Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La

Nội dung text: Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La

1. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La BÁO CÁO ĐỀ DẪN Tại Hội thảo khoa học “Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La” Nguyễn Huy Huynh PTP QLKH&QHQT Trường Cao đẳng Sơn La Thực hiện Kế hoạch chuyên môn năm học 2013 - 2014 và TTQT ISO 9001:2008 về hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học, trường Cao đẳng Sơn La đã ban hành Kế hoạch số 164/KH-CĐSL ngày 14/10/2013 về việc tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La”. Đơn vị chủ trì tổ chức Hội thảo là phòng Quản lý khoa học và quan hệ quốc tế đã tiếp nhận 10 bài tham luận từ 10 tác giả là cán bộ, giảng viên, giáo viên, sinh viên trong và ngoài Nhà trường. Một cách khái quát các tham luận đã tập trung vào một số vấn đề cơ bản và thống nhất đánh giá như sau: 1. Nhận thức về vai trò của việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo Từ nhiều năm nay, trường Cao đẳng Sơn La luôn luôn quan tâm đến việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm, tăng cường rèn tay nghề cho HSSV trong và ngoài sư phạm. Có thể nói Khoa Sư phạm Tiểu học Mầm non là một trong những Khoa điển hình của trường Cao đẳng Sơn La về chất lượng đào tạo, về rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho giảng viên và HSSV. Hiện nay khoa Sư phạm Tiểu học Mầm non là một trong các đơn vị có quy mô HSSV khá đông (năm học 2013 - 2014 khoa có tổng số: 1768 HSSV trong đó có 17 lớp với 958 HSSV ngành Sư phạm Tiểu học). Trong những năm gần đây việc tuyển sinh đối với các trường Đại học, Cao đẳng và Trung cấp gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên số lượng thí sinh đăng kí thi vào ngành Sư phạm Tiểu học và Mầm non của trường Cao đẳng Sơn La vẫn khá đông. Điều đó thể hiện thương hiệu Nhà trường trong đào tạo giáo viên nói chung, đào tạo giáo viên tiểu học nói riêng cũng như phần nào thể hiện uy tín về chất lượng đào tạo của Khoa. Có được điều đó là nhờ sự chỉ đạo và quan tâm thường xuyên của Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường, sự đoàn kết, đồng lòng Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 1
2. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La của tập thể cán bộ giảng viên khoa Sư phạm Tiểu học Mầm non nhằm quyết tâm nâng cao chất lượng đào tạo. Một trong nhưng yếu tố quan trọng tạo nên uy tín về chất lượng đào tạo của khoa đó là việc luôn chú trọng rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV. 2. Thực trạng rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học tại trường Cao đẳng Sơn La hiện nay Nhận thức sâu sắc được tầm quan trọng của việc đảm bảo và không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo đối với các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng trong xu thế cạnh tranh về chất lượng cũng như hội nhập hiện nay, Đảng ủy, Ban Giám hiệu, các đơn vị trong trường và mỗi cán bộ, giảng viên trường Cao đẳng Sơn La đã và đang không ngừng tập trung mọi nguồn lực cũng như quyết tâm nâng cao chất lượng đào tạo. Điều đó thể hiện ở sự chỉ đạo kiên quyết của Đảng ủy, Ban Giám hiệu, các đơn vị chức năng, các khoa, bộ môn chuyên môn và sự cố gắng của mỗi giảng viên trong việc rèn luyện chuyên môn nghiệp vụ, đăng kí cải tiến phương pháp giảng dạy, Trong đó đặc biệt chú trọng rèn kĩ năng nghề nghiệp cho HSSV các ngành học nói chung và ngành Sư phạm Tiểu học nói riêng. Báo cáo tham luận của các đại biểu trong và ngoài nhà trường cũng như của đại diện sinh viên lớp Cao đẳng Tiểu học K49 đã khẳng định một số nội dung cơ bản như sau: - Phân công GV dạy các học phần PPDH đại đa số là người có chuyên môn vững vàng, có kiến thức thực tế, giàu kinh nghiệm trong rèn NVSP cho sinh viên mà thành tích của sinh viên khi đi thi NVSP toàn quốc đề đạt giải Ba trong 04 kì thi do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức cho các trường sư phạm là các năm: 1997 (Nghệ An), 2001 (Hải Phòng), 2005 (Bình Định), 2009 (Thái Nguyên); - Tạo điều kiện cho họ được tham gia tập huấn để học tập, bồi dưỡng năng cao trình độ (3 đ/c được đi học tập thực tế về đào tạo GV Tiểu học ở Niugilân và Singapore). Bên cạnh đó khoa chủ động xây dựng kế hoạch cho GV đi thực tế trải nghiệm chuyên môn ở các trường Tiểu học trong thành phố và Mai Sơn để gắn kết giữa lý thuyết và thực hành trong quá trình dạy các học phần của chương trình; - Nội dung thực tế kiến tập tại trường thực hành đều có kế hoạch cụ thể, phân công giáo viên đi kèm từng nhóm vừa để để hướng dẫn HSSV quan sát, ghi chép, trao đổi học tập vừa để giáo viên được thực tế, trải nghiệm giúp cho việc gắn kết giữa dạy lý thuyết tại trường SP với thực tế tại trường Tiểu học; 2 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
3. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Nội dung thực tập đều có 1 GV tham gia trong ban chỉ đạo để quản lý, giám sát chứ không phó thác cho HSSV tự liên hệ và thực tập như một số trường Cao đẳng khác; - Ngoài thời lượng rèn nghề trong khung chương trình, khoa còn xây dựng kế hoạch rèn nghề từng tháng với nhiều nội dung cụ thể liên quan tới kỹ năng nghề nghiệp của người giáo viên tiểu học (rèn chữ đẹp, rèn đọc diễn cảm, rèn kể chuyện, rèn kỹ năng xử lý tình huống SP, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng tổ chức hoạt động ngài giờ lên lớp, kỹ năng lập kế hoạch bài học, kỹ năng làm đồ dùng, ), thường xuyên tổ chức thi qua 2 cấp vào ngày nghỉ: cấp lớp (do giáo viên chủ nhiệm/cố vấn tổ chức với từng HSSV của lớp ), thi cấp khoa (thi mỗi tháng một nội dung có ban giám khảo đánh giá nghiêm túc, công bằng, mỗi lớp chọn 2 - 3 HSSV đạt kết quả cao nhất qua vòng thi của lớp tham gia) vì thế đã tạo nên phong trào rèn nghề thường xuyên trong HSSV và khích lệ nhiều HS/SV tích cực, một số HSSV ngay từ năm thứ nhất đã say xưa rèn nghề; - Mời chuyên gia ngoại khóa cho GV và HSSV về Chương trình chương trình theo dự án VNEN (đang thực hiện thí điểm tại một số trường Tiểu học trong tỉnh) để họ chủ động đón đầu, tiếp cận với sự đổi mới về PPDH khi đi đi vào thực hiện đại trà; Tuy nhiên việc rèn kĩ năng nghề nghiệp cho HSSV còn gặp một số khó khăn và bộc lộ một số hạn chế: - Đại đa số HSSV học ngành sư phạm tiểu học là người dân tộc thiểu số nhiều em thuộc đối tượng cử tuyển từ vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn - rất hạn chế về khả năng nhận thức và diễn đạt, nhiều em phát âm còn ngọng, rụt rè, nhút nhát, thiếu mạnh dạn, tự tin, khả năng nhận thức, khả năng giao tiếp còn rất hạn chế nên việc rèn NVSP để hình thành kỹ năng nghề nghiệp - Đây là khó khăn rất lớn trong việc đào tạo nghề cho HS/SV; - Khả năng đọc - hiểu tài liệu, khả năng phân tích, khái quát hóa vấn đề của đại đa số HSSV còn non yếu; - Tinh thần hiếu học, niềm say mê với nghề mới chỉ tồn tại ở một số HSSV có khả năng nhận thức tốt. Nhiều em chưa quan tâm đầy đủ, đúng mức trong quá trình rèn luyện NVSP để hình thành năng lực SP cho bản thân. Vì thế trong quá trình rèn nghề, các em ít chú trọng học hỏi, trao đổi, ngại ghi chép, soạn bài chiếu lệ, không chịu khó tập giảng, thậm chí nhờ bạn chép hộ giáo án để đối phó khi GV kiểm tra; Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 3
4. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Cơ sở vật chất của nhà trường phục vụ cho công tác rèn nghề còn nhiều thiếu thốn: Phòng thực hành, trang bị máy móc hiện đại, đồ dùng ; - Sự phân bố số sinh viên trong một lớp học quá đông gây không ít khó khăn cho việc rèn nghề (Những lớp TCTH mới tuyển hiện nay đều trên 70 HS); - Nội dung chương trình, phương pháp dạy học các môn học ở tiểu học hiện nay thường xuyên thay đổi, trong khi GV giảng dạy các học phần này không được trực tiếp tham gia các đợt tập huấn về các nội dung đổi mới này nên cũng ảnh hưởng một phần không nhỏ tới việc rèn NVSP cho sinh viên. 3. Một số đề xuất, giải pháp. Để công tác rèn luyện các kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV nhà trường trong thực hiện nhiệm vụ đào tạo giáo viên Tiểu học, tham luận của các tác giả tập trung đề xuất và đề nghị trường Cao đẳng Sơn La nói riêng và các cơ sở giáo dục đại học có đào tạo giáo viên Tiểu học cần quan tâm hơn nữa (cơ sở vật chất, thời gian, công sức ) các vấn đề: - Giáo dục động cơ học tập, ý thức rèn nghề cho HSSV; hướng dẫn HSSV rèn nghề ngay từ kỳ học thứ nhất; - Củng cố, bổ sung những kiến thức văn hóa phổ thông cơ bản, trang bị những kiến thức chuyên môn nghiệp vụ cần thiết, kỹ năng sống phù hợp với từng giai đoạn học tập của HSSV để họ có đủ điều kiện học nghề và rèn nghề; - Đào tạo, bồi dưỡng tay nghề cho giảng viên trẻ để thay thế GV sắp nghỉ hưu tránh sự hụt hẫng hụt về đội ngũ GV có chuyên môn vững vàng dạy PPDH cho HSSV; - Hợp tác tích cực với sở GD, các phòng giáo dục, các trường MN&TH nhất là các trường thực hành và trường chuẩn trên địa bàn Mai Sơn và Thành phố để phối hợp rèn nghề cho HSSV; - Tổ chức kiến tập, thực tập sư phạm một cách hợp lý, đủ về thời gian để hiệu quả đào tạo nghề đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục; - Đổi mới cách đánh giá kết quả rèn nghề của HSSV (đánh giá quá trình, đánh giá từng kỹ năng; đánh giá đến từng SV, ) và kết quả đánh giá đưa vào tiêu chí để xét tốt nghiệp; - Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học chính là phải gắn chặt việc thay đổi phương pháp giảng dạy của giảng viên với thay đổi phương pháp học của HSSV; 4 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
5. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Tăng cường đầu tư cở sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ cho việc dạy và học; - Việc tổ chức các buổi hội thảo, mời các cán bộ quản lý từ các cơ sở giáo dục - những người trực tiếp sử dụng “sản phẩm” của nhà trường như đã và đang tiến hành là một việc làm quan trọng song cũng nên tổ chức các buổi hội thảo bao gồm các trường sư phạm để cùng chia sẻ kinh nghiệm cũng là một nội dung cần thiết. Trên đây là một số nét khái quát ghi nhận từ các báo cáo tham luận Hội thảo khoa học với chủ đề “Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La”. Dưới sự chủ trì của lãnh đạo Nhà trường và sự tham dự của phòng giáo dục Tiểu học Sở GD&ĐT, phòng giáo dục các địa phương và một số trường Tiểu học trong tỉnh sẽ có nhiều ý kiến được trình bày tại Hội thảo một cách đầy đủ và sâu sắc hơn. Các ý kiến chỉ đạo, ý kiến kết luận Hội thảo sẽ giúp Nhà trường khắc phục được những tồn tại, hạn chế trong việc rèn kĩ năng nghề nghiệp cho HSSV nói riêng và trong tổ chức đào tạo nói chung để thực hiện có hiệu quả trong năm học 2013 - 2014 và những năm tiếp theo./. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 5
6. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La THAM LUẬN THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP VỀ CÔNG TÁC ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA Ths. Giang Thị Quỳnh Châu Trưởng khoa SP Tiểu học - Mầm non Trường Cao đẳng Sơn La I. Thực trạng công tác ĐT giáo viên Tiểu học tại trường Cao đẳng Sơn La Theo phân cấp quản lý của trường Cao đẳng Sơn La, khoa SP TH - MN có chức năng Quản lý và tổ chức thực hiện nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng giáo viên Tiểu học có trình độ Trung cấp và Cao đẳng. Thay mặt khoa SP TH - MN xin nêu một số phần việc liên quan đến công tác Đào tạo GVTH. 1. Về xây dựng chuẩn đầu ra Để xây dựng chuẩn đầu ra, khoa đã tổ chức trưng cầu ý kiến của các cán bộ quản lý, giáo viên đứng lớp và cựu HSSV các trường tiểu học trên địa bàn tỉnh; tham khảo chuẩn đầu ra của một số trường có uy tín trong nước để xây dựng chuẩn đầu ra đối với ngành GDTH 2. Về chương trình đào tạo: Những năm gần đây, chương trình đào tạo nhà trường giao cho các đơn vị khoa quản lý ngành xây dựng. Từ năm 2010 đến nay thực hiện quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001: 2008, Chương trình đào tạo hàng năm được xem xét, cải tiến phù hợp với yêu cầu phát triển và hội nhập. Vòng đời của chương trình đào tạo không quá 03 năm. Thực tế trong 3 năm 2011, 2012,2013 đã cập nhật, hiệu chỉnh và ban hành 3 chương trình cao đẳng đào tạo theo học chế tín chỉ áp dụng cho các khối K48, 49,50 và 1 chương trình TC cho khối K48,49 và 1 chương trình cho khối K50. Trong các chương trình đào tạo đã hướng tới chuẩn quốc tế về kiến thức ngoại ngữ và tin học (7 tín chỉ/ĐVHT ngoại ngữ; 6 tín chỉ/ĐVHT tin học và ứng dụng CNTT trong dạy học ở TH) Phần thực hành SP, thực tế, thực tập nghề nghiệp chiếm một tỉ lệ phù hợp: Khối CĐ: 3 tín chỉ rèn NVSPTX ; 3 tín chỉ kiến tập và THSP, 4 tuần rèn NVSP trước khi đi thực tập; 3 tuần TTSP lần 1; 6 tuần TTSP lần 2. Khối TC: Thực tế 3 tuần; kiến tập sư phạm 7 tuần; thực tập 8 tuần. Chương trình bổ xung thêm một số HP: 2 tín chỉ Pháp luật đại cương, 2 tín chỉ quản lý HCNN&QL ngành. Chương trình đã đưa vào kiến thức và kỹ năng mềm: kỹ năng giao tiếp: 2 tín chỉ, Việc bố trí các MH/HP trong từng kỳ học được sắp xếp vừa đảm bảo tính lôgic trong chương trình vừa phù hợp với tiến độ thực tế, thực hành, thực tập 6 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
7. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La của HSSV, tuy nhiên đối với thực tập lần 1 của khối CĐ cũng còn bất cập ( khi SV đi TT vẫn còn nhiều HP PPDH chưa được học) 3. Về đầu tư cơ sở vật chất trang thiết bị: - Đề xuất với nhà trường mua sắm tranh ảnh, đầu màn để phục vụ cho dạy và học của GV & HSSV. - Sắp xếp và trang trí phòng thực hành Tiểu học để HSSV, rèn nghề tập giảng theo lịch qui định đối với từng lớp. - Chủ động liên hệ và phối hợp với trường thực hành xây dựng băng đĩa một số tiết dạy minh họa các bài trong chương trình Tiểu học. - Ngoài những đồ dùng được trang bị khoa chủ động thống nhất với HSSV mua thêm đồ dùng dùng chung cần thiết đáp ứng nhu cầu rèn nghề của HSSV ( mua thêm một bộ đầu màn, tranh ảnh cho HSSV xem băng) 4. Về tổ chức các hoạt động rèn nghề cho HSSV: - Phân công GV dạy các học phần PPDH đại đa số là người có chuyên môn vững vàng, có kiến thức thực tế, giàu kinh nghiệm trong rèn NVSP cho sinh viên. - Tạo điều kiện cho họ được tham gia tập huấn để học tập, bồi dưỡng năng cao trình độ (3 đ/c được đi học tập thực tế về đào tạo GV Tiểu học ở Niugilân và Singapore). Bên cạnh đó khoa chủ động xây dựng kế hoạch cho GV đi thực tế trải nghiệm chuyên môn ở các trường Tiểu học trong thành phố và Mai Sơn để gắn kết giữa lý thuyết và thực hành trong quá trình dạy các học phần của chương trình. - Nội dung thực tế kiến tập tại trường thực hành đều có kế hoạch cụ thể, phân công giáo viên đi kèm từng nhóm vừa để để hướng dẫn HSSV quan sát, ghi chép, trao đổi học tập vừa để giáo viên được thực tế, trải nghiệm giúp cho việc gắn kết giữa dạy lý thuyết tại trường SP với thực tế tại trường Tiểu học. - Nội dung thực tập đều có 1 GV tham gia trong ban chỉ đạo để quản lý, giám sát chứ không phó thác cho HSSV tự liên hệ và thực tập như một số trường Cao đẳng khác . - Ngoài thời lượng rèn nghề trong khung chương trình, khoa còn xây dựng kế hoạch rèn nghề từng tháng với nhiều nội dung cụ thể liên quan tới kỹ năng nghề nghiệp của người giáo viên tiểu học (rèn chữ đẹp, rèn đọc diễn cảm, rèn kể chuyện, rèn kỹ năng xử lý tình huống SP, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng tổ chức hoạt động ngài giờ lên lớp, kỹ năng lập kế hoạch bài học, kỹ năng làm đồ dùng, ), thường xuyên tổ chức thi qua 2 cấp vào ngày nghỉ: cấp lớp (do giáo viên chủ nhiệm/cố vấn tổ chức với từng HSSV của lớp ), thi cấp khoa (thi mỗi tháng một nội dung có ban giám khảo đánh giá nghiêm túc, công bằng, mỗi lớp chọn 2- 3 HSSV đạt kết quả cao nhất qua vòng thi của lớp tham gia) vì thế đã tạo nên phong trào rèn nghề thường xuyên trong HSSV và khích lệ nhiều HS/SV tích cực, một số HSSV ngay từ năm thứ nhất đã say xưa rèn nghề. - Mời chuyên gia ngoại khóa cho GV và HSSV về Chương trình chương trình theo dự án VNEN (đang thực hiện thí điểm tại trường Tiểu Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 7
8. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La học) để họ chủ động đón đầu, tiếp cận với sự đổi mới về PPDH khi đi đi vào thực hiện đại trà. II. Đánh giá kết quả của công tác đào tạo. 1. Đánh giá chủ quan của khoa - Xác định rõ tầm quan trọng của công tác rèn nghề cho HSSV trong quá trình ĐT. - GV có trách nhiệm, không quản thời gian công sức trong công tác rèn nghề cho HSSV (Tổ chức thi NVSP 8 lần/1 năm đều phải tổ chức vào ngày nghỉ thứ 7, chủ nhật vì trường học kín 2 ca/ngày) - Công tác rèn nghề đã được quản lý, giám sát ở tất cả các khâu: Từ hoạt động dạy trên lớp, việc thực hành ngoài giờ lên lớp, thực tế, kiến tập, thực tập. - Thường xuyên đổi mới, cải tiến chương trình đào tạo thích ứng với sự thay đổi chương trình đào tạo chung của đất nước. - Phối hợp tốt với trường thực hành Chiềng sinh trong công tác đào tạo và rèn nghề cho HSSV - Từ năm 2000 đến nay, cùng với các khoa khác và đơn vị chức năng trong nhà trường đã đào tạo và bồi dưỡng được 6300 GV tiểu học ( ĐT chính qui: 2836 trong đó CĐ 1447; TC: 1416; Bồi dưỡng 3436 trong đó CĐ 1544; TC: 1892). Một số HSSV đã có kiến thức, kỹ năng vững vàng trước khi ra trường. Phần lớn HSSV tốt nghiệp đã được các cơ sở giáo dục Tiểu học tuyển dụng và đánh giá là đáp ứng được nhiệm vụ của người giáo viên tiểu học. Chính vì thế nhiều năm gần đây, HS đăng ký thi tuyển vào ngành học này rất đông, hiện tại khoa đang có 948 HSSV SP Tiểu học (Hệ CĐ: 561 SV; hệ TC: 387 HS). Tuy vậy trong số HSSV tốt nghiệp ra trường vẫn còn một số yếu kém. 2. Đánh giá của các đơn vị sử dụng GV Tiểu học đào tạo ở trường CĐSL *)Ưu điểm Phần lớn HSSV ra trường đã được các cơ sở giáo dục Tiểu học trong và ngoài tỉnh tuyển dụng và đánh giá bằng những ý kiến: - Có phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp tốt - Có tinh thần trách nhiệm, yêu nghề mến trẻ - Năng động, sáng tạo, nhiệt tình , chủ động trong các lĩnh vực công tác - Bước đầu tiếp cận với CNTT trong dạy học. *)Nhược điểm: Một bộ phận HSSV còn bộc lộ hạn chế sau: - Nắm kiến thức phổ thông, kiến thức cơ bản chưa vững vàng; chưa có thói quen tự học. - Hạn chế về ngôn ngữ: diễn đạt chưa lưu loát, phát âm chưa đúng; chữ viết chưa đúng, chưa đẹp; giao tiếp, ứng xử với phụ huynh, với đồng nghiệp hạn chế. - Khả năng tham gia các hoạt động chính trị, xã hội trên địa bàn công tác chưa tốt. 8 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
9. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Khả năng khai thác CNTT vào dạy học chưa tốt; sử dụng phương tiện và đồ dùng DH chưa hiệu quả. - Kĩ năng lựa chọn, tinh lọc thông tin ở một số GV còn bộc lộ hạn chế; trong ăn mặc, ngôn ngữ, xưng hô, giao tiếp, ứng xử với đồng nghiệp, cộng đồng chưa đúng phong cách nhà giáo. III. Nguyên nhân Nhận thức về nhiệm vụ học tập của một số HSSV còn đơn giản hoá: chỉ quan tâm đến thi cử đạt điểm cao để xin việc sau này nên chưa chịu khó rèn nghề. - Cơ cấu giáo viên của khoa chưa thật hợp lý: Nhiều năm khoa mới chỉ có GV đảm nhận 2 môn Văn và toán cho ngành Tiểu học; các môn học khác do các khoa khác đảm nhận. - Công việc của GV trong khoa rất nặng so với nhiều đơn vị trong nhà trường. - Việc đánh giá kết quả học tập của sinh viên chưa đúng thực chất khả năng người học (điểm các HP/MH trong trường SP đa phần là khá giỏi; điểm thực tập đa phần là giỏi và xuất sắc) . - Cơ sở vật chất của nhà trường phục vụ cho công tác rèn nghề vẫn còn nhiều thiếu thốn: Phòng thực hành không được sử dụng thường xuyên, máy móc hiện đại, đồ dùng còn thiếu, - Chất lượng đầu vào thấp: Hệ TC chủ yếu là HS vùng khó khăn nên kiến thức phổ thông hổng nhiều, nói năng chưa lưu loát, - Sĩ số trong một lớp học quá đông (8/17 lớp có trên 60 người thậm trí 4 lớp trên 70 HSSV) gây không ít khó khăn cho dạy học và rèn nghề. IV. Một số giải pháp đối với công tác rèn nghề cho HSSV trong thời gian tới Hiện nay, đào tạo giáo viên đang chịu nhiều áp lực: Nghị quyết lần thứ 8 BCHTW Đảng khóa XI đặt ra yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện nội dung và phương pháp giáo dục; các trường cao đẳng đua nhau đào tạo GVTH; HSSV tốt nghiệp chưa được tuyển dụng còn khá nhiều nên yêu cầu của các đơn vị sử lao động ngày càng khắt khe về chất lượng. Do vậy nội dung Rèn NVSP (rèn kỹ năng nghề nghiệp cho) HSSV là nhiệm vụ rất quan trọng trong quá trình đào tạo giáo viên hiện nay. Tôi xin đề xuất một số giải pháp sau: - Giáo dục động cơ học tập, ý thức rèn nghề cho HSSV; hướng dẫn HSSV rèn nghề ngay từ kỳ học thứ nhất. - Củng cố, bổ sung những kiến thức văn hóa phổ thông cơ bản, trang bị những kiến thức chuyên môn nghiệp vụ cần thiết, kỹ năng sống phù hợp với từng giai đoạn học tập của HSSV để họ có đủ điều kiện học nghề và rèn nghề. - Tham mưu với phòng TCCB và BGH sắp xếp cơ cấu chuyên môn hợp lý hơn, ít nhất khoa có thể chủ động được GV dạy PP của các môn học chính của Tiểu học: Toán; Tiếng Việt; Tự nhiên - Xã hội. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 9
10. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Đào tạo, bồi dưỡng tay nghề cho giáo viên trẻ để thay thế GV sắp nghỉ hưu tránh sự hụt hẫng hụt về GV có chuyên môn vững vàng dạy PPDH cho HSSV. - Hợp tác tích cực với sở GD, các phòng giáo dục, các trường MN&TH nhất là các trường thực hành và trường chuẩn trên địa bàn Mai Sơn và Thành phố để phối hợp rèn nghề cho HSSV. - Đổi mới cách đánh giá kết quả rèn nghề của HSSV(đánh giá quá trình, đánh giá từng kỹ năng; đánh giá đến từng SV, ) và kết quả đánh giá đưa vào tiêu chí để xét tốt nghiệp. Trên đây là một số vấn đề liên quan đến Thực trạng và giải pháp về công tác đào tạo giáo viên Tiểu học ở trường Cao đẳng Sơn La. Chúng tôi rất mong được lắng nghe những ý kiến đóng góp của các vị đại biểu về dự hội thảo hôm nay. 10 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
11. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La RÈN KỸ NĂNG NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM TIỂU HỌC NHÌN TỪ GÓC ĐỘ CÁN BỘ QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN PHÒNG GIÁO DỤC Nhà giáo Nguyễn Thiều Hoa Cán bộ phụ trách chuyên môn Tiểu học Phòng GD&ĐT huyện Mai Sơn Như chúng ta đã biết: sự nghiệp phát triển Kinh tế -Xã hội của mỗi Quốc gia luôn gắn liền với sự phát triển của Giáo dục - Đào tạo. Nghị quyết TW 2 - Khoá 8 - Đảng cộng sản Việt Nam đã định hướng quan điểm giáo dục là “Quốc sách hàng đầu”. Để phát triển sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo thì yếu tố quan trọng là đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Đất nước ta tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đòi hỏi nguồn nhân lực trí tuệ cao, quá trình hội nhập khu vực và quốc tế với xu thế toàn cầu hóa, đòi hỏi nhà nước và ngành giáo dục phải có một chiến lược phát triển nhân tài. Trong hệ thống giáo dục, giáo dục tiểu học có một vị trí đặc biệt quan trọng trong việc đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ nhà giáo được chuẩn hóa, nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo. Để xây dựng được một đội ngũ giáo viên có chất lượng đòi hỏi phải tích hợp rất nhiều yếu tố: chất lượng đào tạo ở các trường sư phạm đối với học sinh sinh viên (HSSV), giúp sinh viên sau khi ra trường có kỹ năng phù hợp đáp ứng được yêu cầu giáo dục hiện nay. 1. Thực trạng công tác đào tạo nguồn nhân lực ngành sư phạm tiểu học hiện nay phục vụ phát triển kinh tế xã hội Là người làm công tác chuyên môn phụ trách tiểu học, tôi nhận thức sâu sắc về vấn đề năng lực dạy học của giáo viên có ảnh hưởng như thế nào tới chất lượng và hiểu rõ thực trạng đội ngũ giáo viên hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu đối với sự đổi mới của giáo dục với các thực trạng: - Chương trình đào tạo chưa đáp ứng kịp thời trước những biến đổi của khoa học - kinh tế - xã hội (KH-KT-XH), thông tin và công nghệ. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 11
12. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Việc giảng dạy tại các trường sư phạm nói riêng, các cơ sở giáo dục đại học có đào tạo giáo viên tiểu học nói chung hiện nay chủ yếu đều chú trọng năng lực chuyên môn mà chưa chú ý nhiều đến bồi dưỡng kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV. - Các giáo viên ra trường chưa được chú trọng và trang bị nhiều về kĩ năng làm việc với SGK, kĩ năng sử dụng TBDH, kĩ năng tổ chức các hoạt động giảng dạy, kĩ năng giao tiếp, kiểm tra, tự kiểm tra, đánh giá, tự đánh giá. - Vẫn còn nhiều giáo viên yếu kém về trình độ chuyên môn đặc biệt là kĩ năng dạy học Trong rất nhiều yếu tố tạo nên chất lượng đội ngũ thì vấn đề kĩ năng giảng dạy hiện nay đang là vấn đề còn rất nhiều hạn chế ở nhiều giáo viên, giáo viên có kiến thức bộ môn tốt nhưng hạn chế về kĩ năng dạy học, lúng túng khi vận dụng các phương pháp nên không thể đem lại hiệu quả giờ dạy. Việc thành thạo các kĩ năng dạy học sẽ giúp cho giáo viên tự tin hơn và sẽ có kết quả dạy học tốt hơn. - Trong thực tế nhà trường hiện nay, còn một bộ phận giáo viên chưa đáp ứng được các yêu cầu về giảng dạy, còn yếu về việc thực hiện các kĩ năng dạy học: khả năng giao tiếp, thích ứng với các đối tượng học sinh, việc vận dụng thành thạo các phương pháp dạy học, kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học, kĩ năng tổ chức làm việc nhóm. Đặc biệt giáo dục Việt Nam gần đây tập trung quan tâm rất nhiều vào các vấn đề đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy học, đầu tư về trang thiết bị nhưng vấn đề rất cần thiết, rất cụ thể là làm sao để người giáo viên có đủ các kĩ năng để thực hiện việc dạy học lại chưa được quan tâm nhiều. 2. Vai trò của việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các SGD Cấp tiểu học là cấp học đầu tiên của hệ thống giáo dục, cấp học đào tạo những cơ sở ban đầu cơ bản và bền vững cho trẻ tiếp tục học lên cấp học trên, giúp trẻ hình thành những cơ sở ban đầu, những đường nét cơ bản của nhân cách. Do vậy giáo dục ở cấp tiểu học có tính chất đặc biệt, có bản sắc riêng, với tính sư phạm đặc trưng. Chính vì vậy việc đào tạo giáo viên tiểu học cần chú trọng đào tạo những kỹ năng nghề nghiệp dạy học đặc thù ở tiểu học. Việc bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, kiến thức và kĩ năng dạy học, kĩ năng nghề nghiệp cho giáo viên, là công việc thường xuyên và cấp thiết để nâng cao chất lượng GD-ĐT và thích ứng được những thay đổi trong nghề nghiệp. 12 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
13. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Để xây dựng được một đội ngũ giáo viên có chất lượng đòi hỏi phải tích hợp rất nhiều yếu tố: chất lượng đào tạo ở các trường sư phạm, đạo đức nghề nghiệp, kiến thức bộ môn, các kĩ năng dạy học trong đó vấn đề kĩ năng sư phạm của nhà giáo, các kĩ năng dạy học hiện đang là vấn đề rất cần được quan tâm. - Việc hình thành kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên các trường sư phạm là hướng đổi mới đồng bộ với việc đổi mới cơ cấu và nội dung đào tạo, đưa trường sư phạm theo đúng hướng đào tạo chuyên nghiệp, đặc biệt là đối với sư phạm tiểu học. 3. Đánh giá và yêu cầu của các cơ sở giáo dục tiểu học trong tỉnh Sơn La hiện nay đối với HSSV ngành sư phạm tiểu học Các trường sư phạm cần quan tâm nhiều đến việc đào tạo kỹ năng nghề nghiệp dạy học cho sinh viên. Đối với đào tạo giáo viên tiểu học cần kiên trì với mục tiêu lấy việc hình thành các kỹ năng của nghề dạy học làm đặc trưng nổi bật cho quá trình đào tạo sư phạm. Giáo viên dạy tiểu học phải được đào tạo nghề nghiệp, kỹ năng sư phạm ngay từ trong trường khi đào tạo, đặc biệt bám sát vào chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học. 4. Kinh nghiệm và giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Để hình thành tốt các kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên, trong quá trình đào tạo cần phải được tăng cường thực hành theo hệ thống bài tập cụ thể, đồng thời yêu cầu sinh viên sớm gắn bó với giáo dục tiểu học, tăng cường thời gian kiến tập và thực tập sư phạm giúp sinh viên sớm hòa nhập với nghề nghiệp và môi trường dạy học. Coi trọng và sớm hình thành kỹ năng tự học của sinh viên, để họ có thể tiếp tục tự trưởng thành trong nghề nghiệp, điều này liên quan mật thiết đến yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới về kiểm tra đánh giá và tiếp cận được những vấn đề mới trong giáo dục. Hệ thống kỹ năng nghề nghiệp cần trang bị cho sinh viên tiểu học gồm 3 nhóm: - Kỹ năng chuẩn bị giảng dạy; Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 13
14. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Kỹ năng giảng dạy; - Kỹ năng ngoài giờ lên lớp. Các kỹ năng sau đây là cụ thể hóa của các nhóm kỹ năng: + Kỹ năng thể hiện sự mẫu mực của người giáo viên tiểu học: Do đặc trưng bậc học, người giáo viên tiểu học ngay từ những tiếp xúc ban đầu với học sinh và trong suốt thời gian hành nghề dài lâu, luôn cần có kỹ năng thể hiện, sự mẫu mực (phong thái, hành vi, cư xử ) như một trong các điều kiện để hành nghề dạy học. + Kỹ năng ngôn ngữ sư phạm: Sử dụng ngôn ngữ bảo đảm tính sư phạm, giản dị, trong sáng phù hợp đối tượng học sinh tiểu học. + Kỹ năng viết chữ, trình bày bảng: Điểm nổi bật của giáo viên tiểu học so với giáo viên các cấp học khác, phải có kỹ năng viết đúng, viết đẹp, trình bày bảng khoa học, thẩm mỹ trong giờ học. +Kỹ năng giao tiếp sư phạm: Nhằm giải quyết tốt các mối quan hệ với đồng nghiệp, quan hệ thầy trò, quan hệ với phụ huynh học sinh, quan hệ với cộng đồng xã hội và giải quyết tốt quan hệ giữa các học sinh trong lớp. + Kỹ năng giáo dục: Các kỹ năng tiến hành các hoạt động giáo dục học sinh trong và ngoài giờ lên lớp. Căn cứ vào chuẩn giáo viên tiểu học đã được ban hành gồm đầy đủ 3 mặt: + Phẩm chất đạo đức của người giáo viên. + Kiến thức nghề. + Kỹ năng nghề . Người giáo viên trước hết phải là nhà giáo dục, có tác động tích cực đến học sinh thông qua bản thân nhân cách của mình. Bản thân nhân cách của người giáo viên có vai trò như một năng lực tổng hợp. Bên cạnh đó người giáo viên cần có những năng lực nghề nghiệp mới. Kết hợp với những năng lực truyền thống người giáo viên cần có như: + Năng lực phát hiện và nhận biết đầy đủ, chính xác và kịp thời sự phát triển của học sinh, những nhu cầu được giáo dục của từng học sinh. Đối với giáo 14 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
15. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La viên tiểu học đây là năng lực đặc biệt quan trọng vì sự phát triển về các mặt của học sinh ở lứa tuổi tiểu học diễn ra rất nhanh, nhưng lại không đồng đều. + Năng lực đáp ứng: Đó là năng lực đưa ra được những nội dung và biện pháp giáo dục đúng đắn, kịp thời, phù hợp với nhu cầu của người học và yêu cầu của mục tiêu giáo dục. + Năng lực đánh giá: Đó là năng lực nhìn nhận sự thay đổi trong nhận thức, kỹ năng thái độ và tình cảm của học sinh. + Năng lực thiết lập mối quan hệ thuận lợi với người khác: Như quan hệ đồng nghiệp, quan hệ với phụ huynh học sinh và nhất là quan hệ với học sinh. + Năng lực triển khai chương trình dạy học: Đó là năng lực tiến hành dạy học và giáo dục. Căn cứ vào mục đích và nội dung giáo dục và dạy học đã được quy định, biết chọn lọc hình thức và phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm của đối tượng học sinh. + Năng lực đáp ứng với trách nhiệm xã hội: Đó là năng lực tạo nên những điều kiện thuận lợi cho giáo dục trong nhà trường và từ cuộc sống bên ngoài nhà trường (công tác xã hội hóa giáo dục). 5. Kết luận: Năng lực dạy học của giáo viên được hình thành từ các yếu tố chủ yếu: Kiến thức bộ môn, phương pháp giảng dạy và kĩ năng sư phạm. Kĩ năng dạy học là một phần quan trọng trong cấu trúc năng lực sư phạm của người giáo viên. Để cải thiện chất lượng đội ngũ, nâng cao năng lực sư phạm của giáo viên là một quá trình tổng thể, đề cập tới rất nhiều vấn đề: Kiến thức, phương pháp, kĩ năng, thái độ, trách nhiệm, tổ chức, quản lí Nền tảng đầu tiên cần được đào tạo cho HSSV là các trường sư phạm, Cần tiến hành hiện thực hóa quan điểm “ Trường sư phạm và một trường đào tạo nghề”. Thông qua việc hình thành và phát triển kỹ năng nghề nghiệp gắn bó chặt chẽ với thực tiễn sống động của trường tiểu học. Tổ chức kiến tập, thực tập sư phạm một cách hợp lý, đủ về thời gian để hiệu quả đào tạo nghề đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục.sẽ góp phần cải thiện nâng cao kĩ năng dạy học của giáo viên, từ đó có thể làm thay đổi chất lượng dạy học hiệu quả hơn. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 15
16. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La Trên đây là báo cáo tham luận tại Hội thảo khoa học trường Cao đẳng Sơn La của tổ chuyên môn tiểu học phòng GD&ĐT Mai Sơn. Rất mong được sự góp ý của quý vị đại biểu về dự Hội thảo./. 16 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
17. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La VẤN ĐỀ CẦN QUAN TÂM KHI RÈN TAY NGHỀ CHO HSSV NGÀNH SƯ PHẠM TIỂU HỌC TRONG QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐỔI MỚI CĂN BẢN, TOÀN DIỆN GD&ĐT Nhà giáo Trần Thị Nga Hiệu trưởng - Trường tiểu học Chiềng Sinh thành phố Sơn La I. Thực trạng giáo dục và đào tạo Việt Nam Nhìn tổng quát, trong thời kỳ đổi mới đất nước, giáo dục đã cung cấp nguồn nhân lực cần thiết cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đóng góp rất quan trọng vào thành tựu của đất nước: vượt qua khủng hoảng kinh tế, thoát khỏi tình trạng nước nghèo, chủ động hội nhập quốc tế ngày càng hiệu quả. Dư thừa nguồn nhân lực ngành Sư phạm đã tồn tại của nhiều năm về trước. Do chúng ta không dự báo được tình hình giảm số lượng học sinh ở các cấp học do tác động của quá trình thực hiện kế hoạch hóa gia đình trong nhiều năm qua. Bên cạnh đó, hệ thống trường đào tạo SP chưa thay đổi kịp, vẫn được giữ như trước đây dẫn đến sinh viên tốt nghiệp ngành SP ra đang bị dư thừa. Bên cạnh đó, sức hút của ngành SP đang giảm, mặc dù nhà nước đã thực hiện chính sách hỗ trợ về học phí hoặc miễn giảm học phí đối với sinh viên ngành SP. Trước thực trạng trên, cần phải tập trung sửa đổi chính sách đối với nhà giáo và cải cách công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, từ đó nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, làm cho các thầy cô giáo đáp ứng yêu cầu về phẩm chất, năng lực và có thu nhập từ lương và phụ cấp cao hơn mức thu nhập trung bình trong xã hội; đồng thời làm cho nghề dạy học trở thành một trong những lĩnh vực nghề nghiệp được xã hội thực sự coi trọng và có sức thu hút đối với học sinh khá, giỏi sau khi tốt nghiệp bậc THPT. II. Tầm quan trọng của việc rèn kĩ năng nghề cho HSSV Sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo Đất nước đi vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa đòi hỏi nguồn nhân lực trí tuệ cao, quá trình hội nhập khu vực và quốc tế với xu thế toàn cầu hóa đang là một thách thức với nước ta, đòi hỏi nhà nước và ngành giáo dục phải có một chiến lược phát triển nhân tài. Trong hệ thống giáo dục, giáo dục tiểu học có một vị trí đặc biệt quan trọng trong việc đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Giáo dục Tiểu học là Cấp học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân ”. cấp Tiểu học là cấp học đầu tiên của hệ thống giáo dục, cấp học đào tạo Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 17
18. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La những cơ sở ban đầu cơ bản và bền vững cho trẻ tiếp tục học lên cấp học trên, giúp trẻ hình thành những cơ sở ban đầu , những đường nét cơ bản của nhân cách. Do vậy giáo dục ở cấp tiểu học có tính chất đặc biệt, có bản sắc riêng, với tính sư phạm đặc trưng. Chính vì vậy việc đào tạo giáo viên tiểu học cần chú trọng đào tạo những kỹ năng nghề nghiệp dạy học đặc thù ở tiểu học. Hình thành kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên các trường sư phạm là hướng đổi mới đồng bộ với việc đổi mới cơ cấu và nội dung đào tạo, đưa trường sư phạm theo đúng hướng đào tạo chuyên nghiệp, đặc biệt là đối với sư phạm tiểu học. Các trường sư phạm cần phải quan tâm nhiều đến việc đào tạo kỹ năng nghề nghiệp dạy học cho sinh viên. Đối với đào tạo giáo viên tiểu học cần kiên trì với mục tiêu lấy việc hình thành các kỹ năng của nghề dạy học làm đặc trưng nổi bật cho quá trình đào tạo sư phạm. Giáo viên dạy tiểu học phải được đào tạo nghề nghiệp, kỹ năng sư phạm ngay từ trong trường đào tạo, người không được đào tạo sư phạm tiểu học không thể dạy được bậc tiểu học. Đặc trưng của trường sư phạm chính là môn phương pháp dạy học và các hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, từ đó hình thành kỹ năng dạy học các môn học và kỹ năng sư phạm chung. Vì vậy việc hình thành các phòng nghiệp vụ sư phạm và được trang bị đầy đủ phương tiện để sinh viên có điều kiện thực hành nghề là rất cần thiết. *Hệ thống kỹ năng nghề nghiệp cần trang bị cho sinh viên tiểu học gồm 3 nhóm: - Kỹ năng chuẩn bị giảng dạy, kỹ năng giảng dạy và các kỹ năng ngoài giờ lên lớp. Các kỹ năng sau đây là cụ thể hóa của các nhóm kỹ năng: - Kỹ năng thể hiện sự mẫu mực của người giáo viên tiểu học: Do đặc trưng bậc học, người giáo viên tiểu học ngay từ những tiếp xúc ban đầu với học sinh và trong suốt thời gian hành nghề dài lâu, luôn cần có kỹ năng thể hiện, sự mẫu mực ( phong thái, hành vi, cư xử ) như một trong các điều kiện để hành nghề dạy học. - Kỹ năng ngôn ngữ sư phạm: Sử dụng ngôn ngữ bảo đảm tính sư phạm, giản dị, trong sáng phù hợp đối tượng. - Kỹ năng viết chữ, trình bày bảng: Điểm nổi bật của giáo viên tiểu học so với giáo viên các bậc học khác, phải có kỹ năng viết đúng, viết đẹp, trình bày bảng khoa học, thẩm mỹ trong giờ học. 18 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
19. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Kỹ năng giao tiếp sư phạm: nhằm giải quyết tốt các mối quan hệ với đồng nghiệp, quan hệ thày trò, quan hệ với phụ huynh học sinh, quan hệ với cộng đồng xã hội và giải quyết tốt quan hệ giữa các học sinh trong lớp. - Kỹ năng giáo dục: Các kỹ năng tiến hành các hoạt động giáo dục học sinh trong và ngoài giờ lên lớp. Để hình thành tốt các kỹ năng trên , sinh viên trong quá trình đào tạo cần phải được tăng cường thực hành theo hệ thống bài tập cụ thể,đồng thời yêu cầu sinh viên sớm gắn bó với giáo dục tiểu học, tăng cường thời gian kiến tập và thực tập sư phạm giúp sinh viên sớm hòa nhập với nghề nghiệp và môi trường dạy học. - Coi trọng và sớm hình thành kỹ năng tự học của sinh viên, để họ có thể tiếp tục tự trưởng thành trong nghề nghiệp, điều này liên quan mật thiết đến yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới về kiểm tra đánh giá và tiếp cận được những vấn đề mới trong giáo dục. III. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác đào tạo cũng như rèn kĩ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm tiểu học 1. Thuận lợi - Đất nước ổn định về chính trị, thành tựu phát triển kinh tế - xã hội trong 10 năm qua, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 với yêu cầu tái cơ cấu nền kinh tế và đổi mới mô hình tăng trưởng, cùng với Chiến lược và Quy hoạch phát triển nhân lực giai đoạn 2011 - 2020 là những tiền đề cơ bản để thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam; - Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đặc biệt quan tâm, chăm lo phát triển giáo dục và đào tạo, mong muốn đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục, tận dụng cơ hội phát triển đất nước trong giai đoạn "cơ cấu dân số vàng" và hội nhập quốc tế mạnh mẽ; - Cách mạng khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông phát triển mạnh làm biến đổi sâu sắc các lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo điều kiện thuận lợi trong công tác đào tạo cũng như rèn kĩ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm. - Quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng tạo cơ hội thuận lợi để nước ta tiếp cận với các xu thế mới, tri thức mới, những mô hình giáo dục và quản lý giáo dục hiện đại và tranh thủ các nguồn lực bên ngoài để phát triển giáo dục; - Trong quá trình đào tạo tại trường sư phạm việc hình thành và phát triển kỹ năng nghề nghiệp gắn bó chặt chẽ với thực tiễn sống động của trường Tiểu học. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 19
20. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Tăng cường xây dựng và phát triển phòng nghiệp vụ sư phạm, tạo điều kiện cho sinh viên có điều kiện tốt để thực hành nghề . - Tổ chức kiến tập, thực tập sư phạm một cách hợp lý, đủ về thời gian để hiệu quả đào tạo nghề đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. 2. Khó khăn - Nguồn lực Nhà nước và khả năng của phần đông gia đình đầu tư cho giáo dục và đào tạo, nhất là về tài chính còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đảm bảo chất lượng giáo dục trong khi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế đòi hỏi phải có nguồn nhân lực chất lượng cao; - Khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm dân cư, sự phát triển không đều giữa các địa phương vẫn là nguyên nhân của sự bất bình đẳng về cơ hội tiếp cận giáo dục và sự chênh lệch chất lượng giáo dục giữa các đối tượng người học và các vùng miền; - Một số HSSV sức ỳ trong nhận thức, tác phong còn lớn chưa thực sự tự giác trong học tập và rèn luyện, ý thức tự học hỏi rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiễn để nâng cao kĩ năng nghề nghiệp còn yếu. - Ngành giáo dục chưa thu hút được nhân tài, học sinh giỏi bậc THPT không muốn vào học các trường sư phạm, chất lượng đầu vào chưa cao cũng như sau khi học xong HSSV khó xin được việc làm điều đó làm cho HSSV không yên tâm học tập và phấn đấu trong học tập và rèn kĩ năng nghề nghiệp. - Thời điểm hiện nay giữa chương trình đào tạo của trường Cao đẳng Sơn La với chương trình dạy ở một số trường Tiểu học chưa thực sự đồng bộ. Trên địa bàn tỉnh Sơn La hiện đang tồn tại bốn chương trình dạy học (Chương trình Công nghệ giáo dục, chương trình VINEN, chương trình SEQAT, chương trình hiện hành). - Cơ sở vật chất của trường thực hành và một số trường kiến tập, thực tập chưa đáp ứng được nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao để đáp việc áp dụng khoa học kĩ thuật cũng như ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học của HSSV. - Trong quá trình dự giờ kiến tập, thực tập một số giáo sinh còn rụt rè, nhút nhát thiếu tự tin khi trao đổi kinh nghiệm với giáo viên trực tiếp giảng dạy của trường thực hành. - Các giáo sinh chưa thực sự nghiên cứu, xây dựng kế hoạch bài giảng trước khi dự giờ thực hành dẫn tới hiệu quả chưa cao. IV. Kinh nghiệm và giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 1. Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học 20 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
21. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Trong quá trình học tập thì học phải đi đôi với hành. - Tăng các tiết tập giảng, thực hành cho HSSV. - Liên hệ để sinh viên được dự các chuyên đề, hội thảo chuyên môn, nhất là hiện nay đang thực hiện cùng lúc nhiều chương trình dạy học. - Thường xuyên tổ chức cho HSSV dự giờ thực hành mẫu tại các trường Tiểu học trên địa bàn thành phố. - Thường xuyên cập nhật các thông tin liên quan đến Chương trình, SGK, của Tiểu học. - Giáo viên Tiểu học phải làm việc trong môi trường đa văn hóa. - HSSV phải được tiếp cận, cập nhật các vấn đề mang tính thời sự về giáo dục (ví dụ: các cuộc vận động, các phong trào ) 2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học Để bảo đảm, nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học cần thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp khác nhau trong đó: - Biện pháp thứ nhất là củng cố, nâng cao trình độ đội ngũ giảng viên là biện pháp cần ưu tiên hàng đầu. Thực hiện tích cực biện pháp này chúng ta mới có thể kỳ vọng việc đào tạo của ngành Sư phạm Tiểu học. Muốn có một chương trình tốt đòi hỏi phải có đội ngũ giảng viên đạt chuẩn, phải có phương pháp giảng dạy và học tích cực. - Biện pháp quan trọng thứ hai để bảo đảm, nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học chính là phải gắn chặt việc thay đổi phương pháp giảng dạy của giảng viên với thay đổi phương pháp học của HSSV. - Biện pháp thứ ba không thể thiếu là tăng cường đầu tư cở sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ cho việc dạy và học. Tạo điều kiện để người học có cơ hội tiếp cận với chương trình, nội dung giáo dục hiện đại thiết thực nhưng vẫn mang đậm bản sắc của cấp học. - Biện pháp thứ tư cần đẩy mạnh là phải tổ chức triển khai việc đánh giá chất lượng giảng viên, tăng cường dự giờ giảng viên trẻ, tổ chức cho HSSV đánh giá chất lượng từng môn học thông qua các phiếu điều tra và phỏng vấn. Tóm lại, việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học chắc chắn rằng sẽ còn là vấn đề đặc biệt quan tâm. Giải quyết bài toán chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học đòi hỏi phải có thời gian, không thể ngày một, ngày hai mà là một quá trình chuyển động tích cực của các trường, các cơ sở đào tạo. Một vài biện pháp nhỏ nêu trên là những mong muốn góp phần cải thiện chất lượng đào tạo giáo viên tiểu học trong giai đoạn hiện nay. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 21
22. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La KHÓ KHĂN VÀ THÁCH THỨC TRONG ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI CĂN BẢN, TOÀN DIỆN GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Nhà giáo Nguyễn Văn Tới Hiệu trưởng - Trường Tiểu học 19/5 huyện Mai Sơn Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo tại các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong Tỉnh Sơn La và đáp ứng yêu cầu xã hội là một trong những nội dung hết sức quan trọng trong quá trình đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Việc làm này đã được trường Cao đẳng Sơn La quan tâm, có nhiều cải tiến, đổi mới. Với tư cách là trường Tiểu học, có nhiệm vụ hỗ trợ, phối hợp với trường Cao đẳng Sơn La trong đào tạo giáo viên Tiểu học, đồng thời với tư cách là Hiệu trưởng trường Tiểu học 19 - 5 Huyện Mai Sơn, tôi xin tham gia hội thảo với 5 nội dung sau: 1. Xác định tầm quan trọng của việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học. + Đội ngũ GVTH là yếu tố hàng đầu quyết định chất lượng giáo dục. Giáo dục Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, do vậy giáo viên Tiểu học càng có vị trí, vai trò to lớn. Lời nói cử chỉ, cuộc sống lao động sư phạm của giáo viên Tiểu học ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển nhân cách của mỗi học sinh. Trường Tiểu học gắn liền với cộng đồng, do vậy hoạt động của giáo viên Tiểu học ở trong và ngoài nhà trường có tác dụng to lớn đến sinh hoạt văn hoá và đời sống ở địa phương, đặc biệt là ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số. Do vậy việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học là rất quan trọng. + Chỉ thị 40 của Ban bí thư Trung ương Đảng đã nêu: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuyển hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng và nâng cao 22 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
23. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La bản lĩnh chính trị, phẩm chất,lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo”. Như vậy, điều cốt lõi để xây dựng, năng cao chất lượng đội ngũ giáo viên Tiểu học nói riêng là “ chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm tay nghề của nhà giáo ”. Muốn vậy tại các trường sư phạm ngoài việc truyền thụ, cung cấp những kiến thức, kỹ năng dạy các môn học( Toán, tiếng Việt, các môn khác ) kỹ năng diễn đạt, ký năng tổ chức hoạt động để được học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức thì cũng cần quan tâm đến kỹ năng làm và sử dụng các thiết bị dạy học, kỹ năng sử dụng phương tiện công nghệ thông tin vào dạy học và đặc biệt là kỹ năng đánh giá kết quả học tập của học sinh. Chính kỹ năng đánh giá việc học tập của học sinh sẽ góp phần thiết thực cho việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên cũng như việc học của học sinh( Mô hình trường học mới ở Việt Nam đang thực hiện thí điểm tại 76 trường trong tỉnh Sơn La). Hiểu và đánh giá đúng học sinh sẽ hạn chế được tình trạng giáo viên có thể vô tình tạo áp lực cho học sinh mà thiếu đi sự đồng cảm và khuyến khích học sinh trong học tập. + Ngoài việc học sinh sinh viên được cung cấp những kỹ năng trên tại các trường sư phạm thì việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên tại các cơ sở giáo dục Tiểu học là một việc không thể thiếu được. Bởi những kiến thức kỹ năng nghề nghiệp mà học sinh sinh viên được cung cấp tại các trường sư phạm chỉ là nền tảng, là màu sám, là những kiến thức kỹ năng hàn lâm trên sách vở. Còn việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên nghành sư phạm tiểu học tiểu học tại các cơ sở giáo dục Tiểu học thông qua dự giờ, thăm lớp, tập giảng, thi giảng, tìm hiểu thực tế là màu xanh, mãi mãi để các em rèn luyện khi mới ra trường và trong qua trình rèn nghề. Cũng như bất cứ ngành nghề nào khác, trình độ đào tạo ban đầu của người giáo viên chỉ là điểm suất phát, là vốn kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp. Còn suốt trong quá trình hành nghề người giáo viên cũng như người lao động trên tất cả các ngành nghề khác phải luôn luôn nâng cao năng lực nghề nghiệp của mình qua con đường tự học tự bồi dưỡng, qua các đợt hội thảo trao đổi kinh nghiệm. Vì vậy bồi dưỡng sau đào tạo Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 23
24. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La (hay còn gọi là đào tạo tiếp tục trong quá trình hành nghề) là quy luật tất yếu cho mọi ngành nghề. Do vậy trong khi học ở trường sư phạm học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học còn phải được Nhà trường sư phạm cung cấp cho những kiến thức kỹ năng tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao kỹ năng nghề. Đồng thời nhà trường còn phải mở nhiều đợt hội thảo trong khoá học để học sinh sinh viên tham gia vào nghiên cứu khoa học của ngành sư phạm Tiểu học thông qua các hội thảo do nhà trường tổ chức. 2. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác đào tạo cũng như rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ngành sư phạm tiểu học: * Thuận lợi: - Học sinh sinh viên ngành sư phạm nói chung và sư phạm Tiểu học nói riêng. Trong quá trình học tập tại các trường sư phạm không phải đóng góp học phí. Do đó bớt được phần nào gánh nặng về kinh tế cho gia đình và chính bản thân học sinh sinh viên đang theo học ngành sư phạm. - Việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học đã được Đảng chỉ đạo thống nhất quan điểm trong chỉ thị 40 của Ban Bí thư trung ương Đảng ngày 15/6/2004 đối với giáo dục và đào tạo. - Ngoài việc học lý thuyết tại trường sư phạm thì học sinh sinh viên được bố trí đi thực tế tham gia dự giờ thăm lớp, giảng dạy trực tiếp tại các cơ sở giáo dục theo chu trình đào tạo giáo viên Tiểu học do Bộ Giáo Dục và đào tạo quy định. Học sinh sinh viên được tiếp cận với công nghệ điện tử thông qua mạng để truy cập thông tin điện tử góp phần nâng cao cách nhìn nhận khách quan vô tư về tình hình giáo dục nước nhà trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. - Đội ngũ giáo viên các trường sư phạm đủ ngang tầm với thời đại. Đồng thời giáo viên hướng dẫn thực tập tại các cơ sở giáo dục Tiểu học đã đạt tới trình độ trên chuẩn về đào tạo và có rất nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy. - Học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học phần đa khi ra trường đến các cơ sở giáo dục Tiểu học tại Tỉnh Sơn La làm công tác giảng dạy bước đầu 24 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
25. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La đã nắm được nội dung chương trình SGK của các môn học từ lớp 1 đến lớp Đồng thời đã vận dụng được các phương pháp giảng dạy trong một tiết học tương đối linh hoạt. Chủ động lập được kế hoạch bài giảng. Nhiệt tình trong công tác dạy học cũng như ngoại khoá. - Học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học đến thực tập tại các cơ sở giáo dục Tiểu học đã có tinh thần tự giác, đoàn kết nội bộ đoàn, có tinh thần học hỏi, cầu tiến, tích cực tham gia kiến tập,soạn, giảng. Biết tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, luôn chấp hành tốt mọi nội quy của cơ sở giáo dục của địa phương, chất lượng đánh giá thực tập đạt tỉ lệ khá, giỏi cao. * Khó khăn: - Cơ chế thị trường đang có phần nào tác động đến việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ngành sư phạm. - Nhiều cơ sở đào tạo giáo viên Tiểu học không quan tâm đến việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ở phần thực tập , thường phó mặc cho học sinh sinh viên tự liên hệ, tự tìm hiểu cơ sở thực tập. Không có tính kế hoạch của tập thể mà chỉ mang tính cá nhân của học sinh sinh viên. - Vẫn còn một số học sinh sinh viên hạn chế trong việc sử dụng ngôn từ trong giao tiếp. Trong khi đó, yêu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong Tỉnh Sơn La hiện nay với học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học là: Hiện nay giáo dục Tiểu học đã trở thành cấp học phổ cập bắt buộc với mục tiêu nhằm giúp học sinh h ình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, về trí tuệ, thể chất, phẩm chất thẩm mĩ và những kỹ năng cơ bản để tiếp tục học lên trung học cơ sở. Học sinh Tiểu học hiện nay phải được chuẩn bị để đón nhận những thách thức của việc hoà nhập quốc tế, liên quan đến sự tồn tại của dân tộc, bảo đảm quốc gia có một sự phát triển bền vững. Nhà trường Tiểu học( hoặc giáo viên Tiểu học) không chỉ dạy chữ cho học sinh mà còn dạy cách học , dạy cách tự định hướng,dạy cách giao tiếp, dạy cách ứng xử, kỹ năng sống, tạo khả năng tự nâng cao hiểu biết của bản thân học sinh. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 25
26. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La Nếu người học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học làm tốt được những vấn đề trên thì học đã bước đầu thực hiện được ba lĩnh vực: Phẩm chất chính trị đạo đức, kiến thức và kỹ năng sư phạm mà quy định chuẩn nghiệp nghề giáo viên Tiểu học do Bộ giáo dục quy định. Đây cũng là những yêu cầu mà các nhà trường Tiểu học đang cần đội ngũ giáo viên của mình có đầy đủ cả ba lĩnh vực đó. 3 .Thực trạng công tác đào tạo nguồn nhân lực ngành sư phạm Tiểu học hiện nay phục vụ kinh tế - xã hội. - Đội ngũ GVTH có vị trí , vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân vì đây là bậc học nền tảng quyết định trong việc thực hiện dạy và học có chất lượng thực hiện phổ cập giáo dục Tiểu học. Chỉ thị 40-CP/TƯ ngày 15/6/2004 của ban bí thư trung ương Đảng về việc xây dựng nâng cấp chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã khẳng định: “ Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng lòng cốt, có vai trò quan trọng.” Do giáo viên Tiểu học có vị trí, vai trò quan trọng như vậy nên muốn nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục Tiểu học thì trước hết phải chăm lo nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên Tiểu học. Trong nhiều năm qua, giáo viên Tiểu học được đào tạo từ nhiều hệ khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh khắp mọi miền đất nước. Đến nay, sự phát triển giáo dục Tiểu học đã đi vào ổn định, tình trạng thiếu giáo viên Tiểu học cơ bản đã được khắc phục do vậy có điều kiện đưa ra các yêu cầu thống nhất trong cả nước về năng lực nghề nghiệp của giáo viên Tiểu học dù họ đang giảng dạy ở bất cứ vùng miền nào của đất nước. Đây cũng là bước chuyển biến thực sự từ quản lý số lượng sang quản lý chất lượng đối với đội ngũ giáo viên Tiểu học ở nước ta. 26 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
27. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên Tiểu học hiện đã được nâng cao, đa số hiệu trưởng và phó hiệu trưởng có trình độ đào tạo cao đẳng, đại học sư phạm, có người có trình độ trên đại học. Nhiều năm qua ở một số trường sư phạm địa phương đã không còn đào tạo hệ 12 + 2, 9 + 3. Tỷ lệ giáo viên Tiểu học có trình độ cao đẳng và đại học sư phạm tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên ở tỉnh Sơn La do đặc thù vùng miền, trình độ của học sinh , sinh viên đầu vào mới học hết trung học cơ sở do vậy vẫn duy trì đào tạo hệ trung cấp sư phạm 9 + 3. + Thực hiện chiến lược nâng cao năng lực chuyên môn giáo viên Tiểu học thì Bộ giáo dục đã xây dựng bộ chuẩn nghề nghiệp cho GVTH. Chuẩn ở đây không phải yêu cầu đơn thuần về bằng cấp mà chú trọng năng lực thật sự của người giáo viên thể hiện trên ba lĩnh vực ( Phẩm chất, chính trị đạo đức, kiến thức và kỹ năng sư phạm của cấp Tiểu học). + Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học bản chất là một hệ thống các tiêu chuẩn về năng lực nghiệp vụ, dùng làm căn cứ để xây dựng công cụ đánh giá phát triển năng lực nghề nghiệp, đổi mới chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên Tiểu học. Đây là yêu cầu cơ bản cho việc đào tạo nghề nghiệp cho học sinh sinh viên ngành sư phạm Tiểu học. 4. Kinh nghiệm phối hợp nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. + Trong những thập niên 60, 70, 80 của thế ký 20 sự xuất hiện các hệ đào tạo rất mềm dẻo, linh hoạt với việc tuyển sinh với trình độ học vấn phổ thông ngày càng được nâng cao để đáp ứng nhu cầu phát triển cả về số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên Tiểu học cho giáo dục Tiểu học hơn 50 năm sau cách mạng. Tuy nhiên, điều đó cũng để lại gánh nặng rất lớn về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ này cho giai đoạn hiện nay, khi chúng ta phải chuẩn hoá đội ngũ giáo viên Tiểu học, chẩn bị cho việc hoà nhập và phát triển. + Việc liên tục năng cao trình độ đào tạo cho đội ngũ giáo viên Tiểu học là đòi hỏi tất yếu của quá trình xây dựng và quản lý đội ngũ giáo viên Tiểu học Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 27
28. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La diễn ra suốt mấy chục năm qua. Đó là một trong những lý do trong giai đoạn qua ở nước ta mới chú ý đến xác định chuẩn trình độ đào tạo. + Ngày nay, khi mặt bằng đào tạo giáo viên Tiểu học đang chuyển từ đào tạo trung học sư phạm( sang cao đẳng, đại học) sư phạm thì cần chuyển sự quan tâm từ xây dựng và quản lý đội ngũ giáo viên Tiểu học theo chuẩn trình độ đào tạo sang việc xây dựng và quản lý đội ngũ này theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học mà Bộ giáo dục và đào tạo đã ban hành. Đây là những nội dung cơ bản: Phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị, kiến thức và kỹ năng sư phạm là những công cụ sắc bén trong việc giáo dục học sinh, trong việc hoàn thành nhiệm vụ dạy người. Riêng kiến thức chuyên môn và kỹ năng sư phạm là những vốn liếng không thiếu được để người giáo viên có thể hoàn thành nhiệm vụ đạy chữ. Một nhà giáo có vốn kiến thức sâu rộng, vừa uyên thâm, vừa thực tế, có phương pháp dạy học phát huy năng lực tự chủ, sáng tạo của học sinh sẽ có uy tín lớn trong nhà trường, với học sinh, với phụ huynh. Chỉ có những điều kiện đó họ mới hoàn thành sứ mạng cao cả mà xã hội giao phó. Như vậy ngay từ khi đang học tại các trường sư phạm thì học sinh sinh viên đã phải được nhà trường sư phạm cung cấp bộ chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học để học sinh sinh viên nghiên cứu, học tập, cập nhật các lĩnh vực trong bộ chuẩn. Từ đó giúp các em biết định hướng chuẩn nghề nghiệp của mình ngay từ khi còn ngồi ghế nhà trường sư phạm. Trên đây là một số ý kiến tham luận về vấn đề Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo tại các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong Tỉnh Sơn La và đáp ứng yêu cầu xã hội. Rất mong ý kiến phản hồi của quý vị đại biểu dự Hội thảo khoa học hôm nay./. 28 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
29. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La SUY NGHĨ VỀ VIỆC ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG NHU CẦU CỦA CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC TIỂU HỌC TRONG TỈNH SƠN LA Nhà giáo Trần Quốc Phương Hiệu trưởng - Trường tiểu học Suối Sập huyện Mộc Châu Nâng cao chất lượng đào tạo học sinh sinh viên ngành sư phạm tiểu học là yếu tố quan trọng trong việc đào tạo học sinh tiểu học, bởi có thầy cô giỏi thì mới có trò giỏi; với cấp học tiểu học là cấp học nền móng trong các bậc học phổ thông thì có thể nói rằng nâng cao chất lượng đào tạo học sinh sinh viên ngành giáo dục tiểu học sẽ góp phần lớn vào việc nâng cao chất lượng giáo dục nước nhà. Là một hiệu trưởng tiểu học thuộc huyện Mộc Châu; với cách nhìn từ cơ sở ở trường khi lãnh hạo đội ngũ giáo viên tiểu học thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và giáo dục trong những năm qua. Hàng năm nhà trường tiếp nhận từ 2 đến 4 học sinh, sinh viên về thực tập sư phạm tại trường (theo hình thức tự liên hệ thực tập); hàng năm nhà trường đều thống kê số học sinh sinh viên các trường chuyên nghiệp đã tốt nghiệp ở trong xã và tiếp nhận một số giáo viên mới ra trường về công tác tại trường, cũng như cập nhật thông tin về tình hình đội ngũ, nhu cầu sử dụng giáo viên tiểu học, tuyển dụng giáo viên tiểu học mới trong huyện; nội dung bài tham luận này mong muốn của cá nhân là đưa ra các vấn đề thực trạng từ cơ sở những đề xuất giải pháp của mình là một kênh thông tin để từ đó trường Cao đẳng Sư phạm Sơn La các cấp trên có kế hoạch tầm vĩ mô nhằm nâng cao chất lượng đào tạo học sinh sinh viên ngành sư phạm tiểu học. Công tác đào tạo nguồn nhân lực ngành sư phạm hiện nay (trong đó có ngành sư phạm tiểu học) gồm hàng trăm các cơ sở đào tạo hệ sư phạm tiểu học và các trường sư phạm đào tạo hệ sư phạm tiểu học. Mỗi cơ sở đào tạo, mỗi trường sư phạm lại liên kết với các cơ sở giáo dục khác, để đào tạo giáo viên tiểu học cho nên con số trường, cơ sở đào tạo sư phạm tiểu học là rất nhiều rất khó biết chất lượng đào tạo liên kết đó như thế nào? Đầu vào của các cơ sở giáo dục đào tạo liên kết thì chất lượng rất thấp. Thông báo của các cơ sở liên kết gửi tờ rơi quá nhiều ở các cơ sở thi đại học, cao đẳng về đào tạo sư phạm tiểu học, thư gửi tới những người thi đại học, cao đẳng điểm thi thấp. Khi muốn vào học trung học sư phạm tiểu học đào tạo trung cấp hệ chính quy rất "nhẹ nhàng"; chỉ cần tốt nghiệp trung học cơ sở, trung học Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 29
30. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La phổ thông không cần phải thi đầu vào chỉ nộp hồ sơ xét tuyển miễn là có đủ điều kiện nộp học phí theo quy định của cơ sở đào tạo là được. Thế nhưng sau 2 năm ra trường thì rất đông số học sinh này đều đạt học sinh khá, giỏi. Thực tế những học sinh này là những học sinh này khi học phổ thông thuộc loại bình thường, hoặc yếu vậy thì làm sao lại có những tấm bằng khá giỏi khi học chuyên nghiệp, sau đó lại tiếp tục liên thông lên cao đẳng phải chăng đây là căn bệnh thành tích của các cơ sở đào tạo liên kết, với kiểu đào tạo quá dễ ràng như thế này thì chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học có thật không? Nếu kiểu đào tạo như thế này rất dễ làm mất lòng tin của nhân dân, các bậc cha mẹ học sinh đối với các thầy cô giáo, con sâu bỏ giàu nồi canh làm mất uy tín cả lực lượng giáo dục. Để nâng cao chất lượng đào tạo học sinh sinh viên tạo niềm tin với nhân dân theo cá nhân tôi cần làm một số việc sau: - Bỏ hình thức đào tạo trung học sư phạm tiểu học; cao đẳng liên thông từ các cơ sở đào taọ giáo viên tiểu học kiểu liên kết, thu học phí đào tạo quá "dễ dãi". - Sửa đổi chính sách đối với nhà giáo, giúp cho các thầy cô giáo có thu nhập từ lương và phụ cấp cao hơn nữa so với thu nhập trung bình trong xã hội. - Chỉ có các trường sư phạm mới được tuyển sinh đào tạo giáo viên tiểu học; tổ chức tuyển chọn đầu vào thật tốt để có được những học sinh khá, giỏi sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, chỉ như vậy các trường đào tạo sư phạm tiểu học mới có nguồn thực sự tốt. - Nên đào tạo giáo viên tiểu học có trình độ từ cao đẳng trở lên bỏ hệ trung cấp (kể cả những trường sư phạm), để tập trung đào đào tạo lại cho số giáo viên tiểu học trước đây mà không phải lo đào tạo lại cho số giáo viên mới sau này. Việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên ngành sư phạm tiểu học trong quá trình đào tạo tôi nhận thấy: Thực tế ở các trường sư phạm đã chú trọng việc rèn kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên có hiệu quả khá tốt; có kiến thức thực tế trong giảng dạy, giáo dục vì việc đi thực tế, thực tập được tổ chức tốt; việc đánh giá sát sao từ đó học sinh sinh viên phải lo lắng vào việc học tập. Còn ở các cơ sở đào tạo liên kết với hình thức "tự liên hệ" theo nhóm 1,2 người học thường về các trường tiểu học gần nhà người học, thông qua các mối quan hệ quen biết nể nang, "xin, cho" "Tạo điều kiện cho các cháu" chính vì vậy 30 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
31. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La chất lượng thực tế về kỹ năng nghề nghiệp của học sinh, sinh viên rất yếu do thiếu sự quản lý của các thầy cô trường đào tạo, không có phong trào thi đua học tập với các thành viên trong đoàn (do không thành lập đoàn thực tập sư phạm); giáo sinh còn ỷ lại không tích cực trong việc học tập. Nguyên nhân yếu kém của nguồn nhân lực là: Khả năng nắm bắt kiến thức phổ thông quá yếu (không giải nổi bài toán lớp 4 trong chương trình) Khi học chương trình đào tạo giáo viên tiểu học lại chủ yếu học về kiến thức đại cương, hàn lâm. Do bệnh thành tích của cơ sở đào tạo giáo viên tiểu học (cứ thi là đỗ) nên họ thiếu sự cố gắng trong học tập. Để thực hiện tốt kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh viên cần làm một số việc sau: - Bỏ việc đi thực tập, thực tế với hình thức tự liên hệ mà tổ chức đoàn thực tập tập trung dưới sự chỉ đạo của thầy cô trường đào tạo và trường tiểu học. - Đánh giá thực chất việc thực tập, thực tế để học sinh, sinh viên lo học tập tại cơ sở trường tiểu học, để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Về việc đánh giác công tác đào tạo và sử dụng giáo viên tiểu học. Theo thống kê số lượng đã tốt nghiệp trung cấp sư phạm tiểu học, cao đẳng sư phạm tiểu học (Chủ yếu là liên thông) chưa có việc làm. Hiện tại nguồn nhân lực sư phạm tiểu học đang dư thừa trong khi đó học sinh tiểu học ngày càng giảm theo các năm học do tác động của thực hiện kế hoạch hóa gia đình nhiều năm qua; do số giáo viên nghỉ hưu ít nên việc tuyển dụng giáo viên tiểu học hàng năm rất ít (Khoảng 35 đến 40 biên chế)vì vậy ngày cang dư thừa nguồn nhân lực; cộng với các trường đào tạo giáo viên tiểu học ngày càng nhiều (mà chủ yếu là liên kết đào tạo hệ trung cấp, liên thông cao đẳng) nên càng dư thừa theo các năm. Bên cạnh đó sức thu hút của ngành sư phạm chưa thực sự tốt mặc dù nhà nước đã có chính sách hỗ trợ giáo viên nhưng chủ yếu là vùng khó khăn nên những học sinh trung học phổ thông có trình độ khá giỏi không thích vào học sư phạm tiểu học vì vừa có thu nhập ít so với những bạn có khả năng như mình nhưng đi học ngành khác có giá hơn. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 31
32. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La Được biết hiện nay cả nước có đến 330 cơ sở đào tạo hệ sư phạm và các trường chuyên đào tạo sư phạm đang giảm dần sức hút. Song Bộ Giáo dục và Đào tạo cần kiên quyết không nên để các cơ sở đào tạo giáo viên tiểu học tràn lan như hiện nay và cần quản lý chặt chất lượng đào tạo của các trường. Thực tế học sinh, sinh viên đi thực tập, mới ra trường việc hiểu biết thực tiễn giảng dạy, giáo dục ở trường tiểu học còn ít ỏi chưa đáp ứng yêu cầu; kiến thức cơ bản trong nội dung chương trình tiểu học đặc biệt là 2 môn công cụ ở tiểu học là toán, tiếng Việt còn yếu. Trên đây là một số suy nghĩ, đề xuất một số việc cần làm trong quá trình đào tạo giáo viên Tiểu học. Mong quý vị đại biểu dự Hội thảo quan tâm, chia sẻ và bổ sung./. 32 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
33. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La MỘT SỐ SUY NGHĨ VỀ TRÁCH NHIỆM PHỐI HỢP ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI CĂN BẢN, TOÀN DIỆN GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Nhà giáo Đinh Thị Hòa Hiệu trưởng - Trường Tiểu học Tô Hiệu huyện Mai Sơn Trường Tiểu học Tô Hiệu huyện Mai Sơn là một trong các trường Tiểu học được trường Cao đẳng Sơn La thường xuyên lựa chọn làm dịa điểm thực tập cho sinh viên ngành sư phạm Tiểu học. Là người cán bộ quản lý ở một cơ sở giáo dục trong tỉnh nhà tôi cũng luôn trăn trở về chất lượng giáo viên tiểu học hiện nay qua các kỳ hướng dẫn thực tập cũng như qua trao đổi với một số giảng viên đang thực hiện nhiệm vụ đào tạo giáo viên tiểu học trường Cao đẳng Sơn La nói riêng, các cơ sở giáo dục đại học có đào tạo giáo viên tiểu học nói chung. Đa số giáo viên mới ra trường đã đáp ứng được yêu cầu của việc dạy học song cũng còn đó những vấn đề khiến phụ huynh, học sinh và những người quản lý băn khoăn thuộc về kỹ năng nghề nghiệp dạy học bậc tiểu học. Như chúng ta đã biết: Hiện nay đất nước ta đang trong giai đoạn CNH- HĐH đất nước, vươn tới mục tiêu đến năm 2020 trở thành một nước công nghiệp. Để đạt được mục tiêu đó đòi hỏi phải có nguồn nhân lực có trí tuệ cao cũng như Nhà nước và ngành giáo dục phải có một chiến lược phát triển nhân tài. Trong bối cảnh đó ngành giáo dục và hệ thống các trường sư phạm đặc biệt là trường sư phạm đào tạo giáo viên tiểu học đóng một vai trò không nhỏ bởi như trong Điều 2 Luật phổ cập giáo dục đã nêu: “Giáo dục Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân”, là bậc học đầu tiên của hệ thống giáo dục, bậc học đào tạo cơ sở ban đầu những đường nét cơ bản của nhân cách. Nghiên cứu mô hình đào tạo giáo viên Tiểu học là một việc làm cần thiết để nâng cao chất lượng trong đó cần đặc biệt chú ý việc rèn kĩ năng nghề nghiệp. Hình thành kĩ năng nghề nghiệp cho sinh viên các trường sư phạm nói chung, trường sư phạm tiểu học nói riêng là hướng đổi mới đồng bộ với việc đổi mới cơ cấu và nội dung đào tạo. Rèn kĩ năng nghề nghiệp cho học sinh có tầm quan trọng lớn bởi nó nhằm mục đích đáp ứng được chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học đã được ban hành bao gồm: Phẩm chất đạo đức của người giáo Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 33
34. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La viên, kiến thức của người giáo viên và kĩ năng của người giáo viên. Người giáo viên trong thời kì đổi mới hiện nay trước hết phải là nhà giáo dục có tác động tích cực đến học sinh thông qua nhân cách của bản thân mình. Bên canh đó người giáo viên cần có năng lực nghề nghiệp mới như: Phát hiện và nhận biết đầy đủ, chính xác, kịp thời sự phát triển của học sinh, những nhu cầu cần được giáo dục của từng học sinh. Biết đưa ra được những nội dung và biện pháp giáo dục đúng đắn, kịp thời, phù hợp với nhu cầu người học và yêu cầu của mục tiêu giáo dục. Biết nhìn nhận sự thay đổi trong nhận thức, kĩ năng, thái độ, tình cảm của học sinh. Thiết lập được mối quan hệ thuận lợi với đồng nghiệp, phụ huynh đặc biệt là học sinh. Biết triển khai chương trình dạy học được quy định phù hợp với đặc điểm đối tượng học sinh. Người giáo viên tiểu học không chỉ có kiến thức nghĩa là nắm vững các kiến thức chuyên môn, bảo đảm dạy tốt các môn học và các hoạt động giáo dục trong chương trình tất cả các lớp cấp tiểu học, có kiến thức cơ bản về chính trị, kinh tế xã hội, hiểu biết về đời sống, phong tục tập quán của đại phương, có khả năng vận dụng, đổi mới phương pháp dạy học các môn ở tiểu học mà phải có các kĩ năng. Đó là biết lập kế hoạch giáo dục, kế hoạch bài học theo định hướng đổi mới phương pháp, biết tổ chức các hoạt dộng dạy học phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương, khi có nhu cầu có thể dạy được lớp ghép, dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc, dạy học sinh tàn tật, khuyết tật theo hướng hoà nhập, biết làm công tác chủ nhiệm lớp, tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp cũng như các hoạt động khác trong nhà trường Yêu cầu đối với một giáo viên tiểu học là rất lớn. Trang bị được đầy đủ kiến thức, hình thành được cá kĩ năng trên cho một sinh viên sư phạm tiểu học- người giáo viên tiểu học trong tương lai gần là trách nhiệm của trường sư phạm. Trường Sư phạm cần quan tâm nhiều đến việc rèn kĩ năng nghề nghiệp cho sinh viên. Đối với đào tạo giáo viên Tiểu học cần kiên trì với mục tiêu lấy việc hình thành các kĩ năng của nghề dạy học làm đặc trưng nổi bật cho quá trình đào tạo sư phạm. Giáo viên Tiểu học phải được đào tạo nghề nghiệp, kĩ năng sư phạm ngay từ trong trường sư phạm. Đặc trưng của trường sư phạm chính là môn phương pháp dạy học và các hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm từ đó hình thành kĩ năng dạy học các môn học và kĩ năng sư phạm chung. Vì vậy việc hình thành các phòng nghiệp vụ sư phạm và được trang bị đầy đủ phương tiện để sinh viên có điều kiện thực hành nghề là rất cần thiết. Vậy hệ thống kĩ năng nghề nghiệp cần trang bị cho sinh viên gồm những gì? Đó là kĩ năng thể hiện sự mẫu mực của người giáo viên 34 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
35. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La Tiểu học biểu hiện ở phong thái, hành vi, cách cư xử; đó là kĩ năng ngôn ngữ sư phạm biểu hiện ở việc dùng từ ngữ và cách diễn đạt phong phú nhưng phải trong sáng, giản dị; Đó là kĩ năng viết chữ, trình bày bảng thể hiện ở cách luyện chữ viết đẹp, đúng chính tả, trình bày bảng khoa học, thẩm mỹ; đó là kĩ năng giáo tiếp sư phạm thể hiện ở việc giải quyết tốt các mối quan hệ với đồng nghiệp, với phụ huynh, với học sinh và với cộng đồng xã hội; đó là kĩ năng giáo dục biểu hiện ở việc tiến hành các hoạt động giáo dục học sinh trong và ngoài giờ lên lớp đạt hiệu quả. Tóm lại trong trường sư phạm sinh viên phải được rèn luyện các kĩ năng nghề nghiệp cơ bản như: Soạn giảng, làm công tác chủ nhiệm, xử lý các tình huống sư phạm, tự học, tự nghiên cứu, kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng sử dụng các thiết bị dạy học và kĩ năng hội nhập và hợp tác. Trong những năm qua, trường Cao đẳng sư phạm Sơn La đã có nhiều hình thức nhằm đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng nguồn học sinh sinh viên để cung cấp cho các trường học nguồn giáo viên Tiểu học có chất lượng cao. Số lượng sinh viên của nhà trường khi về các cơ sở giáo dục địa phương trong tỉnh đã có nhiều đóng góp trong việc giáo dục học sinh, tạo được uy tín về chất lượng của trường Cao đẳng. Tuy vậy, vẫn còn một bộ phận sinh viên, giáo viên Tiểu học của trường chưa đáp ứng được yêu cầu căn cứ vào các đợt thực tập sư phạm cũng như khi về giảng dạy tại các trường. Một số biểu hiện cụ thể là: * Biểu hiện của một bộ phận sinh viên thực tập sư phạm chuẩn bị kết thúc khoá học: - Một số sinh viên chưa thực sự yêu nghề nên việc thực tập chưa được coi trọng, chưa chịu khó học hỏi giáo viên hướng dẫn, chưa gần gũi học sinh để tạo được niềm tin yêu ở các em. - Một số sinh viên năng lực yếu thể hiện ở việc chưa hiểu và chưa giải quyết được một số bài tập khá thông thường ở một số môn của cấp học. - Một số sinh viên chữ viết quá xấu, trình bày bảng tuỳ tiện, còn mắc lỗi chính tả hoặc phát âm chưa đảm bảo chuẩn tiếng Việt, chưa biết cách khai thác kiến thức trong bài dạy để cung cấp cho học sinh, chưa xác định được các đơn vị kiến thức trong bài, chưa biết cách đặt câu hỏi để hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung bài hoặc lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với trình độ phát triển tư duy của học sinh còn hạn chế. Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 35
36. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Một số chưa chủ động trong công việc, chưa biết xây dựng kế hoạch, lúng túng khi đứng trước công việc cần phải giải quyết của người giáo viên. - Một số giáo viên mới ra trường đặc biệt là giáo viên cử tuyển chất lượng yếu, kiến thức cơ bản hạn chế, chưa biết tổ chức các hoạt động trong nhà trường, thiếu tính chủ động. * Một số đề xuất - Từ những thực tế trên, bản thân tôi mạnh dạn nêu một số giải pháp sau hi vọng góp phần nào đó giảm thiểu được các tình trạng nêu trên để chất lượng nguồn giáo viên Tiểu học được đào tạo từ nhà trường sẽ đáp ứng được yêu cầu của các cơ sở giáo dục trong địa bàn tỉnh Sơn La. - Trường Cao đẳng Sơn La phải được đầu tư tốt cả về đội ngũ, đến cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học của trường thực hành để đáp ứng yêu cầu đào tạo và rèn luyện sư phạm cho sinh viên bởi thời gian kiến tập, thực tập sư phạm được phân bổ như hiện nay là chưa đủ để sinh viên trang bị được những điều cần thiết cho việc thực tập đạt kết quả cao đặc biệt là những sinh viên còn hạn chế về năng lực, kiến thức trong quá trình học tập. - Phải cân đối thời gian thoả đáng cho kiến tập, thực tập sư phạm. Nên cho sinh viên bám sát thực tế giáo dục phổ thông ngay từ khi bắt đầu nhập học đến khi ra trường, bố trí cho sinh viên tiếp xúc và làm quen với trường phổ thông với mức độ tăng dần theo các năm học. Mỗi sinh viên phải được dự giờ, tập giảng một số lượt trước khi kiến tập và thực tập sư phạm. Sinh viên phải được dự những giờ dạy của giáo viên thực sự có năng lực để ít nhiều các em có những dấu ấn về một tiết lên lớp là phải gồm các bước như thế, từ đó các em tự giảng, tập giảng cho nhóm góp ý, rút kinh nghiệm, như vậy ít ra sinh viên cũng hiểu được quy trình của một giờ lên lớp và vận dụng khi kiến thực tập. Dành thời gian thích đáng cho việc tập giảng và rèn luyện các kĩ năng cụ thể, cần thiết cho nghề dạy học như: kĩ năng trình bày bảng, kĩ năng trình bày bảng và lời nói, kĩ năng trình bày lới nói, kĩ năng biểu đạt, kĩ năng ra câu hỏi, kĩ năng kết hợp giảng dạy với sử dụng đồ dùng dạy học, kĩ năng tổ chức thảo luận nhóm. Phải kiên quyết bắt những sinh viên còn mắc lỗi trong cách phát âm, những sinh viên viết chữ xấu, những sinh viên hạn chế trong khâu diễn đạt phải luyện tập để sửa bằng được các lỗi đó trước khi ra trường bởi khi đã là người giáo viên đặc biệt là giáo viên tiểu học việc phát âm sai, viết chữ xấu, không biểu đạt được ý nghĩ của bản thân ảnh hưởng rất lớn đến việc dạy học sinh sau này. Thực tế đã có 36 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
37. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La nhiều học sinh khi vào lớp 1 phát âm một số phụ âm đầu rất chuẩn nhưng sau một thời gian lại phát âm sai, tìm hiểu nguyên nhân thì do giáo viên phát âm chưa chuẩn. Một số học sinh dân tộc thông thường không phát âm sai các phụ âm l - n nhưng do giáo viên phát âm không chuẩn nên học sinh phát âm sai. - Trước khi sinh viên đi thực tập nên dành thời gian thích đáng cho việc thực hành giảng dạy. Nhà trường có thể ghi hình một số tiết dạy của giáo viên giỏi để học sinh nghiên cứu, xem, phân tích trao đổi, rút kinh nghiệm và học tập. Việc xem băng ghi hình giúp sinh viên có thể xem lại, phân tích sâu sắc những thành công, đó là cơ hội để học sinh học tập, luyện tập trước khi đi thực tập cũng như giảng dạy sau này. - Việc tổ chức các buổi hội thảo, mời các cán bộ quản lý từ các cơ sở giáo dục - những người trực tiếp sử dụng “ sản phẩm” của nhà trường như đã và đang tiến hành là một việc làm quan trọng song cũng nên tổ chức các buổi hội thảo bao gồm các trường sư phạm để cùng chia sẻ kinh nghiệm cũng là một nội dung cần thiết. - Tăng cường xây dựng và phát triển phòng nghiệp vụ sư phạm , tạo điều kiện cho sinh viên có điều kiện tốt để thực hành nghề. - Rèn luyện cho sinh viên kĩ năng giao tiếp sư phạm bằng nhiều cách. Có thể tạo ra các tình huống để sinh viên trao đổi, lựa chọn phương án giải quyết tốt nhất. Khi rèn luyện những kĩ năng này sinh viên được chuẩn bị để thể hiện và được theo dõi bạn mình tiến hành từ đó sinh viên so sánh và định hướng được cho bản thân cách giải quyết. Bên cạnh đó hướng dẫn sinh viên rèn luyện xử lý các tình huống sư phạm cũng là một yếu tố cực kì cần thiết. Bới cùng một tình huống sư phạm xảy ra trên lớp nếu khéo léo xử lý thì lại tạo được bài học ý nhị và ngược lại, xử lý không khéo léo có thể sẽ dẫn đến những hậu quả rất khó khắc phục hoặc thiếu tính giáo dục. - Nhà trường cần đánh giá đúng năng lực học tập cũng như khả năng hoạt động của sinh viên, tránh sự nâng đỡ quá nhiều khiến sinh viên không tự đánh giá được khả năng thật sự của mình dẫn đến điểm số cao nhưng thực tế giảng dạy lại bộc lộ nhiều hạn chế. - Rèn cho sinh viên thói quen tự học và tự bổ sung kiến thức bởi vì trong thực tế hiện nay nhiều giáo viên chỉ biết những kiến thức quanh quẩn trong sách giáo khoa, thiếu hiểu biết về các lĩnh vực chính trị, văn hoá, xã hội, thời sự nên nhiều khi bài giảng khô khan, thiếu liên hệ thực tế nên dẫn đến bài giảng không Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 37
38. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La sinh động, không có sức hấp dẫn với học sinh. Bởi vậy đọc thêm, học thêm để bổ trợ kiến thức là một việc nhà trường nên khuyến khích thậm chí bắt buộc sinh viên để tạo ra một nền tảng kiến thức rộng, chắc. Trên đây là một số ý kiến của bản thân tôi về tầm quan trọng của việc rèn kĩ năng nghề nghiệp cho sinh viên sư phạm tiểu học, một số vấn đề thực tế về sinh viên, giáo viên tiểu học hiên nay và một vài giải pháp nhằm mục đích nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Một lần nữa cho phép tôi xin kính chúc quý vị đại biểu mạnh khoẻ! Chúc buổi hội thảo thu hoạch được nhiều kết quả đáp ứng mục đích yêu cầu đã đặt ra. 38 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
39. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CÔNG TÁC RÈN NGHIỆP VỤ SP CHO HSSV NGÀNH TIỂU HỌC KHOA SP TIỂU HỌC - MẦM NON Ths. Giang Thị Rơi Tổ Giáo dục Tiểu học - Khoa SP THMN Trường Cao đẳng Sơn La Nghiệp vụ sư phạm (NVSP) là toàn bộ hệ thống tri thức kỹ năng và các phẩm chất nghề nghiệp mà người giáo viên cần có. Nó là sự thể hiện trình độ chuyên môn nghiệp vụ của người giáo viên, là tiêu chuẩn quan trọng giúp người giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ trong thực tiễn dạy học và giáo dục. NVSP được nhấn mạnh ở hoạt động mang tính chất nghề nghiệp, được thể hiện qua những thao tác, hành vi cụ thể của người giáo viên khi tiến hành dạy học và giáo dục trong trường sư phạm. Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm là một quá trình, dưới sự điều khiển của nhà giáo dục, sinh viên tích cực, chủ động, sáng tạo tổ chức hoạt động lĩnh hội hệ thống tri thức lý luận nghiệp vụ sư phạm. Thông qua các hoạt động này hình thành các kỹ năng sư phạm. Rèn luyện NVSP là hoạt động không thể thiếu trong nhà trường sư phạm. Vì chức năng quan trọng của nhà trường là đào tạo ra những người giáo viên có phẩm chất, có năng lực chuyên môn vững vàng phục vụ cho sự nghiệp giáo dục trong thời đại ngày nay. Nó là quá trình hình thành trình độ chuyên môn và tay nghề cho người giáo viên tương lai. Hoạt động này không chỉ bó hẹp trong việc rèn luyện để hình thành các năng lực sư phạm mà nó còn thể hiện ở việc giáo dục tư tưởng tình cảm nghề nghiệp, ở lòng yêu nghề mến trẻ của sinh viên. Bởi vậy, rèn NVSP vừa là mục đích, vừa là nội dung vừa là phương tiện của quá trình học tập, rèn luyện của học sinh sinh viên (HSSV) trong thời gian đào tạo ở trường sư phạm. Nó là bộ phận nòng cốt trong quá trình rèn luyện tay nghề cho sinh viên, mang tính thường xuyên liên tục ở mọi nơi, mọi lúc. Nó được xem như là chiếc cầu nối giữa lý luận và thực tiễn. Bởi đây là dịp để sinh viên đem những hiểu biết của mình về lý luận áp dụng vào thực tiễn giáo dục nhằm phát triển năng lực sư phạm của bản thân. Việc rèn NVSP là nguồn gốc làm nảy sinh tính tích cực hoạt động nghiệp vụ, đồng thời phát triển động cơ hứng thú nghề nghiệp đối với sinh viên. Từ đó, các em có khát vọng vươn lên, ra sức rèn luyện để hình thành kỹ năng kỹ xảo cần thiết cho nghề nghiệp trong tương lai. Để rèn luyện tay nghề cho HSSV, cần phải được tiến hành thông qua nhiều hình thức hoạt động phong phú, đa dạng trong và ngoài nhà trường: học tập trên lớp, rèn NVSP thường xuyên, thực tế, kiến tập, thực tập. Thực hiện tốt các nội dung đó sẽ giúp cho HSSV hình thành được các kỹ năng nghề nghiệp: kỹ năng tìm hiểu thực tế giáo dục, kỹ năng lập kế hoạch chủ nhiệm và tổ chức sinh hoạt lớp, kỹ năng hoạt động tập thể. Đặc biệt là kỹ năng lập kế hoạch bài học, kỹ năng tổ chức các hoạt động trên lớp, sử lý các tình huống nảy sinh trong quá trình thực hiện bài dạy Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 39
40. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La Trong nhiều năm qua, trường Cao đẳng Sơn La (CĐSL) luôn chú trọng tới các hoạt động này nhằm đào tạo HSSV các ngành học khác nhau sau khi ra trường có đủ năng lực và sự tự tin để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội, tạo sự tin cậy cho những nhà tuyển dụng trong tỉnh. Thực hiện nhiệm vụ quan trọng: Đào tạo GV ngành tiểu học mà nhà trường giao cho trong mấy năm gần đây, gV TỔ tiểu học luôn thực hiện tốt nhiệm vụ và đã đào tạo được nguồn nhân lực đáng kể cho tỉnh nhà. Điểm lại trong thời gian qua, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ về thực tế, kiến tập, thực tập SP, chúng tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn sau: 1. Thuận lợi - Nhà trường luôn chú trọng và đầu tư thời gian, kinh phí cho các nội dung rèn luyện NVSP: thực tế, kiến tập và thực tập. - Tạo cơ hội cho các GV dạy bộ môn có điều kiện học tập, bồi dưỡng, tham gia các đợt tập huấn để năng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. - Thường xuyên đổi mới, cải tiến chương trình đào tạo thích ứng với sự thay đổi chương trình đào tạo chung của đất nước. - Nhắc nhở, giám sát, kiểm tra chặt chẽ và thường xuyên về công tác thực hành, thực tế, kiến tập, thực tập. - GV dạy các học phần PPDH đại đa số là người có chuyên môn vững vàng, có kiến thức thực tế, giàu kinh nghiệm trong rèn NVSP cho sinh viên. - Khoa SP TH - MN luôn sát sao với việc rèn nghề cho HSSV: Giám sát chặt chẽ hoạt động dạy trên lớp, việc thực hành ngoài giờ lên lớp, tổ chức các hoạt động NVSP đa dạng, phong phú, tổ chức đánh giá thường xuyên từng HSSV trong từng kỳ học, trong từng thời điểm nhất định nhằm khích lệ HSSV nỗ lực rèn luyện để hình thành kỹ năng nghề nghiệp. 2. Khó khăn - Đại đa số HSSV học ngành sư phạm tiểu học là người dân tộc thiểu số nhiều em thuộc đối tượng cử tuyển từ vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn - rất hạn chế về khả năng nhận thức và diễn đạt, nhiều em phát âm còn ngọng, rụt rè, nhút nhát, thiếu mạnh dạn, tự tin, khả năng nhận thức, khả năng giao tiếp còn rất hạn chế nên việc rèn NVSP để hình thành kỹ năng nghề nghiệp - Đây là khó khăn rất lớn trong việc đào tạo nghề cho HS/SV. - Khả năng đọc - hiểu tài liệu, khả năng phân tích, khái quát hóa vấn đề của đại đa số HSSV còn non yếu. - Tinh thần hiếu học, niềm say mê với nghề mới chỉ tồn tại ở một số HSSV có khả năng nhận thức tốt. Nhiều em chưa quan tâm đầy đủ, đúng mức trong quá trình rèn luyện NVSP để hình thành năng lực SP cho bản thân. Vì thế trong quá trình rèn nghề, các em ít chú trọng học hỏi, trao đổi, ngại ghi chép, soạn bài chiếu lệ, không chịu khó tập giảng, thậm chí nhờ bạn chép hộ giáo án để đối phó khi GV kiểm tra. 40 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
41. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Cơ sở vật chất của nhà trường phục vụ cho công tác rèn nghề còn nhiều thiếu thốn: Phòng thực hành, trang bị máy móc hiện đại, đồ dùng - Sự phân bố số sinh viên trong một lớp học quá đông gây không ít khó khăn cho việc rèn nghề. (Những lớp TCTH mới tuyển hiện nay đều trên 70 HS) - Nội dung chương trình, phương pháp dạy học các môn học ở tiểu học hiện nay thường xuyên thay đổi, trong khi GV giảng dạy các học phần này không được trực tiếp tham gia các đợt tập huấn về các nội dung đổi mới này nên cũng ảnh hưởng một phần không nhỏ tới việc rèn NVSP cho sinh viên. 3. Một số thành công trong công tác rèn nghề, thực tế, kiến tập, thực tập trong những năm gần đây a. Xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ Xác định rõ vai trò của của người giáo viên trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa không chỉ đòi hỏi có kiến thức uyên bác, thâm sâu mà đặc biệt phải tinh thông về tay nghề, năng động, thích ứng với thực tế giáo dục, tổ chúng tôi trước hết chú trọng tới đội ngũ giảng viên. Ngay từ đầu năm học, mỗi giảng viên phải tự xây dựng kế hoạch cá nhân, đăng ký nội dung đổi mới, cải tiến PPDH trong tiến trình giảng dạy, đăng ký nội dung trải nghiệm thực tế ở phổ thông. Căn cứ vào đó, tổ giám sát, dự giờ, đánh giá rút kinh nghiệm. Để nâng cao chất lượng về hoạt động rèn nghiệp vụ sư phạm, chúng tôi đặt học phần PPDH vào vị trí thích đáng trong công tác rèn nghề. Xác định đây là nhiệm vụ quan trọng, tổ chủ động phân công giảng viên có nhiều kinh nghiệm trong công tác thực hành thực tế đảm nhận bộ môn PPDH, hướng dẫn, rèn nghề cho sinh viên. Để dạy tốt học phần PPDH, ngoài kiến thức chuyên môn, mỗi giảng viên còn phải có kiến thức thực tế ở tiểu học: nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa, trao đổi với nhà trường, với giáo viên trực tiếp giảng dạy, thường xuyên cập nhật những đổi mới trong chương trình, nội dung, PPDH ở tiểu học, quan sát băng hình, dự giờ thực tế, dự giờ giáo viên thực hành; so sánh đối chiếu giữa kiến thức trong giáo trình, trong tài liệu với thực tế, từ đó rút ra kiến thức trọng tâm và những vấn đề cần lưu ý cho sinh viên khi học phương pháp bộ môn cho phù hợp với thực tế dạy học ở miền núi. Để bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho các GV theo kịp những đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay, chúng tôi luôn chủ động đề xuất hiệu chỉnh chương trình đào tạo cho ngành học trong từng năm học, tổ chức hội thảo chuyên môn với một số trường tiểu học, lấy ý kiến những nhà tuyển dụng về chuẩn đầu ra, cử giảng viên tham gia các đợt tập huấn về đổi mới trong giáo dục phổ thông, các dự án về đổi mới phương pháp dạy học, về công tác rèn nghiệp vụ sư phạm do Bộ, Sở hoặc các trường tổ chức, từ đó có thể vận dụng linh hoạt trong quá trình dạy học, giáo dục và trong hoạt động rèn nghiệp vụ cho HSSV. Qua tổ chức chỉ đạo, triển khai nội dung rèn nghiệp vụ sư phạm, tổ Tiểu học - khoa SP TH - MN đã tập hợp được hầu hết các giảng viên tham gia vào việc đào tạo tay nghề cho sinh viên. Bằng những hiểu biết và kinh nghiệm nghề nghiệp được tích lũy nhiều năm, chúng tôi đã truyền lại cho HSSV những bài học bổ Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 41
42. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La ích hình thành cho các em những kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp đáp ứng tương đối tốt yêu cầu dạy học theo tinh thần đổi mới về giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay, để lại trong sinh viên dấu ấn và tình cảm đẹp đẽ về nghề dạy học. Điều đó không chỉ có giá trị trong rèn nghề cho sinh viên mà còn tạo mối quan hệ thầy trò gần gũi, gắn bó, đem lại cho người thầy niềm vui, nguồn hạnh phúc, đem lại cho sinh viên sự cổ vũ khích lệ trong hành trình nghề nghiệp của mình. Mặt khác tổ luôn chú trọng việc bồi dưỡng năng lực, rèn luyện kỹ năng cho các GV trẻ kịp thời tiếp cận những đổi mới trong chương trình tiểu học hiện nay để đáp ứng việc đào tạo GV tiểu học cho tỉnh nhà đáp ứng yêu cầu khắt khe của các nhà tuyển dụng. b. Hướng dẫn sinh viên rèn nghề Căn cứ vào đặc thù của HSSV người dân tộc, chúng tôi lập kế hoạch rèn nghề cho sinh viên trong từng kì học. Năm thứ nhất, sinh viên chưa học các học phần PPDH, chúng tôi tập trung rèn cho sinh viên kỹ năng nói (luyện phát âm, đọc, kể chuyện, tập thuyết trình) và viết (luyện viết chữ và luyện viết văn bản); năm thứ hai, thứ ba chủ yếu rèn kỹ năng thuyết trình, kỹ năng giải toán ở tiểu học, kỹ năng soạn, giảng các phân môn ở tiểu học, kỹ năng tổ chức hoạt động ngoài lớp Sinh viên luyện tập những nội dung này theo nhóm ngoài giờ học chính khóa, tổ chức đánh giá từng HSSV trong từng kỳ học (khoảng tuần thứ 12, 13 của mỗi kỳ học) theo 2 mức độ: đạt và không đạt. HSSV nào chưa đạt yêu cầu tiếp tục rèn luyện để đánh giá tiếp lần sau. Nếu không chịu khó luyện tập, không đạt yêu cầu các kỹ năng sẽ đề xuất nhà trường không cho đi thực tập tốt nghiệp. Trong giảng dạy các học phần, chúng tôi định hướng cho sinh viên tự học tự nghiên cứu ở nhà các nguồn tài liệu: giáo trình, SGK, SGV tiểu học, tài liệu tham khảo chuẩn bị kỹ các nội dung theo yêu cầu hướng dẫn trong đề cương chi tiết môn học/học phần. Đến lớp, sinh viên trình bày cá nhân hoặc theo nhóm trước tập thể những vấn đề đã được nhận thức. Việc này thể hiện một phần ý thức trách nhiệm của người học, thuận lợi trong quá trình tiếp thu kiến thức mới, đồng thời qua đó rèn luyện và hình thành cho các em kỹ năng diễn đạt trước đám đông, một thao tác quan trọng của kỹ năng làm thầy. Khi hướng dẫn sinh viên học tập trên lớp, chúng tôi thường tinh giản kiến thức hàn lâm, đưa ra những ví dụ thực tế ở tiểu học, những tình huống giả định, quan sát băng hình, yêu cầu sinh viên nêu cách sử lý hoặc thảo luận, rút ra những bài học cần thiết theo định hướng cụ thể. Để hình thành kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên, khi dạy các học phần PPDH, chúng tôi hướng dẫn tỉ mỉ, cụ thể từ việc tìm hiểu cấu trúc bài học đến tìm hiểu, mô tả quy trình từng kiểu bài, cách thiết kế một giáo án môn học, cách trình bày bảng của giáo viên, cách thể hiện giáo án, cách quan sát, bao quát, tổ chức lớp học, cách lập kế hoạch chủ nhiệm, tổ chức sinh hoạt lớp, quản lý học sinh thông qua quan sát băng hình hoặc dự giờ dạy mẫu của giáo viên thực hành, dự giờ của giáo viên trường tiểu học. HSSV được tổ chức luyện tập hàng ngày (theo nhóm) trong các giờ tự học, 42 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013
43. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La trong giờ học chính khóa, trong các buổi rèn nghiệp vụ tại phòng thực hành do giáo viên sắp xếp, hướng dẫn và chỉ đạo. c. Tổ chức các hoạt động Với phương châm "Rèn đức luyện tài vì ngày mai lập nghiệp", chúng tôi kích thích, lôi cuốn sinh viên tham gia vào các hoạt động: đọc diễn cảm, kể chuyện, viết bảng, xử lý tình huống, hùng biện, thi giảng, thi đồ dùng dạy học tự làm được tổ chức hàng tuần, hàng tháng ở từng khối, lớp. Ngoài việc đánh giá từng HSSV, mỗi tháng Liên chi đoàn khoa tổ chức thi mỗi nội dung một lần, có giải thưởng cho cá nhân và tập thể trong từng nội dung. Từ đó lựa chọn những sinh viên xuất sắc tham gia hội thi nghiệp vụ cấp trường. Xác định "nét chữ, nết người", chữ của thầy là mẫu của trò (đối với học sinh tiểu học) nên chúng tôi rất quan tâm rèn chữ viết cho sinh viên. Kết hợp với đoàn trường, liên chi đoàn khoa tuyển chọn một nhóm sinh viên hướng dẫn luyện viết chữ đẹp vào ngày nghỉ trong tuần (có cấp chứng chỉ) nên thu hút đại đa số sinh viên trong trường tham gia. Phần lớn sinh viên ngành tiểu học đi thực tập đều được đánh giá cao về chữ viết. Có những em đang là nòng cốt trong đội viết chữ đẹp của nhà trường: Phan Thị Trang, Nguyễn thị Thanh Quý (CĐTH 49B); Có những em viết chữ rất đẹp, ra trường được tuyển chọn ngay vào trường điểm của thành phố. (Em Hà Văn Biên lớp CĐTH K46A nay là GV trường Tiểu học Chiềng Lề TP Sơn La) Để tạo sân chơi hấp dẫn, lôi cuốn sinh viên hoạt động, tổ thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoại khóa với nhiều chủ đề hấp dẫn, phối hợp với tổ Mầm non tổ chức thi nữ sinh thanh lịch, thi định kỳ kể chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, thi tháng theo chủ điểm về văn nghệ, TDTT thu hút đông đảo sinh viên các khối lớp tham gia. Qua các hoạt động này, sinh viên được bộc lộ khả năng tiềm ẩn vốn có, nhiều sinh viên đã thể hiện rất xuất sắc và trở nên linh hoạt, nhiệt tình, khắc phục được tính rụt rè nhút nhát của sinh viên miền núi. Tiêu biểu là SV Phan Thị Trang được cử đi dự Hội nghị HSSV tiêu biểu toàn quốc tổ chức vào tháng 12/2013 tại Hà Nội d. Xây dựng phòng thực hành Để phục vụ tốt cho công tác rèn nghiệp vụ sư phạm thường xuyên, khoa đề xuất với nhà trường xin một phòng thực hành cho khối tiểu học có đầy đủ trang thiết bị: tranh ảnh, sơ đồ. mô hình, bảng phụ, máy chiếu, video, máy tính tạo điều kiện cho giảng viên hướng dẫn sinh viên rèn nghề. Phòng chức năng này còn trang trí một số hình ảnh, lưu bút của những sinh viên sắp tốt nghiệp, kích thích, cuốn hút các sinh viên trong khoa tích cực luyện tập. 4. Những mặt chưa làm được trong hoạt động rèn NVSP Bên cạnh những thành công mà tổ Tiểu học khoa SP TH - MN đạt được trong công tác rèn nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên tiểu học đã được ghi nhận, vẫn còn những hạn chế cần phải khắc phục và điều chỉnh trong những năm tiếp theo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước: Hội thảo khoa học, tháng 11/2013 43
44. Rèn kỹ năng nghề nghiệp cho HSSV ngành sư phạm Tiểu học trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của các cơ sở giáo dục Tiểu học trong tỉnh Sơn La - Một số giảng viên còn thờ ơ, thiếu trách nhiệm đối với công tác rèn nghiệp vụ sư phạm. Họ cho rằng đấy là việc của giảng viên dạy rèn nghiệp vụ sư phạm, giảng viên dạy học phần phương pháp, giáo viên thực hành. Họ chưa nhận thức đầy đủ việc dạy nghề là công việc của tất cả các giảng viên trong trường đào tạo nghề. Bên cạnh đó cũng còn số ít giảng viên chưa tích cực đổi mới nội dung, cải tiến PPDH, chưa thường xuyên chú trọng thực hiện nguyên lý giáo dục "Học đi đôi với hành" vào các hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường sư phạm. - Một số giảng viên dạy các học phần cơ sở chưa liên hệ rút ra kiến thức tương ứng trong chương trình tiểu học để lưu ý sinh viên vận dụng kiến thức trong quá trình rèn nghề. - Một số ít giảng viên dạy học phần PPDH chưa thường xuyên cập nhật kiến thức thực tế tiểu học nên việc hướng dẫn thực hành còn hời hợt, chung chung do đó sinh viên rất lúng túng trong hoạt động tập soạn, giảng. - Một số sinh viên chưa nhận thức đúng đắn về nghề dạy học. Có em vào trường với quan niệm "học cho bố mẹ", "Học để có một cái nghề" để đảm bảo cuộc sống sau này Những sinh viên này thường thờ ơ, chểnh mảng, la cà quán xá, không thiết tha với việc học và rèn nghề nên có tốt nghiệp ra trường cũng không đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng. - Việc rèn NVSP chưa khuyến khích tất cả các sinh viên tích cực rèn luyện mà mới chỉ tập trung vào một số em có ý thức, có niềm say mê với nghề nghiệp (Điều này liên quan tới việc nhận thức của sinh viên - khi khả năng hạn chế, không có năng lực các em rất ngại rèn luyện, mặc dù GV dạy bộ môn đã rất nỗ lực) - Khả năng tự học, tự nghiên cứu của nhiều sinh viên còn hạn chế. Nhiều sinh viên chăm học nhưng chưa biết cách tự học, khả năng khái quát, tổng hợp, phân tích vấn đề còn yếu nên kết quả học tập chưa cao, chưa hình thành được kỹ năng nghề nghiệp. 5. Một số giải pháp - Cần định hướng đúng đắn cho sinh viên rèn kỹ năng nghề nghiệp theo phương châm "Rèn đức, luyện tài để ngày mai lập nghiệp". Việc xác định đúng đắn mục đích động cơ học tập, nghiên cứu sẽ ảnh hưởng quan trọng tới sự lựa chọn phương pháp học tập. Muốn đạt được kết quả học tập tốt, nghiên cứu tốt, điều đầu tiên sinh viên phải làm là xác định đúng đắn mục đích của hoạt động; Học để làm gì? Học cái gì? và Học bằng cách nào? Động cơ học tập có liên quan đến đặc điểm tâm lý cá nhân và đặc điểm nghề nghiệp của bản thân đang theo học. Nó được hình thành và phát huy trong quá trình hoạt động của bản thân. Bởi vậy lòng yêu nghề càng cao thì động cơ học tập càng trở nên mạnh mẽ. Động cơ học tập thường gắn với ước mơ, hoài bão lớn lao. Trong quá trình học tập ở trường mỗi sinh viên thường có hoài bão và ước mơ cho hiện tại và tương lai của mình. Ước mơ trở thành sinh viên giỏi, xuất sắc và ước mơ khi ra trường nhanh chóng trở thành giáo viên giỏi. Xác định được mục đích, động cơ 44 Hội thảo khoa học, tháng 11/2013