Giáo trình Nghiệp vụ thuế (Phần 7)

Nội dung text: Giáo trình Nghiệp vụ thuế (Phần 7)

1. Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong mỗi thời kỳ nói chung và trong năm dự toán nói riêng là tiền đề, là mục tiêu để xây dựng các bộ phận kế hoạch kinh tế - xã hội trong đó có dự toán thu thuế. Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội vừa đặt ra yêu cầu, vừa xác định khả năng tổng thể về nguồn thu thuế. - Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội và dự toán NSNN năm sau; các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế. - Chính sách chế độ thu hiện hành của Nhà nước. Chính sách chế độ thu hiện hành là cơ sở pháp lý quan trọng nhất cho việc tính toán dự kiến các chỉ tiêu của dự toán. Ngoài ra, việc lập dự toán thu cũng cần phải dự kiến sự thay đổi về chính sách ảnh hưởng đến thu trong năm kế hoạch. - Số kiểm tra về dự toán thu thuế do cơ quan có thẩm quyền thông báo. Đây cũng là một căn cứ định hướng cho cơ quan thuế các cấp trong việc lập dự toán thu thuế. Số kiểm tra thông thường cao hơn dự toán chính thức được phê duyệt. - Tình hình thực hiện dự toán thu năm trước, số liệu thống kê qua các năm. Một trong những căn cứ quan trọng để lập dự toán của bất kỳ hoạt động nào trong nền kinh tế là số liệu lịch sử của các hoạt động đó trong những thời kỳ trước. Nhìn chung, các dự toán đều có tính kế thừa trên cơ sở phân tích loại trừ các nhân tố khách quan. Căn cứ số liệu, tình hình thu của những năm trước sẽ giúp cho việc xây dựng dự toán năm sau sát thực tế hơn, đồng thời, cho phép rút ra những bài học kinh nghiệm và biện pháp quản lý có hiệu quả trong quá trình xây dựng và tổ chức thực hiện dự toán thu thuế. 2.1.4. Trình tự, nội dung của công tác lập dự toán 2.1.4.1. Chuẩn bị lập dự toán Đây là khâu khởi đầu tạo điều kiện tiền đề cho quá trình xây dựng dự toán. Công tác chuẩn bị tiến hành chu đáo sẽ là một trong những điều kiện tiên quyết cho việc nâng cao chất lượng của công tác xây dựng dự toán thu thuế. Công tác chuẩn bị được thực hiện ở Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, sau đó được triển khai xuống từng cấp quản lý thu (cục thuế, chi cục thuế). Thời gian triển khai công tác chuẩn bị thường được thực hiện trong quý II của năm báo cáo. Nội dung chuẩn bị tập trung vào những vấn đề sau: - Nghiên cứu quán triết những định hướng phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ dự toán của cả nước hoặc của từng địa phương. - Tổng hợp các tư liệu về tình hình phát triển kinh tế - xã hội để làm căn cứ thực tiễn cho việc xây dựng dự toán. - Nghiên cứu và phân tích số kiểm tra do cấp trên giao xuống, chuẩn bị các ý kiến đề xuất. - Phân tích, đánh giá tình hình thực hiện dự toán năm báo cáo và tham khảo tình hình thực hiện của các năm trước. Cụ thể ở các cấp như sau: 194
2. • Tại Tổng cục Thuế (1) Trong tháng 4 và tháng 5, chủ động thực hiện một số công việc sau: - Phân tích kết quả thu năm báo cáo, bao gồm cả những chỉ tiêu kinh tế chủ yếu liên quan đến công tác lập dự toán để làm cở sở xây dựng dự toán thu năm sau. - Dự báo thu năm sau để giúp Bộ Tài chính xây dựng khái toán thu NSNN. (2) Trước ngày 30/6, căn cứ vào Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm sau và Thông tư của Bộ Tài chính hướng dẫn yêu cầu, nội dung, thời hạn lập dự toán ngân sách nhà nước, thực hiện: - Hướng dẫn các cục thuế lập và báo cáo dự toán thu. - Tính toán số kiểm tra về thu ngân sách nhà nước đối với từng địa phương trình Bộ Tài chính để thông báo cho các địa phương. - Phối hợp với các đơn vị liên quan thuộc Bộ Tài chính (Cục Tài chính doanh nghiệp, Vụ Ngân sách Nhà nước, các vụ liên quan) lập kế hoạch, nội dung để tổ chức thảo luận về dự toán thu hàng năm với các doanh nghiệp lớn (các tổng công ty 91, các tập đoàn kinh tế ). • Tại cục thuế - Căn cứ các văn bản hướng dẫn lập kế hoạch kinh tế - xã hội của Nhà nước và các bộ, các ngành trung ương; hướng dẫn lập dự toán thu của cơ quan tài chính và cơ quan thuế cấp trên; số kiểm tra của cơ quan cấp trên thông báo, để hướng dẫn cụ thể về yêu cầu, nội dung xây dựng dự toán thu của cục thuế cho các chi cục thuế và các phòng trực thuộc phù hợp với từng đối tượng quản lý. - Tính toán số kiểm tra về thu, cụ thể các nguồn thu và sắc thuế theo từng đối tượng nộp thuế được phân công quản lý để thông báo cho các phòng thuộc cục thuế và các chi cục thuế. Số kiểm tra về dự toán thu ngân sách cho các đơn vị cấp dưới và các đơn vị trực thuộc, về cơ bản khi tổng hợp lại số thu không thấp hơn số kiểm tra cấp trên thông báo. - Phân tích, đánh giá kết quả thu năm báo cáo, bao gồm những chỉ tiêu kinh tế chủ yếu liên quan đến lập dự toán để làm cở sở xây dựng dự toán thu năm sau. - Yêu cầu các doanh nghiệp căn cứ vào kế hoạch sản xuất - kinh doanh của đơn vị, các luật, pháp lệnh về thuế và các chế độ thu ngân sách, dự kiến số thuế và các khoản phải nộp ngân sách, dự kiến số thuế giá trị gia tăng được hoàn theo chế độ gửi cơ quan thuế và cơ quan được Nhà nước giao nhiệm vụ thu ngân sách. 2.1.4.2. Xây dựng dự toán Xây dựng dự toán là khâu sử dụng các căn cứ, vận dụng tổng hợp các yếu tố kinh tế chính trị, xã hội, yêu cầu của Nhà nước và khả năng kinh tế để tính toán các chỉ tiêu thu của dự toán. Dự toán thu thuế cần phải đạt được những yêu cầu về nội dung sau: 195
3. Một là, phải tính toán xác định được từng chỉ tiêu của dự toán thu thuế. Những chỉ tiêu dự toán thu thuế phải được tính toán trên cơ sở mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội; các luật, pháp lệnh thuế, các chế độ thu nhà nước đang có hiệu lực thi hành. Các chỉ tiêu dự toán phải phân theo từng khu vực kinh tế, sắc thuế và chi tiết đến từng ngành từng đơn vị (tuỳ theo cấp quản lý). Hai là, phải tổng hợp các chỉ tiêu, lên cân đối toàn bộ, và phản ánh theo biểu mẫu quy định. Ở các cấp địa phương, dự toán thu thuế phải được tổng hợp lên cơ quan thuế cấp trên. Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) phải tổng hợp dự toán thu nội địa của cả nước. Ba là, phải lập bản thuyết trình về các điều kiện, các lý do, tính khả thi của việc thiết lập các chỉ tiêu dự toán. Bốn là, phải đề xuất được các biện pháp chủ yếu để phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu dự toán đã được đề ra. Từ các yêu cầu trên, nội dung báo cáo xây dựng dự toán gồm: - Đối với báo cáo tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách Nhà nước năm hiện hành bao gồm: + Các văn bản thuyết minh theo các nội dung: tình hình thực hiện dự toán thu; những biện pháp bổ sung để tổ chức thực hiện thu NSNN năm hiện hành; tình hình thực hiện các giải pháp tài chính - ngân sách theo nghị quyết của Quốc hội (Tổng cục Thuế) hay của Hội đồng nhân dân (cục thuế). + Các biểu mẫu số liệu theo qui định hàng năm. - Đối với dự toán thu ngân sách Nhà nước năm sau bao gồm: + Các văn bản thuyết minh theo các nội dung: các căn cứ xây dựng dự toán ngân sách Nhà nước (nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; các chính sách, chế độ thu, cơ sở xây dựng dự toán thu); mục tiêu, nhiệm vụ của thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; các biện pháp chống thất thu ngân sách nhà nước; các chính sách và biện pháp chủ yếu về kinh tế nhằm thực hiện hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước. + Các biểu mẫu số liệu theo qui định hàng năm 2.1.4.3. Thẩm định và tổng hợp dự toán trình cấp có thẩm quyền Thẩm định và tổng hợp dự toán là công việc trao đổi, phân tích các vấn đề trong dự thảo dự toán giữa các cấp bảo vệ dự toán và cấp trên có thẩm quyền xem xét, thẩm định và tổng hợp dự toán. Trong khi thẩm định và tổng hợp dự toán, cấp bảo vệ dự toán phải thuyết trình dự thảo của mình, đưa ra các căn cứ của việc lập dự toán. Trên cơ sở đó, cấp trên xem xét cho ý kiến, trao đổi và đi đến sự thống nhất về dự toán. Việc thẩm định và tổng hợp dự toán phải được thực hiện tuần tự từ cấp dưới lên cấp trên (cục thuế, Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính). Để việc thẩm định và tổng hợp dự toán trong nội bộ ngành Thuế có hiệu quả, ngành Thuế có thể tổ chức thảo luận trực tiếp. Đối với các tỉnh, thành phố, Bộ Tài chính làm việc với Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để thảo luận về dự toán ngân sách (gồm cả thu và chi) đối với năm đầu của 196
4. thời kỳ ổn định ngân sách, các năm trong thời kỳ ổn định ngân sách, Bộ Tài chính làm việc với Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố khi Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố có yêu cầu. Trong qua trình làm việc, lập dự toán NSNN, xây dựng phương án phân bổ ngân sách Trung ương, nếu có ý kiến khác nhau giữa Bộ Tài chính và các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở Trung ương, các địa phương, thì Bộ Tài chính phải trình Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ những ý kiến còn khác nhau để quyết định theo thẩm quyền. Nguyên tắc này cũng được áp dụng trong quá trình lập dự toán ngân sách, xây dựng phương án phân bổ ngân sách ở địa phương. 2.1.4.4. Giao dự toán Chính phủ trình Quốc hội về dự toán ngân sách, trong đó có dự toán thu nội địa. Sau khi được Quốc hội thông qua, thì dự toán thu nội địa được giao chính thức cho các bộ, ngành, và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế có trách nhiệm tổ chức thực hiện. Quốc hội quyết định dự toán ngân sách Nhà nước, phân bổ ngân sách Trung ương năm sau trước ngày 15/11 năm trước. Căn cứ nhiệm vụ thu, chi ngân sách được cấp trên giao, Uỷ ban nhân dân các cấp có trách nhiệm lập dự toán ngân sách địa phương (trong đó có nhiệm vụ thu), phương án phân bổ ngân sách cấp mình trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định và báo cáo cơ quan hành chính Nhà nước và cơ quan tài chính cấp trên trực tiếp. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định dự toán ngân sách địa phương, phân bổ ngân sách cấp tỉnh năm sau trước ngày 10/12 năm trước. Dự toán thu thuế do Hội đồng nhân dân quyết định có thể cao hơn hoặc bằng dự toán thu thuế do Chính phủ giao (dự toán do Quốc hội thông qua). 2.2. Tổ chức thực hiện dự toán thu thuế Tổ chức thực hiện dự toán là giai đoạn tiếp theo của việc lập dự toán. Đây là giai đoạn có tầm quan trọng quyết định để phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu dự toán đã được giao. Việc tổ chức thực hiện dự toán thuế cần phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các biện pháp chuyên môn nghiệp vụ với sự chỉ đạo sát sao của cấp chính quyền cũng như các ngành chức năng có liên quan. Để tổ chức thực hiện dự toán pháp lệnh, cơ quan thuế còn lập và giao dự toán quý, tháng, dự toán phấn đấu. Đây là dự toán có tính chất để điều hành thu. 2.1.1. Cụ thể hoá dự toán để tổ chức điều hành • Dự toán quý, tháng Dự toán quý và tháng đối với ngành Thuế là mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể của quý, tháng mà cơ quan thuế phải thực hiện. Đối với ngành Tài chính và Uỷ ban nhân dân các cấp thì dự toán quý và tháng có ý nghĩa quan trọng trong việc bố trí kế hoạch chi tiêu của quý, tháng phù hợp với tiến độ thu. Dự toán thu quý, tháng bao giờ cũng mang tính tích cực để phấn đấu, đồng thời mang tính vững chắc, sát với tình hình biến động kinh tế - xã hội. Dự toán thu quý, tháng được tổng hợp cả năm thường cao hơn dự toán pháp lệnh. Tuy nhiên, mỗi quý có thể 197
5. khác nhau do diễn biến tình hình kinh tế - xã hội khác nhau hoặc do có những khoản thu mang tính thời vụ. Dự toán quý Căn cứ xây dựng dự toán quý là dự toán pháp lệnh năm, số liệu thu các quý tương ứng qua các năm, dự toán đăng ký của cục thuế hoặc dự toán phấn đấu, tình hình kinh tế và khả năng thực hiện nhiệm vụ thu. Trên cơ sở đó, xây dựng số thu trong từng quý phù hợp với quy luật vận động nguồn thu. Xét về mặt nội dung, dự toán quý chỉ phản ánh theo khoản thu (không chi tiết theo sắc thuế như giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt, thu nhập doanh nghiệp, tài nguyên ). Việc thẩm định và giao dự toán chỉ thực hiện trong phạm vi nội bộ ngành Thuế. Dự toán tháng Dự toán tháng là dự toán tác nghiệp cụ thể để hoàn thành dự toán quý và trên cơ sở đó hoàn thành dự toán năm. Các cơ sở trực tiếp quản lý thu thuế (cục thuế, chi cục thuế) phải lập dự toán tháng để giao nhiệm vụ cho các đơn vị thuộc và trực thuộc: phòng, tổ, đội. Dự toán tháng là dự toán chi tiết phân theo từng đối tượng thu, từng khu vực kinh tế nhằm mục đích theo dõi, đôn đốc sát sao quá trình tổ chức quản lý thuế. • Dự toán phấn đấu Dự toán phấn đấu thường được cơ quan thuế cấp trên dự kiến (mà không phải được xây dựng từ cấp dưới lên) căn cứ vào tình hình thực hiện dự toán của 6 tháng đầu năm, dự toán pháp lệnh, biến động tình hình kinh tế - xã hội. Dự toán phấn đấu mang tính tích cực, là cái đích đặt ra để cơ quan thuế các cấp phấn đấu. Đi liền với việc giao dự toán phấn đấu, cơ quan thuế cấp trên thường kèm theo các phần thưởng vật chất gắn với kết quả thực hiện dự toán phấn đấu để làm động cơ kích thích các đơn vị thi đua hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thu. • Điều chỉnh dự toán thu thuế Trong quá trình thực hiện dự toán, có những trường hợp phải thực hiện điều chỉnh dự toán thu thuế. Điều chỉnh dự toán là sự bố trí lại các mục tiêu nhiệm vụ thu phù hợp với những biến động lớn trong nền kinh tế quốc dân. Những biến động này thường là những biến động bất thường, không mang tính quy luật có ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh tế - xã hội và do đó ảnh hưởng tới khả năng, nhiệm vụ thu của ngân sách. Trường hợp số thu, chi có biến động lớn so với dự toán đã được quyết định, cần phải điều chỉnh tổng thể thì Chính phủ trình Quốc hội, Uỷ ban nhân dân trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định điều chỉnh dự toán ngân sách (trong đó có phần thu) theo qui trình lập, quyết định dự toán thu như đã nêu trên. 2.2.2 Triển khai thực hiện nhiệm vụ thu thuế Sau khi dự toán quý, tháng được giao đến từng cấp quản lý thu ở cơ sở, cơ quan thuế các cấp phải tiến hành đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để từng bước thực hiện nhiệm vụ thu. Các biện pháp chính để tổ chức thực hiện dự toán thu thuế là: 198
6. - Tổ chức thực hiện tốt quy trình quản lý thu thuế, tạo điều kiện phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận có liên quan trong quy trình đảm bảo hiệu quả cao nhất. - Tổ chức thực hiện tốt công tác tuyên truyền hỗ trợ đối tượng nộp thuế để đối tượng nộp thuế hiểu rõ chính sách thuế, thủ tục kê khai, nộp thuế, từ đó chấp hành tốt pháp luật thuế. - Thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra đối tượng nộp thuế, phát hiện các trường hợp trốn lậu thuế, xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật thuế; đảm bảo sự công bằng và thực hiện nghiêm minh pháp luật thuế. - Đôn đốc và cưỡng chế thu các trường hợp nợ đọng thuế. - Ứng dụng công nghệ tin học trong công tác quản lý thuế. Tổ chức tốt hệ thống thông tin để quản lý đối tượng nộp thuế và hệ thống thông tin trong nội bộ ngành thuế phục vụ cho sự chỉ đạo, điều hành của cơ quan thuế các cấp. - Tổ chức phối hợp các lực lượng, các ngành có liên quan để thu thuế và đôn đốc thu nộp, chống nợ đọng, trốn lậu thuế. 2.2.3 Đánh giá thực hiện dự toán. Để đánh giá tình hình thực hiện dự toán, thông tin về số thu được cập nhật hàng ngày và được truyền báo cáo hàng ngày về Tổng cục Thuế. Định kỳ vào giữa tháng đối với cấp chi cục và trước ngày 20 hàng tháng đối với cục thuế, cơ quan thuế các cấp phải báo cáo lên cơ quan thuế cấp trên về ước số thu của cả tháng và số thu luỹ kế, báo cáo đánh giá tình hình thực hiện dự toán: phân tích những khoản thu đạt cao, những khoản thu đạt thấp, tìm nguyên nhân và đề ra biện pháp chỉ đạo thu. Việc đánh giá tình hình thực hiện dự toán thu thuế sẽ giúp các cấp thực hiện dự toán đánh giá một cách đúng đắn, sát thực về tính tiên tiến và hiện thực của dự toán thu thuế, tính hiệu quả của các biện pháp tổ chức thực hiện dự toán thu thuế. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm cần thiết trong quá trình tổ chức xây dựng dự toán cũng như quá trình tổ chức hành thu, làm cơ sở cho việc lập dự toán thu ở những năm sau được tốt hơn, với những biện pháp tổ chức thực hiện đạt hiệu quả cao hơn. Muốn vậy, việc đánh giá tình hình thực hiện dự toán cần được dựa trên các chỉ số so sánh kèm theo việc phân tích các chỉ số đó theo những phương pháp phù hợp. Các chỉ số đó là: mức độ hoàn thành dự toán (kết quả đạt được so với dự toán pháp lệnh, dự toán phấn đấu năm, hoặc so với dự toán tháng, dự toán quý ), tỷ lệ tăng trưởng về thu Việc phân tích đánh giá tình hình thực hiện dự toán muốn có kết quả tốt cần phải đề cao tính trung thực, chính xác, khách quan, chỉ rõ được các nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến thu ngân sách. Các nhân tố về kinh tế gồm tăng trưởng kinh tế; chỉ số giá cả; kim ngạch xuất, nhập khẩu; tốc độ tăng trưởng của các mặt hàng có tỷ lệ nộp ngân sách lớn; tốc độ tăng vốn đầu tư xã hội; số cơ sở kinh doanh mới được thành lập; số doanh nghiệp được cổ phần hoá; tốc độ tăng vốn đầu tư nước ngoài; mức sống của dân cư 199
7. Các nhân tố về chính sách bao gồm sự thay đổi của các luật, pháp lệnh và các văn bản qui phạm pháp luật khác về thuế ảnh hưởng làm tăng, giảm thu. Ngoài ra, sự thay đổi của các chính sách khác cũng có thể ảnh hưởng đến thu ngân sách, ví dụ như chính sách cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, trong đó có miễn giảm thuế, chính sách huy động vốn đầu tư sẽ có tác động kích cầu, làm tăng thu ngân sách, chính sách hạn chế xe máy ảnh hưởng đến thu lệ phí trước bạ Các nhân tố về và quản lý gồm các biện pháp nghiệp vụ của cơ quan thuế thực hiện trong quá trình quản lý thu thuế, thể hiện chất lượng quản lý của cơ quan thuế. Trong những nhân tố này, cần phải được phân biệt đâu là nhân tố khách quan, đầu là nhân tố chủ quan tác động đến kết quả thu ngân sách, để từ đó đúc rút những kinh nghiệm cần thiết cho việc lập dự toán và tổ chức thực hiện dự toán ở những kỳ tiếp theo. Ở bất kỳ nước nào trên thế giới, dự báo thu là một khâu không thể thiếu để giúp chính phủ xác định nhu cầu chi tiêu cũng như để định hướng công tác quản lý thu. Tuy nhiên số dự báo đó không trở thành chỉ tiêu pháp lệnh như Việt Nam. Ở nhiều nước trên thế giới, dự báo thu được thực hiện bằng phương pháp tính toán toán học thông qua mô hình kinh tế lượng. Xác định các tham số có liên quan đến kết quả thu thuế, từ đó xây dựng mô hình toán học biểu thị quan hệ giữa các tham số đó và số thu trên cơ sở tính toán độ tăng, giảm của diện chịu thuế cùng với phương pháp xác định mức tăng trưởng về thuế để xác định số dự báo về thuế. Đối với Việt Nam, kế hoạch hoá là một trong những công cụ quản lý cần thiết trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc quản lý kinh tế bằng kế hoạch chỉ thực sự mang lại hiệu quả khi kế hoạch đó thực sự mang tính tiên tiến và hiện thực. Muốn đạt được điều đó, công tác lập, tổ chức thực hiện dự toán thu thuế cần được tiến hành một cách nghiêm túc, trung thực và khách quan. Quản lý kinh tế bằng kế hoạch là một phương pháp khoa học, vì vậy, dự toán thu thuế là một khâu quan trọng trong quản lý thu thuế. Bất cứ dự toán nào nếu chỉ được lập một cách hình thức đều không những không mang lại kết quả mong muốn mà thậm chí còn có thể làm sai lệch các biện pháp quản lý. Trong quá trình cải cách hành chính thuế, công tác dự toán thu thuế của Việt Nam cũng đang dần dần được cải tiến trên cơ sở học tập kinh nghiệm của các nước trên thế giới, với mục tiêu là đánh giá, dự báo thu ngày càng sát thực tế và chính xác, thực sự là một công cụ để điều hành ngân sách có hiệu quả. 200
8. Ch−¬ng13 KÕ to¸n vμ thèng kª thuÕ 1. KÕ to¸n thuÕ 1.1. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ 1.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm kÕ to¸n thuÕ KÕ to¸n thuÕ lµ qu¸ tr×nh thu thËp, ghi chÐp, ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ. KÕ to¸n thuÕ cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt, chøng tõ kÕ to¸n thuÕ rÊt quan träng, mét sè lo¹i chøng tõ kÕ to¸n cã gi¸ trÞ ngang tiÒn nh− c¸c lo¹i biªn lai, ho¸ ®¬n, giÊy nép tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t, Thø hai, kÕ to¸n thuÕ ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p ghi ®¬n ph©n theo môc lôc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Do c¬ quan thuÕ lµ c¬ quan hµnh thu, viÖc ph©n phèi vµ sö dông tiÒn thuÕ cho c¸c cÊp thô h−ëng kh«ng thuéc ph¹m vi cña ngµnh thuÕ. V× vËy, kÕ to¸n thuÕ chØ cÇn ghi ®¬n nh»m ph¶n ¸nh sè thuÕ b»ng tiÒn ®−îc huy ®éng vµo Ng©n s¸ch th«ng qua c¸c cÊp cña c¬ quan thuÕ, chi tiÕt theo tõng ®èi t−îng nép. 1.1.2. Yªu cÇu, nguyªn t¾c cña kÕ to¸n thuÕ 1.1.2.1. Yªu cÇu cña kÕ to¸n thuÕ KÕ to¸n thuÕ cung cÊp d÷ liÖu cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ ph¸p chÕ trong lÜnh vùc thuÕ nªn cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®−îc nh÷ng yªu cÇu sau: Tr−íc hÕt, kÕ to¸n thuÕ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh to¸n, ghi chÐp, ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c, kh¸ch quan, trung thùc, kÞp thêi c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh trong qui tr×nh qu¶n lý thu thuÕ. Thø hai, sè liÖu cña kÕ to¸n thuÕ ph¶i ®¶m b¶o khíp ®óng víi sè liÖu cã liªn quan cña Kho b¹c Nhµ n−íc vµ c¬ quan tµi chÝnh. Sè thu cña c¬ quan thuÕ cÊp d−íi ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh vµ tæng hîp thµnh sè thu cña c¬ quan thuÕ cÊp trªn. Sè thu ®−îc tæng hîp ë Bé Tµi chÝnh ph¶i lµ sè thu ph¸t sinh cña c¶ n−íc. Thø ba, sè thu thuÕ ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh ghi chÐp theo ®óng môc lôc cña NSNN t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæng hîp sè liÖu vµ ph©n tÝch Ng©n s¸ch vÒ lÜnh vùc thu. Nh÷ng yªu cÇu trªn ®©y võa cã tÝnh chÊt chung nh− mäi hÖ thèng kÕ to¸n kh¸c l¹i võa cã tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh thuÕ. Do vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ ph¶i ®−îc tæ chøc mét c¸ch khoa häc, chÆt chÏ, tû mû vµ râ rµng. 1.1.2.2. Nguyªn t¾c cña kÕ to¸n thuÕ HÖ thèng kÕ to¸n thuÕ ®−îc tæ chøc vµ thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt trong toµn bé hÖ thèng thu thuÕ Nhµ n−íc. Sù tËp trung thèng nhÊt ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt: - Thùc hiÖn theo chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt. - HÖ thèng biªn lai, chøng tõ, sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n theo mÉu ®−îc ban hµnh thèng nhÊt trong c¶ n−íc. 201
9. Theo qui ®Þnh t¹i LuËt Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, tÊt c¶ c¸c kho¶n thu, chi cña NSNN ph¶i ®−îc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ vµo NSNN. Bé m¸y qu¶n lý thu thuÕ ë n−íc ta ®−îc tæ chøc thèng nhÊt tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng nªn hÖ thèng kÕ to¸n thuÕ còng ph¶i ®−îc tæ chøc thèng nhÊt nh»m t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc tæng hîp sè liÖu vµ thùc hiÖn tin häc ho¸ toµn ngµnh. §¬n vÞ tÝnh to¸n vµ ghi chÐp vµo chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n ®−îc qui ®Þnh thèng nhÊt b»ng ®ång ViÖt Nam. Tr−êng hîp cã c¸c kho¶n thu b»ng ngo¹i tÖ th× ®−îc qui ®æi ra §ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n theo qui ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh. Tr−êng hîp thu b»ng hiÖn vËt, ph¶i qui ®æi thµnh tiÒn theo møc gi¸ thÞ tr−êng t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó ph¶n ¸nh vµo NSNN. §èi víi kÕ to¸n c¸c lo¹i hµng ho¸ t¹m gi÷, tÞch thu vµ kÕ to¸n Ên chØ ph¶i dïng ®¬n vÞ ®o l−êng chÝnh thøc cña Nhµ n−íc. 1.2. C«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam KÕ to¸n trong mét c¬ quan thuÕ cã thÓ gåm c¸c néi dung: KÕ to¸n kinh phÝ, vËt t−, tµi s¶n, vèn, quÜ; kÕ to¸n theo dâi thu nép tiÒn thuÕ; kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu; vµ kÕ to¸n Ên chØ. Tuy nhiªn, phÇn kÕ to¸n kinh phÝ, vËt t−, tµi s¶n, vèn quÜ cña c¬ quan thuÕ thuéc phÇn hµnh kÕ to¸n hµnh chÝnh, sù nghiÖp, kh«ng thuéc phÇn hµnh kÕ to¸n nghiÖp vô thuÕ. Do vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ theo qui ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam bao gåm 3 néi dung sau: 1.2.1. KÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ §©y lµ néi dung c«ng viÖc quan träng nhÊt cña kÕ to¸n thuÕ nh»m x¸c ®Þnh c¬ së cho c«ng t¸c thu thuÕ, theo dâi diÕn biÕn thu nép ®èi víi tõng lo¹i thuÕ, tõng ®èi t−îng nép thuÕ. KÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ ®−îc tiÕn hµnh theo c¸c b−íc c«ng viÖc sau: 1.2.1.1. KiÓm tra tÝnh thuÕ, lËp sæ thuÕ vµ ra th«ng b¸o thuÕ §©y lµ nghiÖp vô ®Çu tiªn nh»m x¸c ®Þnh c¬ së ph¸p lý cho c«ng t¸c tæ chøc thu thuÕ ®èi víi tõng ®èi t−îng nép thuÕ. C«ng viÖc thùc hiÖn ë kh©u nµy cã chÝnh x¸c hay kh«ng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sè thu vµo Ng©n s¸ch vµ quyÕt ®Þnh nghÜa vô nép thuÕ cña tõng ®èi t−îng nép thuÕ. Thùc hiÖn qui tr×nh qu¶n lý thu thuÕ theo ph−¬ng ph¸p ®èi t−îng tù tÝnh, tù kª khai, nép thuÕ vµ qu¶n lý t¸ch ba bé phËn: bé phËn ®«n ®èc thu nép, bé phËn tÝnh thuÕ, bé phËn kiÓm tra, thanh tra, kÕ to¸n thuÕ cã nhiÖm vô cô thÓ lµ: hµng th¸ng nhËn tê khai tõ phßng qu¶n lý thu, tiÕn hµnh nhËp ngay vµo m¸y tÝnh theo c¸c chØ tiªu vµ sè liÖu trªn tê khai cña ®èi t−îng nép thuÕ. Sau ®ã, c¨n cø vµo sè nî kú tr−íc chuyÓn sang, tÝnh sè thuÕ ph¶i nép kú nµy dùa vµo tê khai, danh s¸ch Ên ®Þnh thuÕ hoÆc sæ bé thuÕ ®· ®−îc duyÖt (®èi víi hé kinh doanh nhá) ®Ó tÝnh ra sè thuÕ ph¶i nép trong kú vµ in th«ng b¸o thuÕ cho c¸c ®èi t−îng nép thuÕ (trõ thuÕ GTGT, thuÕ TNDN, thuÕ TT§B cña c¸c c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ). 1.2.1.2. KÕ to¸n sè thuÕ ®· nép vµo Kho b¹c §©y lµ c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn hµng ngµy theo s¸t diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh thu nép thuÕ. KÕ to¸n võa ph¶i ph¸n ¸nh chÝnh x¸c sè thuÕ ®· ®−îc nép vµo Kho b¹c, võa ph¶i ®«n ®èc ®èi t−îng nép thuÕ vµ c¸c c¸n bé thu thuÕ trùc tiÕp nép kÞp 202
10. thêi tiÒn thuÕ vµo Kho b¹c, ng¨n ngõa c¸c hiÖn t−îng tham «, x©m tiªu hoÆc ch©y ú, chËm nép tiÒn thuÕ. a) Chøng tõ kÕ to¸n thuÕ C¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n thuÕ lµ c¸c chøng tõ thu nép tiÒn thuÕ, gåm c¸c lo¹i chñ yÕu sau: - Biªn lai thu thuÕ Biªn lai thu thuÕ lµ mét lo¹i chøng tõ do c¬ quan thuÕ ph¸t hµnh khi thu tiÒn thuÕ tõ c¸c ®èi t−îng nép thuÕ. Biªn lai thuÕ nµo sö dông ®Ó thu lo¹i thuÕ ®ã. Riªng biªn lai thu tiÒn dïng ®Ó thu tiÒn ph¹t, tiÒn b¸n hµng, tÞch thu vµ c¸c kho¶n thu kh¸c. Biªn lai thu thuÕ ®−îc lËp thµnh 3 liªn: liªn 1 ®Ó b¸o so¸t, liªn 2 giao cho ng−êi nép thuÕ, liªn 3 l−u t¹i cuèng. C¸n bé thuÕ vµ c¸n bé uû nhiÖm thu ph¶i viÕt biªn lai ®Çy ®ñ, râ rµng c¸c chØ tiªu in s½n tr−íc mÆt ng−êi nép thuÕ, cÊm tÈy xo¸ biªn lai. Biªn lai ph¶i dïng tõ sè nhá ®Õn sè lín, kh«ng ®−îc dïng 2 quyÓn biªn lai cïng mét lóc. §Õn ngµy quy ®Þnh c¸n bé thu thuÕ vµ uû nhiÖm thu ph¶i mang tÊt c¶ c¸c lo¹i biªn lai thuÕ hiÖn ®ang gi÷ vÒ chi côc thuÕ ®Ó thanh to¸n. C¸n bé kÕ to¸n ph¶i thu håi toµn bé c¸c quyÓn biªn lai ®· sö dông ®Ó l−u t¹i chi côc. - GiÊy nép tiÒn: dïng ®Ó thu vµ nép thuÕ cho c¸c ®èi t−îng cã ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cè ®Þnh, trùc tiÕp nép thuÕ t¹i Kho b¹c hoÆc ng©n hµng (nÕu nép b»ng chuyÓn kho¶n). GiÊy nép tiÒn cßn ®−îc sö dông cho c¸n bé thuÕ, c¸n bé ®−îc uû nhiÖm thu, c¸c ®¬n vÞ mua hµng mang tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t, tiÒn b¸n hµng tÞch thu nép vµo Kho b¹c. Mçi giÊy nép tiÒn ®−îc lËp thµnh 5 liªn (nÕu lµ giÊy nép tiÒn b»ng tiÒn mÆt) hoÆc 6 liªn (nÕu nép b»ng chuyÓn kho¶n). + Mét liªn lµm biªn lai cho ®èi t−îng nép thuÕ. + Mét liªn lµm chøng tõ cho Kho b¹c. + Mét liªn lµm chøng tõ göi cho c¬ quan Tµi chÝnh. + Mét liªn håi b¸o cho c¬ quan ThuÕ. + Mét liªn l−u t¹i cuèng giÊy nép tiÒn. + Mét liªn lµm chøng tõ cho ng©n hµng (trong tr−êng hîp nép b»ng chuyÓn kho¶n). - LÖnh thu thuÕ: lµ lo¹i chøng tõ thu dïng ®Ó thu tiÒn ph¹t ®èi víi c¸c ®èi t−îng nép thuÕ cã tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng hay Kho b¹c. LÖnh thu thuÕ do C¬ quan thuÕ lËp thµnh 6 liªn vµ göi cho c¸c bªn gièng nh− giÊy nép tiÒn b»ng chuyÓn kho¶n. - GiÊy miÔn nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt §©y lµ lo¹i chøng tõ ®−îc lËp khi cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý miÔn nhiÖm sè tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt trong qu¸ tr×nh hµnh thu. GiÊy nµy ®−îc lËp lµm 2 liªn: mét liªn giao cho ng−êi ®−îc miÔn nhiÖm, liªn kia gi÷ l¹i lµm chøng tõ cho c¬ quan thuÕ. 203
11. - Chøng tõ hoµn thuÕ, giÊy tr¶ l¹i tiÒn thuÕ: dïng trong tr−êng hîp ®−îc hoµn thuÕ, thu thuÕ nhÇm, thu thuÕ thõa c¬ quan thuÕ ph¶i tiÕn hµnh hoµn thuÕ, tho¸i tr¶ thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ theo ®óng qui tr×nh. - GiÊy tr¶ tiÒn th−ëng: dïng trong tr−êng hîp qu¸ tr×nh chèng thÊt thu thuÕ, chèng trèn, lËu thuÕ cã kÕt qu¶ ®−îc khen th−ëng theo qui ®Þnh. C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh xö lý vµ quyÕt ®Þnh khen th−ëng cña tõng vô viÖc, lËp chøng tõ theo mÉu qui ®Þnh. C¨n cø vµo c¸c chøng tõ thu nép thuÕ, hoµn thuÕ, hoÆc giÊy miÔn nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt kÕ to¸n tiÕn hµnh ghi vµo c¸c sæ kÕ to¸n cho phï hîp. b) Sæ kÕ to¸n thuÕ: Gåm 10 lo¹i. Lo¹i 1: Sæ thuÕ (MÉu ST1). Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ ph¶i nép hµng th¸ng (kÓ c¶ sè nî cña c¸c th¸ng tr−íc) cña c¸c ®èi t−îng nép thuÕ theo tõng khu vùc kinh tÕ, tõng miÒn, tr¹m, x·, ph−êng, tõng ngµnh nghÒ kinh doanh, tõng ®¬n vÞ chñ qu¶n. Sæ thuÕ mÉu ST1 gåm c¸c sæ: + Sæ thuÕ m«n bµi (ST- 1A). + Sæ thuÕ dïng cho c¸c ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ (ST- 1B). + Sæ thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (ST- 1C). + Sæ theo dâi thu nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp - dïng cho c©y hµng n¨m vµ c©y l©u n¨m ph©n theo h¹ng ®Êt (ST- 1D). + Sæ theo dâi thu nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp - dïng cho c©y lÊy gç vµ c©y l©u n¨m thu hoÆch mét lÇn (ST- 1§). + Sæ thuÕ dïng cho c¸c ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p Ên ®Þnh (ST - 1E). C¨n cø ®Ó ghi sæ thuÕ lµ tê khai do c¸c ®èi t−îng nép thuÕ vµ møc ®é æn ®Þnh thuÕ ®−îc duyÖt, c¸n bé kÕ to¸n tÝnh thuÕ vµ ghi vµo sæ thuÕ. C¨n cø vµo håi b¸o do Kho b¹c hoÆc ng©n hµng chuyÓn ®Õn ®Ó chÊm sæ thuÕ. Sæ thuÕ lËp xong ph¶i ®−îc thñ tr−ëng c¬ quan thuÕ duyÖt vµ lµ c¬ së ®Ó ra th«ng b¸o thuÕ cho c¸c ®èi t−îng nép thuÕ. Lo¹i 2: Sæ nhËt ký thu XNQD (MÉu ST2). Dïng ®Ó tæng hîp sè thuÕ cña tõng doanh nghiÖp ®· nép vµo Kho b¹c Nhµ n−íc theo tõng lo¹i chøng tõ, tõng lo¹i thuÕ vµ theo thø tù thêi gian. C¨n cø vµo c¸c håi b¸o ®Ó ghi sæ hµng ngµy, mçi tê sæ dïng ®Ó theo dâi mét doanh nghiÖp. Lo¹i 3: Sæ nhËt ký thu ngoµi quèc doanh (MÉu ST3). Dïng ®Ó theo dâi, ghi chÐp, tæng hîp sè thuÕ ®· thu, sè thuÕ ®· nép Ng©n s¸ch, sè thuÕ tån theo tõng lo¹i thuÕ cña c¸c ®èi t−îng nép thuÕ thuéc khu vùc kinh tÕ NQD. C¨n cø vµo sè thuÕ ®· nép ë biªn lai thuÕ hoÆc giÊy nép tiÒn, biªn b¶n vµ quyÕt ®Þnh xö lý, giÊy miÔn nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt, giÊy tr¶ tiÒn th−ëng ®Ó ghi sæ theo dâi hµng ngµy. 204
12. Lo¹i 4: Sæ theo dâi nî ®äng thuÕ (MÉu ST4). Dïng ®Ó theo dâi sè thuÕ nî, sè thuÕ nî ®· thu ®−îc vµ sè thuÕ cßn nî tÝnh ®Õn kú ghi sæ. C¨n cø vµo kÕt qu¶ chÊm sæ thuÕ, cuèi th¸ng ph¶n ¸nh vµo sæ ST4 vµ th«ng b¸o cho c¸c bé phËn qu¶n lý biÕt ®Ó ®«n ®èc nî ®äng kÞp thêi. Lo¹i 5: Sæ theo dâi tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt (MÉu ST5). Dïng ®Ó theo dâi, ph¶n ¸nh t×nh h×nh tham «, x©m tiªu tiÒn thuÕ, sö dông tiÒn thuÕ sai nguyªn t¾c. C¨n cø ®Ó ghi sæ lµ c¸c Biªn b¶n tæn thÊt vµ QuyÕt ®Þnh xö lý, giÊy miÔn nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt ®Ó ghi sæ. Lo¹i 6: Sæ theo dâi sè thuÕ ph¶i thu thªm vµ tr¶ l¹i (MÉu ST6). Hµng ngµy c¸n bé kÕ to¸n kiÓm tra, thÈm h¹ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi tÊt c¶ c¸c biªn lai thu thuÕ vµ ghi c¸c kÕt qu¶ kiÓm tra, ph¸t hiÖn c¸c chøng tõ thu thõa, thu thiÕu, vµo sæ vµ th«ng b¸o cho bé phËn qu¶n lý biÕt ®Ó thu thªm hoÆc tr¶ l¹i cho ng−êi nép thuÕ. Lo¹i 7: Sæ tæng hîp sè thu XNQD (MÉu ST7). Dïng ®Ó theo dâi vµ tæng hîp sè thu tõ c¸c XNQD. C¨n cø vµo b¸o c¸o chi tiÕt sè thu cña c¸c doanh nghiÖp khu vùc quèc doanh ®Ó ghi sæ, theo tõng cÊp qu¶n lý (Trung −¬ng, tØnh, huyÖn), tõng ngµnh chñ qu¶n, tõng doanh nhiÖp, theo tõng môc thu cña môc lôc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, hµng th¸ng tæng hîp lªn b¸o c¸o thu. Lo¹i 8: Sæ tæng hîp sè thu NQD (MÉu ST8). Dïng ®Ó tæng hîp sè thuÕ thu ®−îc tõ khu vùc kinh tÕ NQD. C¨n cø vµo b¸o c¸o sè thu NQD ®Ó ghi sæ. Mçi lo¹i thuÕ, mçi thµnh phÇn kinh tÕ ghi vµo mét tê riªng ®Ó theo dâi. Lo¹i 9: Sæ tæng hîp thu phÝ, lÖ phÝ (MÉu ST13). C¨n cø vµo c¸c b¸o c¸o thu nép phÝ, lÖ phÝ cña c¸c chi côc, c¸c phßng qu¶n lý ®Ó vµo sæ. Lo¹i 10: Sæ thuÕ ®Êt (mÉu ST14A vµ ST14B). Dïng cho ®èi t−îng nép thuÕ ®èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh ë ®« thÞ (ST14A) vµ ®èi t−îng nép thuÕ ®Êt ë n«ng th«n (ST14B). 1.2.1.3. B¸o c¸o kÕ to¸n thuÕ §Ó ®¶m b¶o chÕ ®é th«ng tin kÞp thêi phôc vô cho viÖc chØ ®¹o c«ng t¸c hµnh thu, ®Þnh kú ®¬n vÞ cÊp d−íi ph¶i b¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng t¸c thu thuÕ cho cÊp trªn. ChÕ ®é b¸o c¸o kÕ to¸n thuÕ ®−îc qui ®Þnh thèng nhÊt trong toµn Ngµnh theo 2 lo¹i b¸o c¸o: B¸o c¸o nhanh vµ b¸o c¸o tæng hîp. B¸o c¸o nhanh (mÉu BC2) gåm 2 lo¹i: - §iÖn b¸o hµng ngµy: ®−îc ¸p dông cho mét sè ®Þa ph−¬ng cã sè thu lín, cã ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn c©n ®èi Ng©n s¸ch cña c¶ n−íc nh−: Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Bµ Rþa - Vòng Tµu, B×nh D−¬ng, Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng vµ mét sè tØnh kh¸c. - B¸o c¸o nhanh ®Þnh kú 5 ngµy/lÇn: ¸p dông cho c¸c ®Þa ph−¬ng cßn l¹i. 205
13. C¸c chi côc thuÕ b¸o c¸o lªn côc thuÕ b»ng ph−¬ng tiÖn FAX hoÆc ®iÖn tho¹i. Riªng ®èi víi c¸c côc thuÕ thùc hiÖn b¸o c¸o nhanh theo Modem truyÒn tin trong ch−¬ng TVN theo qui ®Þnh cña Tæng côc ThuÕ. C¨n cø lËp b¸o c¸o nhanh lµ lµ sæ ST2, ST3, vµ c¸c sæ thuÕ cã liªn quan. B¸o c¸o tæng hîp sè thu trªn ®Þa bµn (mÉu BC3). B¸o c¸o BC3 ®−îc c¸c ®¬n vÞ cÊp d−íi lËp vµ göi lªn cho c¬ quan cÊp trªn theo ®Þnh kú hµng th¸ng nh»m ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thu, nép chi tiÕt theo s¾c thuÕ, khu vùc kinh tÕ: doanh nghiÖp Trung −¬ng, doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng, doanh nghiÖp §¶ng, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, khu vùc c«ng th−¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh B¸o c¸o BC3 gåm 2 phÇn, ph¶n ¸nh c¶ sè thu nép do ngµnh thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý, vµ c¶ c¸c kho¶n thu nép trªn ®Þa bµn kh«ng do ngµnh thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý thu. C¨n cø lËp BC3 lµ c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n thuÕ, c¸c sæ thuÕ, c¸c b¸o c¸o thèng kª thuÕ, vµ c¸c chøng tõ tµi liÖu liªn quan ®Õn sè thu nép trªn ®Þa bµn trong kú b¸o c¸o. B¸o c¸o sè thu doanh nghiÖp nhµ n−íc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (mÉu BC4A, BC4B). B¸o c¸o nµy ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thu nép theo tõng th¸ng, luü kÕ ®Õn th¸ng b¸o c¸o cho tõng doanh nghiÖp ë 2 khu vùc theo cÊp qu¶n lý (Trung −¬ng, tØnh, thµnh phè, quËn huyÖn ) chi tiÕt theo tõng ch−¬ng, lo¹i, kho¶n, môc vµ tiÓu môc cña môc lôc Ng©n s¸ch. Cë së ®Ó lËp b¸o c¸o lµ c¸c sæ nhËt ký thu XNQD, vµ c¸c sæ theo dâi sè thu XNQD vµ c¸c chøng tõ tµi liÖu cã liªn quan ®Õn sè thu nép trªn ®Þa bµn trong th¸ng b¸o c¸o. B¸o c¸o tæng hîp sè thu NQD (mÉu BC5). B¸o c¸o nµy ph¶n ¸nh sè thu nép, tån quÜ hµng th¸ng cña khu vùc c«ng th−¬ng nghiÖp vµ dÞch vô NQD theo môc lôc NSNN. C¨n cø ®Ó lËp b¸o c¸o lµ c¸c sæ thuÕ ST3, ST8 vµ c¸c chøng tõ, tµi liÖu cã liªn quan ®Õn sè thu nép trªn ®Þa bµn trong th¸ng b¸o c¸o. B¸o c¸o sè thuÕ nî ®äng(MÉu BC6). B¸o c¸o nµy ph¶n ¸nh tæng sè nî ®äng ®Õn thêi ®iÓm b¸o c¸o, chi tiÕt theo môc thu vµ tõng khu vùc kinh tÕ. C¬ së ®Ó lËp b¸o c¸o lµ sæ ST4 vµ c¸c sæ thuÕ, chøng tõ, tµi liÖu cã liªn quan. B¸o c¸o hoµn thuÕ GTGT(MÉu BC7). B¸o c¸o nµy ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn cho tõng doanh nghiÖp trong kú b¸o c¸o, luü kÕ th¸ng vµ luü kÕ n¨m. C¬ së ®Ó lËp b¸o c¸o lµ c¸c sæ thuÕ vµ c¸c chøng tõ cã liªn quan. 1.2.2. KÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ, c¬ quan thuÕ th−êng ph¸t hiÖn c¸c tr−êng hîp kinh doanh trèn, lËu thuÕ vµ kinh doanh bÊt hîp ph¸p cÇn ph¶i t¹m thu gi÷ 206
14. hµng ho¸ tang vËt, hoÆc tÞch thu theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. V× vËy, cÇn ph¶i cã kÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu ®Ó theo dâi, ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh, nh»m ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n cña c¸c ®èi t−îng bÞ tÞch thu, tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt m¸t, g©y mÊt lßng tin cña nh©n d©n, ®ång thêi ®¶m b¶o tµi s¶n cña Nhµ n−íc kh«ng bÞ thÊt tho¸t (trong tr−êng hîp hµng ho¸ bÞ tÞch thu). 1.2.2.1. Chøng tõ kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu Lµ c¸c lo¹i chøng tõ cã liªn quan ®Õn kh©u c«ng t¸c t¹m gi÷ hoÆc tÞch thu hµng ho¸, tang vËt, bao gåm: - Biªn b¶n kh¸m nhËn: Khi ph¸t hiÖn cã hµnh vi SXKD tr¸i phÐp, khai man trèn lËu thuÕ, c¸n bé thuÕ ph¶i lËp biªn b¶n kh¸m nhËn t¹m gi÷ hµng ho¸ tang vËt cña ®−¬ng sù. Biªn b¶n ph¶i x¸c ®Þnh râ tªn hµng, sè l−îng, qui c¸ch phÈm cÊp, ghi râ hä tªn, ®Þa chØ cña ®−¬ng sù, thêi gian gi¶i quyÕt hoÆc xö lý Biªn b¶n ph¶i ®−îc lËp thµnh 2 b¶n, mét giao cho ®−¬ng sù vµ mét l−u t¹i chi côc. - PhiÕu nhËp kho, phiÕu xuÊt kho hµng t¹m gi÷, tÞch thu: phiÕu nµy ®−îc lËp khi xuÊt, nhËp kho hµng ho¸ t¹m gi÷, tÞch thu ®Ó tr¶ l¹i hoÆc giao cho c¬ quan mua hµng trong tr−êng hîp ®· cã quyÕt ®Þnh xö lý cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. PhiÕu nhËp, xuÊt kho ®−îc lËp c¨n cø vµo biªn b¶n kh¸m nhËn hoÆc quyÕt ®Þnh xö lý. PhiÕu nhËp, xuÊt kho hµng t¹m gi÷, tÞch thu ®−îc lËp thµnh 3 liªn: mét liªn giao cho ng−êi nép hoÆc ng−êi nhËn hµng, mét liªn thñ kho gi÷, vµ mét liªn kÕ to¸n gi÷. - Biªn b¶n b¸n hµng tÞch thu Hµng ho¸ ®· cã quyÕt ®Þnh tÞch thu ph¶i ®−îc xö lý kÞp thêi b»ng c¸ch giao cho c¸c tæ chøc kinh doanh chuyªn nghiÖp b¸n. Khi giao ph¶i lËp biªn b¶n b¸n hµng dùa theo quyÕt ®Þnh cña héi ®ång xö lý. Héi ®ång xö lý ph¶i bao gåm c¸c thµnh phÇn sau: + §¹i diÖn c¬ quan thuÕ do chi côc tr−ëng lµm chñ tÞch. + §¹i diÖn c¬ quan mua. + §¹i diÖn c¬ quan tµi chÝnh. + §¹i diÖn c¬ quan c«ng an. Biªn b¶n b¸n hµng tÞch thu ph¶i ghi râ mÆt hang, sè l−îng, chÊt l−îng, ®Þa ®iÓm, thêi gian giao hµng, gi¸ c¶ vµ ph−¬ng thøc thanh to¸n lµm c¬ së cho viÖc kÕ to¸n b¸n hµng tÞch thu. - Biªn b¶n hao hôt hµng ho¸ Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n hµng ho¸ t¹m gi÷ hoÆc tÞch thu cã thÓ x¶y ra mÊt m¸t hoÆc h− háng. Trong tr−êng hîp ®ã, c¬ quan thuÕ ph¶i lËp biªn b¶n x¸c ®Þnh râ sè l−îng, chñng lo¹i hµng ho¸ bÞ mÊt m¸t, h− háng, nguyªn nh©n vµ tr¸ch nhiÖm båi th−êng lµm c¬ së cho viÖc kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu. 1.2.3.2. Sæ kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu KÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu ®−îc thùc hiÖn trªn sæ kho hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu (MÉu ST9). Sæ nµy ®−îc më t¹i c¸c chi côc thuÕ ®Ó theo dâi t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho hµng t¹m gi÷, tÞch thu. Mçi lo¹i hµng ho¸ ®−îc më vµ theo dâi riªng trªn mét hoÆc mét sè trang nhÊt ®Þnh. Cuèi mçi kú, kÕ to¸n ph¶i céng 207
15. sæ vµ x¸c ®Þnh sè tån kho, ®èi chiÕu sè liÖu víi c¸c bé phËn cã liªn quan, ®¶m b¶o khíp ®óng lµm c¬ së cho viÖc lËp b¸o c¸o kÕ to¸n. 1.2.3. KÕ to¸n Ên chØ 1.2.3.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i Ên chØ Ên chØ thuÕ lµ c¸c lo¹i Ên phÈm ®−îc in theo chØ ®Þnh t¹i c¸c luËt thuÕ, ph¸p lÖnh thuÕ, vµ c¸c v¨n b¶n qui ®Þnh chÕ ®é thu cña Nhµ n−íc, dïng ®Ó qu¶n lý thu thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ cho NSNN. Ên chØ thuÕ lµ lo¹i Ên phÈm ®Æc biÖt, cã nh÷ng lo¹i Ên chØ cã t¸c dông ngang tiÒn, nÕu sö dông kh«ng ®óng môc ®Ých hoÆc qu¶n lý láng lÎo cã thÓ g©y ra nh÷ng thÊt tho¸t lín cho Nhµ n−íc. Do vËy, viÖc in Ên, cÊp ph¸t, sö dông, l−u hµnh Ên chØ cÇn ph¶i ®−îc theo dâi qu¶n lý hÕt søc chÆt chÏ, tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt tho¸t vµ lîi dông chiÕm ®o¹t tiÒn thuÕ cña Nhµ n−íc. Cã 3 lo¹i Ên chØ ®−îc sö dông trong ngµnh thuÕ: - Ên chØ b¸n lÊy tiÒn nh−: tê khai nép thuÕ, ho¸ ®¬n b¸n hµng, giÊy vËn chuyÓn hµng ho¸ - Ên chØ cÊp ph¸t sö dông trong ngµnh thuÕ cã gi¸ trÞ ngang tiÒn nh−: biªn lai thu tiÒn, biªn lai thu thuÕ, giÊy nép tiÒn. - Ên chØ ®−îc sö dông trong c«ng t¸c qu¶n lý chung nh−: c¸c lo¹i sæ thuÕ, b¸o c¸o vµ mÉu biÓu thèng kª kÕ to¸n thuÕ, tê khai thuÕ. 1.2.3.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý Ên chØ ViÖc qu¶n lý Ên chØ thuÕ ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau ®©y: - TÊt c¶ c¸c lo¹i Ên chØ thuÕ ®Òu do Bé Tµi chÝnh thèng nhÊt ban hµnh. Tæng côc ThuÕ chÞu tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, in Ên, cÊp ph¸t, b¸n, qu¶n lý, sö dông Ên chØ thuÕ trong ph¹m vi c¶ n−íc. Trong mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt, cã thÓ uû quyÒn cho côc thuÕ tØnh, thµnh phè in, ph¸t hµnh mét sè lo¹i Ên chØ theo mÉu ®· ®−îc duyÖt; hoÆc cho phÐp c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ tù in vµ sö dông mét sè lo¹i Ên chØ sau khi ®−îc Bé Tµi chÝnh chÊp nhËn. - TÊt c¶ c¸c c¬ quan thuÕ cã sö dông, cÊp ph¸t Ên chØ thuÕ ®Òu ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n Ên chØ. - Ên chØ nhËn tõ nhµ in hoÆc c¬ quan thuÕ cÊp trªn ph¶i lµm thñ tôc nhËp kho vµo sæ kÕ to¸n Ên chØ sau ®ã míi ®−îc cÊp ph¸t, sö dông. - ChØ cÊp Ên chØ cho c¸n bé thuÕ ®−îc thñ tr−ëng ®¬n vÞ giíi thiÖu. - Mçi lÇn kh«ng ®−îc cÊp qu¸ 2 cuèn biªn lai cïng lo¹i cho c¸n bé thuÕ, vµ kh«ng cÊp tiÕp c¸c lo¹i biªn lai thuÕ cho c¸n bé ch−a thanh to¸n tiÒn thuÕ thu ®−îc theo thêi gian qui ®Þnh. - Khi sö dông chøng tõ thu, ho¸ ®¬n ph¶i theo ®óng qui ®Þnh: ph¶i ghi ®Çy ®ñ, râ rµng c¸c chØ tiªu trªn biªn lai (ho¸ ®¬n), kh«ng ®−îc tÈy xo¸, lµm nhoÌ, lµm nhµu n¸t , Biªn lai (ho¸ ®¬n) viÕt sai, háng kh«ng ®−îc xÐ rêi mµ ph¶i l−u t¹i cuèng, ph¶i lãt giÊy than viÕt mét lÇn ®Ó in sang c¸c liªn nh− nhau, ph¶i dïng tõ sè nhá ®Õn sè lín, hÕt quyÓn míi dïng sang quyÓn kh¸c. 208
16. - TÊt c¶ c¸c ®èi t−îng sö dông Ên chØ thuÕ (ho¸ ®¬n, biªn lai) hµng th¸ng ph¶i cã b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh sö dông Ên chØ cho c¬ quan thuÕ, hÕt n¨m ph¶i quyÕt to¸n sè ®· sö dông, sè tån chuyÓn n¨m sau. - C¸c lo¹i Ên chØ kh«ng cßn gi¸ trÞ sö dông, bÞ h− háng,khi thanh huû ph¶i lËp b¶ng kª xin huû vµ ph¶i ®−îc sù ®ång ý b»ng v¨n b¶n cña Tæng côc ThuÕ, Ên chØ hÕt thêi h¹n l−u tr÷, c¬ quan thuÕ c¸c cÊp ph¶i b¸o c¸o c¬ quan thuÕ cÊp trªn thµnh lËp héi ®ång thanh huû. 1.2.3.3. Néi dung kÕ to¸n Ên chØ thuÕ §Ó thùc hiÖn viÖc theo dâi, qu¶n lý chÆt chÏ t×nh h×nh Ên chØ, kÕ to¸n ph¶i më ®Çy ®ñ c¸c lo¹i sæ s¸ch kÕ to¸n Ên chØ, nh»m ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tæn thÊt, sö dông Ên chØ thuÕ cña ®¬n vÞ sö dông, kÓ c¶ ®¬n vÞ sö dông chøng tõ thu phÝ, lÖ phÝ. §Þnh kú (ngµy 30/6 vµ ngµy 31/12 hµng n¨m) kÕ to¸n Ên chØ ph¶i phèi hîp víi thñ kho Ên chØ hoÆc c¸n bé sö dông Ên chØ ®Ó tæ chøc kiÓm kª Ên chØ cña ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n theo chÕ ®é qui ®Þnh. Ngoµi ra, kÕ to¸n Ên chØ cßn cã nhiÖm vô l−u gi÷ an toµn c¸c tµi liÖu kÕ to¸n Ên chØ, cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi sæ s¸ch tµi liÖu khi cÇn tra cøu, ®èi chiÕu, x¸c minh c¸c lo¹i biªn lai, chøng tõ, ho¸ ®¬n; ®ång thêi, lËp vµ göi c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n Ên chØ kÞp thêi theo ®óng chÕ ®é qui ®Þnh. a) Chøng tõ kÕ to¸n Ên chØ thuÕ - PhiÕu xuÊt Ên chØ: lµ chøng tõ dïng ®Ó xuÊt Ên chØ ë c¸c cÊp. Khi lËp phiÕu xuÊt Ên chØ, kÕ to¸n Ên chØ ph¶i xem xÐt kü c¸c thñ tôc nhËp Ên chØ ®Ó lµm c¨n cø lËp phiÕu cÊp ph¸t Ên chØ. Ên chØ thuÕ ph¶i ®−îc cÊp trùc tiÕp cho ®¬n vÞ, c¸ nh©n sö dông Ên chØ. NhÊt thiÕt kÕ to¸n kh«ng ®−îc cÊp qua c¸c kh©u trung gian. C¨n cø ®Ó lËp phiÕu xuÊt Ên chØ gåm: + GiÊy giíi thiÖu xin cÊp Ên chØ thuÕ (kÌm theo b¶ng kª) cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ. + QuyÕt ®Þnh vµ biªn b¶n cña Héi ®ång xö lý mÊt biªn lai ë tõng tr−êng hîp cô thÓ. + Biªn b¶n kiÓm kª ®Þnh kú 30/ 6 vµ 31/ 12 h»ng n¨m cã chªnh lÖch thiÕu ®· ®−îc thñ tr−ëng ®¬n vÞ duyÖt. + B¶ng kª chøng tõ vµ sæ ST10 cña c¸n bé thuÕ ®Ó lµm c¨n cø cÊp tiÕp biªn lai thu cho c¸n bé thu. - PhiÕu nhËp Ên chØ (hoÆc b¶ng kª chøng tõ): Dïng cho c¸c cÊp ®Ó nhËp Ên chØ vµo kho trong tr−êng hîp lÜnh ë cÊp trªn, nhµ in hoÆc thu håi tr¶ l¹i kho Ên chØ. Khi lËp phiÐu nhËp Ên chØ, kÕ to¸n Ên chØ ph¶i c¨n cø vµo: + PhiÕu xuÊt kho cña nhµ in. + PhiÕu xuÊt Ên chØ cña c¬ quan cÊp trªn + PhiÕu xuÊt Ên chØ cña c¬ quan cÊp d−íi + Biªn b¶n kiÓm kª ®Þnh kú c¸c ngµy 30/6 vµ 31/12 nÕu cã chªnh lÖch thõa ®−îc thñ tr−ëng c¬ quan duyÖt. 209
17. PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt Ên chØ ph¶i ®−îc lËp thµnh 3 liªn, liªn 1 l−u t¹i cuèng (kÕ to¸n Ên chØ gi÷), liªn 2 giao cho ng−êi nhËn Ên chØ, liªn 3 giao cho thñ kho Ên chØ. - C¸c lo¹i giÊy tê vÒ tæn thÊt Ên chØ thuÕ ®· ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn duyÖt. Yªu cÇu cña viÖc lËp chøng tõ kÕ to¸n Ên chØ lµ ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, lo¹i Ên chØ, sè l−îng tê Ên chØ, sè xªri trong tõng quyÓn, tªn vµ ®Þa chØ cña ng−êi nhËn. b) Sæ kÕ to¸n Ên chØ - Sæ lÜnh thanh to¸n tiÒn vµ Ên chØ (MÉu ST10) Sæ nµy ®−îc më ë tÊt c¶ c¸c ®èi t−îng cã sö dông biªn lai thuÕ, giÊy nép tiÒn ®Ó theo dâi t×nh h×nh sö dông biªn lai vµ thanh to¸n tiÒn thuÕ ®· thu víi c¸n bé thuÕ. Sæ ST10 chØ më ë c¸c chi côc thuÕ vµ c¸c phßng trùc thuéc côc thuÕ ®−îc giao nhiÖm vô trùc tiÕp qu¶n lý thu. Sæ ST10 ®−îc lËp thµnh 2 quyÓn: mét quyÓn l−u t¹i bé phËn kÕ to¸n n¬i cÊp ph¸t, mét quyÓn giao cho c¸n bé sö dông Ên chØ gi÷. Khi nhËn vµ thanh to¸n biªn lai, c¸n bé thuÕ vµ kÕ to¸n Ên chØ ph¶i ký vµo trong c¶ 2 sæ cña nhau. Mçi lo¹i Ên chØ ®−îc theo dâi riªng ë mét sè trang nhÊt ®Þnh. C¨n cø ghi sæ lµ b¶ng kª chøng tõ vµ phiÕu xuÊt Ên chØ. - Sæ theo dâi Ên chØ b¸n thu tiÒn (MÉu ST11) Dïng ®Ó theo dâi t×nh h×nh b¸n vµ thanh to¸n tiÒn ®èi víi Ên chØ b¸n thu tiÒn. ë c¸c cÊp chi côc, côc, vµ Tæng côc ThuÕ. Sæ ®−îc lËp thµnh 2 quyÓn: mét quyÓn l−u ë kÕ to¸n Ên chØ, mét quyÓn ë ®¬n vÞ nhËn Ên chØ b¸n. Mçi lo¹i Ên chØ dµnh riªng mét sè trang nhÊt ®Þnh ®Ó theo dâi. C¨n cø ghi sæ lµ: phiÕu xuÊt Ên chØ, phiÕu nhËp Ên chØ, sÐc uû nhiÖm chi chuyÓn tiÒn, sè Ên chØ b¸n trong th¸ng. - Sæ theo dâi t×nh h×nh Ên chØ (ST12) Dïng ®Ó theo dâi t×nh h×nh nhËp, xuÊt vµ sö dông tÊt c¶ c¸c lo¹i Ên chØ, ®−îc lËp ë c¸c chi côc vµ côc thuÕ. C¨n cø vµo phiÕu nhËp, xuÊt, thanh to¸n Ên chØ ®Ó ghi vµo sæ ST12. - Sæ tæng hîp tæn thÊt Ên chØ vµ kÕt qu¶ xö lý (MÉu ST21) §−îc më ë c¶ 3 cÊp ®Ó theo dâi t×nh h×nh tæn thÊt vµ xö lý tæn thÊt biªn lai, ho¸ ®¬n. C¨n cø ghi sæ: lµ b¸o c¸o vÒ viÖc mÊt chøng tõ thuÕ (BC21), th«ng b¸o vÒ viÖc mÊt ho¸ ®¬n chøng tõ (BC23), vµ b¸o c¸o t×nh h×nh mÊt chøng tõ thuÕ ë chi côc. - Sæ theo dâi c¸c doanh nghiÖp mua, sö dông ho¸ ®¬n (ST23) vµ sæ theo dâi hé, c¬ së t− nh©n kinh doanh, dÞch vô mua, sö dông ho¸ ®¬n (ST24). 210
18. C¸c lo¹i sæ nµy ®−îc më t¹i c¸c chi côc hoÆc côc thuÕ ®Ó theo dâi t×nh h×nh mua, vµ sö dông ho¸ ®¬n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Mçi ®¬n vÞ dµnh mét sè trang nhÊt ®Þnh ®Ó theo dâi. c) B¸o c¸o kÕ to¸n Ên chØ ViÖc qu¶n lý, sö dông Ên chØ thuÕ cña c¸c cÊp, c¸c ®¬n vÞ ®−îc ph¶n ¸nh qua b¸o c¸o Ên chØ thuÕ. B¸o c¸o Ên chØ thuÕ bao gåm: - B¸o c¸o Ên chØ thuÕ (BC8) Hµng th¸ng c¬ quan sö dông Ên chØ thuÕ ph¶i tæng hîp b¸o c¸o t×nh h×nh sö dông Ên chØ thuÕ víi c¬ quan thuÕ, kÓ c¶ c¸c ®¬n vÞ sö dông chøng tõ thu phÝ, lÖ phÝ. C¨n cø ®Ó lËp b¸o c¸o lµ dßng céng trong th¸ng ë sæ ST12, mçi lo¹i Ên chØ ghi vµo mét dßng trong BC8. - B¸o c¸o vÒ viÖc mÊt chøng tõ thuÕ (BC21): dïng cho c¸n bé thu thuÕ hoÆc c¸n bé uû nhiÖm thu thuÕ, phÝ, lÖ phÝ khi lµm mÊt chøng tõ thu. - B¸o c¸o vÒ viÖc mÊt ho¸ ®¬n chøng tõ (BC23): c¸c ®¬n vÞ thuÕ cÊp d−íi lËp BC23 göi lªn c¸c ®¬n vÞ thuÕ cÊp trªn nh»m b¸o c¸o vÒ viÖc mÊt ho¸ ®¬n, chøng tõ. - B¶ng kiÓm kª c¸c lo¹i biªn lai thuÕ: BC25 §Þnh kú vµo c¸c ngµy 30/6 vµ ngµy 31/12 hµng n¨m, c¸c chi côc thuÕ, côc thuÕ vµ Tæng côc ThuÕ, kÓ c¶ c¸c c¸n bé sö dông biªn lai tiÕn hµnh kiÓm kª c¸c lo¹i biªn lai thuÕ, ho¸ ®¬n ®ång thêi, ph¶i lËp BC25. - B¸o c¸o quyÕt to¸n BC20: C¸c ®¬n vÞ thuÕ cÊp d−íi lËp BC20 ®Ó tæng hîp t×nh h×nh b¸n Ên chØ trong th¸ng hoÆc trong quÝ, göi lªn ®¬n vÞ thuÕ cÊp trªn. 2. Thèng kª thuÕ 2.1. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng t¸c thèng kª thuÕ 2.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm thèng kª thuÕ Thèng kª thuÕ lµ mét phËn cña c«ng t¸c thèng kª nãi chung nh»m tæng hîp c¸c th«ng tin trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ, phôc vô cho yªu cÇu nghiªn cøu vµ qu¶n lý nhµ n−íc. C«ng t¸c thèng kª thuÕ nh»m môc ®Ých: - Cung cÊp hÖ thèng th«ng tin cÇn thiÕt mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ diÔn biÕn cña c«ng t¸c thu thuÕ ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ c«ng t¸c bæ sung chÝnh s¸ch thuÕ. Qu¸ tr×nh thùc thiÖn c¸c luËt thuÕ trong thùc tÕ ph¸t sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc gi¶i quyÕt nh− thÊt thu thuÕ, c¸c tiªu cùc hay h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu Trong ®ã cã nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt c¸ biÖt, ®ång thêi, cã nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh mang tÝnh hÖ thèng, ®ßi hái ngµnh thuÕ ph¶i t×m ra nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh hÖ thèng ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶ lý thu hiÖu qu¶ h¬n. MÆt kh¸c, c¸c luËt thuÕ ®−îc nghiªn cøu vµ ban hµnh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng. V× vËy, cã thÓ n¶y sinh nh÷ng v−íng m¾c h¹n chÕ, kh«ng phï hîp víi thùc tÕ kh¸ch quan, ®ßi hái ph¶i cã qu¸ tr×nh kiÓm nghiÖm ®Ó 211
19. ®¸nh gi¸. Ngµnh ThuÕ cÇn ph¶i n¾m ®−îc nh÷ng th«ng tin, diÔn biÕn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c luËt thuÕ ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c bæ sung chÝnh s¸ch thuÕ. - Nh»m cung cÊp sè liÖu, t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c thu thuÕ phôc vô cho viÖc x©y dùng c¸c c¨n cø lËp dù to¸n thu thuÕ. §Ó c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ cã hiÖu qu¶, cÇn thiÕt ph¶i lËp dù to¸n thu thuÕ ®Ó n¾m b¾t tr−íc ®−îc c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh qu¶n lý thu, ®ång thêi c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch lµ th−íc ®o ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh qu¶n lý thu. Ngoµi ra, ®Ó lËp dù to¸n thu thuÕ cã tÝnh tiªn tiÕn vµ s¸t víi thùc tÕ th× ph¶i dù ®o¸n ®−îc nh÷ng diÔn biÕn kinh tÕ - x· héi, cÇn n¾m ®−îc xu h−íng vËn ®éng mang tÝnh qui luËt cña c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ, thèng kª thuÕ nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã. Thèng kª thuÕ cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: + Thèng kª thuÕ nghiªn cøu mÆt l−îng cña qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ. Thèng kª thuÕ nªu b»ng con sè vÒ qui m«, kÕt cÊu, tèc ®é ph¸t triÓn cña ®èi t−îng nép thuÕ, c¸c nguån thu cña tõng lo¹i thuÕ. Nh÷ng sè liÖu nµy bao giê còng bao hµm néi dung kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh. Th«ng qua nh÷ng sè liÖu nµy, c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ rót ra tÝnh qui luËt cña hiÖn t−îng cÇn nghiªn cøu ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ. + Thèng kª thuÕ nghiªn cøu hiÖn t−îng sè lín cña qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ. Thèng kª thuÕ nh»m tæng hîp c¸c th«ng tin cña qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ, phôc vô cho c«ng t¸c nghiªn cøu, qu¶n lý cña Nhµ n−íc. MÆt l−îng cña c¸c hiÖn t−îng c¸ biÖt th−êng chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè, møc ®é ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn c¸c hiÖn t−îng c¸c biÖt rÊt kh¸c nhau. NÕu chØ c¨n cø vµo hiÖn t−îng c¸ biÖt th× kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ b¶n chÊt cña hiÖn t−îng. ChØ th«ng qua nghiªn cøu hiÖn t−îng sè lín, t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn ®−îc triÖt tiªu, biÓu hiÖn sè l−îng vÒ b¶n chÊt vµ qui luËt cña c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ míi thÓ hiÖn râ rÖt. + Thèng kª thuÕ bao giê còng g¾n liÒn víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cô thÓ. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ c¶ vÒ sè l−îng còng nh− chÊt l−îng. Th«ng qua sè liÖu thèng kª thuÕ, chóng ta n¾m b¾t ®−îc t¸c ®éng thùc tÕ cña chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ - x· héi. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o sè liÖu thèng kª thuÕ chÝnh x¸c, ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ kh¸ch quan, khi tiÕn hµnh c«ng t¸c thèng kª thuÕ bao giê còng ph¶i g¾n víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cô thÓ. 2.1.2. Yªu cÇu, nguyªn t¾c cña thèng kª thuÕ §Ó ®¹t ®ù¬c nh÷ng môc tiªu ®· ®Æt ra, thèng kª thuÕ ph¶i ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi, trung thùc, kh¸ch quan trªn c¬ së ®¶m b¶o bÝ mËt vÒ sè liÖu, t− liÖu thèng kª. Thèng kª thuÕ cung cÊp c¬ së d÷ liÖu phôc vô cho viÖc qu¶n lý ë tÇm vÜ m« nªn cÇn ph¶i cã sù thèng nhÊt cao vÒ c¸c chØ tiªu, biÓu mÉu, ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ghi chÐp, kü thuËt tæng hîp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu. Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu, nguyªn t¾c trªn, thèng kª thuÕ cã nhiÖm vô cô thÓ sau: + Ghi chÐp, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c chØ tiªu thèng kª ®· ®−îc qui ®Þnh. 212
20. + Thùc hiÖn tæng hîp sè liÖu, ph©n lo¹i sè liÖu theo c¸c tiªu thøc vµ ph©n nhãm, ph©n tæ thèng kª theo môc ®Ých. + LËp vµ göi b¸o c¸o thèng kª ®Çy ®ñ, kÞp thêi cho c¸c cÊp cã liªn quan. 2.2. C«ng t¸c thèng kª thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam 2.2.1. Néi dung cña c«ng t¸c thèng kª thuÕ 2.2.1.1. Thèng kª c¸c ®èi t−îng nép thuÕ Thèng kª vÒ ®èi t−îng nép thuÕ nh»m n¾m ch¾c vÒ sè l−îng, qui m«, tÝnh chÊt cña c¸c ®èi t−îng nép thuÕ ®Ó tõ ®ã ph©n tÝch diÔn biÕn, xu h−íng thay ®æi vµ x¸c ®Þnh c¸c nguån thu cÇn khai th¸c. Thèng kª ®èi t−îng nép thuÕ thùc hiÖn theo 3 lo¹i kh¸c nhau trªn c¬ së 3 lo¹i biÓu mÉu: Danh b¹ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc (mÉu TKT 1A). Danh b¹ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (mÉu TKT 1B). Danh b¹ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (mÉu TKT 1C). C¸c chØ tiªu ghi sæ trªn c¸c biÓu mÉu bao gåm: - Sè thø tù vµ m· sè. - Tªn ®¬n vÞ hoÆc hé nép thuÕ. - §Þa chØ cña ®èi t−îng nép thuÕ. - Tæng sè ng−êi lao ®éng. - Vèn s¶n xuÊt kinh doanh. - Tæng doanh thu. - Tæng chi phÝ. - Tæng sè thuÕ nép ng©n s¸ch. VÒ nguyªn t¾c, sæ danh b¹ ®−îc lËp hµng n¨m chñ yÕu ®Ó phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý thu cña ®¬n vÞ. Tõng cÊp qu¶n lý thu ph¶i lËp toµn bé c¸c danh b¹ c¸c doanh nghiÖp qu¶n lý thu trªn ®Þa bµn. §ång thêi, tæng hîp ph©n nhãm ®èi t−îng theo c¬ quan chñ qu¶n, ngµnh kinh tÕ, tõng môc thu cña Ng©n s¸ch Nhµ n−íc vµ tõng ®Þa bµn quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh. Thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o lµ ngµy 31/12 hµng n¨m. Nguån sè liÖu lµ c¨n cø ®Ó lËp c¸c chØ tiªu b¸o c¸o c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, môc lôc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, giÊy phÐp ®Çu t−, sæ thuÕ Trong thêi ®iÓm hiÖn nay, c«ng t¸c thèng kª thuÕ cã thuËn lîi lµ toµn bé c¸c doanh nghiÖp ®· ®−îc cÊp m· sè kinh doanh. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng míi ph¸t triÓn, sù biÕn ®éng vÒ qui m«, h×nh thøc kinh doanh, lo¹i h×nh kinh doanh cßn lín nªn sè liÖu thèng kª khã ®¹t ®−îc ®é chÝnh x¸c cao. 2.2.1.2. Thèng kª c¸c nguån thu Thèng kª nguån thu vµ ph©n lo¹i nguån thu c¸c nguån thu theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc x©y dùng ph−¬ng ph¸p ®éng viªn phï hîp vµ nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung chÝnh s¸ch thuÕ. 213
21. Yªu cÇu quan träng nhÊt cña thèng kª c¸c nguån thu lµ ph¶i nªu ®−îc c¬ cÊu nguån thu trong tæng thu Ng©n s¸ch Nhµ n−íc. §Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy, ng−êi ta th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tæ thèng kª th«ng qua viªc lùa chän sè tæ vµ tiªu thøc ph©n tæ cÇn thiÕt. Thèng kª c¸c nguån thu th−êng ph©n tæ theo tiªu thøc: sè thu cña tõng s¾c thuÕ, tõng nguån thu cô thÓ vµ ®−îc thùc hiÖn theo c¸c mÉu b¸o c¸o sau: - B¸o c¸o thuÕ m«n bµi c¸c doanh nghiÖp (TKT 02A). - B¸o c¸o thuÕ m«n bµi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (TKT 02B). - B¸o c¸o thuÕ m«n bµi c¸c hé kinh tÕ c¸ thÓ (TKT 02C). - B¸o c¸o thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thu nhËp doanh nghiÖp c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ (TKT 03A). - B¸o c¸o thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thu nhËp doanh nghiÖp hé c«ng th−¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh (TKT 03B). - B¸o c¸o thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (TKT 04). - B¸o c¸o thuÕ tµi nguyªn (TKT 05). - B¸o c¸o thu sö dông vèn ng©n s¸ch (TKT 06). - B¸o c¸o thuÕ nhµ ®Êt (TKT 07). - B¸o c¸o thuÕ thu nhËp (TKT 08). - B¸o c¸o thu vÒ lÖ phÝ tr−íc b¹ (TKT 10). - B¸o c¸o thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (TKT 11). - B¸o c¸o thu tiÒn cho thuª ®Êt (TKT 12). - B¸o c¸o thu tiÒn cho thuª mÆt ®Êt, mÆt n−íc, mÆt biÓn khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (TKT 13). - B¸o c¸o thèng kª thu sæ sè kiÕn thiÕt (TKT 14). - B¸o c¸o thu phÝ vµ lÖ phÝ (TKT 15). - B¸o c¸o thùc hiÖn thu lÖ phÝ giao th«ng (TKT 16). C¨n cø lËp c¸c b¸o c¸o thèng kª thuÕ lµ c¸c sæ thuÕ vµ c¸c b¸o c¸o cã liªn quan. 2.2.1.3. Thèng kª theo chuyªn ®Ò Thèng kª theo chuyªn ®Ò lµ viÖc thèng kª theo nh÷ng néi dung riªng ®Ó phôc vô cho nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh chuyªn ®Ò. Thèng kª theo chuyªn ®Ò xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý cã träng t©m, träng ®iÓm vµ yªu cÇu ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò lín, mang tÝnh riªng biÖt. §Ó thùc hiÖn thèng kª theo chuyªn ®Ò, cã thÓ thùc hiÖn theo h×nh thøc thèng kª th−êng xuyªn vµ thèng kª mang tÝnh chÊt ®ét xuÊt theo yªu cÇu qu¶n lý chØ ®¹o. Thèng kª th−êng xuyªn cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p tæng hîp tõng cÊp dùa trªn c¸c sè liÖu b¸o c¸o ®Þnh kú. Thèng kª th−êng xuyªn nh»m môc ®Ých theo dâi, gi¸m s¸t vµ ph¸t hiÖn ra nh÷ng bÊt th−êng ®Ó cã c¸ch xö lý kÞp thêi. Ph−¬ng thøc tæng hîp tõng cÊp t−¬ng ®èi gän, phôc vô kÞp thêi cho yªu cÇu th«ng tin cña tõng cÊp, tuy nhiªn, th−êng tiÕn hµnh b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn th« s¬, tèn nhiÒu c«ng. Ph¹m vi tæng hîp tõng cÊp ¸p dông cho thèng kª th−êng xuyªn th−êng nhá, kÕt qu¶ thèng kª th−ßng chØ gåm mét sè chØ tiªu nhÊt ®Þnh. 214
22. Thèng kª ®ét xuÊt theo yªu cÇu lµ h×nh thøc tæng hîp tËp trung, th−êng ¸p dông ®èi víi mét sè cuéc ®iÒu tra lín, trªn ph¹m vi réng. Do yªu cÇu qu¶n lý cÇn ph¶i nhanh, kÞp thêi nªn thèng kª chuyªn ®Ò mang tÝnh ®ét xuÊt th−êng sö dông ph−¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, tÝnh to¸n nhanh chãng vµ chÝnh x¸c, gåm nhiÒu chØ tiªu phøc t¹p. Trªn thùc tÕ, ng−êi ta cã thÓ kÕt hîp c¶ hai h×nh thøc thèng kª nªu trªn cho phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý. KÕt qu¶ cña thèng kª theo chuyªn ®Ò lµ c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò. Cô thÓ, theo yªu cÇu qu¶n lý hiÖn hµnh, c¸c cÊp thu thuÕ cã liªn quan ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª theo chuyªn ®Ò t×nh h×nh xÝ nghiªp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®Ó cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ t×nh h×nh gãp vèn ®Çu t−, t×nh h×nh miÔn gi¶m thuÕ, t×nh h×nh thùc hiÖn kiÓm tra thuÕ B¸o c¸o chuyªn ®Ò t×nh h×nh c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc thùc hiÖn theo nh÷ng mÉu b¸o c¸o sau ®©y: - B¸o c¸o t×nh h×nh gãp vèn ®Çu t− (TKT 1A/§TNN). - B¸o c¸o t×nh h×nh ®Çu t− trùc tiÕp theo n−íc ®Çu t− (TKT 1B/§TNN). - B¸o c¸o t×nh h×nh ®Çu t− trùc tiÕp vµo ViÖt Nam (TKT 1C/§TNN). - B¸o c¸o c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ (TKT 1§/§TNN). - B¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm tra thuÕ (TKT 1E/§TNN). - B¸o c¸o xÝ nghiÖp ®Çu t− ngõng ho¹t ®éng (TKT 1G/§TNN). 2.2.2. Ph©n tÝch thèng kª Ph©n tÝch thèng kª lµ c«ng viÖc cã tÝnh chÊt kü thuËt nghiÖp vô nh»m ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ, rót ra ®−îc nh÷ng xu h−íng biÕn ®éng, −u nh−îc ®iÓm, bµi häc kinh nghiÖm phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, còng nh− c«ng t¸c nghiªn cøu hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é thuÕ. Yªu cÇu cña c«ng t¸c ph©n tÝch thèng kª thuÕ lµ ph¶i trung thùc kh¸ch quan, kh«ng bãp mÐo theo ý ®å cña ng−êi ph©n tÝch. ViÖc ph©n tÝch ph¶i ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch toµn diÖn, kÌm theo nh÷ng ®¸nh gi¸ x¸c ®¸ng, ph©n ®Þnh ®−îc nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng kh¸ch quan, chñ quan, chÝnh yÕu vµ thø yÕu. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt ®−îc nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý thu nép vµ chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ n−íc. Ph©n tÝch thèng kª thuÕ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn nhiÒu mÆt tuú theo yªu cÇu qu¶n lý, song träng t©m cÇn tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò sau: - Ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña c¸c chØ tiªu kinh tÕ, tµi chÝnh cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ víi c¸c chØ tiªu thùc hiÖn thu thuÕ ®Ó cã nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t t×nh h×nh qu¶n lý thu, t×m ra c¸c nguyªn nh©n vÒ kinh tÕ ®Ó cã ®Þnh h−íng cho viÖc khai th¸c nguån thu, ®ång thêi, rót ra bµi häc kinh nghiÖm cho c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n, x©y dùng kÕ ho¹ch thu thuÕ. - Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng c¸c nguån thu vµ t×m ra nguyªn nh©n cña sù biÕn ®éng ®ã, tõ ®ã x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng, h−íng khai th¸c tõng nguån thu. - Ph©n tÝch møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch tæng hîp vµ kÕ ho¹ch chi tiÕt theo tõng s¾c thuÕ, khu vùc, thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó x¸c ®Þnh t−¬ng quan kh¶ n¨ng thu nép vµ møc ®ãng gãp cña c¸c khu vùc, thµnh phÇn kinh tÕ ®ã, t×m ra nh÷ng 215
23. nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu ®Ó ®−a ra c¸c biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. - Ph©n tÝch nh÷ng −u khuyÕt ®iÓm trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan, nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng vµ bµi häc kinh nghiÖm rót ra trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ vµ qu¸ tr×nh triÓn khai c¸c luËt, ph¸p lÖnh thuÕ, vµ c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é thu kh¸c cña Nhµ n−íc, gióp cho c«ng t¸c hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thu vµ viÖc chØnh söa, bæ sung chÝnh s¸ch thuÕ. Tãm l¹i, d÷ liÖu th«ng tin lµ c¬ së tÊt yÕu cña mäi quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch. ChÊt l−îng cña c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch phÇn lín phô thuéc vµo viÖc nhËn ®Þnh chÝnh x¸c nh÷ng th«ng tin ph¶n håi tõ thùc tiÔn. KÕ to¸n vµ thèng kª thuÕ lµ hai c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc cung cÊp d÷ liÖu th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch thuÕ. Thùc hiÖn tèt hai mÆt c«ng t¸c nµy lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn tèt nhiÖm vô thu thuÕ cña Nhµ n−íc giao cho ngµnh ThuÕ. Víi sù trî gióp cña tiÕn bé kü thuËt, c«ng t¸c kÕ to¸n vµ thèng kª thuÕ hiÖn nay ®ang ®−îc tin häc ho¸ dÇn dÇn. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp cho viÖc cung cÊp, xö lý, ph©n tÝch th«ng tin trong lÜnh vùc thuÕ ngµy cµng cã chÊt l−îng cao h¬n, phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ. 216
24. Ch−¬ng 14 thanh tra, kiÓm tra thuÕ 1. Giíi thiÖu chung vÒ thanh tra, kiÓm tra thuÕ 1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, yªu cÇu KiÓm tra thuÕ lµ ho¹t ®éng cña c¬ quan thuÕ trong viÖc xem xÐt t×nh h×nh thùc tÕ cña ®èi t−îng kiÓm tra, tõ ®ã ®èi chiÕu víi chøc n¨ng, nhiÖm vô, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi ®èi t−îng kiÓm tra ®Ó cã nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸. Thanh tra thuÕ lµ ho¹t ®éng kiÓm tra cña tæ chøc chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c kiÓm tra cña c¬ quan thuÕ ®èi víi ®èi t−îng thanh tra nh»m ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn vµ xö lý nh÷ng hµnh vi tr¸i ph¸p luËt. Thanh tra lµ mét ho¹t ®éng kiÓm tra nªn gi÷a thanh tra vµ kiÓm tra cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau. §iÓm gièng nhau c¬ b¶n cña thanh tra vµ kiÓm tra lµ chóng ®Òu ph¶i xem xÐt t×nh h×nh thùc tÕ cña ®èi t−îng nh»m ph¸t hiÖn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh, lµm râ ®óng sai, chØ râ nguyªn nh©n ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc. Do vËy, gi÷a thanh tra vµ kiÓm tra cã thÓ cã cïng néi dung hoÆc ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh trong nh÷ng ph¹m vi c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, gi÷a kiÓm tra vµ thanh tra cã c¸c ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, chñ thÓ cña thanh tra kh«ng ®ång nhÊt víi ®èi t−îng thanh tra. Chñ thÓ thanh tra lµ tæ chøc thanh tra chuyªn tr¸ch cña Nhµ n−íc; ®èi t−îng thanh tra lµ ®èi t−îng qu¶n lý cña Nhµ n−íc. Chñ thÓ cña kiÓm tra cã thÓ ®ång nhÊt, cã thÓ kh«ng ®ång nhÊt víi ®èi t−îng kiÓm tra. Ch¼ng h¹n, khi ®¬n vÞ tù kiÓm tra th× chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ kiÓm tra lµ mét. Thø hai, tÝnh chÊt cña thanh tra lµ mét ho¹t ®éng quyÒn lùc cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc. KiÓm tra lµ ho¹t ®éng trung tÝnh, cã thÓ lµ ho¹t ®éng quyÒn lùc qu¶n lý nhµ n−íc, mµ cã thÓ lµ ho¹t ®éng qu¶n lý ®¬n thuÇn. Thø ba, môc ®Ých cña thanh tra lµ ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi tr¸i ph¸p luËt. Môc ®Ých cña kiÓm tra lµ ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÖch cña ®èi t−îng kiÓm tra ®Ó ®iÒu chØnh vµ ng¨n chÆn nh÷ng sai lÖch Êy (sai lÖch cã thÓ lµ vi ph¹m ph¸p luËt, cã thÓ chØ lµ kh«ng ®óng kÕ ho¹ch, kh«ng ®óng yªu cÇu, ) Thø t−, ho¹t ®éng kiÓm tra cã ph¹m vi réng h¬n, diÔn ra ë tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi vµ ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch th−êng xuyªn liªn tôc. Ho¹t ®éng thanh tra cã ph¹m vi hÑp h¬n v× ho¹t ®éng thanh tra lµ kiÓm tra ë giai ®o¹n sau khi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi ®· ph¸t sinh. Ho¹t ®éng thanh tra ph¶i gi¶i quyÕt c¸c “tån ®äng” trong qu¶n lý, gi¶i quyÕt c¸c khiÕu tè ®èi víi c¸c vi ph¹m cña ®èi t−îng kiÓm tra. Thø n¨m, vÒ h×nh thøc tæ chøc: ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng thanh tra ph¶i thµnh lËp ®oµn thanh tra, trong khi kiÓm tra cã thÓ ph¶i thµnh lËp ®oµn kiÓm tra, cã thÓ chØ do mét ng−êi tiÕn hµnh, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thµnh lËp ®oµn. Còng cã tr−êng hîp cÊp trªn yªu cÇu cÊp d−íi tù kiÓm tra mét hoÆc mét sè néi dung vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ b»ng v¨n b¶n cho cÊp trªn. 217
25. C«ng t¸c thanh tra vµ kiÓm tra tuy cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau song ®Òu lµ nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n−íc. ViÖc ph©n biÖt thanh tra vµ kiÓm tra kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn mµ cßn cã ý nghÜa thùc tiÔn trong viÖc tæ chøc, chØ ®¹o, tr¸nh sù chång chÐo, gi¶m bít phiÒn hµ cho c¸c ®èi t−îng ®−îc thanh tra, kiÓm tra. Thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ mét lÜnh vùc ®Æc thï víi c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra thuÕ cã ph¹m vi réng. §èi t−îng thanh tra, kiÓm tra lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong ngµnh thuÕ, lµ ®èi t−îng nép thuÕ bao gåm mäi tæ chøc vµ c¸ nh©n trong x· héi thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c luËt thuÕ. Thø hai, thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ c«ng t¸c rÊt khã kh¨n, phøc t¹p v× nã ®ông ch¹m trùc tiÕp ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ. §Ó che giÊu c¸c hµnh vi trèn thuÕ nh»m b¶o vÖ lîi Ých vËt chÊt cña m×nh, c¸c ®èi t−îng nép thuÕ th−êng t×m mäi biÖn ph¸p c¶n trë, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cña c¬ quan thuÕ. Thø ba, thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ c«ng viÖc ®ßi hái rÊt cao vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng−êi c¸n bé lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy. §Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n nghÜa vô thuÕ cña ®èi t−îng thanh tra, ®ßi hái ng−êi c¸n bé thuÕ kh«ng chØ n¾m ch¾c c¸c luËt thuÕ mµ cßn ph¶i n¾m b¾t ®−îc b¶n chÊt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®èi t−îng thanh tra, tøc lµ ng−êi c¸n bé thanh tra cßn ph¶i cã sù am hiÓu s©u réng vÒ kinh tÕ, giái kÕ to¸n, s©u s¾c trong t− duy l« gÝc §ång thêi, ng−êi c¸n bé thanh tra thuÕ cÇn ph¶i cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, b¶n lÜnh v÷ng vµng v× th−êng xuyªn ph¶i lµm viÖc trong m«i tr−êng cã sù c¸m dç vÒ vËt chÊt. Thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt ph¸p lý cao, liªn quan ®Õn lîi Ých kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña nhiÒu ®èi t−îng trong x· héi. Do ®ã, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau ®©y: Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, kh¸ch quan, trung thùc, xö lý ®óng ng−êi ®óng téi, kh«ng bao che, quy chôp cho c¸c ®èi t−îng ®−îc thanh tra, kiÓm tra. §©y chÝnh lµ nh÷ng yªu cÇu hµng ®Çu cña thanh tra, kiÓm tra thuÕ v× chØ khi ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu nµy míi ®¹t ®−îc môc ®Ých cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ, míi lµm cho thanh tra, kiÓm tra thuÕ thùc sù trë thµnh c¸n c©n c«ng lý, míi cã ®−îc sù tin t−ëng cña quÇn chóng nh©n d©n. Thø hai, thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o c«ng khai, d©n chñ, kÞp thêi, t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó quÇn chóng nh©n d©n tham gia ý kiÕn. §¶m b¶o c«ng khai, d©n chñ lµ yªu cÇu quan träng cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ v× th«ng qua ®ã ph¸t huy ®−îc søc m¹nh vµ vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n trong c«ng t¸c gi¸m s¸t tu©n thñ ph¸p luËt. Yªu cÇu kÞp thêi ®−îc ®Æt ra trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm, bÊt cËp trong qu¶n lý Nhµ n−íc; ng¨n chÆn ®óng lóc c¸c hµnh vi tiªu cùc, tr¸nh nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ cho Nhµ n−íc vµ nh©n d©n. Thø ba, thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng c¸c luËt thuÕ, ng¨n ngõa, lo¹i trõ c¸c hµnh vi trèn, lËu thuÕ. §©y lµ yªu cÇu thiÕt yÕu cña c«ng 218
26. t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ; ®¹t ®−îc yªu cÇu nµy th× c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ míi lµm trßn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh. 1.2. Nguyªn t¾c thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ Môc ®Ých cña thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ ph¸t huy nh©n tè tÝch cùc, ng¨n ngõa, xö lý nh÷ng sai ph¹m g©y tæn thÊt tíi lîi Ých cña Nhµ n−íc, cña nh©n d©n, cña c¸c doanh nghiÖp, gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ, t¨ng c−êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. §ã lµ c¸c nguyªn t¾c sau: 1.2.1. Nguyªn t¾c tu©n thñ ph¸p luËt Ph¸p luËt thÓ hiÖn ý chÝ cña nhµ n−íc, nguyÖn väng vµ lîi Ých cña nh©n d©n. Thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt nªn ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt. §©y còng lµ nguyªn t¾c cÇn thiÕt ®Ó ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña chñ thÓ thanh tra, kiÓm tra; n©ng cao hiÖu lùc cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ; ng¨n chÆn t×nh tr¹ng lµm tr¸i ph¸p luËt, v« hiÖu ho¸ ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra thuÕ. Thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c nµy cã nghÜa lµ c¸c c¬ quan vµ c¸n bé thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng, tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n mµ ph¸p luËt quy ®Þnh; xem xÐt sù ®óng sai cña ®èi t−îng kiÓm tra ph¶i c¨n cø vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kh«ng tu©n theo ý kiÕn cña bÊt cø mét c¬ quan hoÆc c¸ nh©n nµo. KÕt luËn thanh tra, kiÓm tra theo ®óng quy ®Þnh ph¸p luËt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt. 1.2.2. Nguyªn t¾c trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan §¶m b¶o tÝnh trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c cao trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra. Cã trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra th× míi cho phÐp ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña ®èi t−îng kiÓm tra, xö lý ®óng ng−êi ®óng viÖc, ®óng ph¸p luËt. Nguyªn t¾c kh¸ch quan vµ chÝnh x¸c ®ßi hái trong ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra ph¶i t«n träng sù thËt, ®¸nh gi¸ sù vËt, hiÖn t−îng nh− nã vèn cã, kh«ng suy diÔn hay quy chôp mét c¸ch chñ quan, ph¶i tiÕn hµnh c«ng viÖc mét c¸ch thËn träng. Nguyªn t¾c trung thùc ®ßi hái trong ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra ph¶i ph¶n ¸nh vµ ®¸nh gi¸ ®óng b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn t−îng; v« t− , kh«ng thiªn lÖch; kh«ng v× quyÒn lîi c¸ nh©n; ph¶i tû mû, cÈn thËn vµ ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn m«n v÷ng vµng, hiÓu biÕt s©u réng vµ s©u s¸t thùc tiÔn. 1.2.3. Nguyªn t¾c c«ng khai, d©n chñ TÝnh c«ng khai trong thanh tra, kiÓm tra thuÕ tøc lµ ph¶i thùc hiÖn ph−¬ng ch©m “d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra” ®Ó thu hót sù tham gia, ®ång t×nh ñng hé cña nh©n d©n. ViÖc c«ng khai bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ nh−: c«ng khai quyÕt ®Þnh thanh tra, tiÕp xóc c«ng khai víi c¸c ®èi t−îng cã liªn quan vµ c«ng bè c«ng khai kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra. Tuy nhiªn, tuú tr−êng hîp cô thÓ mµ x¸c ®Þnh ph¹m vi c«ng khai vµ h×nh thøc c«ng khai cho phï hîp ®Ó ®¶m b¶o gi÷ g×n bÝ mËt quèc gia, bÝ mËt ng−êi tè c¸o, ®¶m b¶o lîi Ých cña Nhµ n−íc vµ c«ng d©n, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ thanh tra, kiÓm tra cao nhÊt. 219
27. D©n chñ trong ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra lµ thÓ hiÖn sù t«n träng kh¸ch quan, t«n träng quÇn chóng, lÊy d©n lµm gèc. D©n chñ trong ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra nh»m l«i cuèn sù tham gia ®«ng ®¶o cña quÇn chóng nh©n d©n, sö dông quÇn chóng nh− lµ nh÷ng tai m¾t cña lùc l−îng thanh tra, kiÓm tra. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ph¶i coi träng viÖc tiÕp nhËn, thu thËp ý kiÕn cña mäi ®èi t−îng cã liªn quan, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra ®−îc tr×nh bµy ý kiÕn cña m×nh, nhÊt lµ khi gi¶i quyÕt c¸c khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n. 1.2.4. Nguyªn t¾c b¶o vÖ bÝ mËt CÇn qu¸n triÖt nguyªn t¾c nµy trong thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ v× trong qóa tr×nh thanh tra, kiÓm tra ng−êi lµm c«ng t¸c nµy tiÕp cËn víi nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu tµi liÖu liªn quan ®Õn bÝ mËt, bÝ quyÕt kinh doanh cña doanh nghiÖp, bÝ mËt quèc gia. NÕu ®Ó lé cho nh÷ng ®èi t−îng kh«ng ®ù¬c phÐp biÕt sÏ lµm thiÖt h¹i lîi Ých cña quèc gia vµ c¸c doanh nghiÖp. Do vËy, hä chØ ®−îc b¸o c¸o cho nh÷ng ng−êi cã thÈm quyÒn ®−îc biÕt. 1.2.5. Nguyªn t¾c hiÖu qu¶ Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy míi ®¶m b¶o cho thanh tra, kiÓm tra thuÕ ®¹t ®−îc môc ®Ých cña nã. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶, nghÜa lµ ph¶i cã t¸c dông ®Ò phßng, ng¨n ngõa nh÷ng thiÕu sãt, vi ph¹m; ph¶i ®¶m b¶o gióp c¸c ®èi t−îng kiÓm tra thùc hiÖn ®óng chÝnh s¸ch thuÕ. 1.3. Ph−¬ng ph¸p thanh tra, kiÓm tra 1.3.1. Ph−¬ng ph¸p ®èi chiÕu, so s¸nh §©y lµ ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô ®−îc sö dông chñ yÕu trong suèt qu¸ tr×nh tiÕn hµnh mét cuéc thanh tra, kiÓm tra thuÕ. Néi dung cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ viÖc tiÕn hµnh so s¸nh, ®èi chiÕu c¸c néi dung cÇn thanh tra, kiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh hîp lý, kh¸ch quan, trung thùc cña néi dung kiÓm tra. Cô thÓ lµ: ®èi chiÕu tµi liÖu, sè liÖu cña ®¬n vÞ ®−îc kiÓm tra víi ®¬n vÞ kh¸c; ®èi chiÕu gi÷a b¸o c¸o kÕ to¸n víi sæ kÕ to¸n, gi÷a sæ tæng hîp víi sæ chi tiÕt, gi÷a sæ s¸ch kÕ to¸n víi chøng tõ kÕ to¸n; ®èi chiÕu gi÷a sè liÖu b¸o c¸o thèng kª víi thùc tÕ vÒ hiÖn vËt (vËt t−, hµng ho¸, hiÖn vËt ); ®èi chiÕu gi÷a néi dung tµi liÖu, b¸o c¸o quyÕt to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ víi c¸c chuÈn mùc (c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt); ®èi chiÕu gi÷a néi dung thu, chi thùc tÕ víi chÝnh s¸ch, chÕ ®é quy ®Þnh 1.3.2. Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ®i tõ tæng hîp ®Õn chi tiÕt Tr×nh tù h¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶i theo nguyªn t¾c ®i tõ chi tiÕt ®Õn tæng hîp. Tuy nhiªn, trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ, ph−¬ng ph¸p tèi −u ®Ó kiÓm tra sè liÖu lµ kiÓm tra tõ tæng hîp ®Õn chi tiÕt, hay cßn gäi lµ ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ng−îc chiÒu. Theo ph−¬ng ph¸p nµy, tr−íc hÕt kiÓm tra sè liÖu tæng hîp sau ®ã míi kiÓm tra sè chi tiÕt. ViÖc kiÓm tra sè liÖu tæng hîp ®−îc tiÕn hµnh víi c¸c sè liÖu ®· ®−îc tæng hîp theo néi dung kinh tÕ, ph¶n ¸nh trªn c¸c b¸o c¸o tæng hîp nh−: b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, b¸o c¸c kÕt qu¶ kinh doanh Tõ viÖc ph©n tÝch ®èi chiÕu trªn tµi liÖu tæng hîp rót nhËn xÐt tæng qu¸t vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®i s©u kiÓm tra. 220
28. KiÓm tra sè liÖu chi tiÕt lµ viÖc kiÓm tra sè liÖu cña tõng nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, thÓ hiÖn trªn chøng tõ gèc hoÆc b¶ng kª chi tiÕt. Ph−¬ng ph¸p nµy gióp cho c¸n bé kiÓm tra n¾m ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh, ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng bÊt th−êng ®Ò tõ ®ã ®i vµo thanh tra, kiÓm tra nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt, träng t©m; tr¸nh bÞ sa vµo nh÷ng viÖc vôn vÆt hoÆc sa lÇy, kh«ng t×m ®−îc h−íng ®i râ rÖt. 1.3.3. C¸c ph−¬ng ph¸p sö dông ®Ó kiÓm tra chøng tõ gèc KiÓm tra chøng tõ gèc cã ý nghÜa quan träng v× chóng lµ c¬ së ph¸p lý ghi nhËn nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh, lµ c¬ së cña mäi sè liÖu kÕ to¸n. Cã 3 ph−¬ng ph¸p kiÓm tra chøng tõ gèc sau: (1) KiÓm tra chøng tõ theo tr×nh tù thêi gian: lµ kiÓm tra tÊt c¶ c¸c chøng tõ gèc ®· ®−îc s¾p xÕp thø tù thêi gian ph¸t sinh. Ph−¬ng ph¸p nµy mÊt nhiÒu thêi gian vµ hiÖu qu¶ thÊp, v× thÕ mµ nã Ýt ®−îc sö dông. (2) KiÓm tra theo lo¹i nghiÖp vô: lµ kiÓm tra chøng tõ ®· ®−îc ph©n lo¹i, s¾p xÕp theo mét lo¹i nghiÖp vô nhÊt ®Þnh nh−: chøng tõ thu, chi tiÒn mÆt; chøng tõ nhËp, xuÊt vËt t− Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông khi cÇn kiÓm tra ®Ó rót ra kÕt luËn ®Çy ®ñ vÒ mét lo¹i nghiÖp vô nµo ®ã theo yªu cÇu kiÓm tra. §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông phæ biÕn trong thanh tra, kiÓm tra thuÕ. Ph−¬ng ph¸p nµy tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian kiÓm tra, cho hiÖu qu¶ c«ng t¸c cao. (3) KiÓm tra ®iÓn h×nh: lµ lùa chän ngÉu nhiªn mét sè chøng tõ cña mét lo¹i nghiÖp vô nµo ®ã ®Ó kiÓm tra, xem xÐt vµ rót ra kÕt luËn chung. Ph−¬ng ph¸p nµy tiÕt kiÖm vÒ thêi gian nh−ng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao. 1.3.4. C¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm tra bæ trî (1) Ph−¬ng ph¸p quan s¸t: quan s¸t trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn néi dung thanh tra t¹i hiÖn tr−êng. Khi thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p nµy ph¶i kÝn ®¸o vµ kh«ng g©y trë ng¹i cho c«ng viÖc. (2) Ph−¬ng ph¸p pháng vÊn: ph−¬ng ph¸p nµy gióp thanh tra viªn thu ®−îc tin tøc tõ ng−êi cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn néi dung thanh tra. §iÒu quan träng lµ nghÖ thuËt pháng vÊn ph¶i khÐo ®Ó thu ®−îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt mµ ng−êi ®−îc hái l¹i s½n sµng tr¶ lêi. (3) Ph−¬ng ph¸p thÈm tra vµ x¸c nhËn tõng phÇn: môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p nµy nh»m ®¶m b¶o kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra vÒ tõng néi dung ®−îc chuÈn x¸c, trung thùc, kh¸ch quan. Khi kiÓm tra ph¶i ®èi chiÕu víi nhiÒu nguån sè liÖu, nhiÒu nguån th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o tÝnh khíp ®óng cña sù viÖc, do ®ã ph−¬ng ph¸p nµy cßn ®−îc gäi lµ ph−¬ng ph¸p phèi hîp kiÓm tra nhiÒu nguån. Ph−¬ng ph¸p nµy ®ßi hái trong qu¸ tr×nh thanh tra, kiÓm tra ph¶i cã v¨n b¶n x¸c nhËn vÒ tõng phÇn viÖc ®· ®−îc x¸c minh, trªn c¬ së x¸c nhËn tõng phÇn ®Ó ®i ®Õn x¸c nhËn toµn bé. (4) C¸c ph−¬ng ph¸p to¸n häc: §ã lµ c¸c ph−¬ng ph¸p sè häc, to¸n kinh tÕ, gióp cho viÖc tÝnh to¸n, ®èi chiÕu vµ tæng hîp sè liÖu. 221
29. 1.4. C¸c h×nh thøc thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ 1.4.1. Ph©n lo¹i theo thêi gian Víi tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, thanh tra, kiÓm tra ®−îc chia lµm hai lo¹i: (1) Thanh tra, kiÓm tra th−êng xuyªn Th«ng th−êng chØ cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra th−êng xuyªn, khã cã thÓ tiÕn hµnh thanh tra th−êng xuyªn ®èi víi cïng mét ®èi t−îng. ViÖc tiÕn hµnh kiÓm tra th−êng xuyªn chñ yÕu lµ viÖc tù kiÓm tra trong c¸c ®¬n vÞ cña ngµnh thuÕ. (2) Thanh tra, kiÓm tra bÊt th−êng (®ét xuÊt) H×nh thøc thanh tra, kiÓm tra nµy ®−îc tiÕn hµnh theo yªu cÇu cña c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn, c¬ quan cã chøc n¨ng thanh tra, kiÓm tra hoÆc do l·nh ®¹o ®¬n vÞ ®Æt ra. H×nh thøc thanh tra ®ét xuÊt lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña ho¹t ®éng thanh tra trong lÜnh vùc xÐt vµ gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n. Trªn thùc tÕ muèn ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¸c luËt thuÕ, ®ßi hái ph¶i ¸p dông c¶ hai h×nh thøc thanh tra vµ kiÓm tra trªn v× mçi h×nh thøc cã néi dung, t¸c dông nhÊt ®Þnh bæ sung cho nhau, trong ®ã cÇn chó träng ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra th−êng xuyªn. 1.4.2. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi Dùa vµo tiªu thøc nµy, thanh tra, kiÓm tra ®−îc chia lµm hai lo¹i, ®ã lµ: (1) Thanh tra, kiÓm tra tõng phÇn H×nh thøc thanh tra, kiÓm tra nµy th−êng ®−îc ¸p dông ®èi víi mét s¾c thuÕ nhÊt ®Þnh hoÆc mét phÇn cña quy tr×nh thu nép. (2) Thanh tra, kiÓm tra toµn phÇn Víi h×nh thøc thanh tra, kiÓm tra nµy, c¬ quan chøc n¨ng tiÕn hµnh thanh tra, kiÓm tra toµn diÖn c¸c mÆt c«ng t¸c cña mét c¬ quan thuÕ, mét c¸ nh©n hoÆc toµn bé qu¸ tr×nh kª khai nép thuÕ víi tÊt c¶ c¸c s¾c thuÕ cã liªn quan cña mét ®èi t−îng nép thuÕ. ViÖc x¸c ®Þnh ph¹m vi thanh tra, kiÓm tra tõng phÇn hay toµn phÇn ®−îc dùa trªn yªu cÇu ®Æt ra cho tõng ®ît thanh tra, kiÓm tra. 2. Néi dung c¬ b¶n c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam 2.1. Thanh tra, kiÓm tra ®èi t−îng nép thuÕ 2.1.1. Thanh tra, kiÓm tra ®¨ng ký thuÕ §¨ng ký kinh doanh vµ ®¨ng ký thuÕ lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña ®èi t−îng kinh doanh. Th«ng qua viÖc ®¨ng ký, Nhµ n−íc qu¶n lý ®−îc mäi mÆt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¬ së ngay tõ khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ nguån thu ng©n s¸ch. Néi dung thanh tra, kiÓm tra ®¨ng ký lµ xem xÐt trªn tõng ®Þa bµn, trong tõng lo¹i ngµnh nghÒ cã bao nhiªu doanh nghiÖp, hé kinh doanh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; sè l−îng ®¬n vÞ ®· ®¨ng ký vµ ch−a ®¨ng ký thuÕ. §èi víi mçi c¬ së kinh doanh, khi thanh tra, kiÓm tra, cÇn ®i s©u xem xÐt tÝnh ph¸p lý cña ®¨ng ký thuÕ; kiÓm tra tÝnh trung thùc cña c¸c tµi liÖu, sè liÖu kª 222
30. khai trong ®¨ng ký kinh doanh vµ ®¨ng ký thuÕ vÒ vèn, ®Þa ®iÓm, ngµnh nghÒ kinh doanh, thêi gian thùc tÕ kinh doanh, h×nh thøc kÕ to¸n ¸p dông, tµi kho¶n giao dÞch nh»m ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng gian lËn trong kª khai ®¨ng ký thuÕ. 2.1.2. Thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ, ho¸ ®¬n Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam (LuËt Doanh nghiÖp, LuËt KÕ to¸n, ), tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c tæ chøc, c¬ quan ®oµn thÓ lµm kinh tÕ ®Òu ph¶i chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª. ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ, ho¸ ®¬n cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn viÖc tÝnh thuÕ, nép thuÕ vµ c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n−íc. Néi dung thanh tra, kiÓm tra trong lÜnh vùc nµy bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc tæ chøc thùc hiÖn LuËt KÕ to¸n cña c¸c c¬ së kinh doanh: kiÓm tra viÖc më sæ s¸ch kÕ to¸n; viÖc qu¶n lý vµ sö dông c¸c lo¹i chøng tõ, ho¸ ®¬n theo chÕ ®é quy ®Þnh; h×nh thøc h¹ch to¸n; chÕ ®é ghi chÐp cËp nhËt sæ s¸ch Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc lËp vµ sö dông c¸c lo¹i chøng tõ, ho¸ ®¬n cã liªn quan ®Õn viÖc tÝnh thuÕ. Néi dung cña kiÓm tra chøng tõ, ho¸ ®¬n lµ x¸c ®Þnh tÝnh hîp ph¸p, hîp lý, tÝnh trung thùc cña tõng lo¹i chøng tõ, hãa ®¬n cã liªn quan nh−: ho¸ ®¬n b¸n hµng, phiÕu xuÊt kho, chøng tõ thu chi, Qua thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ, ho¸ ®¬n b¶o ®¶m chÝnh x¸c c¸c c¨n cø tÝnh thuÕ, ng¨n chÆn kÞp thêi viÖc h¹ch to¸n sai ®Ó trèn lËu thuÕ. Do vËy, néi dung kiÓm tra nµy cÇn ®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn. 2.1.3. Thanh tra, kiÓm tra viÖc kª khai, tÝnh thuÕ vµ nép thuÕ ViÖc kª khai, tÝnh thuÕ, nép thuÕ lµ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh ®èi víi Nhµ n−íc. Néi dung c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra viÖc kª khai, tÝnh thuÕ, nép thuÕ bao gåm: Thø nhÊt, kiÓm tra c¨n cø tÝnh thuÕ. KiÓm tra c¨n cø tÝnh thuÕ nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh ®óng sè thuÕ ph¶i nép, sè thuÕ ®· nép, sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m, sè thuÕ ®−îc hoµn trong kú cña c¬ së kinh doanh. ViÖc kiÓm tra c¨n cø tÝnh thuÕ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së kiÓm tra sæ s¸ch kÕ to¸n, chøng tõ ho¸ ®¬n vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan. Th«ng qua viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn c¸c tê khai, b¶ng kª, quyÕt to¸n thuÕ c¬ së kinh doanh ®· kª khai víi sè liÖu kiÓm tra trªn sæ s¸ch kÕ to¸n vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña c¬ së kinh doanh ®Ó ph¸t hiÖn sè thuÕ ®¬n vÞ kª khai thiÕu, sè thuÕ Èn lËu Thø hai, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh nghÜa vô nép thuÕ cña c¬ së kinh doanh. Yªu cÇu cña néi dung nµy lµ x¸c ®Þnh xem c¬ së kinh doanh cã thùc hiÖn nghiªm tóc quy ®Þnh vÒ thêi h¹n nép thuÕ cña c¸c luËt thuÕ kh«ng, cã d©y d−a nép chËm tiÒn thuÕ ®Ó chiÕm dông ng©n s¸ch Nhµ n−íc lµm vèn kinh doanh kh«ng, cã nî ®äng thuÕ kh«ng. §Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu trªn, cÇn ®èi chiÕu thêi h¹n nép thuÕ theo quy ®Þnh cña c¸c luËt thuÕ víi thêi gian nép thuÕ cña c¬ së kinh doanh qua c¸c chøng tõ nép thuÕ nh− GiÊy nép tiÒn vµo Kho b¹c, biªn lai thuÕ. 2.2. Thanh tra, kiÓm tra néi bé ngµnh thuÕ 223
31. 2.2.1. Thanh tra, kiÓm tra viÖc h−íng dÉn thi hµnh c¸c luËt, ph¸p lÖnh thuÕ Néi dung thanh tra, kiÓm tra viÖc h−íng dÉn thi hµnh c¸c luËt, ph¸p lÖnh thuÕ bao gåm: kiÓm tra c¸c quy tr×nh chuÈn cña viÖc so¹n th¶o, ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh luËt; thÈm tra tÝnh ®óng ®¾n, tÝnh nhÊt qu¸n, tÝnh liªn kÕt, tÝnh liªn tôc vµ tÝnh hiÖu lùc ph¸p lý cña c¸c v¨n b¶n do ngµnh ThuÕ ban hµnh. Trªn c¬ së so s¸nh, ®èi chiÕu nh÷ng quy ®Þnh trong c¸c luËt, ph¸p lÖnh thuÕ, nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ víi c¸c th«ng t− vµ v¨n b¶n h−íng dÉn kh¸c ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng quy ®Þnh tr¸i víi néi dung c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cao h¬n, ph¸t hiÖn c¸c v¨n b¶n ban hµnh kh«ng ®óng thÈm quyÒn hoÆc c¸c v¨n b¶n cã néi dung kh«ng râ rµng, kh«ng chÆt chÏ Tõ ®ã, ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n trong viÖc thùc thi c¸c quy ph¹m ph¸p luËt thuÕ, ng¨n ngõa t×nh tr¹ng tuú tiÖn trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh, tr¸i ph¸p luËt, v× lîi Ých côc bé hoÆc thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých Nhµ n−íc vµ ng−êi nép thuÕ. 2.2.2. KiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý thu thuÕ, cÇn c¸c quy tr×nh nghiÖp vô cô thÓ, quy ®Þnh râ néi dung, tr×nh tù thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng gi÷a c¸c bé phËn trong c¬ quan thuÕ. Néi dung c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc bao gåm: Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch, h−íng dÉn thi hµnh c¸c luËt, ph¸p lÖnh thuÕ. Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy tr×nh nghiÖp vô qu¶n lý thuÕ nh− c«ng t¸c ®¨ng ký thuÕ, cÊp m· sè thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ, c«ng t¸c tÝnh thuÕ, c«ng t¸c miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ, c«ng t¸c ®«n ®èc thu nép thuÕ Thø ba, thanh tra, kiÓm tra viÖc tæ chøc x©y dùng dù to¸n, ph©n bæ dù to¸n, tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ c¸c cÊp. Thø t−, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n thuÕ, bao gåm: kÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ, kÕ to¸n Ên chØ, kÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu. Trong mçi néi dung nµy, cÇn kiÓm tra theo tr×nh tù sau: + KiÓm tra viÖc më sæ s¸ch kÕ to¸n thuÕ + KiÓm tra viÖc sö dômg chøng tõ thuÕ + KiÓm tra viÖc thùc hiÖn b¸o c¸o kÕ to¸n thuÕ Thø n¨m, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ cña c¬ quan thuÕ bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n lµ: kiÓm tra viÖc chÊp hµnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ sö dông biªn lai, Ên chØ thuÕ, viÖc tæ chøc ®èi chiÕu sè liÖu gi÷a c¬ quan thuÕ víi Kho b¹c. Thø s¸u, thanh tra, kiÓm tra viÖc cÊp ph¸t, sö dông, thanh, quyÕt to¸n, b¶o qu¶n Ên chØ vµ viÖc in Ên c¸c lo¹i Ên chØ thuÕ (nÕu cã), lo¹i Ên chØ ®−îc quyÒn in, sè l−îng in, t×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i Ên chØ, Thø b¶y, kiÓm tra viÖc xö lý c¸c vi ph¹m vÒ thuÕ, vÒ hµng ho¸ t¹m gi÷, tÞch thu. Néi dung kiÓm tra gåm: ph¹m vi vµ thÈm quyÒn xö lý; c¨n cø xö ph¹t; thñ 224
32. tôc xö lý theo quy ®Þnh t¹i c¸c luËt thuÕ vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh; kiÓm tra viÖc b¸n ®Êu gi¸ vµ tiªu huû hµng ho¸, tang vËt tÞch thu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; kiÓm tra viÖc tæ chøc c−ìng chÕ thuÕ 2.2.3 Thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, qu¶n lý thu chi tµi chÝnh C¬ quan thuÕ c¸c cÊp lµ tæ chøc trong hÖ thèng tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n−íc nªn ho¹t ®éng thu chi tµi chÝnh cña c¬ quan thuÕ còng thùc hiÖn theo quy ®Þnh nh− ®èi víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp. Néi dung thanh tra, kiÓm tra lÜnh vùc nµy bao gåm: Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n, bao gåm: kiÓm tra tÝnh ph¸p lý cña c¸c chøng tõ kÕ to¸n (chøng tõ kÕ to¸n cã ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè kh«ng, cã lËp ®ñ sè liªn quy ®Þnh kh«ng, sö dông c¸c biÓu mÉu cã ®óng quy ®Þnh kh«ng, cã hiÖn t−îng gi¶ m¹o chøng tõ kh«ng ); kiÓm tra viÖc chÊp hµnh quy chÕ qu¶n lý lu©n chuyÓn néi bé, quy chÕ kiÓm tra, xÐt duyÖt chøng tõ kÕ to¸n; kiÓm tra viÖc më vµ ghi chÐp sæ kÕ to¸n, kho¸ sæ kÕ to¸n, b¶o qu¶n vµ l−u tr÷ sæ kÕ to¸n. Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc lËp dù to¸n kinh phÝ, sö dông kinh phÝ do Nhµ n−íc cÊp ph¸t, ®Æc biÖt cÇn kiÓm tra viÖc sö dông kinh phÝ cÊp ph¸t c¸c kho¶n chi kh«ng th−êng xuyªn cña c¬ quan thuÕ nh−: viÖc mua s¾m trang thiÕt bÞ, x©y dùng c¬ b¶n, Thø ba, thanh tra, kiÓm tra viÖc trÝch lËp vµ sö dông quü cña Ngµnh. Cô thÓ lµ: kiÓm tra c¨n cø trÝch quü, tû lÖ trÝch, sè tiÒn ®−îc trÝch quü, sè ®· t¹m trÝch, viÖc ph©n phèi sö dông quü theo quy ®Þnh 2.2.4. Thanh tra, kiÓm tra viÖc tiÕp d©n, gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o Trong lÜnh vùc thuÕ, viÖc xÐt gi¶i quyÕt c¸c ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n lµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan thuÕ c¸c cÊp. KiÓm tra viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô nµy bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn tæ chøc tiÕp d©n, tiÕp nhËn c¸c khiÕu n¹i tè c¸o cña c«ng d©n nh−: ®Þa ®iÓm tiÕp d©n, néi dung tiÕp d©n, ph©n c«ng c¸n bé tiÕp d©n, viÖc më sæ s¸ch theo dâi ®¬n, th− khiÕu n¹i, tè c¸o. Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc xem xÐt, gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i tè c¸o, bao gåm: kiÓm tra viÖc chÊp hµnh thêi h¹n gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o; kiÓm tra thÈm quyÒn gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o; kiÓm tra chÊt l−îng, hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o xem cã ®óng ph¸p luËt, kh¸ch quan, chÝnh x¸c kh«ng; kiÓm tra viÖc tu©n thñ c¸c quyÕt ®Þnh xö lý cña c¸c ®èi t−îng cã liªn quan sau khi viÖc khiÕu n¹i, tè c¸o ®· ®−îc gi¶i quyÕt. 3. Quy tr×nh thanh tra, kiÓm tra thuÕ 3.1. ChuÈn bÞ thanh tra, kiÓm tra ChuÈn bÞ thanh tra lµ kh¶o s¸t, n¾m t×nh h×nh vÒ ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra; x¸c ®Þnh môc tiªu, khèi l−îng c«ng viÖc, thêi gian b¾t ®Çu vµ kÕt thóc cuéc thanh tra, kiÓm tra; chuÈn bÞ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cho cuéc thanh tra, kiÓm tra. Néi dung chñ yÕu cña b−íc nµy bao gåm: 3.1.1. X¸c ®Þnh ®èi t−îng, môc ®Ých yªu cÇu cña cuéc thanh tra, kiÓm tra 225