Phương pháp lồng ghép biến đổi khí hậu vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương

42 trang hapham 90

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Phương pháp lồng ghép biến đổi khí hậu vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

phuong_phap_long_ghep_bien_doi_khi_hau_vao_ke_hoach_phat_tri.pdf

Nội dung text: Phương pháp lồng ghép biến đổi khí hậu vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương

PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG MỤC LỤC MỤC LỤC i GI ỚI THI ỆU iii PH ẦN 1: TỔNG QUÁT VỀ BI ẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ BI ỆN PHÁP ỨNG PHÓ 4 1.1. H TH NG KHÍ H U 4 1.2. CÁC THÀNH PH N KHÍ GÂY NÊN HI U NG NHÀ KÍNH 4 1.2.1. Các lo i khí nhà kính 4 1.2.2. S phát th i khí nhà kính 5 1.2.3. Kch b n bi n i khí h u 5 1.3. CÁC BI U HI N BI N I KHÍ H U 6 1.3.1. Bi n i khí h u trên quy mô toàn c u 6 1.3.2. Bi n i khí h u Vi t Nam 6 1.3.3. Bi n i khí h u ng b ng sông C u Long 7 1.4. NG PHÓ V I BI N I KHÍ H U 9 1.5. CHÍNH SÁCH NG PHÓ V I BI N I KHÍ H U 10 PH ẦN 2: LỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO KẾ HO ẠCH PHÁT TRI ỂN ĐỊA PH ƯƠ NG 12 2.1 NGUYÊN T C v L NG GHÉP BI N I KHÍ H U VÀO K HO CH 12 2.1.1 Khái ni m v l ng ghép 12 2.1.2 Các nguyên t c l ng ghép 12 2.2 T CH C TH C HI N 13 2.3 TI P C N PHÂN TÍCH THÍCH NG BI N I KHÍ H U 14 2.4 THU TH P CÁC D LI U TH C P 15 2.5 TP HU N A PH ƯƠ NG 15 2.6 PH NG V N A PH ƯƠ NG 15 2.7 ÁP D NG PRA TRONG L NG GHÉP BI N I KHI H U 17 2.7.1 Bưc 1: V s ơ xã p, xác nh các v trí, n ơi , n ơi s n xu t 19 2.7.2 Bưc 2: Ôn l i l ưc s thôn p, l ch s s n xu t và l ch s thiên tai 20 2.7.3 Bưc 3: ánh giá xu th thay i c a khí h u 21 2.7.4 Bưc 4: V s ơ l ch th i v , s n xu t hi n nay c a a ph ươ ng 22 2.7.5 Bưc 5: i th c a và v s ơ lát c t c im t nhiên và s n xu t 22 2.7.6 Bưc 6: Phân tích cây v n : khó kh n - tác ng - gi i pháp 24 2.7.7 Bưc 7: xu t các gi i pháp thích ng hi n t i và t ươ ng lai 24 2.7.8 Bưc 8: Phân tích tính kh thi b n v ng ch n bi n pháp ưu tiên 27 2.7.9 Bưc 9: Ghi nh n các ki n ngh c ng ng v chính sách, th ch 29 PH ẦN 3: XÂY D ỰNG KHUNG GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ HI ỆU QU Ả C ỦA L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO S ẢN XU ẤT 30 i Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 3.1 XÂY D NG khung GIÁM SÁT THÍCH NG V I BI N I KHÍ H U 30 3.1.1 Ý ngh a 30 3.1.2 Các giám sát nh k 31 3.1.3 Các im thu th p s li u 32 3.1.4 Công c thu th p s li u 32 3.2 ÁNH GIÁ HI U QU L NG GHÉP 32 3.2.1 Mc ích ánh giá 32 3.2.2 Ph ươ ng pháp ánh giá 32 3.2.3 Th i gian th c hi n vi c ánh giá 33 TÀI LI ỆU THAM KH ẢO 34 PH Ụ L ỤC 1: CÁC THU ẬT NG Ữ 35 PH Ụ L ỤC 2: M ẪU PHI ẾU PH ỎNG V ẤN 38 ii Rosa Luxemburg Stiftung – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG GI ỚI THI ỆU Bi n i khí h u là m t th c th di n ti n trong quá kh c ng nh ư hi n t i và ưc ph ng oán là có th bi n ng nhanh h ơn trong t ươ ng lai. S phát th i quá nhi u ch t khí nh ư CO 2, CH 4, N 2O, CFCs, vào b u khí quy n gây nên hi u ng nhà kính, h qu t o nên hi n t ưng nóng lên toàn c u làm b ng B c và Nam c c, c ng nh ư các d i b ng các dãy núi cao tan nhanh h ơn khi n m c n ưc bi n ang có xu th dâng cao, cán cân tu n hoàn n ưc thay i làm e d a toàn b h sinh thái hi n h u, c bi t là các vùng t th p, vùng ven bi n. Ti Vi t Nam, ph n l n c ư dân s ng t p trung v i m t cao các vùng t có cao dưi 10 mét so v i m c n ưc bi n, nh t là các vùng ng b ng sông C u Long, vùng ng bng sông H ng và m t s vùng duyên h i mi n Trung. Vi t Nam c ng là m t trong nh ng qu c gia ch u nhi u nh h ưng c a thiên tai và th i ti t b t th ưng, c bi t là bão l . Vi c xây d ng các k hoch thích ng vi bi n i khí h u là m t yêu c u th c t mà hu h t các qu c gia trên th gi i ang t ra t ươ ng ng v i các k ch b n thay i l ưng phát th i khí nhà kính toàn c u và iu ki n th i ti t bi n ng t ng a ph ươ ng. Nh ng ngành ngh có c im nh y c m v i bi n i khí h u nh ư nông nghi p, nuôi tr ng th y s n, y t , qu n lý tài nguyên n ưc, r ng, bi n và a d ng sinh h c, c n có nh ng bi n pháp thích ng vi bi n i khí h u và n ưc bi n dâng phù h p. Vi c l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n kinh t - xã h i a ph ươ ng có nhi u ý ngh a cho s phát tri n b n v ng. Hi n nay ã có m t s công c giúp cho các a ph ươ ng th c hi n vi c l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n c th c a a ph ươ ng v i s h tr c a các nhà khoa hc, các c p chính quy n và các t ch c Phi chính ph khác. giúp cho cán b lãnh o a ph ươ ng, cán b k thu t và các t ch c xã h i dân s a ph ươ ng m t ph ươ ng pháp ti p c n tươ ng i phù h p v i c ng ng, Trung tâm B o t n và Phát tri n Tài nguyên N ưc (WARECOD), Vi n Nghiên c u Bi n i Khí h u – i h c C n Th ơ (Vi n DRAGON), Mng l ưi B o v Môi tr ưng và ng phó v i Bi n i Khí h u vùng ng b ng Sông C u Long (MekongNet) v i s tài tr c a T ch c Rosa Luxemburg Stiftung (CHLB c) ã liên kt xu t b n quy n sách này nh ư m t c m nang h ưng d n cho các b ưc th c hành vi c l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n kinh t - xã h i a ph ươ ng. Cu n c m nang này do Ti n s Lê Anh Tu n biên so n. Hy v ng cu n sách này là m t tài li u th c hành cho các c ng ng a ph ươ ng, c bi t vùng ng b ng Sông C u Long, n ơi ưc xem là m t trong ba ng b ng ch u tác ng ca bi n i khí h u c c k l n nh t trên th gi i lên sinh k c a ng ưi dân. Tài li u khó tránh kh i nh ng thi u sót, chúng tôi r t mong ưc s óng góp c a ng ưi c có nh ng ch nh s a và c i ti n t t h ơn cho các l n xu t b n sau. Trân tr ng gi i thi u, GS.TS. LÊ QUANG TRÍ Giám đốc Vi ện Nghiên c ứu Bi ến đổi Khí h ậu – Đại h ọc C ần Th ơ iii Rosa Luxemburg Stiftung – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG PH ẦN 1: TỔNG QUÁT VỀ BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀ BI ỆN PHÁP ỨNG PHÓ 1.1. HỆ TH ỐNG KHÍ H ẬU Trái t là hành tinh có s s ng duy nh t trong Thái d ươ ng h . V c u trúc t nhiên, trái t t n ti 4 quy n khác nhau: khí quy n, th y quy n, a quy n và sinh quy n. B n quy n này có s tác ng qua l i l n nhau và gây ành h ưng n th i ti t. Khí h u ưc nh ngh a theo ngh a h p là “ thời ti ết trung bình ", ho c chính xác h ơn là tr trung bình c a mt chu i th ng kê các bi n s th i ti t liên quan trong m t kho ng th i gian khác nhau, t vài ch c tháng cho n hàng nghìn ho c, hàng tri u n m. Theo nh ngh a c a T ch c Khí t ưng Th gi i (WMO), kho ng th i gian xem xét ánh giá khí h u t i thi u là 30 n m. H th ng khí h u có nhi u nh h ưng rõ r t n s s ng trên trái t. Trong h th ng khí h u, khí quy n óng vai trò trung tâm, t ươ ng tác v i khí quy n là s chuy n v n và thay i c a kh i n ưc trong i d ươ ng và bi n, các kh i b ng á hai cc và trên các r ng núi cao, các tính ch t c a t li n và các ho t ng c a sinh v t trên trái t. S s ng trên trái t, ch y u là do các ho t ng con ng ưi trong vài ba th k g n ây, c ng chính là nguyên nhân t o nên các xáo tr n có tính tiêu c c cho Trái t nh ư gây ô nhi m không khí và ngu n nưc, các công trình làm thay i c u trúc m t t, thay i dòng ch y t nhiên, khai thác tài nguyên thiên nhiên c n ki t nh ư phá r ng, khai khoáng. Nhi u nhà khoa h c ã công nh n các ho t ng c a con ng ưi liên quan ã t o nên s thay i c a h th ng khí h u khu v c ho c toàn c u. Trong quy n sách này, các thu t ng khoa h c liên quan n bi n i khí h u s ưc nh ngh a và gi i thích Ph l c 1. 1.2. CÁC THÀNH PH ẦN KHÍ GÂY NÊN HI ỆU ỨNG NHÀ KÍNH 1.2.1. Các lo i khí nhà kính Trong các l p không khí bao quanh Trái t, có khá nhi u ch t khí ch chi m m t t l nh trong t ng thành ph n khí quy n nh ư m t d ng khí hi m nh ưng chúng có th có nh ng vai trò quan tr ng nh h ưng n b c x khí quy n. Các lo i khí này ưc g i là khí nhà kính, thành ph n nh ư B ng 1.1, vì chúng có kh n ng gây nên hi u ng nhà kính trong b u khí quy n. “Hi u ng nhà kính” x y ra khi các tia b c x sóng ng n c a m t tr i xuyên qua b u khí quy n n m t t và ưc ph n x tr l i thành các b c x nhi t sóng dài. Nh có hi u ng nhà kính, nhi t trung bình toàn trái t m c kho ng 14 - 15 °C. N u không có hi u ng nhà kính, nhi t trung bình trên trái t có th t t xu ng n mc âm 18 - 19 °C. Bng 1.1: T l (g n úng) các lo i khí nhà kính trong khí quy n TT Các lo i khí nhà kính T l (%) 1 Hơi n ưc 60,0 2 Khí carbon dioxite (CO 2) 26,0 3 Khí ozone (O 3) 8,0 4 Khí metan (CH 4) 4,4 5 Khí nitrous oxide (N 2O) 1,5 6 Các khí khác còn l i 0,1 (Ngu ồn: ) 4 Rosa Luxemburg Stiftung – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 1.2.2. S phát th i khí nhà kính Các nhà khoa h c ã ch ng minh r ng, kho ng th i gian dài hàng ngàn n m tr ưc th i k ti n công nghi p (kho ng n m 1750), ho t ng c a con ng ưi ch y u là s n b t và tr ng tr t, lúc ó n ng khí CO 2 trong khí quy n r t n nh, vào kho ng 280 ppm ho c th p h ơn. S gia t ng thành ph n khí nhà kính ã làm nhi t không khí t ng i l ưu t ng lên trong các th p k g n ây. Trong 150 n m qua, n ng khí CO 2 trong b u khí quy n ã gia t ng kho ng 30%, t 280 ppm lên n 368 - 370 ppm vào n m 2000 và n n m 2008 ã t ng lên 380 ppm. Trong 20 qu c gia trên th gi i m c th i CO 2 cao nh t, ng u hi n nay là Trung Qu c và M , chi m h ơn 40% t ng l ưng th i CO 2 trên toàn th gi i. 1.2.3. Kch b n bi n i khí h u y ban Liên Chính ph v Bi n i Khí h u (IPCC, 2000) ã so n th o m t “Báo cáo c bi t v các k ch b n phát th o (SRES)” làm c ơ s cho vi c xây d ng các mô hình toán hc nh m ph ng oán s thay i các thông s khí h u mang tính toàn c u ho c cho m t khu vc r ng. Kch b n bi n i khí h u là các gi thi t v s ti n tri n trong t ươ ng lai c a các mi quan h gi a tng tr ưng kinh t , xã h i, môi tr ưng liên quan n phát th i khí nhà kính (d a theo kh i l ưng khí CO 2 tươ ng ươ ng), bi n i khí h u và m c n ưc bi n dâng. Các kch b n này phát tri n theo 5 d n l c chính là: m c t ng dân s , phát tri n kính t , s d ng nng l ưng, ng d ng công ngh và ho t ng nông nghi p (ch y u thay i s d ng t). Theo SRES, có h 4 k ch b n: • Họ k ịch b ản A1 (k ịch b ản phát th ải cao) : th gi i s phát tri n kinh t nhanh mang quy mô toàn c u, t ươ ng ng gi a các khu v c a lý, các thành t u khoa h c k thu t s ưc áp d ng, dân s s ti p t c t ng cao n gi a th k th 21 và sau ó gi m d n. Trong h kch b n A1, có 3 nhóm k ch b n phát tri n theo h ưng s d ng n ng l ưng: o Kch b n A1FI: t t c các ngu n nhiên li u hóa th ch (nh ư d u h a, khí t, than á) u ưc khai thác, s d ng. o Kch b n A1T: t tr ng tâm s d ng các ngu n n ng l ưng phi hóa th ch ho c nng l ưng tái t o (nh ư gió, m t tr i, dòng ch y, a nhi t, th y tri u, khí sinh h c). o Kch b n A1B: bi t cân b ng gi a vi c s d ng n ng l ưng hóa th ch và n ng lưng phi hóa th ch. • Họ k ịch b ản A2 (k ịch b ản phát th ải cao) : th gi i phát tri n không ng nh t gi a các khu v c a lý, m i vùng có tính c l p riêng. K ch b n này gi thi t là dân s c ng t ng nhanh trong th k 21 và các ti n b v công ngh u ưc ng d ng theo h ưng phát tri n kinh t riêng c a khu v c, t c t ng tr ưng kinh t toàn c u m c ch m h ơn. • Họ k ịch b ản B1 (k ịch b ản phát th ải th ấp) : dân s toàn th gi i ti p t c gia t ng và t tc cao nh t vào gi a th k 21, sau ó gi m d n. C u trúc kinh t và xã h i toàn c u theo h ưng b n v ng v s d ng tài nguyên thiên nhiên, sn xu t theo công ngh s ch, ít tiêu hao nhiên li u và ít gây ô nhi m môi tr ưng. • Họ k ịch b ản B2 (k ịch b ản trung bình) : th gi i t p trung cho phát tri n vùng theo h ưng bn v ng v kinh t , xã h i và môi tr ưng. Dân s ưc gi thi t là ti p t c t ng nhưng v i tc ch m, t ng tr ưng kinh t m c trung bình, các thành t u v công ngh ưc áp dng ch m và không ng u các khu v c a lý. Vi c b o v môi tr ưng và s d ng hp lý tài nguyên thiên nhiên t p trung quy mô a ph ưng và khu v c. 5 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 1.3. CÁC BIỂU HI ỆN BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU 1.3.1. Bi n i khí h u trên quy mô toàn c u Qua phân tích chu i s li u nhi t th c o trong su t h ơn m t th k v a qua, các nhà khoa h c (IPCC, 2007) ã ch ng minh m t cách nh l ưng r ng nhi t trung bình trên toàn cu ã gia t ng lên có ý ngh a. Nhi t trung bình toàn c u ã gia t ng 0,74 ± 0,2 °C trong th i on 100 n m (1906-2005), nhi t trung bình trong 50 n m g n ây t ng g n g p ôi so v i 50 n m tr ưc. Trong vài th p niên g n ây nhân lo i ã ch ng ki n và ghi nh n các bi u hi n b t th ưng c a th i ti t, thiên tai x y ra c c oan h ơn. Các th ng kê nhi u n m t các nghiên c u c l p c a nhi u nhà khoa h c kh p n ơi trên th gi i h ơn 30 n m qua ã ch ng t khí h u c a trái t ã có nh ng thay i có ý ngh a. Nh ng bi u hi n chính c a bi n i khí h u trên toàn c u trong các th p niên qua có th ch ng minh qua các bi u hi n: • Nhi t trung bình ghi nh n nhi u n ơi trên th gi i u có xu th gia t ng; • Lưng m ưa thay i b t th ưng, mùa khô ngày càng ít m ưa h ơn, ngày b t u mùa mưa các vùng gió mùa n tr h ơn nh ưng cu i mùa m ưa l i có nhi u tr n m ưa l n h ơn và s tr n m ưa c ng thay i khác th ưng; • Các hi n t ưng th i ti t d th ưng ngày càng rõ h ơn và xu t hi n nhi u h ơn. Các thiên tai và hi n t ưng th i ti t c c oan (bão l , h n hán, lc xoáy, s m sét, bão l , sóng bi n, ) gia t ng c ưng và v trí; • Mc n ưc bi n dâng cao h ơn do s tan b ng hai u c c trái t và do s dãn n vì nhi t c a kh i n ưc t i d ươ ng và bi n. 1.3.2. Bi n i khí h u Vi t Nam Vi t Nam là mt qu c gia n m trong khu v c ông Nam châu Á, ch u nh h ưng c a vùng gió mùa, khí h u nóng và m r t c tr ưng. Vi t Nam có m t b bi n dài hơn 3.200 km nhìn ra Thái Bình d ươ ng. Vi t Nam hi n nay (2009) kho ng 89 tri u ng ưi, m t dân s cao các vùng t p trung ngu n n ưc nh ư các châu th sông H ng, sông C u Long và các c a sông, c a bi n d c theo mi n Trung. Ho t ng s n xu t chính Vi t Nam là nông nghi p, thu h i s n và di n ra ch y u vùng nông thôn, vùng núi và vùng ven bi n. H u h t các thiên tai gây thi t h i cho s n xu t và i s ng Vi t Nam u có liên quan v i s b t th ưng ca khí h u và ngu n n ưc. Vi t Nam là m t trong các n ưc ch u nhi u tác ng c a thiên tai. Các vùng t th p ven bi n mi n Nam Vi t Nam ưc xem là vùng nh y c m, d ch u nhi u t n th ươ ng do n ơi ây có m t dân c ư t p trung t ươ ng i cao, s n xu t nông nghi p và ng ư nghi p ch u l thu c l n vào th i ti t, ngu n n ưc. IPCC (2007) qua phân tích và ph ng oán các tác ng ca n ưc bi n dâng ã công nh n ba vùng châu th ưc x p trong nhóm c c k nguy c ơ do s bi n i khí h u là vùng h l ưu sông Mekong (Vi t Nam), sông Ganges - Brahmaputra (Bangladesh) và sông Nile (Ai C p). Ch ươ ng trình Phát tri n c a Liên hi p qu c – UNDP (2007) ánh giá: “khi n ưc bi n t ng lên 1 mét, Vi t Nam s m t 5% di n tích t ai, 11% ng ưi dân m t nhà c a, gi m 7% s n l ưng nông nghi p (t ươ ng ươ ng 5 tri u t n lúa và 10% thu nh p qu c n i). Nicholls và Lowe (2006) tính r ng khi m c n ưc bi n dâng cao 40 cm, s nn nhân c a l trên th gi i hi n nay là 13 tri u ng ưi s t ng lên 94 tri u ng ưi. Kho ng 20% trong s h s ng vùng ông Nam Á, trong ó vùng b nh h ưng n ng nh t là vùng ng b ng sông C u Long và ti p n là vùng ng b ng sông H ng. 6 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Hi p nh khung v Bi n i Khí h u c a Liên hi p qu c (UNFCCC, 2003) ã d n ch ng Thông báo u tiên c a Vi t Nam v Bi n i Khí h u (SRV, MONRE 2003) cho bi t trong su t 30 n m v a qua, m c n ưc quan tr c d c theo b bi n Vi t Nam có d u hi u gia tng, B Tài nguyên và Môi tr ưng ưc tính n n m 2050 m c n ưc bi n s gia t ng thêm 33 cm và n n m 2100 s t ng thêm 1 mét. V i nguy c ơ này, Vi t Nam s ch u t n th t m i nm ch ng 17 t USD (chi m 80% t ng s n ph m n i a GDP). Dasgupta và các c ng s (2007) ã công b m t nghiên c u ánh giá Vi t Nam, vi hai ng b ng sông H ng và ng bng Sông C u Long s ch u nh h ưng n ng nh t. Khi n ưc bi n dâng cao 1 mét, ưc ch ng 5.3% di n tích t nhiên, 10,8% dân s , 10,2% GDP, 10,9% vùng ô th , 7,2% di n tích nông nghi p và 28,9% vùng t th p s b nh h ưng. R i ro BSCL, bao g m c h n hán và l lt, s gia t ng v i các tr n m ưa có c ưng cao và các ngày h n kéo dài (Peter và Greet, 2008). Hanh và Furukawa (2007) ã da vào nh ng ghi nh n tr m o thu tri u Vi t Nam trong 40 n m qua (1960 – 2000) k t lu n v nh ng b ng ch ng c a s dâng lên c a m c nưc bi n: trung bình m i n m m c n ưc bi n Vi t Nam ã t ng trong kho ng 1,75 – 2,56 mm/n m. 1.3.3. Bi n i khí h u ng b ng sông C u Long ng b ng Sông C u Long ( BSCL) có di n tích t nhiên x p x 4 tri u ha (39.734 km²), trong ó di n tích t nông nghi p chi m n 2,4 tri u ha. BSCL là vùng t hình thành t s tr m tích phù sa sông t o nên m t khu v c ng l ng p n ưc ven bi n tiêu bi u vi a hình r t th p và b ng ph ng. Cao mt t ph bi n c a vùng này vào kho ng 1 - 2 mét so v i m c n ưc bi n trung bình. Sông Mekong ch y qua vùng BSCL ch dài kho ng 225 km (chi m 5,17% t ng chi u dài sông Mekong) nh ưng m t n m dòng ch y Mekong t i qua vùng châu th này h ơn 450 t m 3 nưc (chi m 61% t ng l ưng dòng ch y sông ngòi trên toàn cõi lãnh th Vi t Nam). Vùng BSCL là n ơi c ư trú c a h ơn 18,6 tri u ng ưi Vi t Nam (2009), a s c ư dân ây s ng t p trung d c theo các sông r ch, ô th và vùng ven bi n. Sn xu t nông nghi p và th y s n là hai tr c t kinh t chính c a c ư dân vùng này, m i n m vùng ng b ng óng góp trên 50% s n l ưng lúa, 65% s n l ưng cá và kho ng 75% s n lưng trái cây cho c n ưc. Tuy là m t vùng nông nghi p n ng ng có giá tr óng góp áng k cho n n kinh t quc dân nh ưng cu c s ng ng ưi nông dân và ng ư dân vùng BSCL còn th p và b p bênh do ch u nhi u r i ro ti m n t s tác ng tiêu c c c a bi n i khí h u và nưc bi n dâng ang và s di n bi n khá ph c t p. Nu t c phát th i khí nhà kính ti p t c gia tng nhanh chóng nh ư hi n nay ho c nhanh h ơn n a mà toàn th nhân lo i không có nhi u bi n pháp h u hi u ng n c n thì n cu i th k th 21, BSCL s có kho ng 2 tri u ha có th ph i n m d ưi m c n ưc bi n.Vi c t o d ng các chính sách thích h p có th thích ng vi s thay i c a khí h u trong t ươ ng lai và l ng ghép vào các k ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a a ph ươ ng có ý ngh a l n. Nm 2009, Trung tâm START vùng ông Nam Á ( i h c Chulalongkorn, Thái Lan) và Vi n Nghiên c u Bi n i Khí h u - i h c C n Th ơ ã ph i h p ch y mô hình khí h u vùng PRECIS v i k ch b n A2 và B2, d a vào chu i s li u khí h u giai on 1980-2000 ph ng oán giai on 2030-2040. Bng 1.2 cho th y xu th các y u t khí h u xu t hi n trong tươ ng lai BSCL. Kt qu mô hình cho th y nhi u khu v c c a vùng ng b ng sông C u Long s b tác ng sau (Tuan and Supparkorn, 2009): • Nhi t cao nh t trung bình trong mùa khô s gia t ng t 33-35 °C lên 35-37 °C • Lưng m ưa u v Hè Thu s gi m ch ng 10 - 20 %, ng th i th i k b t u mùa mưa s tr h ơn kho ng 2 tu n l . S phân b mưa tháng s có khuynh h ưng gi m vào u và gi a v Hè Thu nh ưng gia t ng vào cu i mùa m ưa. 7 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG • Di n tích ng p BSCL do l s gia t ng. Biên ng p l vào tháng 9 – tháng 10 có xu th m r ng v phía bán o Cà Mau. • Áp th p nhi t i và bão có khuynh h ưng gia t ng vào cu i n m và s tr n bão l c b tr c ti p vào vùng ven bi n BSCL s có xu th gia t ng. Bi n i khí h u và các hi n t ưng th i ti t c c oan khác s tác ng không ch khu vc BSCL mà còn nh h ưng lên toàn b l ưu v c sông Mekong làm tình hình thêm nghiêm tr ng. Do nhu c u phát tri n kinh t , an ninh n ng l ưng, an ninh l ươ ng th c và s c ép dân s, khi n các n ưc th ưng ngu n sông Mekong s quy t tâm y m nh vi c khai thác ngu n n ưc sông Mekong. Các p th y in, công trình chuy n n ưc sông cho các vùng khô h n, s hình thành các khu công nghi p, khu dân c ư d c theo 2 b sông s làm tình hình thêm nghiêm tr ng. H qu là dòng ch y sông Mekong s th t th ưng h ơn, mùa khô ít n ưc và mùa l s n ng n h ơn, l ưng phù sa s b gi l i các h ch a khi n t ai vùng ng bng s ít màu m h ơn, k t qu b i t vùng bán o Cà Mau s gi i h n l i và ngu n dinh dưng cho h th c và ng v t s nghèo nàn h ơn. Các p th y in s làm ngu n cá gi m sút nghiêm tr ng và thu h p các vùng d tr sinh quy n c ng nh ư các khu b n t n t ng p nưc t nhiên. Các khu r ng ng p m n Bán o Cà Mau, các khu r ng tràm U Minh, Trà Sư, Tam Nông, các vùng ng c Kiên Giang, ng Tháp b e d a cháy và thu h p di n tích khi n kh n ng tích gi carbon gi m sút khi n tình hình gia t ng hi u ng nhà kính toàn cu thêm t i t . Kh n ng ng n sóng bi n s h n ch khi các khu r ng ng p m n b tàn phá. Bng 2: Xu th thay i khí h u và các thiên tai khác BSCL trong 3 th p k s p t i Yu t khi h u Xu th Khu v c b tác ng ch y u Nhi t max, min, trung bình trong An Giang, ng Tháp, Long An, C n mùa khô Th ơ, Sóc Tr ng, Kiên Giang S ngày n ng nóng trên 35 °C trong Các vùng giáp biên gi i v i Cambodia, mùa khô vùng Tây sông H u Lưng m ưa u mùa (tháng 5, 6, 7) Toàn ng b ng SCL Lưng m ưa cu i mùa (tháng 8, 9, 10) Các vùng ven bi n BSCL Lc xoáy – gió l n – sét Các vùng ven bi n, h i o BSCL Các vùng ven bi n bán o Cà Mau, Mưa l n b t th ưng (> 100 mm/ngày) vùng gi a sông Ti n và sông H u Áp th p nhi t i và bão, sóng dâng Các vùng ven bi n bán o Cà Mau, ven bi n vùng gi a sông Ti n và sông H u Vùng T giác Long Xuyên – Hà Tiên, L l t (di n tích và s ngày ng p) vùng ng Tháp m ưi, vùng t gi a sông Ti n và sông H u Nưc bi n dâng - Xâm nh p m n Các t nh ven bi n Các t nh ven bi n, vùng gi a sông Ti n St l b sông, b bi n và sông H u Tác ng c a tri u c ưng Toàn ng b ng S thay i m c n ưc ng m Toàn ng b ng 8 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 1.4. ỨNG PHÓ V ỚI BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU ng phó v i bi n i khí h u có th ưc hi u m t cách ơ n giàn là các ho t ng c a con ng ưi nh m gi m thi u và thích ng nh ng s thay i khí h u ã và s di n ra. Gi m thi u bao g m các ho t ng tr c ti p ho c gián ti p nh m gi m m c ho c c ưng phát th i khí nhà kính. Thích ng là các ho t ng iu ch nh môi tr ưng, cách s ng c a con ng ưi nh m gi m kh n ng b t n th ươ ng do bi n i khí h u hi n h u ho c ti m tàng và t n d ng cơ h i thu n l i do nó mang l i. Kh n ng ng phó v i bi n i khí h u i v i m t ng ưi, mt c ng ng hay m t xã h i r ng h ơn s ph thu c vào nhi u y u t liên quan n nh ng ngu n l c, ph ươ ng ti n và các th ch liên quan giúp các h gia ình và c ng ng có s c i phó, ch ng ch u, phòng tránh, ng n ng a, gi m nh ho c nhanh chóng ph c h i sau các th m h a thiên tai ho c các iu ki n b t l i do th i ti t b t th ưng gây ra. Các ngu n l c c a h gia ình, công ng ho c qu c gia bao g m: Ngu n tài nguyên thiên nhiên có th khai thác ưc t t ai, ngu n n ưc, r ng núi, khoáng s n, môi tr ưng không khí, Các c ơ s h t ng nh ư h th ng c u ưng, công trình th y l i, nhà máy in, tr m cp n ưc, h th ng thông tin liên l c, b nh vi n, tr ưng h c, và ph ươ ng ti n v t ch t nh ư xe thuy n, thi t b thông tin, nghe nhìn, d ng c phòng cháy, c u n n, Ngu n tài chính, tín d ng có th huy ng và s d ng hi u qu . Ngu n nhân l c có th t p h p, i ng chuyên gia có k n ng và nh ng cá nhân trong cng ng có kinh nghi m th c t , ki n th c b n a, iu ki n kinh t - xã h i, bao g m c các y u t sn xu t, sinh k , liên k t c ng ng, ho t ng vn hóa, truy n th ng và n n t ng o c, tôn giáo và tín ng ưng. Các th ch , chính sách và pháp lu t hi n hành và iu ki n th c thi. Các gi i pháp gi m thi u ch y u 2 m ng là gi m thi u phát th i carbon cùng các ch t khí nhà kính khác và t ng c ưng h p th carbon. Có th k ra các ho t ng gi m thi u nh ư: Ti t ki m n ng l ưng, s d ng tài nguyên h p lý; Cng c các c ơ s pháp lý, chính sách b o v môi tr ưng; Qu n lý ch t th i – x lý môi tr ưng; Thay nhiên li u hóa th ch b ng ngu n n ng l ưng tái t o; Gi m phát th i trong giao thông và nông nghi p; Gia t ng các b tr carbon thông qua tr ng r ng; Qu n lý tài nguyên n ưc t ng h p; Thay i c u trúc kinh t thân thi n v i môi tr ưng. T x ưa, nông dân vùng BSCL ã sáng t o ra nhi u hình th c “s ng chung v i l ”, xây ê l ng, làm nhà sàn, iu ch nh l ch th i v , Các ph ươ ng cách i phó c a riêng ngưi dân BSCL th ưng mang tính t phát ho c ch n l c theo tình th nh m gi m thi u tác ng và thích ng vi t nhiên. Quan im “s ng chung v i bi n i khí h u” hi n ch ưa là m t kh u hi u chính th c t c p chính quy n nh ưng m t s n ơi ã ưc ng ưi dân và các ph ươ ng ti n truy n thông i chúng nói n. S ơ hình 1.2 cho th y c hai hành ng gi m nh và thích ng u t n t i song song và b sung cho nhau. 9 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Hình 1.2: M t s ph ươ ng cách “S ng chung v i bi n i khí h u” vùng BSCL (Ngu ồn: Lê Anh Tu ấn, 2010 ) 1.5. CHÍNH SÁCH ỨNG PHÓ VỚI BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU Sm nh n th c các nguy c ơ tác ng c a bi n i khí h u và n ưc bi n dâng lên s phát tri n kinh t và xã h i c a t n ưc, chính quy n và c ng ng các nhà khoa h c Vi t Nam ã có nh ng c nh báo, ki n ngh và xu t có nh ng chính sách c n thi t nh m ng phó, c bao g m gi m thi u và thích ng, v i tình tr ng nóng lên toàn c u nh h ưng n Vi t Nam, c bi t là vùng BSCL, xem ó là m i e d a l n cho an ninh l ươ ng th c và sinh k ca ng ưi dân. Nhi u v n b n chính th c c p Nhà n ưc và a ph ươ ng ã ban hành làm c ơ c pháp lý các c p a ph ươ ng th c thi. Công v n s 158/2008/Q -TTg c a Th t ưng Chính ph ban hành ngày 02/12/2008 v vi c phê duy t Ch ươ ng trình m c tiêu qu c gia ng phó v i bi n i khí h u.là v n b n quan tr ng cho vi c tri n khai các bi n pháp ng phó v i bi n i khí h u Vi t Nam. Có 4 n i dung chính c a Ch ươ ng trình m c tiêu qu c gia ng phó v i bi n i khí h u, c th là: (1) ánh giá ưc m c tác ng c a B KH i v i các lnh v c, ngành và a ph ươ ng trong t ng giai on; (2) Xây d ng ưc KHH có tính kh thi ng phó hi u qu v i B KH cho t ng giai on nh m m b o s phát tri n b n vng c a t n ưc; (3) T n d ng các c ơ h i phát tri n n n kinh t theo h ưng các-bon th p; và (4) Tham gia cùng c ng ng Qu c t trong n l c gi m nh B KH, b o v h th ng khí hu trái t. Các t nh c n c vào Quy t nh s 158/2008/Q -TTg thành l p Ban ch o th c hi n Ch ươ ng trình M c tiêu Qu c gia ng phó v i Bi n i Khí h u C p t nh thành. Ban Ch o này do m t Phó ch t ch t nh là Tr ưng Ban và Giám c S Tài nguyên và Môi tr ưng t nh là Phó Ban th ưng tr c, các i di n S Phòng Ban c p t nh là thành viên c a Ban ch o. Ban Ch o có m t V n phòng th ưng tr c, trong V n phòng có T So n th o K ho ch Hành ng. Ngoài ra còn có T Chuyên gia k thu t các ngành liên quan cùng ph i hp làm vi c. Nhi m v c a Ban Ch o là ph i h p hành ng v i các a ph ươ ng cùng v i các Vi n, Tr ưng, các t ch c Phi chính ph , các T chc Chính ph các n ưc và T ch c Qu c t xây d ng m t Ch ươ ng trình Hành ng ng phó v i Bi n i Khí h u c p T nh 10 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Thành, t ch c các l p t p hu n, tuyên truy n v bin i khí h u và th c hi n các d án thí im liên quan có v i bin i khí h u (Hình 1.3). Hình 1.3: S ơ các b ưc tri n khai các ho t ng ng phó v i bi n i khí h u Vi t Nam 11 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG PH ẦN 2: LỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO KẾ HO ẠCH PHÁT TRI ỂN ĐỊA PH ƯƠ NG 2.1 NGUYÊN T ẮC VỀ L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH 2.1.1 Khái ni m v l ng ghép Mi a ph ươ ng u có nh ng k ho ch (ho c quy hoch) phát tri n cho t ươ ng lai. K ho ch th ưng ưc biên so n d a vào hi n tr ng các ho t ng kinh t và tình hình xã h i a ph ươ ng trong các n m qua và hi n t i. Theo nh h ưng phát tri n chi n l ưc c a a ph ươ ng, k ho ch th ưng ưc chi ti t hóa b ng nh ng ch tiêu c th và các b ưc i th i t ng th i im hay qua vi c tri n khai các ch ươ ng trình ho c d án phát tri n. Tuy nhiên, có nh ng r i ro ti m n mà trong vi c xây d ng k ho ch ch ưa ưc xem xét y , ó là hi n t ưng bi n i khí h u và các yu t th i ti t c c oan khác nh h ưng n vi c tri n khai, v n hành và duy trì các d án phát tri n ho c n nh xã h i và sinh k c a ng ưi dân, c bi t là nh ng ng ưi dân nghèo và các i t ưng d b t n th ươ ng khác trong c ng ng. Trong vi c xây d ng k ho ch phát tri n kinh t - xã h i a ph ươ ng hi n nay, các yu t thiên tai, th i ti t b t th ưng và bi n i khí hu tác ng lên các ho t ng c a a ph ươ ng th ưng ít ưc c p n. Các y u t nguy cơ này có th làm nh h ưng n c a các d án ho c k ho ch phát tri n ã ho c s ưc th c hi n, nghiêm tr ng h ơn thì có th d n n s phá s n các các thành qu tr ưc ó mà a ph ươ ng ph i n l c huy ng các ngu n tài l c, v t lc và nhân l c m i t ưc. Do v y, vi c l ng ghép (hay g ắn k ết, tích h ợp) các bi n pháp ng phó v i bi n i khí h u có ý ngh a l n nh m b o m tính phát tri n bn v ng trong vi c ho ch nh và th c thi k ho ch. Vi c l ng ghép bi n i khí h u ph i ưc th c hi n qua s ph i h p a ngành, a l nh v c và có s tham gia c a c ng ng và các t ch c, ban ngành liên quan, k c vi c rà soát các th ch , chính sách hi n t i có phù h p v i s phát tri n kinh t - xã h i d ưi iu ki n có bi n i khí h u trong t ươ ng lai hay không. Mc tiêu c a vi c l ng ghép là s k t h p các bi n pháp ng phó v i bi n i khí h u và các k ho ch hành ng c th nh ư là m t ph n c a chi n l ưc gi m nh t n th ươ ng do thiên tai và bi n i khí h u, b o v môi tr ưng và tài nguyên thiên nhiên c ng nh ư c i thi n sinh k và nâng cao m c s ng c a ng ưi dân. Vic l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch a ph ươ ng s có ý ngh a v a giúp gia t ng tính b n v ng c a các k hoch phát tri n mà cng là c ơ h i lãnh o chính quy n, các oàn th và c ng ng rà soát s thích h p c a các chính sách, quy nh và th ch hi n hành. Ngoài ra, th c hành l ng ghép bi n i khí h u còn là d p nâng cao n ng l c qu n lý và tính dân ch ca c ng ng. 2.1.2 Các nguyên t c l ng ghép • Vi c l ng ghép ng phó v i bi n i khí h u phi là m t ph n trong chi n l ưc phát tri n và chính sách chung c a a ph ươ ng và Nhà n ưc. • Cn có nh ng nghiên c u và d n ch ng khoa h c xác nh các nguy c ơ và m c thiên tai và bin i khí h u lên a ph ươ ng trong t ươ ng lai phù h p v i th i gian hoch nh k ho ch. ng th i ph i có nh ng t p hu n tr ưc v tác ng c a bi n i khí h u và bi n pháp ng phó m i ngưi a ph ươ ng có th n m b t v n . 12 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG • Vi c xây d ng các bi n pháp l ng ghép ph i ưc th c hi n v i s ph i h p và có s ng thu n c a c ng ng. Ng ưi dân a ph ươ ng ph i ưc thông báo, tham v n, tham gia bàn lu n, xu t và giám sát các b ưc hành ng ng phó c th . • Vi c l ng ghép các n i dung qu n lý thiên tai và ng phó v i các tác ng c a bi n i khí h u ph i g n k t v i các m c tiêu, các ch s phát tri n và bi n pháp th c hi n phù h p v i k ho ch các các ngành và lãnh v c s n xu t c a a ph ươ ng. • Cn có s hài hòa và cân i gi a hai nhóm gi i pháp phi công trình và gi i pháp công trình trong vi c l ng ghép. • Vi c ch n l a các gi i pháp ng phó ph i phân tích trên c ơ s ưu tiên nh m gi m nh m c th p nh t có th ưc các t n th ươ ng n v i a s trong c ng ng, ng th i nên cân nh c iu ki n và kh n ng th c t c a các ngành và s c dân a ph ươ ng. • Nh t thi t ph i xem xét kh n ng ph i h p các gi i pháp ng phó khác nhau nh m làm tng tính ng b m t cách toàn di n, tính hi u qu c a gi i pháp, ti t ki m các ngu n tài nguyên ph i huy ng và c ng c tính b n v ng trong phát tri n. • Ph i l ưu ý các m t trái có th có ca các gi i pháp xu t nh m t i thi u nh ng y u t tiêu c c ho c b t l i khi tri n khai. Nên cân nh c nh ng v n có th ph i ánh i, li – hi nh m tránh nh ng sai l m khó s a ch a v sau. Các xu t c ng c n l ưu ý gi i to ho c gi m thi u các mâu thu n v quy n l i nhóm trong c ng ng. • Cn chú ý nguyên t c bình ng gi i trong l ng ghép thích ng bi n i khí h u vào k ho ch. Các sáng ki n thích ng ph i có s óng góp ca c ph n và nam gi i. • Nu c n, ph i có nh ng xu t th c hi n các d án thí im a ph ươ ng nh m t o iu ki n cho c ng ng ánh giá và xem xét kh n ng m r ng v sau. 2.2 TỔ CH ỨC TH ỰC HI ỆN có th th c hi n t t vi c th c hành l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n c a a ph ươ ng, c n thi t ph i thành l p m t Nhóm công tác (Working Team/Group ). Nhóm này s làm nhi m v iu ph i công vi c, k t h p v i chính quy n c p cao h ơn và các ban ngành t ng h p tài li u và t ch c tri n khai các i nh h ơn ti p xúc v i ng ưi dân trong c ng ng thu th p các thông tin c n thi t. Nhóm công tác c ng s t ch c h p dân xác nh các Thích ng vi bi n i khí h u th i im hi n t i và các xu t cho t ươ ng lai. Nhóm công tác c ng ch u trách nhi m vi t b n báo cáo k ho ch cu i cùng trình lên cp cao h ơn phê duy t. Khi ch n l a nhân s vào nhóm công tác, c n xem xét các liên h gi a các l nh v c, ngành ngh v i nhau, hay nói r ng h ơn là các bên liên quan ( Stakeholders ). V s l ưng tham gia thì tu theo c im và kh i l ưng công vi c, th i gian c n hoàn thành, yêu c u c a a ph ươ ng và kh n ng tài chính, nhân l c c th mà quy t nh. Nhóm công tác có s l ưng nên ch vào kho ng t 8-12 ng ưi làm nòng c t, m t s khác có th là thành viên tham gia trong nh ng giai on ho t ng nh t nh. C n l ưu ý cân i s s nam – n trong thành ph n công tác này. Thành ph n c a Nhóm công tác nên có s có m t: • i di n c a lãnh o chính quy n a ph ươ ng; • Cán b ph trách k thu t c a các ngành liên quan nh ư nông nghi p, thu s n, cơ s h t ng, môi tr ưng, y t , giáo dc, ; • i di n các t ch c dân s xã h i và chính tr nh ư Hi Nông dân, H i Ph n , oàn Thanh niên, H i C u Chi n binh, H i Ch th p , ; • Chuyên gia/T ư v n v bi n i khí h u t các Vi n Tr ưng; • i di n c a T ch c tài tr , các NGOs, 13 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 2.3 TI ẾP CẬN PHÂN TÍCH THÍCH ỨNG BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU Tng quát, có 2 ph ươ ng pháp ti p c n chính trong ánh giá tác ng c a bi n i khí hu và n ưc bi n dâng lên c ng ng dân c ư và xác nh các bi n pháp thích nghi, ó là (i) ti p c n theo tuy n trên - xu ng; và (ii) ti p c n theo tuy n d ưi – lên. M i cách ti p c n u có các ưu – nh ưc im c a nó. • Ti ếp c ận trên – xu ống (Top – Down): ch y u là d a vào các mô ph ng khí h u trên quy mô r ng r i chi ti t hóa (downscaling) xu ng khu v c nh h ơn, sau ó xem xét nh hưng d a vào c im chung v kinh t - xã h i a ph ươ ng mà xu t các b ưc ng phó mang tính khái quát. Các ti p c n này có ưu im là nhanh chóng, t ươ ng i d th c hi n và có th áp d ng cho nhi u vùng có tính ch t t nhiên t ươ ng i t ươ ng ng. Tuy nhiên, do mang tính khái quát nên nhi u chi ti t riêng c thù c c b c a t ng xã p b b qua nên ôi khi b ch quan, thi u th c t . • Ti ếp c ận d ưới – lên (Bottom - Up): nhóm iu tra ph i i xu ng t n xã - p, g p tr c ti p t ng nhóm h dân kh o sát và th o lu n các s ki n x y ra ch h sinh s ng và phân tích t ng h p các bi n pháp ng phó v i bi n i khí h u. Cách ti p c n này th ưng t n nhi u th i gian, công s c và ph i x lý m t l ưng thông tin l n, ôi khi b nhi u. Tuy nhiên, k t qu báo cáo mang tính hi n th c và kh thi cao. Trong th c t , c n áp d ng ng th i hai ph ươ ng pháp ti p c n trên trên có các ánh giá r i ro trong t ươ ng lai liên quan n s n xu t và sinh k , các nhóm b t n th ươ ng do tác ng bi n i khí h u, t ng h p các gi i pháp thích ng ưu tiên cho hi n t i và t ươ ng lai. Các bưc th c hi n này có th ưc s ơ hóa nh ư hình 2.1. Tt c các ghi nh n này s ưc vi t thành m t bn báo cáo s ơ th o. Cu i cùng, m t H i th o s ưc t ch c l y các góp ý hoàn ch nh Báo cáo cui cùng. Hình 3.1. Các b ưc ti p c n trong lng ghép bi n i khí h u vào k ho ch a ph ươ ng 14 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 2.4 THU TH ẬP CÁC D Ữ LI ỆU TH Ứ C ẤP Tr ưc khi ti n hành các iu tra sâu v i ng ưi dân, m t chu i các t ư li u, s li u, các vn b n và báo cáo quan ưc thu th p nh ư là các tài li u th c p mong mu n. Các d li u cn thi t thu th p bao g m: Bn khu v c v hành chính, a hình, s d ng t, th y l i và hi n tr ng s n xu t. K ho ch, nh h ưng phát tri n kinh t - xã h i các n m qua và t ươ ng lai. Các s li u khí t ưng – th y v n trong h ơn 10 n m qua. Các báo cáo tình hình thiên tai các n m qua. Niên giám th ng kê c a t nh và huy n 5 n m g n nh t. Các k ch b n bi n i khí h u và n ưc bi n dâng c a B Tài nguyên và Môi tr ưng, các k t qu t mô hình th y l c – th y v n c a các Vi n – Tr ưng, các C ơ quan Nghiên c u và Phát tri n qu c t . Các báo cáo khoa h c liên quan, v.v 2.5 TẬP HU ẤN ĐỊA PH ƯƠ NG Nhóm công tác c n ti n hành t p hu n h ưng d n, n i dung bao g m: • Các ki n th c c ơ b n v bi n i khí h u. • Tác ng c a bin i khí h u lên s n xu t, sinh k và môi tr ưng. • ng phó v i bi n i khí h u: gi m thi u và thích nghi. • Ph ươ ng pháp l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch a ph ươ ng. Nhóm công tác c n n m rõ (n u c n ph i t p hu n) ph ươ ng pháp thu th p thông tin qua b ng câu h i có c u trúc ã ưc thi t k và lên k ho ch chi ti t cho vi c ánh giá thông qua ph ươ ng pháp PRA. N i dung ph n l n th i gian s dành cho vi c gi i thích ý ngh a c a các câu h i trong b ng h i và các k n ng ư a ra câu h i, ghi chép, làm vi c theo nhóm và lên k ho ch. Mt bu i th c hành ánh giá th c t ưc t ch c ngay sau t p hu n nh m giúp cho nh ng ng ưi tham gia ánh giá làm quen và nh n ưc s t ư v n h u ích t ng ưi tư v n. 2.6 PHỎNG V ẤN ĐỊA PH ƯƠ NG chu n b ph ng v n a ph ươ ng, nên có 2 m u phi u câu h i: m t m u dành ph ng vn ng ưi dân và m t m u dành ph ng v n các c p lãnh o chính quy n ho c cán b k thu t các ban ngành. Mu phi u dành cho ng ưi dân nh m thu th p các thông tin liên quan n cu c s ng, sinh k , các kinh nghi m b n a và các xu t c a cá nhân h v i d án ho c chính quy n. M u phi u dành cho c p chính quy n hay cán b k thu t s t p trung vào tình chung mang tính th ng kê v c im kinh t - xã h i a bàn, các di n bi n thiên tai và bi n pháp phòng tránh hi n nay, tình hình dân sinh, s n xu t, các khó kh n, thu n l i, các ch tr ươ ng và chính sách, ng th i luôn c các k ho ch d ki n trong t ươ ng lai. Th c t , vi c ph ng v n c p lãnh o c ơ s th ưng là g p g trao i tr c ti p và k t h p v i vi c thu th p các d li u c n thi t a bàn. Tránh vi c gi câu h i so n s n ng ưi lãnh o t tr l i, tr tr ưng h p c bi t (ng ưi lãnh o i v ng, b n vi c ho c c n có th i gian xem xét). Phi u câu h i ưc xây d ng d a vào chuyên môn và kinh nghim c a Nhóm t ư v n, có tham kh o ý ki n c a chính quy n s t i và ơ n v tài tr . Ph l c 2 là m t ví d m u câu h i iu tra. Vi c ph ng v n tr c ti p có nh ng ưu khuy n im sau nh ư b ng 2.1. Ngoài ra, mt s n ơi có th c hành b ng cách g i phi u câu h i n nhi u ng ưi h ơn, h có th t tr li, sau ó cho ng ưi i thu h i các phi u này. Tuy nhiên cách làm này c ng có nh ng ưu khuy t im nh ư b ng 2.2. 15 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Bng 2.1: Ưu khuy t im c a vi c ph ng v n tr c ti p t phi u câu h i Ưu im Khuy t im Có th dùng cho ng ưi mù ch Tn th i gian và ti n b c Ng ưi ph ng v n linh ho t trong h i Cn k n ng ph ng v n và áp i v i t ng cá nhân Không ti p xúc ưc nhi u ng ưi Thu th p nh ng thông tin c bi t Tên ng ưi tr l i không ưc gi kín Giúp sáng t nh ng hi u l m Có th có nh ki n Bng 2.2: Ưu khuy t im c a vi c gi phi u câu h i n ng ưi dân Ưu im Khuy t im Gi ưc nhi u ng ưi Khó ra câu h i hay, d hi u, ng n Ít t n kém gn và tránh áp l c tâm lý Ng ưi tr l i có th d u tên Câu tr l i có th không nghiêm túc Ng ưi tr l i có c ơ h i t do ý ki n Không h p v i ng ưi mù ch D tóm l ưc các s ki n nh n ưc Mt th i gian thu h i câu h i D s a i cho phù h p Trong hai cách trên, cách th c ph ng v n tr c ti p qua b ng câu h i ưc ch n th c hi n nhi u h ơn. Các ng ưi tham gia ph ng v n cn t p hu n các s d ng b ng ph ng v n này. Phi u câu h i này c n ph i ưc ki m ch ng trên th c a (field-test) tr ưc khi áp d ng có nh ng iu ch nh phù h p n u c n thi t. Vi c t ng k t rút kinh nghi m s ưc ti n hành sau mi bu i ánh giá nh m ki m tra, rút kinh nghi m, ánh giá ti n và góp ý cho bu i ti p theo. Tt c các b ng câu h i, sau khi ã ưc in vào phi u ph ng v n và nh p vào b ng tính ã so n s n, chuy n cho nhóm t ư vn. Nhóm t ư v n s t ng h p, ư a ra các phân tích ánh giá trên c ơ s th ng kê các ý ki n qua ph ng v n. Trong ph ng v n tr c ti p, có th kêt hp vi c ghi hình v i ng ưi dân, n u h ng ý (Hình 2.2). Hình 2.2: Phng v n nông dân tr c ti p kêt h p vi c ghi hình 16 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Mt s l ưu ý khi so n b n câu h i: Bng câu h i không nên quá dài, nên gi i h n ch ng 30 câu h i. C g ng s p x p các câu h i theo trình t nh ư m t câu chuy n theo các m c: (i) các câu h i v thông tin cá nhân/gia ình; (ii) Các câu h i v s n xu t/ sinh k ; (iii) Các câu h i v tác ng bi n i khí h u lên cu c s ng, s n xu t và sinh k ; (iv) Các câu hi v xu t bi n pháp gi m thi u/ thích ng. Câu h i c n ph i rõ ý, c n ph i tránh các câu h i n ưc ôi ho c hi u theo nhi u cách khác nhau. C g ng xây d ng ph n l n các câu h i là óng (ki u nhi u ch n l a), câu h i m (tr li t do) nên duy trì trong kho ng 20-25% t ng s câu h i. Nên s d ng ngôn t ơ n gi n, ng n g n, ph bi n a ph ươ ng. Các câu h i ki u tr c nghi m ch ch n duy nh t mt ph ươ ng án tr l i thì các ph ươ ng án tr l i ph i riêng bi t, không giao thoa, xen k l n nhau. Có th so n mt câu h i vi nhi u l a ch n. Câu h i m nh m thu th p t i a ý ki n riêng c a ng ưi tr l i, giúp cho vi c x lý k t qu có chi u sâu tâm lý. Vi các câu h i ch n l a nh ng ưu tiên, ch nên ư a ra ch ng 3 - 5 ưu tiên. ư a nhi u quá thì ng ưi tr l i có th lúng túng và có th tr l i qua loa. Cn th n khi h i nh ng v n mang tính riêng t ư ho c t nh . Trong nh ng tr ưng hp c n thi t, ph i gi bí m t cho ng ưi tr l i. 2.7 ÁP DỤNG PRA TRONG LỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHI H ẬU PRA (Participatory Rapid Appraisal ) là tên g i t t ph bi n c a ph ươ ng pháp “ ánh giá nhanh có s tham gia”. PRA ưc xem là ph ươ ng pháp và công c b ưc u trong vi c thu th p thông tin t c ng ng. Ý ngh a c a công vi c này là t ng ưi dân v trí trung tâm ca quá trình nghiên c u, tìm hi u các thu n l i và khó kh n c a c ng ng h t khám phá và phân tích các kinh nghi m, quan ni m, ki n th c c a b n thân h v các v n thiên tai hay bi n i khí h u và bi n pháp thích ng bi n i khí h u. PRA có th th c hi n m i a im c ng ng, mi n là thu n l i, có th trong m t h i tr ưng xã, trong nhà sinh ho t cng ng, trong m t ngôi chùa và c ngoài ng (Hình 2.3). Hình 2.3: Th c hành PRA ngoài tr i v i ng ưi dân trong c ng ng 17 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Áp d ng PRA trong l ng ghép bi n i khí h u ưc xem là m t ph ươ ng pháp PRA c i ti n. Vi c s d ng PRA ã ưc Vi n Nghiên c u Bi n i Khí h u – i h c C n Th ơ áp dng l ng ghép bi n i khí h u nhi u n ơi trong vùng BSCL nh ư C n Th ơ, An Giang, Trà Vinh, Sóc Tr ng, B n Tre, Các b ưc bao g m các thông tin liên quan n tình hình kinh t xã h i c a c ng ng, l ch s di n bi n c a các hi n t ưng liên quan n các hi n tưng th i ti t, nh n bi t hay tiên oán c a ng ưi dân i v i thiên tai hay bi n i khí h u, tác ng c a bi n i khí h u cng nh ư k ho ch ng phó c a c ng ng i v i bi n i khí hu. Tùy theo t ng công c s d ng, lo i thông tin c n thu th p s p x p x lý theo t ng mc tiêu nghiên c u. Nh ng thông tin có liên quan n t ng quan chung c a a ph ươ ng nh ư: v sơ thôn b n, biu l ch s , l ch s thiên tai, phân tích xu h ưng bi n i khí h u, lch th i v , Cây V n /Khó kh n- Tác ng-Gi i pháp, và các ngh c a c ng ng T t c các công c trên ưc th c hi n d ưi s tham gia c a ban iu hành các t ch c dân s a ph ươ ng, các i di n nông h và c bi t là nh ng ng ưi ln tu i, lão nông có kinh nghi m. Các b ưc c n th c hành khi làm PRA nh ư hình 2.4. Th c t , không hoàn toàn bu c ng ưi th c hi n ph i l n l ưc i úng theo các b ưc này nh ưng nên c g ng theo trình t nh ư v y. Trong quá trình th c hi n các b ưc này, trong nhóm công tác, luôn luôn ph i có 1-2 ng ưi ghi chép t t c các di n bi n, th o lun và xu t c a ng ưi dân. Hình 2.4: Các b ưc th c hi n PRA c ng ng Bưc u tiên (b ưc 0) ưc xem là b ưc làm quen, i di n chính quy n có th gi i thi u thành ph n tham d bu i h p, trình bày m c ích, thông tin các b ưc i c n thi t cho ng ưi dân n m ưc và momg ưc m i ng ưi cùng h p tác trao i v n chung. 18 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 2.7.1 Bc 1: V s ơ xã p, xác nh các v trí, n ơi , n ơi s n xu t Tr ưc tiên, m t b n xã p c n ưc v ra nh m giúp ng ưi dân nh v ưc n ơi , nơi s n xu t, n ơi i l i và các ngu n tài nguyên t nhiên chung quanh mình. Công vi c này có mc ích là có các thông tin c ơ b n c a p, các ngu n l c chính trong p và c ơ h i ti p c n ca ng ưi dân n các ngu n l c ó. Ch ra các hình th c canh tác a ph ươ ng, tài nguyên/ c tr ưng a lý và h t ng (h th ng ê bao, th y l i, giao thông th y b nông thôn) mà các h dân cho là quan tr ng và c n c i thi n nh m giúp a ph ươ ng thích ng v i nh ng thay i ca các y u t t nhiên phát tri n và b o v sinh k c a ng ưi dân a ph ươ ng. Bn xã p c n ưc ng ưi dân cùng nhau v và có s tr giúp c a thành viên nhóm công tác (Hình 2.5). Nhóm công tác c n chu n b gi y A0, bút màu, th ưc k cho công vi c này. Sơ p giúp xác nh v trí các ngu n tài nguyên khan hi m ho c d i dào và các công trình dân sinh tr ng im ra các c ơ h i phát tri n. Trong m t s tr ưng h p trong c ng ng hoàn toàn không có ai bi t v , bi t ch thì vi c th c hành làm sa bàn b ng các công c ơ n gi n nh ư á s i, t sét, v cây, lá cây, th hi n b n thôn p c ng là m t s sáng to m t cách m m d o (Hình 2.6). Khi v xong b n xã p, ng ưi d n bu i h p có th m i ng ưi dân cùng nhau xác nh và nh danh các v trí có r i ro do th i ti t, ho c b t l i trong sn xu t (Hình 2.7). Hình 2.5: Ng ưi dân cùng nhau v b n xã p Hình 2.7: Làm sa bàn xã p b ng các công c ơ n gi n, d tìm 19 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Hình 2.7: Trên b n , ng ưi dân có th ch ra các v trí thiên tai ho c n ơi b t l i s n xu t 2.7.2 Bc 2: Ôn l i l c s thôn p, l ch s s n xu t và l ch s thiên tai Mc ích ca b ưc này là gi nh và tìm hi u các s ki n/thay i và phát tri n mà cng ng cho là quan tr ng, c bi t nh ng s ki n tác ng n tài nguyên c ng ng ( t ai, n ưc, cây tr ng, c ơ s h t ng) có liên quan n th i ti t, khí h u. ây c ng là cách c ng ng nhìn l i các thay i v môi tr ưng do tác ng c a con ng ưi hay nh ng t thiên tai ã t ng x y ra t i a ph ươ ng, nh ng t n th t do thiên tai gây ra, nh ng kinh nghi m và cách ng phó phòng ch ng thiên tai b o v sinh k c a ng ưi dân a ph ươ ng. Bưc này s ưc th c hi n t t nu có nhi u ng ưi a ph ươ ng có hi u bi t, dân s n xu t c c u, các lão nông nhi u kinh nghi m tham d . Mt cách làm ơ n gi n và d cho ng ưi t ch c là dùng nh ng t m gi y nh ã c t s n và gi y màu ng ưi dân có th t vi t lên nh ng s ki n th i ti t b t th ưng ã x y ra trong quá kh và g n lên m t tr c th i gian k s n trên b ng. Cách này giúp m i ng ưi có c ơ h i nhìn l i l ch s thiên tai c a a ph ươ ng mình. Nhóm công tác s k t h p các thông tin này và các báo cáo thiên tai c a t nh/huy n h ng n m hoàn ch nh bc tranh l ch s phát tri n c ng ng và l ch s thiên tai (Hình 2.8 và Hình 2.9). Hình 2.7: Mt ví d cách trình bày l ch s thôn p và l ch s s n xu t 20 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Hình 2.6: Ví d v l ch s thiên tai 2.7.3 Bc 3: ánh giá xu th thay i c a khí h u T hình nh l ch s thiên tai, m c d u không có nh ng thông tin ph ng oán v bi n i khí h u b ưc 2, ng ưi dân có th ch ra ưc xu th t ng hay gi m các y u t th i ti t trong t ươ ng lai. Nhóm công tác nên gi i thi u thêm k t qu các ph ng oán bi n i khí h u t các mô hình toàn h c theo t ng k ch b n (các k ch b n này có th tham kh o t các công b c a B Tài nguyên và Môi tr ưng ho c t các Vi n – Tr ưng) và có th k t h p v i các câu tr l i ph ng v n xác nh b ng xu th khí h u c a c ng ng v i các m i tên ch hưng t ng gi m, nh ư ví d hình 2.7. Hình 2.7: M t ví d v b ng xác nh xu th khí h u và các ký hi u th hi n 21 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 2.7.4 Bc 4: V s ơ lch th i v , s n xu t hi n nay c a a ph ơ ng Mc ích vi c xác nh l ch th i v là nh m tìm hi u ho t ng c a ng ưi dân ng v i mi giai on th i gian trong n m. Các ho t ng c ng nh ư s ki n mang tính th i v liên quan n s n xu t, tr ng tr t, các ho t ng xã h i, tiêu dùng. ng th i nh l ch th i v cng giúp liên h các ho t ng c a ng ưi dân liên quan nh ư th nào i v i m i lo i th i ti t, khí h u trong n m. T ó có th xác nh các v n c ng nh ư xu th có tính th i v cho các ho t ng s n xu t c th c a c ng ng. Hình 2.8 và hình 2.9 là nh ng ví d cho vi c chu n b xác nh l ch th i v và hoàn ch nh l ch th i v trong báo cáo. Hình 2.8: Mt ví d v l ch th i v cho nông dân tr ng lúa Hình 2.9: M t ví d k t qu ghi nh n k t n i gi a l ch th i ti t r i ro và l ch canh tác 2.7.5 Bc 5: i th c a và v s ơ lát c t c im t nhiên và s n xu t Lát c t là m t m t c t ngang i qua m t vùng t tiêu bi u nào ó. Lát c t ưc th c hi n nh m minh ho s t ươ ng ng gi a nh ng hình th c canh tác a ph ươ ng, a lý a ph ươ ng, tài nguyên thiên nhiên, v n s n xu t và c ơ h i gi i quy t nh ng v n ó. H ơn na, s ơ lát c t giúp hi u ưc các ho t ng s n xu t, s d ng t, n ưc, cây tr ng, v t nuôi ch y u trong vùng thông qua vi c mô t h sinh thái nông nghi p (mô t các ngu n tài nguyên cho m t khu t c a nông h ). 22 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG v lát c t, nhóm công tác có th chu n b phát th o s ơ l ưc m t c t d c tuy n kh o sát tr ưc. Tuy n kh o sát c n i qua nh ng im sinh s ng và s n xu t tiêu bi u a ph ươ ng. Trên tuy n i này, các nh n nh v c im t nhiên và s n xu t s ưc ghi nh n (Hình 2.10). Trong m t s tr ưng h p, vi c i v lát c t này có th th c hi n sau bu i h p PRA và ti n hành i th c a. Có th k t h p vi c i v lát c t v i vi c ti n hành ph ng v n nông h và bàn bi n pháp thích ng vi bi n i khí h u trên tuy n kh o sát (2.11). Hình 2.10: M t ví d ghi nh n các thông tin trên lát c t kh o sát Hình 2.11: Cùng ng ưi dân ánh giá gi i pháp thích ng cho s n xu t khi i kh o sát 23 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 2.7.6 Bc 6: Phân tích cây v n : khó kh n - tác ng - gi i pháp Nh m li t kê l i các v n /khó kh n nh h ưng n sinh k và i s ng sinh ho t c a các h dân trong vùng cùng v i nguyên nhân và tác ng c a nó. Làm rõ các m i liên k t gi a nh ng nguyên nhân và tác ng khác nhau c a v n /khó kh n (Hình 2.12). Hình 2.12: M t ví d trình bày cây v n “Khó kh n- Tác ng-Gi i pháp” 2.7.7 Bc 7: xu t các gi i pháp thích ng hi n t i và t ơ ng lai Xác nh các bi n pháp thích ng và l ng ghép thích ng vào k ho ch phát tri n kinh t và xã h i c a a ph ươ ng là vi c làm tr ng tâm ca nhóm công tác. Sau khi có nh ng b ưc t 1 n 6, nhóm công tác h ưng d n ng ưi tham gia ch n l a bi n pháp thích ng và hình thành các k ho ch cho a ph ươ ng. Trong quá trình th c hi n vi c ch n l a các gi i pháp thich nghi và ưu tiên thích nghi, ôi lúc ph i quay tr l i các b ưc tr ưc, n u các gi i pháp ư a ra tr ưc ó ch mang nh tính và ch quan mà thi u c ơ s kh thi ho c qua phân tích ưu tiên m i phát hi n nh ng khó kh n nên ph i s p ưu tiên l i, ôi khi ph i quay l i b ưc ki t kê các bi n pháp thích ng ã xu t. ây là m t quá trình l p, c ng khá m t th i gian và công sc vì ph i k t h p nhi u xem xét khác nhau nh ưng r t c n thi t cho vi c xây d ng m t k ho ch phát tri n trong t ươ ng lai và có l ng ghép v i bi n pháp thích ng bi n i khí h u. Hình 2.13 là s ơ các b ưc i trong vi c l a ch n bi n pháp thích ng. 24 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Hình 2.13: S ơ các b ưc i trong vi c l a ch n bi n pháp thích ng vi bi n i khí h u b ưc này, do c p xã p không th tìm m i cách thích ng t t c các y u t khí h u, nên ch gi i h n trong vi c ch n 3 y u t khí h u có nh h ưng ln nh t n cu c s ng và s n xu t c a c ng ng phân tích. Da vào b ng xác nh xu th khí h u b ưc 3, nhóm công tác cùng ng ưi tham gia trong bu i h p PRA ch n l a 3 y u t khí h u mà m i ng ưi u cho là nó có tác l n nh t n cu c s ng và s n xu t c a ng ưi dân trong c ng ng. Vi c l a ch n có th d a vào các câu h i g i ý sau: Yu t khí h u này có x y ra th ưng xuyên không? Yu t khí h u này có gây thi t h i l n cho s n xu t không? Yu t khí h u này có tác ng n s c kho nhi u ng ưi không? Yu t khí h u này có làm h n ch vi c i l i, sinh ho t c a c ng ng không? Yu t khí h u này có nh h ưng lâu dài n môi tr ưng s ng và h sinh thái không? 25 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Vi c ch n l a 3 y u t khí h u này nên d a vào bi u quy t chung (b ng cách gi ơ tay, b phi u ho c b que, s i vào các ô do nhóm h ưng d n v s n) và l y s ông ch n l a t bi u quy t c a t t c ng ưi tham gia. Ti p theo nhóm công tác chu n b k s n m t b ng g m 6 c t và 3 hàng nh ư b ng 2.3 (nên s d ng gi y A0 ho c m t t m b ng l n). ct (1) c a bng 2.3, ghi ra 3 y u t khí h u các nh h ưng l n nh t ã ch n. Ti p theo, nhóm h ưng d n ư a ra nh ng t gi y c t nh kho ng ¼ kh A4, các bút màu, inh ghim ho c b ng keo gi y ng ưi tham gia có th vi t ra nh ng nh n nh c a mình và dán lên b ng 2.3. Sau ó t t c mi ng ưi cùng nhau th o lu n và ch n nh ng y u t chung nh t cho k t qu ch n l a, các ý ki n trùng l p s ưc thu l i thành m t ý chung nh t. Bng 2.3: B ng l a ch n các bi n pháp thích ng Yếu t ố Ảnh h ưởng Ảnh h ưởng Nhóm b ị Mục tiêu Bi ện pháp khí h ậu tr ực ti ếp gián ti ếp tổn th ươ ng phát tri ển thích ứng (1) (2) (3) (4) (5) (6) Yu t 1 - - - - - - - - - - - - - - - - Yu t 2 - - - - - - - - - - - - - - - Yu t 3 - - - - - - - - - - - - - - c t (2) và c t (3) ca b ng 2.3, ng vi m i y u t khí h u, nhóm công tác s m i mi ng ưi ghi ra các nh h ưng c a y u t khí h u tác ng tr c ti p và gián ti p n cu c sng và s n xu t c ng ng. Ví d , yu t khí h u ưc ch n là n ng nóng kéo dài: Tác ng tr c ti p c a n ng nóng kéo dài là tình tr ng khô h n. Tác ng gián ti p c a n ng nóng kéo dài là cây tr ng s gi m n ng su t, thi u nưc sinh ho t, d ch b nh d phát sinh, t ng nguy c ơ cháy r ng, c t (4), li t kê ra các nhóm ng ưi d b t n th ươ ng i v i y u t khí h u c c oan nh ư tr em, ng ưi nghèo, ng ưi khuy t t t, ng ưi có b nh mãn tính, ng ưi l n tu i, ph n , ng ưi dân t c thi u s , T n th ươ ng tr ưc bi n i khí h u là s bi u th tính nh y c m c a bn thân ho c ngu n tài nguyên tr ưc tác ng tiêu c c c a bi n i khí h u. Tn th ươ ng có th hi u nh ư là m t hàm quan h gi a m c bi u hi n m c c a bi n i khí h u, tính nh y cm và kh n ng thích nghi. Các nhóm ưc xem là d b tn th ươ ng là nh ng ng ưi: Sng khu v c thi u an toàn; Ít kh n ng và l a ch n; Không có thông tin y ; Thi u ngu n tài chính; B h n ch v s c kho và tinh th n; B ràng bu c b i các v n v n hóa và truy n th ng. ct (5) c a b ng 2.3, ghi ra m c tiêu phát tri n c a a ph ươ ng ưc xác nh t th c t cu c s ng và s n xu t, m c tiêu này ưc xác nh là c n ph i t ưc trong kho ng t 5 n m n 10 n m sau, và có th xa h ơn. M c tiêu không c n c th l m nh ưng c ng nên 26 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG li t kê và th hi n nh ng nét chính y u nh t. Trong th c t , m c tiêu phát tri n th ưng ưc ly t các quy ho ch chi n l ưc phát tri n kinh t và xã h i ã ưc phê duy t t c p cao h ơn nh ư huy n, t nh. Mc tiêu phát tri n mang tính xuy n su t trong c quá trình ch n l a và xác nh gi i pháp thích nghi. Xác nh bi n pháp thích ng là ph n m u ch t c a bu i làm vi c v i c ng ng. T vi c xác nh y u t khí h u gây r i ro cho cu c s ng và s n xu t, nhóm công tác và ng ưi tham gia trong bu i h p s cùng nhau xem xét nh ng bi n pháp thích ng nào phù h p. Vi c la ch n bi n pháp Thích ng này s ưc ghi vào c t (6) c a b ng 2.3 cho t ng y u t khí hu. Có th ch n nhi u bi n pháp thích nghi, bi n pháp này xu t b ưc này ch là s ơ b . Tr ưc tiên, th o lu n xem coi: Bi n pháp thích ng nào ang ưc áp d ng hi n nay? Bi n pháp này có làm gi m thi u nh ng nh h ưng do bi n i khí h u? Bi n pháp này có th áp d ng cho nhóm ng ưi d b t n th ươ ng? Bi n pháp thích ng này có th giúp t ưc mc tiêu phát tri n không? Bi n pháp này có phù h p trong t ươ ng lai n a không? Bi n pháp này có th là m t d án c n tri n khai không? 2.7.8 Bc 8: Phân tích tính kh thi b n v ng ch n bi n pháp u tiên Vi c phân tích ch n bi n pháp ưu tiên trong các bi n pháp thích ng là công vi c c ng mt khá nhi u th i gian kiên nh n gi i thích và th o lu n v i ng ưi dân. Nhóm công tác và ng ưi tham gia c n ánh giá các ưu tiên thích ng cho c ng ng cho c t (6) trong bng 2.4. Các ưu tiên này là ti n cho các d án c n tri n khai v sau. Th c t , nên ch n kho ng 5 ưu tiên là phù h p nh t vì n u ch n nhi u quá thì v ưt kh n ng th c hi n c a m t c ng ng cp xã, còn ít h ơn thì khó có s thích ng y i v i t t c y u t khí h u mang r i ro cho cng ng. Trong vi c chn 5 ưu tiêu thích ng quan tr ng nh t, nhóm công tác s g i ý ng ưi tham gia PRA th o lu n theo 5 câu h i ti p sau. K t qu c a b ng này ph i trong báo cáo k ho ch hành ng ng phó v i bi n i khí h u c a a ph ươ ng. 1. Câu 1: Vùng nào trong xã áp d ng thích ng này và ai là i t ưng áp d ng. 2. Câu 2: Xác nh nh h ưng c a s thích ng này theo h ưng xét n ng ưi nghèo: Dùng ký hi u L. (L n) giúp nhi u cho ng ưi nghèo; TB. (trung bình) giúp ng ưi nghèo m c v a ph i, và; N. (Nh ) ít giúp cho ng ưi nghèo. 3. Câu 3: Xác nh iu ki n tiên quy t khi ch n l a nh ng bi n pháp thích ng này. Các iu ki n tiên quy t bao g m: (i) Ngu n kinh phí th c hi n?; (ii) K thu t có phù h p v i a ph ươ ng?; (iii) Có nhân l c th c hi n?; và (iv) có ngu n tài nguyên thiên nhiên ( t ai, ngu n n ưc, cây xanh, ) c n thi t? 4. Câu 4: Có kh n ng ph i h p trong 5 gi i pháp thích ng ưu tiên? Kh n ng ph i h p các gi i pháp s làm t ng hi u qu gi i pháp và d thuy t ph c s phê duy t th c hi n. 5. Câu 5: Các m t trái c n l ưu ý gi a 5 ưu tiên ã ch n? Trong l a ch n, ôi khi ph i ch p nh n s ánh i, m t mát nh ưng c n xác nh tr ưc các t n h i tìm cách gi m thi u m c th p nh t có th ch p nh n ưc ho c có th kh c ph c m t ph n. 27 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Bng 2.4: Bng phân tích l a ch n gi i pháp ưu tiên thích ng Gi i pháp Câu 1: Câu 2: Câu 3: Câu 4: Câu 5: ưu tiên Vùng áp d ng nh h ưng iu ki n Kh n ng ph i Các m t trái thích ng và nhóm t n thích ng vi tiên quy t hp gi i pháp lưu ý trong 5 th ươ ng ng ưi nghèo ưu tiên ưu tiên - - - - - Ưu tiên 1 - - - - - - - - - - - - - - - Ưu tiên 2 - - - - - - - - - - - - - - - Ưu tiên 3 - - - - - - - - - - - - - - - Ưu tiên 4 - - - - - - - - - - - - - - - Ưu tiên 5 - - - - - - - - - - Lưu ý: Tr ưng h p a ph ươ ng có nhi u d án ng phó v i bi n i khí h u l n, th i gian th c hi n dài t 3- 5 n m, liên quan v i nhi u bên thì vi c ch n gi i pháp ưu tiên c n làm cn tr ng h ơn là cách dùng bi n pháp nói trên. Mc ích c a b ưc này là nh l ưng m t ph n h ơn là nh tính nh ư cách làm trên có các ưu tiên c n l a ch n. Vi c l a ch n các bi n pháp thích ng cho m t ưu tiên c n xem xét theo các tiêu chí: Tiêu chí 1: Kh thi v tài chính và huy ng v n Tiêu chí 2: Yêu c u k thu t òi h i. Tiêu chí 3: Kh n ng i phó v i thiên tai và bi n i khí h u. Tiêu chí 4: S quan tâm c a ng ưi dân trong c ng ng. Tiêu chí 5: Tính m m d o, linh ho t trong th c thi các ho t ng thích ng. Tiêu chí 6: nh h ưng h tr qua l i c a t ng ho t ng thích ng. Tiêu chí 7: Vn qu n lý và duy trì các ho t ng lâu dài Mi tiêu chí có th cho im t 1 n 5: o im 1: Kh n ng th p, khó kh n và ch ưa ch c ch n. o im 2: Có th có làm ưc v i m t s iu ki n nh t nh. o im 3: t ưc m c trung bình. o im 4: Có nhi u tri n v ng, iu ki n tri n khai thu n l i. o im 5: Kh n ng th c hi n r t t t, có ng tình và hi n th c r t cao. Bng cách phát phi u ho c dùng th /h t cho m i ng ưi cho im t ng tiêu chí, ho c làm mt khung nh ư b ng 2.5, nhóm công tác s d dàng th ng kê l i và ch n l a các ưu tiên k ho ch hành ng b ng cách trung bình c ng các im c a t ng cá nhân ho c nhóm cá nhân. ây ơ n gi n, gi thi t là các tiêu chí là ng ng v i nhau. N u không, nhóm công tác và cng ng ph i nh m c gia tr ng (t 0 n 1) cho t ng tiêu chí. T ng im gia tr ng ph i là 1. 28 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Bng 2.4: Khung phân tích tính kh thi theo tiêu chí cho t ng bi n pháp (BP) thích ng Tiêu chí BP 1 BP 2 BP 3 BP 4 BP 5 BP 1/ Kh n ng tài chính l n hay nh ? (Ti n nhi u – im nh ; ti n ít – im l n) 2/ Yêu c u k thu t có khó hay d ? (k thu t cao – im nh ; k thu t d - im cao) 3/ Kh n ng ng phó B KH m c nào? (ng phó kém – im nh ; ng phó t t – im cao) 4/ Ng ưi dân có quan tâm nhi u hay ít ? (Dân không ưa – im nh ; dân thích – im cao) 5/ Th c thi có c ng nh c hay m m d o? (C ng nh c – im nh ; m m d o – im cao) 6/ Tác d ng h tr gi a các ho t ng ít hay nhi u? (H tr ít – im nh ; h tr nhi u – im cao) 7/ Qu n lý d án có ph c t p hay ơ n gi n? (Ph c t p – im nh ; ơ n gi n – im cao) Tng s im Do vi c phân tích B ưc 8 nh ư trên khá m t công s c, nên ngoài tr các d án có ngu n khi phí u t ư cao, còn i v i các d án nh , mang tính thí im và không có yêu cu gì cao, có th b qua b ưc này và i th ng n b ưc ti p theo. 2.7.9 Bc 9: Ghi nh n các ki n ngh c ng ng v chính sách, th ch ây là b ưc cu i cùng tr ưc khi k t thúc cu c h p v i c ng ng nhóm công tác có th ghi nh n ý ki n th o lu n c a c ng ng liên quan n các chính sách, th ch hi n hành vi t trong báo cáo. Ng ưi dân có th nhìn l i và ánh giá xem các chính sách, th ch hi n nay có phù h p và giúp ng ưi dân có th áp d ng nh ng thích ng trong k ho ch pháp tri n ca h hay không? H có th ngh chính quy n a ph ươ ng và c p cao h ơn xem xét có nh ng thay i t t h ơn v chính sách tr ưc m t và t ươ ng lai. 29 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG PH ẦN 3: XÂY D ỰNG KHUNG GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ HI ỆU QU Ả C ỦA L ỒNG GHÉP BIẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO SẢN XU ẤT 3.1 XÂY D ỰNG KHUNG GIÁM SÁT THÍCH ỨNG V ỚI BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU 3.1.1 Ý ngh a Trong s n xu t, c bi t là s n xu t nông nghi p và thu s n, th i ti t là m t trong các yu t quy t nh vi c thành b i c a s n xu t. Vic giám sát các b n tin th i ti t, vi c quan sát riêng v nh ng b t th ưng c a thi ti t hay iu ki n vi khí h u c c b c ng r t c n thi t có nh ng bi n pháp x trí k p th i. Các nhóm d b t n th ươ ng do bi n i khí h u trong c ng ng th ưng mang tâm tr ng b t n và th ưng có khuynh h ưng thay i các các hành x c a mình trong cu c s ng c ng nh ư sinh k và có xu h ưng di d i sang nh ng v trí ít b t n th ươ ng h ơn. Do v y, vi c xây d ng m t khung giám sát thích ng v i bi n i khí h u có c s t ư li u khoa h c cho các b ưc i và iu ch nh vi c l ng ghép bi n i khí h u trong k ho ch phát tri n kinh t và xã h i cho a ph ươ ng sau này. Th c t hi n nay, ch ưa có m t khung chu n nào có th áp d ng cho t t c các tr ưng h p giám sát và ánh giá hi u qu ca vi c l ng ghép bi n i khí h u. Các gi i pháp thích nghi không ph i là các gi i pháp c nh hay b t bi n mà có th m m d o iu ch nh theo t ng n m hay t ng giai on. Hình 3.1 là sơ xu t th c hi n vi c xây d ng khung giám sát, ánh giá và n u c n xu t iu ch nh gi i pháp thích nghi. Các gi i pháp thích nghi cho t ng k ho ch hành ng a ph ươ ng th ưng nên có các ch s hay ch tiêu ( u vào và u ra) c th có th giám sát, ánh giá tính hi u qu c a gi i pháp b ng cách xem xét s khác bi t gi a u ra và u vào. Các ch tiêu u vào: • Chi phí u t ư cho t ng vi c xây d ng c ơ s h t ng thích ng v i bi n i khí hu hay gi m nh các nguy c ơ, r i ro có th x y ra trong t ươ ng lai; • S ng ưi d ki n tham gia các ho t ng thích ng hay các mô hình thích ng; • S l ưng k ho ch ho t ng mang tính ho t ng cng ng • S l ưng d ki n ho t ng mang tính truy n thông, • Các v n b n, chính sách hi n hành liên quan. Các ch s / ch tiêu u ra: • Chi phí ã ưc gi i ngân, th c hi n và h i v n (n u có) liên quan n c ơ s h t ng thích ng v i bi n i khí h u; • S ng ưi ã tham gia các ho t ng thích ng; • S l ưng ã th c hi n theo k ho ch ho t ng; • S l ưng ã th c hi n các ho t ng truy n thông bi n i khí h u; • Các v n b n, chính sách m i ưc ban hành liên quan. 30 Rosa Luxemburg Stiftung – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Hình 4.1: Chu trình giám sát, ánh giá và iu ch nh t ng gi i pháp thích ng v i B KH 3.1.2 Các giám sát nh k Cn có k ho ch giám sát nh k theo mùa v ho c theo t ng giai on 6 tháng ho c 1 n m th y rõ và so sánh nh ng thay i t i các im quan sát. Nhóm công tác s thao nh k quay l i nh ng im nh tr ưc và s d ng các b ng ánh giá các thay i v th i ti t, nhóm b t n th ươ ng, các x trí, thích nghi và các xu t t c ng ng. Cn cân nh c gi a kh n ng tài chính, yu t th i gian và tình hình nhân s , các kh o sát nh k cn ưc cân i và xu t. B ng 3.1 là m t g i ý theo kinh nghi m nhóm công tác a ph ươ ng có th xu t cho các giám sát nh k c a mình. Bng 3.1: xu t các giám sát nh k TT i t ưng kh o sát Hng Hng n a Hng Hng quý nm mùa nm 1 Các di n bi n th i ti t trong n m 2 Canh tác nông nghi p và thu s n 3 Vi c làm – thu nh p c a ng ưi nghèo 4 Ho t ng c a các c ơ s h t ng 5 Tp hu n – Hi th o c ơ s 6 Các thay i, di d i trong c ng ng 7 Rà soát các v n b n – chính sách 31 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 3.1.3 Các im thu th p s li u Nu d án ưc th c hi n c p huy n thì ch n 3-4 xã tiêu bi u cho tình tr ng d b tn th ươ ng do bi n i khí h u và áp d ng gi i pháp thích nghi. M i xã ch n 2-3 im thu th p s li u c nh. Vi c xác nh s im thu th p tu thu c vào ngu n kinh phí, nhân l c và th i gian. Không nên ch n s im quá ít s làm h n ch cho vi c th ng kê v sau nh ưng nu nhi u quá s làm khó kh n vi c tri n khai và giám sát lâu dài, ng ưi dân s th y phi n ph c khi có ng ưi ph ng v n, trao i liên t c. N u ưc nên gi i h n trong kho ng 8 - 12 im thu th p s li u. T ng s ng ưi dân ưc m i trao i nên vào kho ng 30 cho m t xã. Vi c ph ng v n sâu và th o lu n v i c p lãnh o hay các h i oàn a ph ươ ng nên th c hi n vi s ng ưi tham d kho ng 3 – 5 ng ưi cho m t xã. Tuy nhiên, ây ch là nh ng con s xu t g i ý. 3.1.4 Công c thu th p s li u Bng 3.2 là m t ví d g i ý cho vi c th c hi n khung giám sát và ánh giá. Có nhi u công c thu th p s li u ánh giá: • Bng câu h i cho vi c ph ng v n c ng ưi dân và cán b a ph ươ ng. • Máy ch p hình, quay phim, máy ghi âm, ghi nh n nh ng thay i. • Máy nh v GPS, th ưc o, máy o tr c a( n u c n). • Bng tính Excel ghi khung d li u thu th p và x lý. Bng 3.2: Ví d khung giám sát vi c th c hi n gi i pháp thích nghi TT Gi i pháp thích nghi Mc tiêu Ch tiêu th c hi n Ch s (%) Trách nhi m nh k gi i pháp ơ n v S l ưng theo dõi giám sát 1 No vét kênh m ươ ng Tr n ưc ng t cho m3 1.500 T l Ban Qu n lý 6 tháng và làm h ch a mùa khô th c hi n Thu nông 2 Xây d ng ê bao l ng, m b o thu ho ch m 3.500 T l Hi 6 tháng ng n l tháng 8 xã lúa Hè Thu tr ưc th c hi n Nông dân xã (cao 0.5 m, r ng 0,4 m) khi l l n tràn v 3 Giúp ph n nghèo Tng thu nh p gia H 45 T l heo Hi 3 tháng chn nuôi heo ình, thêm ngu n t > 70 kg Ph n xã (2 con heo/h ) phân h u c ơ 4 Tr ng xây xanh trong To bóng mát, gi m cây 1.000 T l cây i 3 tháng tng xã (cây d u) nhi t, c nh quan, sng sau 1 Thanh niên gi t tháng 5 3.2 ĐÁNH GIÁ HI ỆU QU Ả L ỒNG GHÉP 3.2.1 Mc ích ánh giá Giám sát m t k ho ch l ng ghép bi n i khí h u vào vi c th c hi n m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i a ph ươ ng là b ng ch ng khoa h c nh m ánh giá tính hi u qu c a k ho ch hành ng mà còn là c ơ s phát hi n nh ng thi u sót ho c b t c p trong n i dung hay ph ươ ng pháp ti n hành có th iu ch nh k p th i cho t ươ ng lai. 3.2.2 Ph ơ ng pháp ánh giá Chu n b m t khung ánh giá bao g m các ch tiêu và ch s ánh giá nh ư ví d Bng 3.2. Vi c ánh giá cn th c hi n da vào các d li u sau: 32 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG i. Th ng kê các ngu n tài nguyên (nhân l c, tài l c, tài nguyên t nhiên, h th ng t ch c a ph ươ ng, ) ã ưc huy ng cho vi c thích ng v i bi n i khí h u nh m t ưc m c tiêu phát tri n ã ra. ii. Thi t h i v sinh m ng, s th ươ ng t t và m t mát v tài s n, cơ s h t ng, các tn th t v h sinh thái và các gián on ho t ng kinh t - xã h i do thiên tai hay các hi n t ưng th i ti t b t th ưng gây ra trong th i gian th c hi n k ho ch phát tri n. iii. Xác nh m c gi m thi u thi t h i khi có bi n pháp thích ng nh m ánh giá hi u qu c a vi c u t ư các ngu n tài nguyên. iv. Li t kê các v n b n, công v n hay ch th c a các c p chính quy n liên quan n vi c phòng tránh thiên tai, gi m nh r i ro các thiên tai c c oan. v. Ghi nh n các d u hi n liên quan n s thay i nh n th c c a ng ưi dân trong vi c ng phó v i bi n i khí h u. Rà soát l i nh ng than phi n, khi u n i hay phê bình c a ng ưi dân khi th c hi n d án v bi n i khí h u. vi. Xem xét nh ng k ho ch, d án liên quan n ng phó v i bi n i khí h u ã ưc xu t, phê duy t nh ưng không ưc tri n khai hay có tri n khai nh ưng không y . Xác nh nguyên nhân các ình tr k ho ch hay d án. vii. Các ho t ng bên ngoài có th nh h ưng n vi c tri n khai vi c l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n c a a ph ươ ng. Vi c ánh giá ban u ưc th c hi n b ng m t nhóm chuyên gia qua phép so sánh nh ng gì d trù ban u c ng nh ư các ho t ng tri n khai và nh ng k t qu nh ng gì t ưc sau ó qua các ch tiêu/ch s th ng kê và b n nh n xét phân tích nguyên nhân và h qu . Sau ó, b n ánh giá ban u này s ưc trình bày công khai qua các t ch c a ph ươ ng h có th óng góp và làm sáng t nh ng im ch ưa thông su t. Sau các ho t ng này, b n ánh giá cu i cùng s ưc nhóm công tác hoàn ch nh nh ư m t vn b n chính th c. 3.2.3 Th i gian th c hi n vi c ánh giá Vi c giám sát có th ưc th c hi n nh k theo k ho ch và vi c ánh giá có th th c hi n sau m i n m ho c gi a k và cu i k d án. Tu th i gian kéo dài d án, vi c nh th i gian th c hi n giám sát và ánh giá có th tham kh o B ng 3.3. Bng 4.3: Th i gian xu t vi c giám sát và ánh giá các d án ng phó v i bi n i khí h u TT Th i gian nh k nh k Ghi chú thc hi n d án giám sát ánh giá Mi 3 ánh giá gi a k 1 6 tháng - 1 n m ánh giá gi a k có th vào tháng và cu i k kho ng gi a 1/2 – 3/5 th i Mi 6 ánh giá gi a k 2 1 n m - 3 n m gian th c hi n d án tháng và cu i k ánh giá gi a k 3 3 nm - 5 nm Mi n m ánh giá cu i k th ưng vào và cu i k kho ng 2 -3 tháng tr ưc khi k ánh giá gi a k 4 Trên 5 n m Mi n m thúc d án và cu i k 33 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG TÀI LI ỆU THAM KH ẢO 1. Dasgupta, S., B. Laplante, C. Meisner, D. Wheeler, and J. Yan . 2009. The impact of sea level rise on developing countries: A comparative analysis. Climatic Change 93 :379–388. 2. Hanh, P.T.T. and Furukawa, M., 2007. Impact of sea level rise on coastal zone of Vietnam. Bull. Fac. Sci. Univ. Ryukyus , 84 : 45-59. 3. IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) , 2000. Special Report on Emission Scenarios (SRES). 4. IPCC , 2007. Fourth Assessment Report, Working Group II report. Impacts, Adaptation and Vulnerability . 5. Lê Anh Tu ấn, 2010. Đồng b ằng Sông C ửu Long: T ừ “S ống chung với l ũ” đến “S ống chung v ới bi ến đổi khí h ậu” . Tham lu n t i H i th o Qu c t v Gi i pháp Thích nghi vi Bi n i Khí h u vùng ng b ng Sông C u Long, Ngày 24/6/2010, Thành ph Rch Giá, T nh Kiên Giang. 6. Lê Anh Tu ấn, 2010. Các chính sách thích ng v i bi n i khí h u và quá trình l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n a ph ươ ng vùng ng b ng Sông C u Long. Tham lu n t i H i th o Khoa h c C ng ng Thích ng v i Bi n i Khí h u và các Chính sách Liên k t, Thành ph Hu , 21/6/2011 7. Nicholls, R.J., and J.A. Lowe . 2006. Climate stabilisation and impacts of sea-level rise . Chapter 20 in Avoiding Dangerous Climate Change. H.J. Schellnhuber, W. Cramer, N. Nakicenovic, T.M.L. Wigley, and G. Yohe, eds, Cambridge University Press, Cambridge, UK. 8. Tuan, L.A. and Suppakorn C ., 2009, 2011. Climate Change in the Mekong River Delta and Key Concerns on Future Climate Threats. Oral presentation in DRAGON Asia Summit, Seam Riep, Cambodia, 2009. Book Chapter in: Mart A. Stewart and Peter A. Coclanis (Eds), Environmental Change and Agricultural Sustainability in the Mekong Delta, Advances in Global Change Research , 2011, 45(3) : 207-217, DOI: 10.1007/978-94-007-0934-8_12, Available connection in web-link: 9. UNDP (United Nations Development Program), 2007. Human Development Report 2007/8, Fighting Climate Change: Human Solidarity in a Divided World . Palgrave MacMillan, New York. 10. UNFCCC , 2003. Socialist republic of Viet Nam, Ministry of Natural Resources and Environment:”VietNam Initial National Communication” 2003. p. 18, 27-28. Available connection in web-link:: 34 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG PH Ụ L ỤC 1: CÁC THU ẬT NG Ữ • Bi ến đổi khí h ậu (Climate change ): th hi n xu h ưng thay i các thông s tr ng thái c a khí h u so v i tr trung bình nhi u n m. • Các l ựa ch ọn thích ứng (Adaptation options ): Các hành ng ưc th c hi n gi m thi u tính t n th ươ ng i v i các thay i khí h u trên th c t hay ưc d oán. Thích ng là iu ch nh trong các h th ng thiên nhiên và con ng ưi ng phó v i các y u t thay i khí h u th c t hay ưc d báo ho c các nh h ưng c a chúng. Thích ng có th làm gi m thi u tác h i và phát huy c ơ h i có l i. Nhi u ki u thích ng khác nhau có th phân bi t ưc nh ư thích ng ch ng và phòng ng a, thích ng cá nhân và t p th , thích ng t phát, theo kinh nghi m b n n ng và thích ng có k ho ch. • Gi ảm thi ểu (Mitigation ): bao g m các ho t ng riêng r ho c t p h p các bi n pháp mà con ng ưi có th làm ưc nh m gi m b t m c phát th i khí nhà kính ho c t i thi u các tác h i c a thiên tai ho c bi n i khí h u. • Hi ệu ứng nhà kính (Greenhouse effect ): Hi n t ưng h p thu b c x nhi t làm gia tng nhi t c a không khí trong m t không gian ưc bao ph b i m t l p ch n trong su t ho c l p khí nhà kính. • Ho ạt động sinh k ế (Livelihood activities ): Các hình th c ki m s ng; ngu n thu nh p. Sinh k bao g m m t lo t các ho t ng và ch ươ ng trình mà c h ưng n hay nh m nâng cao s t l c bao g m: các ch ươ ng trình ào t o phi chính quy, ào t o ngh , các ho t ng t ng thu nh p, ch ươ ng trình h tr l ươ ng th c, d án h c ngh , ch ươ ng trình tín d ng nh , ch ươ ng trình nông nghi p, ch ươ ng trình kh i s doanh nghi p, d án h tr gi ng và nông c , d án vay gia súc, ch ươ ng trình gi i thi u vi c làm và t to vi c làm. M c ích c a b t k chi n l ưc sinh k nào c ng nh m vào vi c nâng cao tính t l c. • Khả n ăng thích ứng (Adaptive capacity ): Mc mà cá nhân, toàn th , các loài hay mt h th ng có th iu ch nh thích ng v i thay i khí h u (nh ư các hi n t ưng thay i th i ti t và các hi n t ưng c c oan); nh m gi m thi u các thi t h i ti m n, và tranh th các c ơ h i, ho c ng phó v i các h u qu . Kh n ng thích ng bao gm c n ng l c, ngu n l c, các th ch c a m t qu c gia hay c a m t vùng th c hi n các bi n pháp thích ng có hi u qu . • Kịch b ản bi ến đổi khí h ậu (Climate change scenarios ): Các gi nh tình hu ng trên cơ s phát th i khí nhà kính k t h p v i hành ng c a con ng ưi liên quan n các h qu làm thay i tính ch t khí h u và n ưc bi n dâng khu v c hay toàn c u. • Lồng ghép (Integration ): Lng ghép thích ng v i bi n i khí h u là s cân nh c kt h p các v n v bi n i khí h u vào quá trình ho ch nh chính sách và gi i pháp trong quy trình l p k ho ch phát tri n nh m m b o s b n v ng lâu dài c ng nh ư h n ch các ho t ng có tính nh y c m i v i khí h u hôm nay và mai sau. • Môi tr ường (Environment ): bao g m các y u t t nhiên và v t ch t nhân t o bao quanh con ng ưi, có nh h ưng n i s ng, s n xu t, s t n t i, phát tri n c a con ng ưi và sinh v t. Thành ph n môi tr ưng là y u t v t ch t t o thành môi tr ưng nh ư t, n ưc, không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh v t, h sinh thái và các hình thái v t ch t khác. 35 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG • Mục tiêu phát tri ển (Development targets ): Các m c tiêu phát tri n kinh t xã h i ưc t ra cho m t vùng a lý trong m t th i gian nh t nh (ví d m t xã, huy n, tnh hay m t qu c gia) bao g m các n i d ng k ho ch phát tri n c ơ s h t ng, thay i v c u trúc xã h i hay c ơ c u chính tr , và /ho c các quy t nh u t ư m r ng hay thay i m t ngành công nghi p nào ó (ví d nh ư công nghi p khai khoáng, xu t kh u, tr ng r ng). • Nh ạy c ảm (Sensitivity ): M c mà m t h th ng b nh h ưng c m t tiêu c c hay tích c c b i bi n i khí h u. nh h ưng có th là tr c ti p ( ví d nh ư thay i n ng su t v mùa do thay i nhi t ) ho c gián ti p (ví d nh ư thi t h i do s gia t ng v cưng c a l l t vì hi n t ưng n ưc bi n dâng). • Nước bi ển dâng (Sea level rise ): S dâng m c n ưc c a bi n và i d ươ ng cao h ơn so vi cao trình trung bình toàn c u do s gia t ng nhi t khí quy n và hi n t ưng b ng tan b t th ưng. S dâng n ưc bi n này không xem xét n các y u t làm thay i mc n ưc nh ư dao ng th y tri u, n ưc bi n dâng do bão, l c xoáy, ng t, sóng th n, • Phân tích r ủi ro (Risk analysis ): Phân tích r i ro trong b i c nh B KH, r i ro ưc nh ngh a như là s k t h p gi a hai y u t : (1) Kh n ng x y ra hi n t ưng/ hi n tưng th i ti t c c oan (ví d nh ư l l t, bão, sóng nhi t ) và (2) h u qu c a hi n tưng/ hi n t ưng th i ti t c c oan ó (ví d nh ư ng p l t ưng cao t c ã gây ng ưng ho t ng trong vòng nhi u ngày) (theo NZCCO, 2004). Phân tích R i ro s giúp l ưng hóa các y u t ph ơi di u và y u t d b t n th ươ ng. Trong quá trình xây dng ánh giá nguy c ơ r i ro và ch y các bi n r i ro làm công c x p h ng ưu tiên các r i ro, r i ro ưc nh ngh a chính xác là kh n ng xãy ra và h u qu c a m t hi n t ưng nào ó (nh ư v y, R i ro = Kh n ng x y ra hi n t ưng X h u qu c a hi n tưng ó) (Snover và c ng s , 2007). • Phát th ải khí nhà kính (Greenhouse gas emission ): S thoát ra khí quy n c a các ch t khí có th gây ra hi u ng nhà kính nh ư khí CO 2, CH 4, N 2O, CFCs, O 3, h ơi nưc, Các khí này thoát ra do các ho t ng s n xu t và sinh ho t c a con ng ưi ho c do s phân h y sinh hóa t nhiên ho c do h qu c a nh ng thiên tai trên Trái t. • Ph ỏng đoán bi ến đổi khí h ậu (Climate change projection ): Các ph n ng c a h th ng khí h u ưc tính toán i v i k ch b n phát th i khí nhà kính và aerosols. Nó th ưng ưc d a trên các tính toán xác su t và mô ph ng t các mô hình khí h u. D báo khí hu ph thu c vào k ch b n phát th i nào ưc s d ng và chính vì v y nó cng r t ph thu c vào các gi nh không ch c ch n v s phát tri n khoa h c k thu t và kinh t xã h i t ươ ng lai • Tác động (Impacts ): là các nh h ưng và thi t h i do các r i ro liên quan n th i ti t và khí h u hay h qu c a bi n i khí h u lên các h th ng thiên nhiên và con ng ưi. Tùy thu c vào m c xem xét n các bi n pháp thích ng, ng ưi ta có th phân bi t ưc gi a các tác ng ti m tàng và tác ng còn l i. Tác ng tim tàng là t t c các tác ng có th x y ra khi có thay i v khí h u mà không tính n các bi n pháp thích nghi. Tác ng còn l i là các tác ng c a bi n i khí h u x y ra sau khi có các bi n pháp thích ng • Tổn th ươ ng (Vulnerability ): kh n ng d b nh h ưng c a các h th ng t nhiên ho c xã h i i v i nh ng nh h ưng c a bi n i khí h u, xu h ưng bi n i khí h u và các hi n t ưng khí h u c c oan. Tính t n th ươ ng là m t ph n c a tính ch t, c ưng 36 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG và m c c a bi n i khí h u và s thay i c a m t h th ng b ph ơi di u và s nh y c m c a h th ng ó c ng nh ư kh n ng thích ng c a nó. • Thích ứng (Adaptation ): chi n l ưc ho c ph n ng và hành ng i v i nh ng nh hưng ti m n ng ang ho c ã di n ra c a bi n i khí h u nh m gi m b t r i ro c a chúng ho c t n d ng và hi n th c hóa các l i ích. • Phi thích ứng (Maladaptation ): mt hành ng thích ng mà d n n vi c t ng thêm tính t n th ươ ng. Thích ng sai th ưng do k ho ch c p r p v i mong mu n l i ích tr ưc m t vì vô tình hay c ý. Thích ng sai gây ra tình hình x u h ơn trong t ươ ng lai và gây ra thêm nhi u v n h ơn. Thích ng sai c ng do k ho ch không bao quát mà ch mang l i l i ích cho m t nhóm ng ưi và làm cho nhóm ng ưi khác ph i tr giá vì iu ó. Ví d , nh ư các hành ng giúp ng ưi dân u ngu n sông có n ưc vào th i im h n hán có th là làm cho ng ưi dân d ưi h ngu n ít n ưc h ơn. • Ứng phó (Response /Copping ): bao g m t t c nh ng ho t ng c a con ng ưi nh m gi m nh và Thích ng các tác ng tiêu c c do bi n i khí h u. 37 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG PH Ụ L ỤC 2: M ẪU PHI ẾU PH ỎNG V ẤN PHI ẾU PH ỎNG V ẤN H Ộ GIA ĐÌNH ĐÁNH GIÁ THIÊN TAI, TH ỜI TI ẾT B ẤT TH ƯỜNG, TÌNH TR ẠNG D Ễ T ỔN TH ƯƠ NG VÀ KH Ả N ĂNG THÍCH ỨNG V ỚI BI ẾN ĐỔI KHÍ HẬU MÃ PHI ẾU* TÊN NG ƯỜI PH ỎNG V ẤN NGÀY PH ỎNG VẤN ___/___/2011 A. THÔNG TIN H Ộ GIA ĐÌNH 1. Tên ng ư i ư c ph ng v n:___ [ ] Nam [ ] N 2. a ch h gia ình (Ghi y s nhà/ ưng/ p / xã/ qu n huy n/ t nh): S___ ưng/ p___Xã/Ph ưng___ Qu n/Huy n:___ Tnh: ___ 3. Nhân kh u: 3.1 S nhân kh u:___ S ng ưi nam ___ S ng ưi n ___ 3.2 S lao ng † :___ S ng ưi nam ___ S ng ưi n ___ 3.3 S ng ưi ph thu c: ___, trong ó: S tr em d ưi 14 tu i ___ S ng ưi già trên 65 tu i___S ng ưi khuy t t t ___ 4. Trình h c v n: Ng ưi trong h Mù ch Ti u h c Trung h c CS Trung h c PT Cao h ơn Ch h V/ch ng ch h S thành viên khác trong gia ình (con, cháu, dâu, r , ): Nhà tr Ti u h c Trung h c Trung h c i h c Sau i h c CS PT S con không ưc i h c: ___, Lý do:___ 5. V trí nhà : Gn sông r ch [ ] Vùng ng trng [ ] Gn ưng xe [ ] Trong khu dân c ư, làng xóm [ ] Gn khu công nghi p, nhà máy [ ] 6. Tình tr ng t ai: Ch h có t canh tác riêng hay không? [ ] Có [ ] Không Nu không có t, xin cho bi t lý do:___ Nu có, xin tr l i ti p: - * Ng ưi ph ng v n t nh p mã theo ví d NNVQ_001 (Ngã N m – Vnh Qu i – 001) - † Lao ng là nh ng ng ưi t 18 n 60 i v i nam ho c t 18 n 55 tu i i v i n và có kh nng làm vi c. 38 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG Tng di n tích:___ (m 2 ho c Công ‡), trong ó: Di n tích t tr ng lúa/ rau/ màu___ (m 2), t th y s n:___ (m 2) t v ưn cây n trái: ___ (m 2), t cây công nghi p: ___( m 2) t khác (k c t b hoang): ___ (m 2) Lý do không s d ng t (n u có): ___ ___ ___ 7. Tình tr ng kinh t : Ngu n thu nh p gia ình (ánh s theo th t quan tr ng, s 1 quan tr ng nh t) Tr ng tr t (làm lúa, rau, màu các lo i) [ ] Nuôi tr ng th y s n, ánh b t [ ] Ch n nuôi gia súc, gia c m [ ] Ti u th công nghi p [ ] Ch bi n nông th y s n [ ] Buôn bán – dch v [ ] Làm công cho khu công nghi p [ ] Làm công t do [ ] Công vi c liên quan n r ng [ ] Công ch c/ Nhân viên h i, oàn [ ] Ngu n thu nh p khác [ ], nêu ra: ___ ___ 8. Gia ình ưc chính quy n a ph ươ ng x p lo i: H nghèo § [ ] H c n nghèo [ ] H trung bình [ ] H giàu [ ] 9. Ngu n n ưc n u ng, sinh ho t: [ ] N ưc sông, ao h [ ] N ưc m ưa [ ] N ưc gi ng [ ] N ưc máy Các v n v ngu n n ưc, n u có (thi u n ưc mùa khô, ô nhi m, m n, phèn, ) ___ ___ 10. Thi t b trong nhà (có th ch n nhi u món thi t b ): [ ] Radio [ ] Tivi [ ] Máy tính [ ] Ghe xu ng [ ] Xe g n máy [ ] Máy b ơm n ưc [ ] T c u th ươ ng [ ] Kho tr l ươ ng th c (b lúa, ) [ ] Khác , k ra: ___ ___ - ‡ 1 công = 1.000 m2 = 0,1 ha. - § Khu v c nông thôn: h nghèo có m c thu nh p bình quân t 400.000 ng/ng ưi/tháng tr xu ng, h c n nghèo nông thôn 401.000 – 520.000 ng/ng ưi/tháng. i v i khu v c thành th : h nghèo có m c thu nh p bình quân t 500.000 ng/ng ưi/tháng tr xu ng, h c n nghèo 501.000 – 650.000 ng/ng ưi/tháng. (Theo Quy t nh s 9/2011/QD0TTg). - Các tài s n có giá tr trên 1.000.000 ng/món 39 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG B. RỦI RO, THIÊN TAI VÀ ỨNG PHÓ 11. Theo ông (bà), kho ng 5 n m g n ây, n ơi gia ình sinh s ng có g p nh ng thiên tai hay th i ti t b t th ưng nào ( ánh d u X vào các tháng xu t hi n)? T.1 T.2 T.3 T.4 T.5 T.6 T.7 T.8 T.9 T.10 T.11 T.12 Nhi t cao (nóng) Khô h n Nhi m phèn Nhi m m n Mưa b t th ưng L l t Lc xoáy Bão Tri u c ưng Sm sét Nhi t th p (l nh) Xói l b , tr ưt t Các b t th ưng khác (k ra hàng d ưi) ___ ___ 12. Nu so sánh 5 – 10 n m v tr ưc, theo ông (bà) các b t th ưng th i ti t này thay i th nào? Tng h ơn n nh Gi m i Các ghi nh n riêng c a cá nhân Nhi t cao (nóng) Khô h n Nhi m phèn Nhi m m n Mưa b t th ưng L lt Lc xoáy Bão Tri u c ưng Sm sét Nhi t th p (l nh) Xói l b , tr ưt t Các b t th ưng khác (k ra hàng d ưi) ___ ___ 40 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet
PH ƯƠ NG PHÁP L ỒNG GHÉP BI ẾN ĐỔI KHÍ H ẬU VÀO K Ế HO ẠCH PHÁT TRI ỂN KINH T Ế - XÃ H ỘI ĐỊA PH ƯƠ NG 13. Các thi t h i v s n xu t và cu c s ng do b t th ưng v th i ti t trong kho ng 5 n m gn ây. T.1 T.2 T.3 T.4 T.5 T.6 T.7 T.8 T.9 T.10 T.11 T.12 Nng su t gi m Mt mùa Thi u n ưc u ng Gia súc ch t, b nh Bnh cây tr ng Bnh t t ng ưi Hư h i nhà c a Mt vi c làm Ph i di t n ch Gián on công vi c Mt v n/ l v n Các thi t h i khác (k ra hàng d ưi) ___ ___ 14. Gia ình ông bà có thành viên nào ã tham d các khóa hu n luy n v phòng ch ng thiên tai ho c các l p h c liên quan? Có [ ] Không [ ] Nu có, xin cho bi t: Tên khóa h c Ni dung chính Th i gian Ai t ch c? Ai h c? 15. Trong gia ình ông (bà) có thông tin v thiên tai và bi n i khí h u trong t ươ ng lai không? Có [ ] Không [ ] Nu có, xin cho bi t ngu n thông tin: Báo chí [ ] Radio [ ] Truy n hình [ ] Chính quy n [ ] Internet [ ] Nghe ng ưi khác nói [ ] Tham d t p hu n [ ] 16. Nu ph i chuy n i l ch th i v và c ơ c u cây tr ng v t nuôi, theo ông (bà) nên chuy n i nh ư th nào theo l ch th i v sau: T.1 T.2 T.3 T.4 T.5 T.6 T.7 T.8 T.9 T.10 T.11 T.12 V Hè Thu V ông Xuân V màu Nuôi cá Sn xu t khác, k ra bên d ưi Sn xu t khác, k ra bên d ưi ___ ___ ___ 41 Rosa Luxemburg – WARECOD – DRAGON - MekongNet