Hoàn thiện và phát triển thị trường tín dụng Việt Nam trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

Nội dung text: Hoàn thiện và phát triển thị trường tín dụng Việt Nam trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 25 (2009) 17-24 Hoàn thi n và phát tri n th tr ng tín d ng Vi t Nam trong th i k h i nh p kinh t qu c t V Th D u Khoa Kinh t Chính tr , Tr ng i h c Kinh t , i h c Qu c gia Hà N i, 144 Xuân Thu , C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam Nh n ngày 10 tháng 9 n m 2008 Tóm t t. Sau 20 n m i m i, th tr ng tín d ng Vi t Nam v n trong tình tr ng không có s th ng nh t, b phân m ng và còn ch u s can thi p khá l n t Chính ph c phía cung l n phía c u tín d ng. Tình tr ng này ã nh h ng không nh t i s phân b các ngu n l c kinh t theo h ng hi u qu , t i t ng tr ng kinh t và m c h i nh p qu c t c a th tr ng này. n nay, Vi t Nam ã h i nh p kinh t qu c t m t cách sâu r ng, ã tr thành thành viên chính th c c a WTO, do v y, vi c hoàn thi n th tr ng tín d ng theo h ng t o ra tính th ng nh t và mang tính c nh tranh cao ã tr thành m t òi h i khách quan c a n n kinh t . Có th ch ra nh ng nguyên nhân c a th c tr ng này nh sau: mt là , v n còn có s can thi p khá ln c a Nhà n c t i doanh nghi p và ngân hàng th ơ ng m i Nhà n c; hai là, b n thân các doanh nghi p và ngân hàng u ch a tr thành nh ng ch th kinh t m nh trong môi tr ng cnh tranh; ba là, do tính ch a hoàn thi n c a th tr ng này Vi t Nam. phát tri n và hoàn thi n th tr ng tín d ng Vi t Nam, c n t i các gi i pháp h ng t i gi m thi u và xoá b s can thi p tr c ti p c a Nhà n c t i ho t ng c a doanh nghi p và ngân hàng; y m nh ti n trình c i cách các doanh nghi p nhà n c (DNNN) và nâng cao n ng l c c nh tranh c a các ngân hàng th ơ ng m i Vi t Nam. Khi ó, th tr ng tín d ng Vi t Nam s là m t “sân ch ơi chung” cho các lc l ng tham gia th tr ng và ho t ng theo các nguyên t c th tr ng, hi u qu ho t ng c a th tr ng theo ó s c c i thi n. *Sau 20 n m i m i, th tr ng tín d ng viên chính th c c a t ch c Th ơ ng m i Th Vi t Nam v n trong tình tr ng không có s gi i (WTO), vi c hoàn thi n và phát tri n th th ng nh t, b phân m ng và còn ch u s can tr ng tín d ng theo h ng th ng nh t và mang thi p khá l n t Chính ph c phía cung l n tính c nh tranh cao ã tr thành m t òi h i phía c u tín d ng. Tình tr ng này ã nh h ng khách quan c a n n kinh t . không nh t i s phân b các ngu n l c kinh t Th tr ng tín d ng Vi t Nam ã c hình theo h ng hi u qu , t i t ng tr ng kinh t và thành và phát tri n trong quá trình i m i kinh mc h i nh p qu c t c a th tr ng này. t. Bên c nh th tr ng tín d ng chính th c n nay, Vi t Nam ã h i nh p kinh t qu c t ngày càng c m mang, thì ho t ng tín mt cách sâu r ng, c bi t ã tr thành thành dng không chính th c còn khá ph bi n (vay t nhân, huy ng t b n bè, gia ình). Vi c ___ * ti p c n ngu n v n này c a doanh nghi p và T: 84-4-38530580. các h kinh doanh d dàng do không có nh ng E-mail: dauvuthi@gmail.com 17
2. 18 V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 “rào c n” nh : qui nh v v t th ch p hay d tr ng này l i t ng lên trên 50% [1]. Các NHTM án kinh doanh, các th t c hành chính khi vay c ph n, các NHTM n c ngoài ch y u cho vn. Tuy nhiên, ngu n v n t khu v c tín d ng vay i v i các doanh nghi p t nhân và khu không chính th c th ng không n nh, chi vc kinh t có v n u t n c ngoài. phí vay cao do t nhân luôn t m c lãi su t Trong iu ki n th tr ng tín d ng ch a có cao so v i th tr ng tín d ng chính th c. s th ng nh t, còn b phân m ng s không có Nh ng ki m soát quá m c, kèm theo nh ng th c m t b ng chung v lãi su t, h ơn n a, lãi tc hành chính ph c t p c a Nhà n c ã khi n su t c ng ch a th c s c hình thành theo tín cho tín d ng không chính th c trong n n kinh t hi u th tr ng, do v y, m c nh y c m c a Vi t Nam còn khá ph bi n, nhi u doanh các ch th kinh t i v i lãi su t còn m c nghi p, nh t là các doanh nghi p v a và nh th p. ây là nh ng tr ng i r t l n khi n n kinh t không th ti p c n c v n t khu v c tín Vi t Nam chuy n m nh sang ho t ng theo c ơ dng chính th c. ch th tr ng và ho t ng trên “sân ch ơi” qu c S phát tri n c a th tr ng tín d ng chính t, trong ó m i ch th kinh t u bình ng th c c a Vi t Nam sau h ơn 20 n m i m i trong ho t ng. kinh t ã có s tham gia c a nhi u l c l ng Phân tích nguyên nhân c a tình hình trên, khác nhau do k t qu c a quá trình c i cách khu chúng tôi cho r ng: cho n nay Vi t Nam vc tài chính và h i nh p kinh t qu c t g m: vn còn có s can thi p tr c ti p khá l n c a các ngân hàng th ơ ng m i (NHTM) nhà n c, Nhà n c t i DNNN và NHTM nhà n c; m t các NHTM c ph n, các NHTM liên doanh, khác, b n thân các doanh nghi p, ngân hàng NHTM n c ngoài, các công ty tài chính và các u ch a tr thành nh ng ch th kinh t t ch c tín d ng. Th tr ng tín d ng Vi t Nam mnh trong môi tr ng c nh tranh do tính ch a ã góp ph n quan tr ng trong vi c phát tri n hoàn thi n c a th tr ng này Vi t Nam. Vì nn kinh t hàng hoá nhi u thành ph n và t ng vy, có c m t th tr ng tín d ng th ng tr ng kinh t Vi t Nam. Tuy nhiên, trên th nh t, mang tính c nh tranh cao, Vi t Nam c n tr ng tín d ng này v n ch a có c m t s ph i n l c trong vi c xoá b s can thi p tr c th ng nh t và bình ng gi a các l c l ng ti p c a Nhà n c t i doanh nghi p và ngân tham gia th tr ng. M c dù, trong nh ng n m hàng; y m nh công cu c c i cách DNNN; gn ây th ph n c a các NHTM nhà n c có ti n hành c i cách m nh m và nâng cao n ng xu h ng thu h p, nh ng các ngân hàng này lc c nh tranh c a các NHTM Vi t Nam, nh m vn gi vai trò chi ph i trong c huy ng v n to ra môi tr ng c nh tranh và nh ng ch th và cho vay do chi m t i 56,9% th ph n (n m cnh tranh th c s trên th tr ng tín d ng. 2005, các NHTM nhà n c có th ph n huy ng v n t 75,2 - 80% và th ph n cho vay t 76,9 - 79,9%); th ph n c a các NHTM c ph n 1. Xóa b s can thi p tr c ti p c a Nhà là 26,5%, kh i các ngân hàng liên doanh và nưc t i doanh nghi p và ngân hàng ngân hàng n c ngoài chi m t i 30% v n ch s h u trong h th ng các NHTM nh ng ch Nh ng can thi p tr c ti p c a Nhà n c t i chi m 9,4% th ph n [1]. Trong quá trình ho t DNNN Vi t Nam c hình thành và duy trì ng, m i lo i ngân hàng l i th ng t p trung t th i k n n kinh t k ho ch hoá t p trung và vào m t nhóm khách hàng nh t nh, trong ó c th c hi n trên nhi u ph ơ ng di n nh : u các NHTM nhà n c th ng t p trung vào cho ãi v v n, t ai, v các th t c hành chính vay i v i DNNN. T tr ng tín d ng dành cho liên quan t i thành l p doanh nghi p V v n, DNNN c a NHTM nhà n c ã gi m t 49,6% DNNN nh n c s u ãi t qu u t và t tng d n vào n m 1997 xu ng còn 39,6% vào các d án cho vay c a Chính ph ; c u tiên nm 2002, nh ng t cu i n m 2002 n nay, t trong ti p c n v n ngân hàng; u ãi t bao c p
3. V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 19 ca Nhà n c i v i DNNN qua vi c x lý n Bn thân ho t ng c a các NHTM nhà tn ng b ng ngân sách nhà n c. Th m chí, nc c ng b can thi p tr c ti p c a Chính ph vn còn tình tr ng Nhà n c do Vi t Nam ch a tách b ch tri t cho vay phân b v n cho các DNNN theo c ơ ch “xin - chính sách ra kh i ho t ng cho vay th ơ ng cho” và ngu n v n ho t ng c a DNNN ch mi. Các NHTM u ph i có trách nhi m th c yu t ngu n tín d ng u ãi c a Nhà n c. hi n s tài tr c a Nhà n c i v i DNNN và Theo báo cáo c a Chính ph , h tr c ph n mt s m c tiêu nh : xu t kh u, s n xu t xi hoá nhanh, t n m 2002 n 2006, Nhà n c ã mng, thép, d t may, công nghi p óng tàu phi giãn n , khoanh n , xoá n thu và các Trên th c t , NHTM nhà n c c nhà n c kho n ph i n p cho ngân sách nhà n c c a s d ng nh kênh ngân sách th hai trong ho t DNNN t i 314,91 t ng, x lý h ơn 19.000 t ng tài tr cho DNNN. Nh ng kho n tín d ng n t n ng [2]. liên quan t i các DNNN ã gây khó kh n Bên c nh u ãi v v n, các DNNN còn không nh cho các NTHM nhà n c ho t ng c h ng nhi u u ãi trong vi c ti p c n t theo các nguyên t c th tr ng. K t qu ki m ai, m t b ng cho s n xut kinh doanh (Nh ng toán nh ng n m g n ây cho th y kho n n c a u ãi này i v i DNNN khi thành l p và m DNNN trong các NHTM nhà n c u m c mang doanh nghi p ã tr thành nh ng v n cao (n m 2007: kho n n t n ng c a các ph c t p trong nh giá doanh nghi p khi ti n DNNN t i các NHTM nhà n c t i trên 400. hành c ph n hóa các DNNN Vi t Nam, ho c 000 t ng). trong các v ki n Vi t Nam bán phá giá hàng c bi t, s c ép t chính quy n a ph ơ ng hóa trên th tr ng qu c t ). gi i quy t các vn còn r t l n trong các quy t nh cho vay th t c c trao quy n s d ng t, các doanh vn ngân hàng i v i DNNN do a ph ơ ng nghi p Vi t Nam u c Nhà n c cho thuê qu n lý. S can thi p tr c ti p này ã khi n cho ho c là mua bán chuy n nh ng. V nguyên t c, các NHTM nhà n c th ng ph i l a ch n các th t c c áp d ng i v i m i doanh ph ơ ng án cho vay và khách hàng vay v n hi u nghi p, nh ng trên th c t th t c i v i các qu th p, r i ro cao. DNNN ơ n gi n h ơn nhi u so v i doanh nghi p t nhân. Nh ng s can thi p tr c ti p c a Chính ph ti DNNN và NHTM nhà n c khi n cho các Nh ng u ãi c a Nhà n c dành cho ơ n v kinh t này không ph i là nh ng ch th DNNN ã gây nên tình tr ng b t bình ng gi a kinh t ích th c ho t ng trong môi tr ng DNNN v i các doanh nghi p t nhân và doanh cnh tranh, iu ó ã làm méo mó quan h nghi p có v n u t n c ngoài. H ơn n a, cung c u trên th tr ng tín d ng. Tuy nhiên, chính nh ng u ãi này ã t o cho các DNNN thói quen trông ch , l i và không tính t i hi u nh ng u ãi cho DNNN s không còn khi Vi t qu trong vi c s d ng các ngu n l c kinh t Nam b c vào th c hi n các cam k t WTO. ca Nhà n c, khi n cho các DNNN không Nh ng cam k t quc t này òi h i ho t ng ph i là nh ng ch th kinh t c l p, nh y c m tr c p i v i doanh nghi p ph i c minh trên th tr ng. M t khác, ho t ng c a các bch theo thông l qu c t , ph i c i x DNNN l i luôn b ràng bu c b i nhi u nhóm l i bình ng v i m i lo i doanh nghi p, do v y, ích khác nhau (l i ích c a ng i lao ng, c a Vi t Nam c n ph i có nh ng iu ch nh trong doanh nghi p, c a chính quy n các c p và c a mc và cách th c can thi p vào doanh ngành), do v y, vi c xác nh m c tiêu ho t nghi p và ngân hàng, ó là: gi m d n i t ng ng và th c hi n m c tiêu l i nhu n c a doanh c h ng tr c p, ti n t i ho t ng tr c p nghi p tr nên khó kh n. ây là nh ng c n tr bình ng gi a các thành ph n kinh t ; gi m không nh trong quá trình các DNNN Vi t dn nh ng u ãi v lãi su t, chuy n d n u ãi Nam h i nh p WTO so v i các doanh nghi p v lãi su t sang u ãi v iu ki n c h tr , ngoài Nhà n c. mc h tr hay th i h n h tr ; thu h p quy mô
4. 20 V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 s h u nhà n c b ng gi i pháp c ph n hóa ch m (n m 2007 ch c ph n hoá c 82 DNNN, a d ng hóa các lo i hình s h u nh m DNNN, t 21% k ho ch c a Th t ng Chính m b o tính hi u qu và nh h ng phát tri n ph ra; 6 tháng u n m 2008, vi c c ph n ca n n kinh t ; các DNNN ngay sau khi c c hoá DNNN g n nh ng ng tr ), h ơn n a, c ph n hoá ph i ho t ng theo Lu t doanh nghi p ph n hóa - gi i pháp tr ng tâm c a công cu c ã ban hành. ci cách DNNN m i ch d ng l i ch y u các DNNN v a và nh , các DNNN l n sau c ph n hoá v n ch a th c s i m i v ph ơ ng th c 2. y m nh c i cách doanh nghi p nhà n ưc ho t ng và v n còn s can thi p tr c ti p c a Nhà n c vào công ty m [3]. Mc tiêu c a công cu c c i cách DNNN Khi ã gia nh p WTO, nhi u DNNN Vi t Vi t Nam là xây d ng các DNNN tr thành Nam v n còn trong tình tr ng y u kém, hi u nh ng ch th kinh t m nh trong môi qu s n xu t kinh doanh th p. Các chuyên gia tr ng c nh tranh c a n n kinh t th tr ng kinh t cho r ng, tình tr ng này s còn nan gi i nh h ng xã h i ch ngh a Vi t Nam. Quá hơn n u nh các “chi phí ng m” c a xã h i trình này c th c hi n t ng b c, h ng t i c tính vào chi phí c a doanh nghi p, iu ó gi m s l ng và nâng cao hi u qu ho t ng ca các DNNN. C i cách DNNN, h ng các s khi n cho các DNNN ho t ng trên “sân doanh nghi p này ho t ng theo các nguyên ch ơi chung” s g p khó kh n. c bi t, khi th c tc th tr ng s góp ph n t o ra s th ng nh t hi n các cam k t WTO, yêu c u v kinh doanh và bình ng gi a các ch th vay v n trên th bình ng, th ng nh t, m b o tuân th các tr ng tín d ng. quy ch nh : i x qu c gia, t i hu qu c , các DNNN Vi t Nam s còn ph i i m t v i Quá trình c i cách DNNN c b t u t nhi u khó kh n h ơn khi không còn nh ng u nh ng n m 1990, c bi t, sau H i ngh kho n tr c p c a Chính ph . Khi ó, b t c Trung ơ ng 3 khóa IX n m 2002, quá trình này kho n v n nào DNNN c ng u ph i tr lãi và s ã c xúc ti n m nh m , trong ó c ph n hóa c coi là m t nhân t ch y u c i dng hi u qu nh t t c các doanh nghi p khác. thi n c ơ b n tính hi u qu c a các DNNN. Theo k ho ch, n n m 2010 Vi t Nam s Cu c iu tra c a n m 2005 c a Ngân hàng Th ch còn 554 doanh nghi p 100% v n c a Nhà gi i (WB) v i 550 DNNN ã c ph n hóa cho nc, do v y, nhi m v c i cách DNNN còn r t kt qu : 90% doanh nghi p cho r ng tình hình nng n . t c m c tiêu này, c n ph i tài chính c a doanh nghi p ã c c i thi n, tích c c y m nh c i cách DNNN b ng nhi u doanh thu trung bình t ng 13% và l i nhu n bi n pháp nh : ti p t c hoàn thi n khuôn kh tr c thu t ng 9% so v i tr c khi c ph n pháp lý t ng b c và ti n t i xóa b s khác hóa. Nh ng k t qu này cho th y s c c nh tranh bi t v iu ki n kinh doanh i v i các lo i ca các DNNN sau c ph n hóa ã t ng lên rõ hình doanh nghi p có v th c quy n kinh rt. Theo báo cáo c a Chính ph , tính n h t doanh; ti p t c y m nh c ơ c u l i DNNN nm 2007 c n c còn 2.015 DNNN, ã c theo h ng hình thành các DNNN có nhi u ch ph n hoá c 3.862 doanh nghi p, n ng l c s h u; hoàn thi n c ơ ch giám sát, ánh giá hi u cnh tranh nói chung, hi u qu s n xu t kinh qu DNNN; nâng cao vai trò qu n lý Nhà n c, doanh nói riêng c a các DNNN sau c ph n hoá ti n t i xóa b ch c n ng i di n ch s h u c a ã c c i thi n áng k . Tuy nhiên, do khuôn các c ơ quan, ban ngành i v i DNNN kh pháp lu t ch a hoàn thi n, v n ch s Có th kh ng nh r ng vi c hoàn thi n và hu DNNN và th c hi n quy n ch s h u Nhà phát tri n c a th tr ng tín d ng Vi t Nam ph nc i v i DNNN ch a c gi i quy t tri t thu c r t nhi u vào ti n c i cách DNNN. , c bi t còn nhi u rào c n làm ch m quá trình c ph n hóa, do v y, t c c i cách còn Các DNNN khi ã ho t ng theo Lu t doanh nghi p trong c ơ ch th tr ng, có s c nh tranh
5. V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 21 bình ng gi a DNNN, doanh nghi p t nhân th tr ng tài chính; các NHTM và các t ch c và các doanh nghi p có v n u t n c ngoài, tín d ng khác là các ơ n v kinh doanh ti n t . nhu c u th c s v v n s c ph n ánh chính Vi ph ơ ng châm a d ng hoá hình th c s xác trên th tr ng tín d ng Vi t Nam. hu và lo i hình kinh doanh ngân hàng, sau 20 nm c i cách và phát tri n, n nay Vi t Nam ã có 5 NHTM nhà n c, 37 NHTM c ph n, 3. C i cách m nh m và nâng cao n ng l c 35 chi nhánh ngân hàng n c ngoài, 5 ngân cnh tranh c a các Ngân hàng Th ươ ng m i hàng liên doanh v i ngân hàng n c ngoài, 2 Vi t Nam ngân hàng 100% v n n c ngoài, 9 công ty tài chính, 12 công ty cho thuê tài chính và 996 qu Các b ng ch ng nghiên c u g n ây cho tín d ng nhân dân [4]. Bên c nh ó, vi c thành th y các qu c gia mà s h u Nhà n c trong lp Ngân hàng Chính sách Xã h i (n m 2003) h th ng ngân hàng chi m t tr ng cao th ng và Ngân hàng Phát tri n (n m 2006) ã cho i li n v i tình tr ng hi u qu ho t ng ca ngân hàng th p, ti t ki m và cho vay ít h ơn, phép các NHTM và các t ch c tín d ng Vi t nng su t và t ng tr ng kinh t th p h ơn. Các Nam lo i b d n cho vay chính sách kh i ho t nghiên c u trên c ng cho th y: s h u Nhà ng cho vay th ơ ng m i, kinh doanh ngân nc các n c ang phát tri n còn chi m t hàng tr nên hi u qu h ơn. Theo ánh giá c a tr ng cao và do còn s phân bi t i x , mà Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam, các NHTM và kinh t t nhân r t khó ti p c n c ngu n tín t ch c tín d ng Vi t Nam u có t c t ng dng t các ngân hàng thu c s h u Nhà n c. tr ng cao, kinh doanh có lãi, c bi t là các Chính vì v y, c i cách c u trúc s h u thông NHTM c ph n. T n m 2001 n 2006, h qua vi c m r ng s tham gia c a các ngân th ng các NHTM có t c t ng tr ng huy hàng ngoài Nhà n c các n c này s em l i ng v n bình quân là 34%/n m, t c t ng nhi u l i ích ti m n ng. Tuy l i ích ti m n ng ó tr ng tín d ng là 33%/n m. K t thúc n m là r t ln nh ng công cu c c i cách h th ng ngân 2007, các NHTM c ph n có t c t ng tr ng hàng các qu c gia này th ng không d dàng và tng tài s n bình quân là 70%. khó có th thành công b i th ch trong các qu c Ci cách NHTM nhà n c b ng gi i pháp gia này còn r t y u kém. Th c t nhi u qu c gia c ph n hoá c coi là yêu c u b c thi t nh m cho th y: n u h th ng ngân hàng c m mang, to ra “sân ch ơi” bình ng cho các thành ph n thì th tr ng tín dng s mang tính c nh tranh kinh t và nâng cao n ng l c c nh tranh cho h cao, khó kh n trong vay m n v n ngân hàng c a th ng ngân hàng Vi t Nam. Theo k ho ch, các doanh nghi p nói chung, doanh nghi p t (Vietcombank) và Ngân hàng Phát tri n nhà nhân nói riêng s gi m i r t nhi u. ng b ng sông C u Long s phát hành c Nh m t o ra m t h th ng ngân hàng theo phi u trong n m 2006, n n m 2010 s hoàn mô hình hi n i, an toàn và hi u qu trong n n thành ch ơ ng trình c ph n hoá c 5 NHTM kinh t th tr ng, ngày càng h i nh p kinh t nhà n c. Vi c tri n khai k ho ch do nhi u qu c t sâu r ng, Vi t Nam ã ti n hành c i nguyên nhân ã b ch m l i, nh ng n n m cách m t cách th n tr ng h th ng ngân hàng 2007, Vietcombank c ng ã th c hi n thành tr c h t v t ch c và c ơ ch ho t ng. T h công vi c t ch c u giá phát hành c phi u th ng ngân hàng t ch c theo mô hình m t c p, ln u ra công chúng. Hi n nay, Vietinbank và ho t ng theo c ơ ch k ho ch hoá t p trung, Bidvbank c ng ang xúc ti n vi c c ph n hoá n nay Vi t Nam ã xây d ng c h th ng các ngân hàng này. ngân hàng hai c p, t ng b c ho t ng theo c ơ T 1/4/2007, theo các cam k t WTO, các ch th tr ng. Trong h th ng ngân hàng này, ngân hàng 100% v n n c ngoài s c phép Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam là c ơ quan qu n ho t ng Vi t Nam. n nay, ã có 2 ngân lý nhà n c v ti n t , tín d ng ngân hàng và hàng c c p Gi y phép thành l p là (HSBC)
6. 22 V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 và Standard Chartered (v n pháp nh c a hàng, vi c nâng cao n ng l c c nh tranh c a các HSBC là 183 tri u USD, còn Standard NHTM Vi t Nam c coi là v n s ng còn Chartered là 61 tri u USD). Các ngân hàng này i v i các ngân hàng này trong môi tr ng s i vào ho t ng vào n m 2009. ây là hai cnh tranh m i. Trên th tr ng Vi t Nam, m i ngân hàng ã có chi nhánh Vi t Nam t nhi u khu v c ngân hàng c ng nh m i ngân hàng nm và ã có c ph n trong Techcombank và u có nh ng l i th riêng, nh ng nhìn chung ACB. S ki n này c coi là nh ng cam k t nng l c c nh tranh c a khu v c NHTM n i a mnh m i v i WTO c a Vi t Nam trong l nh còn th p: qui mô v n nh , t l v n t có/tài vc ngân hàng. Các cam k t c a Vi t Nam trong sn có th p, t l n quá h n còn cao. B n trong WTO ã tr thành ng l c th c s cho vi c thúc nm NHTM nhà n c g m Vietcombank, y ti p t c c i cách h th ng ngân hàng Vi t Nam. Vietinbank, Agribank, Bidvbank u không t Ci cách h th ng NHTM Vi t Nam ã làm tiêu chu n h s an toàn v n t có c a Hi p thay i c n b n và toàn di n h th ng ngân nh Balse (theo tiêu chu n này, h s an toàn hàng. Tuy nhiên, t o ra “ sân ch ơi” bình ng vn t có ph i t t i thi u 8%), trong ó, ngân hơn gi a các ngân hàng trên th tr ng tín hàng có h s an toàn v n t có cao nh t trong dng, mt m t, c n y m nh c i cách NHTM các NHTM nhà n c là Agribank c ng ch a hơn n a v i ph ơ ng châm a d ng hoá các ch n 5%. ây là nh ng tr ng i r t l n i v i th trong n c và qu c t tham gia th tr ng, các ngân hàng Vi t Nam khi tham gia h i nh p chuy n m nh ho t ng kinh doanh c a các qu c t . ngân hàng và các t ch c tín d ng khác theo WB ánh giá ch t l ng tài s n có c a các các nguyên t c th tr ng; mt khác , ngân hàng NHTM Vi t Nam r t th p, v i t l n x u/t ng Nhà n c Vi t Nam c n th c hi n n i l ng các d n còn cao. N u tình hình không c c i hn ch i v i ngân hàng liên doanh và ngân thi n thì các ngân hàng Vi t Nam s d b t n hàng n c ngoài v ho t ng huy ng v n th ơ ng n ng n trong môi tr ng c nh tranh bng VND và tài s n th ch p cho vay i v i WTO. T l n x u c a các NHTM nhà n c doanh nghi p nh m t o iu ki n m r ng th ca Vi t Nam u m c cao, ch y u là do ph n tín d ng cho kh i các ngân hàng này. S mi quan h ràng bu c gi a NHTM nhà n c tham gia m t cách tích c c và bình ng c a vi các DNNN Vi t Nam. V i tình tr ng ho t ngân hàng liên doanh và ngân hàng n c ngoài ng còn nhi u y u kém, các DNNN g p khó s giúp NHTM n i a c a Vi t Nam nâng cao kh n trong vi c hoàn tr v n vay cho các c n ng l c kinh doanh do nh ng n l c NHTM nhà n c. Nguyên nhân th hai làm t trong c nh tranh và ti p thu c nh ng kinh nghi m, trình kinh doanh trong n n kinh t l n x u cao là do nh ng b t c p và khó kh n th tr ng. Cng c n ph i th y r ng, trong iu trong quá trình x lý n t n ng. Quá trình x ki n Vi t Nam hi n nay, v i m t môi tr ng ho t lý n t n ng, c bi t là vi c t ch c và phát ng còn nhi u b t c p, s iu ti t và giám sát mi tài s n th ch p làm cho t l n quá h n ca Chính ph c ng nh Ngân hàng Nhà nc và n x u c a các NHTM v n ch a t c Vi t Nam còn ch a hi u qu , s là thi u hi n th c mc tiêu ra. Theo báo cáo n x u c a Ngân nu mong mu n quá trình c i cách h th ng ngân hàng Nhà n c Vi t Nam n m 2005, các hàng m t cách nhanh chóng v i s thay i m nh NHTM nhà n c có s n x u kho ng 10.000 v c u trúc s h u và c ơ ch ho t ng trong m t t VND (chi m 2,7% t ng d n ), các NHTM th i gian ng n. Quá trình chuy n i ph i c c ph n n x u chi m kho ng 2% t ng d n . ti n hành d n d n cùng v i s n l c hoàn thi n Mc dù h th ng ngân hàng Vi t Nam ã x lý kh n ng iu ti t và giám sát c a Chính ph và c 92% t ng s n t n ng, x lý c p b Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam. sung 12.000 t ng v n iu l cho c 5 Cùng v i vi c y m nh quá trình c i cách NHTM nhà n c, a t l an toàn v n t i v t ch c và ho t ng c a h th ng ngân thi u lên trên 4,5%, nh ng tình tr ng n x u
7. V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 23 vn là v n c p bách c n c gi i quy t Vi t Nam m c th p so v i các qu c gia khác. trong quá trình chu n b th c hi n y các S l ng s n ph m d ch v do NHTM cung c p cam k t qu c t . WB cho r ng n x u c a các Vi t Nam kho ng t 450 n 500, ít h ơn NHTM Vi t Nam trong nh ng n m g n ây nhi u so v i m t s n c khác trong khu v c: không ph i m c m t vài ph n tr m, mà có th Thái Lan cung c p trên 2.000 s n ph m, m c cao h ơn (kho ng t 8 n 10% t ng d Malaixia cung c p t 2.800 n 3.000, Trung n); h ơn n a, gi i quy t n x u c a các NHTM Qu c cung c p 800 - 900 s n ph m. Không ch Vi t Nam không ơ n gi n do con n ch y u là vy, s n m phát tri n các s n ph m, d ch v các DNNN [3]. mi c ng ch trong vòng t 3 n 5 n m tr l i ây, kém h ơn nhi u so v i n c có n n kinh t Nng l c c nh tranh th p c a các NHTM chuy n i nh Trung Qu c. ây c ng chính là Vi t Nam còn bi u hi n s l ng và ch t mt trong nh ng im y u c a h th ng NHTM lng d ch v ngân hàng th p (ch y u v n là Vi t Nam trong quá trình h i nh p kinh t qu c t . dch v nh n ti n g i và tín d ng), do v y, các ngân hàng d b t n th ơ ng khi có nh ng bi n Trong k nguyên c a khoa h c k thu t, ng nhi u t lãi su t. Trong môi tr ng c nh công ngh óng vai trò r t quan tr ng trong tranh, ã di n ra nh ng t ua tranh v t ng lãi ho t ng c a h th ng ngân hàng. Nh ng theo su t gi a các NHTM. Cu i n m 2007, u n m ánh giá c a WB, các lo i hình công ngh hi n 2008, b t u t vi c t ng m nh lãi su t trong i c áp d ng nh th rút ti n t ng khu v c NHTM c ph n, sau ó là vi c t ng lãi ATM, phone banking, internet banking ca su t trong khu v c các NHTM nhà n c lên các NHTM Vi t Nam còn ch a t c trình mc hai con s . ng tr c tình hình ó, Ngân trung bình c a th gi i. M c dù ã c s hàng Nhà n c ã khuy n cáo t i Hi p h i các h tr t nhi u d án c a WB c ng nh ã tích ngân hàng gi m c lãi su t huy ng v n cc tri n khai công ngh , nh ng ch s công cao nh t là 12%/n m, sau ó gi m xu ng ngh c a ngân hàng Vi t nam ch m i d ng l i 11%/n m. c bi t trong iu ki n ch ng l m con s - 0,47, b t t h u h ơn nhi u so v i nh ng phát m t cách c p bách, Ngân hàng Nhà n c nc nh Trung Qu c - 0,35; Thái Lan - 0,07, ã t ng lãi su t c ơ b n lên 12%, r i 14%/n m t Singapore là 1,95 [5]. Bi v y, công ngh c ng tháng 6/2008, khi n cho lãi su t huy ng c a là m t thách th c l n i v i h th ng NHTM c a các NHTM ã t ng lên t i m c 18 - 19%/n m, Vi t Nam trong quá trình h i nh p kinh t qu c t . lãi su t cho vay t 19 - 21%/n m. Tình tr ng Th c t thì các ngân hàng n c ngoài m i trên ã khi n cho các NHTM g p nhi u r i ro là i th c a nhau trong cung c p các d ch v trong ho t ng. iu ó cho th y: m c dù lãi ngân hàng cao c p, nh ng kh n ng m t th su t là m t trong các công c c nh tranh gi a ph n tín d ng nói riêng và m t th ph n ho t các ngân hàng, nh ng s là b t c p khi s d ng ng ngân hàng nói chung c a các NHTM Vi t công c c nh tranh này trong iu ki n có Nam trong quá trình t do hóa th tr ng ti n t nh ng bi n ng m nh nh hi n nay, do v y, rt d x y ra khi Vi t Nam th c hi n y các các ngân hàng Vi t Nam c n m r ng và nâng cam k t WTO. iu ó cho th y s c n thi t cao ch t l ng d ch v ngân hàng nâng cao ca vi c c i thi n và nâng cao n ng l c c nh nng l c c nh tranh c a mình. tranh c a các NHTM n i a c a Vi t Nam. S a d ng hoá d ch v cung ng s cho nâng cao n ng l c c nh tranh, các NHTM n i phép các ngân hàng t o ra nhi u ngu n thu a Vi t Nam c n tích c c th c hi n m t s gi i nh p khác nhau t các d ch v a d ng và gi m pháp nh : t ng v n iu l và v n ch s h u; c nh ng r i ro t bi n ng c a lãi su t. gi i quy t tri t n quá h n và ng n ng a n Trong th i gian qua, m c dù ã có nh ng c xu phát sinh; t ng c ng tính minh b ch trong gng chú tr ng n m r ng và i m i s n ho t ng ngân hàng; nâng cao s l ng, ch t ph m d ch v nh ng s l ng và ch t l ng lng các lo i hình d ch v ; nâng cao trình dch v c a h th ng ngân hàng th ơ ng m i công ngh ngân hàng
8. 24 V.T. Dậu / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 17-24 Nh v y, vi c hoàn thi n và phát tri n th t c hi u qu cao trong quá trình h i nh p tr ng tín d ng th ng nh t, mang tính c nh kinh t qu c t . tranh cao không ch là òi h i c a n n kinh t th tr ng, mà còn là yêu c u c a quá trình m ca và h i nh p kinh t qu c t Vi t Nam. Tài li u tham kh o Mt khi th tr ng tín d ng Vi t Nam kh c ph c c tình tr ng không th ng nh t, b phân [1] Nguy n c Hoàn, C nh tranh ngân hàng sôi mng, nó s ph n ánh y , chính xác quan ng h ng t i phát tri n b n v ng, hi u qu , h cung c u tín d ng c ng nh m c khan Th i báo Kinh t Vi t Nam , 2008. hi m v n trên th tr ng, tính c nh tranh trên [2] Tr n Th Minh Châu, Doanh nghi p nhà n c th tr ng c nâng cao, m t b ng chung v trong môi tr ng c nh tranh c a WTO, Tp chí Lý lãi su t c hình thành. H ơn n a, khi có s lu n Chính tr 1 (2008) 50. bình ng gi a các ch th tham gia th tr ng, [3] Báo cáo phát tri n Vi t Nam 2007: H ng t i t m các ch th này s tr nên nh y c m v i nh ng cao m i, Ngân hàng Th gi i, 2008. bi n ng v lãi su t, th tr ng tín d ng tr [4] Website Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam : nên n ng ng h ơn và v n trong n n kinh t WWW.sbv.gov.vn c s d ng hi u qu h ơn. Khi ó, Vi t Nam [5] Nguy n Trình T , C i cách Ngân hàng Th ơ ng s có c th tr ng tín d ng áp ng t t nh t mi góp ph n phát tri n kinh t n c ta và th c cho t ng tr ng, phát tri n kinh t t n c và hi n h i nh p kinh t qu c t , Tp chí Ngân hàng 1, 2 (2006) 7. To improve and develop Vietnam’s capital market in international integration period Vu Thi Dau Faculty of Political Economy, College of Economics, Vietnam National University, Hanoi, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam Over twenty years of reform in Vietnam, its credit market has still got into separated situation and non-mergence been sufferring from the government’s relative intervenes in both sides of supply and demand. This has been causing significantly negative impacts on effective allocations of resources, economic growth and the international integration level of credit market. So far, Vietnam has deeply and largely integraded in the World economy, and become an official member of The World Trade Organisation (WTO). Thus it is an objective and essential requirement of its economy to improve and create an united and highly competitive credit market. Some sources of this problems can be indicated as followings: Firstly, there still have been interferes from the government in perfomances of enterprises and state owned commercial banks; Secondly, enterprises and banks have not become powerfull enterprises yet in themselves in a fiercely competitive environment and Finally, due to lack of improvements in the credit market in itself. In order to develop and improve Vietnam’s credit market. It is necessary to make solutions, which aims at abolishing direct intervenes of the state in operation of enterprises and banks; fostering the pace of state owned enterprises reform and enhancing the competitive ability of Vietnamese commercial banks. At that time, Vietnam’s credit market will become: “a common playground” for participators in the market and operations based on principles of market, and therefore the effectiveness of credit market will be improved.