Giáo trình Vật liệu dệt may - Võ Phước Tấn (Phần 2)

Nội dung text: Giáo trình Vật liệu dệt may - Võ Phước Tấn (Phần 2)

1. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may CHÖÔNG 4 COÂNG NGHEÄ NHUOÄM – IN HOA – XÖÛ LYÙ VAÛI 4.1 COÂNG NGHEÄ NHUOÄM Caùc phöông phaùp nhuoäm: Nhuoäm ngaâm: vaät lieäu ngaâm trong dung dòch hay coøn goïi laø nhuoäm taän trích. Nhuoäm ngaám eùp: ngaám eùp giaùn ñoaïn ( nhuoäm treân maùy Jiger) quay ñi quay laïi treân caùc truïc nhieàu laàn Ngaám eùp: phöông phaùp cuoän uû laïnh ( ôû nhieât ñoä bình thöôøng ) 4.1.1 Nhuoäm vaûi deät thoi Tieân ñeà cô baûn ñeå nhuoäm vaûi deät thoi ñaït chaát löôïng cao vaø coù ñoä beàn maøu toát laø caàn giaët saïch taát caû moïi loaïi taïp chaát daàu, môõ tröôùc khi nhuoäm baèng caùc chaát giaët thích hôïp. Tröôùc khi nhuoäm coøn caàn laøm ngaám vôùi chaát laøm ngaám toát, nhanh, tuyø theo laoi vaûi maø tieán haønh laøm ngaám ôû 40 – 600 C trong 15 – 30 phuùt. Vôùi yeâu caàu haøng ñaàu laø nhuoäm ñeàu maøu thì thích hôïp tröôùc heátlaø caùc thuoác nhuoäm axit maïnh. Coøn ñeå nhuoäm saâu maøu vaûi khoù nhuoäm caàn thuoác nhuoäm treân vôùi axit formic thay cho axit sunfuric. Cuõng duøng thuoác nhuoäc axit yeáu ñeå nhuoäm vì cho ñoä ñeàu maøu khaù vaø ñoä beàn maøu öôùt toát hôn. Thuoác nhuoäm axit nhuoäm trong moâi tröôøng axit ít duøng, neáu söû duïng phaûi coù chaát ñeàu maøu thích hôïp. Nhuoäm vaûi len thích hôïp söû duïng thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:1 vì cho maøu raát ñeàu vaø huoäm saâu maøu ngay caû vôùi vaûi daøy maät ñoä cao, coù theå nhuoäm caû ôû nhieät ñoä soâi laãn 800C vôùi chaát trôï thích hôïp. Thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:2 vì leõ ñoä ñeàu maøu trung bình neân chæ duøng ñeå nhuoäm vaûi khoâng deät töø sôïi xe quaù saên vaø maät ñoä khoâng quaù cao. Trong moïi tröôøng hôïp hoäm baèng thuoác nhuoäm treân ñeàu caàn duøng chaát ñeàu maøu chæ ñònh. Coøn nhuoäm caùc maøu ñaäm vaø ñen ngaøy nay khoâng theå duøng thuoác nhuoäm söû lyù sai vôùi crom thì neân duøng thuoác nhuoäm hoaït tính môùi chuyeân duøng cho len nhö Lanasol CE (Ciba). Sau khi keát thuùc nhuoäm chuù yù laøm nguoäi dung dòch töø töø bôûi vì caùc loaïi vaûi len tröôùc nhuoäm khoâng xöû lyù oån ñònh (crabbing) raát deã taïo neáp nhaên, gaáp. nhuoäm vaûi deät kim Tröôùc nhuoäm vaûi deät kim thöôøng giaët trong maùy nhuoäm guoàng vôùi chaát giaët coù hieäu quaû trong 20 – 30 phuùt, ôû 400C; ñoä kieàm nheï cuûa dung dòch taïo ra nhôø amoniac. Nhuoäm vaûi deät kim tröôùc heát söû duïng thuoác nhuoäm “axit yeáu” cho maøu ñeàu vaø ñoä beàn maøu öôùt cuõng toát. Nhoùm thuoác nhuoäm tieáp theo hay duøng cho vaûi len deät kim laø thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:2 cuøng vôùi chaát ñeàu maøu, trong dung dòch coù chöùa amoni sunfat hay axetat. 4.1.2 Nhuoäm vaûi deät kim Tröôùc nhuoäm vaûi deät kim thöôøng giaët trong maùy nhuoäm guoàng vôùi chaát giaët coù hieäu quaû trong 20 – 30 phuùt, ôû 400C; ñoä kieàm nheï cuûa dung dòch taïo ra nhôø amoniac. Nhuoäm vaûi deät kim tröôùc heát söû duïng thuoác nhuoäm “axit yeáu” cho maøu ñeàu vaø ñoä beàn maøu öôùt cuõng toát. Nhoùm thuoác nhuoäm tieáp theo hay duøng cho vaûi len deät kim laø thuoác nhuoäm Trang 42
2. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may phöùc kim loaïi 1:2 cuøng vôùi chaát ñeàu maøu, trong dung dòch coù chöùa amoni sunfat hay axetat. 4.1.3 Nhuoäm polyamit Caùc loaïi thuoác nhuoäm : Caáu taïo hoaù hoïc cuûa poliamit raát gioáng len. Tuy nhieân poliamit coù soá löôïng caùc nhoùm hoaït hoaù ít hôn, nhaát laø nhoùm –NH2 coù khaû naêng gaéng vôùi R-SO3 cuûa thuoác nhuoäm anion. Hôn nöõa soá löôïng caùc nhoùm – NH2 cuoái maïch coù theå thay ñoåi töø loâ sôïi naøy sang loâ khaùc laøm thay ñoåi tính chaát nhuoäm maøu. xöû lyù hoaù hoïc hay xöû lyù nhieät nhö “nhieät ñònh hình” hoaëc “ laøm duùn” tieáp xuùc vôùi khoâng khí coù theå laøm thay ñoåi soá löôïng caùc nhoùm treân vaø nhö theá laøm aûnh höôûng ñeán aùi löïc cuûa xô sôïi ñoái vôùi thuoác nhuoäm. Ñeå nhuoäm poliamit söû duïng caùc loaïi thuoác nhuuoäm sau : ¾ thuoác nhuoäm phaân taùn ¾ thuoác nhuoäm axit ¾ thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi. 4.1.4 Nhuoäm vaûi sôïi pha polyeste/ xenlulo Vaûi sôïi pha phoå bieán nhaát laø vaûi sôïi pha polyeste/ xenlulo. Tæ leä pha troän thoâng thöôøng laø 65 – 67% polyeste vaø 33 – 35% boâng, vixco hay lanh. Nhuoäm thaønh phaàn polyeste baèng thuoác nhuoäm phaân taùn, coøn thaønh phaàn xenlulo nhuoäm baèng thuoác nhuoäm tröïc tieáp hay haïot tính haëoc hoaøn nguyeân . Tuyø theo yeâu caàu veà maøu saéc, ñoä beàn maøu vaø lónh vöïc söû duïng. Coù theå nhuoäm rieâng reõ töøng thaønh phaàn xô sôïi trong hai beå noái tieáp, coøn nhuoäm caû hai thaønh phaàn trong moät beå nhuoäm thì tieát kieäm thôøi gain vaø naêng löôïng hôn. Xöû lyù tröôùc nhuoäm: tröôùc khi nhuoäm vaät lieäu deät caàn ñöôïc laøm saïch taát caû taïp chaát, nhaát laø caùc taïp chaát töø caùc coâng ñoaïn tröôùc baèng vieäc naáu – giaët trong moäi tröôøng kieàm vôùi caùc chaát giaët thoâng thöôøng. Xöû lyù khoaûng 30 phuùt ôû 60 – 800C. sau ñoù giaët saïch vaø “axit hoaù” neáu caàn. Nhuôïm maøu nhaït vaø maøu töôi saùng thì neân taåy traéng thaønh phaàn xelulo, hay naáu taåy keát hôïp trong moät coâng ñoaïn. Laøm boùng sau taåy traéng laøm taêngñoä mao daãn hay khaû naêng haáp thuï, ñoä boùng vaø ñoä oån ñònh kích thöôùc cuûa vaûi pha polyeste/ boâng vaø taêng hieäu saáut leân maøu cuûa thuoác nhuoäm haïot tính vaø hoaøn nguyeân. Ñeå taêng khaû naêng cuûa thaønh phaàn xenlulo khaùc nhö vixco trong vaûi sôïi pha thöôøng tieán haønh ngaám kieàm hay xöû lyù baèng kieàm sau coâng ñoaïn naáu – giaët saïch chöù khoâng laøm boùng. Ñònh hình tröôùc ôû 180 – 2000C, trong 30 – 60 giaây thoâng thöôøng laøm ñoái vôùi haøng nhuoäm ôû caùc maùy nhuoäm cao aùpnhö trong caùc maùy Jet vaø Jig cao aùp. Ñònh hình tröôùc nhuoäm coù taùc duïng choáng caùc neáp nhaên, gaáp haøng nhuoäm ôû daïng daây. Caên cöù vaøo ba taùc duïng cuûa xöû lyù nhieät ñònh hình treân maùy vaêng laø choáng nhaên, nhaøu, oån ñònh kích thöôùc vaø ngaên choáng voùn keát maø coù theå tieán haønh ñònh hình tröôùc hay sau nhuoäm. Ñoát loâng vaûi pha polyeste/ xô sôïi xenllulo laø caàn thieát, nhöng chæ neân laøm sau nhuoäm giaùn ñoaïn töøng meû ñeå traùnh nhuoäm khoâng ñeàu hoaëc bò soïc loang. Trang 43
3. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 4.2 COÂNG NGHEÄ IN HOA TREÂN CAÙC LOAÏI VAÛI. 4.2.1. Giôùi thieäu toång quaùt veà in hoa vaø caùc daïng in hoa Coù theå coi in hoa laø tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa nhuoäm. Vì vieäc ñöa thuoác nhuoäm hay chaát khöû maøu leân vaät lieäu deät trong quaù trình in hoa laø xaûy ra trong dung dòch hoà vaø ñöôïc öùng duïng cuïc boä treân maët vaät lieäu (ngöôïc laïi trong nhuoäm xaûy ra trong moâi tröôøng nöôùc vaø ñöôïc xaûy ra ñoàng nhaát treân toaøn boä maët vaûi). In hoa laø moät trong nhöõng chuyeân ngaønh quan troïng cuûa khaâu hoaøn taát haøng deät. Veà lónh vöïc in hoa, thoâng thöôøng ngöôøi ta ñi chuyeân saâu cho töøng loaïi vaät lieäu deät, vì vaäy seõ kinh teá nhaát vaø vieäc ñaàu tö trang bò cuõng thuaän lôïi nhaát. Caùc phaân xöôûng in hoa thöôøng boá trí daây chuyeàn theo maët haøng in sau ñaây: − Vaät lieäu boâng vaø lanh. − Tô taèm. − Len. − Haøng deät kim. − Thaûm traûi. Ñoái vôùi sôïi toång hôïp 100% hoaëc sôïi pha caùc thaønh phaàn nguyeân lieäu khaùc thöôøng ngöôøi ta boá trí chung vôùi töøng maët haøng keå treân. Tuøy theo thieát bò öùng duïng ñeå in hoa, ngöôøi ta coù theå chia in hoa theo caùc daïng sau − In löôùi. − Thuû coâng. − Cô khí hoaù. − Löôùi phaúng. − Löôùi quay. − In truïc. − In truyeàn. Tuyø theo kyõ thuaät taïo maãu ngöôøi ta chia ra : − In tröïc tieáp. − In ngöøa. − In boùc maøu. Theo xu theá phaùt trieån cuûa theá giôùi trong coâng ngheä in hoa, coù theå noùi raèng: caùc thieát bò in truïc ngaøy caøng bò thu heïp, ngöôïc laïi xu theá in löôùi ngaøy caøng phaùt trieån, in truyeàn cuõng ñang ñöôïc quan taâm chuù yù nhieàu. Caùc böôùc coâng ngheä cuûa in hoa coù theå ñöôïc moâ taû trong hình sau : Trang 44
4. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Taùch baûn vaø chuïp löôùi hoaëc khaéc truïc Chuaån bò vaûi in Chuaån bò hoà in In Saáy sô boä Gaén maøu Giaët Hoaøn taát 4.2.1.1 Thieát bò in hoa 4.2.1.1.1 Thieát bò in truïc Trong thieát bò in truïc cho ñeán nay caáu truùc maùy khoâng coù gì thay ñoåi. Ngöôøi ta chæ coá gaéng caûi thieät laøm sao cho maãu khaéc treân truïc ñöôïc toát nhaát vaø taïo ra giaûi phaùp thuaän tieän nhaát cho vieäc thay truïc in, ngoaøi ra nhieàu nhaø cheá taïo cuõng coá gaéng theo höôùng laøm sao ñeå vaûi loùt ñöôïc giaët hoaøn haûo nhaát vaø heä thoáng saáy cuõng toát nhaát. Toác ñoä in hoa bò phuï thuoäc bôûi maãu khaéc, rapo vaø ñaëc bieät laø heä thoáng saáy. Vì vaäy toác ñoä lôùn nhaát cuûa caùc maùy in truïc chæ khoaûn 100m/1 phuùt. Caùc phöông phaùp khaéc truïc in: Coù boán phöông phaùp chính: ™ Phöông phaùp thuû coâng: Vaân hoa ñöôïc veõ truyeàn treân giaáy can, caùc ñöôøng vieàn cuûa vaân hoa ñöôïc toâ ñaäm baèng möïc pha vôùi Na2S sau ñoù daùn giaáy can that chaët saùt vaøo truïc in ñeå 1 – 2 giôø, sau ñoù boác giaáy can ra, treân truïc xuaát hieän ñöôøng vieàn vaân hoa maøu ñen – duøng dao khaéc ñeå khaéc chìm vaân hoa treân truïc. ™ Phöông phaùp khaéc khuoân ñuùc: Tröôùc heát cheá taïo khuoân maãu baèng theùp non sau ñoù phuû leân 1 lôùp ñoàng moûng – daùn giaáy can veõ baèng möïc chöùa Na2S – khaéc khuoân maãu döôùi daïng vaân hoa chìm – toâi raén khuoân maãu. Sau ñoù cheá taïo khuoân maãu cuõng baèng theùp non – eùp khuoân maãu vaøo truïc maãu ta ñöôïc truïc maãu coù vaân hoa ôû daïng noåi – toâi raén truïc maãu – cheá taïo truïc in baèng caùch eùp truïc maãu leân truïc in – truïc in nhaän ñöôïc vaân hoa ôû daïng khaéc chìm – phuû matit Trang 45
5. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may chòu axit leân maët truïc in (ôû caùc vaân hoa khoâng phuû) – ngaâm truïc in trong dung dòch HNO3 ñeå aên moøn saâu theâm raõnh khaéc – röûa saïch. ™ Phöông phaùp khaéc truyeàn: truïc in ñöôïc phuû 1 lôùp matit chòu axit – duøng maùy veõ truyeàn ñeå veõ truyeàn vaân hoa leân truïc in – ôû nhöõng choå coù vaân hoa truïc in seõ bò caùc ñaàu kim veõ hình vaø taùch lôùp keùo matit ra khoûi truïc – ngaâm truïc in trong dung dòch HNO3 ñeå aên moon vaân hoa. ™ Phöông phaùp khaéc cô quang : chuïp aûnh maãu hoa leân phim – caûm quang maãu hoa leân giaáy coù phuû lôùp keo caûm quang ( töông töï laøm khuoân löôùi) – cuoän lôùp giaáy ñaõ caûm quang eùp saùt vaøo truïc in – maët coù keo tieáp xuùc vôùi beà maët truïc in – ngaâm vaøo nöôùc noùng ñeå giaáy bong ra vaø ôû nhöõng choã coù vaân hoa lôùp keo cuõng tröông nôû vaø taùch ra khoûi truïc in – ngaâm truïc in trong dung dòch FeCl3 ñeå aên moon. Taát caû caùc truïc in duø khaéc theo phöông phaùp naøo cuoái cuøng cuõng phaûi hoaøn thieän baèng caùch kieåm tra vaø söûa chöõa sau ñoù ñöa ñi maï croâm ñeå naâng cao tính naêng söû duïng vaø chaát löôïng maãu in. 4.2.1.1.2 Thieát bò in löôùi : Baøn in löôùi thuû coâng ngaøy nay haàu nhö chæ coøn öùng duïng ôû phaïm vi heïp vaø daønh cho caùc maãu moát in ñaëc bieät. Xu höôùng phaùt trieån cuûa maãu in naøy laø : − Maùy in löôùi phaúng. − Maùy in löôùi quay. Söï khaùc nhau cô baûn cuûa maùy in löôùi phaúng vaø löôùi quay laø toác ñoä in vaø khaû naêng taïo caùc loaïi maãu khaùc nhau. Toác ñoä in cuûa maùy in löôùi phaúng trong thöïc teá laø khoâng thay ñoåi maø chæ ñöôïc taêng leân nhôø ñoä lôùn cuûa rapo. Coâng suaát cuûa daïng maùy naøy chæ coù theå ñöôïc taêng theo höôùng in hai khoå vaûi ñoàng thôøi. Neáu tính bình quaân kích thöôùc rapo 60 – 80cm vôùi moät khoå in thì coâng suaát chæ ñaït khoaûng 400 – 700m/giôø. Ngöôïc laïi toác ñoä cuûa maùy in löôùi quay coù theå ñaït ñeán 50m/ phuùt. Söï khaùc nhau giöõa caùc thieát bò in löôùi phaúng laø ôû choã phöông phaùp gait hoà in theo chieàu sôïi doïc hoaëc sôïi ngang vaø chæ söû duïng löïc gait baèng cô hoïc hay töø tính cuõng nhö coù söï khaùc nhau veà ñoä chính xaùc cuûa rapo vaø toác ñoä maùy. Nhöng nhìn chung ñoä chính xaùc cuûa caùc thieát bò in löôùi phaúng laø khoâng cao laém. Thieát bò in löôùi quay coù nhieàu yù nghóa roäng lôùn hôn, toác ñoä gaàn töông ñöông maùy truïc in, maãu maõ in ña daïng hôn (ñaëc bieät caùc maãu mang tính hình hoïc), ñoä chính xaùc cao hôn in löôùi phaúng. Caùc thieát bò in löôùi quay cuõng ñöôïc saûn xuaát theo nhieàu kieåu daùng, söï khaùc nhau chuû yeáu laø caùch boá trí quay – choåi gaït, caùch coá ñònh vaûi. Nhöõng thieát bò ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát hieän nay laø: Stork (Haø Lan); Buser (Thuïy Só). Trang 46
6. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Vaán ñeà öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm chính cuûa thieát bò in löôùi quay hay löôùi phaúng chuû yeáu lieân quan ñeán vaán ñeà kinh teá. Roõ raøng neáu in saûn löôïng thaáp thì löôùi phaúng laø kinh teá hôn, ngöôïc laïi neáu saûn löôïng lôùn thì in löôùi quay laø kinh teá hôn. So saùnh giöõa 2 coâng ngheä in : ™ Coâng ngheä in löôùi phaúng − Öu ñieåm: • Kích thöôùc rapo linh hoaït. • Kích côõ rapo lôùn. • Bieân giôùi cuûa caùc hình hoa coù theå choàng khôùp leân nhau. • Coù theå thöïc hieän gaït hoà in nhieàu laàn. • Saáy giöõa hai vò trí in. • Haøm löôïng hoà in thaáp hôn. • Vieäc in thöû ít toán keùm hôn. • Thoâng duïng ( ñaëc bieät cho in maët haøng tô taèm). • Kích thöôùc maét löôùi nhoû hôn do vaäy hieäu öùng soïc ngang ít hôn. − Nhöôïc ñieåm: • khi in vôùi maãu hoa vaên lieân tuïc (khoù chuaån). • Khi in vôùi maãu phong neàn lieân tuïc (khoù chuaån). • Khi gaëp maãu thieát keá coù caùc ñöôøng keû soïc daøi. • Caùc ñieåm noái. • Ñoä ñeàu suoát khoå vaûi töø traùi –giöõa – ñeán phía phaûi cuûa khoå vaûi. • Khoâng theå thay ñoåi möùc queùt hoà khi in. • Vieäc caáp hoà phuï thuoäc chuû yeáu vaøo kyõ naêng thao taùc cuûa coâng nhaân • Chieám dieän tích lôùn. • Tieâu hao hoà in cao hôn ( khoaûng 10%). • Thôøi gian ñeå thay thieát keá hoaëc thay hoài hoa daøi. • Thôøi gian ñeå thay rapo daøi. • Giaù thaønh cuûa phim cao. ™ Coâng ngheä in löôùi quay − Öu ñieåm: • AÛnh phim saàn : coù theå in treân löôùi Novacreen. • Löôùi in coù khaû naêng duøng laïi ñöôïc. • Coù heä thoáng thu hoài hoà in. • In caùc maãu in coù hieäu öùng ñaëc bieät. ™ Laøm löôùi in : − Söû duïng löôùi töø nguyeân lieäu PA, PE laø phoå bieán nhaát. − Maät ñoä löôùi tuøy thuoäc vaøo yeâu caàu cuûa maãu in. Trang 47
7. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Chuïp maãu hoa theo nguyeân taéc caûm quang. Tröôùc heát phaûi taùch baûn maãu hoa – toâ ñen hình hoa treân baûn taùch – chuaån bò khung löôùi vaø laøm saïch löôùi baèng dung dòch xaø phoøng + Na2CO3 sau ñoù saáy khoâ – traùng keo caûm quang leân löôùi – saáy khoâ baèng khoâng khí noùng – chuïp hình nhôø taùc duïng chieáu saùng cuûa ñeøn ( thôøi gian chuïp phuï thuoâc vaøo dieän tích vaân hoa, nguoàn saùng, loaïi keo söû duïng). Khoaûng caùch töø ñeøn ñeán kính khoaûng 40 – 50 cm – röûa thoâng hình – hoaøn thieän khuoân ( söûa, daùn bieân, sôn phuû ñeå taêng ñoä beàn). 4.2.1.1.3 Thieát bò in truyeàn Trong nhöõng thaäp kyû gaàn ñaây, coâng ngheä in hoa baèng phöông phaùp in truyeàn nhôø taùc duïng cuûa nhieät ñöôïc nhieàu nhaø kyõ thuaät in hoa raát quan taâm. Maëc duø phöông phaùp naøy coù nhieàu öu ñieåm song cuõng coù khoâng ít nhöôïc ñieåm song trong thöïc teá noù vaãn ñöôïc öùng duïng nhieàu ñaëc bieät ñeå in vaûi töø sôïi PE duùn noùi rieâng vaø sôïi toång hôïp noùi chung. Nguyeân lyù chung cuûa noù laø thuoác nhuoäm phaân taùn ñöôïc in leân vaät mang maøu trung gian (phaàn lôùn laø giaáy) vaø sau ñoù nhôø taùc duïng cuûa nhieät, thuoác nhuoäm ñöôïc thaêng hoa truyeàn leân vaûi caàn in. ™ In leân giaáy truyeàn Ñieàu kieän ñeå môû roäng phöông phaùp naøy laø giaáy truyeàn phaûi ñaït chaát löôïng vaø giaù thaønh reû. Tröôùc ñaây ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp in traùng, in opset leân giaáy, nhöng ngaøy nay chuû yeáu söû duïng phöông phaùp in löôùi quay ñeå in leân giaáy, chuû yeáu laø phaûi löïa choïn thuoác nhuoäm thích hôïp. Nhöõng thuoác nhuoäm löïa choïn phaûi coù tính chaát thaêng hoa gioáng nhau nhaát vaø ñaït ñöôïc ñoà beàn thích hôïp khi ñöôïc in leân vaûi, keå caû khi phoái gheùp maøu. Moät yeáu toá khoâng keùm phaàn quan troïng laø vieäc phaûi löïa choïn vaät mang maøu thích hôïp. ™ In truyeàn töø giaáy leân vaûi Maãu hoa töø giaáy ñöôïc in truyeàn leân vaûi baèng phöông phaùp giaùn ñoaïn hoaëc lieân tuïc. In truyeàn phöông phaùp giaùn ñoaïn thöôøng ñöôïc tieán haønh ñeå in saûn phaåm may maëc hoaëc caùc chi tieát cuûa saûn phaåm may. Thieát bò töông töï nhö moät duïng cuï laø eùp, daây chuyeàn lieân tuïc nhö maùy caùn noùng coù moät troáng gia nhieät vaø moät baêng taûi eùp. Caùc daïng thieát bò lieân tuïc ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän. − Öu ñieåm : • Chi phí khaáu hao thieát bò thaáp. • Khoâng caàn dieän tích laép ñaët lôùn. • Toaøn boä quaù trình coâng ngheä xaûy ra trong phaân xöôûng ñeàu ôû traïng thaùi khoâ, khoâng caàn ñeán nöôùc, khoâng caàn saáy hoaëc haáp. Trang 48
8. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may • Coù theå in ñöôïc moät caùch chính xaùc caùc maãu hoa phöùc taïp maø khoâng gaëp khoù khaên naøo. • In raát saéc neùt, ñaëc bieät in kieåu boùng raát hoaøn haûo. • Thay ñoåi maãu khoâng maát nhieàu thôøi gian. • Ruùt ngaén ñöôïc chu trình in neân raát kinh teá. • Coù theå in ñöôïc saûn phaåm may thuaän lôïi. • Khoâng ñoøi hoûi kyõ thuaät cao cuûa ngöôøi laøm coâng ngheä. • Chaát löôïng ñöôïc ñaûm baûo. − Nhöôïc ñieåm. • Chæ giôùi haïn aùp duïng cho nguyeân lieäu toång hôïp. • Ñoái vôùi sôïi PA cho keát quaû ñoä beàn maøu thaêng hoa vaø öôùt thaáp. • Choïn loïc ñöôïc thuoác nhuoäm in raát haïn cheá. • Caûm giaùc beà maët vaûi in khoâng hoaøn haûo laém. • Phaûi caàn ñeán giaáy in vaø giaù giaáy cao. • Coâng suaát cuûa truïc eùp nhieät nhoû. Maëc duø phöông phaùp in tryeàn coù raát nhieàu öu ñieåm nhöng cho ñeán nay vaãn chöa theå keát luaän phöông phaùp naøy ñaõ thöïc söï trôû thaønh moät coâng ngheä ña naêng’ 4.2.1.2 Thieát bò ñeå gaén maøu thuoác nhuoäm. Ngöôøi ta phaân chia quaù trình gaén maøu thuoác nhuoäm sau khi in theo sô ñoà döôùi ñaây maø khoâng tính ñeán loaïi nguyeân lieäu vaø nhoùm cuûa thuoác nhuoäm ñöôïc söû duïng. Gaén maøu Chöng haáp Khoâng khí noùng Trong beå Phöông phaùp hai coâng ñoaïn Phöông phaùp moät coâng ñoaïn Thôøi gian Thôøi gian Phöông phaùp lieân tuïc Coù aùp Aùp suaát ngaén daøi 0 ôû t vaø aùp suaát cao suaát thöôøng Giaùn Lieân Giaùn Lieân ñoaïn tuïc ñoaïn tuïc − Phöông phaùp chöng haáp moät coâng ñoaïn chæ söû duïng cho tröôøng hôïp saûn löôïng nhoû, ngöôøi ta söû duïng hoøm chöng giaùn ñoaïn laøm vieäc ôû ñieàu kieän aùp suaát thöôøng hay hôi coù aùp suaát moät ít(khoaûng 0,2kg/cm2 hoaëc 0,3kg/cm2). Thoâng duïng nhaát laø thieát bò chöng haáp hình sao. Thieát bò naøy ngaøy nay cuõng ñöôïc caûi tieán nhieàu ôû kieåu giaù ñôõ, quaù trình tuaàn hoaøn hôi vaø thôøi gian haáp. − Maùy chöng haáp lieân tuïc thì coù theå laøm vieäc ôû ñieàu kieän aùp suaát vaø nhieät ñoä khaùc nhau. Trang 49
9. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Phöông phaùp gaén maøu thoâng duïng nhaát laø chöng haáp lieân tuïc ôû ñieàu kieän aùp suaát khí quyeån. Vaûi ñöôïc daãn bôûi caùc truïc laên theo kieåu treo trong khoang haáp. Ñeå xöû lyù haøng PE hoaëc haøng hoãn hôïp ngöôøi ta söû duïng hoøm chöng töông töï nhö treân nhöng duøng hôi hoaù nhieät. Phöông phaùp hai coâng ñoaïn thì tröôùc hoøm chöng phaûi coù theân maùng vaø truïc ngaám eùp quaù chaát. Gaén maøu baèng khoâng khí noùng thì coù theå söû duïng thieát bò vaêng saáy ñònh hình, coù theå öùng duïng cho vaûi deät thoi vaø deät kim. Cuõng coù theå söû duïng buoàng nhieät termohotflue ñeå gaén maøu, ôû thieát bò naøy thuaän lôïi hôn so vôùi vaêng saáy ôû choã coù theå xöû lyù ñöôïc thôøi gian keùo daøi (6 – 8 phuùt). − Phöông phaùp gaén maøu trong beå ngaøy nay ít ñöôïc söû duïng. 4.2.1.3 Thieát bò giaët sau in hoa. Vieäc giaët sau in neáu saûn löôïng ít coù theå tieán haønh treân maùy guoàng thoâng duïng (winch). Phaàn lôùn laø duøng daây chuyeàn giaët lieân tuïc. Ñaëc bieät ñeå giaët haøng deät kim töø sôïi toång hôïp yeâu caàu phaûi coù thieát bò ñaëc bieät khoâng keùo daõn vaûi. Phoå bieán nhaát laø duøng thuøng coù maét löôùi hoaëc heä thoáng baêng taûi truyeàn ñoäng. Xu höôùng môùi trong saûn xuaát maùy giaët laø coá gaéng cho hieäu suaát giaët cao, toán ít nöôùc nhaát (taïo cho doøng nöôùc ñi ngöôïc vôùi nguyeân lieäu) vaø coù kích thöôùc nhoû nhaát. Tuyø theo coâng suaát haøng in ñeå coù theå trang bò maùy giaët ñôn chieác haëc day chuyeàn giaët lieân tuïc. Cho ñeán nay söû duïng maùy giaët lieân hôïp vaãn laø lyù töôûng nhaát. 4.2.2. Tieàn xöû lyù vaûi cho in hoa Vieäc xöû lyù vaûi tröôùc cho in hoa veà cô baûn cuõng gioáng nhö trong nhuoäm. Yeâu caàu cuûa coâng ñoaïn naøy cuõng laø laøm cho beà maët vaûi coù ñoä ngaám (mao daãn) toát vaø ñoàng ñeàu, ñoä saïch cao vaø khoâng xuø loâng Ngoaøi ra do in hoa khaùc vôùi nhuoäm nhö giôùi thieäu ôû treân, do vaäy trong tieàn xöû lyù vaûi cho in hoa khi coù yeâu caàu rieâng bieät chuùng toâi seõ giôùi thieäu ôû töøng phaàn trong coâng ngheä in cuï theå cuûa töøng loaïi nguyeân lieäu. 4.2.3. Yeâu caàu thuoác nhuoäm trong in hoa Veà cô baûn trong in hoa ñeàu söû duïng caùc lôùp thuoác nhuoäm phuø hôïp vôùi vaät lieäu nhö trong coâng ngheä nhuoäm. Tuy nhieân ñeå phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa in hoa ngöôøi ta cuõng thöôøng cheá tao thuoác nhuoäm trong töøng lôùp daønh rieâng cho in hoa vaø ñaëc bieät caùc lôùp thuoác nhuoäm khoâng tan thöôøng hay ñöôïc saûn xuaát döôùi daïng boat nhaõo. Söï löïa choïn lôùp thuoác nhuoäm Lôùp thuoác nhuoäm ít Loaïi xô sôïi Lôùp thuoác nhuoäm chính duøng hôn Xenlulo vaø xenlulo Pigment, hoaït tính Hoaøn nguyeân, tröïc tieáp, Trang 50
10. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may taùi taïo azo khoâng tan, bazic. Xô sôïi ñoäng vaät Hoaït tính, axit, axit phöùc Tröïc tieáp, hoaøn nguyeân, kim loaïi basic. Xô sôïi toång hôïp Acrylic Cation PE Phaân taùn Axetat Phaân taùn Triaxetat Phaân taùn PA Axit, axit phöùc kim loaïi, hoaït tính Xô sôïi pha Pigment, phaân taùn + hoaït Phaân taùn, hoaøn nguyeân PA/xenlulo tính 4.2.4. Nhöõng chaát hoaø tan thuoác nhuoäm. − Nöôùc laø dung moâi chính ñeå hoaø tan thuoác nhuoäm. Tuy nhieân, ñeå taêng ñoä saéc neùt cho maãu in ngöôøi ta coá gaéng söû duïng löôïng nöôùc toái thieåu, phaàn boå sung vaøo ñoù laø hoà. − Chaát trôï taêng ñoä hoaø tan : ure; thiore; dietylen glycol vaø thiodietylen glycol. 4.2.5. Caùc loaïi hoà duøng ñeå in hoa 4.2.5.1 Yeâu caàu cuûa hoà in − Ñaït ñöôïc ñoä saéc neùt cuûa maãu in. − Phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñeàu maøu cuûa maãu in − Khoâng ñöôïc phaûn öùng hoaù hoïc vôùi thuoác nhuoäm vaø caùc hoaù chaát söû duïng. − Khoâng haïn cheá khaû naêng khuyeách taùn cuûa thuoác nhuoäm vaøo xô sôïi. − Khoâng laøm aûnh höôûng ñeán ñoä beàn maøu cuûa thuoác nhuoäm. − Chuaån bò hoà ñôn giaûn. − Deã giaët saïch sau in − Kinh teá vaø giaù caû phuø hôïp − Deã bò phaân giaûi baèng vi sinh trong nöôùc thaûi. − Taïo maøng in toát − Coù ñoä saïch cao ñaëc bieät duøng trong in löôùi quay. Phöông thöùc löïa choïn loaïi hoà laø caên cöù vaøo ñieàu kieän thöïc teá cuûa töøng cô sôû vaø caàn tham khaûo kyõ baûn chaøo haøng cuûa caùc haõng saûn xuaát. Choïn hoà phuø hôïp vôùi lôùp thuoác nhuoäm ñöôïc söû duïng ñeå in hoa. Trang 51
11. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 4.2.5.2 Phaân loaïi hoà in − Hoà töï nhieân. − Hoà bieán tính − Hoà toång hôïp − Hoà nhuõ hoùa ™ Hoà töï nhieân: Nhöõng cacbonhidrat tìm thaáy trong töï nhieân nhö keo gu-a vaø hoï ñaäu locust, daãn xuaát cuûa xenlulo, tinh boät vaø anginat töø rong bieån. Nhöõng loaïi keo naøy hoøa tan vaø phaân taùn trong nöôùc ñeå cho hoà nhôùt. Vieäc cheá hoà töø cacbonhidrat caàn ñaëc bieät caån thaän, cacbonhidrat daïng boät caàn ñöôïc phaân taùn nhanh choùng trong nöôùc tröôùc khi tröông nôû. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc hieän töôïng voùn cuïc trong hoà. Boät hoà caàn ñeå ôû traïng thaùi phaân taùn moät thôøi gian tröôùc khi gia nhieät (neáu caàn thieát, thí duï nhö hoà tinh boät). Hoà sau khi ñöôïc chuaån bò goïi laø hoà nguyeân. Tröôùc khi söû duïng hoà nguyeân phaûi ñöôïc loïc caån thaän. ™ Hoà toång hôïp: Dung dòch polymer toång hôïp. Chaát ñoàng truøng hôïp lieân keát ngang cuûa daãn xuaát axit acrylic vaø este acrylic phaân taùn trong nöôùc nhöng khoâng tan hoaøn toaøn. Boå sung kieàm nhö ammoniac, nhoùm axit cacboxylic seõ phaân ly ñeå taïo thaønh anion cacboxylat vaø polime maïch thaúng gheùt nöôùc do söï naûy sinh cuûa ñieän tích aâm. Polime naøy khoâng tan hoaøn toaøn vì giöõa nhöõng maïch polime coù noái ngang. Tính choáng loang chaûy laø do kích thöôùc cuûa caùc phaân töû polime vaø moät soá löôïng lôùn caùc phaân töû nöôùc giöõ cho beà maët cuûa chuùng sonvat nhoùm cacboxylat. Ammoniac thì maát ñi khi saáy. ™ Hoà nhuõ hoaù: Nhuõ töông cuûa daàu trong nöôùc. Nhöõng nhuõ töông naøy goàm nhöõng gioït daàu nhoû phaân taùn trong nöôùc. Ñieän tích aâm cuûa nhöõng phaân töû nhuõ töông anion thaåm thaáu treân beà maët cuûa nhöõng gioït ngaên caûn chuùng tuï laïi. Trong ngaønh in deät, moät hoà nhuõ töông ñaëc tröng goàm 70% xaêng traéng (saûn phaåm cuûa chöng caát daàu moû ôû 150 - 200 0C) vaø nöôùc. Caû hai thaønh phaàn ñeàu deã boác bay vaø khoâng ñeå laïi taøn dö sau khi saáy. Hoãn hôïp cuûa nhieàu chaát hoà khaùc nhau thöôøng cho loaïi hoà in vôùi ñaëc tính mong muoán. Thí duï, axit polyacrylic nhaïy caûm ñoái vôùi ion kim loaïi coù noàng ñoä cao thöôøng thaáy trong nhieàu thuoàc nhuoäm. Söï töông thích cuûa noù taêng leân neáu troän caùc loaïi hoà khaùc nhau khoâng keát tuûa vôùi caùc anion kim loaïi ña hoùa trò. Hoà nhuõ töông thöôøng ñöôïc troän vôùi hoà cacbonhydrat ñeå cho hoà “baùn nhuõ töông”. Maøng phaim cuûa hoà ñeå laïi sau khi saáy ñaûm baûo thuoác nhuoäm ñaõ ñöôïc in khoâng bò maát tröôùc khi gaén maøu. Hôn nöõa cheá hoà caàn ít xaêng traéng hôn, coâng ñoaïn saáy nhanh hôn, löôïng hoà caàn ít hôn vaø cho keát quaû hieäu suaát maøu cao hôn. Nhieàu nhaø saûn xuaát ñaõ cung caáp nhöõng thaønh phaàn hoà ñöôïc chuaån bò tröôùc. Hoà in thöôøng ñöôïc troän hai thaønh phaàn ñaõ coù saün, thuoác nhuoäm seõ ñöôïc troän vaøo moät trong hai loaïi treân. Trang 52
12. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 4.2.5.3 Tính chaát hoà in Söï löïa choïn caùc chaát laøm hoà khoâng chæ quyeát ñònh ñoä nhôùt cuûa hoà maø coøn quyeát ñònh tôùi moät soá yeáu toá caàn thieát khaùc. Ñoù laø: − Ñoä oån ñònh cuûa hoà, ñaëc bieät khi hoà caàn ñeå tröõ. Söï töông thích cuûa hoà vôùi thuoác nhuoäm vaø hoùa chaát boå sung raát khaéc khe. Caùc polime anion raát hieám khi töông thích vaø saün saøng ñoâng tuï neáu coù thuoác nhuoäm cation hoaëc caùc ion kim loaïi ña hoùa trò coù trong nöôùc cöùng hay hoùa chaát boå sung. Nhoùm hydroxyl trong haàu heát caùc keo cacbohydrat phaûn öùng vôùi thuoác nhuoäm hoaït tính, vì theá chuùng caàn ñöôïc loaïi tröø. Nhieàu loaïi hoà in coù trong töï nhieân laïi laø nguoàn dinh döôõng cho vi khuaån. Boå sung vaøo hoà chaát choáng vi khuaån seõ traùnh ñöôïc tình traïng thoái, vöõa hoà do vi khuaån. − Ñoä dính vaø deõo cuûa maøng phim. Maøng phim cuûa hoà khoâng ñöôïc daây maøu leân löôùi hoaëc truïc in khi in maøu tieáp sau. Ñoä dính vaø deõo cuûa maøng phim phaûi ñaûm baûo coù theå chòu söï va chaïm cô hoïc trong khaâu saáy vaø chöng maø khoâng bong khoûi vaûi. Maøng phim ñaõ coù treân maët vaûi phaûi hoaøn toaøn trong suoát vaø khoâng gaây ñoä cöùng cho vaûi moät caùch quaù möùc. − Hieäu suaát maøu cuûa nhöõng phaàn töû in. Trong coâng ñoaïn gaén maøu, thuoác nhuoäm töø maøng phim cuûa hoà phaûi khuyeách taùn vaøo xô khi noù ñöôïc tröông nôû trong chöng hôi. Quaù trình naøy tuøy thuoäc vaøo hoà in. thuoác nhuoäm phaûi coù it hoaëc khoâng coù aùp löïc ñoái vôùi hoà in ñöôïc duøng. Töø maøng phim moûng, thuoác nhuoäm khuyeách taùn vaøo xô deã daøng hôn. Hieäu suaát maøu cuõng coøn phuï thuoäc vaøo khaû naêng thaåm thaáu cuûa hoà in vaøo trong caáu truùc cuûa vaûi. Ñieàu naøy phaàn naøo quyeát ñònh bôûi ñoä nhôùt cuûa hoà. − Sau khi gaén maøu, hoà dö phaûi ñöôïc taùch ra moät caùch deã daøng. Sau in vieäc taùch boû hoà dö thöøa naøy thöôøng ñöôïc thöïc hieän ôû coâng ñoaïn giaët. − Veà chi phí cho hoà. Phaûi tính tôùi giaù cuûa hoà vaø chi phí in vaø giaët hoà dö sao cho thaáp nhaát. − Taùc ñoäng moâi tröôøng nöôùc thaûi. Hoaù chaát trong nöôùc giaët hoà dö seõ laøm oâ nhieãm nöôùc thaûi. 4.2.6. Caùc hoùa chaát trôï trong in hoa − Chaát giöõ ñoä aåm: tioure, Na2SiO3, vai troø cuûa chuùng laø taêng ñoä haáp thuï nöôùc cho hoà in vaø do ñoù giuùp cho taêng khaû naêng khuyeách taùn thuoác nhuoäm, giaûm thôøi gian chöng haáp. − Chaát khöû : söû duïng trong in lôùp thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan vaø cho in boùc maøu (boùc traéng hay boùc choàng maøu) thöôøng söû duïng kieàm – hidrosunfit vaø formandehyt. Trang 53
13. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Chaát oxy hoaù: söû duïng cho in lôùp thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan baèng caùc chaát oxy hoaù töông töï nhö trong nhuoäm hoaëc caùc chaát rieâng bieät cho in hoa nhö : natri – clorat; amoni vanadat. − Caùc chaát choáng boït : muïc ñích ñeå ngaên ngöøa boït, thöôøng söû duïng caùc daãn xuaát cuûa silicon. − Ngoaøi ra hoà in coù theå chöùa moät soá chaát trôï khaùc nhö : chaát ñeàu maøu, chaát ngaám, chaát oån ñònh hoà, chaát gaén maøu thuoác nhuoäm, chaát taêng hoaëc giaûm aùi löïc thuoác nhuoäm. 4.2.7. Phöông phaùp in hoa Ngaøy nay ngöôøi ta chuû yeáu söû duïng caùc phöông phaùp sau : − In tröïc tieáp. − In phuû. − In ngöøa (döï phoøng). − In boùc hoùa (boùc traéng hoaëc boùc moät phaàn maøu). 4.2.8. Coâng ngheä in hoa 4.2.8.1 In hoa vaûi xenlulo Vaûi tröôùc khi in phaûi ñöôïc chuaån bò toát ôû caùc khaâu tieàn xöû lyù, yeâu caàu chung vaûi tröôùc khi in: − Vaûi ñaõ saïch taïp chaát qua khaâu naáu, taåy. Ñoä thaåm thaáu phaûi ñaûm baûo yeâu caàu. Rieâng vôùi ñoä traéng tuøy thuoäc vaøo maãu hoa ñeå quyeát ñònh ñoä traéng ñeán caáp naøo laø ñaït yeâu caàu. Vôùi nhöõng maãu hoa nhaït, dieän tích vaên hoa nhoû hôn 50% thì phaûi taåy traéng toát. Vôùi nhöõng maãu hoa ñaày neàn hoaëc vaân hoa saãm thì coù theå taåy nheï hoaëc thaäm chí khoâng caàn taåy traéng. − Vaûi phaûi ñuû khoâ, khoå vaûi in phaûi baèng hoaëc roäng hôn khoå vaûi thaønh phaåm töø 1–3cm. Vaûi khoâng ñöôïc leäch canh. Vì theá tröôùc khi in vaûi phaûi ñöôïc gia coâng treân maùy vaêng khoå. − Ñeå ñaûm baûo vaûi oån ñònh khi vaøo maùy in coù theå ñaùnh thaønh cuoän tröôùc khi ñöa vaøo in hoa. − Ñoái vôùi vaûi lanh: caàn löu yù maëc duø haøm löôïng taïp chaát chöùa trong sôïi lanh lôùn hôn trong sôïi boâng nhöng khoâng ñöôïc pheùp taêng löôïng kieàm vì sôïi lanh raát nhaïy vôùi kieàm hôn sôïi boâng. Thoâng thöôøng muoán ñaït ñoä traéng cao ngöôøi ta xöû lyù laëp laïi thaønh nhieàu chu kì theo möùc ñoä ñöôïc kyù hieäu ( ¼; ½; ¾; 4/4). Trong thöïc teá möùc 4/4 laø khoâng tieán haønh vì maát nhieàu thôøi gian vaø giaûm troïng löôïng quaù lôùn. − Ñoái vôùi vaûi töø xô vixco: veà nguyeân taéc xöû lyù tröôùc gaàn gioáng vôùi vaûi boâng, tuy nhieân cuõng löu yù raèng loaïi xô naøy cuõng raát nhaïy vôùi kieàm vaø ñoä beàn öôùt thaáp. Vì vaäy chæ xöû lyù trong moâi tröôøng kieàm nheï vaø chæ taåy traéng nheï. Khoâng duøng phöông phaùp aùp suaát maø chæ neân tieán haønh ôû nhieät ñoä 80 – 1000C, söû duïng Trang 54
14. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Na2CO3 thay xuùt. Neáu duøng NaClO ñeå taåy thì löôïng clo hoaït ñoäng toái ña khoâng quaù 0,3% troïng löôïng vaûi. Neáu duøng H2O2 loaïi 30% thì löôïng söû duïng khoâng quaù 0,85% troïng löôïng vaûi. − Ñoái vôùi vaûi töø tô vixco thöôøng naáu nheï hôn xô vixco (chuû yeáu duøng chaát giaët keát hôïp vôùi kieàm nheï) tieán haønh ôû 800C. Thieát bò söû duïng khoâng ñöôïc pheùp keùo caêng. 4.2.8.1.1 Coâng ngheä in tröïc tieáp Kyõ thuaät in hoa thoâng duïng nhaát laø duøng phöông phaùp in tröïc tieáp maãu hoa leân neàn vaûi traéêng hoaëc vaûi ñaõ ñöôïc nhuoäm maøu. Ñeå in vaûi töø sôïi xenlulo ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc lôùp thuoác nhuoäm sau nay : − Thuoác nhuoäm tröïc tieáp − Thuoác nhuoäm azo khoâng tan − Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan − Thuoác nhuoäm hoaït tính − Thuoác nhuoäm ftalogen − Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân tan. − Thuoác nhuoäm pigment. Sau ñaây laø moät vaøi caùch nhuoäm caùc loaïi thuoác: ™ In baèng thuoác nhuoäm tröïc tieáp Ngaøy nay lôùp thuoác nhuoäm naøy ít ñöôïc söû duïng, maø chuû yeáu ngöôøi ta ñaõ thay theá baèng thuoác nhuoäm hoaït tính. Chæ trong vaøi tröôøng hôïp vaûi töø xô vixco, tô taèm chaát löôïng thaáp, khoâng yeâu caàu ñoä beàn öôùt cao, coù theå löïa choïn moät soá thuoác nhuoäm tröïc tieáp beàn maøu aùnh saùng ñeå in. − Ñôn coâng ngheä hoà in nhö sau: • Thuoác nhuoäm xg • Ure 70–150g • Nöôùc noùng 300–400g • Hoà tragant 500–520g • Na2HPO4 10–20g 1000 g − Gaén maøu thuoác nhuoäm. − Sau khi in – saáy khoâ vaø haáp hôi 40 – 60 phuùt ôû 102 – 104 0C. − Thôøi gian chöng haáp vaûi vixco daøi hôn vaûi boâng moät ít. − Giaët sau : giaët laïnh – giaët xaø phoøng ôû 400C – giuõ nöôùc – haõm maøu ôû 400C baèng hôïp chaát cation. ™ In baèng thuoác nhuoäm azo khoâng tan In lôùp thuoác nhuoäm naøy coù theå ñöôïc tieán haønh theo caùc phöông phaùp sau: − Phöông phaùp hai pha ( vaûi neàn naptol-amin hoaëc muoái oån ñònh) Trang 55
15. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Phöông phaùp moät pha (duøng hoãn hôïp muoái diazo oån ñònh + naptol). Caùc thuoác nhuoäm söû duïng trong phöông phaùp moät pha: rapidogen N, Pologen. − Ñôn coâng ngheä ñeå hoøa tan naptol vaø diazo tieán haønh töông töï nhö trong coâng ngheä nhuoäm. − Phöông phaùp in hai pha: nguyeân lyù phaûn öùng hoaù hoïc cuûa phöông phaùp naøy laø söï keát hôïp cuûa hôïp chaát diazo cuûa amin nhaân thôm (hoaëc hôïp chaát diazo; muoái diazo ñaõ ñöôïc oån ñònh) vôùi caùc chaát naptol (nhaân thôm), phaûn öùng xaûy ra töông töï nhö ñöôïc giôùi thieäu trong coâng ngheä nhuoäm, vì vaäy ñieàu kieän nhieät ñoä ñeå diazo hoaù vaø keát hôïp cuõng tuaân thuû nhö trong nhuoäm. Trong in hoa coù theå ñöôïc tieán haønh nhö sau : ƒ In hoà in chöùa dung dòch diazo hoùa leân neàn vaûi ñaõ ñöôïc xöû lyù naptol. ƒ In hoà in chöùa dung dòch naptol sau ñoù hieän maøu trong beå chöùa dung dòch diazo hoùa. ƒ In hôïp chaát amin vaø axit höõu cô leân neàn vaûi ñaõ ñöôïc xöû lyù naptol + NaNO2 ( diazo hoaù vaø keát hôïp xaûy ra ñoàng thôøi). ƒ In hoà in vaø NaNO2 sau ñoù xöû lyù trong beå chöùa dung dòch amin axit. ƒ In hoà in chöùa dung dòch diazo hoaù leân neàn vaûi ñaõ ñöôïc xöû lyù naptol : ñaây laø phöông phaùp thoâng duïng nhaát. • Vieäc nhuoäm neàn naptol ñöôïc tieán haønh nhö trong nhuoäm theo phöông phaùp lieân tuïc, chæ coù ñieàu laø trong beå nhuoäm khoâng cho formandehyt, vì seõ khoù giaët saïch neàn traéng sau khi in. Vaûi ñöôïc ngaám eùp dung dòch nhuoäm neàn sau ñoù saáy khoâ. Quaù trình diazo hoaù ñöôïc tieán haønh nhö trong nhuoäm lôùp thuoác naøy chæ khaùc laø phaûi ñieàu chænh ñoä ñaëc cuûa hoà cho phuø hôïp vôùi in hoa. pH ñöôïc ñieàu chænh tröôùc luùc söû duïng (ñeå ñaûm baûo cho hoà in ñöôïc beàn). Thöôøng ngöôøi ta söû duïng hoà tinh boät, hoaëc tragant – tinh boät hoaëc tinh boät bieán tính. Khoâng ñöôïc söû duïng hoà in coù tính khöû (thí duï nhö Brit-gum) vì noù seõ laøm phaân huûy dung dòch diazo hoùa, hoaëc dung dòch hoà in sinh nhieàu boït do thieát bò pha cheá hoà taïo ra cuõng aûnh höôûng ñeán ñoä phaân huûy dung dòch diazo hoaù. Vaûi khi sau in – saáy khoâ vaø phaûi ñöôïc giaët saïch naptol coøn dö. Trong thöïc teá nhieàu khi neàn traèng bò hôi oá vaøng(maëc duø ñaõ giaët raát kyõ), trong tröôøng hôïp ñoù cho axit axetic vaøo beå giaët, axit naøy seõ giuùp chuyeån naptolat thaønh naptol (deã giaët saïch) mang maøu nhaït hôn. • In hoà in chöùa dung dòch naptol sau ñoù hieän maøu trong beå chöùa dung dòch diazo hoùa: ôû phöông phaùp naøy ta in hoà in chöùa dung dòch naptol leân neàn vaûi traéng sau ñoù saáy khoâ vaø hieän maøu trong beå chöùa dung dòch amin ñaõ ñöôïc diazo hoùa. Phöông phaùp naøy phuø hôïp khi in vaûi coù maãu hoa nhoû (neàn traéng lôùn) vì nhö vaäy khoâng phaûi maát coâng giaët saïch phaàn naptol ôû neàn traéng. Sau hieän maøu vaûi Trang 56
16. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may qua giai ñoaïn chaïy töï do trong khoâng khí – sau ñoù giaët nöôùc – giaët xaø phoøng. ÔÛ beå giaët ñaàu tieân boå sung 5–10g/l natri bisunfit ñeå loaïi boû dung dòch diazo thöøa. Nhieät ñoä beå giaët duy trì 80–900C. Phöông phaùp in kieåu naøy khoâng söû duïng cho moät soá amin deã daây maøu leân neàn traéng (thí duï amin hoaëc muoái cho maøu xanh nöôùc bieån, maøu ñen). − Phöông phaùp in moät pha : ñeå coá gaéng ñôn giaûn hoaù coâng ngheä in hoa baèng caùc lôùp thuoác nhuoäm azo khoâng tan, ngöôøi ta coá gaéng saûn xuaát nhieàu daïng hôïp chaát diazo oån ñònh vôùi naptol trong moâi tröôøng hoà in kieàm tính (khi in xong vaãn ñang oån ñònh) chæ ñeán giai ñoaïn gaén maøu ôû trong ñieàu kieän moâi tröôøng axit môùi baét ñaàu xaûy ra phaûn öùng keát hôïp vaø luùc ñoù môùi taïo thaønh thuoác nhuoäm azo khoâng tan treân vaûi. Trong söï phaùt trieån ñoù ñöôïc aùp duïng nhieàu nhaát laø daïng thuoác nhuoäm coù teân goïi Rapidogen hieän maøu trong moâi tröôøng axit. Trong quaù trình ñieàu hoà, ngöôøi ta söû duïng theâm hôïp chaát coù khaû naêng giaûi phoùng axit thí duï dimetylamin –hidroclorit hoaëc chaát deã bò boác hôi dietyhidroxyetylamin vaø trong quaù trình phaûn öùng chuùng thay theá phaàn kieàm duøng ñeå hoaø tan thuoác nhuoäm Rapidogen. Caùc chaát naøy trong quaù trình chöng haáp seõ bò boác hôi hoaëc phaân huûy. Baèng caùch ñoù chuùng ñieàu chænh ñöôïc ñieàu kieän thích hôïp cho phaûn öùng keát hôïp xaûy ra. Hoà in thöôøng coù maøu raát nhaït neân khi in raát khoù nhìn maøu vì vaäy ñeå thuaän tieän ngöôøi ta thöôøng cho moät ít thuoác nhuoäm axit, toát nhaát laø cuøng gam maøu vôùi thuoác nhuoäm azo caàn in hoa. Loaïi hoà in nhoùm thuoác nhuoäm naøy ñoä oån ñònh cuõng chæ coù giôùi haïn, thoâng thöôøng chæ ñeå löu ñöôïc khoaûng töø 2 ñeán 12 ngaøy. Maãu ñaõ ñöôïc in, saáy khoâ xong tröôùc khi hieän maøu coù theå ñeå löu kho ñöôïc thôøi gian khaù daøi. Quaù trình hieän maøu coù theå ñöôïc tieán haønh theo caùc giaûi phaùp sau : • Chöng haáp ôû 102–1040C, thôøi gian 5 – 10 phuùt trong ñieàu kieän moâi tröôøng trung tính. • Chöng haáp trong ñieàu kieän axit ôû 1000C, thôøi gian 3 – 5 phuùt (yeâu caàu hoøm chöng chòu ñöôïc ñieàu kieän axit) • Hieän maøu trong beå axit ôû nhieät ñoä 70–90 0C thôøi gian 10–30 giaây). Phöông phaùp naøy chæ phuø hôïp vôùi moät soá thuoác nhuoäm vaø noùi chung cho keát quaû ôû möùc trung bình. • Gia nhieät baèng khoâng khí noùng ôû 140 – 160 0C thôøi gian 3–5 phuùt. Sau khi hieän maøu xong vaûi ñöôïc giaët laïnh – giaët noùng – xaø phoøng – giaët laïnh – saáy. ™ In baèng thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan Trang 57
17. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan laø lôùp thuoác nhuoäm khoâng tan trong nöôùc, nhôø taùc duïng kieàm khöû ñöôïc chuyeån veà daïng leuco hoøa tan coù khaû naêng khuyeách taùn vaøo xô sôïi, sau ñoù ñöôïc oxy hoùa trôû laïi daïng khoâng tan ban ñaàu. Ñoä töôi saùng vaø ñoä beàn maøu coù aûnh höôûng bôûi quaù trình giaët sau ñaëc bieät laø giaët xaø phoøng. Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan thích hôïp cho in hoa nhieàu maët haøng, ñaëc bieät nhöõng maët haøng coù yeâu caàu ñoä beàn maøu cao. Ñeå in tröïc tieáp lôùp thuoác nhuoäm naøy ta coù theå söû duïng hai phöông phaùp sau : • Phöông phaùp in moät pha( trong hoà in chöùa caû kieàm vaø chaát khöû) • Phöông phaùp in hai pha (trong hoà in khoâng chöùa kieàm vaø chaát khöû maø maãu in seõ ngaám eùp dung dòch kieàm khöû tröôùc luùc vaøo chöng haáp). 4.3 XU HÖÔÙNG COÂNG NGHEÄ MÔÙI TRONG IN HOA Cuøng vôùi coâng ngheä nhuoäm, coâng ngheä in hoa ngaøy caøng phaùt trieån. Trong xu höôùng coâng ngheä môùi thöïc chaát ngöôøi ta taïo ra ñöôïc caùc thieát bò in hieän ñaïi ( thí duï in phun) caùc hoà in thuaän tieân cho vieäc chuaån bò vaø söû duïng veà baûn chaát coângngheä hoaù hoïc thì vaãn khoâng coù gì thay ñoåi. Vì vaäy ngöôøi caùn boä kyõ thuaät coâng ngheä caàn naém chaéc nguyeân lyù, coøn thieát bò coâng ngheä tuyø theo ñieàu kieän khaû naêng thöïc teá cuûa töøng cô sôû ñeå coù ñònh höôùng trang bò cho phuø hôïp Giôùi thieäu In phun laø coâng ngheä kyõ thuaät soá ñöôïc söû duïng cho ngaønh deät. So vôùi phöôngphaùp in vaûi coå truyeàn coâng ngheä naøy coù caùc öu ñieåm sau: - Laø coâng ngheä khoâng va chaïm, cho pheùp phun caùc gioït möïc nhoû leân vaät lieäu taïi vò trí chính xaùc - Khoâng haïn cheá veà soá maãu - Khoâng caàn chuaån bò löôùi - Giaûm haøng pheá phaåm, tieát kieäm vaät lieäu in - Giaûm kho löu tröõ nguyeân lieäu - Giaûm chi phí lao ñoäng Ngöôïc laïi cuõng coù moät vaøi haïn cheá ñoù laø vieäc in loâ haøng lôùn coøn gaëp nhieàu khoù khaên vaø trong moät soá tröôøng hôïp yeâu caàu ñoä beàn maøu cao, nhaát laø ñoä beàn maøu aùnh saùng vaø thôøi tieát thì chöa ñaùp öùng Phöông phaùp taïo maãu Caùc hoa vaên ñöôïc ñònh daïng baèng kyõ thuaät soá theo ba phöông phaùp sau : Queùt caùc thieát keá hoa vaên ( maãu goác) baèng maùy queùt. Taïo ra caùc hoa vaên baèng thieát keá phaàn meàm maùy tính, thí duï, baèng CAD vaø kyõ thuaät soá. Ñònh daïng tröïc tieáp hình kyõ thuaät, thí duï, baét giöõ hình aûnh tröïc tieáp töø camera kyõ thuaät soá. Trang 58
18. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Coâng ngheä in phun Maùy in phun thöôøng ñöôïc trang bò töø moät ñaàu in phun trôû leân tuyø theo yeâu caàu. Caùc ñaàu in naøy taïo ra caùc gioït möïc nhoû kích thöôùc micro vaø höôùng chuùng tôùi ñích. Hieän taïi coù 3 coâng ngheä ñaàu in phun chính: - Gioït theo yeâu caàu - Ngaét quaõng hay coøn goïi laø ñieän tónh - Lieân tuïc Moãi loaïi thieát bò ñöôïc caùc nhaø sx lieân tuïc caûi tieán cho ra nhieàu loaïi, moãi loaïi ñeàu coù öu vaø caùc haïn cheá khaùc nhau Möïc in ( hoà in) Möïc in phun goàm pigment hoaëc thuoác nhuoän (phuï thuoäc vaät lieäu caàn in caàn ñöôïc nghieàn mòn vaø loïc tôùi dung sai mòn hôn nhieàu so vôùi duøng cho in löôùi hoaëc in truïc coå truyeàn. Yeâu caàu möïc in phun phaûi ñaït. - Ñoä nhôùt chính xaùc theo yeâu caàu - Söùc caêng beà maët oån ñònh - Tính daãn ñieän xaùc ñònh - Tính oån ñònh lyù hoaù - Ñoä pH theo yeâu caàu - Khoâng boït Veà nguyeân taéc möïc in ñöôïc saûn xuaát töø nhöõng thuoác nhuoäm loaïi naøo laø phuï thuoäc laïoi vaûi caàøn in. ñeå ñaùp öùng yeâu caàu in phun caùc nhaø cheá taïo thuoác nhuoäm ñaõ cho ra nhöõng nhoùm daønh rieân, thí duï: - Thuoác nhuoäm phaân taùn Terasil DI - Thuoác nhuoäm hoaït tính Cibacron MI Ngaøy nay möïc in pigment ñang ñöôïc öa chuoäng vaø caùc nhaø saûn xuaát ñang nghieân cöùu loaïi möïc pigment in phun duøng cho taát caû caùc loaïi vaät lieäu. 4.4 COÂNG NGHEÄ XÖÛ LYÙ HOAØN TAÁT SAÛN PHAÅM DEÄT MAY 4.4.1 Hoaøn taát hoaù hoïc vaät lieäu deät Coù theå phaân loaïi caùc coâng ngheä hoaøn taát hoaù hoïc thaønh 4 nhoùm chính: − Caùc coâng ngheä xöû lyù beàn khi söû duïng: choáng nhaøu, choáng xoå loâng vaûi len, deã giaët, choáng baùm baån − Caùc coâng ngheä xöû lyù baûo veä: xöû lyù kî nöôùc, xöû lyù laøm chaäm chaùy, choáng tia töû ngoaïi, xöû lyù choáng tónh ñieän, choáng voùn cuïc − Caùc coâng ngheä xöû lyù laøm ñeïp: laøm meàm, giaët maøi, xöû lyù toaï tieáng keâu soät soaït cho tô taèm, laøm naëng tô, − Xöû lyù traùng phuû, caùn traùng. Trang 59
19. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Caùc coâng ngheä xöû lyù hoaù hoïc vaûi thöôøng laø quaù trình xöû lyù lieân tuïc: vaûi ñöôïc ngaám eùp dung dòch hoaøn taát, tieáp ñoù ñöôïc saáy – xöû nhieät treân maùy saáy vaêng 4.4.2 Xöû lyù hoaøn taát choáng nhaøu Choáng nhaøu laø khaû naêng cuûa vaät lieäu deät haïn cheá hoaëc phuïc hoài laïi caùc neáp nhaøu xuaát hieän trong quaù trình gia coâng hoaëc söû duïng chuùng. Caùc vaät lieäu deät deã chaêm soùc coù khaû naêng hoài phuïc nhaát ñònh vôùi söï thay ñoåi caáu truùc vaø hình daïng trong quaù trình gia coâng, giaët, söû duïng vaø deã laø phaúng. Quaù trình ñònh hình nhieät taïo cho caùc saûn phaåm deät töø xô toång hôïp coù khaû naêng khaùng nhaøu cao. Caùc saûn phaåm deät töø xô thieân nhieân (tröø xô len vaø cao su) raát deã nhaên, nhaøu trong quaù trình söû duïng. Vì vaäy, xöû lyù hoùa hoïc hoaøn taát choáng nhaøu vaät lieäu deät phaàn lôùn aùp duïng cho caùc saûn phaåm deät xô xelulo, tô taèm. Cuøng vôùi vieäc nghieân cöùu môû roäng vieäc söû duïng caùc chaát choáng nhaøu môùi, caùc loaïi xuùc taùc vaø caùc chaát trôï khaùc trong coâng ngheä hoaøn taát choáng nhaøu; caùc coâng ngheä xöû lyù choáng nhaøu cuõng phaùt trieån raát nhanh cho caùc saûn phaåm deät khaùc nhau nhö vaûi, quaàn aùo. Caùc phöông phaùp öùng duïng coâng ngheä choáng nhaøu cuõng ña daïng: phöông phaùp ngaám eùp, saáy, xöû lyù nhieät ñeå taïo lieân keát ngang ôû daïng vaûi; phöông phaùp ngaám eùp dung dòch nhöïa, saáy, may quaàn aùo, taïo neáp vaø xöû lyù nhieät ñeå taïo lieân keát ngang, hoaëc xöû lyù choáng nhaøu theo phöông phaùp giaùn ñoaïn cho caùc saûn phaåm may maëc rieâng bieät. 4.4.3 Coâng ngheä giaët taåy Coâng ngheä naøy chuû yeáu aùp duïng cho vaûi denim (vaûi jean) coâng ngheä naøy ngöôøi ta söû duïng chaát oxy hoaù, natri, hypoclorit (nöôùc Javen) hoaëc kali, thuoác tím laøm taùc nhaân taåy. Trong quaù trình giaët taåy coù theå söû duïng hoaëc khoâng söû duïng ñaù boït tuøy theo yeâu caàu cuûa maët haøng. Möùc ñoä thay ñoåi aùnh maøu phuï thuoäc vaøo chuûng loaïi vaø noàng ñoä chaát oxy hoaù söû duïng, phuï thuoäc nhieät ñoä taåy, thôøi gian taåy, dung dòch giaët. Coâng ngheä sau khi giaët taåy xong nhaát thieát phaûi qua coâng ñoaïn khöû clo coøn dö laïi treân saûn phaåm baèng caùch duøng bisunphit hoaëc giaët sau vôùi oxy giaø. Neáu khoâng saûn phaåm seõ bò oá vaøng vaø giaûm ñoä beàn bôûi taùc duïng cuûa Clo. Ñeå ñaûm baûo saûn phaåm giaët taåy xong coù maøu saéc ñoàng ñeàu thì saûn phaåm ñöa vaøo giaët taåy ñöôïc phaân loaïi caån thaän theo loâ (caùc saûn phaåm ñaàu vaøo coù maøu khaùc nhau thì chaéc chaén ñaàu ra cuõng coù maøu khaùc nhau). 4.4.4 Xöû lyù hoaøn taát choáng tia töû ngoaïi cho vaûi boâng Vaûi töø sôïi boâng coù raát nhieàu öu ñieåm: caûm giaùc meàm maïi, deã chòu, coù ñoä huùt aåm, huùt nöôùc toát, caùch nhieät toát, deã giaët caùc veát baån, coù ñoä beàn ñöùt cao, khaû naêng khaùng kieàm toát. Trang 60
20. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Tuy nhieân baûn thaân xô sôïi boâng cuõng khoâng ít nhöôïc ñieåm: ñoä co cao, khaû naêng choáng nhaøu keùm, khaû naêng chaùy nhanh, deã bò naám moác vaø vi khuaån xaâm nhaäp trong ñieàu kieän toái vaø aåm thaáp, giaûm ñoä beàn ñöùt vaø bò vaøng khi ñeå laâu döôùi aùnh naéng maët trôøi, ñoä giaõn thaáp, khaû naêng khaùng axit keùm, khaû naêng choáng laïi tia töû ngoaïi thaáp. Vieäc xöû lyù hoaøn taát coù nghóa laø hieäu chænh moät trong nhöõng tính chaát ñöôïc goïi laø nhöôïc ñieåm noùi treân (tuyø theo töøng coâng ngheä xöû lyù) ñeå naâng tính öu vieät cuûa vaûi töø xô sôïi boâng. Caùc coâng ngheä xöû hoaøn taát thoâng duïng vaûi boâng noùi chung ñöôïc raát nhieàu nhaø kyõ thuaät quan taâm vaø ñaõ ñang tieán haønh coù hieäu quaû rieâng veà xöû lyù choáng tia töû ngoaïi thì gaàn ñaây môùi ñöôïc ñeà caäp, ôû Vieät Nam hoaøn toaøn chöa tieán haønh. 4.4.5 Xöû lyù choáng vi khuaån cho vaûi vaø quaàn aùo Vaûi vaø quaàn aùo maëc haøng ngaøy laø moâi tröôøng soáng lyù töôûng cho nhieàu loaïi vi sinh vaät, ví duï: Pathogenic vaø ñaëc bieät vi khuaån sinh muøi khoù chòu, caùc loaïi vi khuaån naøy thöôøng laøm haïi ñeán saûn phaåm vaø nhaát laø gaây muøi khoù chòu cho vaûi nôi chuùng truù nguï. Chính vì theá maø xöû lyù choáng caùc vi khuaån laø vieäc laøm caàn thieát. Veà nguyeân taéc, caùc loaïi vi sinh vaät ñoù thöôøng soáng nhôø vaøo thöùc aên vaø teá baøo cheát töø da ngöôøi, vì vaäy ngöôøi ta xöû lyù moät hôïp chaát hoaù hoïc leân vaûi coù taùc duïng loaïi boû caùc teá baøo cheát cuûa da (phaù huyû chuùng) laøm cho vi sinh vaät khoâng coøn nguoàn soáng vaø seõ bò tieâu dieät. Trang 61
21. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may CHÖÔNG 5 LÖÏA CHOÏN VAÛI CHO TRANG PHUÏC VAØ PHÖÔNG PHAÙP NHAÄN BIEÁT, BAÛO QUAÛN HAØNG MAY MAËC 5.1. LÖÏA CHOÏN VAÛI CHO TRANG PHUÏC 5.1.1 Chöùc naêng cô baûn cuûa trang phuïc Trang phuïc coù hai chöùc naêng cô baûn laø: − Chöùc naêng baûo veä: haøng ngaøy, moâi tröôøng chung quanh coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï hoaït ñoäng cuûa coâ theå con ngöôøi. Nhôø trang phuïc maø quanh cô theå hình thaønh neân moät lôùp “voû boïc” baûo veä cô theå. − Chöùc naêng thaåm myõ: chính vì trang phuïc laø lôùp “voû boïc” beân ngoaøi cô theå neân chuùng taïo neân veû beà ngoaøi cuûa con ngöôøi. Vì vaäy ngheä thuaät trang trí trang phuïc ñoùng vai troø raát lôùn tron taïo daùng sao cho trang phuïc coù theå vöøa toân vinh nhöõng neùt ñeïp vöøa che daáu nhöõng khuyeát taät cuûa cô theå. 5.1.2 Phaân loaïi trang phuïc Trang phuïc coù raát nhieàu loaïi, ña daïng vaø phong phuù. Ñeå deã khaùi quaùt, coù theå phaân loaïi trang phuïc nhö sau: 5.1.2.1 Phaân loaïi theo giôùi tính vaø löùa tuoåi : − Trang phuïc nam − Trang phuïc nöõ − Trang phuïc treû em Trang phuïc nam, nöõ laïi ñöôïc chia thaønh trang phuïc cho thanh nieân, trung nieân vaø cho ngöôøi lôùn tuoåi. Trang phuïc treû em cuõng ñöôïc chia theo töøng ñoái töôïng nhö treû sô sinh, treû nhaø treû vaø maãu giaùo, hoïc sinh Trung hoïc cô sôû, Trung hoïc phoå thoâng. Sôû dó trang phuïc ñöôïc phaân loaïi theo caùc ñoái töôïng treân vì moãi nhoùm ngöôøi coù nhöõng ñaëc ñieåm veà tyû leä, taâm sinh lyù khaùc nhau. − Trang phuïc treû em: chaát lieäu ñeïp, maøu saùng. − Trang phuïc nam nöõ: chaát lieäu ña daïng, kieåu daùng theo moát − Trang phuïc ngöôøi giaø: chaát lieäu vaûi meàm maïi, deã huùt aåm, maøu saéc trang nhaõ, keùm töôi. 5.1.2.2 Phaân loaïi theo muøa khí haäu : Do moãi muøa coù ñaëc ñieåm rieâng veà khí haäu, thôøi tieát neân quaàn aùo maëc phaûi thích hôïp vôùi moãi muøa khí haäu trong naêm.coù theå chia ra: − Trang phuïc muøa heø. − Trang phuïc muøa ñoâng. − Trang phuïc muøa xuaân vaø thu. Trang 62
22. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Vieäc choïn y phuïc phuø hôïp vôùi khí haäu vaø thôøi tieát khoâng nhöõng taïo caûm giaùc deã chòu, thoaûi maùi maø coøn ñaûm baûo söùc khoeû trong quaù trình laøm vieäc vaø nghæ ngôi, theå hieän con ngöôøi coù vaên hoaù, lòch söï. 5.1.2.3 Phaân loaïi theo coâng duïng − Trang phuïc maëc loùt: laø nhöõng höù maëc saùt cô theå. − Trang phuïc maëc thöôøng laø nhöõng thöù maëc ngoaøi quaàn aùo loùt nhö aùo chemise, quaàn aâu, vaùy − Trang phuïc khoaùc ngoaøi quaàn aùo maëc thöôøng nhö: aùo vest, aùo blouson, aùo manteau, complet 5.1.2.4 Phaân loaïi theo chöùc naêng xaõ hoäi − Trang phuïc maëc thöôøng ngaøy: laø nhöõng quaàn aùo ñöôïc duøng thöôøng xuyeân trong sinh hoaït, lao ñoäng vaø hoïc taäp haèng ngaøy. Loaïi naøy coù kieåu daùng raát ña daïng, phong phuù. − Trang phuïc maëc trong caùc dòp leã hoäi: bao goàm caùc trang phuïc truyeàn thoáng, kieåu daùng ñeïp, trang troïng tuøy theo tính chaát cuûa leã hoäi. − Trang phuïc lao ñoäng saûn xuaát: thöøông laø boä baûo hoä lao ñoäng cho coâng nhaân hoaëc caùc quaàn aùo rieâng cho töøng ngaønh. − Trang phuïc ñoàng phuïc: kieåu maëc thoáng nhaát, baét buoäc cho moïi thaønh vieân cuûa moät taäp theå nhaát ñònh, khoâng tröïc tieáp lao ñoäng saûn xuaát, nhö ñoàng phuïc cuûa quaân nhaân (quaân phuïc), ñoàng phuïc cuûa hoïc sinh − Trang phuïc theå duïc, theå thao. − Trang phuïc bieåu dieãn ngheä thuaät: laø nhöõng loaïi quaàn aùo ñaëc bieät, daønh rieâng cho caùc ngheä só khi bieåu dieãn. 5.1.3 Löïa choïn vaûi cho trang phuïc Ñeå ñaûm baûo giaù trò söû duïng vaø giaù trò thaåm myõ cuûa trang phuïc, caàn phaûi choïn vaûi phuø hôïp vôùi chöùc naêng vaø kieåu daùng moát cuûa töøng loaïi trang phuïc, phuø hôïp vôùi voùc daùng vaø löùa tuoåi cuûa ngöôøi maëc. 5.1.3.1 Löïa choïn vaûi vaø trang phuïc theo chöùc naêng vaø kieåu moát ™ Trang phuïc loùt Quaàn aùo loùt ñöôïc maëc saùt vaøo ngöôøi, coù nhieäm vuï giöõ veä sinh thaân theå, laøm cho con ngöôøi hoaït ñoäng deã daøng. Vaûi ñeå may quaàn aùo loùt neân choïn haøng deät kim moûng baèng sôïi cotton meàm maïi, coù ñoä huùt aåm cao, ñoä ñaøn hoài cao, ñeå luoân oâm saùt vaøo cô theå maø vaãn thoaùng vaø hôïp veä sinh. Maëc quaàn aùo loùt vöøa vaën, hôïp lyù coøn taïo daùng laøm toân veû ñeïp cuûa con ngöôøi vaø cuûa quaàn aùo maëc ngoaøi. ™ Trang phuïc maëc thöôøng ngaøy Tuøy theo ñieàu kieän kinh teá cuûa töøng gia ñình, taäp quaùn cuûa ñòa phöông maø choïn kieåu moát, chaát lieäu vaø maøu saéc cuûa vaûi cho phuø hôïp, thoaûi maùi, thuaän tieän Trang 63
23. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may trong moïi sinh hoaït, lao ñoäng hoïc taäp, vui chôi ñoàng thôøi vaãn laøm toân veû ñeïp cuûa ngöôøi maëc. ™ Trang phuïc maëc ngoaøi Quaàn aùo khoaùc ngoaøi maëc aám caàn phaûi choïn loaïi vaûi maøu saãm, daøy, xoáp, coù khaû naêng giöõ nhieät toát nhö len, daï, vaûi pha len, vaûi deät kim daøy, vaûi giaû da, da ñeå maëc vaøo muøa ñoâng. Caùc loaïi aùo khoaùc nheï, söû duïng vaøo muøa xuaân – thu ñeå taêng veû ñeïp, lòch söï, vaø hôïp vôùi thôøi tieát neân choïn loaïi vaûi toát coù maøu saùng. ™ Trang phuïc baûo hoä lao ñoäng Ñoái vôùi moät soá ngaønh ngheà, ngöôøi lao ñoäng phaûi laøm vieäc ôû moâi tröôøng khoâng thuaän lôïi: naéng, gioù, möa, buïi baëm; vi truøng, beänh taät; daàu môõ, chaát ñoäc haïi Vì vaäy phaûi coù trang phuïc baûo hoä lao ñoäng. Tuøy theo ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa töøng ngaønh ngheà maø choïn loaïi vaûi, maøu saéc may trang phuïc baûo hoä lao ñoäng ñeå ngöôøi lao ñoäng vöøa ñöôïc baûo veä, traùnh caùc taùc haïi cuûa moâi tröôøng, vöøa coù theå laøm vieäc moät caùch deã daøng thuaän tieän. Do ñoù, quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng thöøông ñöôïc may roâng raõi, kieåu may ñôn giaûn. Ví duï: − Coâng nhaân laøm caàu ñöôøng, coâng nhaân cô khí, ñieän, coâng nhaân caùc ngaønh khai thaùc, v.v caàn quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng may baèng vaûi thoâ daøy, coù ñoä beàn cao, deã thoaùt moà hoâi nhö vaûi kaki, vaûi phin daøy, vaûi cotton deät sôïi boâng coù maøu saãm. − Nhaân vieân caùc ngaønh y, döôïc, nhaân vieân laøm vieäc trong caùc phoøng thí nghieäm maëc aùo blouse, ñoäi muõ, mang khaåu trang may baèng nhöõng loaïi vaûi ít maøu, huùt aåm nhö vaûi phin, vaûi kateâ maøu traéng, xanh laù caây saãm, xanh da trôøi, hoàng ™ Trang phuïc theå thao Quaàn aùo theå thao coù nhieàu loaïi, tuyø theo töøng moân theå thao vôùi chaát lieäu, maøu saéc, kieåu caùch voâ cuøng phong phuù. Ví duï: − Vaän ñoäng vieân vôi loäi, theå duïc töïc do caàn maëc quaàn aùo may vöøa saùt, oâm khít vaøo ngöôøi ñeå traùnh bò vöôùng khi luyeän taäp, thi ñaáu. Do ñoù neân choïn caùc loaïi haøng vaûi deät kim, coù ñoä co giaõn toát, maøu saéc röïc rôõ. − Quaàn aùo cho vaän ñoäng vieân boùng ñaù laïi caàn may roäng ñeå taïo söï thoaûi maùi, caáht vaûi thoaùng, thaám moà hoâi, coù ñoä co giaõn toát. ™ Trang phuïc leã hoäi, leã taân Ngaøy nay trang phuïc leã hoäi, leã taân raát phong phuù vaø ñoäc ñaùo. Coù theå söû duïng caùc loaïi vaûi cao caáp moûng, vaûi daøy, vaûi ruõ, vaûi ñöùng, vaûi aùnh baïc v.v caét kheùo, theå hieän roõ tính trang troïng, lòch söï. Trang 64
24. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Leã hoäi truyeàn thoáng: Vieät nam coù nhieàu daân toäc sinh soáng, moãi daân toäc ñeàu coù ngaøy leã hoäi truyeàn thoáng. Trong ngaøy nay, ngöôøi daân maëc nhöõng boä trang phuïc daân toäc tieâu bieåu cho daân toäc mình, hoaëc trang phuïc truyeàn thoáng cuûa moät vuøng. − Trang phuïc ngaøy leã teát, cöôùi hoûi, daï hoäi • Nam giôùi: maëc complet may baèng caùc loaïi vaûi hôi daøy, ít nhaøu ñeå theå hieän söï trang troïng, hoaëc boä aùo daøi daân toäc baèng vaûi luïa maøu saäm. • Nöõ giôùi: maëc boä aùo daøi daân toäc may baèng nhöõng haøng vaûi luïa moûng, nheï, meàm nhöng khoâng nhuõn, khoâng quaù moûng nhö luïa tô taèm, mouselin, nhung the hoaëc maëc nhöõng boä vaùy may baèng nhöõng loaïi vaûi coù tính chaát, ñoä daøy, moûng, maøu saéc phuø hôïp. − Y phuïc leã taân (leã phuïc): Leã phuïc laø loaïi trang phuïc ñöôïc maëc trong caùc buoåi leã, caùc cuoäc hoïp troïng theå, caùc buoåi tieáp khaùch nöôùc ngoaøi. Leã phuïc ñöôïc may baèng nhöõng loaïi vaûi quyù, ñeïp, kieåu daùng kín ñaùo, theå hieän roõ tính trang troïng, lòch söï. − Chính phuû ñaõ quy ñònh leã phuïc Nhaø nöôùc ñöôïc aùp duïng trong caû nöôùc theo ñuùng theå thöùc leã taân nhö sau: • Ñoái vôùi nam giôùi: ƒ Muøa noùng: maëc boä complet vaûi moûng, hoaëc boä quaàn aùo chemise (daøi tay hoaëc ngaén tay); thaét cravate. ƒ Muøa laïnh: maëc boä complet baèng vaûi daøy. • Ñoái vôùi nöõ giôùi: ƒ Muøa noùng: maëc boä quaàn aùo daøi truyeàn thoáng hoaëc boä complet (aùo vôùi quaàn hoaëc vôùi vaùy) baèng vaûi moûng. ƒ Muøa laïnh: maëc boä quaàn aùo daøi truyeàn thoáng hoaëc boä complet (aùo vôùi quaàn hoaëc vôùi vaùy ) baèng vaûi daøy. ƒ Coâng chöùc, vieân chöùc laø ngöôøi daân toäc thieåu soá coù theå söû duïng saéc phuïc tieâu bieåu cuûa daân toäc mình. ƒ Coâng chöùc, vieân chöùc laø ngöôøi thuoäc caùc ngaønh coù leã phuïc rieâng nhö quaân ñoäi, coâng an, haûi quan, thueá vuï v.v coù theå söû duïng leå phcuï rieâng cuûa ngaønh. 5.1.3.2 Choïn löïa vaûi vaø trang phuïc theo voùc daùng cô theå Trang phuïc chæ toân theâm veû ñeïp vaø che daáu daáu ñöôïc nhöõng khuyeát ñieåm cuûa cô theå khi coù söï caân ñoái haøi hoøa giöõa caùc ñöôøng neùt, chi tieát, maøu saéc vôùi voùc daùng ngöôøi maëc. Voùc daùng cuûa con ngöôøi raát ña daïng, caên cöù vaøo hình daùng vaø tæ leä cuûa vai, hoâng, ngöïc, löng (ñoái vôùi nam giôùi), ñoä daøi cuûa coå, chieàu roäng cuûa cuûa vai, ñoä lôùn Trang 65
25. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may cuûa baép chaân v.v ( ñoái vôùi nöõ giôùi), ngöôøi ta chia daùng ngöôøi cuûa nam giôùi ra laøm 4 nhoùm lôùn vaø chia daùng nöõ ra laøm 3 nhoùm lôùn. 5.1.3.2.1 Ñoái vôùi nam giôùi ( Hình 18) ™ Daùng ngöôøi hình tam giaùc: coù vai roäng, hoâng vaø söôøn heïp, thöôøng ñöôïc coi laø daùng ngöôøi ñeïp nhaát. − Neân maëc aùo quaàn may vöøa ngöôøi, töø chaát vaûi cöùng ñeå giöõ ñöôïc ñöôøng cong cuûa cô theå. − Khoâng neân maëc quaàn aùo mau töø chaát vaûi meàm, hoaëc aùo roäng seõ che laáp daùng ngöôøi, laøm ngöôøi “ xaáu ñi”. Cuõng khoâng neân duøng aùo coù may ñeäm vai quaù daøy, vai seõ to ngang, taïo caûm giaùc “ ngöôøi maùy” hoaëc “ ngöôøi chæ coø cô baép”. ™ Daùng ngöôøi hình chöõ nhaät: laø daùng ngöôøi ñeàu ñaën giöõa hai vai vaø hoâng. − Coù theå choïn trang phuïc moät caùch deã daøng vì daùng ngöôøi caân ñoái phuø hôïp vôùi taát caû caùc loaïi trang phuïc daønh cho nam giôùi hieän nay. − Neáu ngöôøi hôi thaáp thì khoâng neân maëc quaàn roäng coù nhieàu ply vaø aùo vaûi keû soïc ngang vì seõ taïo caûm giaùc thaáo ñi. ™ Daùng ngöôøi hình quaû tröùng : coù vai heïp, xuoâi, hoâng roäng hôn vai. − Neân choïn aùo may hôi roäng, coù ñeäm vai daøy ñeå taïo caûm giaùc vai vuoâng, quaàn may vöøa vôùi ngöôøi ñeå taïo daùng veû caân ñoái hôn. − Neân choïn loaïi vaûi chemise coå meàm, toát nhaát laø coå baèng trong trang phuïc thöôøng ngaøy. ™ Daùng ngöôøi hình troøn: coù vai troøn, ngöïc roängvaø buïng to, ngöôøi hôi beùo hoaëc quaù beùo, thöôøng laø daùng ngöôøi lôùn tuoåi hoaëc trung nieân. − Neân choïn loaïi trang phuïc roäng, may vöøa ngöôøi. − Neân choïn maëc quaàn coù maøu saãm, aùo vaûi keû soïc nhoû theo chieàu doïc ñeå taïo caûm giaùc gaày ñi, phaàn vai coù veû roäng hôn. 5.1.3.2.2 Ñoái vôùi nöõ giôùi ( Hình 19) ™ Daùng ngöôøi trung bình : laø daùng ngöôøi lyù töôûng, coù vai vaø hoâng caân ñoái, ñöôøng eo roõ vôùi chæ soá voøng ngöïc, voøng eo, voøng moâng chuaån theo côõ trung bình. − Phuï nöõ coù daùng ngöôøi naøy coù theå maëc ñöôïc nhieàu kieåu trang phuïc. ™ Daùng ngöôøi coù vai roäng: − Neáu ngöôøi maûnh khaûnh, coù chieàu cao trung bình, coù theå maëc haàu heát caùc kieåu trang phuïc. − Neáu ngöôøi ñaày ñaën neân choïn nhöõng kieåu trang phuïc coù neùt thaúng ñeå taïo daùng thanh maûnh hôn: vaûi keû soïc ñöùng, caùc kieåu aùo vaùy chaân phöông, khoâng quaù caàu kyø. Trang 66
26. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may ™ Daùng ngöôøi coù hình muõi nhoïn: coù vai roäng, ngöïc ñaày, hoâng heïp (to ôû phía treân, nhoû ôû phía döôùi). − Ñaây laø daùng ngöôøi khoâng caân ñoái, caàn choïn nhöõng kieåu trang phuïc laøm giaûm toái thieåu phaàn treân vaø nhaán maïnh phaàn hoâng. − Neân choïn maëc nhöõng kieåu aùo vaùy coù ñöôøng caét hoaëc xeáp neáp thaúng ñöùng, hoaëc khoâng ñoái xöùng. Traùnh maëc aùo oâm, oáng tay quaù ngaén (seõ ñeå loä phaàn baép tay to), vaûi coù hoa vaên to, maøu saéc saëc sôõ. Ngoaøi ra coøn coù nhöõng khieám khuyeát khaùc cuûa cô theå maø ta coù theå che daáu baèng trang phuïc: ™ Ngöôøi quaù thaáp : caàn choïn loaïi vaûi, maøu saéc vaø kieåu daùng gaây caûm giaùc cao leân. − Neân söû duïng haøng vaûi meàm moûng, vaûi keû soïc, coù hoa nhoû. Choïn kieåu aùo coù ñöôøng neáp doïc, thaân ruõ, daùng oâm, khoâng roäng. − Traùnh caùc haøng vaûi thoâ cöùng, daøy, hoa to, soïc ngang, oâ vuoâng to, kieåu trang trí röôøm raø, coø nhieàu beøo duùn vì seõ gaây caûm giaùc thaáp ñi. ™ Ngöôøi quaù cao: caàn choïn loaïi vaûi coù maøu saéc vaø kieåu daùng gaây caûm giaùc “ñôõ cao” vaø “maäp ra”: − Neân choïn loaïi vaûi “ñöùng” khoâng ruõ, daøy daën; maøu saùng nhö caø pheâ söõa, hoàng, vaøng ngaø hoaëc vaûi hoa to, keû oâ vuoâng hoaëc soïc ngang. Quaàn aùo neân choïn khaùc maøu nhau. − Traùnh söû duïng haøng vaûi meàm nhuõn nhö: thun, lanh, may kieåu boù saùt ngöôøi; vaûi maøu toái nhö ñen, tím, naâu , hoa nhoû, keû soïc ñöùng vì seõ gaây caûm giaùc “cao theâm”. ™ Ngöôøi quaù beùo: − Neân duøng chaát lieäu vaûi meàm, mòn, taïo ra daùng nheï nhaøng uyeån chuyeån; kieåu may vöøa vaën ôû phaàn ngöïc, thoaûi maùi ôû phaàn eo, maøu saãm hoaëc maøu trung giang nhö : caø pheâ söõa, xanh lam, xanh coå vòt − Traùnh quaàn aùo deät kim, boù saùt nguôøi, kieåu aùo thuïng roäng; maøu vaûi nhaït, hoa vaên to, vaûi boùng, maøu saùng choùi seõ gaây caûm giaùc “beùo theâm”. ™ Ngöôøi quaù gaày : − Neân maëc kieåu aùo roäng, coù xeáp plis hoaëc duùn; haøng vaûi daøy, cöùng, xoáp, hoa to, maøu saùng, keû soïc ngang − Traùnh maëc caùc loaïi haøng vaûi moûng, maøu saãm, kieåu aùo boù saùt ngöôøi seõ gaây caûm giaùc “gaày theâm”. 5.1.3.3 Choïn löïa vaûi vaø y phuïc theo löùa tuoåi Vieäc choïn vaûi vaø y phuïc theo löùa tuoåi cuõng raát quan troïng. − Quaàn aùo treû em neân choïn loaïi vaûi meàm, thoaùt moà hoâi, ñöôïc deät baèng sôïi boâng (cotton), coù maøu saéc vaø hoïa tieát trang trí töôi vui, sinh ñoäng. Trang 67
27. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Quaàn aùo thanh nieân raát ña daïng, phong phuù veà kieåu daùng, chuûng loaïi vôùi nhieàu chaát lieäu vaûi khaùc nhau phuïc vuï cho nhu caàu maëc ñeïp cuûa thanh nieân hieän nay. − Quaàn aùo ngöôøi ñöùng tuoåi : coù theå söû duïng nhieàu loaïi vaûi nhöng phaûi löïa choïn maøu saéc nhaõ nhaën maø vaãn töôi taén, kieåu daùng ñôn giaûn maø trang nhaõ, lòch söï, hôïp vôùi löùa tuoåi. 5.2. PHÖÔNG PHAÙP NHAÄN BIEÁT MAËT HAØNG VAÛI SÔÏI Do vaûi ñöôïc deät töø caùc loaïi sôïi coù nguoàn goác khaùc nhau, ñeå nhaän bieát vaûi ngöôøi ta duøng 3 phöông phaùp sau: Phöông phaùp tröïc quan: ™ Vaûi sôïi boâng: khi caàm thaáy meàm, mòn, maùt tay, sôïi coù ñoä ñeàu khoâng cao, maët vaûi khoâng boùng coù xuø loâng tô nhoû. Neáu laáy moät sôïi keùo ñöùt thì sôïi dai, ñaàu sôïi ñöùt khoâng goïn. Khi thaám nöôùc sôïi beàn, khoù ñöùt, khi voø nheï maët vaûi ñeå laïi neáp nhaên. ™ Vaûi sôïi lanh, ñay, gai: so vôùi sôïi boâng – sôïi lanh, ñay, gai coù ñoä ñeàu cao hôn, gaëp nöôùc maët vaûi cöùng laïi, khi ñeå khoâ thì meàm, maët vaûi mòn hôn vaûi boâng, boùng hôn vaûi sôïi boâng. ™ Vaûi sôïi len: caàm raùp tay, maët vaûi xuø loâng, xô cöùng daøi hôn xô boâng. Khi laáy moät ñoaïn sôïi keùo ñöùt, ñaàu choã ñöùt khoâng goïn, tröôùc khi ñöùt sôïi sôïi coù ñoä giaõn cao. Khi voø nheï maët vaûi khoâng nhaên. ™ Vaûi vixco: maët vaûi cöùng vaø boùng, laâu thaám nöôùc, khi ñaõ thaám nöôùc thì vaûi cöùng deã xeù. Neáu caàm moät ñoaïn sôïi keùo ñöùt thì choã ñöùt bò xuø loâng xô to ñeàu vaø cöùng. ™ Vaûi tô taèm: maët vaûi meàm, mòn, boùng, mòn, sôø maùt tay. Laáy moät ñoaïn sôïi keùo ñöùt thì sôïi da, choã ñöùt goïn khoâng bò xuø loâng. ™ Vaûi deät töø sôïi toång hôïp: Maët vaûi boùng, laùng vaø sôïi coù ñoä ñeàu cao. Nhìn treân maët vaûi ta coù caûm giaùc caùc sôïi xeáp song song nhau. Khi laáy moät ñoaïan sôïi keùo ñöùt, sôïi dai coù ñoä ñaøn hoài cao, voø nheï khoâng bò nhaøu. Phöông phaùp hoùa hoïc: Laàn löôït nhuùng töøng maãu vaûi nhoû vaøo coác ñöïng caùc dung dòch, seõ xuaát hieän caùc hieän töôïng sau: ™ Dung dòch clorua keõm hoaëc ioát: seõ laøm cho vaûi boâng hoaëc vaûi vixco ngaû sang maøu xanh hoaëc tím. ™ Dung dòch kieàm (NaOH) khi ñoát noùng: seõ phaù huûy xô ñoäng vaät trong vaøi phuùt. ™ Vaûi len, tô taèm thuoäc loaïi sôïi protit taùc duïng vôùi CuSO4 seõ cho maøu tím (ñaây laø phaûn öùng ñaëc bieät cuûa lieân keát peptit). Neáu cho taùc duïng vôùi HNO3 thì cho maøu Trang 68
28. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may vaøng (do caùc goác hydrocacbon thôm trong protit bieán thaønh hôïp chaát nitro coù maøu vaøng). Phöông phaùp nhieät hoïc: Nguyeân lieäu Hieän töôïng chaùy Muøi chaùy Maøu tro Vaûi boâng Chaùy raát nhanh Gioáng muøi giaáy chaùy Ít tro, maøu traéng Vaûi vixco Chaùy raát nhanh Gioáng muøi giaáy chaùy Raát ít tro, haàu nhö khoâng coù Vaûi tô taèm Chaùy chaäm Muøi kheùt gioáng muøi Tro ñen troøn, boùp toùc chaùy deã vôõ Vaûi len Chaùy yeáu, taét ngay Muøi toùc chaùy Tro ñen, trong deã sau khi ñöa ra khoûi boùp vôõ ngoïn löûa Vaûi polyamid Chaùy yeáu, taét ngay Muøi thôm, khoùi traéng Tro voùn cuïc, cöùng, vaø polyester sau khi ñöa ra khoûi gioáng muøi caàn taây maøu naâu boùp deûo. ngoïn löûa Vaûi Chaùy raát chaäm Khoùi traéng, muøi chua Tro cuïc cöùng, maøu polyvinylancol ñen. ™ Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp: − Phöông phaùp tröïc quan: caùch nhaän bieát ñôn giaûn nhöng ñoâi khi khoâng chính xaùc. − Phöông phaùp nhieät hoïc vaø hoùa hoïc: caùch nhaän bieát chính xaùc hôn nhöng khoâng thuaän tieän vaø ñoâi khi khoâng ñuû caùc hoùa chaát ñuùng yeâu caàu ñeå nhaän bieát. Ñeå haïn cheá möùc sai soùt, ngöôøi ta thöôøng keát hôïp caû hai phöông phaùp tröïc quan vaø nhieät hoïc ñeå nhaän bieát caùc maët haøng vaûi sôïi. 5.3. CAÙC BÖÔÙC LÖÏA CHOÏN VAÛI CHO SAÛN PHAÅM MAY MAËC: Vaûi duøng trong may maëc raát ña daïng phong phuù, do ñoù ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm may ñaït chaát löôïng cao veà moïi maët chuùng ta caàn löïa choïn vaûi sao cho phuø hôïp. Nguyeân taéc cô baûn ñeå löïa choïn vaûi ñöôïc chia laøm 4 böôùc sau: ™ Böôùc 1: − Thieát laäp nhöõng ñaëc ñieåm chung nhaát cuûa saûn phaåm, chæ ra ñöôïc nhöõng caáu truùc thieát keá cô baûn, coâng duïng vaø yeâu caàu söû duïng cuûa saûn phaåm. − Vieäc löïa choïn vaûi phaûi döïa vaøo nhöõng ñaëc ñieåm cuï theå cuûa saûn phaåm nhö: kieåu caùch thieát keá, hình daùng saûn phaåm, maøu saéc nguyeân phuï lieäu, coâng duïng cuûa saûn phaåm cho phuø hôïp vôùi tính chaát cô lyù cuûa vaûi. Trang 69
29. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may ™ Böôùc 2: − Thieát laäp caùc yeâu caàu cuûa vaûi ñoái vôùi saûn phaåm may. Nhöõng ñaëc ñieåm vaø tính chaát cuûa vaûi ñaõ phuø hôïp vôùi vôùi maãu chöa. Böôùc naøy raát quan troïng neân caàn chuù yù caùc yeâu caàu sau: − Choïn vaûi phaûi chuù yù ñeán caùc yeâu tieâu chuaån kyõ thuaät, ñaëc ñieåm cuûa vaûi, kieåm tra söï phaân loaïi vaûi, xaùc ñònh caùc tieåu chuaån giaù caû hôïp lyù vôùi saûn phaåm. Cuï theå: xaùc ñònh thaønh phaàn xô sôïi, khoái löôïng vaûi, maät ñoä sôïi, chi soá sôïi, ñoä beàn, ñoä co giaõn, kieåu deät, hoa vaên − Xaùc ñònh caùc tính chaát cuûa saûn phaåm may maëc ñaëc bieät laø caáu truùc vaø phöông phaùp gia coâng laép raùp saûn phaåm. Xaùc ñònh kieåu caùch coù phuø hôïp vôùi ñoä co, möùc ñoä giöõ daùng cuûa saûn phaåm. − Xaùc ñònh caùc yeâu caàu veä sinh nhö khaû naêng haáp thuï vaø thaûi hoài hôi aåm, haáp thuï khoâng khí vaø caùc vaät chaát khaùc cuõng nhö khaû naêng giöõ nhieät cuûa vaûi. − Yeâu caàu veà ñoä beàn: ñoä beàn giaët, ñoä beàn coï saùt, ñoä beàn döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng, khí quyeån, vi sinh vaät Caùc yeâu caàu naøy phaûi phuø hôïp vôùi coâng duïng cuûa saûn phaåm. − Yeâu caàu veà thaåm myõ: maøu saéc, tính chaát cuûa vaät lieäu coù phuø hôïp vôùi kieåu caùch cuûa saûn phaåm hay khoâng? ™ Böôùc 3: Sau khi thöïc hieän chính xaùc 2 böôùc treân, ôû böôùc naøy caùc maãu vaûi phaûi ñöôïc löu laïi ghi roõ kí hieäu, chuûng loaïi vaø caùc tieâu chuaån cuûa vaûi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. ™ Böôùc 4: Laäp ñònh möùc tieâu hao nguyeân vaät lieäu cho moät saûn phaåm vaø haïch toaùn tieát kieäm nguyeân phuï lieäu trong saûn xuaát, chæ ra phöông phaùp thieát keá maãu, laäp qui trình coâng ngheä laép raùp saûn phaåm. Coâng vieäc löïa choïn vaûi thöïc hieän ñöôïc ñaày ñuû caùc yeâu caàu ñeà ra cuûa saûn phaåm seõ goùp phaàn cho ra moät saûn phaåm ñaït yeâu caàu chaát löôïng, giaù trò söû duïng cao. 5.4. BIEÄN PHAÙP BAÛO QUAÛN HAØNG MAY MAËC: Qua nghieân cöùu tính chaát cuûa nguyeân vaät lieäu may maëc, trong ñoù tính chaát huùt aåm vaø nhaø aåm laø moät tính chaát qua troïng. Vì khi vaät lieäu huùt aåm thì moïi tính chaát cuûa vaät lieäu seõ thay ñoåi. Do ñoù, trong quaù trình vaän chuyeån vaø baûo quaûn caàn giöõ cho vaät lieäu luoân ôû traïng thaùi coù ñoä aåm qui ñònh hoaëc gaàn tôùi ñoä aåm qui ñònh laø moät vaán ñeà raát caàn thieát. Khi ñoä aåm töông ñoái vaø nhieät ñoä moâi tröôøng cao vaät lieäu deã bò vi sinh vaät, naám moác taùc duïng vaø laây lan raát nhanh laøm giaûm ñoä beàn cuûa saûn phaåm nhö: ñoåi maøu vaûi, giaûm ñoä boùng, ñoä beàn cô hoïc, ñoä beàn ma saùt Vieäc phoøng tröø naám moác cho caùc kho taøng baûo quaûn haøng may maëc raát caàn quan taâm. ™ Bieän phaùp baûo quaûn: Trang 70
30. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Nhaø kho phaûi thoaùng maùt, cao raùo, xa nguoàn nöôùc, hoùa chaát, thöïc phaåm. Caàn coù bieän phaùp baûo quaûn ñoä aåm trong kho nhoû hôn 60%. Khi ñoä aåm taêng cao caàn coù loø söôûi, boùng ñeøn ñeå taêng nhieät ñoä, giaûm ñoä aåm hoaëc duøng caùc chaát huùt aåm nhö voâi boät, xæ than ñeå ngay caïnh caùc kieän haøng. − Caùc thuøng haøng, kieän haøng, tuû ñoà phaûi ñeå nôi khoâ raùo, neân ñeå caùch töôøng ít nhaát 3cm. Caàn ñaët giaáy caùch aåm, choáng muïc hoaëc giaáy phuû neán, haéc ín ñeå choáng laïi taùc duïng cuûa aùnh saùng. − Khoâng neân xeáp caùc loaïi vaät lieäu hoaëc saûn phaåm may coù maøu saéc töông phaûn gaàn nhau. Caàn raûi caùc goùi nhoû baêng phieán ñeå tröø moái moït. − Ñònh kyø ñaûo vaûi ñeå vaûi khoâ raùo. Trang 71
31. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may CHÖÔNG 6 PHUÏ LIEÄU MAY 6.1 VAÄT LIEÄU LIEÂN KEÁT 6.1.1 Khaùi nieäm Hieän nay, vieäc lieân keát caùc chi tieát cuûa quaàn aùo, trang phuïc ñöôïc thöïc hieän baèng moät trong ba phöông phaùp: duøng chæ khaâu, duøng keo daùn vaø baèng haøn: − Phöông phaùp söû duïng chæ ñeå lieân keát gaëp khoâng ít khoù khaên khi caùc loaïi tô, xô sôïi hoùa hoïc ngaøy caøng taêng trong ngaønh may maëc. Ñoù laø söï bieán daïng vaät lieäu, laøm nhaên muõi may vaø neáp gaáp ôû ñöôøng may. Ngoaøi ra söï taêng nhieät ñoä kim may trong quaù trình may laøm chaûy xô ôû vò trí xuyeân kim, laøm taêng ñoä ñöùt chæ. Caùc phöông phaùp môùi ñaõ khaéc phuïc ñöôïc haïn cheá naøy, ñoàng thôøi cho pheùp naâng cao naêng suaát lao ñoäng, giaûm chi phí tieâu hao cho saûn xuaát − Phöông phaùp lieân keát baèng keo daùn tieán haønh theo ñöôøng cuõng nhö theo dieän, ñaûm baûo khoâng laøm bieán daïng vaät lieäu lieân keát. Chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng lieân keát laø ñoä cöùng vaø ñoä beàn, ñoä beàn phuï thuoäc vaøo dieän tích tieáp xuùc giöõa keo vaø vaät lieäu may, ñoä cöùng phuï thuoäc vaøo söï phaân boá vaø möùc ñoä thaám saâu cuûa keo vaøo vaät lieäu. − Phöông phaùp lieân keát baèng haøn chæ aùp duïng cho caùc vaät lieäu coù tính nhieät deûo. Lieân keát haøn ñaëc bieät coù öu theá khi söû duïng phöông phaùp gia coâng song song vaø baùn töï ñoäng nhieàu coâng ñoaïn. Ñöôøng haøn ñöôïc thöïc hieän nhôø nhieät vaø aùp löïc. Tuy nhieân vaät lieäu lieân keát phoå bieán trong ngaønh may maëc vaãn laø chæ – vaät lieäu lieân keát truyeàn thoáng − Chæ laø daïng sôïi xe coù theå chaäp 2, 3, 6, 9, 12 Söû duïng thoâng thöôøng trong may coâng nghieäp laø chæ chaäp 2, 3, 6. + Chaäp laø gheùp nhieàu sôïi ñôn laïi nhaèm loaïi boû khuyeát taät cuûa sôïi, taêng ñoä beàn, ñoä ñeàu cho chæ. + Xe laø xoaén sôïi ñaõ chaäp nhaèm naâng cao hôn nöõa ñoä beàn, ñoä ñeàu vaø taêng ñoä co giaõn toát cho chæ. Tröôùc khi xe, chæ ñöôïc taåm öôùt ñeå beà maët ñöôïc nhaün hôn. • Höôùng xoaén cuûa chæ xe chaäp 2,3 thöôøng laø höôùng xoaén sôïi ñôn. Ví duï: Z/S • Neáu xe nhieàu laàn thì höôùng xoaén laàn sau neân ngöôïc laïi vôùi höôùng xoaén laàn tröôùc ñeå chæ deã ñaït tính caân baèng xoaén. Ví du:ï Xe 6: Z/S/Z − Kí hieäu cuûa chæ baèng moät phaân soá. Ví duï: chæ 60/3. Trong ñoù: + Töû soá laø chi soá cuûa sôïi ñôn (soá meùt chæ /1 gam chæ ) – soá naøy caøng lôùn thì chæ caøng maûnh. + Maãu soá laø soá sôïi chaäp xe thaønh sôïi chæ – soá naøy caøng lôùn thì chæ caøng beàn Trang 72
32. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 2.4.4 Phaân loaïi chæ Chæ ñöôïc saûn xuaát töøø sôïi boâng, tô, lanh vaø sôïi toång hôïp. Trong coâng nghieäp may söû duïng nhieàu nhaát laø loaïi chæ boâng, chæ toång hôïp. 2.4.4.1 Chæ boâng − Chieám khoaûng 80% toång soá chæ may trong may maëc. Chæ ñöôïc saûn xuaát töø sôïi chaûi kyõ cao caáp qua caùc coâng ñoaïn chaäp, xe vaø hoaøn taát (naáu, taåy traéng, nhuoäm maøu, hoà laøm boùng). − Chæ sau khi saûn xuaát ñöôïc loaïi boû khuyeát taät vaø quaán thaønh cuoän, chieàu daøi oáng chæ thöôøng 200, 400, 600, 1000, 2000, 5000 − Nhöõng soá hieäu qui öôùc theå hieän ñoä maûnh cuûa chæ boâng: 10, 20, 30, 40, 50, 60, 80, 100 vaø 120. 2.4.4.2 Chæ tô taèm − Chieám khoaûng 1-2% khoái löôïng chæ saûn xuaát. Chæ tô coù ñaëc ñieåm trôn, ñaøn hoài, beàn maøu vaø chòu keùo raát toát. − Chæ tô taèm ñöôïc xe hai laàn theo höôùng ngöôïc nhau. Ñaàu tieân chaäp moät soá sôïi xe laïi vôùi nhau (khoâng ít hôn ba sôïi tô), sau ñoù ba sôïi naøy ñöôïc xe laàn nöõa nhöng theo höôùng ngöôïc laïi roài ñem qua khaâu hoaøn taát (naáu vaø nhuoäm maøu). − Chæ tô taèm coù caùc soá hieäu 13, 18, 33, 65, 75. Chæ thoâng duïng coù soá 33, 65, 75 duøng ñeå may quaàn aùo baèng luïa moûng. Chæ soá 13, 18 duøng ñeå vaét soå, may trang trí. − Chieàu daøi oáng chæ tô taèm khoaûng 50-100m. − Chæ tô taèm khoâng ñöôïc pheùp khuyeát taät. 2.4.4.3 Chæ tô vixco Chæ tô vixco laøm baèng tô vixco, chæ ñöôïc xe hai laàn, duøng ñeå vaét soå. Chæ ñöôïc quaán oáng lôùn. 2.4.4.4 Chæ toång hôïp − Ñöôïc saûn xuaát töø caùc loaïi sôïi hoùa hoïc keùo töø xô polyamid, polyester. − Quaù trình saûn xuaát chæ goàm chaäp – xe – naáu – taåy traéng hoaëc nhuoäm maøu hoaøn taát – taåm chaát choáng tích ñieän ñeå naâng cao tính chòu nhieät. ™ Chæ polyamid: coù ñoä beàn ma saùt cao, ñoä beàn keùo cao (cao gaáp 1,5→2 laàn so vôùi chæ tô taèm vaø chæ boâng). Nhöôïc ñieåm cuûa chæ polyamid laø chòu nhieät keùm, deûo nhieät laøm taêng ñoä nhaên vaûi taïi caùc ñöôøng may. Khi uûi caùc chi tieát baùn thaønh phaåm nhieät ñoä beà maët uûi eùp khoâng ñöôïc quaù 160oC vaø thôøi gian khoâng quaù 30 giaây. ™ Chæ polyester: chòu nhieät cao hôn chæ PA vaø khoâng nhaên khi may. Trang 73
33. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Chæ toång hôïp coù keát caáu beà ngoaøi gioáng nhö chæ boâng nhöng coù ñoä beàn cao, chòu ñöôïc caùc taùc nhaân hoùa hoïc vaø chòu nhieät, duøng phoå bieán trong ngaønh may maëc. − Chæ toång hôïp coù nhieàu öu ñieåm hôn so vôùi chæ thieân nhieân veà ñoä beàn keùo, beàn ma saùt, beàn aùnh saùng vaø thôøi tieát, beàn vôùi chaát oxy hoùa, vi khuaån naám moác vaø ít co hôn. − Nhöôïc ñieåm chung cuûa chæ toång hôïp laø chòu nhieät khoâng cao. Vôùi toác ñoä may 2000→2200 muõi/phuùt thì chæ PA bò noùng chaûy vaø ñöùt do coï saùt vôùi kim, chæ PE bò chaûy ôû toác ñoä maùy 3000 muõi/phuùt. Coù theå duøng kim xöû lyù ñaëc bieät ñeå giaûm nhieät ma saùt. 2.4.4.5 Chæ duùn Ñöôïc saûn xuaát töø tô duùn. Coù ñoä ñaøn hoài, ñoä co giaõn, ñoä beàn cao. Do tính xoáp neân giaûm ñöôïc nhieät ma saùt vôùi kim, chæ duùn laøm ñöôøng may beàn, meàm vaø co giaõn toát, ít ñöùt. Beà ngoaøi chæ duùn gioáng chæ toång hôïp. 2.4.5 Yeâu caàu veà chaát löôïng ñoái vôùi chæ − Trong quaù trình taïo ñöôøng may, chæ chòu söùc keùo maïnh vaø söï ma saùt vôùi kim, vaûi, vôùi caùc chi tieát daãn chæ cuûa maùy may. Vì vaäy khi trôû thaønh ñöôøng may keát caáu cuûa chæ trôû neân keùm chaët cheõ vaø giaûm ñoä beàn chaéc töø 10-40%. Treân caùc maùy may toác ñoä cao chæ coøn bò nung noùng do coï xaùt maïnh vôùi kim vaø deã chaùy khi may. − Trong quaù trình söû duïng, saûn phaåm may chòu taùc ñoäng cuûa vieäc giaët, uûi, cuûa caùc loaïi xaø phoøng, hoùa chaát taåy veát baån Chæ seõ bò xoaén, bò baøo moøn vaø bò keùo caêng nhieàu laàn. Ñoä beàn cuûa chæ seõ giaûm vaø seõ bò ñöùt sau moät thôøi gian söû duïng. − Yeâu caàu veà chaát löôïng ñoái vôùi chæ khaâu: + Ñoä beàn phaûi cao. Chæ phaûi ñeàu, nhaün, ñaøn hoài, beàn maøu, beàn vôùi nhieät ñoä vaø hoùa chaát. + Chæ caàn coù ñoä meàm maïi, caân baèng xoaén ñeå deã may, giaûm ñoä ñöùt khi may. Ñoái vôùi vaät lieäu ít co phaûi duøng chæ ít co ñeå traùnh ñöùt ñöôøng may khi giaët uûi. 2.4.6 Nguyeân taéc choïn chæ Ñeå söû duïng chæ cho saûn phaåm may ngöôøi ta choïn chæ döïa treân chaát löôïng chæ. Chaát löôïng chæ ñöôïc xeùt theo: − Ñoä beàn keùo: chæ moäc vaø chæ traéng beàn keùo hôn chæ ñen vaø chæ maøu. − Ñoä co giaõn: phuï thuoäc vaøo ñoä maûnh, soá sôïi chaäp, ñoä saên, cheá ñoä hoaøn taát. − Ñoä saên vaø ñoä caân baèng xoaén. Trang 74
34. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may + Tuøy theo maùy may caàn yeâu caàu chæ xoaén phaûi (Z) hoaëc xoaén traùi (S). Duøng khoâng ñuùng maùy seõ tôû bôùt xoaén khi daãn chæ töø cuoän ñeán ñöôøng may + Chæ coù ñoä saên khoâng ñöôïc lôùn quaù, neáu khoâng chæ seõ cöùng vaø deã taïo ra guùt, boû muõi may vaø bò ñöùt trong khi may do khoâng caân baêng xoaén. − Ñoä ñeàu cuûa chæ phaûi baûo ñaûm ñeå oån ñònh ñoä beàn cuûa chæ. Neáu sôïi chæ coù choã thoâ, choã maûnh cheânh leäch nhau nhieàu thì trong khi may chæ hay bò ñöùt ôû ñoaïn chæ maûnh, khi hình thaønh ñöôøng may choã yeáu seõ bò ñöùt tröôùc laøm ñöôøng may giaûm. ™ Veà nguyeân taéc, phaûi söû duïng chæ may coù cuøng nguyeân lieäu vôùi vaûi, hoaëc choïn chæ coù ñoä beàn cao hôn vaûi traùnh tröôøng hôïp caùc ñöôøng may bò ñöùt chæ tröôùc khi raùch vaûi. ™ Choïn chæ coù ñoä maûnh baèng sôïi to nhaát deät neân vaûi ™ Chæ phaûi truøng maøu vaûi ™ Moái lieân heä kim - chæ – vaûi: Kim, chæ, vaûi coù moái lieân heä maät thieát vôùi nhau. Moät saûn phaåm ñöôïc ñaùnh giaù cao veà maët chaát löôïng thì saûn phaåm ñoù phaûi ñaûm baûo tính myõ thuaät vaø yeâu caàu veà kyõ thuaät. Vì vaäy vieäc löïa choïn kim, chæ, vaûi cho phuø hôïp laø vaán ñeà caàn thieát trong quaù trình taïo neân saûn phaåm may. − Choïn kim: + Chæ soá kim ñöôïc kí hieäu laø: Nk = 100.d (d: ñöôøng kính thaân kim) Ví duï: Nk = 70 coù nghóa laø ñöôøng kính thaân kim laø 0,7. + Choïn chieàu daøi loã kim gaáp 5 laàn ñöôøng kính cuûa sôïi chæ. + Choïn chæ soá kim: choïn theo ñoä daøy cuûa nguyeân lieäu vaø ñoä lôùn cuûa chæ • Vaûi daøy choïn chæ soá kim lôùn vaø ngöôïc laïi • Chæ lôùn choïn chæ kim lôùn vaø ngöôïc laïi − Moái lieân heä giöõa kim – chæ – vaûi ñöôïc thieát laäp theo baûng sau: Kim Chæ Vaûi Quoác teá Anh Nhaân taïo Boâng Tô Toång hôïp 65 9 Moûng 200/3 80/3 120/3 140/3 75 11 130/3 70/3 120/3 120/3 85 13 100/3 60/3 100/3 100/3 90 14 Trung bình 80/3 50/3 80/3 80/3 100 16 60/3 40/3 60/3 60/3 105 17 Daøy 40/3 40/4 40/3 40/3 115 19 40/3 30/3 40/3 40/3 Trang 75
35. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 6.2 VAÄT LIEÄU DÖÏNG Vaät lieäu döïng laø phuï lieäu chuû yeáu söû duïng trong may maëc, goùp phaàn taïo daùng cho saûn phaåm may. Chöùc naêng chính cuûa vaät lieäu döïng laø taïo hình, döïng cöùng caùc chi tieát nhö baâu aùo, neïp coå aùo, neïp tay aùo, löng quaàn, mieäng tuùi, khuy aùo vaø ve aùo. Vaät lieäu döïng goàm hai loaïi chính: döïng dính vaø döïng khoâng dính. 6.2.1 Döïng dính (keo döïng – mex) Döïng dính coøn ñöôïc goïi laø mex ñöôïc taïo thaønh töø hai boä phaän: ñeá vaø nhöïa dính. Maët ñeá cuûa mex ñöôïc queùt lôùp nhöïa dính. Khi uûi eùp, söùc noùng laøm cho lôùp nhöïa naøy chaûy ra vaø dính vaøo maët traùi cuûa vaûi may. Tuyø thuoäc vaøo loaïi ñeá maø ta coù mex vaûi hay mex giaáy töø moûng ñeán daøy. 6.2.2 Mex vaûi − Nguyeân lieäu duøng laøm vaûi ñeá thöôøng laø coton (vaûi boâng) hoaëc vixco. − Vaûi ñeá coù theå laø vaûi deät thoi hay vaûi deät kim coù khoái löôïng vaøo khoaûng 50- 150g/m2. Neáu vaûi ñeá laø vaûi deät kim thöôøng duøng ñeå gia coá nhöõng saûn phaåm coù ñoä bai giaõn lôùn nhö vaûi thun, vaûi nhung − Mex vaûi khi giaët thöôøng coù ñoä co doïc töø 1,5-2,5%, co ngang töø 1-2%. 6.2.3 Mex giaáy − Vaûi ñeá cuûa mex giaáy laø loaïi vaûi khoâng deät. o − Nhieät ñoä uûi eùp cuûa mex giaáy khoaûng töø 120-160 C, thôøi gian eùp töø 8-10 giaây, aùp löïc töø 2,5-3kg löïc/cm2. − Mex giaáy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå laøm taêng theâm ñoä cöùng cho nhöõng saûn phaåm caàn coù ñoä cöùng vöøa phaûi (manchette, neïp aùo, neïp coå, naép tuùi ) 6.2.4 Caùc chaát nhöïa deûo thöôøng duøng ñeå phuû leân beà maët lôùp vaûi ñeá o − Nhöïa polyester (PE): ñieàu kieän uûi eùp ôû nhieät ñoä khoaûng 160-180 C, thôøi gian eùp töø 12-15 giaây, aùp löïc coøn phuï thuoäc vaøo vaät lieäu chính thöôøng töø 1,5-2,5kg löïc/cm2. o − Nhöïa polyetylen: ñieàu kieän uûi eùp ôû nhieät ñoä khoaûng 150-160 C, thôøi gian eùp töø 12-15 giaây, aùp löïc vaøo khoaûng 2-2,5kg löïc/cm2. o − Nhöïa polyvinylclorua (PVC): ñieàu kieän uûi eùp ôû nhieät ñoä khoaûng 155 C, thôøi gian eùp töø 12-15 giaây, aùp löïc vaøo khoaûng 2-2,5kg löïc/cm2. 6.2.5 Caùc yeâu caàu veà chaát löôïng cuûa döïng dính Chaát keo duøng trong chaát keát dính phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuï theå veà coâng duïng vaø ñieàu kieän söû duïng cuûa ngaønh may nhö: − Dính vaø giöõ chaët caùc beà maët lieân keát. − Lôùp keo ñuû beàn vaøo deûo. − Thaønh phaàn keo khoâng coù chaát gaây haïi ñoái vôùi cô theå ngöôøi, phöông phaùp keát dính ñôn giaûn vaø an toaøn. Trang 76
36. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Thôøi gian chòu ñöïng ñuû laâu döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi, hôi aåm, giaët giuõ, hoùa chaát Vôùi quaàn aùo keo phaûi chòu ñöôïc giaët; beàn deûo vôùi hôi aåm, hoùa chaát taåy röûa vaø nhieät ñoä khi phôi, uûi. Döïng khoâng dính Döïng khoâng dính goàm coù: vaûi döïng, xoáp, taám boâng. 6.2.7 Vaûi döïng : − Döïng canh toùc: ñöïôc taïo thaønh nhôø ñan gheùp nhöõng sôïi toùc vôùi sôïi doïc vaø sôïi ngang ñeå taïo thaønh vaûi döïng. Döïng canh toùc chuû yeáu duøng ñeå taïo daùng cho complet. Döïng canh toùc ít ñöôïc söû duïng trong may coâng nghieäp vì phaûi may löôïc vaøo saûn phaåm tröôùc khi may hoaøn chænh. − Döïng cotton (vaûi taåm hoùa chaát): ñöôïc taïo thaønh nhôø taåm vaøo vaûi moät loaïi hoaù chaát ñeå laøm cöùng vaûi. Döïng cotton coù nhöôïc ñieåm laø quaù cöùng, vì theá loaïi döïng naøy chæ thích hôïp ñeå taïo ñoä cöùng cho löng quaàn, manchette Khi söû duïng, vaûi döïng phaûi ñöôïc löôïc tröôùc, sau ñoù môùi may dính vaøo saûn phaåm. 6.2.8 Xoáp döïng : − Duøng ñeå taïo daùng beà maët phaúng vaø eâm cho caùc saûn phaåm may. − Vaät lieäu naøy thöôøng thích hôïp vôùi caùc loaïi aùo jacket, aùo 3 lôùp ngoaøi chöùc naêng taïo daùng coøn taêng khaû naêng giöõ nhieät khi maëc. 6.2.9 Ñeäm boâng : − Ñöôïc taïo thaønh töø nhöõng maøn xô, ñeäm xô keát dính vôùi nhau, duøng ñeå taïo daùng beà maët phaúng, eâm vaø taêng khaû naêng giöõ nhieät. Söû duïng ñeäm boâng töông töï nhö xoáp döïng − Ñeäm boâng moûng thöôøng duøng ñeå may loùt ñaùp daây keùo, ñaàu ñai, coå aùo − Ñeäm boâng daøy thöôøng duøng ñeå may ñeäm thaân aùo, tay aùo jacket 6.3 VAÄT LIEÄU CAØI Goàm nuùt, daây keùo, moùc, nhaùm dính, khoùa nòt duøng caøi lieân keát caùc chi tieát cuûa saûn phaåm laïi vôùi nhau vaø khi caàn coù theå thaùo rôøi. 6.3.1 Nuùt: Ñöôïc laøm töø nhieàu chaát lieäu khaùc nhau vôùi hình daùng, kích côõ raát ña daïng. − Choïn nuùt cho saûn phaåm may: caên cöù vaøo ñöôøng kính cuûa nuùt, nguyeân lieäu laøm nuùt (nuùt nhöïa, goã, kim loaïi, xöông ) vaø maøu saéc cuûa nuùt sao cho phuø hôïp vôùi saûn phaåm may. − Yeâu caàu veà chaát löôïng nuùt: • Beàn cô hoïc, chòu ñöôïc trong nöôùc ñun soâi. • Khi ñeå rôi töø ñoä cao 1,5m nuùt khoâng bò hoûng. • Khi ñun soâi trong dung dòch xaø phoøng khoâng bò thay ñoåi hình daïng, maøu saéc, khoâng bò nöùt. Trang 77
37. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may • Beàn maøu vaø beàn vôùi thôøi tieát, aùnh saùng. 6.3.2 Daây keùo Goàm hai daûi boâng coù raêng baèng kim loaïi hoaëc baèng chaát deûo vaø ñaàu khoùa, duøng ñeå môû ra, ñoùng vaøo thay cho nuùt. − Choïn daây keùo cho saûn phaåm may: tuøy theo muïc ñích söû duïng, chaát lieäu vaûi cuûa töøng loaïi saûn phaåm ngöôøi ta seõ choïn kích thöôùc, loaïi daây keùo cho phuø hôïp. Coøn maøu saéc phaûi phuø hôïp vôùi maøu cuûa vaûi. − Yeâu caàu veà chaát löôïng: • Chi tieát kim loaïi phaûi nhaün, boùng, khoâng tì veát vaø khoâng gæ (daây keùo kim loaïi). • Raêng hai beân khôùp chaët khoâng chuyeån dòch. • Ñaàu khoùa phaûi ñaåy deã daøng vaø khôùp chaët ôû moïi choã. • Baêng vaûi phaûi beàn 6.3.3 Moùc, khoùa nòt − Ñöôïc laøm baèng chaát deûo, theùp hoaëc hôïp kim ñoàng keõm coù sôn maï ñeå choáng gæ. Tuøy theo yeâu caàu söû duïng vaø kieåu daùng cuûa töøng saûn phaåm ngöôøi ta seõ choïn kieåu moùc, khoùa nòt cho phuø hôïp. − Yeâu caàu veà chaát löôïng: • Beàn cô hoïc • Beà maët nhaün ñeàu, khoâng saéc caïnh. • Khoâng gæ. 6.3.4 Nhaùm dính (caøi meàm) Ñöôïc laøm baèng chaát deûo, coù 2 baêng uùp vaøo nhau, moät baêng coù lôùp moùc caâu laøm baèng sôïi cöôùc, baêng coøn laïi laø lôùp nhung voøng meàm. Khi gheùp hai baêng laïi, lôùp moùc caâu moùc vaøo lôùp nhung vaø giöõ chaët hai baêng vôùi nhau. 6.4 VAÄT LIEÄU TRANG TRÍ TREÂN SAÛN PHAÅM Goàm ren, ruban, vaûi vieàn duøng trang trí leân saûn phaåm nhaèm taêng veû myõ thuaät cuûa saûn phaåm. 6.5 VAÄT LIEÄU GIÔÙI THIEÄU VAØ HÖÔÙNG DAÃN SÖÛ DUÏNG Goàm caùc loaïi nhaõn – duøng ñeå giôùi thieäu nôi saûn xuaát, höôùng daãn cho ngöôøi tieâu duøng bieát saûn phaåm ñöôïc may baèng chaát lieäu gì, caùch giaët taåy, nhieät ñoä uûi, côõ voùc 6.6 VAÄT LIEÄU ÑOÙNG GOÙI Goàm bao bì, bìa löng, khoanh coå, böôùm coå, keïp nhöïa, kim guùt – duøng ñeå ñoùng goùi saûn phaåm ñaõ hoaøn taát, nhaèm taêng veõ myõ thuaät, ñaûm baûo veä sinh, laøm cho saûn phaåm goïn deã vaän chuyeån. Trang 78
38. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Bao bì: laøm baèng nhöïa polyester (PE) hay polypropylen (PP) duøng ñeå ñöïng saûn phaåm, kích thöôùc, kieåu daùng phuï thuoäc theo maãu maõ saûn phaåm. − Khoanh coå, böôùm coå: laøm baèng giaáy cöùng, nhöïa cöùng. Kích thöôùc tuøy theo daïng côõ voùc, duøng ñeå loùt sau coå laøm cho coå aùo khoâng bò gaõy, ñöùng hai ñaàu coå. − Keïp nhöïa, kim guùt: duøng ñeå giöõ coá ñònh caùc chi tieát cuûa saûn phaåm khi gaáp xeáp. − Bìa löng: laøm baèng giaáy cöùng loùt beân trong khi ñoùng goùi laøm cho saûn phaåm ñöôïc thaúng khoâng xoâ leäch, hình daùng, kích thöôùc phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa saûn phaåm sau khi ñoùng goùi. 6.7 CAÙC VAÄT LIEÄU KHAÙC 6.7.1 Thun Laø loaïi vaät lieäu may coù loõi laø cao su, ñöôïc boïc ngoaøi baèng sôïi PA coù tính ñaùn hoài cao. Chun thöôøng ñöôïc may vaøo gaáu tay, löng quaàn, löng vaùy ñeå giuùp cho quaù trình söû duïng ñöôïc deã daøng. 6.7.2 Vaät lieäu loâng Loâng vaø da thuù ñöôïc con ngöôøi söû duïng laâu ñôøi nhöng thöïc söï trôû thaønh vaät lieäu duøng trong may maëc cho con ngöôøi khi coù kyõ thuaät thuoäc da vaø cheá bieán da. Ñaëc bieät nhôø söï phaùt trieån cuûa tô sôïi hoùa hoïc, caùc trang thieát bò cuûa ngaønh deät vaø caùc thieát bò xöû lyù khaùc ñaõ taïo neân vaät lieäu giaû loâng, giaû da ñeïp, phong phuù vaø reû tieàn goùp phaàn ñöa vaät lieäu loâng, da chieám tyû leä ñaùng keå trong ngaønh may maëc. ™ Loâng thuù (loâng töï nhieân): cöøu, deâ, nai, thoû, caùo bao goàm: − Loâng thuù chöa cheá bieán − Loâng thuù ñaõ xöû lyù hoùa hoïc, loaïi naøy coù tính chaát cô lyù phuø hôïp ñeå thuoäc vaø saûn xuaát cheá bieán loâng khaùc nhau. Chaát löôïng loâng thuù ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc chæ tieâu cô baûn cuûa loâng phuû vaø aùo da, cuõng nhö caùc chæ tieâu toång hôïp ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa loâng laø ñoä beàn maøi moøn vaø khaû naêng giöõ nhieät. Ñeå ñaùnh giaù lôùp loâng phuû, caên cöù vaøo maät ñoä loâng (möùc ñoä raäm), chieàu cao sôïi loâng, tính deã uoán, ñoä nhaøu, maøu saéc, ñoä aùnh boùng, ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo, ñoä beàn chaët cuûa loâng so vôùi aùo da. Tính chaát cuûa aùo da (baùn thaønh phaåm) bao goàm ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo, ñoä deã uoán, tính huùt aåm, tính deã thuoäc. Ngoøai ra coøn ñaùnh giaù theo thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa vaät lieäu taïo chuùng. ™ Loâng nhaân taïo Loâng nhaân taïo hay vaûi giaû loâng gaàn ñaây ñöôïc söû duïng roäng raõi trong coâng nghieäp may tao trang phuïc. Trang 79
39. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Caáu taïo thoâng thöôøng vaûi giaû loâng bao goàm lôùp vaûi neàn vaø loâng. Taïi lôùp vaûi neàn, xô loâng vaø voøng loâng ñöôïc giöõ chaët, coøn loâng bao goàm phaàn xô loâng phuû, caùc voøng phuû. • Phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa caùc xô sôïi coù theå chia ra loaïi loâng ñoàng nhaát vaø khoâng ñoàng nhaát. • Theo caùch gia coâng coù theå chia vaûi giaû loâng deät thoi, vaûi giaû loâng deät kim, vaûi loâng keát dính vaø vaûi loâng may. − Vaûi loâng deät thoi chuû yeáu gia coâng theo phöông phaùp taïo vaûi hai lôùp vôùi hai heä thoáng sôïi doïc vaø moät heä thoáng sôïi ngang. Vaûi hai lôùp ñöôïc hình thaønh treân maùy deät, ôû ñoù heä thoáng sôïi voøng ñöôïc ñan vôùi caùc sôïi ngang theo traät töï xaùc ñònh. Sau ñoù voøng sôïi lieân keát hai lôùp ñöôïc ñan boá trí ôû khoaûng giöõa hai lôùp caét thaønh hai taám. Sau khi caét caùc ñaàu sôïi ñöôïc chaûi thaønh loâng treân maët vaûi. − Vaûi loâng deät kim ñöôïc hình thaønh baèng caùch xen vaøo voøng cuûa vaûi neàn caùc chuøm tô töø baèng caùch chaûi hay baèng caùch ñan neàn hình thaønh ñoàng thôøi vôùi caùc voøng loâng. − Vaûi loâng nhaân taïo kieåu khaâu baèng caùch khaâu caùc voøng loâng leân vaûi ôû maët treân cuûa vaûi neàn , nhôø caùc kim moùc hình thaønh caùc voøng coù kích thöôùc xaùc ñònh töø sôïi loâng. Dao keïp chaët treân moùc seõ caét caùc loâng. Sau ñoù caùc ñaàu nhoâ ra cuûa loâng ñöôïc chaûi taïo neân loâng phuû. − Chaát löôïng loâng nhaân taïo ñöôïc ñaùnh giaù theo caùc chæ tieâu chaát löôïng chuû yeáu cuûa sôïi loâng vaø sôïi neùo. Ñoái vôùi voøng loâng vaø loâng thöôøng quan taâm ñeán ñoä nhoû sôïi xô taïo loâng, chieàu cao, ñoä daøy raäm, goùc nghieâng voøng, löôïng tô khoâng ñöôïc giöõ chaët vôùi neàn, ñoä nhaøu, maøu saéc. Coøn ñoái vôùi neàn ñöôïc ñaùnh giaù theo ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo daøi. Hieän nay coâng ngheä may töø loâng nhaân taïo cuõng ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ, trôû neân phoå bieán vôùi nhieàu coâng duïng khaùc nhau taïo beà maët saûn phaåm, laøm vaät lieäu ñeäm , vaät lieäu loùt cuõng nhö ñöôïc söû duïng laøm coå aùo vaø trang trí. 6.7.3 Vaät lieäu da ™ Da töï nhieân: Laø boä da cuûa moät soá ñoäng vaät ñöôïc gia coâng. Quaù trình coâng ngheä cheá bieán da goàm caùc coâng ñoaïn sau ñaây: − Thuoäc da: Laø coâng vieäc quan troïng nhaát trong cheá bieán da, laøm thay ñoåi ñaùng keå caùc tính chaát cuûa da − Xöû lyù hoøan taát: Laøm cho da coù beà maët phuø hôïp, nhaün, taïo hình , noåi voøng vaø ñaûm baûo caùc tính chaát cô lyù caàn thieát khaùc. ™ Da nhaân taïo: Laø vaät lieäu goàm neàn vaûi vaø maët kia ñöôïc phuû hoaëc ngaám baèng polyme. Ngöôøi ta söû duïng caùc phöông phaùp gia coâng khaùc nhau ñeå ñöôïc lôùp polime phuû leân neàn taïo ra vaûi giaû da: Phöông phaùp tröïc tieáp, phöông phaùp truyeàn, phöông phaùp caùn laùn. Vaán ñeà saûn xuaát da nhaân taïo cho may maëc hieän ñang ñöôïc quan taâm raát nhieàu. Nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ saûn xuaát ñöôïc caùc loïai vaûi giaû da coù tính chaát cô lyù toát vaø hôïp veä sinh vaø beà maët ngoaøi gioáng da thaät. Trang 80
40. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may PHUÏ LUÏC 1. Ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo ñöùt caùc loïai xô vaø sôïi vixco. Xô vaø sôïi Ñoä beàn töông ñoái (CN / tex) Ñoä daõn ñöùt (%) Sôïi vitxcoâ: − Thoâng thöôøng 16 – 18 17 – 25 − Beàn 34 – 36 11 – 15 − Ñoä beàn cao 40 – 45 12 – 16 Xô vixco: − Thoâng thöôøng 15 – 20 20 – 30 − Beàn 22 – 28 18 – 20 Xô vixco coù moâdun cao: 35 – 40 12 – 16 Tieâu chuaån ñoä beàn cao 47 – 49 13 – 14 Xô poâlyno (vixco coù haøm löôïng xenluloâ cao) − Tieâu chuaån 35 – 45 8 – 12 − Beàn 42 – 47 6 - 10 2. So saùnh tính chaát cuûa caùc loïai xô: polinoâ, vitxoâ stapen, boâng Chieàu daøi ñöùt (Km) Ñoä daõn ñöùt (%) Ñoä beàn Maøi moøn Uoán gaáp Tröông Xô Khoâ Öôùt Khoâ Öôùt (soá voøng quay (soá laàn uoán nôû cuûa ñóa maøi) keùp) (%) Poâlyno 28 - 35 18 - 25 8 – 10 10 – 12 20000 15000 65 Vitxoâxtapen 22 – 24 14 – 16 16 24 2000 2000 95 Boâng trung 34 34 8 11 60000 60000 45 bình 3. Ñoä aåm quy ñònh (Wqd) cuûa caùc loïai xô sôïi Vaät lieäu Wqd[%] Vaät lieäu Wqd[%] Xô boâng 8-13 Xô Poâlyeste (Xtapen) 0,5-1 Lanh 12 Xô Axeâtat 7 Gai daàu 13 Xô Triaxeâtat 5 Ñay 14 Sôïi boâng (chæ) 7 Len ñaõ giaët 15-17 Sôïi boâng hoà boùng 9 Tô nguyeân lieäu vaø xô xe 11 Sôïi len mòn 18-25 Xô vixcoâ Xtapen 12 Sôïi tô (chæ) 9 Xô Amoâniac ñoàng (Xtapen) 12 Sôïi poâly (amit) 5 Xô thuûy tinh 0,1-0,4 Sôïi Vit xcoâ 11 Sôïi Axeâtat 7 Trang 81
41. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Ñoái vôùi loïai sôïi trôn vaø caùc cheá phaåm saûn xuaát ra töø nhieàu loïai sôïi khaùc nhau coù ñoä aåm quy ñònh tính theo coâng thöùc: (W ) W = ∑ qdi.di % qdF 100 Trong ñoù WqdF: Ñoä aåm quy ñònh cuûa vaät lieäu pha troän Wqdi : Ñoä aåm quy ñònh cuûa töøng loïai vaät lieäu rieân g bieät di : Tyû leä pha troän so vôùi toång khoái löôïng Ví duï: Tính ñoä aåm quy ñònh cuûa sôïi Poâlyeste pha boâng goïi taét laø sôïi peâcoâ Peâco65/35 0,5.65 + 7.35 W = = 2,77% qdF 100 Khoái löôïng quy ñònh cuûa vaät lieäu (Gqd) ñöôïc tính theo coâng thöùc 100 +Wqd Gqd = Gtt 100 +Wtt Gqd : Khoái löôïng quy ñònh cuûa vaät lieäu (kg) Gtt :Khoái löôïng thöïc teá cuûa vaät lieäu (kg) Wqd : Ñoä aåm quy ñònh (%) (Xaùc ñònh theo baûng) Wtt : Ñoä aåm thöïc teá (%) cuûa vaät lieäu Trang 82
42. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 4. MOÄT SOÁ CAÙC KYÙ HIEÄU GIAËT TAÅY THOÂNG DUÏNG 4.1 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ GIAËT KHOÂ (O) - (GIAËT BAÈNG DUNG MOÂI): Coù theå giaët khoâ baèng caùc dung moâi thöôøng ñöôïc duøng cho giaët A khoâ Coù theå giaët khoâ baèng tetrachloroenthylen, hydrocacbon (xaêng P thôm) dung moâi 113 (trichlorotrifluorethane) vaø dung moâi 11 (trichlorofluoroethane) F Chæ coù theå giaët khoâ trong dung moâi 113 vaø xaêng thôm Khoâng giaët khoâ ñöôïc 4.2 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ SAÁY ([ ]) - (GIAËT BAÈNG DUNG MOÂI): Coù theå saáy baèng thuøng saáy quay Khoâng theå saáy baèng thuøng saáy quay Toát nhaát neân ñeå raùo, treo khi coøn öôùt Traûi phaúng, khoâng treo Coù theå saáy hôi thaät noùng Saáy hôi noùng thaáp 4.3 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ TAÅY TRAÉNG (D): CI Coù theå taåy traéng baèng clo Khoâng ñöôïc taåy traéng Trang 83
43. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 4.4 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ UÛI: UÛi nguoäi (110oC) UÛi aám (150oC) UÛi noùng (200oC) Khoâng ñöôïc uûi Trang 84