Methadone giải pháp hiệu quả

Nội dung text: Methadone giải pháp hiệu quả

1. GIẢI PHÁP HIỆU QUẢ MMT GROUP TOGETHER WE SHARE - TOGETHER WE IMPROVE VĂN PHÒNG ĐẠI DIỆN TỔ CHỨC FHI 360 TẠI VIỆT NAM Tầng 7 - 18 Lý Thường Kiệt - Hoàn Kiếm - Hà Nội Tel: 84-4-3934-8560 Fax: 84-4-3934-8650 Email: fhivn@fhi360.org www.dieutrimmt.vn
2. Lối thoá H ọ An toàn
3. MỤC LỤC TRANG 04 KHÁI NIỆM NGHIỆN MA TÚY HEROIN 05 METHADONE LÀ GÌ? 08 ĐIỀU TRỊ NGHIỆN CÁC CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN BẰNG THUỐC THAY THẾ METHADONE MMT 14 LỢI ÍCH CỦA CHƯƠNG TRÌNH ĐIỀU TRỊ NGHIỆN CÁC CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN BẰNG THUỐC METHADONE 22 CÁC KHÓ KHĂN ĐỂ DUY TRÌ VÀ MỞ RỘNG CHƯƠNG TRÌNH ĐIỀU TRỊ METHADONE Ở VIỆT NAM 26 ĐIỀU KIỆN ĐỂ MỞ MỘT CƠ SỞ ĐIỀU TRỊ METHADONE
4. 04 05 02 METHADONE LÀ GÌ ? KHÁI NIỆM NGHIỆN MA TÚY HEROIN 01 Methadone là chất đồng vận với chất dạng thuốc phiện, có tác dụng tương tự như morphine, hay heroin. Methadone có tác dụng làm mất các biểu hiện của hội chứng cai, giảm đáng kể thèm nhớ, cạnh tranh và khóa tác Nghiện là bệnh mạn tính, tái diễn của não bộ.(1) động của heroin. Methadone là thuốc hợp pháp, được Tổ chức Y tế Thế giới Sử dụng ma tuý có thể theo nhiều cấp độ khác nhau từ dùng thử, dùng có đưa vào danh mục thuốc thiết yếu, sử dụng hàng ngày cho người bệnh mục đích, dùng nhiều đến nghiện. Khi đã trở thành nghiện thì không chỉ sử trong điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện. dụng nhiều ma tuý mà còn mất khả năng kiểm soát hành vi như không tự quyết định được thời gian, địa điểm và liều lượng, buộc người bệnh phải tìm kiếm và sử dụng bất chấp hậu quả về sức khỏe và xã hội. METHADONE CÓ GÂY NGHIỆN KHÔNG? Người bệnh điều trị bằng thuốc Methadone cũng giống Hình ảnh chụp cộng hưởng từ cho thấy quá trình chuyển hóa giảm như bệnh nhân tiểu đường cần thuốc insuline để kiểm soát lượng đường trong máu. trong não bộ người nghiện ma túy so với người bình thường, cũng tương tự như giảm chuyển hóa trong tim ở người bệnh tim mạch so với Người sử dụng ma túy thích cảm giác phê sướng do ma túy người bình thường. đem lại và thường tìm kiếm loại ma túy có tác dụng nhanh như heroin. Methadone có tác dụng chậm, khoảng 30 phút và đạt đỉnh GIẢM CHUYỂN HÓA TRONG NÃO BỘ Ở GIẢM CHUYỂN HÓA TRONG điểm khoảng 3 – 4 giờ sau khi uống. Methadone không NGƯỜI LẠM DỤNG MA TÚY TIM Ở NGƯỜI BỆNH TIM MẠCH đem lại cảm giác phê sướng kể cả khi người bệnh được điều trị ổn định ở liều cao. Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone không phải là thay thế nghiện chất này bằng nghiện chất khác. Người bệnh được uống thuốc NÃO BỘ NGƯỜI NÃO BỘ NGƯỜI TIM NGƯỜI TIM NGƯỜI BỆNH Methadone hàng ngày dưới sự kiểm soát của nhân viên y KHỎE MẠNH LẠM DỤNG MA TÚY KHỎE MẠNH TIM MẠCH tế, không tăng liều, người bệnh dần phục hồi mà không có hành vi buộc phải tìm kiếm, sử dụng bất chấp hậu quả THẤP CAO về sức khỏe và xã hội như khi sử dụng heroin. Biến đổi về mặt sinh học trên não bộ (1) Alan I, Leshner, “Addiction is a Brain Disease, and it matters”, tạp chí Science, tập 278, 3/10/1997
5. là thuốc được Tổ chức Y tế Thế giới Made đưa vàohợp danh háp mục . Ảnh: Joshuathuốc Kraemer - Bản quyền: thiế USAID/SMART TAếu - FHI 360
6. 08 09 03 ĐIỀU TRỊ NGHIỆN CÁC CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN BẰNG THUỐC THAY THẾ METHADONE MMT Điều trị cho người nghiện/lệ thuộc vào heroin/thuốc phiện; Hoàn toàn tự nguyện; Điều trị càng lâu, kết quả càng tốt; Người bệnh cần đến cơ sở để uống thuốc hàng ngày, đủ liều dưới sự giám sát trực tiếp của nhân viên y tế; Cần phối hợp giữa uống thuốc Methadone với các biện pháp tư vấn, hỗ trợ xã hội khác; Cần có sự tham gia và hỗ trợ của gia đình trong quá trình điều trị. Hoàn toàn tự nguyện: Nghiện là bệnh mạn tính của não bộ và có nhiều Thuốc Methadone: Người bệnh được kê đơn và uống thuốc Methadone phương pháp điều trị khác nhau. Lựa chọn và tự nguyện tham gia chương hàng ngày dưới sự giám sát chặt chẽ của nhân viên y tế. Người bệnh được trình điều trị phù hợp là yếu tố góp phần tăng tuân thủ và kết quả điều trị. tăng dần liều Methadone đến khi đạt liều phù hợp, không còn xuất hiện hội Thời gian điều trị càng lâu, kết quả càng tốt: Người bệnh tham gia điều trị chứng cai, giảm đáng kể thèm nhớ và không còn cảm giác phê sướng khi sử thay thế bằng thuốc Methadone cần duy trì điều trị trong nhiều năm, thậm dụng lại heroin. Đây cũng chính là liều Methadone duy trì của người bệnh. chí suốt đời giống như điều trị các bệnh mạn tính khác như bệnh tiểu Tư vấn và hỗ trợ: Bên cạnh thuốc Methadone, người bệnh được cung cấp dịch đường, tăng huyết áp. Trường hợp mong muốn dừng điều trị, người bệnh vụ tư vấn, hỗ trợ tâm lý xã hội và các kỹ năng cần thiết giúp người bệnh dự cần có sức khỏe tốt, không sử dụng ma túy, ổn định về công việc, chỗ ở, các phòng tái nghiện, giải quyết các vấn đề phát sinh, ổn định dần cuộc sống. mối quan hệ trong gia đình, bạn bè. Người bệnh sẽ được giảm dần liều Sự tham gia của gia đình: Gia đình người bệnh sẽ được tham gia các buổi Methadone tiến tới ngừng điều trị hoàn toàn. Tuy nhiên, nguy cơ tái sử giáo dục nhóm để hiểu rõ hơn về bệnh nghiện. Sự cảm thông, lắng nghe và dụng heroin sau khi ngừng điều trị cao. hỗ trợ người bệnh cũng như sự tham gia, phối hợp với cơ sở điều trị của gia đình trong quá trình điều trị góp phần tích cực cho sự hồi phục của người bệnh.
7. và TinẢnh: Joshua tưởg Kraemer - Bản quyền: USAID/SMARTi TA -sẻ FHI 360
8. Hơ Số người nghiện chích ma túy được quản lý có nhiễm HIV Nguồn: Bộ Lao động Thương binh & Xã hội - 2013
9. 14 15 % 100 100 LỢI ÍCH CỦA CHƯƠNG TRÌNH 04 95 ĐIỀU TRỊ NGHIỆN CÁC CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN 90 BẰNG THUỐC METHADONE 85 80 75 70 Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone là phương pháp “tiêu chuẩn vàng” đối với điều trị nghiện heroin và đem lại 65 nhiều lợi ích về sức khỏe, kinh tế và an ninh trật tự xã hội. 60 55 Dừng hoặc giảm sử dụng ma túy bất hợp pháp 50 Lý do 45 40 Methadone khóa tác dụng của heroin. Xét nghiệm nước tiểu dương tính trong vòng 1 tháng trước 35 phỏng vấn Bằng chứng 30 27,52 Nghiên cứu ở 6 chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện 25 bằng thuốc Methadone ở Hoa Kỳ cho thấy tỷ lệ tiêm chích ma túy giảm 19,29 19,98 20 18,56 18,08 từ 100% tại thời điểm bắt đầu điều trị xuống 28,9% sau 4 năm điều trị; 15,87 15 Tại Việt Nam, nghiên cứu thuần tập 965 người bệnh năm 2009-2011 của Bộ Y tế cho thấy tỷ lệ phần trăm còn sử dụng heroin giảm từ 100% khi bắt 10 đầu điều trị xuống 27,5% ở tháng thứ 3 và tiếp tục giảm còn 15,9% ở 5 tháng thứ 24. 0 Thời gian Bắt đầu Tháng thứ 3 Tháng thứ 6 Tháng thứ 9 Tháng thứ 12 Tháng thứ 18 Tháng thứ 24 điều trị Giảm tiêm chích ma túy giúp giảm nguy cơ lây truyền các bệnh Tỷ lệ % người bệnh còn sử dụng heroin giảm theo thời gian điều trị qua đường máu như HIV và viêm gan B, C Nguồn: Bộ Y tế 2009-2011 Lý do Bằng chứng Do Methadone được sử dụng qua đường uống nên người bệnh không Nghiên cứu do tác giả Metzger và cộng sự năm 1993 công bố sau 5 năm, còn tiêm chích hoặc giảm tần suất tiêm chích heroin; nếu được điều trị Methadone, tỷ lệ bệnh nhân chuyển thành dương tính Người bệnh được cung cấp thông tin về các biện pháp giảm nguy cơ như HIV chỉ tăng 8% (từ 13% lên 21%) so với tỷ lệ tăng 30% nếu không được quan hệ tình dục an toàn, không dùng chung bơm kim tiêm; điều trị Methadone (từ 21% lên 51%); Người bệnh dương tính với HIV được chuyển gửi và điều trị sớm giúp Tại Việt Nam, sau 24 tháng theo dõi, tỷ lệ chuyển thành dương tính HIV ở giảm khả năng lây nhiễm cho người khác. 956 người bệnh điều trị Methadone chỉ là 4 người.
10. 16 17 78 75,9 Giảm tử vong do quá liều heroin 76 Lý do 74 72,46 72 72,04 Methadone cạnh tranh và khóa tác động của heroin. Liều Methadone 72,31 trên 60mg có tác dụng bảo vệ, giảm tử vong do quá liều khi dùng thêm 70 68 heroin. Phải dùng liều heroin vô cùng lớn (nhiều lần so với bình thường) 68,83 66 mới gây quá liều. 66,34 64 Bằng chứng 64,04 62 Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tử vong do quá liều heroin ở người nghiện 60 không được điều trị cao hơn gấp gần 7 lần so với những người được điều 58 (2) trị Methadone. Ở Việt Nam, sau 5 năm triển khai chương trình trên Trước 3 tháng 6 tháng 9 tháng 12 tháng 18 tháng 24 tháng 15.000 người điều trị, chưa có trường hợp nào tử vong do quá liều heroin. điều trị Tỷ lệ người bệnh tham gia điều trị Methadone có việc làm Cải thiện chức năng gia đình và tình trạng kinh tế Giảm tội phạm liên quan đến ma túy Lý do Lý do Khi không còn lệ thuộc vào ma túy, người bệnh dần phục hồi sức khỏe, Người nghiện dừng và giảm sử dụng heroin, từ đó giảm các hành vi ổn định tâm lý, ổn định cuộc sống bằng cách làm việc và tham gia vào phạm pháp nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng heroin. các hoạt động lành mạnh, tái hòa nhập cộng đồng. Bằng chứng Bằng chứng Tình hình trật tự, an ninh xã hội và an toàn của cộng đồng nơi có người Tham gia điều trị thay thế bằng thuốc Methadone làm giảm đáng kể chi nghiện ma túy cũng được cải thiện (tỷ lệ người bệnh tự báo cáo có các phí đối với các gia đình có người nghiện các chất dạng thuốc phiện; hành vi vi phạm pháp luật đã giảm từ 40,8% xuống chỉ còn 1,34% sau 24 Nếu trước điều trị chỉ có 64,04% người bệnh có việc làm thì sau 24 tháng tháng điều trị); điều trị đã có 75,9% người bệnh có việc làm; Theo báo cáo của Công an quận Lê Chân - Thành phố Hải Phòng, sau 6 tháng Thu nhập của gia đình người bệnh cũng tăng theo thời gian từ 2,6 triệu triển khai chương trình điều trị Methadone, số vụ trộm cắp vặt liên quan đến đồng/tháng sau 6 tháng điều trị lên đến 3,2 triệu đồng/tháng sau 24 người nghiện ma túy tại khu vực Bệnh viện Việt Tiệp giảm 60 - 70%, vi phạm tháng điều trị do người bệnh có thể đi làm bình thường. pháp luật liên quan đến ma túy khu vực chợ Sắt giảm hơn 70%. (2) Grondblah, L. et al. Acta Pschiatr Scand, P. 223-227, 1990
11. 18 19 CÁC LỢI ÍCH CỦA Số vụ phạm tội liên quan đến sử dụng ma túy ĐIỀU TRỊ METHADONE Số người phạm tội liên quan đến sử dụng ma túy 560 422 hoặc 361 375 305 247 sử dụng ma túy bất hợp pháp 2008 2009 2010 tiêm chích ma túy giúp giảm nguy cơ lây truyền Số vụ phạm tội và số người phạm tội các bệnh qua đường máu như HIV và viêm gan B, C liên quan đến sử dụng ma túy tại Hải Phòng, 2008 - 2010. Giảm chi phí đầu tư vận hành và thuốc Methadone rẻ tử vong do quá liều heroin Lý do Cơ sở điều trị Methadone là cơ sở điều trị ngoại trú nên đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực không nhiều. Bằng chứng chức năng gia đình và tình trạng kinh tế Để xây một cơ sở điều trị Methadone cho 250 người bệnh cần từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng; chi phí vận hành cho 1 cơ sở công suất từ 250 người bệnh là 1,4 tỷ đồng; Giá thuốc Methadone thấp, trung bình một người nghiện chỉ tiêu tốn 7.500 đồng/ngày tương đương 2.750.000 đồng/năm; tội phạm liên quan đến ma túy Nghiên cứu Kết quả Điều trị Quốc gia (NTORS) của Vương Quốc Anh cho thấy 1 đô la Mỹ đầu tư vào điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone thu được 3 đô la Mỹ nhờ giảm chi phí xét xử tội phạm liên quan đến ma túy và tiết kiệm cho cộng đồng từ 7 đến 10 lần chi phí pháp luật, thực thi pháp luật/trại giam, sức khỏe, xã hội, bảo hiểm và tử vong. chi phí đầu tư, vận hành và thuốc
12. Đã quên những cơn nhớ heroin, quên những lúc đau đớn vì thứ chất trắng, cuộc sống của anh giờ đây, là . Cặm cụi bên những linh kiện, anh đìn,đang trở lại ôn là chính ệc mình. Ảnh: Hoài Thanh - Bản quyền: USAID/SMART TA - FHI 360
13. 22 23 Tuy nhiên, có một số khó khăn trong quá trình mở rộng chương trình bao gồm: 05 NHỮNG KHÓ KHĂN ĐỂ MỞ RỘNG CHƯƠNG TRÌNH ĐIỀU TRỊ METHADONE Ở VIỆT NAM Quan điểm điều trị Methadone là thay cái nghiện này bằng cái nghiện khác: Rất nhiều người vẫn cho rằng điều trị Methadone là thay cái nghiện này bằng cái nghiện khác và hiểu lầm nghiện ma túy là vấn đề nhân cách, có thể được chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, y học đã chứng minh nghiện Theo khuyến cáo của Liên Hợp Quốc, để liệu pháp điều trị nghiện bằng là bệnh mạn tính, không có thuốc chữa khỏi, chỉ có thể điều trị duy trì bằng thuốc Methadone có thể mang lại lợi ích tối đa về kinh tế và an ninh trật thuốc thay thế (xem Phần 1, 2, 3). tự xã hội, độ bao phủ của chương trình cần đạt mức tối thiểu là 20% - Cơ hội tiếp cận các cơ sở điều trị Methadone: Theo Nghị định 39%. Bằng chứng từ các nước Tây Âu và Úc cho thấy, khi độ bao phủ vượt 96/2012/NĐ-CP Quy định về điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện mức 40%, dịch HIV ở nhóm người nghiện chích ma túy được khống chế bằng thuốc thay thế, các huyện có từ 250 người nghiện chất dạng thuốc và giảm.(3) Độ bao phủ của chương trình hiện nay ở Việt Nam mới ở mức phiện trở lên phải triển khai điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện. Tuy 5% - 9%. Vì vậy, Việt Nam đặt ra mục tiêu 80.000 người nghiện được nhiên, việc triển khai chương trình còn gặp nhiều khó khăn tại các huyện điều trị Methadone, tương đương với độ bao phủ 40%, vào năm 2015. địa bàn miền núi, có diện tích rộng, điều kiện giao thông và phương tiện đi lại của người bệnh còn hạn chế. Vì vậy, cần đa dạng hoá mô hình điều trị Methadone cho phù hợp với điều kiện của vùng miền. Số người nghiện Số người bệnh điều trị Methadone Độ bao phủ chương trình cao 25.000 Nguồn thuốc: Nguồn thuốc Methadone hiện nay được tài trợ nước ngoài và được nhập khẩu hoàn toàn. Số thuốc cam kết từ tài trợ nước ngoài đủ để 20.509 điều trị cho 19.000 người bệnh và dự kiến sẽ kết thúc vào năm 2015. Việc 20.000 đảm bảo nguồn thuốc sẵn có trong nước để đáp ứng nhu cầu điều trị cho 80.000 người bệnh trong thời gian tới là hết sức quan trọng. 15.000 Tài chính: Nguồn tài chính để triển khai các cơ sở điều trị hiện nay chủ yếu là tài trợ quốc tế. Trong bối cảnh nguồn tài trợ quốc tế giảm dần, đảm bảo 10.000 9.437 9.023 nguồn tài chính để duy trì và mở rộng chương trình là rất cần thiết. Nguồn 7.056 6.810 5.219 tài chính để triển khai cơ sở điều trị có thể bao gồm: 5.466 4.714 4.994 5.000 3.624 Ngân sách Nhà nước hỗ trợ một phần chi phí khám sức khỏe và chi phí 1.948 3.111 3.572 2.272 1.467 2.845 1.698 2.427 2.428 điều trị cho một số đối tượng đặc biệt tại cơ sở điều trị công lập; 1.8471.460 1.484 2.038 1.907 2.238 1.294 1.214 1.443 1.479 594 670 828 966 958 599 767 663 Nguồn thu từ hoạt động cung cấp dịch vụ điều trị nghiện chất dạng 227 197 16 255 13 201 40 213 164 267 9 80 215 167 29 0 n rị thuốc phiện; ận hơ inh ai họ inh T T Tĩnh Yên T Tàu ương hòng ơn La n Giang ần Hà NộiHà Lào C hú uảng S Yên Bái A Bắc K C Đà Nẵng Hòa Bình Lai Châu Nghệ A inh BìnhP Thái Bình hanh HóaVũng Nguồn tài trợ, huy động, đóng góp từ các tổ chức, cá nhân trong nước và Bắc Giang Điện Biên Hải D Hải P Hưng Nam Định N uảng NQ hái NguTyên Hồ Chí M Q T nước ngoài; Thống kê số người nghiện và số người bệnh đang điều trị Methadone Các nguồn hợp pháp khác (Nghị định 96/2012/NĐ-CP). Nguồn: Thống kê của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội - Bộ Y tế năm 2013 (3) Donoghoe, 2006
14. Điều trị METHADONE, người bệnh phải trả tiền thuốc người bệnh đang CHỜ được điều trị đồg/ngày Sử dụng HEROIN, người nghiện phải chi người bệnh MONG chương trình được tiếp tục điều trị Chỉ còn đồg/ngày để hành động