Phát triển bền vững điểm đến du lịch sinh thái khu Ramsar Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn)

Nội dung text: Phát triển bền vững điểm đến du lịch sinh thái khu Ramsar Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn)

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH SINH THÁI KHU RAMSAR BA BỂ (TỈNH BẮC KẠN) PHẠM XUÂN HẬU* TÓM TẮT Khu Ramsar Ba Bể ở tỉnh Bắc Kạn - một địa danh nổi tiếng, điểm đến du lịch hấp dẫn du khách - với những cảnh đẹp diệu kì được mệnh danh là “viên ngọc xanh” giữa đại ngàn. Tuy nhiên, việc khai thác những lợi thế của điểm đến vẫn còn rất khiêm tốn. Bài viết nghiên cứu thực trạng và đề xuất những giải pháp phát triển phù hợp, bền vững về điểm đến du lịch hấp dẫn này để đáp ứng nhu cầu của du khách trong và ngoài nước, góp phần phát triển kinh tế địa phương. Từ khóa: điểm đến du lịch, du lịch Hồ Ba Bể, khu Ramsar Ba Bể. ABSTRACT Developing sustainable ecotourism at the Ramar Ba Be (Bac Kan province) Ramsar Ba Be, Bac Kan province is a famous landmark, a tourist attraction with marvellous sceneries named as “a green pearl” in the forest. However, the exploitation of advantages of this attraction is still very modestThe article examines the reality and suggests appropriate solutions for the sustainable development of this tourist attraction to meet the needs of both domestic and foreign tourists, contributing to local economic development Keywords: tourism destination, Ba Be Lake tourism, Ramsar Ba Be. 1. Đặt vấn đề mặt nước biển, hồ Ba Bể là hồ tự nhiên Khu Ramsar Ba Bể, nguyên là trên vùng núi đá vôi vốn có rất nhiều Vườn quốc gia Ba Bể thuộc tỉnh Bắc hang động Caxtơ. Hồ có cảnh đẹp diệu Kạn, được thành lập theo Quyết định số kì, hấp dẫn do thiên nhiên ban tặng, được 83/TTg ngày 10 tháng 11 năm năm 1992 mệnh danh là “viên ngọc xanh” giữa đại của Thủ tướng Chính phủ. Ngày ngàn. Nơi đây đã và đang trở thành một 02/02/2011, Ba Bể chính thức được công điểm du lịch sinh thái hấp dẫn du khách. nhận là khu Ramsar thứ 1.938 của thế Trong nhiều năm qua, việc bảo tồn hệ giới và trở thành khu Ramsar thứ 3 của sinh thái, đa dạng sinh học phục vụ phát Việt Nam. Nơi đây là khu vực điển hình triển du lịch đã đem lại lợi ích kinh tế cho về đa dạng sinh học, có nhiều nét đặc địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn những trưng của hệ sinh thái rừng thường xanh thách thức như: Tình trạng khai thác bừa trên núi đá vôi và hồ trên núi, rừng bãi tài nguyên rừng làm mất cân bằng thường xanh đất thấp. Trung tâm của khu sinh thái; đe dọa về đa dạng sinh học; là hồ Ba Bể với chiều dài 8 km, chiều nguy cơ ô nhiễm môi trường nước rộng 800 m. Nằm ở độ cao 145 m so với nghiêm trọng khu vực hồ từ phương tiện * PGS TS, Trường Đại học Văn Hiến; Email: haupx@ier.edu.vn 100
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu ___ (ghe, xuồng) vận chuyển khách du lịch, Lim, Trúc dây. Nơi đây đã được các nhà thuốc bảo vệ thực vật, rác thải và chất khoa học trong và ngoài nước đánh giá là thải xả xuống bồi lấp lòng hồ Vì vậy, trung tâm đa dạng và đặc hữu cao nhất về cần có kế hoạch đánh giá, khai thác hợp loài Lan không chỉ của Việt Nam mà còn lí tài nguyên, bảo vệ môi trường, bảo tồn của cả toàn vùng Đông Nam Á (có 182 cảnh quan đa dạng sinh học cho phát loài lan, một số loài lan là đặc hữu, chỉ triển du lịch, đồng thời, xúc tiến thực phát hiện thấy duy nhất ở vùng này). hiện những giải pháp phù hợp, đúng quy Hệ động vật, có 81 loài thú (22 loài luật để đảm bảo điểm đến du lịch sinh có tên trong Sách đỏ Việt Nam); 27 loài thái này phát triển bền vững. bò sát; 17 loài lưỡng cư; 322 loài chim (7 2. Những lợi thế so sánh về tài loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam); 553 nguyên du lịch loài côn trùng và nhện. Cá ở hồ và các Khu Ramsar Ba Bể nằm ở tọa độ sông suối phụ cận được đánh giá là 105°36′55″ kinh Đông, 22°24′19″ vĩ Bắc, phong phú nhất trong các hồ Việt Nam nằm trên địa bàn 5 xã: Nam Mẫu, Khang với khoảng 106 loài (11 loài có tên trong Ninh, Cao Thương, Quảng Khê, Cao Trĩ Sách đỏ Việt Nam), trong khi hồ Lắc chỉ thuộc huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn (cách có 35 loài, hồ Tây: 36 loài, hồ Châu thị xã Bắc Kạn 50 km). Toàn khu có diện Trúc: 47 loài. Đặc biệt ở đây là sự có mặt tích 7.610 ha, trong đó có 3.226 ha là của một số loài đang bị đe dọa trên toàn phân khu bảo vệ nghiêm ngặt; khu phục cầu như Voọc đen má trắng hồi tái sinh rộng 4.083,4 ha; khu dịch vụ (Trachypithecus francoisi), Cầy vằn bắc hành chính 301,4 ha, đặc biệt có Hồ Ba (Hemigalus owstoni) là những loài rất Bể nằm ở độ cao 145m so với mặt nước quý hiếm nhưng số lượng tồn tại không biển, diện tích mặt hồ khoảng 500 ha nhiều. được bao bọc bởi những dãy núi đá vôi Cảnh quan thiên nhiên đẹp, hấp dẫn có nhiều suối ngầm, hang động và cảnh hơn hẳn nhiều nơi khác: Cảnh quan hồ và quan rừng nhiệt đới nguyên sinh ven hồ. ven Hồ Ba Bể với vẻ đẹp hoang sơ và thơ 2.1. Lợi thế về tài nguyên phát triển du mộng, không khí mát lạnh, dễ chịu. Vào lịch sáng sớm, khi sương chưa tan, hồ mang * Về tự nhiên và tài nguyên thiên vẻ đẹp huyền bí của một “bức tranh thủy nhiên: Nguồn sinh vật đa dạng, phong mặc”; thác Đầu Đẳng dài 2 km, cách thị phú: trấn Chợ Rã (huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) Về hệ thực vật: Có 1.281 loài thực 16 km, thác nằm trên dòng sông Năng, vật thuộc 162 họ, 672 chi, 600 loài cây nơi tiếp giáp giữa tỉnh Bắc Kạn với tỉnh thân gỗ (thuộc 300 chi, 114 họ khác Tuyên Quang. Đây là một thác nước nhau), trong đó có nhiều loài thực vật ngoạn mục, kì vĩ được hình thành giữa quý hiếm có giá trị được ghi vào Sách đỏ hai dãy núi đá vôi có độ dốc lớn. Cảnh của Việt Nam và thế giới. Có nhiều loài quan các khu rừng nguyên sinh hòa cây gỗ quý, hiếm như: Nghiến, Đinh, quyện tạo ấn tượng khó quên khi được 101
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ chiêm ngưỡng. Kế đến là động Puông giao duyên của các chàng trai, cô gái nằm trên dòng sông Năng, cách thị trấn Tày tham gia lễ hội. Chợ Rã 5 km. Ðộng Puông là một điểm Những đặc sản nơi đây phải kể đến: du lịch sinh thái đặc biệt, độc đáo và rất Cá nướng, món ăn khoái khẩu của nhiều hấp dẫn khách du lịch. Cảnh quan các du khách bởi hương vị thơm nồng, hấp làng bản cư trú của các dân tộc như một dẫn, có thể ăn cả thịt lẫn xương; món tôm bức tranh đầy sắc màu đặc trưng của các chua ăn với với thịt chân giò hoặc ba chỉ dân tộc. luộc; thịt heo gác bếp, người Tày thường * Về nhân văn: Khu Ramsar Ba Bể để dành trong nhà và chỉ đem ra dùng là địa bàn cư trú của nhiều dân tộc khác trong những dịp lễ tết hay chiêu đãi nhau (Tày, Nùng, Dao, Sán Chỉ) còn duy khách quý; chuối hột rừng hồ Ba Bể được trì nhiều di tích lịch sử văn hóa, phong dùng để làm thuốc và quà biếu; rau dớn tục tập quán, lễ hội, nghề truyền thống và là một loại rau rừng dùng để chữa bệnh sản phẩm ẩm thực đặc sắc. Nếu ở đồng nên rất được ưa chuộng; xôi nếp nương bằng Bắc bộ có lễ hội Tịch Điền, ở ven được làm từ gạo nếp nương, vị nếp thơm biển miền Trung có lễ hội Cầu ngư, ngon khác biệt. người Thái Tây Bắc có lễ hội Cầu An, 2.2. Ghi nhận kết quả từ những đánh người Mường có hội Khai Hạ , thì cộng giá của khách du lịch đồng người ở đây có lễ hội Lồng Tồng Kết quả nhận được từ chuyến du (Hội xuống đồng diễn ra trong hai ngày lịch kết hợp tiến hành khảo sát du khách mùng 9 và mùng 10 Tết Âm lịch hàng của nhóm nghiên cứu với số lượng 115 năm). Đây là lễ hội lớn có ý nghĩa tâm khách (P = 115), trong đó có 20 khách linh sâu sắc, cũng vừa là ngày hội để bắt quốc tế (KQT), 95 khách nội địa (KNĐ), đầu một năm mới lao động, sản xuất của vào các ngày 15, 16, 17 tháng 7 năm cư dân nông nghiệp vùng cao với những 2014 tại khu Ramsar Ba Bể. Trong số du trò chơi như ném còn, bịt mắt đập niêu, khách đến khu Ramsar được khảo sát, có bịt mắt bắt dê, hòa cùng không khí rộn 08/20 KQT và 15/95 KNĐ đến lần thứ 2. ràng của những điệu then, tiếng đàn tính Những cảm nhận và đánh giá của du và cả những làn điệu “nàng ới”, “cọi” khách như sau (xem bảng 1): Bảng 1. Đánh giá của du khách về các cảnh quan khu Ramsar P=115; KQT: 20; KNĐ:95; SL: Người; Tỉ lệ: %/số khách K Kém hấp Không hấp STT Nội dung Rất hấp dẫn Hấp dẫn DL dẫn dẫn SL (%) SL (%) SL (%) SL % Cảnh quan hồ QT 11 55,00 09 45,00 00 00,00 00 00,00 và ven hồ Ba NĐ 20 21,05 60 63,16 15 15,80 00 00,00 01 Bể 102
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu ___ Cảnh quan QT 17 85,00 03 15,00 00 00,00 00 00,00 các khu rừng NĐ 12 12,63 75 78,96 08 08,41 00 00,00 02 nguyên sinh Cảnh quan QT 15 75,00 03 15,00 02 10,00 00 00,00 các làng bản NĐ 35 36,85 27 28,42 10 10,52 23 24,21 03 cư trú của các dân tộc Các di tích QT 16 80,00 03 15,00 01 05,00 00 00,00 lịch sử văn NĐ 21 22,10 40 42,10 21 22,10 13 13,70 04 hóa, lễ hội, làng nghề Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát tháng 7/2014 Bảng 1 cho thấy tỉ lệ cảm nhận và động du lịch mạo hiểm (đi bộ khám phá đánh giá của du khách quốc tế và nội địa rừng rậm, núi cao hiểm trở, nên cảm có những khác biệt khá rõ về những giá nhận và đánh giá về cảnh quan rừng thấp. trị của một số cảnh quan điển hình tại Với khách quốc tế thì ngược lại. khu Ramsar Ba Bể về mức độ hấp dẫn, - Quan niệm của khách du lịch nội như cảnh quan hồ và ven hồ, 55% KQT địa và quốc tế đôi khi có sự khác biệt về đánh giá là rất hấp dẫn, nhưng KNĐ chỉ mục tiêu và hưởng thụ trong và sau 21,05%. Tương tự, về cảnh quan rừng là chuyến du lịch. 85% so với 12,63%; các di tích lịch sử 3. Nhận diện những hoạt động du văn hóa, lễ hội: 80% và 22,10%; cảnh lịch tại điểm đến (khu Ramsar) quan các làng bản dân tộc: 75% và Lượng khách du lịch trong và ngoài 36,85%. Đặc biệt là không có KQT nào nước đến khu Ramsar trung bình tăng đánh giá các cảnh quan không hấp dẫn; khoảng 15% so với năm trước. Từ đầu năm trong khi đó có 24,21% và 13,70% KNĐ 2015 đến nay, khu Ramsar Ba Bể đón cho rằng cảnh quan làng bản dân tộc và khoảng 37.000 lượt khách. Để tăng sức các di tích lịch sử văn hóa là không hấp cuốn hút du khách, ngành du lịch đã tổ dẫn. chức nhiều hoạt động văn hóa, đặc biệt là Có nhiều nguyên nhân được ghi trong những dịp nghỉ lễ Tết, nên lượng du nhận từ kết quả trên, nhưng nguyên nhân khách đến tăng đột biến, các phòng nghỉ chính là do: khách sạn (hơn 50 phòng), xuồng máy (50 - KNĐ đã quen thuộc với nhiều cảnh xuồng) luôn hoạt động hết công suất. Về tổ quan tương tự ở các địa phương trong chức hoạt động kinh doanh du lịch, tại khu nước. Khách quốc tế ít được thưởng thức có các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành, những cảnh quan như vậy nên có cảm như: Công ti Du lịch và Xuất nhập khẩu nhận sâu sắc hơn, đánh giá cao hơn. Bắc Kạn (đường Trường Chinh, thị xã Bắc - KNĐ chưa quen tham gia các hoạt Cạn), Văn phòng Du lịch và Thương mại 103
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ Bắc Kạn (thị xã Bắc Kạn). 300 khách/lượt; hội trường, phòng họp với Hiện nay, khu Ramsar Ba Bể đã và không gian hợp lí để tổ chức các buổi hội đang thực hiện quy hoạch chi tiết, đầu tư thảo, hội nghị. Khách sạn Núi Hoa tọa lạc nâng cấp cơ sở hạ tầng vất chất kĩ thuật ngay trung tâm phố núi thơ mộng, với 50 (đường giao thông, phương tiện vận phòng đạt tiêu chuẩn 3 sao, rất thuận tiện chuyển, các dịch vụ du lịch ), phục vụ ba cho du khách đến tham quan, nghỉ dưỡng hình thức du lịch tham quan (đi thuyền hay công tác. Khách sạn Hoa Sim nằm ở tham quan trên hồ); du lịch bản địa (tham ngã ba Chợ Rã – trung tâm huyện Ba Bể, quan thưởng thức sản phẩm văn hóa của được xây dựng theo phong cách hiện đại. các dân tộc); du lịch mạo hiểm (đi bộ Khách sạn Phja Bjooc với đội ngũ nhân trong rừng - khám phá thiên nhiên). Các viên phục vụ chuyên nghiệp, thái độ tận dịch vụ lưu trú xây dựng tương đối hoàn tình, chu đáo. Ngoài ra, còn có một số cơ thiện, đảm bảo chất lượng như Nhà khách sở khác như Khách sạn Thùy Dung (thị Vườn Quốc gia Ba Bể với quy mô rộng trấn Chợ Rã, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) (1054 m2) có 54 phòng. Hai nhà hàng có đủ tiêu chuẩn để đón tiếp khách du lịch ASIM và RAMSAR có thể phục vụ tối đa quốc tế và trong nước. Bảng 2. Đánh giá của du khách về một số dịch vụ du lịch tại khu Ramsa Ba Bể qua một số chỉ tiêu P = 115 (KQT: 20; KNĐ: 95); SL: người; Tỉ lệ:%/số khách Không Tốt, phù Chấp Kém, tạm STT Nội dung K DL chấp hợp nhận được chấp nhận nhận SL % SL % SL % SL % Dịch vụ vận chuyển QT 02 10,00 08 40,00 07 35,00 03 15,00 01 đưa đón khách NĐ 10 10,49 35 36,82 28 29,49 22 23,20 Dịch vụ lưu trú (KS, QT 02 10,00 08 40,00 09 45,00 01 05,00 02 phòng trọ) NĐ 15 15,80 55 57,90 15 15,80 10 10,50 Các sản phẩm, hàng QT 12 60,00 06 30,00 02 10,00 00 00,00 03 hóa lưu niệm NĐ 25 26,30 47 49,50 23 24,20 00 00,00 Dịch vụ ăn uống, QT 09 45,00 10 50,00 01 05,00 00 00.00 04 giải khát, chăm sóc NĐ 40 42,10 25 26,30 20 21,10 10 10,50 sức khỏe Đội ngũ nhân viên QT 00 00,00 12 60,00 08 40,00 00 00,00 05 phục vụ trong thời NĐ 06 06,30 35 36,80 45 47,40 09 09,50 gian lưu lại khu Môi trường du lịch QT 02 10,00 12 60,00 06 30,00 00 00,00 06 (môi trường sống, NĐ 23 24,20 45 47,40 12 12,60 15 15,80 an ninh, an toàn) Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát tháng 7/2014 104
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu ___ Đánh giá về chất lượng các dịch vụ, văn, luận án (thạc sĩ, tiến sĩ), thực hiện bảng 2 cho thấy hầu hết các dịch vụ tại các nghiên cứu về lịch sử hình thành (địa thời điểm du khách tham gia chương chất, địa mạo, cảnh quan, dân cư - dân trình du lịch chỉ dừng ở mức độ chấp tộc ), các hệ sinh cảnh của khu. Tổ chức nhận được và tạm chấp nhận, số du khách các hoạt động học tập (thực tế - thực địa), đánh giá mức tốt và phù hợp thấp, cụ thể: tổ chức trại hè cho học sinh - sinh viên, dịch vụ vận chuyển đưa đón khách chỉ giúp các em hiểu biết thêm về cảnh đẹp 10% KQT, 10,49% KNĐ; tương tự, đội đất nước, văn hóa của các dân tộc, tình ngũ nhân viên phục vụ 0%/ 6,30%; môi yêu thiên nhiên và nâng cao ý thức trách trường 2%/24,20%. Riêng về sản phẩm nhiệm bảo vệ môi trường. hàng hóa lưu niệm và dịch vụ ăn uống - Du lịch mạo hiểm: Dành cho du được KQT đánh giá cao (60% và 45%). khách (đặc biệt là khách quốc tế) có nhu 4. Để điểm đến du lịch sinh thái khu cầu hoạt động khám phá mạo hiểm như Ramsar Ba Bể phát triển bền vững leo núi, lướt thuyền trên hồ, đi bộ trong 4.1. Định hướng phát triển cho điểm rừng nguyên sinh để trải nghiệm và đến du lịch hưởng thụ những sản phẩm du lịch độc * Phát triển các sản phẩm và loại đáo. hình du lịch * Thiết lập hoàn thiện các tuyến - Với những lợi thế về tiềm năng, điểm du lịch ngành du lịch cần đầu tư nhân lực, vật - Các tuyến - điểm du lịch nội bộ: lực phát triển và nâng cao chất lượng sản + Du lịch sông, hồ: Kết hợp các phẩm và các loại hình du lịch ưu thế: điểm từ bến thuyền Buốc Lốm - động - Du lịch tham quan, nghỉ dưỡng: Puông - bản làng ven sông Năng (Bản tham quan những cảnh đẹp hoang sơ của Cám, Bản Tàu) - thác Đầu Đẳng - hồ hồ Ba Bể, những hoạt động du thuyền thủy điện Na Hang (Tuyên Quang), tuyến trên mặt hồ vào sáng sớm, ngắm bức này đi qua nhiều địa danh khác nhau, nên tranh thủy mặc hữu tình, nghe những câu du khách sẽ được khám phá nhiều cảnh chuyện cổ tích về hồ, huyền thoại về ao quan và sản phẩm du lịch đặc trưng của Tiên, truyền thuyết về sự hình thành Ba mỗi điểm đến. Các điểm kết hợp hồ Ba Bể được khắc trên tấm bia đá niên hiệu bể - đảo Bà Góa - đền An Mã - ao Tiên, Khải Định thứ 9 (năm 1925), hoặc thực với hành trình nội bộ, du khách sẽ được hiện những ngày nghỉ dưỡng, chữa bệnh chiêm ngưỡng, thưởng thức cảnh quan cho những du khách lớn tuổi, cán bộ hưu thiên nhiên và nhân văn xen kẽ (cảnh trí để duy trì, nâng cao sức khỏe, tại các quan hồ, đền chùa, đảo, cảnh quan ven khu rừng nguyên sinh, ven hồ. hồ ). - Du lịch nghiên cứu học tập: Dành + Du lịch rừng: Kết hợp hành trình cho du khách là các nhà khoa học chuyên đi bộ trong rừng nguyên sinh khu ngành, cho các học viên cao học, nghiên Ramsar, các chòi quan sát ngắm cảnh ven cứu sinh khảo sát thực hiện đề tài luận hồ và làng bản của các dân tộc. Trong 105
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ hành trình di chuyển bộ hành, du khách khách được tham quan cảnh đẹp thiên được thưởng thức cảnh quan rừng nguyên nhiên, quan sát nhiều loại động thực vật sinh với thảm thực vật rừng và động vật quý hiếm được ghi vào Sách đỏ thế giới. quý hiếm còn tồn tại; đứng trên chòi quan Trên du thuyền trong lòng hồ thủy điện sát, ngắm toàn cảnh hồ và địa bàn cư trú Na Hang, du khách sẽ được thức món cá của dân tộc ít người khá đặc sắc, hấp dẫn. Tầm ngon nổi tiếng, chiêm ngưỡng sự kì + Du lịch làng bản: Ngắm cảnh các vĩ của công trình thủy điện Na Hang. Tại làng bản ven hồ (bản Pác Ngòi - phía Bắc Mê, du khách không những được Nam hồ; bản Bó Lù - phía Tây Nam hồ; khám phá, tìm hiểu thắng cảnh, di tích bản Cốc Tộc - phía Tây Nam hồ) và làng lịch sử - văn hóa - khảo cổ, hệ thống bản trên núi (bản Nà Cọ, bản Nà Niểng, hang động phong phú mà còn được hòa bản Vài, bản Nà Hái, bản Cám, bản Hin mình vào cuộc sống mang đậm bản sắc Đăm, bản Đán Mẩy, bản Khau Qua, bản văn hóa dân tộc nơi đây. Nặm Dài; qua và ghé thăm các bản - + Tuyến Hà Nội - khu Ramsar Ba làng, du khách sẽ trực tiếp thấy được Bể: Điểm khởi hành từ Hà Nội đưa du những nét độc đáo (phong tục, tập quán khách đi tham quan động Hua Mạ, một sinh hoạt ), thưởng thức những sản trong những động đẹp nhất của Hồ Ba phẩm ẩm thực đặc trưng của các dân tộc Bể được ví như Phong Nha - Kẻ Bàng khác nhau. của núi rừng Đông Bắc. Tiếp tục hành + Tham quan các điểm lân cận hồ trình trên thuyền qua các đảo Bà Góa, An Ba Bể: Động Nà Phoòng (trụ sở Đài tiếng Mã, động Puông, ao Tiên chiêm nói Việt Nam 1950-1954); động Hua Mạ ngưỡng những thác nước, thung lũng sâu (xã Quảng Khê); thác Bạc (xã Hoàng thẳm, hang động tự nhiên và hồ Ba Bể Trĩ); di tích trụ sở Đài tiếng nói Việt nhỏ. Nam năm 1947 (bản Vài, xã Khang + Tuyến Hà Nội - khu Ramsar Ba Ninh). Bể - thác Bản Giốc (Cao Bằng): Xuất + Tuyến du lịch thị xã Bắc Kạn - phát từ Hà Nội đi Bắc Kạn, qua các địa ATK Chợ Đồn - khu Ramsar Ba Bể: Từ danh Buốc Lốm, hồ Ba Bể, tham quan hồ địa phận huyện Chợ Đồn, dọc theo đường Ba Bể bằng thuyền với những cảnh điểm xã Nam Cường, du khách sẽ sang địa đặc sắc như: động Puông, thác Đầu phận huyện Ba Bể, đến với khu Ramsar Đẳng, ao Tiên, đảo An Mạ, đảo Bà Ba Bể ở phía Tây Bắc huyện (cách thị xã Góa Tiếp tục hành trình, du khách sẽ Bắc Kạn 68 km theo hướng Tây Bắc, đến Cao Bằng, đến với thác Bản Giốc cách thủ đô Hà Nội 250 km về phía Bắc). (thác đẹp nhất Việt Nam và là thác lớn - Các tuyến - điểm du lịch phụ cận nhất Đông Nam Á); thăm hang Pắc Pó, - liên vùng suối Lê-nin. + Tuyến thị xã Bắc Kạn - hồ Ba Bể 4.2. Những giải pháp phát triển bền - hồ thủy điện Na Hang (Tuyên Quang), vững diểm đến du lịch khu Ramsar Ba Bắc Mê (Hà Giang): Dọc theo tuyến, du Bể 106
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu ___ Nhận diện về thực trạng và căn cứ lập kế hoạch, xây dựng chiến lược kinh vào những đánh giá của du khách để lập doanh du lịch, giám sát, bảo tồn đa dạng kế hoạch chiến lược phát triển không sinh học, bảo vệ môi trường. gian du lịch sinh thái bền vững là mục - Thực hiện chiến lược liên kết vùng tiêu chiến lược của các quốc gia và các tổ (các địa phương lân cận,vùng đệm) trong chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế. Vì vậy, sử dụng nhân lực - vật lực với tinh thần để đảm bảo không gian du lịch khu trách nhiệm chung là: Ramsar Ba Bể luôn bền vững và có sức + Cộng đồng trách nhiệm trong kế thu hút du khách, chúng tôi thiết nghĩ cần hoạch khai thác và bảo tồn. phải thực hiện những giải pháp sau: + Mục tiêu cùng đem lại hiệu quả - Đánh giá toàn diện kết quả thực kinh tế cao, nhưng phải đảm bảo không hiện dự án phát triển du lịch, xây dựng cơ phá vỡ cân bằng sinh thái, đa dạng sinh chế tài chính bền vững từ việc quản lí học trong vùng và khu vực. hiệu quả hệ sinh thái đất ngập nước tại + Xây dựng mô hình kết nối tạo khu Ramsar Ba Bể do quỹ môi trường mạng lưới các tuyến du lịch tổng hợp, toàn cầu (GEF) thông qua chương trình nhiều ý nghĩa, trên nền tảng phát huy ưu phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) tài trợ. thế của sản phẩm du lịch đặc thù địa Đồng thời xây dựng đề án huy động tạo phương. nguồn tài chính ổn định cho các hoạt - Tăng cường và thường xuyên đầu động sản xuất, bảo tồn hệ sinh thái và các tư cho cộng đồng cư dân địa phương và cảnh quan tự nhiên, nhân văn. vùng phụ cận về nhân lực, vật lực để đảm - Tổ chức các hình thức bồi dưỡng bảo việc duy trì, phát huy truyền thống nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các văn hóa vốn có, tạo được không gian văn cơ quan quản lí hành chính, quản lí ngành hóa đặc thù để thu hút du khách. các cấp ở địa phương trong việc thực - Dựa trên nền tảng những văn bản hiện nghiêm ngặt các quy định bảo tồn pháp luật, quy định của Nhà nước và tổ các vùng sinh thái đặc biệt, bảo vệ đa chức quốc tế, xây dựng các quy định nội dạng sinh học theo Công ước Ramsar bộ phù hợp trong việc sử dụng tài quốc tế mà các quốc gia đã tham gia kí nguyên. Đặc biệt chú ý giáo dục nâng cao kết. nhận thức và trách nhiệm cho cộng đồng - Hoàn thiện quy hoạch tổng thể về dân cư địa phương, khách du lịch, các không gian hoạt động du lịch phù hợp với doanh nghiệp du lịch về bảo tồn, bảo vệ kế hoạch bảo tồn hệ sinh thái đặc biệt và vệ môi trường khi sử dụng tài nguyên phát triển kinh tế theo các kế hoạch (ngắn trong các hoạt động du lịch. hạn, trung hạn, dài hạn) trên quan điểm - Tập trung hoàn thiện mạng lưới, sinh thái - phát triển bền vững. hiện đại hóa, nâng cao năng lực hoạt - Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực động của hệ thống cơ sở hạ tầng, vật chất cho cán bộ quản lí, lao động ở Khu về kĩ thuật, đáp ứng nhu cầu trong quản lí các kĩ năng cần thiết như: cách quản lí, điều hành và các hoạt động du lịch (hệ 107
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ thống giao thông từ bên ngoài tới; giao và ngoài nước bởi nét đặc sắc của cảnh thông nội bộ và phương tiện vận chuyển); quan thiên nhiên, văn hóa; những hoạt hệ thống thông tin liên lạc nội bộ, các cơ động gắn với phong tục, tập quán sản sở lưu trú, dịch vụ văn hóa thể thao, vui xuất, sinh hoạt của cộng đồng dân cư ở chơi giải trí phù hợp với loại hình du lịch nhiều dân tộc. Những kết quả nghiên cứu sinh thái. về thực trạng và đánh giá của du khách - Nhân rộng mô hình “Du lịch có cho thấy: trách nhiệm”, thông qua các hoạt động du - Để điểm đến khu Ramsar Ba Bể lịch kết hợp hoạt động giáo dục bảo vệ luôn là một khu du lịch sinh thái bền môi trường, vừa đảm bảo quyền lợi và vững - điểm đến hấp dẫn thì trong bất kì trách nhiệm của cộng đồng dân cư địa hoàn cảnh nào, việc bảo tồn, duy trì hệ phương, khách du lịch và doanh nghiệp sinh thái bền vững cũng phải luôn được du lịch về kinh tế, môi trường, bảo tồn hệ coi là nhiệm vụ hàng đầu. sinh thái, đa dạng sinh học. - Đảm bảo được sự phát triển bền 4. Kết luận vững, ngoài việc đem lại lợi ích kinh tế - Từ khi được công nhận và xếp xã hội cho địa phương, doanh nghiệp du trong hệ thống các khu Ramsar của thế lịch và du khách, nó còn đảm bảo thực giới, khu Ramsar Ba Bể đã trở thành hiện nghiêm ngặt những quy định của điểm nhấn đặc biệt được các doanh công ước Ramsar quốc tế về bảo tồn đa nghiệp du lịch và du khách hướng tới. dạng sinh học các hệ sinh thái đặc thù Trong thời gian qua, nơi đây đã trở thành của thế giới tại các quốc gia. điểm đến hấp dẫn thu hút du khách trong TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục Bảo vệ Môi trường (2002), Đánh giá các khía cạnh về văn hóa - xã hội của việc sử dụng đất ngập nước Việt Nam, Hà Nội, Việt Nam. 2. Cục Bảo vệ Môi trường Việt Nam (2005), Tổng quan hiện trạng đất ngập nước sau 15 năm thực hiện Công ước Ramsar, Hà Nội, Việt Nam. 3. Phạm Thế Chinh và cộng sự (2005), Nghiên cứu giá trị tồn tại và tùy chọn tại Vườn Quốc gia Ba Bể, Trung tâm Nghiên cứu Sinh thái và Môi trường Rừng, Hà Nội. 4. Trần Thu Hà và cộng sự (2005), Giá trị cảnh quan du lịch Vườn Quốc gia Ba Bể và khu du lịch Thác Bà, Trung tâm Nghiên cứu Sinh thái và Môi trường Rừng, Hà Nội. 5. Phạm Xuân Hậu (2015), Phát triển du lịch sinh thái bền vững tại khu Ramsar Xuân Thủy, tỉnh Nam Định, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, số 10 (76), 2015. 6. Nước CHXHCN Việt Nam (2008), Luật Đa dạng sinh học, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 17-11-2015; ngày phản biện đánh giá: 20-12-2015; ngày chấp nhận đăng: 24-02-2016) 108