Một số kết quả đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học cấp tiểu học tại Thành phố Cần Thơ

Nội dung text: Một số kết quả đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học cấp tiểu học tại Thành phố Cần Thơ

1. Ý kiến trao đổi Số 62 năm 2014 ___ MỘT SỐ KẾT QUẢ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP, HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC CẤP TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ TRẦN HỒNG THẮM* TÓM TẮT Từ tình hình quản lí đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên tiểu học thành phố Cần Thơ, chúng tôi xác định các giải pháp cần được thực hiện đồng bộ trong quá trình đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học - yếu tố quan trọng quyết định chất lượng dạy học, chất lượng giáo dục, góp phần nâng cao tay nghề, từng bước đạt chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học ở mức độ cao. Từ khóa: đổi mới phương pháp, tiểu học, thành phố Cần Thơ. ABSTRACT The results of renewing methodology and teaching practices in primary schools in Can Tho City Based on the reality of renewing methodology and teaching practices of primary school teachers in Can Tho city, we identify solutions that need implementing synchronously in renewing methodology and teaching practices – the most important factor of teaching quality and education quality, in order to enhance professional skills, gradually achieving career standards at high level. Keywords: improving teaching methods, primary, Can Tho City. 1. Đặt vấn đề học là một trong những khâu rất quan Đổi mới phương pháp dạy học nói trọng bởi lẽ phương pháp dạy học có hợp riêng và đổi mới chương trình, phương lí thì hiệu quả của việc dạy học mới cao, pháp giáo dục phổ thông nói chung có vai phương pháp có phù hợp thì mới có thể trò vô cùng quan trọng trong công tác phát huy được tính năng động, khả năng giáo dục và đào tạo. Nghị quyết Đại hội tự chủ, tư duy sáng tạo của người học, Đảng toàn quốc lần thứ XI xác định: góp phần tạo ra những con người có khả “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, năng giải quyết nhiều vấn đề nảy sinh đào tạo: thực hiện đồng bộ các giải pháp trong cuộc sống xã hội. Mặt khác, hình phát triển và nâng cao chất lượng giáo thức tổ chức dạy học là yếu tố không thể dục, đào tạo. Đổi mới chương trình, nội tách rời với phương pháp dạy học. Nó dung, phương pháp dạy và học, phương vừa tạo nên sự tác động qua lại, hỗ trợ pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; cho phương pháp dạy học vừa tạo cho nâng cao chất lượng giáo dục toàn học sinh sự hứng thú trong quá trình tiếp diện ” [1]. Đổi mới phương pháp dạy thu kiến thức. Do vậy, việc đổi mới giáo * NCS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM 124
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Hồng Thắm ___ dục không thể không đổi mới phương dựng kế hoạch bài học theo hướng đổi pháp và hình thức tổ chức dạy học. mới (bắt đầu bằng những hoạt động và 2. Khái quát về một số kết quả đổi dạy cho học sinh bắt đầu từ những gì các mới phương pháp và hình thức tổ chức em đã biết, đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học cấp tiểu học tại thành phố Cần phương pháp theo hướng đổi mới cách Thơ thiết kế bài dạy, lập kế hoạch bài học và Trong những năm qua, ngành giáo xây dựng mục tiêu bài học). dục thành phố Cần Thơ đã thực hiện đổi - Tập trung thực hiện việc điều chỉnh mới phương pháp và hình thức tổ chức nội dung dạy học cho phù hợp với đối dạy học từ cấp tiểu học đến cấp trung học tượng học sinh trên cơ sở đảm bảo chuẩn phổ thông theo các chỉ thị, công văn kiến thức và kĩ năng của chương trình; hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học đẩy mạnh việc soạn giảng theo khung kế của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chính vì hoạch bài học; đổi mới phương pháp dạy thế, đa số cán bộ quản lí giáo dục và giáo học, hình thức tổ chức dạy học để mọi viên đều có nhận thức tốt về tác dụng của học sinh đều “được học” và “học được”. đổi mới phương pháp và hình thức tổ - Hướng dẫn đổi mới phương pháp chức dạy học, bước đầu mang lại những dạy học gắn với đổi mới phương pháp kết quả đáng khích lệ, tạo nên một bước kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của chuyển mới về mặt chất lượng cho giáo học sinh. Trong đánh giá, giáo viên dục của thành phố Cần Thơ, đặc biệt là chuyển sự đánh giá của mình thành quá giáo dục tiểu học – cấp học nền tảng của trình tự đánh giá của học sinh về kết quả giáo dục phổ thông. Với cơ sở lí luận về học tập và rèn luyện của bản thân. Cả đổi mới phương pháp dạy học, Sở Giáo thầy và trò đều tham gia quá trình đánh dục và Đào tạo thành phố Cần Thơ đã tập giá kết quả đạt được trong hoạt động của trung vào các nội dung sau: mình theo mục tiêu đã đề ra. - Tổ chức cho giáo viên học tập, - Chỉ đạo thí điểm trang thiết bị hiện nghiên cứu chuẩn kiến thức, kĩ năng của đại, sắp xếp, trang trí lớp học “thân chương trình tiểu học đối với từng khối thiện”, trang bị nhiều sách tham khảo tại lớp, từng môn, từng chương và từng bài “góc thư viện lớp”, trưng bày nhiều sản dạy trong những lần sinh hoạt chuyên phẩm học tập của học sinh, bố trí ngồi môn để giáo viên “Dạy học theo chuẩn học theo nhóm nhằm kết hợp hoạt động kiến thức, kĩ năng của chương trình và cá nhân với hoạt động nhóm và phát huy đổi mới phương pháp dạy học”, đảm bảo khả năng của cá nhân; mặt khác sẽ tạo sau mỗi tiết học, tất cả học sinh đều đạt điều kiện thuận lợi cho đổi mới phương chuẩn kiến thức, kĩ năng theo quy định. pháp dạy học gắn liền với đổi mới các - Ban hành công văn hướng dẫn giáo phương tiện, đồ dùng, thiết bị phục vụ viên về việc điều chỉnh nội dung dạy học dạy học. phù hợp với đối tượng học sinh và điều - Thường xuyên bồi dưỡng nhận thức kiện thực tế trường học; hướng dẫn xây về đổi mới phương pháp và hình thức tổ 125
3. Ý kiến trao đổi Số 62 năm 2014 ___ chức dạy học, từ đó giáo viên tiểu học nâng cao, số giáo viên dạy giỏi các cấp vận dụng lí luận dạy học vào thực tế của ngày càng nhiều và giáo viên được đánh lớp học một cách khá phù hợp với từng giá yếu, kém về tay nghề theo chuẩn đối tượng học sinh, với điều kiện vật chất nghề nghiệp giáo viên tiểu học càng của trường. Từ đó, kĩ năng sư phạm của giảm. giáo viên không ngừng được cải thiện và Thống kê đánh giá chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học 3 năm học (2009-2012) Tuy đạt được một số kết quả nhất nên chưa đủ nền tảng để tiếp thu lí luận, định, nhưng trong quá trình triển khai vận dụng vào thực tế dạy học phù hợp; thực hiện đổi mới phương pháp và hình khoảng cách giữa lí luận đổi mới phương thức tổ chức dạy học, vẫn còn tình trạng pháp và thực tiễn lớp học còn xa rời, giáo viên dạy theo “lối mòn”, theo lối chưa mang tính thống nhất; khả năng truyền thống “thầy đọc – trò chép” Vì điều chỉnh nội dung dạy học ở từng bài thế, kĩ năng sư phạm của các giáo viên học, từng môn học cho phù hợp với đối này không hề tiến bộ, tỉ lệ giáo viên đánh tượng học sinh của mình còn chưa tốt. Vì giá theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu vậy, kết quả của đổi mới phương pháp và học loại trung bình vẫn còn trên 2,5%. hình thức dạy học thấp hơn so với mong Học sinh xếp loại học lực yếu của cả đợi. Số giáo viên tiểu học đã lớn tuổi thành phố tuy có giảm nhưng ở một số phần nào biểu hiện tâm lí bảo thủ, chậm địa phương, tỉ lệ này vẫn cao so với mặt đổi mới, bắt nhịp chưa kịp với các bằng chung Những hạn chế như trên phương pháp, hình thức, phương tiện dạy do nhiều nguyên nhân tác động, ảnh học hiện đại. Mặt khác, đa số giáo viên hưởng. Trước hết là từ phía giáo viên, tiểu học là nữ (chiếm 67,71% tổng số một số ít không qua đào tạo một cách giáo viên tiểu học) nên yếu tố gia đình chính quy, chưa được chuẩn hóa về cũng chi phối phần nào đến công việc. chuyên môn, nghiệp vụ, kiến thức hạn Tổ trưởng chuyên môn ở một số chế, kĩ năng sư phạm chưa hoàn thiện trường hoạt động kém hiệu quả, ít đề cập 126
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Hồng Thắm ___ đổi mới phương pháp và hình thức tổ tập, làm việc nhóm. Kết quả đánh giá, chức dạy học trong các cuộc họp chuyên xếp loại học sinh tiểu học ở các năm qua môn tổ. Đồng thời, khâu kiểm tra, dự giờ, cho thấy sự tiến bộ rõ nét của học sinh: tỉ thăm lớp của các cấp nhằm đánh giá tác lệ học sinh xếp loại học lực giỏi tăng từ động của đổi mới phương pháp và hình 41% (năm học 2009-2010) lên 43% (năm thức tổ chức dạy học đến kĩ năng sư học 2010- 2011) và 48,4% (năm học phạm của giáo viên, đến chất lượng dạy 2011- 2012); ngược lại, tỉ lệ học sinh xếp học còn hạn chế. Hiệu trưởng của trường loại học lực yếu giảm đáng kể qua từng tiểu học ở vài nơi có biểu hiện buông năm học: từ 2,7% (năm học 2009-2010) lỏng quản lí, chỉ đạo, không quan tâm giảm còn 1,2% (năm học 2010-2011) và nhiều đến việc đổi mới phương pháp dạy chỉ còn 0,2% (năm học 2011-2012). học, ít kiểm tra hoạt động của tổ chuyên 3. Giải pháp môn, không dự giờ, thăm lớp nên không Để khắc phục những vấn đề trên, thể giúp đỡ giáo viên giải quyết những nhằm đổi mới phương pháp và hình thức khó khăn gặp phải trong thực tế dạy học. tổ chức dạy học, cần thực hiện đồng bộ Công tác tổ chức chuyên đề đổi mới các giải pháp sau: phương pháp ở cấp huyện và cấp trường - Quản lí đổi mới phương pháp và còn mang tính hình thức, chưa đi vào hình thức tổ chức dạy học, tập trung vào chiều sâu, thiếu thực tế nên mang lại hiệu kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng thường quả thấp trong việc tổng kết kinh nghiệm xuyên, nâng cao trình độ nhận thức lí đổi mới phương pháp và hình thức tổ luận và khả năng vận dụng đổi mới chức dạy học, để có thể bổ sung cho lí phương pháp dạy học cho giáo viên; bồi luận dạy học và nhân rộng kinh nghiệm dưỡng nghiệp vụ, chuyên môn cho giáo đến các địa phương khác viên tiểu học về đổi mới phương pháp Kết quả của việc đổi mới phương dạy học, về sử dụng phương tiện công pháp và hình thức tổ chức dạy học đã góp nghệ vào dạy học phần nâng cao chất lượng giáo dục học - Xây dựng kế hoạch tổ chức tập sinh tiểu học của thành phố, giúp học huấn, chuyên đề, thao giảng các cấp. Đẩy sinh nắm vững kiến thức sau mỗi giờ mạnh sinh hoạt tổ chuyên môn, phát huy học, bài học; góp phần hình thành nhân vai trò tổ trưởng chuyên môn để các cuộc cách con người mới năng động, tự chủ, họp tổ trở thành những buổi thảo luận linh hoạt, sáng tạo trong mọi tình huống. khoa học nhỏ về đổi mới phương pháp và Đặc biệt là kĩ năng, thái độ và hành vi, kĩ hình thức dạy học; năng sống được trau dồi qua việc học tập - Chỉ đạo việc bố trí, sử dụng phương tích cực, như: hợp tác, trao đổi với bạn tiện, thiết bị dạy học và tự làm đồ dùng bè; thể hiện ý kiến, thái độ chủ quan dạy học phục vụ yêu cầu đổi mới phương trước những vấn đề có liên quan; tự tìm pháp và hình thức tổ chức dạy học; khẳng tòi khám phá nội dung bài học Từ đó, định tính đúng đắn của lí luận “đổi mới học sinh dần hình thành thói quen học phương pháp dạy học gắn liền với đổi 127
5. Ý kiến trao đổi Số 62 năm 2014 ___ mới các phương tiện, đồ dùng, thiết bị học lên mức độ cao. phục vụ dạy học”; Điều này đòi hỏi các giải pháp quản - Thực hiện điều chỉnh nội dung các lí cần được thực hiện đồng bộ, giúp giáo môn học, các phân môn ở cấp tiểu học viên có thể kế thừa và phát huy những ưu phù hợp với đối tượng học sinh và điều điểm, khắc phục nhược điểm của các kiện thực tế; tạo điều kiện để giáo viên phương pháp dạy học truyền thống và thực hiện đổi mới phương pháp và hình cập nhật phương pháp dạy học hiện đại. thức tổ chức dạy học phù hợp với điều Đồng thời với thực hiện đồng bộ các giải kiện của từng lớp, đáp ứng yêu cầu của pháp, cần đảm bảo những điều kiện cơ chương trình giáo dục phổ thông; bản, cần thiết, như: nâng cao trình độ, - Tổ chức tổng kết kinh nghiệm đổi năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên mới phương pháp và hình thức tổ chức tiểu học; điều chỉnh chương trình và sách dạy học để chứng tỏ kết quả đổi mới giáo khoa cho phù hợp với thực tế giáo phương pháp và hình thức tổ chức dạy dục,với điều kiện cụ thể của địa phương; học mang tính khả thi và hiệu quả. đảm bảo có đủ đồ dùng dạy học, trang 4. Kết luận thiết bị và cơ sở vật chất tối thiểu theo Có thể khẳng định đổi mới phương quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo; pháp dạy học là yếu tố quyết định chất đổi mới kiểm tra, đánh giá học sinh; nâng lượng dạy học, góp phần nâng cao tay cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lí, nghề của giáo viên tiểu học, từng bước đổi mới công tác chỉ đạo quản lí các cấp. nâng chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2011), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, Hà Nội. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2002), Dự án phát triển giáo viên tiểu học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Quy định về Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học, ban hành kèm theo Quyết định số 14/2007/QĐ-BGDĐT ngày 04-5-2007. 4. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2000), Nghị quyết 40/2000/QH10, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 5. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật Giáo dục sửa đổi, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 11-6-2014; ngày phản biện đánh giá: 15-7-2014; ngày chấp nhận đăng: 22-9-2014) 128