gi a các ph ươ ng pháp. Tiêu chu n v hi u qu đt ra trong cơng tác qu n lý quy t đ nh cho vi c s d ng các ph ươ ng pháp và hình th c qu n lý t ươ ng thích. Câu h i 1. Căn c đ xác đ nh n i dung qu n lý hành chính nhà n ưc? 2. Nêu các ph ươ ng pháp qu n lý hành chính nhà n ưc? Xem xét tính ch t quy n l c nhà n ưc và tính pháp lý ca m i lo i. 3. Hãy phân tích n ăm hình th c qu n lý hành chính theo b ng sau: Khái Tính ch t Tác Hình th c Ví d ni m pháp lý dng 1. Ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t 2. Ban hành v ăn b n áp d ng pháp lu t 3. Th c hi n ho t đ ng mang tc phlý khác 4. Áp d ng bi n pháp tr c ti p 5. Th c hi n h đ v nghi p v - k thu t. 13
15. Ch ươ ng II QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH I. QUAN NI M V QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH Trong khoa h c pháp lý, quy t đ nh hành chính (quy t đ nh qu n lý nhà n ưc) là mt khái ni m t n t i nhi u hình th c khác nhau. Ðĩ cĩ th là: - Nh ng hành vi v t ch t c th (hành vi hành chính); - V ăn b n hành chính; - M nh l nh hành chính d ưi hình th c nĩi; - Kí hi u hành chính. Tt c các lo i quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc th hi n rõ tính quy n l c nhà n ưc thơng qua c ơ quan nhà n ưc ho c c a viên ch c nhà n ưc cĩ th m quy n đ th c hi n ch c n ăng qu n lý hành chính nhà n ưc. Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà nưc ch y u do các ch th qu n lý hành chính th c hi n nh m gi i quy t các cơng vi c qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh v c hành pháp, nĩ là m t quy t đ nh pháp lý mang tính ch t d ưi lu t vì nĩ là quy t đ nh hành chính d a trên c ơ s lu t và đ thi hành lu t. ðiu này cĩ ngh ĩa là các quy t đ nh pháp lu t c a các c ơ quan l p pháp, ch t ch nưc, c ơ quan tồ án, c ơ quan ki m sát v n cĩ th là quy t đ nh hành chính n u đưc ban hành nh m th c hi n ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc (khơng ph i là ho t đng l p pháp, ho t đ ng t ư pháp). Vy, quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc là m t lo i quyt đ nh pháp lu t cĩ tính ch t d ưi lu t đưc các ch th cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc trong ho t đng c a mình ti n hành theo m t trình t , th t c, d ưi nh ng hình th c do pháp lu t quy đnh nh m đem l i hi u qu nh t đ nh trong vi c qu n lý. Xét v tiêu chí tính ch t thì quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ đ y đ tính ch t c a m t quy t đ nh pháp lu t. Ðĩ là tính ý chí, tính quy n l c và tính pháp lý .  Tính ý chí Trên c ơ s th m quy n c a mình, do pháp lu t quy đ nh, các ch th đưc th hi n ý chí thơng qua ho t đ ng l p quy d ưi d ng v ăn b n, ho c các ho t đ ng khác nh ư: ban hành m nh l nh hành chính, kí hi u hành chính Ðây là quy n quan tr ng th hi n ý chí nh ưng ý chí đây là ý chí đơ n ph ươ ng th hi n quy n l c cơng vì m c đích duy nh t c a quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc là ph c v cho l i ích cơng và đ thi hành pháp lu t. 14
16.  Tính quy n l c Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc luơn th hi n rõ tính quy n l c nhà n ưc trên c ơ s y nhi m c a c ơ quan l p pháp t i cao. Ðĩ là th m quyn nhân danh các c ơ quan nhà n ưc, các t ch c đưc trao th m quy n hành chính nhà n ưc. Ngồi ra, điu này cịn th hi n tính đ m b o thi hành, các ch th c a qu n lý hành chính đưc quy n áp d ng các bi n pháp c ưng ch khi c n thi t.  Tính pháp lý Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc là quy t đ nh d ưi lu t. Quy t đ nh này đưc ban hành trên c ơ s lu t và đ thi hành pháp lu t. Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ th làm thay đi, phát sinh, ch m d t quan h pháp lu t hành chính. Thơng qua các lo i quy t đ nh hành chính t ươ ng ng, các qui ph m pháp lu t đưc đ t ra, s a đi, bãi b . Tuy nhiên các tính ch t này cĩ quan h h u c ơ v i nhau. Tính ý chí và tính quy n lc ch đưc th c hi n khi quy t đ nh đĩ đưc ban hành và th c hi n trên c ơ s các quy đnh c a pháp lu t, ngh ĩa là tr ưc h t ph i b o đ m tính pháp lý. II. PHÂN LO I QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH Cĩ nhi u c ăn c đ phân lo i quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc. Tuy nhiên trong n i dung ch ươ ng trình, chúng ta ch phân lo i d a trên các c ăn c sau: 1. Căn c vào tính ch t pháp lý, quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc đưc chia ra làm quy t đ nh ch đ o, quy t đ nh quy ph m và quy t đ nh cá bi t a) Quy t đ nh ch đ o Là lo i quy t đ nh ch y u đ c ban hành v i m c đích đ ra các ch tr ươ ng chính sách qu n lý hành chính nhà n ưc thu c th m quy n c a các ch th ban hành. Trên th c t , h u h t các quy t đ nh ch đ o đưc ban hành d ưi hình th c v ăn b n Ngh quy t. N i dung c a quy t đ nh ch đ o đ a ph ươ ng (Ngh quy t c a HÐND) th ưng đ cp đ n các v n đ v phát tri n kinh t -xã h i, v quy t đ nh ngân sách đ a ph ươ ng, v bu c y ban nhân dân, th ưng tr c h i đ ng nhân dân. Ðây là quy t đ nh t o c ơ s cho các quy t đ nh khác nh ư quy t đ nh quy ph m, quy t đ nh cá bi t. Lo i quy t đ nh này r t quan tr ng nên khi ban hành các ch th ph i cân nh c k l ưng, c ăn c vào n i dung, m c đích, đ i t ưng qu n lý đ ra quy t đ nh đúng đ n tránh tình tr ng quy t đ nh đưa ra khơng chu n xác gây nh h ưng khơng t t đ n các quy t đ nh khác. Trên th c t , m t s đáng k quy t đ nh ch đ o n ng v hình th c g n 15
17. li n v i nh ng thu t ng : "t ăng c ưng", "quy t tâm", đ y m nh", "kiên quy t" T t nhiên các thu t ng này là c n thi t n u đưc s d ng đúng ch , lo i tr hơ hào chung chung, "vơ th ưng vơ ph t". b) Quy t đnh quy ph m Quy t đ nh qui ph m đưc th hi n d ưi hình th c v ăn b n qui ph m pháp lu t hành chính. C th h ơn, văn b n quy ph m pháp lu t là v ăn b n đ t ra các quy t c x s chung đĩ do c ơ quan hành chính nhà n ưc ho c cán b nhà n ưc cĩ th m quy n ban hành theo trình t th t c nh t đ nh nh m thi hành Hi n pháp, lu t v i m c đích điu ch nh các quan h xã h i phát sinh trong ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. Ðây là hình th c quy t đ nh hành chính r t thi t y u đ th c hi n qu n lý hành chính nhà n ưc bi chúng th hi n rõ tính quy n l c nhà n ưc, tính khái quát và b t bu c chung. Quy ph m pháp lu t hành chính cĩ th th hi n d ưi d ng quy ph m tiên phát ( điu ch nh các quan h xã h i m i mà các v ăn b n pháp lu t hi n hành ch ưa điu ch nh), ho c quy ph m th phát (quy đ nh c th , chi ti t áp d ng cho các quy ph m hi n hành; đình ch , sa đ i, bãi b , ho c thay đ i ph m vi hi u l c đ i v i quy ph m pháp lu t hi n hành). c) Quy t đ nh cá bi t Là lo i quy t đ nh đưc ban hành trên c ơ s các quy t đ nh ch đo, quy t đ nh quy ph m v i m c đích gi i quy t các cơng vi c c th đưc áp d ng m t l n. Quy t đnh cá bi t tr c ti p làm phát sinh, thay đi hay ch m d t m t quan h pháp lu t c th . Tính đc tr ưng c a quy t đ nh cá bi t th hi n: - Ch áp d ng m t l n. Giá tr pháp lý c a quy t đ nh cá bi t s k t thúc khi quy t đnh đưc th c hi n. - Cĩ đi t ưng áp d ng c th . Ch cĩ đ i t ưng đưc nêu đích danh ph i tuân th quy t đ nh hành chính cá bi t t ươ ng ng. - Ph i c ăn c trên ít nh t m t quy t đ nh qui ph m đ ban hành. Các ch tài trong qui ph m t ươ ng ng ph i đưc áp d ng đúng, chính xác 2. Căn c vào ch th ban hành, quy t đ nh hành chính cĩ th đưc r t nhi u ch th ban hành n u th a mãn các điu ki n - ðưc pháp lu t quy đ nh th m quy n qu n lý nhà n ưc; - ðưc pháp lu t cho phép ban hành quy t đ nh qu n lý nhà n ưc (cĩ th d ng văn b n ho c m nh l nh hành chính ) - Quy t đ nh qu n lý nhà n ưc ban hành ph i là quy t đ nh d ưi lu t, nh m thi hành lu t. 16
18. Vi cách ti p c n nh ư v y, s ch th này r t d i dào, nên t m chia thành hai nhĩm: - Nhĩm 01: c ơ quan, cán b hành chính nhà n ưc. - Nhĩm 02: các ch th khác cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc. Nhĩm 01 đưc nghiên c u c th là quy t đ nh hành chính c a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung và quy t đ nh hành chính c a c ơ quan hành chính nhà nưc cĩ th m quy n chuyên mơn Cơ quan ho c ng ưi đ ng đ u c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung Trung ươ ng Chính ph Ngh đ nh Th t ưng Chính ph Quy t đ nh Ða ph ươ ng y ban nhân dân t nh Quy t đ nh, ch th y ban nhân dân huy n Quy t đ nh, ch th y ban nhân dân xã Quy t đ nh, ch th Bng 2.1 Văn b n quy ph m pháp lu t c a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung Cơ quan ho c ng ưi đ ng đ u c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn Trung ương B tr ưng Thơng t ư Bng 2.2 Văn b n quy ph m pháp lu t c a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn Các v ăn b n liên t ch Trung Chính ph ph i h p vi c ơ quan Ngh quy t liên ươ ng trung ươ ng c a t ch c chính tr - xã h i tch B tr ưng ho c Th tr ưng c ơ quan Thơng t ư liên t ch ngang B ph i h p v i Chánh án Tịa án nhân dân t i cao, ho c ph i h p v i Vi n tr ưng Vi n ki m sát nhân dân t i cao. Bng 2.3 Văn b n quy ph m pháp lu t liên t ch c a c ơ quan hành chính nhà n ưc 17
19. 3. Căn c vào ph m vi lãnh th Theo c ăn c này thì cĩ các quy t đ nh hành chính cĩ hi u l c trên ph m vi c nưc và cĩ hi u l c trên t ng đ a ph ươ ng. • Nh ng quy t đ nh hành chính cĩ hi u l c trong ph m vi c n ưc, do các c ơ quan trung ươ ng ban hành, ngo i tr tr ưng h p c ơ quan ban hành t thu h p ph m vi tác đng c a quy t đ nh. Tr ưng h p này cĩ th : - Do ch c n điu ch nh trong ph m vi vùng mi n, ho c c m m t s t nh Ví d : Ch th c a Th t ưng Chính ph v vi c phịng ch ng l ũ l t cho vùng đng bng sơng C u long trong mùa m ưa n ăm 2009. - Ch áp d ng đ i v i các đ a ph ươ ng cĩ liên quan, t c là cĩ điu ki n thích ng vi gi đ nh c a quy t đ nh hành chính Ví d : Quy t đ nh c a Th t ưng Chính ph v vi c qu n lý t ch c ch t ch các khu dân c ư biên gii. Ch nh ng t nh cĩ đ a bàn vùng biên gi i m i tr c ti p ch u s điu ch nh c a quy t đ nh hành chính nêu trên. • Nh ng quy t đ nh hành chính nhà n ưc do các c ơ quan đa ph ươ ng ban hành cĩ hi u l c pháp lý trong ph m vi đ a ph ươ ng đĩ. Pháp lu t khơng quy đnh hình th c v ăn bn quy ph m pháp lu t “ph i h p” gi a các đ a bàn đa ph ươ ng. III. TRÌNH T XÂY D NG VÀ BAN HÀNH QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH 1. Sáng ki n ban hành quy t đ nh Ðây là giai đon đ u tiên c a vi c ra quy t đ nh. Tùy thu c vào n i dung và tính ch t c a quan h pháp lu t c n điu ch nh đ cĩ đưc sáng ki n v i t ư cách là m t quá trình ra quy t đ nh. 2. D th o Ðây là giai đon r t quan tr ng vì n u giai đon này đưc chu n b t t thì quy t đnh m i cĩ th mang tính kh thi. Giai đon chu n b d th o đưc ti n hành theo t ng bưc nh t đ nh nh ư: quy t đ nh c ơ quan ch trì so n th o, thành l p ban so n th o, t ng kt th c ti n thi hành pháp lu t, t ch c nghiên c u, l y ý ki n các c ơ quan, chu n b t trình, d th o 3. Trình và thơng qua d th o Sau khi hồn t t d th o c a quy t đ nh c n đưa ra thì d th o b t bu c ph i đưc trình ra c ơ quan cĩ th m quy n ban hành. Hi n nay theo quy đ nh c a pháp lu t thì: 18
20. - D th o Ngh đ nh c a Chính ph ph i qua th m đ nh. B T ư pháp là c ơ quan cĩ trách nhi m th m đ nh các d th o khi trình Chính ph . - Các Quy t đ nh c a Th t ưng Chính ph thì B T ư pháp cĩ trách nhi m tham gia ý ki n b ng v ăn b n; các Thơng t ư c a các B , c ơ quan ngang B , các d th o ph i trình lên B tr ưng. - D th o Ngh đ nh ph i đưc quá n a thành viên c a Chính ph thơng qua mi h p l . - Cịn các Quy t đ nh c a Th t ưng Chính ph , c ơ quan so n th o ph i ch nh lý d th o và báo cáo Th t ưng, trên c ơ s đĩ Th t ưng xem xét và đi đn ký Quy t đnh. ði v i các hình th c v ăn b n pháp quy c a c ơ quan hành chính nhà n ưc, cán b hành chính nhà n ưc tr ưc đây đưc phép ban hành, nh ưng nay khơng cịn quy đnh trong lu t ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t nh ư: Ngh quy t (Chính ph ), Ch th (Th t ưng Chính ph ), Quy t đ nh, Ch th (B tr ưng, Th tr ưng c ơ quan ngang B ) thì m c nhiên khơng đưc xem là v ăn b n quy ph m pháp lu t n u ban hành sau ngày 01/01/2009 (Xem ðiu 01 c a Lu t ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t 2008). 4. Ðưa quy t đ nh đ n đ i t ưng thi hành Ðây là giai đon cu i cùng c a trình t xây d ng và ban hành quy t đ nh hành chính. Nĩ là m t khâu quan tr ng vì ch khi nào làm t t khâu này thì đi t ưng qu n lý mi ti p c n đưc v i các quy t đ nh Cĩ nhi u cách đưa quy t đ nh đ n đ i t ưng qu n lý nh ư thơng qua đim báo, cơng báo, qua các hình th c thơng tin đ i chúng, tuyên truy n pháp lu t 5. Giai đon ki m tra vi c th c hi n quy t đ nh Ki m tra vi c th c hi n quy t đ nh là khâu b o đ m s thành cơng và hi u qu c a quy t đ nh b i vì vi c th c hi n quy t đ nh bao gi c ũng g n li n v i vi c ki m tra. Ch th cĩ th m quy n ki m tra là: - C ơ quan ch qu n ph i ki m tra th ưng xuyên. - C ơ quan Thanh tra nhà n ưc trong ph m vi th m quy n t ươ ng ng. - T ch c chính tr ( ð ng C ng s n Vi t Nam), t ch c chính tr - xã h i (M t tr n t qu c Vi t Nam) và các t ch c xã h i khác, ví d nh ư t ch c t qu n: Thanh tra nhân dân T vi c ki m tra, s cĩ nh ng k t lu n, đánh giá v vi c th c hi n quy t đ nh. Yêu cu trên h t c a giai đon đánh giá là ph i trung th c, chính xác và c th . 19
21. IV. TÍNH H P PHÁP VÀ H P LÝ C A CÁC QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH 1. Khái ni m v tính h p pháp, h p lý Ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc xét v th c ch t là ho t đ ng ch p hành điu hành. Ð ho t đ ng này mang l i hi u qu thì c n ph i đ m b o tính h p pháp và hp lý c a các quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc. Tính h p lý và h p pháp luơn cĩ s tác đ ng qua l i l n nhau, g n bĩ ch t ch v i nhau nh ư m t ch nh th . Th c ti n cho th y nhi u quy t đ nh hành chính khơng mang l i hi u qu ho c hi u qu khơng cao là do các quy t đ nh đĩ ch ưa đm b o tính h p lý ho c tính h p pháp. Do v y, mu n nâng cao và làm cho các quy t đ nh qu n lý hành chính th c thi trên th c t m t cách cĩ hi u qu thì c n ph i đ m b o hai tính ch t trên. a) Tính h p pháp c a quy t đ nh hành chính Các quy t đ nh hành chính ph i cĩ n i dung và m c đích phù h p v i nh ng quy đnh c a pháp lu t, khơng đưc trái v i Hi n pháp và lu t c ũng nh ư các v ăn b n quy ph m pháp lu t, v ăn b n ch đ o c a c ơ quan nhà n ưc c p trên. Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc ph i đưc ban hành b i các ch th cĩ th m quy n, theo đúng trình t , th t c do pháp lu t quy đ nh. Nĩi chung, tính h p pháp đ t ra các yêu c u sau: - Các quy t đ nh qu n lý hành chính ph i phù h p v i n i dung và m c đích c a văn b n pháp lu t c p trên, t c là khơng đưc trái v i Hi n pháp và các v ăn b n mang tính lu t (B lu t, Lu t, Pháp l nh). - Ph i đưc ban hành trong ph m vi th m quy n n i dung đưc qui đ nh cho ch th mang th m quy n hành chính nhà n ưc. - Ph i đưc ban hành đúng th m quy n hình th c, đm b o đúng hình th c và th tc do pháp lu t qui đ nh. Ví d : V ăn b n do c ơ quan nhà n ưc ban hành ho c ph i h p ban hành khơng đúng th m quy n, hình th c, trình t , th t c đưc quy đ nh trong Lu t ban hành v ăn bn quy ph m pháp lut và Lu t ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t c a Hi đ ng nhân dân và y ban nhân dân thì khơng ph i là v ăn b n quy ph m pháp lu t. b) Tính h p lý c a quy t đ nh hành chính Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc đưc ban hành ph i đ m b o đưc l i ích nhà n ưc và nguy n v ng c a nhân dân, ph i xu t phát t nhu c u khách quan c a cu c s ng, ph i gi i quy t đưc các nhi m v hi n t i và cĩ tính d báo cho t ươ ng lai. 20
22. Khi ban hành m t quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc ph i đ m b o đưc c tính h p lý và tính h p pháp, n u thi u m t trong hai tính ch t đĩ thì quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc đưc ban hành s khơng cĩ tính th c thi ho c khơng phù h p vi pháp lu t. Ð đ m b o tính h p lý, quy t đ nh hành chính nhà n ưc c n ph i đ m bo các yêu c u sau: - Hài hồ gi a l i ích nhà n ưc, l i ích t p th và các nhân. C ơ quan nhà n ưc, cán b nhà n ưc cĩ th m quy n ph i d a trên quy n và l i ích h p pháp c a cơng dân nh ư m t tiêu chí hàng đu trong vi c ban hành v ăn b n. - Ph i cĩ tính c th , phù h p v i t ng v n đ , đ i t ưng th c hi n. - Ð m b o tính h th ng tồn di n. Ðĩ là vi c xem xét đ n t t c các m t c a đ i sng xã h i: kinh t , v ăn hố, xã h i; xem xét đ n m c đích tr ưc m t, m c đích lâu dài; tác d ng tr c ti p và tác d ng gián ti p. - Ngơn ng , v ăn phong ph i rõ ràng, d hi u, ng n g n, chính xác, khơng đa ngh ĩa. c) Mi quan h gi a tính h p pháp và h p lý trong quy t đ nh hành chính • Tính h p pháp và tính h p lý c a quan h pháp lu t hành chính cĩ m i liên h ch t ch nhau. Quy t đ nh hành chính ch cĩ giá tr pháp lý và cĩ giá tr áp d ng th c t khi b o đ m đ hai tính ch t nêu trên. Nĩi cách khác, quy t đ nh hành chính s th c thi và đưc xã h i ch p nh n. • Nu tính h p pháp và h p lý khơng đ ng nh t nhau, thì ph i ưu tiên xem xét tính hp pháp. Cĩ th do c ơ quan ban hành ch ưa k p s a ch a quy t đ nh l i th i, ho c khơng tính tốn h t đưc nh ng đ c đim c a t ng đ a ph ươ ng nên quy t đ nh hành chính phù h p v i đ a ph ươ ng này, nh ưng khơng kh thi, khơng phù h p v i đ a ph ươ ng khác. Trong tr ưng h p này, c ơ quan cĩ th m quy n áp d ng v n ph i thi hành nghiêm ch nh quy t đ nh c a c p trên, đng th i ki n ngh c ơ quan c p trên bãi b ho c sa đ i cho phù h p v i tình hình th c t c a đ a ph ươ ng. B i vì, tính "ch p hành" c a qu n lý hành chính nhà n ưc khơng cho phép c ơ quan hành chính nhà n ưc c p d ưi t ý ban hành trái v i quy t đ nh c p trên. 2. Các hình th c x lý đ i v i quy t đ nh hành chính b t h p pháp ho c bt h p lý Các quy t đ nh hành chính khơng tuân theo các yêu c u v tính h p pháp ho c h p lý thì tu ỳ theo tính ch t và m c đ vi ph m đ xem xét quy t đ nh đĩ là vơ hi u tồn b 21
23. ho c vơ hi u t ng ph n. Các bi n pháp chung là: t m đình ch , đình ch , bãi b . Nhìn chung, t m đình ch , đình ch , bãi b áp d ng trong các tr ưng h p: - Mi quan h gi a c p trên v i c p d ưi trong h th ng c ơ quan nhà n ưc. Ví d : Ch t ch y ban nhân dân cĩ quy n đình ch , bãi b Quy t đ nh sai trái ca y ban nhân dân c p d ưi ( ðiu 124 Hi n pháp 1992). - Trong tr ưng h p c ơ quan này c n đưc giám sát b i c ơ quan kia. Ví d : Th t ưng Chính ph cĩ quy n đình ch Ngh quy t c a Hi đ ng nhân dân c p t nh, đ ngh y ban th ưng v Qu c h i bãi b ( ðiu 114 Hi n pháp 1992). • Tm đình ch Khi cĩ d u hi u vi ph m v tính h p pháp, ho c h p lý c a quy t đ nh nh ưng chưa cĩ c ăn c c th đ kh ng đ nh rõ chính xác. • Ðình ch Nu tìm ra nh ng c ăn c chính xác là quy t đ nh hành chính b t h p pháp ho c b t hp lý, quy t đ nh hành chính này s b đình ch . • Bãi b Vi c đình ch hay bãi b m t v ăn v n pháp lu t hành chính tu ỳ thu c vào th m quy n đình ch , bãi b quy t đ nh hành chính c a các c ơ quan t ươ ng ng. L ưu ý r ng, cơ quan cĩ th m quy n đình ch quy t đ nh hành chính khơng m c nhiên cĩ th m quy n bãi b quy t đ nh hành chính y. Ví d : y ban nhân dân cp trên ch cĩ th m quy n đình ch Ngh quy t sai trái ca Hi đ ng nhân dân cp d ưi, cịn quy n bãi b Ngh quy t đĩ thu c v Hi đ ng nhân dân c p trên tr c ti p. • Hy b Ngồi thu t ng “bãi b ”, trong pháp lu t cịn dùng thu t ng “h y b ”. Th t ra, hai thu t ng này gi ng nhau ch cùng là “b đi”, làm ch m d t hi u l c c a v ăn b n đĩ. Tuy nhiên, các nhà khoa h c lu t và các nhà l p pháp Vi t Nam cĩ cách hi u khác nhau, c th nh ư sau: - Theo quan đim c a các nhà khoa h c lu t và c ăn c trên câu ch , hai thu t ng này khác nhau m c th i đim h t hi u l c: bãi b là làm cho v ăn b n đĩ h t hi u l c ngay t i th i đim mà c ơ quan cĩ th m quy n tuyên b bãi b ; cịn vi c h y b là làm cho v ăn b n khơng cĩ hi u l c ngay t th i đim v ăn b n đưc ban hành (gi ng nh ư hp đng vơ hi u ngay t khi ký k t). Do v y, đ i v i tr ưng h p h y b , các quan h xã h i đã b v ăn b n pháp lu t đĩ điu ch nh thì s điu ch nh đĩ b vơ hi u và ph i 22
24. đưc điu ch nh l i. V i cách hi u này thì bãi b g n li n vi v ăn b n b t h p lý, cịn hy b g n li n v i v ăn b n b t h p pháp. - ði v i các nhà l p pháp Vi t Nam: h nh n th y r ng n u hi u theo ngh ĩa h y b v ăn b n đã nêu trên thì vi c kh c ph c h u qu pháp lý là r t khĩ kh ăn. Vì th trong quy đnh c a nhà làm lu t hi n nay v n ch ưa cĩ s quy đnh rõ ràng phân đnh hai vi c bãi b và h y b . Vì nh ng lý do nêu trên, tồn b ph n này ch th o lu n các tr ưng h p theo lu t là t m đình ch , đình ch , bãi b các v ăn b n b t h p pháp, b t h p lý. a) Bt h p pháp. • Cĩ th r ơi vào m t trong các tr ưng hp: t m đình ch , đình ch , bãi b . • Kh c ph c h u qu và b i th ưng thi t h i n u nh ư: - Cĩ m i liên h nhân qu gi a hành vi và h u qu , tr tr ưng h p x y ra hồn tồn do l i n n nhân hay do b t kh kháng. - S t n h i là cĩ th t, t c là cĩ th tính ra đưc giá tr b ng ti n. Tr ưng h p này tính đn c nh ng thi t h i v m t tinh th n, nhân ph m. - S t n h i ph i tr c ti p do quy t đ nh hành chính đĩ gây ra. • Truy c u trách nhi m ng ưi cĩ l i: tu ỳ theo m c đ vi ph m và h u qu x y ra, ch th ban hành quy t đnh hành chính cĩ th ch u trách nhi m k lu t ho c trách nhi m hình s . Trách nhi m hình s đưc áp d ng khi cĩ đ các y u t c u thành t i ph m đưc qui đ nh trong lu t hình s . Theo tình hình th c ti n, s l ưng vi ph m v th t c và hình th c là con s khơng nh . Vì v y, các bi n pháp đ i v i các ch th ban hành quy t đ nh hành chính trái th tc cĩ th ph i ch u trách nhi m. Riêng quy t đ nh vi ph m đĩ b t m đình ch , đình ch , bãi b ho c khơng đưc cơng nh n ngay t khi ban hành, b i vì: “v ăn b n do c ơ quan nhà n ưc ban hành ho c ph i h p ban hành khơng đúng th m quy n, hình th c, trình t , th t c đưc quy đ nh trong Lu t ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t thì khơng ph i là v ăn b n quy ph m pháp lu t” ( ðiu 01 Lu t ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t 2008). b) Bt h p lý - Cĩ th r ơi vào m t trong các tr ưng h p: t m đình ch , đình ch , bãi b . - Kh c ph c h u qu . Ði v i các quy t đ nh b t h p lý trong tr ưng h p b t kh thi, do khơng gây ra h u qu nên khơng ph i kh c ph c tình tr ng c ũ. 23
25. - Trách nhi m c a ch th cĩ l i: cĩ th ch u trách nhi m dân s , trách nhi m k lu t n u tái ph m nhi u l n, nh ưng khơng ch u trách nhi m hình s . V. QUY N PH N KHÁNG QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH B T H P PHÁP, B T H P LÝ Theo Ði u 01, Lu t khi u n i, t cáo 1999, đã đưc s a đi, b sung n ăm 2004, 2005: "Cơng dân, c ơ quan, t ch c cĩ quy n khi u n i quy t đ nh hành chính, hành vi hành chính c a c ơ quan hành chính nhà n ưc, c a ng ưi th m quy n trong c ơ quan hành chính nhà n ưc khi cĩ c ăn c cho r ng quy t đ nh hành chính, hành vi hành chính đĩ là trái pháp lu t, xâm ph m đ n quy n và l i ích h p pháp c a mình”. Tr ưc m t quy t đ nh b t h p pháp, cơng dân ho c t ch c cĩ th s d ng m t trong hai ph ươ ng th c: khi u n i hành chính ho c t t ng hành chính theo các trình t c th sau. Xu t phát t nguyên t c pháp ch xã h i ch ngh ĩa, và c ăn c trên quy đnh c a pháp lu t hi n hành, quy t đ nh hành chính b t h p lý v nguyên t c l i khơng đưc xem xét là đi t ưng khi u n i, khi u ki n. Mt khác, cho đ n nay, lu t Vi t Nam ch th a nh n vi c khi u n i, khi u ki n đ i v i quy t đ nh hành chính cá bi t, c th . Vì vy, các lo i quy t đ nh hành chính quy ph m, quy t đ nh hành chính ch đ o khơng ph i là đi t ưng c a khi u n i, khi u ki n hành chính Vi t Nam. 1. Khi u n i hành chính Theo Lu t khi u n i, t cáo c a cơng dân: cơng dân cĩ quy n yêu c u chính ch th đã ban hành quy t đ nh hành chính b t h p pháp s a đ i ho c bãi b quy t đ nh đĩ; và yêu c u c ơ quan hành chính, cán b hành chính ph i b i th ưng cho h khi quy t đnh hành chính đã gây ra t n h i cho quy n, t do, l i ích h p pháp c a cơng dân, c a t ch c. Nu khơng đ ng ý v i quy t đ nh gi i quy t khi u n i, cơng dân cĩ quy n yêu c u cơ quan c p trên c a c ơ quan đĩ xem xét gi i quy t, ho c g i đơn đn tịa hành chính. 2. Khi u ki n hành chính Sau khi cơng dân, t ch c đã cĩ yêu c u c ơ quan hành chính ra quy t đ nh xem xét li quy t đ nh y, nh ưng khơng đưc gi i quy t ho c vi c gi i quy t khơng tho mãn vi yêu c u đ t ra, cơng dân t ch c cĩ th g i đơn yêu c u gi i quy t khi u ki n hành chính. Khi u ki n t t ng hành chính Tồ hành chính là ph ươ ng th c theo đĩ ng ưi dân 24
26. yêu c u c ơ quan tài phán hành chính xét và gi i quy t. Các đ c đim c n chú ý c a khi u ki n quy t đ nh hành chính: - Mc dù cĩ nh ng đim đ c tr ưng so vi các hình th c t t ng khác (dân s , hình s ), quy t đ nh hành chính đưc gi i quy t theo th t c t t ng, nh ưng là t t ng hành chính. - Tồ hành chính ch xem xét tính h p pháp c a quy t đ nh hành chính, lu t hi n hành ch ưa ghi nh n tồ hành chính cĩ th m quy n gi i quy t đ i v i quy t đ nh hành chính b t h p lý. - ði t ưng c a khi u ki n hành chính là các quy t đ nh hành chính, hành vi hành chính đã đưc khi u n i mà khơng đưc gi i quy t ho c đã đưc gi i quy t mà v n khơng đng ý. VI. PHÂN BI T QUY T ÐNH HÀNH CHÍNH V I M T S QUY T ÐNH PHÁP LU T KHÁC 1. Phân bi t quy t đ nh hành chính v i quy t đ nh pháp lu t c a c ơ quan quy n l c nhà n ưc • V th m quy n ban hành: - Quy t đ nh pháp lu t c a c ơ quan quy n l c nhà n ưc là do các ch th thu c h th ng c ơ quan quy n l c nhà n ưc ban hành, t c là Qu c h i và HÐND các c p; - Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc do các ch th ch y u thu c h th ng cơ quan qu n lý hành chính nhà n ưc ban hành. C th h ơn, ch th ch y u là Chính ph , y ban nhân dân các c p và các B , S , Phịng, Ban tr c thu c. • Giá tr pháp lý: - Các quy t đ nh c a c ơ quan quy n l c nhà n ưc (v ăn b n pháp lu t) mang tính ch t chung, đ c p đ n nh ng v n đ c ơ b n nh t trên m i l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i. - Quy t đ nh hành chính là v ăn b n d ưi lu t, là các quy t đ nh đưc ban hành trên cơ s lu t và thi hành lu t nên cĩ hi u l c thi hành h n ch h ơn so v i quy t đ nh c a c ơ quan quy n l c nhà n ưc. - Ngồi ra trình t , th t c ban hành c a hai quy t đ nh này c ũng nh ư tên g i c a chúng c ũng khác nhau. 2. Phân bi t quy t đ nh hành chính v i quy t đ nh c a c ơ quan t ư pháp Các c ơ quan t ư pháp g m tịa án, Vi n ki m sát th c hi n quy n l c nhà n ưc trong ho t đ ng xét x , ki m sát và cơng t . Ð th c hi n các ch c n ăng, nhi m v này 25
27. các c ơ quan đĩ đưc quy n ban hành các quy t đ nh pháp lu t. Các quy t đ nh pháp lu t này khác v i các quy t đ nh qu n lý hành chính ch th ban hành, v tính ch t pháp lý và ph m vi điu ch nh. • Ch th ban hành Quy t đ nh qu n lý hành chính nhà n ưc ch y u do c ơ quan hành chính nhà n ưc ban hành. Trong m t s tr ưng h p đ c bi t, tồ án (c ơ quan t ư pháp) cĩ th m quy n ban hành quy t đ nh hành chính. Ví d : điu 40 Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002 ( đưc s a đ i, b sung n ăm 2007, 2008). Quy t đ nh c a c ơ quan tư pháp đưc ban hành b i c ơ quan t ư pháp t ươ ng ng. Cơ quan hành chính nhà n ưc khơng cĩ th m quy n ban hành quy t đ nh t ư pháp. • Tính ch t pháp lý - Quy t d nh hành chính tác đng đ n các đ i t ưng trong ho t đ ng ch p hành và điu hành đi v i đ i t ưng ch u s tác đ ng c a ch th qu n lý. - Trong khi đĩ quy t đ nh c a các c ơ quan t ư pháp tác đng đ n các đ i t ưng tham gia vào các quan h t t ng. • Ph m vi điu ch nh - Quy t đ nh hành chính nhà n ưc (v ăn b n qu n lý hành chính nhà n ưc) điu ch nh nh ng quan h qu n lý phát sinh t ho t đ ng ch p hành - điu hành c a c ơ quan nhà n ưc. V ăn b n qu n lý đưc ban hành b i r t nhi u ch th khác nhau và chi m mt s l ưng l n trong h th ng v ăn b n nhà n ưc. - Quy t đ nh c a các c ơ quan t ư pháp (v ăn b n pháp lu t do các c ơ quan ki m sát, xét x ban hành) ch y u là nh ng v ăn b n cá bi t nh m gi i quy t các v án hình s , dân s , hơn nhân và gia đình Câu h i 1. Phân lo i quy t đ nh qu n lý hành chính c ăn c vào tính ch t pháp lý. Cĩ ph i ch cĩ c ơ quan hành chính nhà n ưc m i cĩ th m quy n ban hành quy t đ nh hành chính hay khơng? T i sao? 2. Phân bi t quy t đ nh qui ph m và quy t đ nh cá bi t? 3. Th nào là tính h p pháp c a quy t đ nh hành chính? T i sao quy t đ nh hành chính c n ph i h i đ c hai yêu c u: tính h p pháp và tính h p lý? 4. Trên c ơ s c ơ phân lo i quy t đ nh hành chính theo c ơ quan ban hành, hãy ch ra t ng quy t đ nh đĩ theo tính ch t pháp lý? 26
28. Ch ươ ng III VI PH M HÀNH CHÍNH VÀ TRÁCH NHI M HÀNH CHÍNH I. VI PH M HÀNH CHÍNH 1. Khái ni m, đ c đim và d u hi u c a vi ph m hành chính a. Khái ni m Thu t ng vi ph m hành chính xu t hi n trong th i gian gn đây. Tr ưc khi Pháp lnh x ph t vi ph m hành chính ban hành ngày 30/11/1989 thì ng ưi ta khơng g i là vi ph m hành chính mà g i là vi c nh. T sau ngày 30/11/1989 đn khi Pháp l nh x lý vi ph m hành chính đưc ban hành ngày 6/7/1995 thì ng ưi ta g i là vi ph m hành chính. Trong Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 1995 c ũng nh ư Pháp l nh hi n hành (cĩ hi u lc ngày 01/10/2002) khơng đư a ra khái ni m vi ph m hành chính mà ch đưa ra khái ni m x lý vi ph m hành chính, bao g m: - X ph t vi ph m hành chính; - Các bi n pháp x lý hành chính khác. Căn c vào kho n 2-Ði u 1- Pháp l nh x lý vi ph m hành chính n ăm 2002 ( đưc sa đ i, b sung n ăm 2007, 2008) v khái ni m x ph t vi ph m hành chính và d ưi gĩc đ pháp lý ta cĩ th đưa ra khái ni m vi ph m hành chính nh ư sau: Vi ph m hành chính là hành vi do cá nhân, t ch c th c hi n m t cách c ý ho c vơ ý xâm ph m các quy t c qu n lý nhà n ưc mà khơng ph i là t i ph m và theo quy đnh c a pháp lu t ph i b x ph t hành chính. b. Ðc đim c ơ b n c a vi ph m hành chính - Là hành vi trái pháp lu t, xâm ph m các quy t c qu n lý nhà n ưc, do cá nhân hay t ch c th c hi n v i l i c ý ho c vơ ý; - Ðc đim khơng ph i là t i ph m đây đưc hi u: vi ph m hành chính cĩ tính ch t, m c đ nguy hi m th p h ơn t i ph m; - Ða s các vi ph m hành chính cĩ c u thành hình th c, ngh ĩa là ch c n xét đ n hành vi x y ra mà khơng c n tính đ n h u qu ; - Vi ph m hành chính hi n nay đưc quy đ nh c th trong các v ăn b n d ưi lu t. Trong đĩ Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002 là qui đnh c ơ b n cĩ tính lu t, đ nh ra các nguyên t c chung trong vi c phát hi n, ng ăn chn và x lý vi ph m hành chính; - Là hành vi đưc pháp lu t quy đnh ph i b x ph t hành chính. c. Du hi u c a vi ph m hành chính 27
29. Vi ph m hành chính là m t d ng c a vi ph m pháp lu t nên nĩ cĩ đy đ các d u hi u c a vi ph m pháp lu t: - Vi ph m hành chính luơn là hành vi (hành đng hay khơng hành đng vi ph m pháp lu t hành chính) c a cá nhân ho c t ch c; - Hành vi đĩ luơn th hi n tính cĩ l i. - Hành vi đĩ ph i do ch th vi ph m hành chính bao g m cá nhân, t ch c cĩ năng l c ch th th c hi n; - Hành vi đĩ là hành vi trái pháp lu t và ph i b tác đ ng b i bi n pháp c ưng ch t ươ ng ng c a ch tài. 2. Cu thành c a vi ph m hành chính Cu thành c a vi ph m hành chính là t ng h p nh ng d u hi u đ c tr ưng th hi n đy đ tính xâm h i cho tr t t qu n lý nhà n ưc c a m t lo i vi ph m hành chính và cn thi t cho vi c xác đ nh ranh gi i c a các vi ph m hành chính v i nhau. Trong m t lo i vi ph m hành chính cĩ th cĩ nhi u c u thành vi ph m hành chính khác nhau. D a vào các y u t trong c u trúc c a vi ph m hành chính, đ xây d ng cho mi lo i vi ph m hành chính m t c u thành vi ph m hành chính c ơ b n. Trên c ơ s c u thành vi ph m hành chính c ơ b n và c ăn c vào tình hình vi ph m hành chính, yêu c u đu tranh phịng ch ng m i lo i vi ph m đ xây d ng c u thành vi ph m hành chính tăng n ng và c u thành vi ph m hành chính gi m nh . Cu thành vi ph m hành chính t ăng n ng bao g m nh ng d u hi u đ c tr ưng c a cu thành vi ph m hành chính c ơ b n và nh ng d u hi u b sung. Nh ng d u hi u b sung này ph n ánh m c đ xâm h i cho xã h i cao h ơn c a m t lo i vi ph m hành chính so v i c u thành vi ph m hành chính c ơ b n. Cu thành gi m nh c ũng bao g m nh ng d u hi u đ c tr ưng c a c u thành vi ph m hành chính c ơ b n và nh ng d u hi u b sung, nh ng d u hi u b sung này ph n ánh m c đ xâm h i cho xã h i th p h ơn c a lo i vi ph m hành chính đĩ so v i c u thành vi ph m hành chính c ơ b n. Da t ươ ng ng trên các d u hi u c a vi ph m hành chính, c u thành c a hành vi vi ph m hành chính ph i cĩ đ b n y u t c ơ b n sau: - Yu t khách quan c a vi ph m hành chính; - Yu t ch quan c a vi ph m hành chính; - Yu t ch th c a vi ph m hành chính; - Yu t khách th c a vi ph m hành chính. 28
30. a. Yu t khách quan c a vi ph m hành chính Mt khách quan c a vi ph m hành chính là nh ng bi u hi n ra bên ngồi c a hành vi vi ph m hành chính. Y u t cĩ hành vi vi ph m là y u t b t bu c, th hi n: - Hành vi vi ph m hành chính: là nh ng bi u hi n c a con ng ưi ho c t ch c tác đng vào th gi i khách quan d ưi nh ng hình th c bên ngồi c th gây tác h i đ n s tn t i và phát tri n bình th ưng c a tr t t qu n lý nhà n ưc. Nh ng bi u hi n này đưc th hi n d ưi d ng hành đng ho c khơng hành đng b i ý th c và ý chí c a ch th vi ph m hành chính. - Hành vi vi ph m hành chính là hành vi trái pháp lu t, ch th vi ph m hành chính bng hành đng hay khơng hành đng thc hi n nh ng hành vi mà pháp lu t c m ho c khơng cho th c hi n nh ng hành vi nh t đ nh mà pháp lu t quy đ nh. Tính ch t trái pháp lu t c a hành vi xét v m t hình th c nĩ th hi n các d ng sau đây: + Làm m t vi c (hành đng) mà pháp lu t cm khơng đưc làm; + Khơng làm m t vi c (hành đng) mà pháp lu t địi h i ph i làm (ngh ĩa v pháp lý); + S d ng quy n h n v ưt quá gi i h n pháp lu t cho phép. - Hu qu c a hành vi trái pháp lu t: là tr t t qu n lý c a nhà n ưc b hành vi vi ph m hành chính tác đng t i, gây xâm h i. Tuy nhiên, do đa s các hành vi vi ph m hành chính là hành vi cĩ c u thành hình th c nên h u qu ph i đưc xem là tr t t đã vi ph m, ch khơng c n cĩ h u qu nh t đ nh nào đĩ trên th c t . - Quan h nhân qu : là m i quan h gi a hành vi vi phm hành chính và h u qu ca vi ph m hành chính, trong đĩ h u qu c a vi ph m hành chính cĩ ti n đ xu t hi n ca nĩ là hành vi khách quan c a vi ph m hành chính. Vi c xác đ nh m i quan h nhân qu c n ph i cĩ nh ng c ăn c nh t đ nh. C th : + Hành vi trái pháp lu t ph i x y ra tr ưc h u qu xâm h i các quan h xã h i v mt th i gian; + Hành vi trái pháp lu t ph i ch a đ ng kh n ăng th c t làm phát sinh h u qu xâm h i quy t c qu n lý nhà n ưc; + H u qu xâm h i đã x y ra ph i chính là s hi n th c hĩa kh n ăng th c t làm phát sinh h u qu c a hành vi trái pháp lu t. Ngồi ra, cịn cĩ m t s d u hi u khác nh ư: đa đim, th i gian, ph ươ ng ti n, cơng c ca vi ph m hành chính. Ðây là khơng ph i là nh ng d u hi u cĩ ý ngh ĩa quy t đnh trong m i c u thành vi ph m. Tuy nhiên, trong m t s tr ưng h p c th chúng s 29
31. tr thành d u hi u b t bu c, cĩ ý ngh ĩa, làm t ăng ho c gi m m c đ c a hành vi vi ph m hành chính. b. Yu t ch quan c a vi ph m hành chính Mt ch quan c a vi ph m hành chính là quan h tâm lý bên trong, bao g m các yu t : l i, m c đích, đ ng c ơ c a vi ph m hành chính. • Li là tr ng thái tâm lý c a m t ng ưi khi th c hi n hành vi vi ph m hành chính, bi u hi n thái đ c a ng ưi đĩ đ i v i hành vi c a mình. Li trong vi ph m hành chính gm l i c ý và l i vơ ý. - Li c ý trong vi ph m hành chính: là thái đ tâm lý c a m t ng ưi khi th c hi n hành vi trái pháp lu t hành chính nh n th c đưc ngh ĩa v pháp lý b t bu c nh ưng l i cĩ ý th c xem th ưng m c dù h hồn tồn cĩ kh n ăng x s theo đúng ngh ĩa v đĩ. - Li vơ ý trong vi ph m hành chính là l i c a m t ng ưi khi th c hi n hành vi trái pháp lu t hành chính do vơ tình ho c thi u th n tr ng mà đã khơng nh n th c đưc nh ng ngh ĩa v pháp lý b t bu c, m c dù h cĩ kh n ăng và điu ki n x s theo đúng ngh ĩa v này. Trong đĩ l i là m t d u hi u c ơ b n, b t bu c ph i hi n di n trong m i c u thành ca hành vi vi ph m pháp lu t, cĩ ý ngh ĩa quy t đ nh đ n các y u t khác trong m t ch quan c a vi ph m hành chính. Vì v y, các tr ưng h p lo i tr y u t l i s khơng đ các du hi u c n thi t đ xác đ nh là hành vi vi ph m pháp lu t. Ví d : - Tình th c p thi t; - Phịng v chính đáng; - S ki n b t ng Tuy nhiên m c đ c a l i thì tu ỳ tr ưng h p đ xem xét. Th m chí, trong r t nhi u cu thành c a hành vi vi ph m hành chính, khi truy c u c ũng khơng c n xem xét m c đ l i là: l i c ý hay l i vơ ý. Ví d : Hành vi v ưt đèn đ. • Mc đích, đ ng c ơ c a vi ph m hành chính là d u hi u khơng b t bu c ph i cĩ trong m i c u thành c a m i lo i vi ph m hành chính. Nĩ ch cĩ m t s cu thành nh t đ nh, t n t i m t s hành vi v i l i c ý. c. Yu t khách th c a vi ph m hành chính Khách th c a vi ph m hành chính là các quy t c qu n lý nhà n ưc cĩ n i dung xã hi là các quan h xã h i phát sinh trong l ĩnh v c qu n lý nhà n ưc đưc pháp lu t quy 30
32. đnh và b o v . Cịn hình th c pháp lý c a chúng là các quy t c x s mang tính b t bu c chung, bao g m: - Khách th chung: là các quan h xã h i phát sinh trong l ĩnh v c qu n lý nhà nưc hay nĩi cách khác là tr t t qu n lý nhà n ưc nĩi chung. Khách th chung đưc th hi n trong các qui ph m pháp lu t t ng quát, cĩ tính lu t. Ví d : Pháp l nh x lý vi ph m hành chính năm 2002. - Khách th lo i: là nh ng quan h xã h i cĩ cùng ho c g n tính ch t v i nhau trong t ng l ĩnh v c nh t đ nh c a qu n lý nhà n ưc. Ðây chính là tr t t qu n lý nhà nưc chuyên ngành ho c t ng l ĩnh v c c th . Ví d : Ngh đ nh 23/2009-Nð-CP v X ph t vi ph m hành chính trong ho t đ ng xây d ng; kinh doanh b t đ ng s n; khai thác, s n xu t, kinh doanh v t li u xây d ng; qu n lý cơng trình h t ng k thu t; qu n lý phát tri n nhà và cơng s . - Khách th tr c ti p: là quan h xã h i c th quy đ nh và b o v b chính hành vi vi ph m hành chính xâm h i t i. d. Yu t ch th c a vi ph m hành chính • Ch th c a vi ph m hành chính bao g m: - Các c ơ quan nhà n ưc; - Các t ch c xã h i, đơn v kinh t ; - Các t ch c n ưc ngồi ho t đ ng Vi t Nam; - Cơng dân Vi t Nam, ng ưi n ưc ngồi, ng ưi khơng qu c t ch. Gi chung là cá nhân, t ch c. • Tt c các ch th nêu trên ph i đ n ăng l c ch th , t c là ph i cĩ n ăng l c pháp lu t và n ăng l c hành vi. - Ði v i t ch c nĩi chung, n ăng l c pháp lu t và n ăng l c hành vi phát sinh cùng lúc t khi t ch c đĩ cĩ quy t đ nh thành l p ho c cơng nh n ho t đ ng h p pháp. Vì vy, c hai lo i n ăng l c này cùng ch m d t khi t ch c ch m d t ho t đ ng ho c theo pháp lu t, b bu c ph i ch m d t ho t đ ng. + T ch c b x ph t hành chính v m i vi ph m hành chính do mình gây ra. + Sau khi ch p hành quy t đ nh x ph t, t ch c b x ph t xác đ nh cá nhân cĩ l i gây ra vi phm hành chính đ xác đ nh trách nhi m pháp lý c a ng ưi đĩ theo quy đ nh pháp lu t. - Ði v i cá nhân, n ăng l c pháp lu t phát sinh khi cá nhân đĩ ra đ i và m t khi cá nhân đĩ ch t đi. Cịn n ăng l c pháp lu t đưc phát sinh sau khi cĩ n ăng l c pháp lu t 31
33. mà t mình cĩ th nh n th c và điu khi n hành vi b n thân, th hi n ng ưi đĩ tho mãn các điu ki n lu t đ nh: đ t đ n m t đ tu i nh t đ nh, khơng m c b nh tâm th n ho c các b nh khác làm m t kh n ăng điu khi n hành vi. Trong khi đĩ, đ tu i cĩ n ăng lc hành vi theo Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002 (Ði u 7) đưc xác đ nh nh ư sau: + Ng ưi t đ 16 tu i tr lên ph i ch u trách nhi m hành chính v m i vi ph m hành chính do mình gây ra; + Ng ưi t đ 14 tu i đ n d ưi 16 tu i ch b x ph t hành chính đi v i nh ng vi ph m hành chính đưc th c hi n v i l i c ý. + Quân nhân t i ng ũ, quân nhân d b trong th i gian t p trung hu n luy n và nh ng ng ưi thu c l c l ưng Cơng an nhân dân vi ph m hành chính thì b x lý nh ư các cơng dân khác; trong tr ưng h p c n áp d ng hình th c ph t t ưc quy n s d ng m t s gi y phép ho t đ ng vì m c đích qu c phịng, an ninh thì ng ưi x ph t khơng tr c ti n x lý mà đ ngh c ơ quan, đơ n v Quân đ i, Cơng an cĩ th m quy n x lý theo ðiu lnh k lu t; - Riêng đi v i cá nhân, t ch c n ưc ngồi vi ph m hành chính trong ph m vi lãnh th , vùng đc quy n kinh t và th m l c đ a c a n ưc ta thì b x ph t hành chính theo quy đnh c a pháp lu t Vi t Nam, tr tr ưng h p điu ưc qu c t mà Vi t Nam ký kt ho c gia nh p cĩ quy đ nh khác. 3. Phân bi t vi ph m hành chính v i m t s vi ph m khác a) Phân bi t vi ph m hành chính v i vi ph m hình s Vi ph m hành chính khác v i vi ph m hình s tr ưc h t là m c đ nguy hi m ca hành vi vi ph m. - Ti ph m và hình ph t đưc lu t hình s quy đnh. Cịn vi ph m hành chính và x ph t vi ph m hành chính do các v ăn b n lu t và v ăn b n d ưi lu t quy đ nh. - Ti ph m đưc x lý theo trình t và th t c t ư pháp cịn vi ph m hành chính ch yu thu c th m quy n x lý c a c ơ quan hành chính nhà n ưc và theo th t c hành chính. Lưu ý r ng hành vi vi ph m hành chính và vi ph m hình s trong cùng m t l ĩnh vc cĩ nhi u n i dung t ươ ng đng v m t b n ch t, ch khác nhau v tính ch t, m c đ ho c h u qu gây ra trên th c t . Chính vì v y, m t hành vi vi ph m pháp lut, tùy vào mc đ , mà cĩ th b truy c u trách nhi m pháp lý hình s ho c trách nhi m pháp lý hành chính, mà khơng th truy c u đ ng th i hai lo i trách nhi m này. 32
34. b) Phân bi t vi ph m hành chính và vi ph m k lu t Vi ph m k lu t là hành vi c a cơng nhân viên ch c xâm ph m k lu t n i b c ơ quan nhà n ưc, cịn vi ph m hành chính là hành vi xâm ph m các quy t c v qu n lý nhà n ưc. Vi ph m hành chính và vi ph m k lu t cịn khác nhau ch th vi ph m, trình t , th t c x lý vi ph m. c) Phân bi t vi ph m hành chính và vi ph m dân s Vi ph m hành chính xâm ph m các quy n liên quan đn qu n lý hành chính nhà nưc, cịn vi ph m dân s xâm ph m t i quy n ch th c a ng ưi b thi t h i. Mt khác, ch tài dân s luơn nh m m c đích kh c ph c thi t h i đã x y ra; cịn ch tài hành chính ngồi m c đích này cịn nh m duy trì m t tr t t hành chính n đ nh, mang tính tr ng ph t, r ăn đe. II. NH NG V N Ð CHUNG V TRÁCH NHI M HÀNH CHÍNH 1. Khái ni m Khái ni m trách nhi m theo ngh ĩa ch đ ng đưc s d ng đ ch ngh ĩa v , b n ph n, nhi m v c a cơng dân, t ch c trong l ĩnh v c qu n lý nhà n ưc. Trách nhi m hành chính theo ngh ĩa b đ ng g n li n v i hành vi vi ph m pháp pháp lu t hành chính, t c là ph i gánh ch u nh ng h u qu b t l i do hành vi vi ph m pháp lu t hành chính c a mình thơng qua các ch tài. Ðĩ là s ph n ng c a Nhà n ưc đi v i nh ng ch th cĩ hành vi vi ph m pháp lu t hành chính, vì th nĩ g n li n v i s c ưng ch c a Nhà n ưc trong nh ng tr ưng h p c n thi t, cho dù ch th vi ph m pháp lu t hành chính cĩ chp nh n hay khơng ch p nh n. Th c hi n trách nhi m pháp lý v a cĩ m c đích giáo d c c th , v a cĩ ý ngh ĩa giáo d c chung cho m i ng ưi hi u và tơn tr ng các qui t c qu n lý nhà n ưc. 2. Mi quan h gi a vi ph m hành chính và trách nhi m hành chính V nguyên t c trách nhi m hành chính ch đ t ra khi và ch khi cĩ hành vi vi ph m pháp lu t hành chính. Tuy nhiên, khơng ph i m i hành vi vi ph m hành chính đu ph i ch u trách nhi m hành chính t ươ ng ng, n u thu c m t trong các tr ưng h p sau đây: • Quá th i hi u truy c u trách nhi m pháp lý. L ưu ý r ng th i hi u này tính t th i đim th c hi n hành vi vi ph m hành chính, ngo i tr các tr ưng h p vi ph m liên t c, nhi u l n ho c tr n tránh thì khơng áp d ng th i hi u. Th m chí, vi c tr n tránh, che 33
35. gi u vi phm hành chính cịn là tình ti t t ăng n ng trong vi c truy c u trách nhi m hành chính; Ví d : Theo ðiu 10, Pháp l nh x lý vi ph m hành chính n ăm 2002 (s a đ i, b sung n ăm 2007, 2008): thi hi u x ph t vi ph m hành chính là 01 n ăm k t khi hành vi vi ph m hành chính đưc th c hi n; đ i v i các vi ph m trong l ĩnh v c đ t đai, nhà , xu t b n, xu t kh u, đê điu thì th i hi u trên là 02 n ăm. • Các tr ưng h p mi n tr ngo i giao đ i v i các đ i t ưng và hành vi đưc mi n tr . Ví d : ð i v i cá nhân, t ch c n ưc ngồi vi ph m hành chính trong ph m vi lãnh th , vùng đc quy n kinh t và th m l c đ a c a n ưc ta thì b x ph t hành chính theo quy đnh c a pháp lu t Vi t Nam, tr tr ưng h p điu ưc qu c t mà Vi t Nam ký kt ho c gia nh p cĩ quy đ nh khác ( ðiu 6, Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002, sa đ i, b sung 2007, 2008). • Hành vi vi ph m pháp lu t đã chuy n hố thành t i ph m. ðây là tr ưng h p tuy là hành vi vi ph m pháp lu t hành chính nh ưng do tái ph m ho c cĩ nhi u tình ti t t ăng nng, đ c u thành t i ph m nên đã chuy n hố thành t i ph m hình s . Ví d : Khi xem xét v vi ph m đ quy t đ nh x ph t, n u xét th y hành vi vi ph m cĩ d u hi u t i ph m, thì ng ưi cĩ th m quy n ph i chuy n ngay h s ơ cho c ơ quan ti n hành t t ng hình s cĩ th m quy n. Pháp lu t nghiêm c m vi c gi l i các v vi ph m cĩ d u hi u t i ph m đ x ph t hành chính. ði v i tr ưng h p đã ra quy t đ nh x ph t, n u sau đĩ phát hi n hành vi vi ph m cĩ d u hi u t i ph m mà ch ưa h t th i hi u truy c u trách nhi m hình s thì ng ưi đã ra quy t đ nh x ph t ph i h y quy t đ nh đĩ. Trong th i h n 3 ngày, k t ngày h y quy t đ nh x ph t, ph i chuy n h s ơ vi ph m cho c ơ quan ti n hành t t ng hình s cĩ th m quy n ( ðiu 62, Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002, s a đ i, b sung 2007, 2008). III. TRUY C U TRÁCH NHI M HÀNH CHÍNH Trách nhi m hành chính đưc th hi n trên th c t là các ch tài hành chính thơng qua các hình th c x ph t vi ph m hành chính và các bi n pháp x lý hành chính khác. Theo quy đnh t i Ði u 1- Pháp l nh x lý vi ph m hành chính năm 2002 thì x lý vi ph m hành chính bao g m vi c x ph t vi ph m hành chính và áp d ng các bi n pháp x lý hành chính khác đi v i cá nhân, t ch c cĩ hành vi c ý ho c vơ ý vi ph m các 34
36. quy t c qu n lý nhà n ưc mà ch ưa đn m c b truy c u trách nhi m hình s và theo quy đnh c a pháp lu t ph i b x lý hành chính. 1. Các nguyên t c truy c u trách nhi m hành chính Theo quy đnh t i Ði u 3- Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002, các c ơ quan cĩ th m quy n x lý vi ph m hành chính khi ti n hành x lý ph i tuân th các nguyên tc sau: + M i hành vi vi ph m hành chính ph i đưc phát hi n k p th i và ph i b đình ch ngay. Vi c x lý ph i đưc ti n hành nhanh chĩng, cơng minh, tri t đ ; m i h u qu do vi ph m hành chính gây ra ph i đưc kh c ph c theo đúng pháp lu t. + Cá nhân, t ch c ch b x ph t hành chính khi cĩ hành vi vi ph m hành chính do pháp lu t quy đ nh. Ði u này ch ng t r ng c ơ s đ x ph t hành chính là ph i cĩ vi ph m hành chính. Th nh t, nguyên t c này phù h p v i nguyên t c pháp ch , ngh ĩa là ch truy c u và tr ng tr trong ph m vi pháp lu t qui đ nh. Th hai, trong điu ki n th m quy n x ph t đưc qui đ nh r t nhi u c ơ quan, nhi u c p, nhi u ngành và trình đ c a các cán b áp d ng x ph t khơng đ ng b , thì điu này đm b o m t nguyên t c là khơng truy c u trách nhi m hành chính oan sai. Do đĩ khi áp d ng các bi n pháp x ph t địi h i các c ơ quan hay cán b nhà n ưc cĩ th m quy n ph i xác đ nh rõ cĩ vi ph m hành chính xy ra hay khơng, tính ch t, m c đ c a vi ph m nh ư th nào, hành vi vi ph m đĩ đã đưc quy đ nh trong các v ăn b n pháp lu t cĩ quy đ nh v x ph t hành chính hay ch ưa. + Vi c x ph t vi ph m hành chính ph i do ng ưi cĩ th m quy n ti n hành theo đúng quy đnh c a pháp lu t. + M t hành vi vi ph m hành chính ch b x ph t m t l n. Tuy nhiên, trong tr ưng hp m t ng ưi th c hi n nhi u hành vi vi ph m hành chính thì b x ph t v t ng hành vi vi ph m. Ví d : M t ng ưi v a cĩ hành vi tr n thu , v a cĩ hành vi kinh doanh v ăn hĩa ph m đ i tr y thì ng ưi đĩ s b x ph t theo t ng hành vi đã vi ph m, sau đĩ s t ng hp các m c ph t. Trong tr ưng h p nhi u ng ưi cùng th c hi n m t hành vi vi ph m hành chính vi thì m i ng ưi vi ph m đ u b x ph t. + Vi c x ph t vi ph m hành chính ph i c ăn c vào tính ch t m c đ vi ph m, nhân thân và nh ng tình ti t gi m nh , t ăng n ng đ quy t đ nh hình th c, bi n pháp x lý thích h p. 35
37. Ví d : Ng ưi th c hi n hành vi vi ph m hành chính là ph n cĩ thai, ng ưi già yu; ng ưi cĩ b nh ho c tàn t t làm h n ch kh n ăng nh n th c ho c kh n ăng điu khi n hành vi c a mình thì s đưc áp d ng m c ph t nh h ơn theo quy đnh t i Ði u 8- Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002 v các tình ti t gi m nh . + Khơng x lý vi ph m hành chính trong các tr ưng h p đưc xem là khơng cĩ li; ví d như tình th c p thi t, phịng v chính đáng, s ki n b t ng ho c vi ph m hành chính trong khi đang m c b nh tâm th n ho c các b nh khác làm m t kh n ăng nh n th c ho c kh n ăng điu khi n hành vi c a mình. 2. Ði t ưng b x lý vi ph m hành chính Theo quy đnh t i Ði u 06 c a Pháp l nh x lý vi ph m hành chính thì đi t ưng b x lý vi ph m hành chính bao g m cá nhân và t ch c. a. Cá nhân Bao g m cơng dân Vi t Nam, ng ưi khơng qu c t ch, ng ưi n ưc ngồi. Mt cá nhân khi cĩ hành vi vi ph m hành chính s tr thành ch th c a vi ph m hành chính nu cĩ đ điu ki n: Cĩ n ăng l c trách nhi m hành chính, ngh ĩa là đt đ n m t đ tu i nh t đnh, khơng m c các b nh tâm th n ho c các b nh khác làm m t kh n ăng điu khi n hành vi; Theo quy đnh c a pháp lu t, nh ng ng ưi t đ 14 tu i đ n 16 tu i là nh ng ng ưi b t đ u cĩ n ăng l c trách nhi m hành chính, h ch ch u trách nhi m hành chính khi th c hi n vi ph m hành chính vi l i c ý. Cịn đi v i ng ưi t đ 16 tu i tr lên ph i ch u trách nhi m hành chính v m i vi ph m hành chính do mình gây ra. Riêng đi v i đ i t ưng là ng ưi n ưc ngồi, khi th c hi n hành vi vi ph m hành chính trong ph m vi lãnh th , vùng đc quy n kinh t và th m l c đ a c a Vi t Nam thì b x ph t hành chính theo pháp lu t Vi t Nam, tr tr ưng hp điu ưc qu c t mà Vi t Nam ký k t ho c tham gia cĩ quy đ nh khác. b. T ch c Bao g m c ơ quan nhà n ưc, t ch c xã h i, t ch c n ưc ngồi, đơ n v kinh t . V ph ươ ng di n logic, r t khĩ, th m chí cĩ nh ng tr ưng h p khơng th truy c u trách nhi m hành chính c a t ch c, c ơ quan, b i m i ng ưi cĩ suy ngh ĩ và t ư duy riêng. Th m chí trong các ngành lu t r t g n v i lu t hành chính (ví d : Lu t hình s ) thì ch xác đnh trách nhi m pháp lý c a cá nhân. Tuy nhiên, nh m đ phịng ng a đ u tranh ch ng m i hành vi vi ph m hành chính, trong tr ưng h p khơng xác đ nh rõ ho c ch ưa th xác đ nh rõ trách nhi m hành chính 36
38. ca t ng cá nhân trong t ch c, thì vi c truy c u trách nhi m t ch c là c n thi t. Theo quy đnh t i Kho n b, Ði u 6 c a Pháp l nh x lý vi ph m hành chính thì t ch c ph i ch u trách nhi m v m i vi ph m hành chính do mình gây ra. Tuy nhiên, sau đĩ t ch c b x ph t xác đ nh cá nhân cĩ l i gây ra vi ph m hành chính đ xác đ nh trách nhi m pháp lý c a ng ưi đĩ theo qui đ nh c a pháp lu t. Ðây cĩ th là trách nhi m v t ch t ho c trách nhi m k lu t. 3. Th m quy n x lý vi ph m hành chính a. Ch th cĩ th m quy n x lý vi ph m hành chính: Các ch th cĩ th m quy n x lý r t đa d ng, bao g m các c ơ quan hành chính và cán b nhà n ưc cĩ th m quy n, cĩ th phân chia nh ư sau: • Ng ưi đ ng đ u các c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung bao gm: Ch t ch y ban nhân dân cp t nh, huy n, xã. • Các cán b cĩ th m quy n (thu c các c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn, ho c các c ơ quan nhà n ưc khác đưc giao quy n x lý): - Cơng an nhân dân: chi n s Cơng an nhân dân, B tr ưng B Cơng an ; - B đ i biên phịng: chi n s B đ i biên phịng, Ch huy Tr ưng B đ i biên phịng c p t nh ; - Cnh sát bi n: C nh sát viên, C c tr ưng C c c nh sát bi n ; - Cán b H i quan: nhân viên H i quan, C c tr ưng c c H i quan ; - Cán b ki m lâm: ki m lâm viên, Tr m tr ưng Tr m ki m lâm ; - Cc tr ưng c c thu , nhân viên thu ; - Cc tr ưng c c qu n lý th tr ưng ; - Thanh tra chuyên ngành; - Giám đc C ng v th y n i đ a, hàng h i, hàng khơng; - Th m phán ch t a phiên tịa (Tồ án nhân dân), ch p hành viên, tr ưng các c ơ quan thi hành án dân s c p t nh. • Ngồi các cán b nêu trên, Pháp l nh s a đi, b sung n ăm 2008 cịn quy đnh: - Ng ưi đ ng đ u c ơ quan đi di n ngo i giao, cơ quan lãnh s , c ơ quan khác đưc y quy n th c hi n ch c n ăng lãnh s c a Vi t Nam n ưc ngồi; - Ch t ch H i đ ng c nh tranh và Th tr ưng c ơ quan qu n lý c nh tranh; - y ban ch ng khốn: Chánh thanh tra, Ch t ch y ban ch ng khốn nhà n ưc. 37
39. S l ưng c ơ quan cĩ th m quy n c ũng nh ư n i dung th m quy n x lý c a các c ơ quan là khá l n. Ði u này d n đ n cĩ nh ng v vi c thu c th m quy n c a nhi u c ơ quan gi i quy t. Vì v y c n ph i cĩ nguyên t c phân đ nh th m quy n. b. Các nguyên t c phân đ nh th m quy n : - y ban nhân dân các c p cĩ th m quy n x ph t các vi ph m hành chính trong các l ĩnh v c qu n lý nhà n ưc đ a ph ươ ng. - Ng ưi cĩ th m quy n x ph t các vi ph m hành chính đưc x ph t vi ph m thu c l ĩnh v c hay ngành mình qu n lý. - Trong tr ưng h p vi ph m hành chính thu c th m quy n x ph t c a nhi u c ơ quan thì vi c x ph t do c ơ quan th lý đ u tiên th c hi n. Ví d : Cán b thu thu đang thi hành cơng v phát hi n m t c ơ s kinh doanh d ch v cho thuê b ăng đĩa hình video mà khơng kê khai đă ng ký thu đ ng th i đang cho l ưu hành b ăng đĩa hình cĩ n i dung đ i tr y. Nh ư v y, theo quy đ nh c a pháp lu t vi c x ph t vi ph m hành chính trong tr ưng h p này thu c th m quy n c a hai c ơ quan, đĩ là cơ quan thu và c ơ quan chuyên ngành v ăn hĩa thơng tin, nh ưng đây c ơ quan th lý đu tiên l i là c ơ quan thu do đĩ th m quy n x ph t s thu c v c ơ quan thu . - Th m quy n x ph t c a các ch th đưc quy đ nh trong Pháp l nh x lý vi ph m hành chính là th m quy n áp d ng đ i v i m t hành vi vi ph m hành chính. Trong tr ưng h p ph t ti n, th m quy n x ph t đưc xác đ nh c ăn c vào m c t i đa ca khung ti n ph t quy đ nh đ i v i t ng hành vi vi ph m c th . Trong tr ưng h p x ph t m t ng ưi th c hi n nhi u hành vi vi ph m hành chính thì th m quy n x ph t đưc xác đ nh theo nguyên t c sau đây: - Nu hình th c, m c x ph t đưc quy đ nh đ i v i t ng hành vi đu thu c th m quy n c a ng ưi x ph t, thì th m quy n x ph t v n thu c ng ưi đĩ; - Nu hình th c, m c x ph t đưc quy đ nh đ i v i m t trong các hành vi vưt quá th m quy n c a ng ưi x ph t, thì ng ưi đĩ ph i chuy n v vi ph m đ n c p cĩ th m quy n x ph t; - Nu các hành vi thu c th m quy n x ph t c a nhi u ng ưi thu c các ngành khác nhau, thì quy n x ph t thu c Ch t ch U ban nhân dân c p cĩ th m quy n x ph t n ơi x y ra vi ph m. 4. Th i hi u x ph t vi ph m hành chính V th i hi u x ph t vi ph m hành chính, theo quy đnh c a Pháp l nh x lý vi ph m hành chính cĩ phân bi t hai m c: 38
40. - Mt n ăm k t ngày vi ph m hành chính đưc th c hi n, áp d ng đ i v i h u ht các vi ph m hành chính; - Hai n ăm k t ngày vi ph m hành chính đưc th c hi n, áp d ng đ i v i các vi ph m hành chính trong m t s l ĩnh v c nh ư tài chính, xây d ng, mơi tr ưng, nhà , đ t đai, đê điu, xu t b n, xu t kh u, nh p kh u, xu t c nh, nh p c nh, buơn l u, s n xu t và buơn bán hàng gi . • Ð kh c ph c h u qu c a vi ph m hành chính, theo quy đnh c a Pháp l nh x lý, m c dù khơng x ph t các vi ph m hành chính đã quá th i h n nĩi trên, nh ưng v n cĩ th áp d ng các bi n pháp nh ư: - Bu c khơi ph c l i tình tr ng ban đ u đã b thay đ i do vi ph m hành chính gây ra ho c bu c tháo d cơng trình xây d ng trái phép; - Bu c th c hi n các bi n pháp kh c ph c tình tr ng ơ nhi m mơi tr ưng, lây lan dch b nh do vi ph m hành chính gây ra; - Bu c đưa ra kh i lãnh th Vi t Nam ho c bu c tái xu t hàng hố, v t ph m, ph ươ ng ti n. - Bu c tiêu h y v t ph m gây h i cho s c kh e con ng ưi, v t nuơi và cây tr ng, văn hĩa ph m đ c h i; - Các bi n pháp khác do Chính ph qui đ nh. • Ði v i cá nhân b kh i t , truy t ho c cĩ quy t đ nh đư a v án ra xét x theo th t c t t ng hình s mà cĩ quy t đ nh đình ch điu tra hay quy t đ nh đình ch v án thì b x ph t hành chính n u hành vi cĩ d u hi u vi ph m hành chính. Trong th i h n ba ngày, k t ngày ra quy t đ nh đình ch điu tra, c ơ quan ti n hành t t ng hình s ph i chuy n quy t đ nh đình ch điu tra ho c đình ch v án kèm theo h s ơ v vi ph m và đ ngh x ph t vi ph m hành chính đn ng ưi cĩ th m quy n x ph t vi ph m hành chính. Trong tr ưng h p này, th i hi u x ph t là ba tháng k t ngày ng ưi cĩ th m quy n x ph t nh n đưc quy t đ nh đình ch và h s ơ v vi ph m. • Tuy nhiên, n u trong th i h n nêu trên mà các nhân, t ch c cĩ vi ph m hành chính mi ho c c tình tr n tránh, c n tr vi c x ph t thì khơng áp d ng th i hi u trên. Ðng th i th i hi u vi ph m hành chính đưc tính l i k t th i đim th c hi n vi ph m hành chính m i ho c ch m d t hành vi tr n tránh, c n tr vi c x ph t. 39
41. IV. CÁC HÌNH TH C CHÍNH Y U TRONG TRUY C U TRÁCH NHI M HÀNH CHÍNH 1. X ph t vi ph m hành chính a. Khái ni m Cĩ th xem x ph t vi ph m hành chính là n i dung quan tr ng trong Pháp l nh x lý vi ph m hành chính. Nghiên c u ch đ nh x ph t vi ph m hành chính th c ch t là nghiên c u m t lo i ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. Ðây là lo i ho t đng bao gm m t lo t các hành vi c th liên quan m t thi t v i nhau nh ư: - Phân tích, đánh giá tính ch t, m c đ c a vi ph m hành chính; - Ði chi u v i quy đ nh c a pháp lu t đ xác đ nh th m quy n x ph t; - Áp d ng hình th c và m c ph t thơng qua vi c ban hành quy t đ nh x ph t hành chính. Quy t đ nh x ph t hành chính khi đưc ban hành s gây m t h u qu pháp lý làm phát sinh trách nhi m hành chính c a cá nhân, t ch c vi ph m hành chính, t c là bu c h ph i gánh ch u nh ng h u qu b t l i tr ưc nhà n ưc v tinh th n ho c tài s n. T đĩ cho th y, x ph t vi ph m hành chính cĩ nh ng đ c đim sau: - X ph t vi ph m hành chính là m t lo i ho t đ ng c ưng ch nhà n ưc, mang tính quy n l c nhà n ưc; - Cơ s đ x ph t hành chính là hành vi vi ph m hành chính; - Ho t đng x ph t hành chính đưc ti n hành qua nhi u khâu, nhi u giai đon nh ưng k t qu c a ho t đ ng này ph i đưc th hi n b ng quy t đ nh x ph t hành chính; - Ho t đ ng x ph t hành chính ph i đưc ti n hành trong khuơn kh và ph i tuân theo pháp lu t v trình t , th t c hành chính. T nh ng đ c đim trên ta cĩ th đưa ra khái ni m x ph t vi ph m hành chính nh ư sau: X ph t vi ph m hành chính là m t lo i ho t đ ng c ưng ch hành chính c th mang tính quy n l c nhà n ưc phát sinh khi cĩ vi ph m hành chính; bi u hi n vi c áp d ng các ch tài hành chính gây cho đi t ưng b áp d ng thi t h i v v t ch t ho c tinh th n và do các ch th cĩ th m quy n nhân danh nhà n ưc th c hi n theo quy đ nh ca pháp lu t. b. Các hình th c x ph t vi ph m hành chính Theo quy đnh c a pháp lu t, hi n nay cĩ hai nhĩm hình th c x ph t vi ph m hành chính: hình th c x ph t chính và hình th c x ph t b sung. 40
42.  Hình th c x ph t chính: bao g m hình th c ph t c nh cáo, ph t ti n. Ngồi ra, đim m i trong Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002 cĩ nêu thêm hình th c tr c xu t đưc áp d ng đ i v i các đ i t ưng gi i h n là ng ưi n ưc ngồi. • Cnh cáo Cnh cáo trong x ph t vi ph m hành chính đưc áp d ng: - Ði v i cá nhân ho c t ch c cĩ hành vi vi ph m hành chính nh , l n đ u, cĩ tình ti t gi m nh ; - Ði v i m i hành vi vi ph m hành chính do ng ưi ch ưa thành niên t đ 14 tu i đn d ưi 16 tu i. Nĩi chung, ph t c nh cáo thu c tr ưng h p x ph t theo th t c đơn gi n (s trình bày ph n sau), và hình th c này mang n ng ý ngh ĩa giáo dc. • Ph t ti n Ph t ti n trong x ph t vi ph m hành chính đưc áp d ng ph bi n đ i v i nhi u lo i vi ph m hành chính. Trong các hình th c x ph t hành chính thì ph t ti n là m t hình th c x ph t hành chính đã và đang đem l i hi u qu to l n đ i v i vi c đu tranh phịng và ch ng vi ph m hành chính. Theo Pháp l nh x lý vi ph m hành chính 2002 đưc s a đ i, b sung n ăm 2007, 2008, m c ti n ph t thành vi ph m hành chính t 10 nghìn đn 500 tri u đng, v i hai tr ưng h p ngo i l : - ði v i hành vi vi ph m hành chính trong nh ng l ĩnh v c qu n lý nhà n ưc ch ưa đưc qui đ nh thì Chính ph đưc qui đ nh m c ti n ph t ti n, t 10 nghìn đn 100 tri u đng. - Trong tr ưng h p lu t quy đ nh m c ph t ti n t i đa khác v i quy đ nh trong Pháp l nh x lý vi ph m hành chính thì áp d ng theo quy đ nh c a lu t đĩ. Khi áp d ng m c ph t ti n, cán b cĩ th m quy n x ph t c n xem xét nhân thân ng ưi vi ph m, tính ch t, m c đ và các tình ti t t ăng n ng, gi m nh c a vi ph m hành chính đ quy t đ nh cho cơng b ng, chính xác.  Hình th c ph t b sung bao g m các hình th c: tưc quy n s d ng gi y phép, ch ng ch hành ngh ; và t ch thu tang v t, ph ươ ng ti n vi ph m. • Tưc quy n s d ng gi y phép, ch ng ch hành ngh : Là hình th c t ưc b cĩ th i h n ho c khơng th i h n vi c s d ng gi y phép, ch ng ch hành ngh nh t đ nh đã đưc c ơ quan nhà n ưc cĩ th m quy n cho phép đ i vi cơng dân ho c t ch c khi nh ng đ i t ưng này vi ph m điu ki n s d ng đi v i 41
43. quy n và ngh ĩa v đưc ghi trong gi y phép đĩ. Hình th c này khơng đưc áp d ng đc l p mà ch đưc áp d ng cùng v i hình th c ph t chính khi: - Văn b n pháp lu t v x ph t vi ph m hành chính quy đnh cĩ th áp d ng hình th c ph t này; - Cá nhân, t ch c vi ph m quy t c s d ng gi y phép. Ví d : Kinh doanh khơng đúng vi ni dung gi y phép. • Tch thu tang v t, ph ươ ng ti n đưc s d ng đ vi ph m hành chính: Là hình th c t ưc b quy n s h u c a ng ưi vi ph m và chuy n sang quy n s hu c a Nhà n ưc nh ng v t, ti n, hàng hố, ph ươ ng ti n liên quan tr c ti p đ n vi ph m hành chính (g i là sung vào cơng qu nhà n ưc). • Ngồi ra, Pháp l nh cịn ghi nh n tr c xu t v n cĩ th là hình th c x ph t b sung, áp d ng đ i v i ch th là ng ưi n ưc ngồi. Ði v i v t, ti n, ph ươ ng ti n đưc s d ng đ vi ph m hành chính thu c các hình th c s h u h p pháp b cá nhân, t ch c vi ph m hành chính chi m đot ho c s d ng trái phép thì khơng áp d ng hình th c ph t t ch thu, mà tr l i cho các ch s h u h p pháp đĩ.  S khác nhau gi a hình th c x ph t chính và hình th c x ph t b sung - Hình th c x ph t chính cĩ th và ch áp d ng đ c l p. Vi c phân đ nh các lo i hình th c x ph t chính ch y u c ăn c vào m c đ vi ph m và đi t ưng vi ph m, ch khơng ph i là t ng lo i hành vi vi ph m. - Hình th c x ph t b sung cĩ th áp d ng nhi u hình th c trong cùng m t hành vi vi ph m nh ưng bao gi c ũng ph i đi kèm v i hình th c x ph t chính.  Các bi n pháp kh c ph c h u qu Ngồi các hình th c x ph t chính và b sung, các cá nhân t ch c cĩ th b áp dng các bi n pháp kh c ph c h u qu . Vi c áp d ng các bi n pháp này cĩ đc đim: - Khi cĩ h u qu th c t x y ra ho c cĩ kh n ăng th c t s x y ra; - Khác v i hình th c x ph t b sung, các bi n pháp này đưc áp d ng khơng k là trong th i hi u hay ngồi th i hi u x ph t vi ph m hành chính. • Các bi n pháp kh c ph c h u qu bao g m: - Bu c khơi ph c l i tình tr ng ban đ u đã b thay đ i do vi ph m hành chính gây ra ho c bu c tháo d cơng trình xây d ng trái phép; 42
44. - Bu c th c hi n các bi n pháp kh c ph c tình tr ng ơ nhi m mơi tr ưng s ng, lây lan d ch b nh do vi ph m hành chính gây ra; - Bu c đưa ra kh i lãnh th Vi t Nam ho c bu c tái xu t hàng hố, v t ph m, ph ươ ng ti n; - Bu c tiêu h y v t ph m gây h i cho s c kh e con ng ưi, v t nuơi và cây tr ng văn hĩa ph m đ c h i; - Ngồi ra, Pháp l nh x lý vi ph m hành chính cịn xác đnh thêm tr ưng h p: Các bi n pháp khác do Chính ph qui đ nh. c. Th t c x ph t vi ph m hành chính Th t c x ph t vi ph m hành chính g m cĩ hai lo i: th t c đơn gi n và th t c cĩ l p biên b n. • Th t c đơn gi n: đưc áp d ng trong tr ưng h p ph t c nh cáo ho c pht ti n t 10 nghìn đn 200 nghìn đng. Khi x ph t khơng c n l p biên b n mà ra quy t đ nh ph t t i ch , tr tr ưng h p vi ph m hành chính đưc phát hi n nh s d ng ph ươ ng ti n, thi t b k thu t nghi p v . - Nu ph t c nh cáo thì ph i cho ng ưi b x ph t bi t n i dung ph t (hành vi vi ph m, điu kho n áp d ng). - Tr ưng h p ph t ti n thì trong quy t đ nh ph i ghi rõ m c ti n ph t. Cá nhân, t ch c vi ph m cĩ th n p ti n ph t t i ch cho ng ưi cĩ th m quy n x ph t. Ng ưi cĩ th m quy n x ph t ph i giao biên lai thu ti n ph t cho ng ưi b x ph t. - Quy t đ nh x ph t ph i ghi rõ ngày, tháng, n ăm ra quy t đ nh; tên, đa ch c a ch th vi ph m; hành vi vi ph m; đ a đim x y ra vi ph m; h , tên, ch c v c a ng ưi ra quy t đ nh; điu kho n c a v ăn b n pháp lu t đưc áp d ng. - Quy t đ nh này ph i đưc giao cho cá nhân, t ch c b x ph t m t b n. Trong tr ưng h p ng ưi ch ưa thành niên b ph t c nh cáo thì quy t đ nh x ph t c nh cáo cịn đưc g i cho cha m , ng ưi giám h c a ng ưi đĩ ho c nhà tr ưng n ơi ng ưi ch ưa thành niên vi ph m đang h c t p. • Th t c cĩ l p biên b n: đưc th c hi n trong tr ưng hp áp d ng m c ph t ti n trên 200 nghìn đng và ph i theo các b ưc ch y u sau: - Phát hi n và l p biên b n vi ph m hành chính. Khi phát hi n vi ph m hành chính thu c l ĩnh v c qu n lý c a mình, ng ưi cĩ th m quy n đang thi hành cơng v ph i k p th i l p biên b n, tr tr ưng h p x ph t theo th t c đơn gi n. 43