Sổ tay hướng dẫn Phòng chống hội chứng viêm đường hô hấp vùng trung đông do vi rút Corona (MERS-CoV) (Phần 1)

Nội dung text: Sổ tay hướng dẫn Phòng chống hội chứng viêm đường hô hấp vùng trung đông do vi rút Corona (MERS-CoV) (Phần 1)

1. BỘ Y TẾ SỔ TAY HƢỚNG DẪN PHÒNG CHỐNG HỘI CHỨNG VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP VÙNG TRUNG ĐÔNG DO VI RÚT CORONA (MERS-CoV) Hà Nội, tháng 6 năm 2015
2. Chủ biên: PGS.TS. Trần Đắc Phu Tập thể biên soạn: PGS. TS Lương Ngọc Khuê PGS. TS Trần Như Dương PGS. TS. Nguyễn Văn Kính PGS. TS. Lê Quỳnh Mai ThS. Đặng Quang Tấn ThS. Nguyễn Minh Hằng TS. Nguyễn Trọng Khoa ThS. Nguyễn Trung Cấp ThS. Hà Kim Phượng BS. Nguyễn Văn Hiển TS. Hoàng Minh Đức TS. Lưu Minh Châu ThS. Nguyễn Thành Đồng ThS. Hoàng Văn Phương ThS. Vũ Ngọc Long ThS. Nguyễn Huỳnh ThS. Vũ Duy Nghĩa BS. Cao Đức Phương BS. Trần Anh Tú ThS. Hoàng Văn Ngọc
3. MỤC LỤC Trang I. THÔNG TIN CHUNG VỀ MERS-COV 1 II. TÌNH HÌNH DỊCH BỆNH 1 III. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ CỦA BỆNH 2 IV. LÂM SÀNG VÀ ĐIỀU TRỊ 3 V. HƯỚNG DẪN GIÁM SÁT VÀ XỬ LÝ Ổ DỊCH 7 VI. KỸ THUẬT LẤY MẪU, BẢO QUẢN, VẬN CHUYỂN BỆNH PHẨM 12 VI. TRUYỀN THÔNG PHÒNG CHỐNG DỊCH MERS-COV 21 VIII. CÁC TÌNH HUỐNG DỊCH VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐÁP ỨNG 28 IX. KẾ HOẠCH THU DUNG - PHÂN TUYẾN ĐIỀU TRỊ 34 X. PHỤ LỤC 46 Phụ lục 1: Các mẫu báo cáo bệnh nhân MERS-CoV và phiếu xét nghiệm 46 Phụ lục 2: Cơ số trang thiết bị, phương tiện, thuốc cho các cơ sở điều trị MERS- CoV 54 Phụ lục 3: Hỏi đáp phòng chống MERS-CoV 60 Phụ lục 4. Hướng dẫn sử dụng các hóa chất khử trùng chứa clo trong công tác phòng chống dịch 64 Phụ lục 5. Mẫu POSTER bằng 3 tiếng (VIỆT-HÀN-ANH) tại cửa khẩu 67 Phụ lục 6. Bảng kiểm các hoạt động sẵn sàng đáp ứng với hội chứng viêm đường hô hấp vùng trung đông do vi rút corona (MERS-CoV) 70 Phụ lục 7. Mẫu tờ khai y tế bằng 3 tiếng (VIỆT - HÀN - ANH) 82 Phụ lục 8. Danh mục một số hướng chuyên môn đã ban hành 87
4. LỜI GIỚI THIỆU Hội chứng viêm đường hô hấp vùng Trung Đông là bệnh truyền nhiễm mới nổi thuộc danh mục bệnh nhóm A do một chủng vi rút mới của họ vi rút corona gây nên (gọi tắt là MERS-CoV). Bệnh xuất hiện lần đầu tiên từ tháng 4 năm 2012 tại Ả Rập Xê Út, đến nay bệnh đã ghi nhận tại 26 quốc gia, chủ yếu tại khu vực Trung Đông. Đặc biệt hiện nay dịch bệnh đang diễn biến hết sức phức tạp tại Hàn Quốc, chỉ trong vòng hơn 1 tháng gần đây Hàn Quốc đã xác nhận 181 trường hợp mắc, trong đó có 31 trường hợp tử vong nâng tổng số trường hợp mắc trên thế giới lên 1.354 mắc/484 tử vong (tỷ lệ chết/mắc 35%). Hiện tại, Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp nào mắc bệnh MERS-CoV, tuy nhiên nguy cơ lây lan dịch bệnh vào Việt Nam là hoàn toàn có thể do nước ta có giao lưu thương mại, du lịch rất lớn với Hàn Quốc và các quốc gia Trung Đông. Nếu dịch MERS- CoV xâm nhập và lây lan vào nước ta sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của người dân cũng như an sinh - xã hội. Trước đòi hỏi cấp bách về công tác phòng chống dịch bệnh, để tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương triển khai các hoạt động đáp ứng, phòng chống dịch MERS-CoV theo đúng quy định nhằm ngăn chặn dịch không xâm nhập vào nước ta đồng thời phát hiện sớm, xử lý triệt để ổ dịch không để dịch lây lan, Bộ Y tế chỉ đạo biên soạn cuốn Sổ tay hướng dẫn Phòng chống Hội chứng viêm đường hô hấp cấp vùng Trung Đông do vi rút corona (MERS-CoV) dựa vào các hướng dẫn hiện hành của Bộ Y tế cho các cán bộ làm việc tại các cơ sở y tế các tuyến để thực hiện tốt các hoạt động phòng chống dịch MERS-CoV. Hy vọng rằng cuốn Sổ tay này sẽ là tài liệu hữu ích cho tất cả các cán bộ y tế trong công tác phòng chống bệnh dịch MERS-CoV ở nước ta. Mặc dù nhóm biên soạn đã cố gắng với tinh thần cao nhất, tuy nhiên cuốn sách được chuẩn bị trong thời gian ngắn, khẩn trương nên chắc chắn không tránh khỏi có những thiếu sót, Bộ Y tế kính mong các bạn đồng nghiệp và Quý độc giả gần xa đóng góp những ý kiến quý báu để cuốn tài liệu này ngày càng hoàn thiện góp phần tích cực cho công tác phòng chống dịch bệnh nguy hiểm này tại Việt Nam. Hà nội, ngày tháng năm 2015 THỨ TRƢỞNG Nguyễn Thanh Long
5. I. THÔNG TIN CHUNG VỀ MERS-COV Hội chứng viêm đường hô hấp vùng Trung Đông là bệnh truyền nhiễm mới nổi thuộc nhóm A do một chủng vi rút mới thuộc họ vi rút corona gây nên (gọi tắt là MERS- CoV). Người bệnh có biểu hiện lâm sàng đa dạng từ nhẹ như sốt, ho đến nặng hơn như khó thở, viêm phổi, suy hô hấp cấp, ngoài ra có thể kèm theo các triệu chứng đường tiêu hóa như tiêu chảy và có thể gây suy tạng đặc biệt là suy thận, nguy cơ tử vong cao; tỷ lệ chết/mắc từ 35% - 40%. Một số người nhiễm vi rút MERS-CoV có thể không có triệu chứng hoặc biểu hiện lâm sàng rất nhẹ gây khó khăn cho việc phát hiện, chẩn đoán. Đến nay bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chưa có vắc xin phòng bệnh. II. TÌNH HÌNH DỊCH BỆNH 1. Trên thế giới Trường hợp bệnh đầu tiên được ghi nhận vào tháng 4 năm 2012 tại Ả Rập Xê Út. Tính từ tháng 4/2012 đến 19/6/2015 thế giới ghi nhận 1338 mắc/ 484 tử vong tại 26 nước trong đó chủ yếu tại khu vực Trung Đông với 1136 ca chiếm 85%, nhiều nhất là Ả rập Xê út với 1030 ca chiếm 77% số mắc toàn cầu. Các ca bệnh nội địa ở 9 nước Trung Đông: Ả Rập Xê Út, Tiểu Vương quốc Ả rập thống nhất (UAE), Qatar, Oman, Jordan, Kuwait, Yemen, Lebanon, Iran. Ca bệnh xâm nhập ở 17 nước: Anh, Pháp, Tunisia, Ý, Hy Lạp, Ai Cập, Mỹ, Hà Lan, Algeria, Áo, Thổ Nhĩ Kỳ, Đức, Philippines, Malaysia, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan. Riêng tại Hàn Quốc từ một ca bệnh ban đầu có liên quan đến vùng Trung Đông trở về nước đã làm bùng phát dịch tại nước này. Từ ngày 20/5/2015 đến 26/6/2015 Hàn Quốc đã ghi nhận 181 trường hợp mắc, 31 trường hợp tử vong. Tuy nhiên cho đến nay các ca bệnh trên thế giới vẫn chủ yếu xảy ra tại các cơ sở y tế, chưa phát hiện có hiện tượng lây truyền tại cộng đồng. Bảng phân bố ca bệnh trên thế giới theo quốc gia (19/6/2015) Quốc gia/năm 2012 2013 2014 2015 Tổng Algeria 0 0 2 0 2 Áo 0 0 1 0 1 Trung Quốc 0 0 0 1 1 Ai Cập 0 0 1 0 1 Pháp 0 2 0 0 2 Đức 1 1 0 1 3 Hy Lạp 0 0 1 0 1 Iran 0 0 5 1 6 Ý 0 1 0 0 1 Jordan 2 0 10 0 12 Kuwait 0 2 1 0 3 Lebanon 0 0 1 0 1 Malaysia 0 0 1 0 1 Hà Lan 0 0 2 0 2 1
6. Oman 0 1 1 4 6 Philippines 0 0 0 1 1 Qatar 0 7 2 4 13 Hàn Quốc 0 0 0 165 165 Ả Rập Xê Út 5 136 679 210 1030 Thái Lan 0 0 0 1 1 Tunisia 0 3 0 0 3 Thổ Nhĩ Kỳ 0 0 1 0 1 Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất 0 12 57 5 74 Anh 1 3 0 0 4 Mỹ 0 0 2 0 2 Yemen 0 0 1 0 1 Tổng 9 168 768 393 1338 2. Tại Việt Nam Cho đến nay, Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp nào mắc bệnh MERS-CoV, tuy nhiên nguy cơ lây lan dịch bệnh vào Việt Nam là hoàn toàn có thể do giao lưu đi lại quốc tế giữa vùng có dịch với Việt Nam là rất lớn bao gồm công dân từ các quốc gia khác từ vùng có dịch nhập cảnh Việt Nam; công dân Việt Nam đi công tác, lao động, học tập, du lịch trở về từ vùng có dịch. Bên cạnh đó MERS-CoV có thời gian ủ bệnh kéo dài tới 14 ngày và có những trường hợp người lành mang vi rút hoặc người bệnh có triệu chứng nhẹ nên rất khó phát hiện để ngăn chặn ngay tại cửa khẩu. III. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ CỦA BỆNH 1. Tác nhân gây bệnh Hội chứng viêm đường hô hấp vùng Trung Đông do một chủng mới của họ vi rút corona gây nên chưa từng được biết đến trước đây gọi tắt là MERS-CoV. Vi rút Corona nói chung có cấu trúc hình cầu, là một họ vi rút ARN một sợi dương. Kích thước bộ gen của chúng khoảng 26-32 kilobase, thuộc hàng lớn nhất trong số các ARN virus. Trên kính hiển vi điện tử chúng có một quầng sáng bao quanh giống như vương miện (do các protein S tạo các gai trên bề mặt vi rút) nên có tên gọi là vi rút Corona. Ngoài protein S còn có proten E (Envelope); M (membran); và N (Nucleocapsid) Thông thường, các vi rút thuộc họ Corona thường gây bệnh cảm lạnh, viêm đường hô hấp trên. Tuy nhiên trong thời gian gần đây, người ta phát hiện nhiều chủng vi rút Corona mới truyền bệnh từ động vật sang người và gây nên viêm đường hô hấp cấp tính nặng như vi rút SARS-CoV gây dịch năm 2003 và đến nay là MERS-CoV. 2. Nguồn truyền bệnh Vi rút MERS-CoV có thể có nguồn gốc từ loài dơi rồi truyền sang lạc đà, sau đó lạc đà trở thành ổ chứa vi rút tiên phát lây sang người. Sau khi sang người thì người bệnh là nguồn truyền nhiễm thứ phát quan trọng nhất. 2
7. 3. Đƣờng lây truyền Đến nay vẫn chưa có những hiểu biết đầy đủ về đường lây truyền của vi rút. Bệnh được biết là lây truyền ban đầu từ lạc đà sang người, cụ thể là từ lạc đà 1 bướu vùng Trung Đông lây sang người qua tiếp xúc trực tiếp với nước bọt, chất thải tiết từ lạc đà hoặc sử dụng các sản phẩm như thịt, sữa lạc đà tươi. Sau đó bệnh lây truyền từ người sang người, chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với các dịch tiết đường hô hấp (giọt bắn, đồ vật bị ô nhiễm, bàn tay ô nhiễm) trong nhóm người có tiếp xúc gần với bệnh nhân (các thành viên trong gia đình, người chăm sóc, nhân viên y tế). 4. Thời kỳ ủ bệnh Từ 2-14 ngày, trung bình là 5,2 ngày. 5. Thời kỳ lây truyền Đến nay vẫn chưa rõ về thời kỳ lây truyền của bệnh 6. Tính cảm nhiễm và sức đề kháng - Tuổi: ghi nhận ca bệnh ở tất cả các lứa tuổi từ 9 tháng đến 99 tuổi, tập trung nhiều hơn ở các nhóm tuổi từ 30 đến 80, tuổi mắc trung bình là 50 tuổi. - Giới: nam giới ghi nhận nhiều hơn nữ giới chiếm 66%. - Nguy cơ tăng nặng và tử vong hay gặp ở người già; người đang mắc bệnh ác tính; người bị thiếu hụt miễn dịch bẩm sinh hay mắc phải; người mắc bệnh phổi, thận mãn tính; người bị bệnh đái tháo đường. IV. LÂM SÀNG VÀ ĐIỀU TRỊ 1. Triệu chứng lâm sàng Bệnh có biểu hiện lâm sàng đa dạng từ nhiễm không triệu chứng cho đến các biểu hiện viêm đường hô hấp từ nhẹ đến nặng. Nhìn chung các ca bệnh thường có các triệu chứng sau: - Triệu chứng khởi phát thường gặp là sốt, ho, ớn lạnh, đau họng, đau cơ-khớp. Sau đó bệnh nhân xuất hiện khó thở và tiến triển nhanh tới viêm phổi. - Khoảng 1/3 số bệnh nhân có các triệu chứng tiêu hóa như nôn và tiêu chảy. - Một nửa số bệnh nhân tiến triển thành viêm phổi và 10% sẽ tiến triển thành ARDS. - X quang ngực có hình ảnh phù hợp với viêm phổi do virus và ARDS. - Xét nghiệm công thức máu thường thấy giảm bạch cầu, đặc biệt là giảm bạch cầu lympho. 2. Điều trị 2.1. Nguyên tắc điều trị - Các ca bệnh nghi ngờ hoặc có thể đều phải được khám tại bệnh viện, được làm xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán xác định bệnh. 3
8. - Ca bệnh xác định cần nhập viện theo dõi và cách ly hoàn toàn. - Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, vì vậy chủ yếu chỉ điều trị triệu chứng, phát hiện và xử trí kịp thời tình trạng suy hô hấp, suy thận. 2.2. Điều trị suy hô hấp 2.2.1. Mức độ nhẹ: 200 mmHg 92%. + Thở oxy qua mặt nạ đơn giản: oxy 6-12 lít/phút khi thở oxy qua gọng mũi không giữ được SpO2 > 92%. + Thở oxy qua mặt nạ có túi dự trữ: lưu lượng oxy đủ cao để không xẹp túi khí ở thì thở vào, khi mặt nạ đơn giản không hiệu quả. 2.2.2. Mức độ trung bình: 100 mmHg - Thở CPAP: Được chỉ định khi tình trạng giảm oxy máu không được cải thiện bằng các biện pháp thở Oxy, SpO2 92% với FiO2 bằng hoặc dưới 0,6 - Thông khí nhân tạo không xâm nhập BiPAP: Chỉ định khi người bệnh có suy hô hấp còn tỉnh, hợp tác tốt, khả năng ho khạc tốt. 2.2.3. Mức độ nặng: PaO2/FiO2 ≤ 100 mmHg với PEEP ≥ 5cm H2O - Thông khí nhân tạo xâm nhập: chiến lược bảo vệ phổi. + Chỉ định khi người bệnh có suy hô hấp nặng và không đáp ứng với thông khí nhân tạo không xâm nhập. + Bắt đầu bằng phương thức thở kiểm soát áp lực, với Vt thấp từ 6 ml/kg, giữ P plateau từ 25 -30 cm H2O, tần số 12 – 16 lần/phút, I/E = 1/2, cài đặt PEEP và điều chỉnh FiO2 để đạt được SpO2 > 92%. + Với trẻ em, có thể thở theo phương thức kiểm soát áp lực (PCV). Tùy tình trạng bệnh nhân để điều chỉnh các thông số máy thở phù hợp. - Trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể ECMO (Extra-Corporeal Membrane Oxygenation): + ECMO có thể cân nhắc sử dụng cho bệnh nhân ARDS không đáp ứng với các điều trị tối ưu ở trên. + Do ECMO chỉ có thể được thực hiện tại một số cơ sở tuyến trung ương, nên trong trường hợp cân nhắc chỉ định ECMO, các tuyến dưới nên quyết định chuyển bệnh nhân sớm và tuân thủ quy trình vận chuyển bệnh nhân do bộ Y tế quyđịnh. 4
9. 2.3. Điều trị suy thận - Đảm bảo khối lượng tuần hoàn (ưu tiên sử dụng các dung dịch tinh thể như Natriclorua 0,9% và Ringer lactac), cân bằng dịch, duy trì huyết áp, lợi tiểu. - Lọc máu (ngắt quãng hoặc liên tục) hay lọc màng bụng khi bệnh nhân có tăng kali máu nặng, nhiễm acid, hoặc quá tải thể tích trơ không đáp ứng với điều trị bảo tồn hoặc có triệu chứng của tăng ure huyết cao. 2.4. Điều trị hỗ trợ - Nhỏ mũi bằng các thuốc nhỏ mũi thông thường. - Hạ sốt: Nếu sốt trên 38,5° C thì cho dùng thuốc hạ sốt paracetamol với liều 10- 15mg/kg ở trẻ em, với người lớn không quá 2g/ngày. - Điều chỉnh rối loại nước và điện giải và thăng bằng kiềm toan. - Trường hợp bội nhiễm phế quản phổi nên dùng kháng sinh phổ rộng và có tác dụng với vi khuẩn gây nhiễm trùng ở bệnh viện. - Đối với trường hợp nặng, có thể dùng gammaglobulin truyền tĩnh mạch với liều 200 – 400 mg/kg (chỉ dùng một lần). 3. Tiêu chuẩn xuất viện Người bệnh được xuất viện khi có đủ các tiêu chuẩn sau: - Hết sốt ít nhất 5 ngày mà không dùng thuốc hạ sốt. - Toàn trạng tốt: Mạch, huyết áp, nhịp thở, các xét nghiệm máu trở về bình thường; X-quang phổi cải thiện. - Chức năng thận trở về bình thường 4. Sau khi xuất viện Người bệnh phải tự theo dõi nhiệt độ 12 giờ/lần, nếu nhiệt độ cao hơn 38 ºC ở hai lần đo liên tiếp hoặc có dấu hiệu bất thường khác, phải đến khám lại ngay tại nơi đã điều trị. 5. Phòng lây nhiễm trong cơ sở y tế 5.1. Phòng lây nhiễm trong bệnh viện 5.1.1. Tổ chức khu vực cách ly - Khu vực nguy cơ cao: Nơi điều trị và chăm sóc người bệnh nghi ngờ hoặc chắc chắn nhiễm MERS-CoV. Khu vực này phải có bảng màu đỏ ghi “Khu vực cách ly đặc biệt” và hướng dẫn chi tiết treo tại lối vào, có người trực gác. - Khu vực có nguy cơ: Nơi có nhiều khả năng có người bệnh nhiễm MERS-CoV đến khám và điều trị ban đầu (như khoa hô hấp, cấp cứu, khám bệnh ), khu vực này phải có bảng hướng dẫn chi tiết treo ở lối ra vào và có ký hiệu màu vàng. 5.1.2. Phòng ngừa cho người bệnh và khách đến thăm 5
10. - Cách ly ngay những người nghi ngờ mắc bệnh, không xếp chung người đã được khẳng định mắc MERS-CoV với người thuộc diện nghi ngờ. Tất cả đều phải đeo khẩu trang. Việc chụp X-quang, làm các xét nghiệm, khám chuyên khoa nên được tiến hành tại giường, nếu di chuyển bệnh nhân phải có đầy đủ các phương tiện phòng hộ. Người bệnh khạc nhổ vào khăn giấy mềm dùng một lần và cho ngay vào thùng rác y tế. - Trong thời gian có dịch, hạn chế người nhà vào thăm bệnh nhân trong bệnh viện nếu đến thăm phải đeo khẩu trang, cấm người nhà và khách đến thăm khu cách ly. - Bảo đảm thông khí tốt cho các buồng bệnh. 5.1.3. Phòng ngừa cho nhân viên y tế - Dùng khẩu trang ngoại khoa, kính bảo hộ, mặt nạ che mặt, áo choàng giấy dùng một lần, găng tay, mũ, bao giầy hoặc ủng. Khi làm thủ thuật hoặc chăm sóc trực tiếp người bệnh nên sử dụng khẩu trang N95. Bệnh phẩm xét nghiệm phải được đặt trong túi nylon hoặc hộp vận chuyển. Rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn sau khi tiếp xúc với dịch tiết đường hô hấp, dụng cụ bẩn, chăm sóc người bệnh, sau khi tháo găng tay, khẩu trang và trước khi rời buồng bệnh khu vực cách ly. Những người tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân ở khu vực cách ly đặc biệt phải tắm, thay quần áo trước khi ra khỏi bệnh viện. - Bệnh viện cần lập danh sách nhân viên y tế làm việc tại khoa có người bệnh nhiễm MERS-CoV. Họ sẽ tự theo dõi nhiệt độ hàng ngày, nếu có dấu hiệu nghi mắc MERS-CoV sẽ được khám, làm các xét nghiệm và theo dõi. 5.1.4. Xử lý dụng cụ, đồ vải và đồ dùng sinh hoạt cho bệnh nhân Thực hiện theo quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn của Bộ Y tế. 5.1.5. Xử lý môi trường và chất thải bệnh viện Các mặt bằng, bàn ghế ở khu vực buồng bệnh và khu vực cách ly phải được lau tối thiểu 2 lần/ngày bằng các hóa chất sát khuẩn. Nhân viên làm vệ sinh phải sử dụng các phương tiện phòng hộ như nhân viên y tế. Mọi chất thải rắn tại khu vực cách ly đặc biệt phải được thu gom để đem đi tiêu hủy theo quy định của Bộ Y tế. 5.1.6. Vận chuyển người bệnh Hạn chế vận chuyển người bệnh, trừ những trường hợp nặng, vượt quá khả năng điều trị của cơ sở. Nhân viên vận chuyển phải mang đầy đủ phương tiện phòng hộ. Làm sạch và khử khuẩn xe cứu thương sau mỗi lần vận chuyển. 5.1.7. Xử lý người bệnh tử vong Người bệnh tử vong phải được khâm liệm tại chỗ, phải khử khuẩn bằng các hóa chất Chloramin B, Formalin. Chuyển tử thi đến nơi chôn cất hay hỏa táng bằng xe chuyên dụng. Tử thi phải được hỏa táng hoặc chôn cất trong vòng 24 giờ, tốt nhất là hỏa táng. 6
11. V. HƢỚNG DẪN GIÁM SÁT VÀ XỬ LÝ Ổ DỊCH 1. Định nghĩa ca bệnh 1.1. Trường hợp nghi ngờ (ca bệnh giám sát) Là trường hợp mắc bệnh có các biểu hiệu sau: - Sốt và - Viêm đường hô hấp từ nhẹ đến nặng (ho, khó thở, viêm phổi, suy hô hấp ) và - Yếu tố dịch tễ: trong vòng 14 ngày trước khi khởi phát có một trong các yếu tố dịch tễ sau: + Có tiền sử ở/đi/đến từ quốc gia có dịch, hoặc + Tiếp xúc gần với bệnh nhân xác định mắc MERS-CoV, hoặc + Tiếp xúc gần với người bị viêm đường hô hấp cấp tính liên quan đến quốc gia có dịch, hoặc + Thành viên có tiếp xúc gần trong 1 chùm ca bệnh viêm đường hô hấp cấp tính nghi ngờ do MERS-CoV. Tiếp xúc gần bao gồm: + Người trực tiếp chăm sóc/điều trị; người sống/làm việc/nằm điều trị cùng phòng/khu vực điều trị, cùng gia đình với trường hợp xác định; + Người ngồi cùng hàng hoặc trước sau một hàng ghế trên cùng một chuyến xe/toa tàu/máy bay với trường hợp xác định; + Có tiếp xúc trực tiếp với trường hợp xác định trong bất cứ hoàn cảnh nào. 1.2. Trường hợp xác định Là trường hợp có xét nghiệm khẳng định nhiễm vi rút MERS-CoV. 2. Giám sát tại cửa khẩu Giám sát dịch bệnh tại cửa khẩu đối với dịch bệnh MERS-CoV là rất quan trọng nhằm phát hiện sớm, cách ly và xử lý y tế ngay trường hợp mắc bệnh xâm nhập qua cửa khẩu, kiểm dịch viên cần làm các bước sau: Bước 1. Tiếp nhận và xử lý tờ khai y tế: tất cả hành khách nhập cảnh từ các quốc gia đang có dịch bệnh phải khai báo y tế tại cửa khẩu. Tờ khai y tế được phát ngay trên các chuyến bay có hành khách từ vùng dịch đến Việt Nam nhằm sàng lọc và phát hiện sớm các trường hợp nghi ngờ. Đối với những hành khách chưa kịp khai báo trên máy bay, sẽ được khai báo tại khu vực cửa khẩu về tình trạng sức khoẻ và những vấn đề liên quan đến dịch bệnh MERS-CoV trước khi làm thủ tục nhập cảnh. Kiểm dịch viên y tế tiếp nhận tờ khai y tế để kiểm tra, xử lý thông tin và phân loại nguy cơ đối đối với hành khách. Bước 2. Kiểm tra thân nhiệt và xử lý y tế: kiểm dịch viên y tế phải kiểm tra nhiệt độ bằng máy đo nhiệt độ từ xa và quan sát thể trạng tất cả hành khách nhập cảnh nhằm phát hiện các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh: 7
12. - Đối với những hành khách có biểu hiện sốt, lập tức được chuyển vào phòng cách ly tại cửa khẩu. Sau đó hành khách này được tiến hành thăm khám, điều tra khai thác tiền sử dịch tễ liên quan. + Nếu trường hợp này đáp ứng đủ tiêu chuẩn đối với trường hợp nghi ngờ MERS- CoV thì ngay lập tức được chuyển đến cơ sở điều trị đã được chỉ định bằng phương tiện vận chuyển chuyên dụng để tiến hành cách ly, lấy mẫu bệnh phẩm, xét nghiệm xác định tác nhân và điều trị kịp thời. Tất cả những người tham gia khám, điều tra, vận chuyển trường hợp này đều phải sử dụng bảo hộ cá nhân phòng chống lây nhiễm đúng quy định. Phương tiện vận chuyển, các trang thiết bị, dụng cụ liên quan phải được khử trùng đúng quy định. + Nếu trường hợp này không nghi ngờ mắc MERS-CoV, thì được phép nhập cảnh và tự theo dõi sức khoẻ 14 ngày. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngời mắc bệnh cần thông báo và đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị. - Đối với những trường hợp không có biểu hiện sốt, tiếp tục giám sát tại cửa khẩu thông qua tờ khai y tế, quan sát thể trạng hoặc qua thông tin hành khách chủ động khai báo. + Nếu có yếu tố dịch tễ nghi ngờ (tiếp xúc với người viêm đường hô hấp, sốt, ca bệnh nghi ngờ tại vùng dịch) thì trường hợp này phải được chuyển đến phòng cách ly tại cửa khẩu để thăm khám và điều tra dịch tễ kỹ càng như đối với trường hợp có biểu hiện sốt. + Nếu không có yếu tố dịch tễ nghi ngờ, thì trường hợp này được phép nhập cảnh và tự theo dõi sức khoẻ 14 ngày. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngời mắc bệnh cần thông báo và đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị. 8
13. SƠ ĐỒ GIÁM SÁT TẠI CỬA KHẨU 2. Giám sát tại cơ sở y tế Tại tất cả các cơ sở điều trị cần thiếp lập phòng khám riêng cho bệnh nhân bị viêm đường hô hấp với lối đi riêng để tránh lây nhiễm trong bệnh viện ngay từ khâu tiếp đón. Tại phòng khám các bác sĩ cần đảm bảo phòng hộ cá nhân đầy đủ và phải khai thác tất cả các bệnh nhân các yếu tố dịch tễ có liên quan. Nếu phát hiện bệnh nhân có yếu tố dịch tễ và đáp ứng đúng định nghĩa ca bệnh nghi ngờ thì ngay lập tức chuyển bệnh nhân đến phòng cách ly của bệnh viện để khai thác tiếp và lấy mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán xác định. Nếu kết quả xét nghiệm dương tính thì quản lý và điều trị ca bệnh xác định theo đúng quy định. Nếu xét nghiệm âm tính thì nhanh chóng chuyển bệnh nhân đến các khoa thích hợp để điều trị hoặc hướng dẫn cho điều trị tại nhà tùy theo tình trạng của bệnh nhân. 9
14. SƠ ĐỒ GIÁM SÁT TẠI CƠ SỞ ĐIỀU TRỊ Bệnh nhân đến khám bệnh Bệnh nhân sốt, viêm đường hô hấp Phòng khám riêng Khai thác tiền sử dịch tễ Có tiền sử Không tiền sử Chuyển các khoa Phòng cách ly khác Lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm 3. Giám sát tại cộng đồng Việc giám sát tại cộng đồng cần được thực hiện theo các tình huống cụ thể như sau: 3.1. Tình huống 1: Chưa ghi nhận trường hợp xác định tại Việt Nam Thực hiện giám sát chủ động phát hiện sớm ca nghi ngờ tại cộng đồng theo đúng định nghĩa ca bệnh. Đặc biệt phải quản lý theo dõi những người từ vùng dịch trở về trong vòng 14 ngày tại cộng đồng. Theo dõi chặt chẽ những khu vực dân cư, cơ sở sản xuất, khu công nghiệp, khách sạn có nhiều người nước ngoài sinh sống và làm việc để nắm bắt tình hình hàng ngày và thiết lập đường dây nóng tại các khu vực này để cho người nghi ngờ mắc bệnh dễ dàng chủ động thông báo khi cần thiết. Khi phát hiện ca nghi ngờ cần chuyển ngay bệnh nhân đến cơ sở y tế để cách ly theo quy định. Tại cơ sở y tế tiếp tục điều tra dịch tễ, lấy mẫu xét nghiệm để chẩn đoán xác định. 10
15. 3.2. Tình huống 2: Xuất hiện trường hợp xác định xâm nhập vào Việt Nam - Tăng cường giám sát chủ động phát hiện ca nghi ngờ, chuyển cơ sở y tế cách ly, hoàn thành điều tra dịch tễ, lập danh sách, lấy mẫu xét nghiệm tất cả các trường hợp nghi ngờ. - Giám sát, lập danh sách, quản lý, theo dõi tình trạng sức khỏe của tất cả những người tiếp xúc gần trong vòng 14 ngày kể từ lần tiếp xúc cuối cùng. - Chỉ định lấy mẫu xét nghiệm đối với những người tiếp xúc gần do cán bộ dịch tễ quyết định trên cơ sở điều tra thực tế. 3.3. Tình huống 3: Dịch lây lan trong cộng đồng - Ở các địa phương chưa ghi nhận trường hợp xác định: Thực hiện giám sát tích cực, chủ động; điều tra dịch tễ, lập danh sách, cách ly và lấy mẫu xét nghiệm tất cả các trường hợp nghi ngờ. - Ở các ổ dịch đã được xác định: Tăng cường giám sát tích cực, chủ động; điều tra dịch tễ, lập danh sách, cách ly, quản lý tất cả các trường hợp nghi ngờ; lấy mẫu xét nghiệm ít nhất 3-5 trường hợp nghi ngờ đầu tiên. Các trường hợp khác trong ổ dịch có triệu chứng tương tự đều được coi là trường hợp xác định phải báo cáo và xử lý theo quy định. 11
16. SƠ ĐỒ GIÁM SÁT TẠI CỘNG ĐỒNG 4. Thông tin, báo cáo - Thực hiện thông tin, báo cáo đối với bệnh truyền nhiễm nhóm A theo quy định của Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm; Thông tư số 48/2010/TT-BYT ngày 31 tháng 12 năm 2010 của Bộ Y tế hướng dẫn chế độ khai báo, thông tin, báo cáo bệnh truyền nhiễm và các văn bản khác về thông tin, báo cáo dịch bệnh. - Báo cáo trường hợp MERS-CoV theo mẫu 1. - Báo cáo trường hợp tử vong do MERS-CoV theo mẫu 2. - Phiếu điều tra trường hợp MERS-CoV theo mẫu 3. VI. KỸ THUẬT LẤY MẪU, BẢO QUẢN, VẬN CHUYỂN BỆNH PHẨM 1. Mẫu bệnh phẩm Bệnh phẩm nghi nhiễm MERS-CoV phải được thu thập bởi các nhân viên y tế đã được tập huấn về an toàn sinh học. Bệnh phẩm thu thập bao gồm ít nhất 2 mẫu bệnh phẩm gồm 01 mẫu bệnh phẩm đường hô hấp và 01 mẫu máu trong số các loại mẫu dưới đây: - Mẫu bệnh phẩm đường hô hấp: 12
17. Các bệnh phẩm thu thập tại đường hô hấp dưới được ghi nhận có nồng độ vi rút cao hơn bệnh phẩm thu thập tại đường hô hấp trên và đảm bảo độ nhạy cao hơn cho chẩn đoán nhiễm vi rút MERS-CoV. + Bệnh phẩm đường hô hấp dưới: Đờm. Dịch phế nang, dịch nội khí quản, dịch màng phổi ; Tổ chức phổi, phế quản, phế nang. + Bệnh phẩm đường hô hấp trên chỉ thực hiện khi không thể thu thập được bệnh phẩm đường hô hấp dưới. Dịch tỵ hầu; Hỗn hợp dịch mũi họng và hầu họng Dịch rửa mũi họng. - Mẫu máu (3-5 ml máu tĩnh mạch có hoặc không có chất chống đông EDTA) + Mẫu máu giai đoạn cấp; khi bệnh nhân vào viện. + Mẫu máu giai đoạn hồi phục (sau ít nhất 3 tuần sau ngày khởi bệnh). 2. Thời điểm thu thập bệnh phẩm Bệnh phẩm đường hô hấp nên được thu thập tại thời điểm sớm nhất sau khi khởi phát (lý tưởng là trong vòng 7 ngày và trước khi sử dụng thuốc kháng virút). Loại bệnh phẩm Thời điểm thích hợp thu thập Bệnh phẩm đường hô hấp dưới (dịch phế nang, dịch Trong suốt giai đoạn bệnh nhân nội khí quản, dịch màng phổi, đờm) biểu hiện triệu chứng. Bệnh phẩm đường hô hấp trên (dịch mũi họng/hầu Trong vòng 7 ngày sau khi khởi họng, dịch tỵ hầu, dịch rửa mũi họng) phát Mẫu máu giai đoạn cấp Khi bệnh nhân nhập viện Mẫu máu giai đoạn hồi phục Ít nhât 3 tuần sau ngày khởi bệnh Tổ chức phổi, phế nang Trong trường hợp có chỉ định 3. Phƣơng pháp thu thập bệnh phẩm 3.1. Chuẩn bị dụng cụ - Tăm bông cán nhựa (hoặc kim loại) mềm (không sử dụng tăm bông cán gỗ do có thể có các chất bất hoạt một số virút, ảnh hưởng độ nhạy của xét nghiệm PCR) . - Bộ thu thập dịch tỵ hầu. - Ống ly tâm hình chóp 15ml, chứa 2-3ml môi trường vận chuyển và bảo quản bệnh phẩm. 13
18. - Lọ nhựa (ống Falcon 50ml) hoặc túi ni lông để đóng gói bệnh phẩm. - Băng, gạc có tẩm chất sát trùng. - Cồn sát trùng, bút ghi - Quần áo bảo hộ. - Kính bảo vệ mắt. - Găng tay. - Khẩu trang N95. - Bơm tiêm 10 ml, vô trùng. - Ống nghiệm vô trùng (có hoặc không có chất chống đông). - Dây garo, bông, cồn - Bình lạnh bảo quản mẫu. 3.2. Tiến hành 3.2.1. Sử dụng quần áo bảo hộ Trƣớc khi lấy mẫu (mặc) Sau khi lấy mẫu (cởi) Khẩu trang N95 Găng tay - lớp thứ hai Mũ Áo Kính bảo hộ Quần Quần Ủng Áo Kính bảo hộ Găng tay - lớp thứ nhất Mũ Găng tay - lớp thứ hai Khẩu trang N95 Ủng Găng tay - lớp thứ nhất 3.2.2. Kỹ thuật lấy bệnh phẩm a. Dịch mũi họng và hầu họng - Dịch mũi họng: yêu cầu bệnh nhân ngửa mặt khoảng 45°. Đưa tăm bông vào dọc theo sàn mũi tới khoang mũi họng, để tăm bông cho thấm ướt dịch mũi sau đó xoay tròn, miết mạnh vào thành mũi và rút ra từ từ. - Dịch hầu họng: yêu cầu bệnh nhân há miệng, dùng đè lưỡi ép lưỡi xuống thành miệng dưới. Đưa tăm bông sâu vào vùng hầu họng, miết mạnh tăm bông vào thành họng sau. - Tăm bông chứa bệnh phẩm dịch mũi họng và dịch hầu họng được chuyển chung vào 01 tuýp chứa 2-3 ml môi trường bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm (đầu tăm bông phải nằm ngập trong môi trường). b. Dịch rửa mũi họng Giải thích đảm bảo bệnh nhân phối hợp tốt với cán bộ lấy mẫu.Bơm 10 ml dung dịch rửa (nước muối sinh lý) qua mũi bệnh nhân, đề nghị bệnh nhân không nuốt. Dịch rửa 14
19. mũi họng được thu thập vào cốc hoặc đĩa petri và chuyển 2-3 ml vào môi trường vận chuyển và bảo quản bệnh phẩm. c. Dịch tỵ hầu Dịch tỵ hầu được thu thập bằng bộ thu thập bệnh phẩm có cấu tạo đặc biệt bao gồm 2 đường dẫn (dây mềm - catheter và 1 ống nhựa gắn chặt vào máy chân không). Yêu cầu bệnh nhân ngửa đầu 45o, đưa catheter vào mũi theo một đường song song với vòm miệng tới điểm giữa khoảng cách từ cánh mũi tới dái tai cùng bên, khởi động bơm chân không và nhẹ nhàng vừa xoay tròn vừa rút catheter ra. Chuyển dịch tỵ hầu vào môi trường bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm. d. Đờm Đề nghị bệnh nhân súc miệng bằng nước muối sinh lý, sau đó khạc mạnh vào dụng cụ chứa (cốc nhựa vô trùng). Chuyển bệnh phẩm vào môi trường bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm. đ. Dịch nội khí quản Bệnh nhân khi đang thở máy, đã được đặt nội khí quản. Dùng 1 ống hút dịch, đặt theo đường nội khí quản và dùng bơm tiêm hút dịch nội khí quản theo đường ống đã đặt. Cho dịch nội khí quản vào tuýp chứa môi trường vận chuyển và bảo quản bệnh phẩm. e. Lấy mẫu máu Sử dụng bơm kim tiêm vô trùng lấy 3-5ml máu tĩnh mạch, chuyển vào tuýp chứa (có hoặc không có chất chống đông EDTA), bảo quản ở nhiệt độ 4°C trong vòng 24 giờ. Lưu ý: - Ghi rõ tên, tuổi, địa chỉ, loại bệnh phẩm, ngày lấy mẫu trên tuýp đựng bệnh phẩm - Các loại bệnh phẩm thu thập tại đường hô hấp dưới (dịch nội khí quản, phế nang, màng phổi) phải được phối hợp với các bác sỹ lâm sàng trong quá trình thu thập mẫu bệnh phẩm. 3.2.3. Khử trùng dụng cụ và tẩy trùng khu vực lấy mẫu Toàn bộ trang phục bảo hộ được cho vào 1 túi ni lông chuyên dụng dùng cho rác thải y tế có khả năng chịu được nhiệt độ cao, cùng với các dụng cụ bẩn (sử dụng găng tay và khẩu trang mới). Buộc chặt và sấy ướt tại nhiệt độ 120°C/30 phút trước khi loại bỏ cùng với rác thải y tế khác hoặc có thể đốt tại lò rác bệnh viện. Rửa tay xà phòng và tẩy trùng bằng Clo hoạt tính 0,1% toàn bộ các dụng cụ và khu vực lấy mẫu; phích lạnh dùng cho vận chuyển bệnh phẩm đến phòng xét nghiệm. 15
20. 4. Bảo quản, đóng gói, vận chuyển bệnh phẩm tới phòng xét nghiệm và thông báo kết quả 4.1. Bảo quản Bệnh phẩm sau khi thu thập được chuyển đến phòng xét nghiệm trong thời gian ngắn nhất: - Bệnh phẩm được bảo quản tại 2-8°C, và chuyển tới phòng xét nghiệm trong vòng 48 giờ sau khi thu thập. - Bệnh phẩm được bảo quản ngay tại -70°C trong trường hợp thời gian dự kiến chuyển đến phòng xét nghiệm chậm hơn 48 giờ sau khi thu thập. - Không bảo quản bệnh phẩm tại ngăn đá của tủ lạnh hoặc -20°C. - Bệnh phẩm là huyết thanh/huyết tương có thể bảo quản tại 4°C trong 1 tuần. 4.2. Đóng gói bệnh phẩm Bệnh phẩm khi vận chuyển phải được đóng gói kỹ trong 3 lớp bảo vệ, theo quy định của Tổ chức Y tế thế giới. - Xiết chặt nắp tuýp bệnh phẩm, bọc ngoài bằng giấy parafin (nếu có), bọc từng tuýp bệnh phẩm bằng giấy thấm. - Đưa tuýp vào túi vận chuyển (hoặc lọ có nắp kín). - Bọc ra ngoài các túi bệnh phẩm bằng giấy thấm hoặc bông thấm nước có chứa chất tẩy trùng (cloramine B ), đặt gói bệnh phẩm vào túi ni lông thứ 2, buộc chặt. - Các phiếu thu thập bệnh phẩm được đóng gói chung vào túi ni lông cuối cùng, buộc chặt, chuyển vào phích lạnh, bên ngoài có vẽ các logo quy định của Tổ chức Y tế thế giới (logo: bệnh phẩm sinh học, không được lộn ngược) khi vận chuyển. 4.3. Đơn vị tiếp nhận bệnh phẩm, xét nghiệm xác định và việc vận chuyển bệnh phẩm 4.3.1. Đơn vị tiếp nhận bệnh phẩm và xét nghiệm xác định Hiện tại, Bộ Y tế phân công các đơn vị sau đây tiếp nhận bệnh phẩm của bệnh nhân nghi ngờ MERS-CoV để chẩn đoán xác định: + Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương; + Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh; 16
21. + Viện Pasteur Nha Trang; + Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương; + Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP. Hồ Chí Minh. Căn cứ theo các đơn vị tiếp nhận bệnh phẩm và xét nghiệm xác định theo quy định của Bộ Y tế, các địa phương gửi bệnh phẩm tới các phòng xét nghiệm phù hợp. Tùy theo diễn biến của dịch bệnh MERS-CoV và năng lực xét nghiệm của các đơn vị, Bộ Y tế sẽ xem xét mở rộng các điểm tiếp nhận bệnh phẩm và xét nghiệm xác định khi cần thiết và sẽ thông báo cho các địa phương. 4.3.2. Việc vận chuyển bệnh phẩm - Ghi đầy đủ các yêu cầu xét nghiệm vào phiếu theo mẫu số 4. - Thông báo cho phòng xét nghiệm ngày gửi và thời gian dự định bệnh phẩm sẽ tới phòng xét nghiệm. - Bệnh phẩm được vận chuyển tới phòng xét nghiệm bằng đường bộ hoặc đường không càng sớm càng tốt. - Tuyệt đối tránh để tuýp bệnh phẩm bị đổ, vỡ trong quá trình vận chuyển. - Nên bảo quản bệnh phẩm ở nhiệt độ 4°C khi vận chuyển tới phòng xét nghiệm, tránh quá trình đông tan băng nhiều lần, làm giảm chất lượng của bệnh phẩm. 4.3.3. Thông báo kết quả xét nghiệm Đơn vị xét nghiệm sau khi có kết quả xét nghiệm có trách nhiệm thông báo ngay kết quả xét nghiệm trong thời gian sớm nhất về Cục Y tế dự phòng, Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur trong khu vực và Đơn vị gửi mẫu xét nghiệm (theo mẫu số 5). 5. Các biện pháp phòng bệnh 5.1. Phòng bệnh đặc hiệu Hiện nay bệnh chưa có vắc xin phòng bệnh và thuốc điều trị đặc hiệu . 5.2. Phòng bệnh không đặc hiệu Mặc dù hiện nay chưa có vắc xin điều trị đặc hiệu nhưng nếu thực hiện tốt, thường xuyên các biện pháp sau đây sẽ rất hiệu quả trong việc phòng bệnh. - Tuyên truyền cho người dân, cán bộ y tế, hành khách xuất nhập cảnh, nhân viên phục vụ công cộng (hàng không, xuất nhập cảnh, vận tải hành khách, du lịch ) về bệnh MERS-CoV và các biện pháp phòng chống, chủ động tự theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế về các vấn đề liên quan đến dịch bệnh MERS-CoV, đặc biệt cho những người đi/đến/về từ quốc gia có dịch; - Hạn chế đi tới các vùng đang có dịch khi không cần thiết. Nếu phải đi, cần tìm hiểu các thông tin tình hình dịch bệnh tại nơi đến để chủ động có các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm cho bản thân; khi về cần chủ động khai báo, tự theo dõi tình trạng sức khỏe trong vòng 14 ngày và thông báo ngay cho cơ quan y tế khi có biểu hiện sốt và/hoặc các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh khác; 17
22. - Người có các triệu chứng viêm đường hô hấp hoặc nghi ngờ mắc bệnh như sốt, ho, khó thở không nên đi du lịch hoặc đến nơi tập trung đông người; - Tránh tiếp xúc với người bị bệnh đường hô hấp cấp tính. Khi cần tiếp xúc với người bệnh, phải đeo khẩu trang y tế và giữ khoảng cách khi tiếp xúc; - Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi; tốt nhất bằng khăn vải hoặc khăn tay khi ho hoặc hắt hơi để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp, sau đó hủy hoặc giặt sạch khăn ngay; - Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng; - Tăng cường thông khí nơi làm việc, nhà ở, trường học, cơ sở y tế, bằng cách mở các cửa ra vào và cửa sổ, hạn chế sử dụng điều hòa; - Thường xuyên lau nền nhà, tay nắm cửa và bề mặt các đồ vật trong nhà bằng các chất tẩy rửa thông thường, như xà phòng và các dung dịch khử khuẩn thông thường khác; - Tăng cường sức khỏe bằng ăn uống, nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý; - Nếu thấy có biểu hiện của bệnh viêm đường hô hấp cấp tính, đặc biệt là những người có liên quan dịch tễ phải thông báo ngay cho cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, cách ly và điều trị kịp thời; - Thường xuyên cập nhật thông tin và cách phòng chống dịch bệnh MERS CoV của Bộ Y tế trên website: và các nguồn thông tin chính thức khác. 6. Xử lý ổ dịch 6.1. Định nghĩa ổ dịch Ổ dịch là một nơi (thôn, xóm, đội/tổ dân phố/đơn vị ) ghi nhận 1 trường hợp xác định trở lên. Ổ dịch được xác định chấm dứt khi không ghi nhận trường hợp mắc mới trong vòng 28 ngày kể từ ngày khởi phát trường hợp bệnh gần nhất. 6.2. Các biện pháp xử lý ổ dịch 6.2.1. Đảm bảo an toàn cho cán bộ y tế khi tham gia chống dịch Cán bộ y tế tham gia chống dịch phải là những người đã được tập huấn đầy đủ. Trong quá trình điều tra, xử lý dịch và lấy mẫu bệnh phẩm phải thực hiện nghiêm ngặt phòng hộ cá nhân: dùng khẩu trang đủ tiêu chuẩn (tốt nhất là N95), kính bảo hộ, mặt nạ che mặt, áo choàng, găng tay, mũ, bao giầy hoặc ủng trong quá trình điều tra, xử lý dịch và lấy mẫu bệnh phẩm. Cơ quan y tế cần lập danh sách nhân viên y tế trực tiếp tham gia công tác điều tra, xử lý dịch, lấy mẫu bệnh phẩm và xét nghiệm. Hướng dẫn họ tự theo dõi nhiệt độ và tình trạng sức khỏe hàng ngày, nếu có dấu hiệu nghi mắc Mers-CoV cần phải thông báo ngay để cách ly và xử lý theo quy định. 6.2.2. Xử lý đối với người bệnh 18
23. - Cách ly, điều trị bệnh nhân bắt buộc tại cơ sở y tế, hạn chế tối đa biến chứng, tử vong và lây nhiễm trong bệnh viện. Thời gian cách ly cho đến khi đủ các tiêu chuẩn xuất viện của Bộ Y tế. - Cho bệnh nhân đeo khẩu trang đúng cách, phù hợp trong khi điều trị để hạn chế lây truyền bệnh. - Điều trị theo hướng dẫn của Bộ Y tế. - Đảm bảo nghiêm ngặt việc phòng chống lây nhiễm tại cơ sở y tế theo đúng quy định. 6.2.3. Xử lý đối với người nghi ngờ mắc bệnh - Nhanh chóng chuyển người nghi ngờ mắc bệnh đến cách ly tại cơ sở y tế theo quy định. Mỗi ngƣời nghi ngờ mắc bệnh phải đƣợc cách ly ở một phòng riêng biệt để tránh khả năng lây nhiễm lẫn nhau trong khi chƣa có chẩn đoán xác định. Tại cơ sở cách ly, cán bộ y tế tiếp tục hoàn thiện điều tra dịch tễ, lấy mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán xác định. Điều trị triệu chứng cho bệnh nhân trong khi chờ có kết quả xét nghiệm. Nếu kết quả xét nghiệm dương tính thì quản lý và điều trị ca bệnh xác định theo đúng quy định. Nếu xét nghiệm âm tính thì nhanh chóng chuyển bệnh nhân đến các khoa thích hợp để điều trị hoặc hướng dẫn cho điều trị tại nhà tùy theo tình trạng của bệnh nhân. - Cho người nghi ngờ mắc bệnh đeo khẩu trang y tế đúng cách, phù hợp trong khi điều trị để hạn chế khả năng lây truyền bệnh. 6.2.4. Xử lý đối với người tiếp xúc gần hoặc có liên quan khác - Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với người bệnh và những người khác. - Nếu phải tiếp xúc với người bệnh cần giảm tối đa thời gian tiếp xúc, giữ khoảng cách và phải thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng hộ cá nhân như đeo khẩu trang, kính đeo mắt, găng tay, mũ, áo choàng, ; rửa tay ngay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn khác sau mỗi lần tiếp xúc với bệnh nhân. - Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng; sử dụng các thuốc sát khuẩn đường mũi họng như: súc miệng bằng nước sát khuẩn và các dung dịch sát khuẩn mũi họng khác. - Hạn chế đến nơi tụ họp đông người đề phòng lây bệnh cho người khác. Để quản lý, theo dõi, cách ly và áp dụng các biện pháp phòng bệnh phù hợp đối với những người tiếp xúc gần hoặc có liên quan khác, cơ quan y tế dự phòng địa phương cần thực hiện: - Lập danh sách những người tiếp xúc gần, quản lý và theo dõi tình trạng sức khỏe trong vòng 14 ngày kể từ khi tiếp xúc lần cuối. Tư vấn cho người tiếp xúc gần về các dấu hiệu bệnh và các biện pháp phòng, chống để tự phòng bệnh, tự theo dõi, phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh viêm đường hô hấp cấp tính. Nếu xuất hiện triệu chứng sốt và nghi ngờ mắc bệnh phải thông báo ngay cho cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn và xử lý kịp thời. Nếu xác định đúng là bệnh nhân nghi ngờ thì cần nhanh chóng chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế để cách ly và xử trí như ở mục 6.2. 19
24. - Đối với những trường hợp không tiếp xúc gần mà có liên quan khác (cùng chuyến bay, cùng chuyến tàu/xe, cùng cuộc họp, cùng tham dự giao lưu tập thể khác ), cơ quan y tế sẽ thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân biết, tự theo dõi và chủ động thông báo cho cơ quan y tế khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh. 6.2.5. Vận chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế Phải dùng xe cấp cứu chuyên dụng để vận chuyển bệnh nhân. Tốt nhất là xe có 2 khoang ngăn cách giữa lái xe, nhân viên y tế và khoang cho bệnh nhân. Tất cả kíp vận chuyển bệnh nhân kể cả lái xe đều phải là những người đã được tập huấn đầy đủ về kỹ năng vận chuyển bệnh nhân và đảm bảo an toàn sinh học. Nhân viên y tế và lái xe phải mặc đầy đủ trang thiết bị phòng hộ trong quá trình tiếp nhận, vận chuyển và bàn giao bệnh nhân. Xe sau khi vận chuyển bệnh nhân phải được sạch và khử trùng đầy đủ bằng dung dịch khử trùng chứa clo có 0,5% Clo hoạt tính. 6.2.6. Xử lý môi trường - Phòng điều trị bệnh nhân và khu vực cách ly: Tại điểm ra, vào khu vực cách ly và cửa ra vào mỗi buồng bệnh, phải có các dung dịch diệt trùng tay nhanh như cồn 60 - 70 độ hoặc có chậu đựng dung dịch hóa chất khử trùng có clo với nồng độ 0,5% clo hoạt tính để ngâm rửa tay (ngâm tay 1 phút, sau đó tráng bằng nước sạch). Trước cửa ra vào buồng bệnh phải có thảm tẩm đẫm dung dịch hóa chất khử trùng có clo với nồng độ 0,5% clo hoạt tính đặt trong khay nhựa hoặc khay kim loại giữ nước để khử khuẩn đế giầy, dép nhằm hạn chế tối đa lây lan mầm bệnh ra bên ngoài. Trong phòng điều trị cần có một thùng nhỏ có nắp đậy chứa dung dịch khử trùng có clo với nồng độ 1,25% hoạt tính để khử trùng các chất tiết của bệnh nhân trong quá trình điều trị (đờm rãi, dịch tiết mũi họng, khẩu trang, bông băng ô nhiễm v.v ). Thường xuyên lau nền nhà, tay nắm cửa, bề mặt các đồ vật trong phòng bệnh và khu vực cách ly với dung dịch chứa 0,5% Clo hoạt tính. Việc khử trùng các khu vực có liên quan khác sẽ do bệnh viện quyết định trên cơ sở thực tế. Dung dịch hóa chất khử trùng có clo phải được thay thường xuyên, tốt nhất cứ 4 tiếng thay một lần. Thực hiện thông thoáng phòng điều trị, hạn chế sử dụng điều hòa. Sau khi bệnh nhân chuyển phòng hoặc ra viện hoặc phòng bệnh nhân đã từng lưu trú phải được tổng vệ sinh khử trùng nền nhà, tường nhà, tay nắm cửa, bề mặt vật dụng trong phòng bằng dung dịch hóa chất khử trùng có Clo với nồng độ 0,5% Clo hoạt tính sau đó mới được sử dụng trở lại cho tiếp nhận và điều trị các bệnh nhân khác. - Chất tiết đường hô hấp (đờm, rãi, dịch mũi họng, dịch phế quản, bông băng ô nhiễm ) của bệnh nhân phải được xử lý triệt để bằng dung dịch chứa 1,25% Clo hoạt tính với tỷ lệ 1:1 trong thời gian ít nhất 30 phút sau đó thu gom theo quy định của cơ sở điều trị. - Khu vực nhà bệnh nhân phải được khử trùng bằng cách lau rửa nền nhà, tay nắm cửa và bề mặt các đồ vật trong nhà với dung dịch chứa 0,5% Clo hoạt tính. Việc khử trùng các khu vực có liên quan khác sẽ do cán bộ dịch tễ quyết định dựa trên cơ sở điều tra thực tế. - Quần áo, chăn màn, đồ dùng đã được bệnh nhân sử dụng trong thời gian bị bệnh phải được ngâm vào dung dịch chứa 0,5% Clo hoạt tính để trong 1 - 2 giờ trước khi đem giặt, rửa. 20
25. - Vật dụng, đồ dùng trong nhà bệnh nhân phải được khử trùng bằng cách lau rửa với dung dịch chứa 0,5% Clo hoạt tính. - Các phương tiện chuyên chở bệnh nhân phải được sát trùng tẩy uế bằng dung dịch chứa 0,5% Clo hoạt tính. 6.2.7. Đối với hộ gia đình bệnh nhân - Thực hiện các biện pháp phòng bệnh đối với cá nhân như trong phần 5.2. - Thực hiện thông thoáng nhà ở, thường xuyên lau nền nhà, tay nắm cửa và bề mặt các đồ vật trong nhà bằng các chất tẩy rửa thông thường như xà phòng và các dung dịch khử khuẩn khác. 6.2.8. Đối với cộng đồng, trường học, xí nghiệp, công sở - Triển khai các biện pháp phòng, chống dịch như đối với hộ gia đình. - Biện pháp đóng cửa trường học, công sở, xí nghiệp, sẽ do Ban chỉ đạo phòng chống dịch của tỉnh/thành phố quyết định dựa trên cơ sở tình hình dịch cụ thể của từng nơi có cân nhắc tính hiệu quả làm giảm lây truyền bệnh tại cộng đồng và các ảnh hưởng đến xã hội và kinh tế. 6.2.9. Phòng chống lây nhiễm tại các cơ sở điều trị Thực hiện nghiêm ngặt việc phân luồng khám, cách ly và điều trị bệnh nhân, các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn, phòng chống lây nhiễm đối với cán bộ y tế, người chăm sóc bệnh nhân và các bệnh nhân khác tại các cơ sở điều trị bệnh nhân theo hướng dẫn của Bộ Y tế. 6.2.10. Tuyên truyền sau khi xử lý ổ dịch Sau khi xử lý ổ dịch phải tổ chức tuyên truyền cho người dân tại cộng đồng để giúp người người dân không khoang mang, lo sợ. Nội dung cần tuyên truyền về tình hình dịch bệnh đang diễn ra, các biện pháp phòng chống đang thực hiện, những yêu cầu người dân cần thực hiện và cộng tác với cán bộ y tế trong công tác phòng chống dịch. Cung cấp cho người dân địa chỉ, số điện thoại liên hệ để người dân liên hệ khi cần tư vấn hoặc thông báo tình hình dịch bệnh tại cộng đồng. Tuyên truyền để người dân yên tâm và tin tưởng vào công tác chống dịch của chính quyền và ngành y tế. 6.2.11. Xử lý tử thi Nếu có người bệnh tử vong, phải xử lý tử thi theo Thông tư số 02/2009/TT-BYT ngày 26 tháng 5 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Y tế hướng dẫn vệ sinh trong hoạt động mai táng và hoả táng. VI. TRUYỀN THÔNG PHÒNG CHỐNG DỊCH MERS-COV 1. Mục đích - Làm cho người dân hiểu rõ mức độ nguy hiểm của dịch bệnh MERS-CoV; Nâng cao kiến thức và thực hành của người dân trong việc chủ động phòng chống dịch bệnh MERS-CoV, không để dịch xảy ra, hạn chế tối đa số mắc, tử vong, hạn chế những thiệt 21
26. hại về mặt sức khỏe, kinh tế, chính trị, xã hội; Tránh tư tưởng chủ quan hoặc hoang mang, gây mất ổn định xã hội. - Vận động, huy động xã hội, các địa phương, các cơ quan, ban ngành, cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị -xã hội nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác chỉ đạo, vận động cộng đồng cùng tham gia, phối hợp, chung tay phòng chống dịch bệnh. 2. Yêu cầu - Tổ chức truyền thông với nhiều hình thức đa dạng: Truyền thông gián tiếp qua các kênh truyền thông đại chúng (Phát thanh, truyền hình, báo chí, internet, mạng xã hội ); Truyền thông trực tiếp qua cán bộ y tế, truyền thông viên, các cơ quan, đoàn thể, tổ chức chính trị, xã hội , truyền thông có sở ; Tổ chức hội nghị, hội thảo, tập huấn, tọa đàm, hỏi đáp, giao lưu trực tuyến, thông qua đường dây nóng - Đảm bảo thông tin dịch bệnh được cập nhật và chuyển tải đến cộng đồng kịp thời, chính xác, minh bạch, phù hợp với đối tượng truyền thông - Nội dung truyền thông: phong phú, đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với từng địa phương và mức độ dịch. Nội dung truyền thông bao gồm: + Tình hình diễn biến dịch bệnh MERS-CoV trên thế giới và ở Việt Nam + Cơ chế lây truyền và mức độ nguy hiểm của dịch bệnh + Các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV. + Các biện pháp phòng chống dịch bệnh tại cửa khẩu, cộng đồng, cơ sở y tế. + Các thông tin về hệ thống giám sát, điều trị, thông tin hỏi đáp (đường dây nóng) trong phòng chống dịch. 3. Kế hoạch truyền thông Căn cứ vào mức độ và tình hình diễn biến dịch bệnh, kế hoạch truyền thông đáp ứng phù hợp với từng giai đoạn của dịch bệnh nhằm truyền thông kịp thời và hiệu quả. 3.1.Tình huống 1: Chưa ghi nhận ca bệnh tại Việt Nam 3.1.1. Nội dung truyền thông - Tình hình diễn biến dịch bệnh MERS-CoV trên thế giới và ở Việt Nam - Cơ chế lây truyền và mức độ nguy hiểm của dịch bệnh - Các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV. - Khuyến cáo các biện pháp phòng bệnh tại cửa khẩu, khách sạn, cộng đồng, cơ sở y tế; các biện pháp giám sát tại cộng đồng, cửa khẩu - Truyền thông ứng phó với các tin đồn trong xã hội về thông tin dịch bệnh MERS- CoV. 22
27. 3.1.2. Đối tượng truyền thông - Người lao động, khách du lịch, người nhập cảnh vào Việt Nam từ các quốc gia có dịch bệnh lưu hành. - Cán bộ y tế phòng chống lây nhiễm trong bệnh viện - Tuyên truyền người dân tăng cường thực hiện vệ sinh cá nhân, vệ sinh nơi ở để phòng bệnh. 3.1.3. Các hình thức truyền thông - Dán poster, phát các gấp, Clip phát trên truyền hình, chạy chữ trên bảng điện tử tại các cửa khẩu quốc tế hướng dẫn những hành khách tự theo dõi tình trạng sức khỏe và chủ động liên hệ với các đơn vị y tế khi cần thiết - Truyền thông huy động cộng đồng; xây dựng tờ gấp, áp phích, clip, sổ tay hướng dẫn phòng chống dịch bệnh MERS-coV. - Truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương (truyền hình, phát thanh, báo mạng, mạng xã hội ): mở các chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền về phòng chống bệnh MERS-CoV, tổ chức giao lưu trực tuyến, thường xuyên cập nhật tình hình dịch bệnh, truyền tải các thông điệp, khuyến cáo phòng chống dịch bệnh MERS-coV. Thường xuyên cung cấp thông tin về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV trên Website Bộ Y tế (www.moh.gov.vn), Cục Y tế dự phòng, ( Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe Trung ương; xây dựng trang Fanpage phòng chống dịch bệnh MERS-CoV; truyền thông qua mạng viện thông di động. - Tổ chức các đợt truyền thông phòng chống dịch, huy động lực lượng truyền thông cơ sở thực hiện tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân thực hiện các khuyến cáo của Bộ Y tế. - Tổ chức tập huấn truyền thông về dịch bệnh cho cán bộ y tế, cán bộ truyền thông cơ sở, cơ quan báo chí, các cộng tác viên truyền thông, các tổ chức đoàn thể tham gia tuyên truyền bằng nhiều hình thức: Hội thảo, tập huấn TOT, tập huấn thông qua bài giảng trực tuyến, tài liệu hướng dẫn trên Website Bộ Y tế, Cục y tế dự phòng, Sở y tế, Trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe trung ương - Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền kịp thời cung cấp thông tin để người dân không hoang mang lo lắng và phối hợp thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh. - Thiết lập đường dây nóng đảm bảo thông tin liên lạc của từng địa phương để tuyên truyền, giải đáp thông tin về tình hình dịch bệnh. 3.2.Tình huống 2: Xuất hiện các ca bệnh xâm nhập vào Việt Nam 3.2.1. Nội dung truyền thông - Tình hình diễn biến dịch bệnh MERS-CoV trên thế giới và ở Việt Nam - Cơ chế lây truyền và mức độ nguy hiểm của dịch bệnh 23
28. - Các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV. - Khuyến cáo, hướng dẫn áp dụng các biện pháp giám sát, phòng bệnh khoanh vùng và xử lý ổ dịch (nếu có) tại cửa khẩu, trong trường học, khu dân cư, nơi tập trung đông người, khách sạn, cơ sở y tế nhằm tăng cường bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng. - Thông báo địa chỉ hệ thống bệnh viện, nơi tiếp nhận bệnh nhân, cơ sở xét nghiệm, số điện thoại đường dây nóng trên các phương tiện truyền thông. - Truyền thông ứng phó tin đồn trong xã hội về thông tin dịch bệnh chưa được kiểm chứng. 3.2.2. Đối tượng truyền thông - Người lao động, khách du lịch, người nhập cảnh vào Việt Nam từ các quốc gia có dịch bệnh lưu hành. - Cán bộ y tế phòng chống lây nhiễm trong bệnh viện - Tuyên truyền người dân tăng cường thực hiện đầy đủ hướng dẫn, áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng bệnh MERS-CoV 3.2.3. Các hình thức truyền thông - Dán poster, phát các gấp, Clip phát trên truyền hình, chạy chữ trên bảng điện tử liên tục tại các cửa khẩu quốc tế, cộng đồng, nơi đông người hướng dẫn những hành khách, người dân tự theo dõi tình trạng sức khỏe và chủ động liên hệ với các đơn vị y tế khi cần thiết - Truyền thông huy động cộng đồng; xây dựng tờ gấp, áp phích, clip, sổ tay hướng dẫn phòng chống dịch sửa đổi các thông điệp truyền thông, khuyến cáo phòng chống dịch phù hợp với các đối tượng nguy cơ. - Truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương (truyền hình, phát thanh, báo mạng, mạng xã hội ): duy trì các chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền về phòng chống bệnh MERS-CoV, tổ chức giao lưu trực tuyến, cập nhật hàng ngày tình hình dịch bệnh, truyền tải các thông điệp, khuyến cáo phòng chống dịch bệnh. - Tổ chức các truyền thông phòng chống dịch, huy động lực lượng truyền thông cơ sở, truyền thông trên loa phát thanh hàng ngày thực hiện tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân thực hiện các khuyến cáo của Bộ Y tế. - Tổ chức tập huấn truyền thông về dịch bệnh cho tất cả cán bộ y tế, cán bộ truyền thông cơ sở, cơ quan báo chí, các cộng tác viên truyền thông, các tổ chức đoàn thể tham gia tuyên truyền bằng nhiều hình thức: Hội thảo, tập huấn trực tiếp, tập huấn thông qua bài giảng trực tuyến, tài liệu hướng dẫn trên Website Bộ Y tế, Cục y tế dự phòng, Sở y tế, Trung tâm y tế dự phòng tỉnh, Trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe các cấp - Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền kịp thời cung cấp thông tin để người dân không hoang mang lo lắng và phối hợp thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh. 24
29. - Duy trì hoạt động đường dây nóng đảm bảo thông tin liên lạc của từng địa phương để tuyên truyền, giải đáp thông tin về tình hình dịch bệnh. - Thường xuyên cập nhật thông tin dịch bệnh trên chuyên mục thông tin về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV trên Website Bộ Y tế (www.moh.gov.vn), Cục Y tế dự phòng ( Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe Trung ương; trang Fanpage phòng chống dịch bệnh MERS-CoV; truyền thông qua nhắn tin trên mạng viễn thông di động . - Hàng tuần tổ chức gặp mặt báo chí để cung cấp thông tin về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống. 3.3.Tình huống 3: Dịch lây lan trong cộng đồng 3.3.1. Nội dung truyền thông - Thông báo tình trạng chống dịch khẩn cấp trong cả nước và tình hình diễn biến dịch bệnh MERS-CoV trên thế giới và ở Việt Nam hàng ngày và các biện pháp phòng chống dịch bệnh bắt buộc theo quy định của Nhà nước mà người dân phải tuân thủ triệt để. - Phổ biến các quy định bắt buộc về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV người dân phải tuân thủ theo Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm; các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV. . - Khuyến cáo, hướng dẫn áp dụng các biện pháp giám sát, phòng bệnh, khoanh vùng và xử lý ổ dịch theo mức độ lây lan trong cộng đồng tại cửa khẩu, trường học, nơi tập trung đông người, khách sạn, cơ sở y tế - Thông báo địa chỉ hệ thống bệnh viện, nơi tiếp nhận bệnh nhân, cơ sở xét nghiệm, số điện thoại đường dây nóng - Thông tin kịp thời và định hướng truyền thông về tình hình dịch cho các cơ quan báo chí trong và ngoài nước, các tổ chức quốc tế, kêu gọi sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế. - Huy động lực lượng cộng đồng, các Bộ, ngành, tổ chức chính trị -xã hội, các hội nghề nghiệp, các tổ chức, doanh nghiệp tham gia công tác phòng chống dịch. - Truyền thông ứng phó tin đồn trong xã hội về thông tin dịch bệnh MERS-CoV chưa được kiểm chứng. 3.3.2. Đối tượng truyền thông - Người lao động, khách du lịch, người nhập cảnh vào Việt Nam từ các quốc gia có dịch bệnh lưu hành. - Cán bộ y tế phòng chống lây nhiễm trong bệnh viện - Tuyên truyền người dân tăng cường thực hiện đầy hướng dẫn áp dụng các biện pháp phòng bệnh tại cửa khẩu, cộng đồng, cơ sở y tế cho bản thân, gia đình và cộng đồng; các biện pháp giám sát, xử lý ổ dịch tại cộng đồng, cửa khẩu 25
30. - Các cơ quan báo chí trong và ngoài nước, các tổ chức quốc tế, kêu gọi sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế. - Huy động lực lượng cộng đồng, các Bộ, ngành, tổ chức chính trị -xã hội, các hội nghề nghiệp, các tổ chức, doanh nghiệp tham gia công tác phòng chống dịch. 3.3.3. Các hình thức truyền thông - Dán poster, phát các tờ gấp, Clip phát trên truyền hình, phát thanh, chạy chữ trên bảng điện tử liên tục tại các cửa khẩu quốc tế, cộng đồng, nơi đông người, trường học, cơ quan, nơi sản xuất hướng dẫn những hành khách, người dân tự theo dõi tình trạng sức khỏe và chủ động liên hệ với các đơn vị y tế khi cần thiết - Truyền thông huy động cộng đồng; xây dựng tờ gấp, áp phích, clip, sổ tay hướng dẫn phòng chống dịch sửa đổi các thông điệp truyền thông, khuyến cáo phòng chống dịch phù hợp với tất cả các đối tượng trong cộng đồng. - Truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương (truyền hình, phát thanh, báo mạng, mạng xã hội ): duy trì các chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền về phòng chống bệnh MERS-CoV, tổ chức giao lưu trực tuyến, cập nhật hàng ngày tình hình dịch bệnh, các hoạt động phòng chống dịch đang triển khai và hiệu quả, truyền tải các thông điệp, khuyến cáo phòng chống dịch bệnh - Tổ chức các truyền thông phòng chống dịch, huy động lực lượng truyền thông cơ sở, truyền thông trên loa phát thanh liên tục đề nghị tất cả người dân trong cộng đồng thực hiện nghiêm ngặt các khuyến cáo của Bộ Y tế. - Liên tục cập nhật hàng ngày các thông tin truyền thông về dịch bệnh cho cán bộ y tế, cán bộ truyền thông cơ sở, cơ quan báo chí, các cộng tác viên truyền thông, các tổ chức đoàn thể tham gia tuyên truyền. - Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền kịp thời cung cấp thông tin để người dân không hoang mang lo lắng và phối hợp thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh. - Duy trì hoạt động đường dây nóng đảm bảo thông tin liên lạc của từng địa phương để tuyên truyền, giải đáp thông tin về tình hình dịch bệnh. - Thường xuyên cập nhật thông tin dịch bệnh trên chuyên mục thông tin về phòng chống dịch bệnh MERS-CoV trên Website Bộ Y tế (www.moh.gov.vn), Cục Y tế dự phòng ( Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe Trung ương; trang Fanpage phòng chống dịch bệnh MERS-CoV; truyền thông qua nhắn tin tới tất cả thuê bao của các doanh nghiệp viễn thông di động . - Hàng ngày tổ chức gặp mặt báo chí đểm cung cấp thông tin về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống. VII. PHÒNG HỘ CÁ NHÂN VÀ XỬ LÝ MÔI TRƢỜNG 1. Phƣơng tiện phòng hộ cá nhân (PPE) 1.1 Trang phục phòng hộ Đối với nhân viên y tế trực tiếp điều trị hoặc có tiếp xúc gần với bệnh nhân: 26
31. - Găng tay cao su y tế vô trùng. - Kính bảo hộ lao động dùng trong y tế. - Bộ trang phục phòng chống dịch thông thường. - Khẩu trang N95 hoặc N96. Đối với bệnh nhân, người nghi ngờ mắc bệnh, người có nguy cơ phơi nhiễm : - Khẩu trang y tế. 1.2. Khử trùng cá nhân - Xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay khác. - Dung dịch sát trùng mũi họng. 2. Xử lý môi trƣờng - Dung dịch có chứa 0,5% Clo hoạt tính (vd: cloramin B, ) để khử trùng các vật dụng và môi trường phơi nhiễm và có nguy cơ phơi nhiễm tại khu vực ổ dịch. 27
32. VIII. CÁC TÌNH HUỐNG DỊCH VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐÁP ỨNG 1. Tình huống 1: Chƣa ghi nhận ca bệnh tại Việt Nam ( song tình hình dịch bệnh trên thế giới diễn biến phức tạp có nguy cơ xâm nhập) Phát hiện sớm ca bệnh tại Việt Nam để xử lý triệt để, tránh lây lan ra cộng đồng và các cán bộ y tế, chuẩn bị sẵn sàng ứng phó với các tình huống dịch bệnh xảy ra. 1.1. Công tác chỉ đạo, kiểm tra - Báo cáo diễn biến, nhận định tình hình dịch bệnh trên thế giới và trong khu vực thường xuyên cho Văn phòng Chính phủ để kịp thời nhận được các chỉ đạo về phòng chống dịch. - Ban chỉ đạo phòng chống dịch bệnh nguy hiểm và mới nổi các cấp tổ chức họp hàng tuần và đột xuất để thống nhất chỉ đạo triển khai các hoạt động sẵn sàng ứng phó tại các đơn vị y tế địa phương. - Tăng cường hoạt động của Ban chỉ đạo phòng, chống dịch bệnh nguy hiểm và mới nổi các cấp, cơ chế phối hợp liên ngành phòng chống dịch bệnh. - Xây dựng kế hoạch phòng chống dịch trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt phê duyệt. - Ban hành các văn bản chỉ đạo triển khai các hoạt động tại các đơn vị y tế địa phương. - Tổ chức các đoàn kiểm tra, giám sát, hướng dẫn công tác giám sát, sẵn sàng thu dung, điều trị, xử lý ổ dịch tại các địa phương. 1.2. Công tác giám sát, dự phòng - Tăng cường giám sát các trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính không rõ nguyên nhân có yếu tố dịch tễ liên quan thông qua hệ thống giám sát cúm trọng điểm quốc gia và giám sát các trường hợp nghi ngờ tại các cơ sở khám chữa bệnh, tại cộng đồng. - Thực hiện tốt việc giám sát hành khách tại cửa khẩu; thực hiện việc kiểm tra sàng lọc nhằm phát hiện các trường hợp nghi ngờ tại cửa khẩu thông qua sử dụng máy đo thân nhiệt từ xa, xem xét áp dụng khai báo y tế tại các cửa khẩu quốc tế phù hợp với tình hình Việt Nam và thông lệ quốc tế. - Chuẩn bị sẵn sàng các trang thiết bị, sinh phẩm y tế để xét nghiệm chẩn đoán xác định MERS-CoV. - Củng cố phòng xét nghiệm chẩn đoán xác định MERS-CoV tại các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur, tổ chức tập huấn quy trình xét nghiệm cho các cán bộ có liên quan. Giai đoạn đầu yêu cầu Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh sẵn sàng tiếp nhận mẫu để chẩn đoán xác định MERS-CoV. - Rà soát, cập nhật các hướng dẫn kỹ thuật về giám sát, dự phòng xử lý ổ dịch theo tình hình dịch. 28
33. - Tổ chức tập huấn cho các cán bộ tham gia công tác phòng chống dịch cập nhật về các hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật trong giám sát, phòng chống dịch. - Thường xuyên tổ chức đánh giá nguy cơ để đề xuất các biện pháp ứng phó phù hợp. - Tổ chức thường trực phòng, chống dịch tại các đơn vị y tế; Kiện toàn các đội chống dịch cơ động, sẵn sàng hỗ trợ các địa phương điều tra, xử lý ổ dịch. 1.3. Công tác điều trị - Các cơ sở khám, chữa bệnh chuẩn bị sẵn sàng cơ số thuốc, khu vực cách ly, giường bệnh; sẵn sàng tổ chức tốt việc thu dung, cách ly, điều trị bệnh nhân. - Đẩy mạnh công tác kiểm soát nhiễm khuẩn, phòng chống lây nhiễm chéo tại các bệnh viện. - Thiết lập mạng lưới các đơn vị thu dung điều trị bệnh nhân MERS-CoV. Thiết lập khu vực cách ly riêng để khám và điều trị các trường hợp nghi ngờ nhiễm MERS-CoV không được để lây nhiễm trong bệnh viện. - Rà soát, cập nhật các hướng dẫn kỹ thuật về hướng dẫn chẩn đoán điều trị, nghiên cứu sử dụng các thuốc kháng vi rút phù hợp, hiệu quả. - Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cán bộ trong chẩn đoán, điều trị, chăm sóc bệnh nhân. - Kiện toàn các đội cấp cứu lưu động, sẵn sàng hỗ trợ địa phương cấp cứu, điều trị bệnh nhân khi có yêu cầu. 1.4. Công tác truyền thông - Xây dựng các thông điệp truyền thông, khuyến cáo phòng chống dịch tại các cửa khẩu, cơ sở điều trị và cộng đồng. - Truyền tải các thông điệp, khuyến cáo phòng chống dịch bệnh tới các đoàn du lịch, người lao động tới các vùng có dịch MERS-CoV đặc biệt tại vùng Trung Đông. - Dán poster, phát các tờ rơi tại các cửa khẩu quốc tế hướng dẫn những hành khách tự theo dõi tình trạng sức khỏe và chủ động liên hệ với các đơn vị y tế khi cần thiết. - Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền kịp thời cung cấp thông tin để người dân không hoang mang lo lắng và phối hợp thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh; thiết lập dường dây nóng; xây dựng trang thông tin điện tử và mạng xã hội cung cấp thông tin kịp thời về tình hình dịch bệnh và khuyến cáo cộng đồng thực hiện các biện pháp phòng bệnh kịp thời. 1.5. Công tác hậu cần - Rà soát tình hình thuốc, vật tư, trang thiết bị, máy móc phục vụ công tác giám sát, xứ lý ổ dịch, thu dung, cấp cứu, điều trị bệnh nhân, xây dựng kế hoạch sửa chữa, bổ sung và trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt. - Chuẩn bị sẵn sàng kinh phí, vật tư, hóa chất, phương tiện, kịp thời triển khai các biện pháp phòng, chống khi có dịch xảy ra. 29
34. 1.6. Công tác hợp tác quốc tế - Phối hợp chặt chẽ với các đơn vị đầu mối thực hiện Điều lệ Y tế quốc tế để nắm bắt tình hình dịch bệnh. - Phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và các tổ chức quốc tế khác để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm đồng thời hỗ trợ các nguồn lực trong phòng chống dịch bệnh. 2. Tình huống 2: Xuất hiện các ca bệnh xâm nhập vào Việt Nam Khoanh vùng, xử lý kịp thời triệt để ổ dịch nhằm hạn chế thấp nhất việc lây lan ra cộng đồng. 2.1. Công tác chỉ đạo, kiểm tra - Báo cáo tình hình diễn biến của dịch thường xuyên cho Văn phòng Chính phủ để kịp thời nhận được các chỉ đạo về phòng chống dịch. - Ban chỉ đạo phòng chống dịch bệnh nguy hiểm và mới nổi các cấp tổ chức họp hàng tuần và đột xuất để thống nhất chỉ đạo triển khai các hoạt động tại các đơn vị y tế địa phương. - Ban hành các văn bản chỉ đạo triển khai các hoạt động tại các đơn vị y tế địa phương. - Tổ chức các đoàn kiểm tra giám sát, hướng dẫn tại các địa phương và đánh giá việc triển khai công tác phòng chống dịch của các địa phương. 2.2. Công tác giám sát, dự phòng - Tăng cường giám sát các trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính không rõ nguyên nhân có yếu tố dịch tễ liên quan; giám sát, theo dõi tình trạng sức khỏe của những người có tiếp xúc gần với người bệnh trong vòng 14 ngày kể từ khi tiếp xúc lần cuối. Áp dụng việc báo cáo hàng ngày và chia sẻ thông tin kịp thời. - Thực hiện giám sát chặt chẽ hành khách tại cửa khẩu; tiếp tục duy trì kiểm tra sàng lọc nhằm phát hiện các trường hợp nghi ngờ tại cửa khẩu thông qua sử dụng máy đo thân nhiệt từ xa. Triển khai việc khai báo y tế đối với hành khách nhập cảnh tại các cửa khẩu phù hợp với tình hình dịch và thông lệ quốc tế. - Tăng cường giám sát trọng điểm và giám sát, lấy mẫu bệnh phẩm các trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính nặng chưa rõ nguyên nhân tại các bệnh viện để xét nghiệm để xác định sự lưu hành, biến đổi, mức độ lây lan MERS-CoV. - Xem xét việc mở rộng các điểm tiếp nhận mẫu bệnh phẩm và xét nghiệm tại các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur nơi có đủ điều kiện xét nghiệm chẩn đoán xác định MERS- CoV. - Đẩy mạnh giám sát dựa vào sự kiện các kênh báo chí, các nguồn chính thức và không chính thức để kịp thời xác minh, tổ chức điều tra phát hiện ổ dịch, khoanh vùng, xử lý triệt để không để bùng phát dịch trong cộng đồng. 30
35. - Tổ chức thường trực phòng, chống dịch tại các đơn vị y tế; các đội chống dịch cơ động hỗ trợ các địa phương xử lý ổ dịch. - Thường xuyên cập nhật, đánh giá rút kinh nghiệm và cập nhật các tài liệu chuyên môn trong công tác giám sát, xử lý ổ dịch để kịp thời điều chỉnh các hướng dẫn, chỉ đạo phù hợp với đặc điểm dịch bệnh. 2.3. Công tác điều trị - Thực hiện tiếp nhận bệnh nhân theo phân tuyến điều trị, những bệnh nhân đầu tiên được điều trị tại các bệnh viện tuyến cuối, hạn chế thấp nhất nguy cơ tử vong. - Thực hiện nghiêm ngặt việc tổ chức cách ly đối với bệnh nhóm A, kiểm soát nhiễm khuẩn, phòng chống lây nhiễm chéo tại các bệnh viện theo quy định; làm thông thoáng buồng bệnh để giảm nồng độ vi rút. - Thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng hộ cho các cán bộ y tế trực tiếp tham gia khám, điều trị, chăm sóc bệnh nhân, không để xảy ra hiện tượng lây nhiễm sang cán bộ y tế. - Tổ chức thường trực cấp cứu, thu dung, điều trị tại các đơn vị khám, chữa bệnh; các đội cấp cứu lưu động, sẵn sàng hỗ trợ địa phương cấp cứu, điều trị bệnh nhân khi có yêu cầu. - Thường xuyên cập nhật, đánh giá rút kinh nghiệm trong công tác chẩn đoán điều trị, chăm sóc để kịp thời điều chỉnh các hướng dẫn, chỉ đạo phù hợp với đặc điểm dịch bệnh. 2.4. Công tác truyền thông - Hàng ngày cung cấp thông tin về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế, Website của Cục Y tế dự phòng, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, các phương tiện thông tin đại chúng. - Thường xuyên cập nhật các thông tin, sửa đổi các thông điệp truyền thông, khuyến cáo phòng chống dịch phù hợp với các đối tượng nguy cơ và phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng. - Đẩy mạnh việc truyền thông, khuyến cáo phòng chống dịch tại các cửa khẩu, cơ sở điều trị và cộng đồng. - Hàng tuần tổ chức gặp mặt báo chí để cung cấp thông tin về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống. 2.5. Công tác hậu cần - Căn cứ vào dự báo tình hình dịch tiếp tục bổ sung kinh phí, vật tư, hóa chất, phương tiện, kịp thời triển khai các biện pháp phòng, chống dịch đề phòng dịch bùng phát trên diện rộng. - Thực hiện chính sách cho các cán bộ thực hiện công tác điều tra, xác minh ổ dịch, thương trực phòng chống dịch và cán bộ thực hiện thu dung, điều trị, chăm sóc bệnh nhân. 31
36. - Tiếp tục chuẩn bị sẵn sàng kinh phí, vật tư, hóa chất, phương tiện, kịp thời triển khai các biện pháp phòng, chống trong trường hợp dịch bùng phát trên diện rộng. - Xây dựng kế hoạch dự trữ, bổ sung thuốc, vật tư, trang thiết bị phục vụ công tác phòng chống dịch trong trường hợp dịch lan rộng, kéo dài. 2.6. Công tác hợp tác quốc tế - Phối hợp chặt chẽ với các đơn vị đầu mối thực hiện Điều lệ Y tế quốc tế để nắm bắt và chia sẻ thông tin về tình hình dịch bệnh. - Phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và các tổ chức quốc tế khác để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm đồng thời hỗ trợ các nguồn lực trong phòng chống dịch bệnh. 3. Tình huống 3: Dịch lây lan trong cộng đồng Đáp ứng nhanh, khoanh vùng, xử lý kịp thời triệt để các ổ dịch nhằm hạn chế thấp nhất việc lan rộng trong cộng đồng. 3.1. Công tác chỉ đạo, kiểm tra - Báo cáo hàng ngày tình hình diễn biến của dịch thường xuyên và tham mưu cho Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, Văn phòng Trung ương Đảng, Văn phòng Chính phủ các biện pháp phòng chống dịch để nhận được chỉ đạo kịp thời. - Tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện, các văn bản chỉ đạo các Bộ, ngành, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội và các địa phương thực hiện các biện pháp phòng chống dịch. - Ban chỉ đạo phòng, chống dịch bệnh nguy hiểm và mới nổi các cấp tổ chức họp 16 giờ hàng ngày để thống nhất chỉ đạo triển khai các hoạt động tại các đơn vị y tế địa phương. - Phối hợp với các Bộ, ngành liên quan triển khai quyết liệt các hoạt động phòng chống dịch theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. - Đánh giá tình hình dịch và thực hiện việc công bố dịch theo quy định của Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm. - Ban hành các văn bản chỉ đạo triển khai các hoạt động tại các đơn vị y tế địa phương. - Tổ chức các đoàn kiểm tra giám sát, hướng dẫn tại các địa phương và đánh giá việc triển khai công tác phòng chống dịch của các địa phương. 3.2. Công tác giám sát, dự phòng - Tăng cường giám sát các chùm ca bệnh viêm đường hô hấp cấp tính không rõ nguyên nhân có yếu tố dịch tễ liên quan tại cộng đồng. Áp dụng việc báo cáo hàng ngày và chia sẻ thông tin kịp thời. - Tổ chức khoanh vùng ổ dịch, triển khai các biện pháp hạn chế đi lại khi cần thiết, áp dụng các biện pháp phòng bệnh rộng rãi, bắt buộc đối với toàn bộ người dân trong khu vực ổ dịch. 32
37. - Tiếp tục triển khai giám sát MERS-CoV thông qua hệ thống giám sát trọng điểm cúm; đẩy mạnh việc giám sát dựa vào sự kiện thông qua các trang tin điện tử, báo chí, thông tin của các nguồn chính thức và không chính thức để kịp thời xác minh, tổ chức điều tra phát hiện ổ dịch, khoanh vùng, xử lý sớm các ổ dịch trong cộng đồng. - Rà soát mở rộng các phòng xét nghiệm tại các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur, các Bệnh viện tuyến trung ương và một số Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh, thành phố nơi có đủ điều kiện xét nghiệm chẩn đoán xác định MERS-CoV. - Thực hiện giám sát chặt chẽ hành khách tại cửa khẩu và khu vực biên giới; tiếp tục duy trì kiểm tra sàng lọc nhằm phát hiện các trường hợp nghi ngờ tại cửa khẩu thông qua sử dụng máy đo thân nhiệt từ xa. - Tiếp tục thực hiện việc khai báo y tế đối với hành khách nhập cảnh tại các cửa khẩu phù hợp với tình hình dịch và thông lệ quốc tế. - Tăng cường giám sát, xét nghiệm để xác định sự lưu hành, biến đổi, mức độ lây lan MERS-CoV. - Thường xuyên đánh giá rút kinh nghiệm trong công tác giám sát, chẩn đoán điều trị, dự phòng xử lý ổ dịch để kịp thời điều chỉnh các hướng dẫn, chỉ đạo phù hợp với đặc điểm dịch bệnh. - Tổ chức thường trực phòng, chống dịch tại các đơn vị y tế; các đội chống dịch cơ động hỗ trợ các địa phương xử lý ổ dịch. - Thường xuyên cập nhật, đánh giá rút kinh nghiệm và cập nhật các tài liệu chuyên môn trong công tác giám sát, xử lý ổ dịch để kịp thời điều chỉnh các hướng dẫn, chỉ đạo phù hợp với đặc điểm dịch bệnh. 3.3. Công tác điều trị - Thực hiện quyết liệt việc phân tuyến, triển khai bệnh viện vệ tinh để điều trị bệnh nhân theo quy định nhằm giảm tải các bệnh viện tuyến cuối. - Các bệnh viện chủ động triển khai kế hoạch mở rộng việc thu dung, điều trị bệnh nhân; sẵn sàng thiết lập các bệnh viện dã chiến khi cần thiết. - Các cơ sở khám, chữa bệnh thực hiện nghiêm ngặt việc tổ chức cách ly đối với bệnh nhóm A, kiểm soát nhiễm khuẩn, phòng chống lây nhiễm chéo tại các bệnh viện theo quy định; làm thông thoáng buồng bệnh để giảm nồng độ vi rút. Tập trung tối đa nguồn lực và chuyên môn kỹ thuật để điều trị bệnh nhân để hạn chế tối đa trường hợp tử vong. - Thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng hộ cho các cán bộ y tế trực tiếp tham gia khám, điều trị, chăm sóc bệnh nhân, không để xảy ra hiện tượng lây nhiễm sang cán bộ y tế. - Tổ chức thường trực cấp cứu, thu dung, điều trị tại các đơn vị khám, chữa bệnh; các đội cấp cứu lưu động, sẵn sàng hỗ trợ địa phương cấp cứu, điều trị bệnh nhân khi có yêu cầu. 33
38. - Thường xuyên cập nhật, đánh giá rút kinh nghiệm trong công tác chẩn đoán điều trị, chăm sóc để kịp thời điều chỉnh các hướng dẫn, chỉ đạo phù hợp với đặc điểm dịch bệnh. 3.4. Công tác truyền thông - Hàng ngày cung cấp thông tin về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế, Website của Cục Y tế dự phòng, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh và Tcác phương tiện thông tin đại chúng. - Thường xuyên cập nhật các thông tin, sửa đổi các thông điệp truyền thông, khuyến cáo phòng chống dịch phù hợp với các đối tượng nguy cơ và phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng. - Hàng tuần tổ chức gặp mặt báo chí để cung cấp thông tin về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống. - Đẩy mạnh việc giao lưu với các độc giả trên các báo giấy, báo điện tử 3.5. Công tác hậu cần - Căn cứ vào dự báo tình hình dịch tiếp tục bổ sung kinh phí, vật tư, hóa chất, phương tiện, kịp thời triển khai các biện pháp phòng, chống dịch. - Thực hiện chính sách cho các cán bộ thực hiện công tác điều tra, xác minh ổ dịch, thương trực phòng chống dịch và cán bộ thực hiện thu dung, điều trị, chăm sóc bệnh nhân. - Yêu cầu các đơn vị, cơ sở sản xuất, cung cấp các dịch vụ thiết yếu xây dựng các kế hoạch đảm bảo cung cấp dịch vụ trong trường hợp dịch bùng phát lan rộng. - Xem xét trình Chính phủ cấp bổ sung máy móc, thuốc, vật tư, hóa chất từ nguồn dự trữ quốc gia đáp ứng kịp thời công tác phòng, chống dịch. 3.6. Công tác hợp tác quốc tế - Phối hợp chặt chẽ với các đơn vị đầu mối thực hiện Điều lệ Y tế quốc tế để nắm bắt và chia sẻ thông tin về tình hình dịch bệnh. - Phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và các tổ chức quốc tế khác để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm đồng thời hỗ trợ các nguồn lực trong phòng chống dịch bệnh. IX. KẾ HOẠCH THU DUNG - PHÂN TUYẾN ĐIỀU TRỊ 1. Mục tiêu chung - Phát hiện sớm ca bệnh dịch đầu tiên để cách ly, điều trị tại các cơ sở điều trị thích hợp và khống chế, ngăn ngừa không để dịch bệnh từ cơ sở y tế lây lan ra cộng đồng; - Giảm tỷ lệ tử vong khi dịch MERS-CoV xâm nhập vào Việt Nam; - Duy trì hoạt động của hệ thống bệnh viện khi dịch xảy ra ở quy mô lớn. 2. Các giải pháp 2.1. Tình huống 1: Dịch đang xảy ra ở nước ngoài, chưa xâm nhập vào Việt Nam 34
39. 2.1.1. Mục tiêu - Thực hiện tốt công tác chuẩn bị đối phó với dịch MERS-CoV tại các cơ sở khám, chữa bệnh, sẵn sàng đối phó với dịch nếu xâm nhập vào Việt Nam. - Kiểm soát chặt chẽ các trường hợp nghi MERS-CoV tại các cơ sở khám, chữa bệnh, đặc biệt các đối tượng có triệu chứng sốt, ho và có tiền sử đi, đến từ vùng có dịch vào khám và điều trị tại các cơ sở khám, chữa bệnh nhằm phát hiện sớm ca bệnh đầu tiên. 2.1.2. Các giải pháp 2.1.2.1. Tổ chức, quản lý, chỉ đạo và lập kế hoạch phòng chống dịch a. Bộ Y tế - Tiểu ban Điều trị, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh phối hợp với các Tiểu ban khác và các Vụ, Cục có liên quan tham mưu cho Lãnh đạo Bộ chỉ đạo các bệnh viện và các cơ sở khám, chữa bệnh trong toàn quốc rà soát lại công tác chuẩn bị phòng chống dịch MERS-CoV tại các bệnh viện. - Chỉ đạo các sở y tế và các bệnh viện trực thuộc kiện toàn Ban Chỉ đạo phòng chống dịch MERS-CoV. - Rà soát trang thiết bị, thuốc, vật tư, hoá chất, phương tiện phục vụ cho phòng chống dịch, đề xuất với Bộ Tài chính và Chính phủ mua bổ sung khẩn cấp trang thiết bị, thuốc, vật tư, hoá chất, phương tiện cần thiết để đối phó với đại dịch trong trường hợp dịch xâm nhập vào Việt Nam để kịp thời trang bị bổ sung cho các địa bàn có nguy cơ cao (Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Đà Nẵng-Huế, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai và các tỉnh có cửa khẩu biên giới với các nước). - Xây dựng kế hoạch chống dịch MERS-CoV khẩn cấp. b. Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương - Tham mưu cho UBND tỉnh kiện toàn ban chỉ đạo chống dịch của tỉnh, xây dựng kế hoạch thu dung điều trị bệnh nhân MERS-CoV theo các tình huống của dịch. - Chỉ đạo các bệnh viện kiện toàn Ban Chỉ đạo chống dịch của bệnh viện, kế hoạch thu dung, bố trí khu vực cách ly, phương án sắp xếp bệnh nhân theo các tình huống dịch. - Rà soát trang thiết bị, cơ sở vật chất, nhân lực, phương tiện, vật tư, hoá chất hiện có của các cơ sở điều trị MERS-CoV của tỉnh để bổ sung khẩn cấp những trang thiết bị, vật tư, hoá chất, phương tiện cần thiết. c. Các bệnh viện thuộc mạng lưới điều trị Mers-CoV - Củng cố Ban Chỉ đạo phòng chống dịch MERS-CoV của Bệnh viện và sửa đổi bổ sung Kế hoạch phòng chống dịch MERS-CoV, xây dựng các phương án phòng chống dịch MERS-CoV đáp ứng với các tình huống cụ thể. - Kiểm kê lại trang thiết bị, cơ sở vật chất, nhân lực, phương tiện, vật tư, hoá chất hiện có của bệnh viện để bổ sung khẩn cấp những trang thiết bị, vật tư, hoá chất, phương tiện cần thiết còn thiếu. Kiểm tra lại cơ sở cách ly điều trị MERS-CoV. - Thành lập đội chống dịch cơ động. - Tổ chức thường trực chống dịch, theo dõi sát diễn biến tình hình dịch trên thế giới và thông tin về tình hình dịch trong nước và địa phương. 35
40. - Tổ chức phân luồng bệnh nhân đến khám, chữa bệnh tại Bệnh viện. Bố trí riêng khu vực tiếp nhận và khám cho người có triệu chứng hô hấp để sàng lọc và cách ly ngay các trường hợp nghi ngờ. Thông tin cho tất cả người đến khám bệnh về địa điểm và quy trình tiếp nhận và khám cho người có triệu chứng hô hấp. - Truyền thông cho người bệnh và người nhà người bệnh biết để khi có triệu chứng sốt, ho và có đi, đến từ vùng có dịch MERS-CoV chủ động khai báo khi đến khám để được cách ly kịp thời 2.1.2.2. Nội dung chuẩn bị phòng chống dịch của cơ sở điều trị MERS-CoV a. Về tổ chức và chỉ đạo - Thành lập Ban chỉ đạo phòng chống dịch MERS-CoV trong bệnh viện với các tiểu ban chỉ đạo theo từng lĩnh vực: chuyên môn (truyền nhiễm, hồi sức cấp cứu, nhi), chống nhiễm khuẩn, hậu cần, thông tin. - Xây dựng phương án đối phó theo từng tình huống cụ thể. - Thành lập đội chống dịch cơ động để hỗ trợ tuyến dưới. b. Về chuyên môn - Có chuyên khoa truyền nhiễm, nhi và hồi sức cấp cứu, đặc biệt là hồi sức hô hấp và điều trị tích cực. - Có các thiết bị chẩn đoán, điều trị và theo dõi như: Máy Xquang tại giường, xét nghiệm huyết học, khí máu, điện giải đồ, siêu âm tại giường, monitor, máy thở, các phương tiện hỗ trợ hô hấp (mặt nạ oxy, dây oxy, ambu), bơm tiêm điện, máy truyền dịch tự động, hệ thống oxy trung tâm hoặc giàn bình oxy. Máy thở có cả chức năng thở xâm nhập và không xâm nhập, cho cả người lớn và trẻ em, có chức năng PSV, PCV, VCV, PEEP, có hệ thống khử khuẩn, lọc khí thở ra v.v Máy chạy thận nhân tạo, ECMO. - Thuốc: Kháng sinh chống bội nhiễm, dịch truyền, corticoid, các thuốc vận mạch, v.v - Chẩn đoán xác định và nghiên cứu khoa học: Đối với các bệnh viện tuyến cuối đóng vai trò chỉ đạo tuyến và nghiên cứu khoa học được trang bị thêm các thiết bị chẩn đoán MERS-CoV: PCR, Real time PCR, phân tích gen (sequencing). c) Về chống nhiễm khuẩn và phòng lây nhiễm: - Có khu vực cách ly riêng dành cho điều trị bệnh nhân MERS-CoV được chia thành các bộ phận cách ly cho người bệnh khẳng định (đã chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm), người bệnh nghi ngờ và người bệnh có thể mắc. Tiêu chuẩn buồng bệnh cách ly: + Lý tưởng: mỗi buồng bệnh có 1 giường cách ly, áp lực âm theo tiêu chuẩn của WHO. + Buồng nhiều giường: các giường bệnh cách nhau tối thiểu 1m, có tấm chắn cơ học (tấm ngăn, rèm) giữa các giường bệnh. - Có đủ các phương tiện bảo hộ đạt tiêu chuẩn: Khẩu trang N95, khẩu trang phẫu thuật, quần áo bảo hộ, găng tay, ủng, mặt nạ che mặt. - Các dung dịch rửa tay và khử khuẩn với nồng độ cao hơn nồng độ khử khuẩn thông thường (Cloramin B, Presept). - Các dung dịch sát trùng bệnh viện (formaldehyd). - Thiết bị khử khuẩn máy thở và các phương tiện máy móc trong buồng bệnh. 36
41. - Các phương tiện thu gom và xử lý chất thải y tế đúng tiêu chuẩn. - Phương tiện xử lý người bệnh tử vong. d. Về hậu cần - Giặt là, hấp sấy và khử khuẩn theo quy trình đặc biệt. - Phục vụ dinh dưỡng cho người bệnh, không nên để gia đình người bệnh tự lo. Cung cấp dinh dưỡng cho cán bộ y tế tham gia chống dịch. - Xe ô tô cứu thương vận chuyển cấp cứu người bệnh. Các bệnh viện thuộc mạng lưới điều trị MERS-CoV rà soát lại số trang thiết bị, vật tư, hoá chất hiện có, đối chiếu với cơ số cần thiết để lên kế hoạch mua bổ sung khẩn cấp cho phòng chống dịch hoặc đề xuất với Bộ Y tế, Uỷ ban nhân dân tỉnh và Sở y tế để trang bị bổ sung. 2.1.2.3. Tập huấn công tác điều trị a. Mục tiêu Tăng cường phát hiện sớm, chẩn đoán và cách ly điều trị kịp thời ca bệnh thông qua việc nâng cao kiến thức, kĩ năng lâm sàng và năng lực chuyên môn về hồi sức cấp cứu, hồi sức hô hấp và lâm sàng, dịch tễ MERS-CoV cho các bác sĩ, y tá điều dưỡng chuyên khoa truyền nhiễm, hô hấp, hồi sức cấp cứu, điều trị tích cực, nhi và cán bộ quản lý, chống nhiễm khuẩn của các bệnh viện đa khoa trung ương, tỉnh, huyện; bệnh viện chuyên khoa nhi, lao và bệnh phổi, phòng khám đa khoa, chuyên khoa (công lập và tư nhân), trạm y tế xã. b. Đối tượng - Bác sĩ, điều dưỡng chuyên khoa: Khoa Khám bệnh, Truyền nhiễm, Hồi sức cấp cứu và Điều trị tích cực, Nhi, Nội hô hấp hoặc Nội tổng hợp. - Cán bộ quản lý: phòng Kế hoạch tổng hợp bệnh viện, Điều dưỡng trưởng bệnh viện; Phòng nghiệp vụ y Sở Y tế - Cán bộ Khoa Chống nhiễm khuẩn bệnh viện của các Bệnh viện đa khoa tuyến trung ương, tỉnh, huyện; bệnh viện chuyên khoa nhi, truyền nhiễm, lao và bệnh phổi và một số bệnh viện ngành. - Bác sĩ, điều dưỡng của phòng khám đa khoa, chuyên khoa (công lập và ngoài công lập), trạm y tế xã. c. Nội dung tập huấn - Tình hình nhiễm MERS-CoV trên thế giới và nguy cơ xâm nhập vào Việt Nam - Kế hoạch đáp ứng phòng chống dịch của Bộ Y tế theo 3 tình huống - Phân tuyến điều trị bệnh MERS-CoV - Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh MERS-CoV - Giám sát ổ dịch, hướng dẫn lấy mẫu, bảo quản, vận chuyển bệnh phẩm nghi nhiễm MERS-CoV - Phòng, kiểm soát lây nhiễm MERS-CoV trong bệnh viện 37
42. - Tổ chức các biện pháp cách ly, phòng ngừa lây nhiễm MERS-CoV trong các bệnh viện - Một số quy trình phòng ngừa lây nhiễm MERS-CoV trong các cơ sở khám, chữa bệnh - Hướng dẫn phòng ngừa biến chứng trên người bệnh nhiễm MERS-CoV - Sử dụng các phương tiện phòng hộ cá nhân trong phòng và kiểm soát lây nhiễm MERS-CoV - Hướng dẫn vệ sinh môi trường trong kiểm soát lây nhiễm MERS-CoV trong bệnh viện d. Phương pháp tổ chức - Bộ Y tế + Biên soạn tài liệu tập huấn và in sách hướng dẫn do các giáo sư, bác sĩ chuyên khoa đầu ngành và có kinh nghiệm tham gia. Biên soạn tài liệu giảng dạy hướng dẫn cho các giảng viên tuyến tỉnh. + Tổ chức tập huấn hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng lây nhiễm MERS-CoV cho các tỉnh tại 5 địa điểm là Thái Nguyên, Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ cho các đối tượng thuộc Sở Y tế, các học viên này sau đó sẽ là Giảng viên để tiếp tục tập huấn cho các nhân viên y tế của bệnh viện và các đơn vị tuyến tỉnh, tuyến huyện về chẩn đoán, điều trị và phòng lây nhiễm MERS-CoV. - Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương + Tổ chức tập huấn chuyên môn cho các bệnh viện trực thuộc (bao gồm cả bệnh viện tư nhân trên địa bàn, phòng khám tư nhân, trạm y tế xã). Đối tượng: bác sĩ, điều dưỡng, cán bộ quản lý thuộc các bệnh viện đa khoa, chuyên khoa tỉnh và bệnh viện huyện. Giảng viên: Là cán bộ đã được tham dự tập huấn do Bộ Y tế tổ chức hướng dẫn. Các giáo sư, bác sĩ có kinh nghiệm có thể tham gia hướng dẫn theo yêu cầu của các Sở Y tế. Chịu trách nhiệm tổ chức: Sở Y tế phối hợp với Bệnh viện đa khoa trung tâm tỉnh thực hiện. Có thể mời giảng viên thuộc các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, Trường Đại học Y tham gia hướng dẫn. 2.1.2.4. Đào tạo nâng cao năng lực hồi sức cấp cứu Giao cho Bệnh viện Bạch Mai phối hợp với Hội chống độc và Hồi sức cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Huế, Bệnh viện Chợ Rẫy, Trường đại học Y Hà Nội, Trường đại học Y Huế, Trường Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh xây dựng Chương trình và nội dung đào tạo lại, nâng cao trình độ, cập nhật kiến thức mới về hồi sức cấp cứu hô hấp, suy đa tạng, sử dụng các phương tiện hỗ trợ hô hấp (máy thở, ECMO), lọc máu và triển khai thực hiện đào tạo cho các bệnh viện tuyến dưới. 2.1.2.5. Chỉ đạo chuyên môn 38
43. - Tiểu ban điều trị có nhiệm vụ chỉ đạo các đơn vị trực thuộc, bệnh viện các tuyến có kế hoạch phân tuyến, cách ly, thu dung, điều trị bệnh nhân nghi ngờ, hạn chế tối đa lây nhiễm MERS-CoV. - Hướng dẫn các cơ sở điều trị thực hiện đúng các quy định về chẩn đoán, điều trị và phòng lây nhiễm MERS-CoV; kịp thời tham mưu cho Lãnh đạo Bộ sửa đổi, bổ sung, cập nhật các hướng dẫn điều trị phù hợp với kinh nghiệm chẩn đoán, điều trị và phòng lây nhiễm ở các quốc gia đang có dịch. - Chỉ đạo việc chuẩn bị các cơ sở tiếp nhận, cách ly và điều trị bệnh nhân theo mức độ dịch xảy ra. - Chỉ đạo các biện pháp phòng lây nhiễm cho nhân viên y tế, người tiếp xúc tại cơ sở điều trị. 2.1.2.6. Kiểm tra công tác chuẩn bị phòng chống MERS-CoV - Kiểm tra công tác chuẩn bị chống dịch của các cơ sở y tế trong mạng lưới điều trị chống MERS-CoV: Chuẩn bị kế hoạch tiếp nhận, sàng lọc, cách ly, điều trị và truyền thông phòng chống dịch. - Đánh giá năng lực hiện nay của các cơ sở điều trị MERS-CoV để kiến nghị với Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch các giải pháp cụ thể nâng cao năng lực ứng phó với dịch MERS-CoV. 2.1.2.9. Dự trù kinh phí và phương án điều phối thiết bị, thuốc, vật tư cho các bệnh viện Phối hợp với Tiểu ban hậu cần và Tiểu ban giám sát lập kế hoạch và xây dựng cơ số bổ sung và dự trữ vật tư, trang thiết bị phòng chống dịch, cơ chế vận hành và điều phối vật tư, thiết bị phòng chống dịch khi có đại dịch xảy ra. Trước mắt, các đơn vị sử dụng các trang thiết bị đã được cấp trong đợt phòng chống dịch SARS, cúm A (H5N1), cúm A (H1N1) từ năm 2003 đến nay. Phân phối thiết bị theo thứ tự ưu tiên như sau: Ƣu tiên 1: Các bệnh viện tuyến cuối (Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Trung ương Huế, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới tp HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Nhi đồng 2) được xem xét bổ sung một số thiết bị phòng chống dịch Mers-CoV trong trường hợp dịch xâm nhập vào Việt Nam. Một số bệnh viện thuộc các thành phố có nguy cơ cao dịch MERS-CoV xâm nhập qua cảng hàng không: Hà Nội: - Bệnh viện E - Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Trung ương - Bệnh viện Bắc Thăng Long, - Bệnh viện Đức Giang, - Bệnh viện Thanh Nhàn, 39
44. - Bệnh viện Xanh Pôn. - Bệnh viện Đống Đa. Huế-Đà Nẵng: - Bệnh viện C Đà Nẵng, Bệnh viện đa khoa Đà Nẵng Thành phố Hồ Chí Minh: - Bệnh viện Thống Nhất - Bệnh viện Nhân dân 115 - Bệnh viện Nhân dân Gia Định - Bệnh viện Cấp cứu Trưng Vương - Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch Ƣu tiên 2: Các bệnh viện vùng, Bệnh viện đa khoa trung tâm của các tỉnh: trước mắt sử dụng các trang thiết bị đã được cấp trong giai đoạn từ năm 2003 đến nay (phục vụ phòng chống dịch SARS và cúm A) và xin đề nghị bổ sung thêm một số trang thiết bị cần thiết trong năm 2015. Khi xảy ra dịch trên địa bàn sẽ được bổ sung thêm thiết bị, thuốc, vật tư từ nguồn dự trữ quốc gia. Ƣu tiên 3: Các bệnh viện đa khoa khu vực tỉnh, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tuyến tỉnh, bệnh viện ngành, bệnh viện huyện. Các bệnh viện này được bố trí nâng cấp, sửa chữa khu vực cách ly (10-20 giường bệnh) và sẽ được phân phối trang thiết bị, thuốc, vật tư chống dịch khi xảy ra dịch trên địa bàn từ nguồn dự trữ quốc gia. 2.2. Tình huống 2: Xuất hiện các ca bệnh xâm nhập vào Việt Nam 2.2.1. Mục tiêu Khoanh vùng, xử lý kịp thời triệt để ổ dịch nhằm hạn chế thấp nhất việc lây lan ra cộng đồng. 2.2.2. Các giải pháp 2.2.2.1. Phân tuyến điều trị bệnh nhân MERS-CoV a. Miền Bắc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nhi Trung ương sẽ tiếp nhận bệnh nhân từ Hà Tĩnh trở ra. Trước mắt, các bệnh viện này chuẩn bị cơ sở vật chất cho 1 đơn nguyên cách ly điều trị từ 30-50 giường bệnh và khu vực cách ly các trường hợp nghi ngờ có thể tiếp nhận từ 20-30 trường hợp. b. Miền Trung Bệnh viện Trung ương Huế tiếp nhận bệnh nhân khu vực miền Trung và Tây Nguyên (từ Quảng Bình đến Khánh Hoà). Khoa Truyền nhiễm Bệnh viện Trung ương Huế bố trí 1 đơn nguyên cách ly điều trị 50 giường bệnh (30 giường người lớn và 20 giường trẻ em) sẵn sàng tiếp nhận bệnh nhân vào điều trị. 40
45. c. Miền Nam Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Nhi đồng 2 tiếp nhận bệnh nhân MERS-CoV thuộc các tỉnh từ Ninh Thuận trở vào. Khoa nhiễm D Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới bố trí 50 giường cách ly. Bệnh viện Chợ Rẫy bố trí 30 giường bệnh cách ly tại Khoa Bệnh Nhiệt đới. Bệnh viện Nhi đồng 1 và 2 mỗi bệnh viện bố trí 30 giường cách ly sẵn sàng tiếp nhận bệnh nhi bị nhiễm MERS-CoV. d. Các bệnh viện đa khoa tỉnh: Bố trí khu vực cách ly để thu dung điều trị tối thiểu có 30 giường bệnh điều trị MERS-CoV. Tất cả các bệnh viện phải lập các phương án di chuyển các bệnh nhân đang điều trị tại khu vực này sang các khoa lâm sàng khác khi có các trường hợp nghi ngờ hoặc mắc MERS-CoV nhập viện. 2.2.2.2. Tổ chức, chỉ đạo chống dịch tại nơi có người bệnh MERS-CoV - Thực hiện Phương châm 4 tại chỗ với sự hỗ trợ của Bộ Y tế và các bệnh viện tuyến cuối với mục tiêu khống chế dập dịch và thu dung điều trị hạn chế tử vong. Huy động nguồn lực hỗ trợ cho bệnh viện có bệnh nhân MERS-CoV. Trường hợp bệnh nhân nặng vượt quá khả năng điều trị thì chuyển đến bệnh viện tuyến cuối hoặc huy động sự trợ giúp của bệnh viện tuyến cuối. - Công bố dịch và đặt tất cả các bệnh viện vào trạng thái chống dịch. Kích hoạt hệ thống phòng chống dịch tại các địa phương. Các bệnh viện thực hiện các biện pháp chống dịch nhằm phát hiện sớm các ca bệnh MERS-CoV: + Tổ chức tiếp nhận và phân luồng, cách ly, thu dung bệnh nhân có triệu chứng ho, sốt và có tiền sử đi, đến từ vùng có dịch MERS-CoV đến khám tại bệnh viện. + Tổ chức thường trực chống dịch 24/24h tại các bệnh viện. + Triển khai các biện pháp kiểm soát lây nhiễm phòng lây nhiễm cho nhân viên y tế, người bệnh và cộng đồng. 2.2.2.3. Tiếp tục thực hiện các giải pháp như Tình huống 1 2.3. Tình huống 3: Dịch lây lan trong cộng đồng 2.3.1. Mục tiêu - Khống chế không để dịch lây lan nhanh. - Hạn chế tối đa người bệnh tử vong 2.3.2. Các giải pháp 2.3.2.1. Phân công tiếp nhận điều trị bệnh nhân như sau a. Miền Bắc 41
46. - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Nhi trung ương bố trí thêm đơn nguyên điều trị để sẵn sàng tiếp nhận bệnh nhân và hỗ trợ tuyến dưới. - Các bệnh viện thuộc Hà Nội như: Bệnh viện Bắc Thăng Long, Bệnh viện Đức Giang, Bệnh viện Xanh Pôn và Bệnh viện Đống Đa Bệnh viện Thanh Nhàn, Bệnh viện Hà Đông sẽ tiếp nhận bệnh nhân điều trị hỗ trợ. Những bệnh nhân có triệu chứng lâm sàng nhẹ hơn hoặc đã qua giai đoạn nguy hiểm, chờ xuất viện sẽ được điều chuyển từ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Nhi trung ương sẽ về điều trị tại các đơn vị này. - Bệnh viện Bắc Thăng Long và Bệnh viện Đức Giang được bố trí để cách ly các trường hợp nghi ngờ phát hiện tại cửa khẩu Nội Bài. - Các bệnh viện vùng như: Bệnh viện đa khoa TW Thái Nguyên, Bệnh viện Việt Nam-Thuỵ Điển Uông Bí, Bệnh viện Việt-Tiệp Hải Phòng, Bệnh viện đa khoa tỉnh Thái Bình, Bệnh viện đa khoa tỉnh Thanh Hoá tiếp nhận bệnh nhân từ các khu vực xung quanh (Mỗi bệnh viện 30 giường cách ly được trang bị đầy đủ và khu vực cách ly dự trữ khoảng 30 giường bệnh sẽ được sử dụng khi dịch bùng phát lớn tại khu vực). b. Miền Trung Mở rộng khu vực cách ly tại Khoa Truyền nhiễm Bệnh viện Trung ương Huế để có thể thu dung được khoảng 50 bệnh nhân (cả người lớn và trẻ em), huy động nhân lực từ các Khoa: Truyền nhiễm, Nhi, Hồi sức cấp cứu). Phân công các bệnh viện đa khoa: C Đà Nẵng, Đa khoa Đà Nẵng, Bình Định, Khánh Hòa, Đắc Lắc thu dung và điều trị bệnh nhân MERS-CoV. Mỗi bệnh viện bố trí 30 giường cách ly được trang bị đầy đủ và 30 giường bệnh cách ly dự trữ tại khoa Truyền nhiễm. c. Miền Nam 5 bệnh viện sẽ chịu trách nhiệm tiếp nhận cách ly và điều trị bệnh nhân MERS- CoV như sau: - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới thành phố Hồ Chí Minh: 50 giường - Bệnh viện Chợ Rẫy: 50 giường. - Bệnh viện Nhân dân 115: 50 giường. - Bệnh viện Nhi đồng 1: 30 giường - Bệnh viện Nhi đồng 2: 30 giường Các bệnh viện đa khoa Trung ương Cần Thơ, Bệnh viện đa khoa tỉnh Kiên Giang được trang bị đầy đủ cho 50 giường cách ly và có 30 giường dự trữ khi dịch bùng phát tại khu vực. Trường hợp dịch MERS-CoV tiếp tục lan rộng Bộ Y tế huy động tất cả các bệnh viện đa khoa trung tâm của tỉnh, bệnh viện đa khoa khu vực tỉnh, bệnh viện chuyên khoa lao và bệnh phổi tuyến tỉnh, bệnh viện huyện, bệnh viện ngành tham gia thu dung và điều trị bệnh nhân. Thiết lập bệnh viện dã chiến ở địa phương có nhiều người mắc MERS-CoV. 42
47. Sử dụng các cơ sở công cộng sẵn có để thiết lập bệnh viện dã chiến (trường học, doanh trại quân đội v.v ). 2.3.2.2. Các địa phương chưa có dịch a. Bệnh viện đa khoa trung tâm tỉnh Mỗi bệnh viện chuẩn bị sẵn sàng khu vực cách ly điều trị tại Khoa Truyền nhiễm, về nhân lực trang thiết bị có thể huy động từ khoa hồi sức cấp cứu, khoa hô hấp, khoa nhi để tăng cường. Mỗi bệnh viện bố trí 30-50 giường cách ly để thu dung và điều trị bệnh nhân (tuỳ theo khả năng của từng bệnh viện). b. Bệnh viện đa khoa khu vực tỉnh Mỗi bệnh viện chuẩn bị sẵn sàng khu vực cách ly điều trị tại Khoa Truyền nhiễm, về nhân lực trang thiết bị có thể huy động từ khoa hồi sức cấp cứu, khoa nhi, khoa hô hấp để tăng cường. Mỗi bệnh viện bố trí 20-30 giường cách ly để thu dung và điều trị bệnh nhân (tuỳ theo khả năng của từng bệnh viện). c. Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tuyến trung ương và tuyến tỉnh Mỗi bệnh viện chuẩn bị sẵn sàng khu vực cách ly điều trị tại Khoa hồi sức cấp cứu. Mỗi bệnh viện bố trí 10-20 giường cách ly để thu dung và điều trị bệnh nhân (tuỳ theo khả năng của từng bệnh viện). d. Bệnh viện huyện Mỗi bệnh viện chuẩn bị sẵn sàng khu vực cách ly điều trị tại Khoa hồi sức cấp cứu. Mỗi bệnh viện bố trí 10-20 giường cách ly để thu dung và điều trị bệnh nhân (tuỳ theo khả năng của từng bệnh viện). Trường hợp bệnh nhân quá nặng không xử lý được thì liên hệ chuyển bệnh viện tuyến cuối để điều trị nhưng phải liên hệ trước với đơn vị đó để tránh quá tải. e. Bệnh viện ngành, bệnh viện quốc tế, bệnh viện tư nhân Một số bệnh viện tham gia vào mạng lưới điều trị khi xảy ra đại dịch: - Bệnh viện 19/8, Bệnh viện 30/4, Bệnh viện 199 (Bộ Công an). - Bệnh viện Nông nghiệp I (Bộ Nông nghiệp và PTNT) - Bệnh viện Giao thông vận tải Trung ương và các bệnh viện giao thông khu vực. - Bệnh viện Bưu Điện I. - Bệnh viện Xây dựng. - Bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec vv Mỗi bệnh viện bố trí 10-30 giường cách ly (tuỳ theo quy mô). Khi xảy ra đại dịch trên địa bàn sẽ tham gia phòng chống dịch và được cung cấp trang thiết bị, thuốc, vật tư, phương tiện từ cơ số dự trữ quốc gia. g. Vai trò của phòng khám đa khoa, trạm y tế xã 43
48. Phát hiện các trường hợp có triệu chứng ho, sốt và có tiền sử dịch tễ đi, đến từ vùng có dịch Mers-CoV để gửi lên bệnh viện điều trị và thông báo cho trung tâm y tế dự phòng địa phương triển khai các biện pháp phòng chống dịch. Hướng dẫn người bệnh biện pháp phòng lây nhiễm cho người thân và những người xung quanh, sử dụng khẩu trang và hướng dẫn vệ sinh hô hấp. 2.3.2.3. Trong trường hợp dịch bùng phát quá lớn, vượt quá khả năng kiểm soát khống chế của dân y Cần có sự hỗ trợ của hệ thống bệnh viện quân y và y tế các ngành cùng tham gia để thiết lập các bệnh viện dã chiến và cùng tham gia thu dung điều trị bệnh nhân. Sử dụng các cơ sở trường học tại địa phương có số người bệnh mắc MERS-CoV nhiều để làm bệnh viện dã chiến. 44
49. Sơ đồ mạng lƣới điều trị MERS-CoV BV đa Bệnh viện BNĐTW khoa, BV BệnhBV Bạch viện Mai Bạch lao và BP, bệnh viện Hà Nội BV Nhi Trung ƣơng huyện, BV E, BV Hữu Nghị bệnh viện tư nhân các tỉnh phía Bắc -BV Đức Giang -BV Việt-Tiệp -BV Bắc Thăng BV ĐKTW BV VN-TĐ -BV ĐK Thái Bình Long, BV Xanh Pôn Thái Nguyên Uông Bí -BV ĐK Thanh -BV Đống Đa BV đa Hoá - BV Thanh Nhàn khoa, BV Lao và BP, Bệnh viện TW Huế BV huyện, Huế BV C Đà Nẵng bệnh viện tư nhân các tỉnh miền Trung và BVĐK Đà Nẵng BVĐK Bình Định Tây Nguyên BVĐK Khánh Hoà BVĐK Đắc Lắc BV Bệnh nhiệt đới BV đa khoa, BV BV Nhi đồng 1 lao và BP, BV huyện, Tp. Hồ Chí BV Nhi đồng 2 bệnh viện Minh BV Chợ Rẫy tư nhân các tỉnh phía Các BVĐK thuộc SYT Nam Tp HCM BV Thống Nhất BVĐKTW Cần Thơ BVĐK Kiên Giang Chú thích: Cơ sở điều trị khi dịch có quy mô nhỏ Cơ sở điều trị huy động thêm khi dịch quy mô trung bình Cơ sở điều trị huy động thêm khi dịch quy mô lớn 45
50. 2.3.2.4. Phương án sử dụng thuốc điều trị, các trang thiết bị, phương tiện điều trị, phương tiện phòng hộ cá nhân trong trường hợp nguồn cung cấp bị hạn chế: Trong trường hợp dịch bùng phát lớn, các hoạt động công cộng bị hạn chế ảnh hưởng đến khả năng cung cấp thuốc điều trị, các trang thiết bị, phương tiện điều trị, phương tiện phòng hộ cá nhân cũng như không đủ cơ sở cách ly điều trị bệnh nhân thì cần có chính sách ưu tiên. X. PHỤ LỤC Phụ lục 1: Các mẫu báo cáo bệnh nhân MERS-CoV và phiếu xét nghiệm 46