Tài liệu hướng dẫn học tập Luật lao động Việt Nam

Nội dung text: Tài liệu hướng dẫn học tập Luật lao động Việt Nam

1. TR ƯNG ðI H C C N TH Ơ KHOA LU T ___ TÀI LI U H ƯNG D N H C T P LU T LAO ðNG VI T NAM 1. PH M VI VÀ ðI T ƯNG S
   D NG  Giáo trình có th dùng tham kh o cho ngành: Lu t Có th dùng cho các tr ưng: ñBiêni h cso n: Th c s ĩ Di p Thành Nguyên Các t khóa: hành chính, t t ng, xét x , v án, án hành chính, ti n t t ng, tòa án, phiên tòa, s ơ th m, phúc th m. Yêu c u ki n th c tr ưc khi h c môn này: h c xong các h c ph n v Lu t Hành chính Vi t Nam. ðã xu t b n in ch ưa: ch ưa Cn Th ơ, tháng 5 n ăm 2012
2. PH N M ð U 1. Gi i thi u khái quát môn h c Pháp lu t lao ñng quy ñnh quy n và ngh ĩa v c a ng ưi lao ñng và c a ng ưi s dng lao ñng, các tiêu chu n lao ñng, các nguyên t c s d ng và qu n lý lao ñng, góp ph n thúc ñy s n xu t, vì v y có v trí quan tr ng trong ñi s ng xã h i và trong h th ng pháp lu t ca qu c gia c ũng nh ư qu c t . Pháp lu t lao ñ ng b o v quy n làm vi c, l i ích và các quy n khác c a ng ưi lao ñng, ñ ng th i b o v quy n và l i ích h p pháp c a ng ưi s d ng lao ñ ng, t o ñiu ki n cho m i quan h lao ñ ng ñưc hài hoà và n ñ nh, góp ph n phát huy trí sáng t o và tài n ăng ca ng ưi lao ñng trí óc và lao ñng chân tay, c a ng ưi qu n lý lao ñ ng, nh m ñ t n ăng su t, ch t l ưng và ti n b xã h i trong lao ñ ng, s n xu t, d ch v , hi u qu trong s d ng và qu n lý lao ñ ng, góp ph n công nghi p hoá, hi n ñ i hoá ñ t n ưc vì s nghi p dân giàu, n ưc mnh, xã h i công b ng, dân ch , v ăn minh. Do v trí ñc bi t quan tr ng nh ư th c a pháp lu t lao ñng nên ngành Lu t Lao ñng ñưc ñc bi t chú tr ng h u h t các n ưc trên th gi i. Vì v y, trong ch ươ ng trình ñào t o C nhân Lu t t t c các tr ưng ñi h c ñu có môn h c Lu t Lao ñng. 2. Mc tiêu môn h c Môn h c Lu t Lao ñng Vi t Nam h ưng t i m c tiêu trang b cho sinh viên nh ng ki n th c c ơ b n nh t và thi t th c nh t v quan h lao ñng và các quan h khác phát sinh t quan h lao ñng ho c có liên quan ñn quan h lao ñng. Qua nghiên c u môn hc này, sinh viên s n m v ng ñi t ưng ñiu ch nh, ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a Lu t lao ñng, quan h pháp lu t lao ñng, quy ñnh c a pháp lu t v vi c làm, h c ngh ; ñng th i hi u rõ nh ng quy ñnh c a pháp lu t v h p ñng lao ñng, ti n lươ ng, th i gi làm vi c, th i gi ngh ng ơi, v b o h lao ñng. Bên c nh ñó sinh viên s n m vng nh ng quy ñnh v ña v pháp lý c a t ch c Công ñoàn trong vi c b o v quy n và l i ích h p pháp c a ng ưi lao ñng, v xu t kh u lao ñng, v tuy n d ng và qu n lý ng ưi n ưc ngoài làm vi c t i Vi t Nam, v tranh ch p lao ñng và gi i quy t tranh ch p lao ñng, và ñình công. 3. Yêu c u môn h c ðây là môn h c chuyên ngành, do ñó yêu c u sinh viên tr ưc khi h c môn này ph i h c xong và n m v ng ki n th c c a các h c ph n v Lý lu n chung v nhà n ưc và pháp lu t. 4. C u trúc môn h c Môn h c Lu t lao ñng Vi t Nam g m có 13 ch ươ ng, c th : • Ch ươ ng 1: Khái ni m Lu t Lao ñ ng Vi t Nam • Ch ươ ng 2: Quan h pháp lut lao ñ ng • Ch ươ ng 3 : Vi c làm và h c ngh • Ch ươ ng 4 : Hp ñ ng lao ñ ng • Ch ươ ng 5: Th a ưc lao ñ ng t p th • Ch ươ ng 6: Ti n l ươ ng • Ch ươ ng 7: Th i gi làm vi c và th i gi ngh ng ơi 2
3. • Ch ươ ng 8: K lu t lao ñ ng • Ch ươ ng 9: An toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng – tai n n lao ñ ng, b nh ngh nghi p • Ch ươ ng 10: T ng quan v Công ñoàn Vi t Nam • Chươ ng 11: Xu t kh u lao ñ ng • Chươ ng 12: Tuy n d ng và qu n lý ng ưi n ưc ngoài làm vi c t i Vi t Nam • Ch ươ ng 13: Tranh ch p lao ñ ng và ñình công. 3
4. CH ƯƠ NG 1: KHÁI NIM LUT LAO ðNG VIT NAM I - ðI T ƯNG VÀ PH ƯƠ NG PHÁP ðIU CH NH C A LU T LAO ð NG 1 - ði t ưng ñiu ch nh c a Lut lao ñ ng ði t ưng ñiu ch nh c a m t ngành lu t là nh ng nhóm quan h xã h i cùng lo i có cùng tính ch t c ơ b n gi ng nhau ñưc các quy ph m c a ngành lu t y ñiu ch nh. ði t ưng ñiu ch nh c a Lu t lao ñ ng là m i quan h xã h i phát sinh gi a m t bên là ng ưi lao ñ ng làm công ăn l ươ ng v i m t bên là cá nhân ho c t ch c s d ng, thuê m ưn có tr công cho ng ưi lao ñ ng và các quan h khác có liên quan ch t ch ho c phát sinh t quan h lao ñ ng. Nh ư v y, ñ i t ưng ñiu ch nh c a Lu t lao ñ ng bao g m hai nhóm quan h xã h i: - Quan h lao ñ ng; - Các quan h liên quan ñn quan h lao ñ ng ho c phát sinh t quan h lao ñ ng. a - Quan h lao ñ ng Lao ñng là ho t ñ ng quan tr ng nh t c a con ng ưi, t o ra c a c i v t ch t và các giá tr tinh th n c a xã h i. Lao ñ ng có n ăng su t, ch t l ưng và hi u qu cao là y u t quy t ñ nh s phát tri n c a ñ t n ưc. Lao ñ ng là ho t ñng có ý th c, có m c ñích c a con ng ưi nh m t o ra m t giá tr s d ng nh t ñ nh. Nh có lao ñ ng mà con ng ưi tách mình ra kh i th gi i ñng v t, ñ ng th i bi t v n d ng quy lu t c a thiên nhiên ñ chinh ph c l i thiên nhiên. Lao ñng c a con ng ưi bao gi c ũng n m trong m t hình thái kinh t -xã h i nh t ñ nh, b i vì trong quá trình lao ñng con ng ưi không ch quan h v i thiên nhiên mà còn có quan h v i nhau. Quan h gi a con ng ưi v i con ng ưi trong lao ñ ng nh m t o ra nh ng giá tr v t ch t, tinh th n ph c v chính b n thân và xã h i g i là quan h lao ñ ng. Quan h lao ñ ng này là bi u hi n m t m t c a quan h s n xu t và ch u s chi ph i c a quan h s h u. Chính vì th , trong các ch ñ xã h i khác nhau, tùy thu c vào ñc ñim, tính ch t c a các quan h s h u th ng tr mà có nh ng ph ươ ng th c t ch c lao ñ ng phù h p, và ñâu có t ch c lao ñ ng, có hp tác và phân công lao ñng thì ñó t n t i quan h lao ñ ng. Trong n n kinh t th tr ưng v i s tham gia c a nhi u thành ph n kinh t ñã hình thành nhi u quan h lao ñ ng, các quan h lao ñ ng này ngày càng tr nên ña d ng và ph c t p, ñan xen l n nhau. Trong s các quan h lao ñ ng t n t i trong ñ i s ng xã h i, Lu t lao ñ ng ch yu ñiu ch nh quan h lao ñ ng gi a ng ưi lao ñ ng làm công ăn l ươ ng v i ng ưi s d ng lao ñng thu c m i thành ph n kinh t , t c là Lu t lao ñ ng ch y u ñiu ch nh quan h lao ñ ng ñưc xác l p trên c ơ s h p ñ ng lao ñ ng. ð i v i quan h lao ñ ng hình thành trên c ơ s h p ñng lao ñ ng, pháp lu t ñ t ra các tiêu chu n, chu n m c hay khung pháp lý, trong ñó quy n li c a các bên ñưc n ñ nh m c t i thi u và ngh ĩa v n ñ nh m c t i ña. Các ch th khi tham gia quan h này hoàn toàn ñưc t do, bình ñng, t nguy n, t th a thu n các v n ñ liên quan ñn quá trình lao ñng phù h p v i pháp lu t và hi u qu s n xu t, kinh doanh c a doanh nghi p. Chính vì th , ðiu 1 B lu t Lao ñ ng n ăm 1994 n ưc ta quy ñ nh : “B lu t lao ñ ng ñiu ch nh quan h lao ñ ng gi a ng ưi lao ñ ng làm công ăn l ươ ng v i ng ưi s d ng lao ñng và các quan h lao ñ ng liên quan tr c ti p v i quan h lao ñ ng”. ðây là lo i quan h lao ñ ng tiêu bi u và c ũng là hình th c s d ng lao ñ ng ch y u, ph bi n trong n n kinh t th tr ưng. 4
5. Nh ư v y, khác v i quan h lao ñ ng làm công ăn l ươ ng do Lu t lao ñ ng ñiu ch nh, quan h lao ñ ng c a cán b , công ch c làm vi c trong b máy Nhà n ưc có nh ng nét ñ c tr ưng khác bi t, vì v y quan h lao ñ ng này tr ưc h t do Lu t hành chính ñiu ch nh. Tuy nhiên, dưi góc ñ là m t quan h s d ng lao ñ ng, Lu t lao ñ ng c ũng ñiu ch nh các quan h lao ñng c a cán b , công ch c trong ph m vi phù h p. ðiu 4 B lu t Lao ñng quy ñ nh: “Ch ñ lao ñ ng ñ i v i công ch c, viên ch c Nhà n ưc, ng ưi gi các ch c v ñưc b u, c ho c b nhi m, ng ưi thu c l c l ưng quân ñi nhân dân, công an nhân dân, ng ưi thu c các ñoàn th nhân dân, các t ch c chính tr , xã h i khác và xã viên h p tác xã do các v ăn b n pháp lu t khác quy ñnh nh ưng tùy t ng ñ i t ưng mà ñưc áp d ng m t s quy ñnh trong B lu t này”. b - Các quan h liên quan ñn quan h lao ñ ng Ngoài quan h lao ñ ng làm công ăn l ươ ng là quan h ch y u, Lu t lao ñ ng còn ñiu ch nh m t s quan h xã h i khác có liên quan ch t ch v i quan h lao ñ ng. Nh ng quan h ñó bao g m : - Quan h v vi c làm; - Quan h h c ngh ; - Quan h v b i th ưng thi t h i; - Quan h v b o hi m xã h i; - Quan h gi a ng ưi s d ng lao ñ ng v i t ch c Công ñoàn, ñi di n c a t p th ng ưi lao ñ ng; - Quan h v gi i quy t các tranh ch p lao ñ ng và các cu c ñình công; - Quan h v qu n lý lao ñng. 2 - Ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a Lut lao ñ ng Cùng v i ñ i t ưng ñiu ch nh, ph ươ ng pháp ñiu ch nh là c ăn c ñ phân bi t các ngành lu t, ñ ng th i ñ kh ng ñ nh tính ñ c l p c a m i ngành lu t. Ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a mt ngành lu t là nh ng cách th c, bi n pháp mà Nhà n ưc thông qua pháp lu t s d ng chúng ñ ñiu ch nh các nhóm quan h xã h i, s p x p các nhóm quan h xã h i theo nh ng tr t t nh t ñ nh ñ chúng phát tri n theo nh ng h ưng ñ nh tr ưc. Ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a m i ngành lu t ñưc xác ñ nh trên c ơ s ñ c ñim, tính ch t c a ñ i t ưng ñiu ch nh c a ngành lu t ñó. Xu t phát t tính ch t c a các quan h xã h i do Lu t lao ñ ng ñiu ch nh, Lu t lao ñng s d ng nhi u ph ươ ng pháp tác ñng khác nhau tùy thu c vào t ng quan h lao ñng c th . Các ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a Lu t lao ñ ng bao g m: a - Ph ươ ng pháp th a thu n Ph ươ ng pháp này ch y u áp d ng trong tr ưng h p xác l p quan h lao ñ ng gi a ng ưi lao ñng v i ng ưi s d ng lao ñ ng, và trong vi c xác l p th a ưc lao ñng t p th . Xu t phát t b n ch t c a quan h lao ñ ng là t do th ươ ng l ưng, nên khi tham gia vào quan h lao ñng các bên cùng nhau th a thu n các v n ñ liên quan trong quá trình lao ñng trên c ơ s t nguy n, bình ñng nh m ñ m b o cho hai bên cùng có l i và t o ñiu ki n ñ các bên th c hi n tt các ngh ĩa v c a mình. Tuy nhiên, c ũng c n l ưu ý r ng, ph ươ ng pháp th a thu n trong Lu t lao ñ ng khác v i ph ươ ng pháp th a thu n trong Lu t dân s . Trong Lu t dân s , các ch th tham gia quan h xã hi do Lut dân s ñiu ch nh bình ñng và ñc l p v i nhau v ñ a v kinh t . Chính vì v y mà ph ươ ng pháp th a thu n trong Lu t dân s ñưc s d ng tri t ñ , chúng tác ñ ng lên các quan h dân s trong su t quá trình t khi xác l p ñ n khi ch m d t. Ng ưc l i, trong Lu t lao ñ ng các ch th tham gia vào quan h lao ñ ng không bình ñng v ñ a v , không ñ c l p v i nhau v t ch c. Chính vì v y, ñ ñiu hòa m i quan h này, Nhà n ưc b ng pháp lu t ñã ñt ra 5
6. nh ng quy ñ nh nh m b o v ng ưi lao ñ ng, nâng cao v trí c a ng ưi lao ñ ng ñ h bình ñng v i ng ưi s d ng lao ñ ng. B i v y, ph ươ ng pháp th a thu n trong Lu t lao ñ ng tuy là t do, th ươ ng l ưng, t nguy n th a thu n, các ch th th c hi n quy n t ñ nh ñot c a mình trong khuôn kh pháp lu t, nh ưng lao ñng luôn có y u t qu n lý. b - Ph ươ ng pháp m nh l nh Ph ươ ng pháp m nh l nh ñưc s d ng trong l ĩnh v c t ch c và qu n lý lao ñ ng, ph ươ ng pháp này th ưng ñưc dùng ñ xác ñ nh ngh ĩa v c a ng ưi lao ñ ng ñ i v i ng ưi s d ng lao ñng. Trong quan h lao ñng, ng ưi s d ng lao ñ ng trong ph m vi quy n h n c a mình có quy n ñ t ra các quy ñ nh nh ư : n i quy, quy ch , nh ng quy ñ nh v t ch c, s p x p lao ñng v.v. . . bu c ng ưi lao ñ ng ph i ch p hành. Trong Lu t lao ñ ng. ph ươ ng pháp m nh l nh không ph i th c hi n quy n l c Nhà n ưc nh ư trong Lu t hành chính, mà th hi n quy n uy c a ch s d ng lao ñ ng ñ i v i ng ưi lao ñng. c - Ph ươ ng pháp thông qua các ho t ñ ng Công ñoàn tác ñng vào các quan h phát sinh trong quá trình lao ñng Có th nói ñây là ph ươ ng pháp ñiu ch nh r t ñ c thù c a Lu t lao ñ ng. Ph ươ ng pháp này ñưc s d ng ñ gi i quy t nh ng v n ñ phát sinh trong quá trình lao ñng có liên quan tr c ti p ñ n quy n, l i ích h p pháp c a ng ưi lao ñ ng. Trong quan h lao ñ ng, các ch th tham gia quan h này có ña v kinh t không bình ñng, do ñó t ch c Công ñoàn - v i t ư cách là ñi di n t p th ng ưi lao ñ ng, do ng ưi lao ñng t nguy n l p nên - có ch c n ăng ñ i di n t p th ng ưi lao ñ ng trong quan h v i ng ưi s d ng lao ñ ng, nh m b o v quy n l i c a ng ưi lao ñ ng khi các quy n, l i ích h p pháp c a h có nguy c ơ b xâm ph m. ðiu này kh ng ñ nh r ng, s hi n di n c a t ch c Công ñoàn là chính ñáng, không th thi u ñưc. II - CÁC NGUYÊN T C C Ơ B N C A LU T LAO ð NG Nguyên t c c ơ b n c a Lu t lao ñ ng là nh ng nguyên lý, t ư t ưng ch ñ o quán tri t và xuyên su t toàn b h th ng các quy ph m pháp lu t lao ñ ng trong vi c ñiu ch nh các quan h xã h i v s d ng lao ñ ng. N i dung các nguyên t c c ơ b n c a Lu t lao ñ ng th hi n quan ñim, ñưng l i, chính sách c a ð ng, Nhà n ưc ta v l ĩnh v c lao ñ ng. D ưi ñây ta s ln l ưc nghiên c u các nguyên t c này. 1 - Nguyên t c b o v ng ưi lao ñ ng Tư t ưng b o v ng ưi lao ñ ng xu t phát t quan ñim coi m c tiêu và ñng l c chính ca s phát tri n là “vì con ng ưi, phát huy nhân t con ng ưi, tr ưc h t là ng ưi lao ñ ng” ñưc ñ ra t i ð i h i ð ng toàn qu c l n th VII. Ni dung c a nguyên t c b o v ng ưi lao ñ ng r t r ng, ñòi h i pháp lu t ph i th hi n quan ñim b o v h v i tư cách b o v con ng ưi, ch th c a quan h lao ñ ng. Vì v y, nó không ch bao hàm m c ñích b o v s c lao ñ ng, b o v quy n và l i ích chính ñáng c a ng ưi lao ñ ng, mà ph i b o v h trên m i ph ươ ng di n nh ư: vi c làm, ngh nghi p, thu nh p, tính m ng, s c kh e, nhân ph m, danh d , cu c s ng c a b n thân và gia ñình h , th i gi ngh ng ơi, nhu c u nâng cao trình ñ, liên k t và phát tri n trong môi tr ưng lao ñ ng và xã h i lành mnh. Vì th , nguyên t c b o v ng ưi lao ñ ng bao g m các n i dung sau ñây: a - ðm b o quy n t do l a ch n vi c làm, ngh nghi p, không b phân bi t ñ i x c a ng ưi lao ñ ng Hi n pháp n ưc ta quy ñ nh lao ñng là quy n và ngh ĩa v c a công dân. Nhà n ưc và xã hi có k ho ch t o ngày càng nhi u vi c làm cho ng ưi lao ñ ng . B lu t lao ñ ng c ũng quy 6
7. ñnh: “M i ng ưi ñ u có quy n làm vi c, t do l a ch n vi c làm và ngh nghi p, không b phân bi t ñ i x v gi i tính, dân t c, thành ph n xã h i, tín ng ưng tôn giáo”. N i dung c a các quy ñnh này là s ñ m b o v m t pháp lý cho ng ưi lao ñ ng trong ph m vi kh n ăng, nguy n v ng c a mình có ñưc c ơ h i tìm ki m vi c làm và có quy n làm vi c. ð ng ưi lao ñ ng ñưc h ưng và th c hi n ñưc các quy n nói trên c a mình, pháp lu t lao ñng ghi nh n quy n có vi c làm và t do l a ch n n ơi làm vi c c a ng ưi lao ñ ng; ñ ng th i c ũng quy ñ nh trách nhi m c a Nhà n ưc, c a các doanh nghi p và toàn xã h i trong vi c to ñiu ki n ñ ng ưi lao ñ ng có vi c làm và ñưc làm vi c. b - Tr l ươ ng, ti n công theo th a thu n Xu t phát t quan ñim cho r ng s c lao ñ ng là hàng hóa, ti n l ươ ng là giá c s c lao ñng, các quy ñ nh v ti n l ươ ng do Nhà n ưc ban hành ph i ph n ánh ñúng giá tr s c lao ñng. Tùy t ng tính ch t, ñ c ñim khác nhau c a t ng lo i lao ñ ng mà Nhà n ưc quy ñ nh ch ñ ti n l ươ ng h p lý, và ph i quán tri t các nguyên t c sau ñây: - Lao ñng có trình ñ chuyên môn cao, thành t o, ch t l ưng cao, làm vi c nhi u thì ñưc tr công cao và ng ưc l i. - Nh ng lao ñ ng ngang nhau ph i ñưc tr công ngang nhau. B lu t lao ñ ng quy ñ nh ti n l ươ ng c a ng ưi lao ñ ng do hai bên th a thu n, nh ưng không ñưc th p h ơn m c l ươ ng t i thi u do Nhà n ưc quy ñ nh. ð ng th i ñ ñ m b o quy n li c a ng ưi lao ñ ng trong vi c ñưc tr l ươ ng và h ưng l ươ ng trên c ơ s th a thu n, pháp lu t lao ñ ng cũng quy ñ nh nh ng bi n pháp b o v ng ưi lao ñ ng và b o h ti n l ươ ng c a ng ưi lao ñ ng. c - Th c hi n b o h lao ñ ng ñ i v i ng ưi lao ñ ng Hi n pháp n ưc ta quy ñ nh: “Nhà n ưc ban hành chính sách, ch ñ b o h lao ñ ng”; ñng th i pháp lu t lao ñ ng c ũng quy ñ nh: “Chính ph l p ch ươ ng trình qu c gia v b o h lao ñng, an toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng, ñưa vào k ho ch phát tri n kinh t , xã h i và ngân sách c a Nhà n ưc; ñ u t ư nghiên c u khoa h c, h tr phát tri n các c ơ s s n xu t d ng c, thi t b an toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng, ph ươ ng ti n b o v cá nhân; ban hành h th ng tiêu bi u, quy trình, quy ph m v an toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng”. Các quy ñ nh này xu t phát t quan ñim và nh n th c: con ng ưi là v n quý, là l c l ưng lao ñng ch y u c a xã hi. Do v y, vi c b o v s c kh e chung và b o v an toàn, v sinh lao ñ ng cho ng ưi lao ñng nói riêng là nhi m v và trách nhi m không th thi u ñưc c a Nhà n ưc và các doanh nghi p. Nh ng ñ m b o v m t pháp lý ñ ng ưi lao ñ ng th c s ñưc h ưng quy n b o h lao ñng th hi n các ñim sau: - ðưc ñ m b o làm vi c trong ñiu ki n an toàn và v sinh lao ñ ng; - ðưc h ưng ch ñ trang b ph ươ ng ti n b o v cá nhân; - ðưc h ưng các ch ñ b i d ưng s c kh e khi làm nh ng công vi c n ng nhc, có yu t ñ c h i, nguy hi m; - ðưc s p x p vi c làm phù h p v i s c kh e, ñưc áp d ng th i gian làm vi c rút ng n ñi v i công vi c ñ c h i, n ng nh c; - ðưc ñ m b o các ñiu ki n v v t ch t khi khám và ñiu tr tai n n lao ñ ng, b nh ngh nghi p. d - ðm b o quy n ñưc ngh ng ơi c a ng ưi lao ñ ng 7
8. Ngh ng ơi là nhu c u không th thi u ñưc c a cu c s ng. Quy n ñưc ngh ng ơi là m t quy n c ơ b n ñưc ghi nh n trong Hi n pháp và các v ăn b n pháp lu t lao ñ ng. Căn c vào tính ch t c a m i ngành, ngh , ñc ñim lao ñ ng trong t ng khu v c khác nhau, Nhà n ưc ngoài vi c quy ñ nh th i gian làm vi c h p lý, còn quy ñnh th i gian ngh ng ơi ñi v i ng ưi lao ñ ng nh m t o ñiu ki n cho h kh n ăng ph c h i s c kh e, tái s n xu t s c lao ñ ng và t ăng n ăng su t lao ñ ng. ñ - Tôn tr ng quy n ñ i di n c a t p th lao ñ ng Ng ưi lao ñ ng làm vi c trong các doanh nghi p, k c doanh nghi p t ư nhân c ũng nh ư doanh nghi p Nhà n ưc, ñ u có quy n tham gia qu n lý doanh nghi p theo n i quy, ñiu l c a doanh nghi p và quy ñnh c a pháp lu t; ki m tra, giám sát vi c th c hi n các quy ñ nh c a pháp lu t v s d ng lao ñ ng. Ng ưi lao ñ ng th c hi n các quy n này c a mình thông qua ñi di n c a h - ñó là t ch c Công ñoàn. Ni dung c a nguyên t c này ñưc quy ñ nh trong Hin pháp, B lu t lao ñ ng, và Lu t Công ñoàn. Quy n ñưc thành l p, gia nh p và ho t ñ ng công ñoàn ñ b o v quy n, l i ích h p pháp ca mình là m t trong các quy n quan tr ng c a ng ưi lao ñ ng ñưc pháp lu t lao ñ ng ghi nh n và ñm b o th c hi n. Các quy n này ñưc quy ñ nh c th trong Lu t công ñoàn. e - Th c hi n b o hi m xã h i ñ i v i ng ưi lao ñ ng Bo hi m xã h i là m t ho t ñ ng không th thi u ñưc trong ñ i s ng xã h i, và càng không th thi u ñ i v i ng ưi lao ñ ng, ñó là m t ñ m b o r t quan tr ng và có ý ngh ĩa thi t th c, góp ph n n ñ nh cu c s ng cho ng ưi lao ñ ng trong nh ng tr ưng h p r i ro. Quy n ñưc b o hi m xã h i là m t trong các quy n c ơ b n c a ng ưi lao ñ ng ñưc pháp lu t ghi nh n và b o v . Nhà n ưc và các ñơ n v s d ng lao ñng có trách nhi m th c hi n các ch ñ b o hi m ñ i v i ng ưi lao ñ ng. Ni dung c a nguyên t c này là ng ưi lao ñ ng trong m i thành ph n kinh t , không phân bi t ngh nghi p, thành ph n xã h i, tôn giáo, gi i tính, n u có tham gia vào quan h lao ñ ng, có ñóng góp b o hi m xã h i theo quy ñ nh c a pháp lu t lao ñ ng thì ñu ñưc ñ m b o các ñiu ki n v v t ch t trong tr ưng h p t m th i ho c v ĩnh vi n m t s c lao ñ ng, m t vi c làm nh m giúp h kh c ph c khó kh ăn, n ñ nh ñ i s ng, t o ñiu ki n ñ ng ưi lao ñ ng an tâm lao ñng, thúc ñ y s n xu t phát tri n. 2 - Nguyên t c b o v quy n và l i ích h p pháp c a ng ưi s d ng lao ñ ng Bo v quy n, l i ích h p pháp c a ng ưi s d ng lao ñ ng là t ư t ưng ch ñ o xuyên su t quá trình xây d ng và áp d ng pháp lu t lao ñ ng. B i l , ng ưi s d ng lao ñ ng là m t bên ca quan h lao ñ ng, cùng v i vi c b o v ng ưi lao ñ ng, không th không tính ñ n vi c b o v quy n, l i ích h p pháp c a ng ưi s d ng lao ñ ng. ðiu 57 Hi n pháp 1992 quy ñ nh: “ công dân có quy n t do kinh doanh theo quy ñ nh c a pháp lu t”, và ðiu 58 Hi n pháp c ũng quy ñnh là công dân có quy n s h u v thu nh p h p pháp, c a c i ñ dành, nhà , t ư li u sinh ho t, t ư li u s n xu t, v n và tài s n khác trong doanh nghi p ho c các t ch c kinh t khác. Nu nh ư ng ưi lao ñ ng có quy n t do l a ch n vi c làm, ñưc h ưng các quy n l i trong lao ñng, thì ng ưi s d ng lao ñ ng trong b t k ỳ thành ph n kinh t nào c ũng có quy n tuy n ch n lao ñ ng, quy n t ăng ho c gi m lao ñ ng phù h p nhu c u sn xu t, kinh doanh, quy n ban hành n i quy và các quy ch lao ñ ng, có quy n khen th ưng, k lu t, ch m d t h p ñ ng lao ñng v.v theo quy ñ nh c a pháp lu t. N u tài s n c a ng ưi s d ng lao ñ ng b ng ưi lao ñng làm thi t h i thì h có quy n yêu c u ñưc b i th ưng. Ng ưi s d ng lao ñ ng c ũng có quy n ph i h p v i t ch c Công ñoàn trong quá trình s d ng lao ñ ng ñ qu n lý lao ñng dân ch và hi u qu ; có quy n th ươ ng l ưng và ký k t th a ưc lao ñ ng t p th trong 8
9. ñơ n v cho phù h p v i tình hình s n xu t, kinh doanh và kh n ăng kinh t , tài chính c a ñơn v mình. Trong quá trình ho t ñ ng, ng ưi s d ng lao ñ ng có quy n tham gia các t ch c c a ng ưi s d ng lao ñ ng. N u các quy n, l i ích h p pháp c a h b xâm ph m thì h có quy n yêu c u cơ quan có th m quy n b o v cho mình. 3 - Nguyên t c k t h p hài hòa gi a chính sách kinh t và chính sách xã h i Ng ưi lao ñ ng là thành viên trong xã h i, tham gia quan h lao ñ ng ñ ñ m b o cu c sng cho b n thân và gia ñình mình, nên các ch ñ lao ñng không ch liên quan ñn ng ưi lao ñng mà còn liên quan ñn toàn b ñ i s ng xã h i, do ñó trong quá trình ñiu ch nh các quan h lao ñ ng, Lu t lao ñ ng ph i k t h p hài hòa gi a chính sách kinh t và chính sách xã hi. Quan h lao ñ ng v a có tính kinh t , v a có tính xã h i. Khi ñiu ti t quan h lao ñ ng, Nhà n ưc ph i chú ý ñ n các bên trong quan h này, nh t là ng ưi lao ñ ng, v t t c các ph ươ ng di n nh ư : l i ích v t ch t, tinh th n, nhu c u xã h i v. v và ñt nh ng v n ñ ñó trong m i t ươ ng quan phù h p v i ñiu ki n kinh t - xã h i c a ñ t n ưc. Trong Báo cáo chính tr t i ð i h i ð ng toàn qu c l n th VII ñã kh ng ñ nh: “ ph i có chính sách xã h i là ñng l c ñ phát tri n kinh t , nh ưng ñng th i ph i có chính sách kinh t là c ơ s và tin ñ ñ th c hi n chính sách xã h i”. Nh ư v y, bên c nh m c tiêu kinh t nh ư l i nhu n, ti n l ươ ng, s t ăng tr ưng trong s n xu t, kinh doanh, Lu t lao ñ ng ph i gi i quy t các v n ñ xã h i nh ư: vi c làm, công b ng, dân ch , t ươ ng tr c ng ñ ng ngay trong quá trình lao ñng, ngay t i các doanh nghi p. N u pháp lu t lao ñ ng tách r i ho c coi nh chính sách xã h i thì s không h n ch ñưc nh ng tiêu c c c a c ơ ch th tr ưng; ng ưc l i, n u coi tr ng các v n ñ xã h i quá m c so v i ñiu ki n kinh t thì s không có tính kh thi. t m v ĩ mô, Chính ph có s h tr v tài chính cho nh ng ñ a ph ươ ng, ngành có nhi u ng ưi thi u vi c làm, ho c m t vi c làm do thay ñi c ơ c u công ngh . Pháp lu t lao ñ ng c ũng có nh ng ưu tiên v vay v n, gi m thu cho nh ng doanh nghi p s d ng nhi u lao ñ ng tàn tt, lao ñ ng n ñ gi i quy t các v n ñ xã h i và ñm b o m c tiêu l i nhu n c a doanh nghi p. Quán tri t nguyên t c này, pháp lu t lao ñ ng ñã góp ph n quan tr ng b o v ng ưi lao ñng, khuy n khích ñ u t ư, t o ñiu ki n phát tri n các doanh nghi p nh m t ăng tr ưng kinh t ñt n ưc, xây d ng xã h i công b ng và v ăn minh./. Câu h i 1) Nêu ñi t ưng ñiu ch nh ca Lu t Lao ñ ng? 2) Nêu ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a Lu t Lao ñ ng? Hưng d n tr l i câu h i câu h i 1) Sinh viên ph i trình bày ñưc 2 nhóm qua h là: (1) quan h lao ñ ng; và (2) các quan h liên quan ñn quan h lao ñ ng ho c phát sinh t quan h lao ñ ng theo nh ư n i dung ñã nêu m c 1 c a I ch ươ ng này. 2) Sinh viên ph i nêu ñưc 3 ph ươ ng pháp ñiu ch nh c a Lu t lao ñng nh ư n i dung ñã nêu m c 2 c a I ch ươ ng này. Tài li u tham kh o 1) B lu t Lao ñ ng n ăm 1994 ñưc s a ñ i, b sung n ăm 2002, n ăm 2006 và n ăm 2007. 9
10. CH ƯƠ NG 2: QUAN H PHÁP LU T LAO ðNG I-KHÁI NI M VÀ ðC ðIM C A QUAN H PHÁP LUT LAO ð NG 1. Khái ni m quan h pháp lu t lao ñ ng Quan h pháp lu t lao ñ ng là các quan h phát sinh trong quá trình s d ng s c lao ñ ng ca ng ưi lao ñ ng các c ơ quan, t ch c, h p tác xã, doanh nghi p thu c m i thành ph n kinh t và các gia ñình hay cá nhân có thuê m ưn lao ñng, ñưc các quy ph m pháp lu t lao ñng ñiu ch nh. Quan h pháp lu t lao ñ ng th hi n s ràng bu c trách nhi m gi a ng ưi lao ñ ng làm công ăn l ươ ng v i ng ưi s d ng lao ñ ng. Khi tham gia quan h pháp lu t này ng ưi lao ñ ng ph i hoàn thành công vi c nh ư ñã th a thu n trong h p ñ ng lao ñ ng, ch p hành n i quy lao ñng và ch u s qu n lý ñiu hành c a ng ưi ch . Ng ưc l i, ng ưi s d ng lao ñ ng ph i ñ m bo tr l ươ ng và ch ñ khác cho ng ưi lao ñ ng theo th a thu n trong h p ñ ng lao ñ ng phù hp v i pháp lu t và th a ưc lao ñ ng t p th . 2. ðc ñim c a quan h pháp lu t lao ñ ng Th nh t, quan h pháp lu t lao ñ ng ñưc thi t l p ch y u d a trên c ơ s giao k t h p ñng lao ñ ng. Các bên tham gia ph i là ng ưi tr c ti p giao k t và th c hi n các quy n và ngh ĩa v ñã th a thu n. Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi lao ñ ng ph i t mình hoàn thành công vi c ñưc giao d a trên trình ñ chuyên môn s c kh e c a mình. N u không có s c kh e và trình ñ chuyên môn phù h p v i yêu c u c a công vi c thì ng ưi lao ñ ng không th giao k t h p ñ ng lao ñ ng ñưc. Pháp lu t lao ñ ng quy ñ nh: công vi c theo h p ñ ng lao ñ ng ph i do ng ưi giao k t th c hi n, không ñưc giao cho ng ưi khác n u không có s ñ ng ý c a ng ưi s d ng lao ñ ng. Quy ñnh này da trên c ơ s là vi c th c hi n công vi c không ch liên quan ñn ti n l ươ ng, mà còn liên quan ñn r t nhi u y u t khác nh ư: các quy n v nhân thân, trách nhi m ngh nghi p v.v . Th hai , trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi s d ng lao ñ ng có quy n t ch c, qu n lý, ki m tra, giám sát quá trình lao ñng c a ng ưi lao ñ ng. Khi tham gia quan h pháp lu t lao ñng, ng ưi lao ñ ng t ñ t ho t ñ ng c a mình vào s qu n lý c a ng ưi s d ng lao ñng, ph i tuân th k lu t lao ñ ng, n i quy doanh nghi p, ch ñ làm vi c và ngh ng ơi, ph i ch u s ki m tra giám sát quá trình lao ñng c a ng ưi s d ng lao ñ ng. Bù l i s l thu c y, ng ưi lao ñ ng có quy n nh n ñưc ti n l ươ ng, ti n th ưng, phúc l i c a doanh nghi p c ũng nh ư các ch ñ tr c p b o hi m xã h i mà Nhà n ưc ñã quy ñnh. Quy n này không có trong quan h dân s (hay quan h d ch v ), vì các bên trong quan h dch v th ưng ch có liên quan ñn nhau v k t qu lao ñ ng và ti n công. Th ba , trong quá trình t n t i, thay ñ i hay ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng th ưng có s tham gia c a ñ i di n t p th lao ñ ng (t ch c Công ñoàn). Tùy t ng tr ưng h p c th mà xác ñnh m c ñ tham gia c a công ñoàn trong khuôn kh quy ñ nh c a pháp lu t song s tham gia ñó là b t bu c nh m b o v quy n và li ích h p pháp cho ng ưi lao ñ ng. II- CÁC THÀNH PH N C A QUAN H PHÁP LU T LAO ðNG Các thành ph n c a quan h pháp lu t lao ñ ng g m: - Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng; - Ni dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng; và 10
11. - Khách th c a quan h pháp lu t lao ñng. 1.Ch th c a quan h pháp lu t lao ñng Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng là các bên tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng gm: ng ưi lao ñ ng và ng ưi s d ng lao ñ ng. a) Ng ưi lao ñ ng ðiu 55 Hi n pháp 1992 quy ñ nh: “lao ñ ng là quy n, nghĩa v c a công dân”. Nh ư v y, công dân là ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng . Tuy nhiên, không ph i m i công dân ñ u có th tr thành ch th c a quan h pháp lu t lao ñng v i t ư cách ng ưi lao ñ ng. Mu n tr thành ch th c a quan h pháp lu t lao ñng, công dân ho c cá nhân y ph i th a mãn m n nh ng ñiu ki n nh t ñ nh do pháp lu t quy ñ nh, nh ng ñiu ki n y trong khoa h c pháp lý g i là năng l c pháp lu t lao ñ ng và n ăng l c hành vi lao ñng . Năng l c pháp lu t lao ñ ng c a công dân là kh n ăng mà pháp lu t quy ñ nh hay ghi nh n cho công dân quy n có vi c làm, ñưc làm vi c, ñưc h ưng quy n, ñ ng th i th c hi n các ngh ĩa v c a ng ưi lao ñ ng. Các quy ñ nh này có th tr thành th c t hay không l i ph thu c vào kh n ăng c a m i công dân (hay n ăng l c hành vi c a h ). Năng l c hành vi lao ñng c a công dân là kh n ăng b ng chính hành vi c a b n thân h tham gia tr c ti p vào quan h pháp lu t lao ñ ng, t hoàn thành m i nhi m v , t o ra và th c hi n quy n, h ưng m i quy n l i c a ng ưi lao ñng. Năng l c hành vi lao ñng ñưc th hi n trên hai y u t có tính ch t ñiu ki n là th l c và trí l c. Th l c chính là s c kh e bình th ưng c a ng ưi lao ñ ng ñ có th th c hi n ñưc mt công vi c nh t ñ nh. trí l c là kh n ăng nh n th c ñ i v i hành vi lao ñng mà h th c hi n và v i m c ñích công vi c h làm. Do ñó, mu n có n ăng l c hành vi lao ñng, con ng ưi ph i tr i qua th i gian phát tri n c ơ th (t c là ñt ñ n m t ñ tu i nh t ñ nh) và có quá trình tích l ũy ki n th c và k n ăng lao ñ ng (ph i ñưc h c t p và rèn luy n ). Pháp lu t lao ñ ng Vi t Nam quy ñ nh: ng ưi lao ñ ng là ng ưi ít nh t ñ 15 tu i, có kh năng lao ñng và có giao k t h p ñ ng lao ñ ng . Tuy nhiên, ñi v i m t s ngh và công vi c (các ngh và công vi c này ñưc B lao ñ ng, th ươ ng binh và xã h i quy ñ nh c th ) ñưc nh n tr em ch ưa ñ 15 tu i vào làm vi c nh ưng ph i có s ñ ng ý b ng v ăn b n c a cha m , ho c ng ưi ñ ñ u c a tr em ñó thì vi c giao k t hp ñ ng lao ñ ng ñó m i có giá tr . Tr ưng h p này, m t bên ch th lao ñng (tr em) ñưc xem là ng ưi có n ăng l c hành vi lao ñng không ñ y ñ (hay còn g i n ăng l c hành vi lao ñng m t ph n). ñây, c n phân bi t tr ưng hp có n ăng l c hành vi lao ñng không ñ y ñ v i tr ưng hp b h n ch n ăng l c pháp lu t, ñây là hai v n ñ hoàn toàn khác nhau. Nhìn chung, nh ng ng ưi ch ưa ñn ñ tu i quy ñ nh, nh ng ng ưi m t trí là ng ưi không có n ăng l c hành vi lao ñng. Ngoài ra có m t s tr ưng h p b h n ch n ăng l c pháp lu t lao ñ ng trong nh ng tr ưng hp lu t ñ nh (b tù giam, b c ơ quan có th m quy n c m ñ m nh n m t ch c v , ho c làm m t công vi c nào ñó ) Bên c nh công dân Vi t Nam, ng ưi n ưc ngoài cũng có th là ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng v i t ư cách là ng ưi lao ñ ng . ðiu 133 B lu t lao ñ ng ghi nh n “ng ưi n ưc ngoài làm vi c t ñ ba tháng tr lên cho các doanh nghi p, t ch c, cá nhân t i Vi t Nam ph i có gi y phép lao ñ ng do c ơ quan qu n lý nhà n ưc v lao ñ ng t nh, thành ph tr c thu c Trung ươ ng c p; th i h n gi y phép lao ñ ng theo th i h n h p ñ ng lao ñ ng, nh ưng không quá 36 tháng và có th ñưc gia h n theo ñ ngh c a ng ưi s d ng lao ñ ng. Ng ưi n ưc 11
12. ngoài lao ñng t i Vi t Nam ñưc h ưng các quy n l i và ph i th c hi n các ngh ĩa v theo pháp lu t Vi t Nam, tr tr ưng h p ñiu ưc qu c t mà Vi t Nam ký k t ho c tham gia có quy ñnh khác”. Cn l ưu ý nh ng ñ i t ưng ng ưi lao ñ ng là ng ưi n ưc ngoài nh ư ñ c p trên ñây là các ñi t ưng làm vi c cho các t ch c, cá nhân Vi t Nam ho c các doanh nghi p có v n ñ u t ư nưc ngoài t i Vi t Nam. ði v i các tr ưng h p ng ưi n ưc ngoài là cán b ñi làm công tác ngo i giao, các chuyên gia không thu c ñ i t ưng ñiu ch nh c a lu t lao ñ ng, các ñ i t ưng này có v ăn b n quy ñ nh riêng. b) Ng ưi s d ng lao ñ ng Trong n n kinh t th tr ưng v i s tham gia c a nhi u thành ph n kinh t , ng ưi s d ng lao ñng (còn g i bên s d ng lao ñ ng), ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng bao g m toàn b các c ơ quan Nhà n ưc, các t ch c xã h i, các ñơn v kinh t thu c m i thành ph n, các c ơ quan t ch c n ưc ngoài ñóng trên lãnh th Vi t Nam, các cá nhân và h gia ñình có tuy n dng lao ñ ng. ðiu 6 B lu t lao ñ ng quy ñ nh: Ng ưi s d ng lao ñ ng là doanh nghi p, c ơ quan, t ch c ho c cá nhân, n u là cá nhân thì ít nh t ph i ñ 18 tu i, có thuê m ưn, s dng và tr công lao ñng. Ng ưi s d ng lao ñ ng v i t ư cách là ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng c ũng ñưc xác ñnh n ăng l c ch th trên hai ph ươ ng di n: năng l c pháp lu t và n ăng l c hành vi. Năng l c pháp lu t c a ng ưi s d ng lao ñ ng là kh năng pháp lu t quy ñ nh cho h có quy n tuy n ch n và s d ng lao ñ ng. Còn n ăng l c hành vi c a ng ưi lao ñ ng là kh n ăng bng chính hành vi c a mình, ng ưi s d ng lao ñ ng có quy n tuy n ch n và s d ng lao ñng m t cách tr c ti p và c th . Hành vi này th ưng ñưc th c hi n thông qua ng ưi ñ i di n h p pháp (ng ưi ñ ng ñ u ñơn v ) ho c là ng ưi ñưc y quy n. Mt cách c th , tùy vào t ng lo i ch th mà n ăng l c pháp lu t và n ăng l c hành vi lao ñng c a ng ưi s d ng lao ñ ng có nh ng ñiu ki n lu t ñnh khác nhau: + ði v i ng ưi s d ng lao ñ ng là các c ơ quan Nhà n ưc, t ch c xã h i, các c ơ quan, t ch c n ưc ngoài ñóng trên lãnh th Vi t Nam khi tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng ph i có tư cách pháp nhân. N ăng l c pháp lu t lao ñ ng c a các c ơ quan t ch c này th hi n quy n ñưc tuy n ch n và s d ng lao ñ ng. Quy n này xu t hi n khi pháp nhân này ñươ ûc thành l p hp pháp. + ði v i ng ưi s d ng là các doanh nghi p thì các doanh nghi p này ph i ñă ng ký kinh doanh và ñưc c p gi y phép ñă ng ký kinh doanh, có kh n ăng ñ m b o ti n công và các ñiu ki n làm vi c cho ng ưi lao ñ ng. Riêng v i doanh nghi p có v n ñ u t ư n ưc ngoài thì ph i th a mãn các ñiu ki n theo quy ñ nh c a lu t ñ u t ư n ưc ngoài (nh ư có gi y phép ñ u t ư ). + ði v i ng ưi s d ng lao ñ ng là cá nhân, h gia ñình mu n tuy n d ng lao ñ ng ph i th a mãn nh ng ñiu ki n lu t ñ nh nh ư ñ 18 tu i tr lên, có n ăng l c nh n th c, có kh n ăng ñm b o ti n công và ñiu ki n lao ñ ng cho ng ưi lao ñ ng. 2. N i dung c a quan h pháp lut lao ñng Ni dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng là t ng th các quy n và ngh ĩa v c a các ch th tham gia quan h pháp lu t lao ñ ng. Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, không có ch th nào ch có quy n ho c ch có ngh ĩa v ; quy n c a ch th này bao gi c ũng t ươ ng ng v i ngh ĩa v ca ch th phía bên kia và ng ưc l i t o thành m i liên h pháp lý th ng nh t trong m t quan h pháp lu t lao ñ ng. Ngoài ra, các bên còn ph i th c hi n và tôn tr ng các quy n, ngh ĩa v mà pháp lu t ñã quy ñnh ñ ñ m b o trt t , l i ích xã h i, b o ñ m môi tr ưng lao ñ ng và môi tr ưng s ng. 12
13. Quy n và ngh ĩa v c th c a ng ưi lao ñ ng, ng ưi s d ng lao ñ ng ñưc xác ñ nh tùy thu c m i quan h riêng mà h tham gia, tuy nhiên có th nêu lên nh ng quy n và ngh ĩa v chung nh t c a các bên nh ư sau: a. Quy n và ngh ĩa v c a ng ưi lao ñ ng a1 - Quy n c a ng ưi lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi lao ñ ng có các quy n c ơ b n sau ñây: - ðưc tr l ươ ng theo s l ưng và ch t l ưng lao ñ ng; - ðưc ñ m b o an toàn trong quá trình lao ñng; - ðưc b o hi m xã h i theo quy ñ nh c a pháp lu t; - ðưc ngh ng ơi theo quy ñnh c a pháp lu t và theo th a thu n gi a các bên; - ðưc thành l p ho c gia nh p t ch c Công ñoàn; - ðưc h ưng phúc l i t p th , tham gia qu n lý doanh nghi p theo quy ñnh c a pháp lu t, và theo n i quy lao ñ ng c a ñơn v ; - ðưc ñình công theo quy ñnh c a pháp lu t. a2 - Ngh ĩa v c a ng ưi lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi lao ñ ng ph i th c hi n các ngh ĩa v c ơ b n sau ñây: - Th c hi n h p ñ ng lao ñng, th a ưc lao ñ ng t p th và ch p hành n i quy c a ñơn v; - Th c hi n các quy ñ nh v an toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng và ch p hành k lu t lao ñng; - Tuân th s ñiu hành h p pháp c a ng ưi s d ng lao ñ ng. b - Quy n và ngh ĩa v c a ng ưi s d ng lao ñng b1 - Quy n c a ng ưi s d ng lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi s d ng lao ñ ng có các quy n c ơ b n sau ñây: - Quy n tuy n ch n, b trí và ñiu hành lao ñng theo nhu c u s n xu t, công tác; - Quy n ñưc c ñ i di n ñ th ươ ng l ưng, ký k t th a ưc lao ñ ng t p th ; - Quy n khen th ưng và x lý vi ph m k lu t lao ñ ng theo quy ñ nh c a pháp lu t; - Quy n ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trong nh ng tr ưng h p lu t ñ nh. b2 - Ngh ĩa v c a ng ưi s d ng lao ñ ng Trong quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi s d ng lao ñ ng ph i th c hi n các ngh ĩa v c ơ bn sau ñây : - Th c hi n h p ñ ng lao ñ ng, th a ưc lao ñ ng t p th và các th a thu n khác v i ng ưi lao ñ ng; - ðm b o an toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng và các ñiu ki n lao ñ ng khác; - ðm b o k lu t lao ñ ng; - Tôn tr ng nhân ph m và ñi x ñúng ñ n v i ng ưi lao ñ ng, ñ ng th i ph i quan tâm ñn ñ i s ng c a h và gia ñình h . 3. Khách th c a quan h pháp lu t lao ñng 13
14. Trong m t quan h pháp lu t, vi c th c hi n quy n và ngh ĩa v c a các ch th bao gi cũng nh m h ưng t i m t m c ñích, m t l i ích nào ñó và ñó chính là khách th c a quan h pháp lu t ñó. Khi tham gia vào quan h pháp lu t lao ñ ng, ng ưi lao ñ ng mu n s d ng s c lao ñng c a mình ñ có thu nh p ñ m b o cu c s ng cho h và gia ñình cho h ; còn bên s dng lao ñ ng c ũng mu n có s c lao ñ ng ñ s d ng vào quá trình s n xu t, kinh doanh hay dch v . Nh ư v y, khi thi t l p quan h pháp lu t lao ñ ng v i nhau, các bên ñu h ưng t i sc lao ñng c a ng ưi lao ñ ng và ñó chính là khách th c a quan h pháp lu t lao ñ ng . Sc lao ñ ng g n li n v i ng ưi lao ñ ng. S c lao ñ ng ñưc th hi n b ng hành vi lao ñng c a con ng ưi. Thông qua các hành vi lao ñng mà các ch th ñ t ñưc nh ng m c ñích mong mu n (ng ưi lao ñ ng nh n ñưc thu nh p, ng ưi s d ng lao ñ ng hoàn thành vi c s n xu t ra c a c i v t ch t và thu ñưc l i nhu n ). III- NH NG C ĂN C LÀM PHÁT SINH, THAY ðI, CHM D T QUAN H PHÁP LU T LAO ð NG Cũng nh ư nh ng quan h pháp lu t khác, quan h pháp lu t lao ñ ng phát sinh, thay ñi, ch m d t d a trên c ơ s là các s ki n pháp lý. C ăn c vào h qu pháp lý ta có ba lo i s ki n pháp lý sau ñây: 1- S ki n pháp lý làm phát sinh quan h pháp lu t lao ñ ng S ki n pháp lý làm phát sinh quan h pháp lu t lao ñ ng là s ki n ng ưi lao ñng vào làm vi c t i các ñơn v s d ng lao ñ ng trên c ơ s m t hình th c tuy n d ng lao ñ ng nh t ñnh. Quan h pháp lu t lao ñ ng ph i ñưc xác l p trên c ơ s t do và t nguy n c a các ch th . Lu t lao ñ ng không th a nh n nh ng quan h lao ñ ng do các bên ép bu c ho c l a d i nhau, và càng không th a nh n ý chí c a ng ưi th ba can thi p vào vi c xác l p quan h lao ñng gi a ng ưi lao ñ ng và ng ưi s d ng lao ñ ng. 2 - S ki n pháp lý làm thay ñi quan h pháp lu t lao ñ ng S ki n pháp lý làm thay ñi quan h pháp lu t lao ñ ng là nh ng s ki n làm thay ñi quy n và ngh ĩa v ñã ñưc xác l p tr ưc ñó c a các ch th trong quan h này. S ki n này có th x y ra do ý chí c a c hai bên ch th , ho c do ý chí c a m t bên, th m chí do ý chí c a ng ưi th ba ngoài quan h pháp lu t lao ñ ng, nh ưng t t c ñ u ph i trong khuôn kh quy ñnh c a pháp lu t. 3 - S ki n pháp lý làm ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng S ki n pháp lý làm ch m d t quan h pháp lu t lao ñ ng là nh ng s ki n mà khi nó x y ra thì d n ñ n ch m d t các quy n và ngh ĩa v lao ñ ng c a các bên. S ki n pháp lý làm ch m dt quan h pháp lu t lao ñ ng bao g m hai lo i là nh ng s ki n x y ra do ý chí con ng ưi và s bi n pháp lý. S ki n pháp lý có th x y ra do ý chí c a hai bên ch th (h p ñ ng h t h n ho c c hai bên th a thu n ch m d t h p ñ ng tr ưc th i h n), m t trong hai bên ch th (ng ưi s d ng lao ñng sa th i ng ưi lao ñ ng, ng ưi lao ñ ng ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng), ho c c ũng có th do ý chí c a ng ưi th ba (quy t ñ nh c a tòa án ph t giam ng ưi lao ñ ng). S bi n pháp lý là s ki n ng ưi lao ñ ng ch t ho c m t tích theo tuyên b c a tòa án. Trong nh ng tr ưng h p này, quan h pháp lu t lao ñ ng ñươ ng nhiên ch m d t./. Câu h i 1) Trình bày khái ni m và ñc ñim c a quan h pháp lu t lao ñ ng? 2) Tóm t t n i dung các thành ph n c a quan h pháp lu t lao ñ ng? 14
15. Hưng d n tr l i câu h i câu h i 1) Câu này có 2 ý. Sinh viên c n tr l i: - Khái ni m quan h pháp lu t lao ñ ng theo n i dung ñưc trình bày t i m c 1 c a I chươ ng này. - Trình bày 3 ñc ñim c a quan h pháp lu t lao ñ ng theo n i dung ñưc trình bày t i mc 2 c a I ch ươ ng này. 2) Sinh viên tóm t t n i dung ch y u c a 3 hành ph n c a quan h pháp lu t lao ñ ng gm: - Ch th c a quan h pháp lu t lao ñ ng; - Ni dung c a quan h pháp lu t lao ñ ng; và - Khách th c a quan h pháp lu t lao ñ ng. Tài li u tham kh o 1) B lu t Lao ñ ng n ăm 1994 ñưc s a ñ i, b sung n ăm 2002, n ăm 2006 và n ăm 2007. 2) Ngh ñnh s 34/2008/N ð-CP ngày 25/3/2008 c a Chính ph quy ñnh v tuy n d ng và qu n lý ng ưi n ưc ngoài làm vi c t i Vi t Nam. 3) Thông t ư s 21/1999/TT - BL ðTBXH ngày 11/9/1999 c a B tr ưng B Lao ñng- Th ươ ng binh và Xã h i Quy ñnh danh m c ngh , công vi c và các ñiu ki n ñưc nh n tr em ch ưa ñ 15 tu i vào làm vi c. 4) Thông t ư liên t ch s 29/2000/TTLT-BL ðTBXH-BYT ngày 28/12/2000 ca Liên t ch B Lao ñng–Th ươ ng binh và Xã h i - B Y t Qui ñnh danh m c ngh , công vi c ng ưi b nhi m HIV/AIDS không ñưc làm. 15
16. CH ƯƠ NG 3: VI C LÀM VÀ H C NGH I- VI C LÀM VÀ GI I QUY T VI C LÀM CHO NG ƯI LAO ð NG 1. Khái ni m v vi c làm Theo ngh ĩa thông th ưng, vi c làm là công vi c ñưc giao cho làm và ñưc tr công. Dưi góc ñ pháp lý, mi ho t ñ ng t o ra ngu n thu nh p, không b pháp lu t c m ñ u ñưc th a nh n là vic làm ( ðiu 13 - B lu t Lao ñ ng). Nh ư v y, vi c làm có hai ñc tính c ơ b n: 1. M t là, xét d ưi khía c nh kinh t , vi c làm là ho t ñ ng c a con ng ưi t o ra thu nh p; 2. Hai là, d ưi khía c nh pháp lý, ho t ñ ng t o ra thu nh p ñó ch ñưc coi là vi c làm khi ho t ñ ng ñó không b pháp lu t c m. Trên th c t , có nhi u ho t ñ ng t o ra thu nh p nh ưng b pháp lu t ng ăn c m thì không ñưc th a nh n là vi c làm; ñng th i có nh ng ho t ñ ng không b pháp lu t nh ưng không t o ra thu nh p c ũng không th coi là vi c làm. 2. V n ñ gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñ ng theo quy ñ nh c a B lu t Lao ñ ng Lao ñng là m t trong nh ng quy n c ơ b n c a công dân ñưc ghi nh n trong Hi n pháp. Công dân có s c lao ñ ng ph i ñưc làm vi c ñ duy trì s t n t i c a b n thân và góp ph n xây d ng xã h i, th c hi n các ngh ĩa v c a h ñ i v i nh ng ng ưi xung quanh trong c ng ñng. Gi i quy t vi c làm, ñm b o cho m i ng ưi có kh n ăng lao ñ ng ñ u có c ơ h i có vi c làm là trách nhi m c a Nhà n ưc, c a các doanh nghi p và c a toàn xã h i. 2.1. Trách nhi m c a Nhà n ưc trong vi c gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñ ng Pháp lu t lao ñ ng quy ñ nh trách nhi m tr c ti p thu c v Chính ph và các c ơ quan hành chính Nhà n ưc, trách nhi m tr ưc h t thu c v Qu c h i và h th ng các c ơ quan quy n l c (H i ñ ng nhân dân các c p). N i dung c a vi c gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñ ng bao gm : - Nhà n ưc ñ nh ch tiêu vi c làm m i trong k ho ch phát tri n kinh t xã h i 5 n ăm và hng n ăm. Nhà n ưc có chính sách h tr tài chính, cho vay v n, gi m, mi n thu và các bi n pháp khuy n kích ñ ng ưi có kh n ăng lao ñ ng t gi i quy t vi c làm, ñ các t ch c, ñơn v , cá nhân thu c m i thành ph n kinh t phát tri n nhi u ngh m i nh m t o nhi u vi c làm cho ng ưi lao ñ ng. - Nhà n ưc có chính sách ưu ñãi v gi i quy t vi c làm ñ thu hút và s d ng lao ñ ng là ng ưi dân t c thi u s . - Nhà n ưc có chính sách khuy n khích, t o ñiu ki n thu n l i cho cá nhân trong và ngoài nưc, bao g m c ng ưi Vi t Nam ñ nh c ư n ưc ngoài ñu t ư phát tri n kinh doanh nh m t o nhi u vi c làm cho ng ưi lao ñ ng. S d ng nhi u nhân công Vi t Nam c ũng là m t trong nh ng ñiu ki n gi m thu thu nh p doanh nghi p theo lu t pháp hi n hành. • Nhi m v c th c a các c ơ quan Nhà n ưc trong vi c gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñng ñưc quy ñ nh nh ư sau: 1) Chính ph : Chính ph l p ch ươ ng trình qu c gia v vi c làm, d án ñ u t ư phát tri n kinh t xã h i, di dân phát tri n vùng kinh t m i g n v i ch ươ ng trình gi i quy t vi c làm. Ch ươ ng trình vi c làm bao g m m c tiêu, ch tiêu t o vi c làm m i, các chính sách, ngu n lc, h th ng t ch c và các bi n pháp b o ñ m th c hi n ch ươ ng trình. Th t ưng Chính ph 16
17. quy t ñ nh ch ươ ng trình vi c làm qu c gia do B Lao ñ ng - Th ươ ng binh và Xã h i ñ trình. Chính ph quy t ñnh Ch tiêu t o vi c làm m i trong k ho ch h ng n ăm và 5 n ăm do B K ho ch và ðu t ư ch trì cùng B Lao ñ ng - Th ươ ng binh và Xã h i và các ngành có liên quan xây d ng ñ trình. B Lao ñ ng - Th ươ ng binh và Xã h i có trách nhi m h ưng d n ki m tra và báo cáo chính ph k t qu Ch tiêu th c hi n t o vi c làm m i ( hng n ăm và 5 n ăm) và Ch ươ ng trình vi c làm qu c gia . Lp qu qu c gia v vi c làm t ngân sách Nhà n ưc và các ngu n khác (tr giúp c a các nưc, các t ch c qu c t và cá nhân n ưc ngoài; c a các ñơ n v và cá nhân trong n ưc h tr gi i quy t vi c làm). Qu qu c gia v vi c làm ñưc s d ng vào các m c ñích sau : - H tr các t ch c d ch v vi c làm - H tr các ñơn v g p khó kh ăn t m th i ñ tránh cho ng ưi lao ñ ng không b m t vi c làm. - H tr cho nh ng ñơn v nh n ng ưi lao ñ ng b m t vi c làm theo ñ ngh c a c ơ quan lao ñng ñ a ph ươ ng. - H tr qu vi c làm cho ng ưi lao ñ ng b tàn t t và dùng ñ cho vay v i lãi su t th p ñ gi i quy t vi c làm cho m t s ñ i t ưng thu c di n t n n xã h i nh ư m i dâm, nghi n hút Phát tri n h th ng t ch c d ch v vi c làm : Nhà n ưc có chính sách tri n khai thành l p và ki m tra giám sát ho t ñ ng c a các trung tâm d ch v vi c làm. Hng n ăm Chính ph trình Qu c h i quy t ñ nh ch ươ ng trình và qu qu c gia v v c làm. 2) y ban nhân dân c p t nh : y ban nhân dân c p t nh l p ch ươ ng trình và qu gi i quy t vi c làm c a ñ a ph ươ ng trình H i ñ ng nhân dân cùng c p quy t ñ nh và t ch c th c hi n quy t ñ nh ñó, ñ ng th i có trách nhi m báo cáo v B K ho ch và ðu t ư và B Tài chính. ðnh h ưng, h tr và ki m tra ch ươ ng trình vi c làm c a c p huy n và c p xã. Lp qu gi i quy t vi c làm ( t các ngu n ngân sách ñ a ph ươ ng, kho n h tr t qu qu c gia v gi i quy t vi c làm do trung ươ ng chuy n xu ng và các ngu n khác) ñ gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñ ng. Ch t ch y ban nhân dân c p t nh có trách nhi m ñôn ñ c, ki m tra vi c th c hi n các ch ươ ng trình vi c làm, vi c s d ng qu gi i quy t vi c làm trong ph m vi ñ a ph ươ ng theo các quy ñnh c a pháp lu t. 2.2. Trách nhi m c a doanh nghi p trong vi c gi i quy t và ñm b o vi c làm cho ng ưi lao ñng * Khi có nhu c u nhân công lao ñ ng - Ng ưi s d ng lao ñ ng có quy n tr c ti p ho c thông qua t ch c d ch v vi c làm ñ t ch c tuy n ch n ng ưi lao ñng. - Ng ưi s d ng lao ñ ng ph i có trách nhi m gi i quy t vi c làm cho m t s ñ i t ưng lao ñng ñ c thù, tr ưng h p nhi u ng ưi cùng có ñ ñiu ki n tuy n d ng thì ph i ưu tiên tuy n d ng lao ñ ng là th ươ ng, b nh binh; con li t s ĩ, con th ươ ng b nh binh, con em gia ñình có công; ng ưi tàn t t, ph n , ng ưi có quá trình tham gia l c l ưng v ũ trang, ng ưi tham gia l c l ưng thanh niên xung phong, ng ưi ñã b m t vi c làm t m t n ăm tr lên. - Doanh nghi p thu c m i thành ph n kinh t , m i hình th c s h u ph i nh n m t t l ng ưi lao ñ ng là ng ưi tàn t t, lao ñ ngû n vào làm vi c. Doanh nghi p ti p nh n s ng ưi lao ñ ng là ng ưi tàn t t vào làm vi c th p h ơn t l quy ñ nh thì hàng tháng ph i np vào qu vi c làm cho ng ưi tàn t t m t kho n ti n theo quy ñnh, n u cao h ơn thì khi sn xu t kinh doanh g p khó kh ăn ho c có d án phát tri n s n xu t s ñưc xét cho vay 17
18. vn v i lãi su t th p ho c ñưc xét h tr t qu vi c làm. Doanh nghi p s d ng nhi u lao ñng n thì ñưc h ưng các chính sách ưu ñãi, h tr c a Nhà n ưc. * Trong quá trình s n xu t kinh doanh và ho t ñ ng d ch v - Ng ưi s d ng lao ñ ng ph i ñ m b o công vi c th ưng xuyên liên t c theo h p ñ ng lao ñng và th a ưc lao ñ ng t p th , ph i có trách nhi m t ch c nâng cao trình ñ nghi p v cho ngưi lao ñ ng theo k p ti n b khoa h c k thu t và làm vi c có trách nhi m, hi u qu cao. Ph i ñào t o l i tr ưc khi chuy n ng ưi lao ñ ng sang làm vi c m i trong doanh nghi p. - Khi có s thay ñ i v c ơ c u ho c công ngh mà c n ph i cho ng ưi lao ñ ng thôi vi c, ng ưi s d ng lao ñ ng c ăn c vào nhu c u c a công vi c và thâm niên làm vi c, tay ngh , hoàn c nh gia ñình và nh ng y u t khác c a t ng ng ưi ñ l n l ưt cho thôi vi c sau khi ñã trao ñi nh t trí v i ban ch p hành công ñoàn c ơ s và ph i công b danh sách. Tr ưc khi quy t ñ nh cho thôi vi c ph i báo cho c ơ quan lao ñng ñ a ph ươ ng bi t ñ c ơ quan này nm ñưc tình hình lao ñng c a ñ a ph ươ ng và có k ho ch h tr tài chính cho doanh nghi p ho c t o ñiu ki n gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñ ng m t vi c làm. 2.3. Trách nhi m c a ng ưi lao ñ ng trong vi c t t o vi c làm và b o ñ m vi c làm Nhà n ưc t o ñiu ki n c n thi t ñ h tr tài chính, cho vay v n và áp d ng các bi n pháp khuy n khích khác ñ ng ưi lao ñ ng t t o vi c làm Nhà n ưc có chính sách khuy n khích và ưu ñãi ñi v i ng ưi lao ñ ng có trình ñ chuyên môn k thu t cao ñ n làm vi c vùng cao, biên gi i, h i ñ o và nh ng vùng có nhi u khó kh ăn. ði v i nh ng ng ưi lao ñ ng có nhu c u vi c làm mà không t gi i quy t ñưc thì có th ñă ng ký v i trung tâm d ch v vi c làm ñ yêu c u môi gi i tìm vi c làm, k c môi gi i ñi làm vi c có th i h n n ưc ngoài, ho c yêu c u d y ngh g n v i t o vi c làm phù h p v i ngh ñã ch n, phù h p v i kh n ăng s c kh e c a mình và theo tiêu chu n c a n ơi c n nhân công. 2.4. T ch c d ch v vi c làm v i v n ñ gi i quy t vi c làm cho ng ưi lao ñ ng * T ch c d ch v vi c làm T ch c d ch v vi c làm ñưc g i th ng nh t là: “Trung tâm d ch v vi c làm” kèm theo tên ña ph ươ ng ho c tên b , t ch c ñoàn th . VD: Trung tâm D ch v Vi c làm Thanh niên (thu c H i Liên hi p Thanh niên TP. C n Th ơ). Trung tâm d ch v vi c làm là ñơ n v s nghi p có thu thu c l ĩnh v c ho t ñ ng xã h i, do cơ quan Nhà n ưc có th m quy n ho c do các t ch c ñoàn th , h i qu n chúng thành l p, có tư cách pháp nhân, có con d u, ñưc m tài kho n t i ngân hàng, kho b c Nhà n ưc. B Lao ñ ng th ươ ng binh và xã h i th ng nh t qu n lý Nhà n ưc ñ i v i các Trung tâm dch v vi c làm trong c n ưc. S Lao ñ ng th ươ ng binh và xã h i th ng nh t qu n lý Nhà nưc ñ i v i các Trung tâm d ch v vi c làm trên ña bàn t nh, thành ph tr c thu c trung ươ ng. * Ch c n ăng, nhi m v c a trung tâm d ch v vi c làm Trung tâm d ch v vi c làm có ch c n ăng t ch c th c hi n các ho t ñ ng d ch v vi c làm, dy ngh . • Trung tâm d ch v vi c làm có quy n : - T ch c d y ngh g n v i ñào t o vi c làm. - T ch c s n xu t ñ t n d ng c ơ s v t ch t, k thu t, k t h p lý thuy t v i th c hành, gi i quy t công vi c làm t i ch theo quy ñ nh c a pháp lu t. 18
19. - Thu h c phí, l phí, phí theo quy ñ nh c a B Tài chính, B Lao ñ ng Th ươ ng binh và Xã hi và theo h ưng d n c a y ban nhân dân c p t nh. • Nhi m v c a trung tâm d ch v vi c làm - Tư v n cho ng ưi lao ñ ng và ng ưi s d ng lao ñ ng v chính sách lao ñ ng và vi c làm, hưng nghi p và ñào t o ngh . - Gi i thi u vi c làm và h c ngh nh ng n ơi phù h p. - T ch c tuy n ch n cung ng lao ñ ng cho ng ưi s d ng lao ñ ng trong n ưc và ñư a ng ưi lao ñ ng Vi t Nam ñi làm vi c có th i h n n ưc ngoài. - Cung c p thông tin v th tr ưng lao ñng và ng ưi s d ng lao ñ ng ñang ho t ñ ng h p pháp t i Vi t Nam và cung c p thông tin cho các c ơ quan qu n lý Nhà n ưc v lao ñ ng và vi c làm. * Qu n lý tài chính c a trung tâm d ch v vi c làm: • Ngu n thu c a trung tâm d ch v vi c làm: Ngu n thu c a trung tâm d ch v vi c làm bao g m các kho n sau : - Thu l phí, h c phí và phí - Các h p ñ ng ñ t hàng c a Nhà n ưc, c a các ñơn v và cá nhân - Các ngu n h tr c a Nhà n ưc - Tài tr c a các t ch c và cá nhân trong và ngoài n ưc - Các ngu n khác. • Các ngu n chi c a trung tâm d ch v vi c làm: - Chi xây d ng, duy trì và phát tri n c ơ s v t ch t k thu t - Chi nguyên nhiên li u ph c v cho d y ngh - Chi l ươ ng cho cán b và b máy qu n lý Nhà n ưc - Chi khác Các trung tâm d ch v vi c làm ñưc t ch c và ho t ñng theo quy ñnh c a B Lao ñng Th ươ ng binh và Xã h i và các quy ñnh c a nhà n ưc. B Lao ñng, Th ươ ng binh và xã h i có quy n ch p nh n ho c không ch p nh n vi c thành l p các trung tâm gi i thi u vi c làm và có quy n ñôn ñc, h ưng d n, ki m tra ho t ñng c a các trung tâm d ch v vi c làm theo quy ñnh c a pháp lu t. 3. Tr c p m t vi c làm Trong tr ưng h p do thay ñi c ơ c u ho c công ngh mà ng ưi lao ñng ñã làm vi c th ưng xuyên trong doanh nghi p t ñ 12 tháng tr lên b m t vi c làm, thì ng ưi s d ng lao ñng có trách nhi m ñào t o l i h ñ ti p t c s d ng vào nh ng ch làm vi c m i; n u không th gi i quy t ñưc vi c làm m i, ph i cho ng ưi lao ñng thôi vi c thì ng ưi s d ng lao ñng ph i tr tr c p m t vi c làm, c m i n ăm làm vi c tr m t tháng l ươ ng, nh ưng th p nh t c ũng bng hai tháng l ươ ng. Nh ng tr ưng h p sau ñây ñưc coi là thay ñi c ơ c u ho c công ngh : - Thay ñi m t ph n ho c toàn b máy móc, thi t b , quy trình công ngh tiên ti n có n ăng su t lao ñng cao h ơn. - Thay ñi s n ph m ho c c ơ c u s n ph m d n ñn s d ng lao ñng ít h ơn. - Thay ñi c ơ c u t ch c: sáp nh p, gi i th m t s b ph n c a ñơ n v . 19
20. Th i gian ñ tính tr c p m t vi c làm là t ng th i gian làm vi c th c t cho ng ưi s d ng lao ñng ñó ñn khi b m t vi c làm. Th i gian làm vi c ñ ñưc h ưng tr c p m t vi c làm là t ñ m t n ăm (12 tháng) tr lên, n u có tháng l ñưc quy ñnh nh ư sau: - Dưi 1 tháng không ñưc tính ñ h ưng tr c p m t vi c làm. - T 1 ñn d ưi 6 tháng ñưc tính b ng 6 tháng làm vi c ñ h ưng tr c p mt vi c làm b ng 1/2 tháng l ươ ng. - T ñ 6 tháng tr lên ñưc tính b ng 1 n ăm làm vi c ñ h ưng tr c p m t vi c làm b ng 1 tháng l ươ ng. Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p m t vi c làm là ti n l ươ ng theo h p ñng lao ñng, ñưc tính bình quân c a 6 tháng lin k tr ưc khi s vi c x y ra, g m ti n l ươ ng c p b c, ch c v, ph c p khu v c, ph c p ch c v (n u có). Tr c p m t vi c làm ñưc tr tr c ti p m t l n cho ng ưi lao ñng t i n ơi làm vi c ho c ti n ơi thu n l i nh t cho ng ưi lao ñng và ch m nh t không quá 7 ngày, k t ngày ng ưi lao ñng b m t vi c làm. Lưu ý: Theo quy ñnh c a Lu t b o hi m xã h i n ăm 2006 thì ch ñ b o hi m th t nghi p s chính th c ñi vào ho t ñng k t ngày 01/01/2009. B t ñu t thi gian ng ưi lao ñng ñóng b o hi m th t nghi p theo quy ñnh t i Lu t này không ñưc tính ñ h ưng tr c p m t vi c làm ho c tr c p thôi vi c theo quy ñnh c a pháp lu t v lao ñng, pháp lu t v cán b , công ch c. II. H C NGH 1. Quy n h c ngh Mi ng ưi có quy n t do l a ch n ngh và n ơi h c ngh phù h p v i nhu c u vi c làm ca mình. Ng ưi h c ngh th ưng có nh ng nhu c u ña d ng: chu n b cho cu c s ng lao ñ ng, tìm ñưc ho c tái thích ng v i công vi c m i, t o c ơ s ñ th ăng ti n, thu nh n trình ñ cao h ơn vi ch t l ưng cao h ơn; d phòng ñ có th thích ng nhanh v i hoàn c nh và ñiu ki n m i khi m t vi c làm doanh nghi p thay ñ i c ơ c u ho c công ngh . 2. Tu i h c ngh Ng ưi h c ngh c ơ s d y ngh ít nh t ph i ñ 13 tu i, tr m t s ngh do B Lao ñ ng - Th ươ ng binh và Xã h i quy ñ nh có th thu nh n ng ưi h c ngh có ñ tu i th p h ơn, và ph i có ñ s c kh e phù h p v i yêu c u c a ngh theo h c. 3. H p ñ ng h c ngh Hp ñ ng h c ngh ph i ñưc giao k t gi a ng ưi h c ngh v i ng ưi d y ngh ho c c ơ s dy ngh . H p ñ ng này có th giao k t b ng mi ng ho c l p thành v ăn b n. ðây là m t ñim khác bi t c ăn b n gi a h c ngh t i các tr ưng d y ngh chính quy thu c h th ng giáo d c và ñào t o. Th y d y ngh , c ơ s d y ngh ñưc quy ñ nh trong B lu t Lao ñng r t ña d ng, có doanh nghi p, có trung tâm, có t ư nhân, t ch c thành l p ho c ch d n t i nhà. H c ngh ñây ph i có h p ñ ng ñ có th gi i quy t khi phát sinh tranh ch p v th c hi n h p ñ ng và phí d y ngh . Trong tr ưng h p phát sinh tranh ch p thì do hòa gi i viên lao ñng c a c ơ quan lao ñng cp huy n gi i quy t ( ðiu 165 B lu t Lao ñ ng). Các n ưc coi h p ñ ng h c ngh , t p ngh là m t lo i h p ñ ng lao ñ ng ñ c bi t, nh t là lo i h p ñ ng h c ngh giao k t v i doanh nghi p ñ r i làm vi c cho doanh nghi p. 20
21. Ni dung ch y u c a h p ñ ng h c ngh bao g m m c tiêu và n i dung ñào t o, ñ a ñim hc, m c h c phí, th i h n h c, m c b i th ưng khi vi ph m h p ñ ng. Nu h p ñ ng h c ngh giao k t v i doanh nghi p ñ s làm vi c cho doanh nghi p thì trong n i dung h p ñ ng không có mc h c phí, nh ưng l i ph i có cam k t v th i h n làm vi c, ph i b o ñ m ký k t h p ñ ng lao ñ ng theo cam k t ñó. N u không làm vi c theo cam kt thì ph i b i th ưng phí d y ngh cho doanh nghi p. 4. Quy n d y ngh Doanh nghi p, t ch c và cá nhân có ñ ñiu ki n theo quy ñ nh c a pháp lu t ñưc quy n m c ơ s d y ngh . C s d y ngh là t g i chung, có th là tr ưng, l p, x ưng tr ưng, có th kèm c p t i nhà, t i x ưng. C ơ s d y ngh ph i ñă ng ký, ho t ñ ng theo quy ñ nh v d y ngh , ñ ng th i cũng cho phép các c ơ s d y ngh ñưc thu h c phí nh ưng ph i thu h c phí theo các quy ñ nh ca pháp lu t. Riêng c ơ s d y ngh cho th ươ ng binh, ng ưi tàn t t, ng ưi dân t c thi u s ho c nh ng n ơi có nhi u ng ưi thi u vi c làm, m t vi c làm, các c ơ s d y ngh truy n th ng, kèm c p t i x ưng, t i nhà thì ñưc xét gi m, mi n thu . 5. Các lo i hình c ơ s d y ngh ch y u Hi n nay n ưc ta có các lo i hình c ơ s d y ngh ch y u sau ñây: Cơ s d y ngh công l p Cơ s d y ngh bán công Cơ s d y ngh dân l p Cơ s d y ngh t ư th c Cơ s d y ngh c a doanh nghi p Cơ s d y ngh có v n ñu t ư n ưc ngoài./. Câu h i 1) Khái ni m v vic làm? 2) Tr c p m t vi c làm theo quy ñnh c a B lu t Lao ñng? Hưng d n tr l i câu h i câu h i 1) Sinh viên nêu khái ni m v vi c làm theo n i dung ñưc trình bày t i m c 1 c a I ch ươ ng này. 2) Quy ñnh v tr c p m t vi c làm ñưc trình bày chi ti t t i m c 3 c a I ch ươ ng này. Tài li u tham kh o 1) B lu t Lao ñng n ăm 1994 ñưc s a ñi, b sung n ăm 2002, n ăm 2006 và n ăm 2007; 2) Lut d y ngh n ăm 2006; 3) Lu t b o hi m xã h i n ăm 2006; 4) Ngh ñnh s 39/2003/N ð-CP ngày 18/4/2003 c a Chính ph quy ñnh chi ti t và hưng d n thi hành m t s ñiu c a B lu t Lao v vi c làm; 5) Ngh ñnh s 19/2005/N ð-CP c a Chính ph ngày 28/02/2005 quy ñnh ñiu ki n, th tc thành l p và ho t ñng c a t ch c gi i thi u vi c làm; 6) Ngh ñnh s 71/2008/N ð-CP c a Chính ph ngày 05/6/2008 s a ñi,b sung m t s ñiu c a Ngh ñnh s 19/2005/N ð-CP. 21
22. 7) Ngh ñnh s 114/2002/N ð-CP ca Chính ph ngày 31 tháng 12 n ăm 2002 quy ñnh chi ti t và h ưng d n thi hành m t s ñiu c a B lu t Lao ñ ng v ti n l ươ ng. 8) Ngh ñ nh s 47/2010/N ð-CP ngày 06/5/2010 c a Chính ph quy ñ nh x ph t hành chính v hành vi vi ph m pháp lu t lao ñ ng. 9) Thông t ư s 39/2009/TT-BL ðTBXH ngày 18 tháng 11 n ăm 2009 c a B Lao ñ ng- Th ươ ng binh và Xã h i h ưng d n thi hành ðiu 12 c a Ngh ñ nh s 39/2003/N ð-CP ngày 18/4/2003 c a Chính ph quy ñ nh chi ti t và h ưng d n thi hành m t s ñiu c a B lu t Lao v vi c làm. 22
23. CHƯƠNG 4: HP ð NG LAO ð NG I- KHÁI NI M, ð I T ƯNG ÁP D NG VÀ CÁC NGUYÊN T C C A H P ð NG LAO ðNG 1. Khái ni m v h p ñ ng lao ñ ng ð thi t l p quan h lao ñ ng gi a ng ưi lao ñ ng v i ng ưi s d ng lao ñ ng, ph i có m t hình th c nào ñó ñ làm phát sinh m i quan h gi a hai bên ch th c a quan h lao ñ ng, hình th c ñó chính là h p ñ ng lao ñ ng. Th c ch t c a h p ñ ng lao ñ ng là s th a thu n gi a hai bên, m bên là ng ưi lao ñ ng ñi tìm vi c làm, còn bên kia là ng ưi s d ng lao ñ ng c n thuê m ưn ng ưi làm công. Trong ñó ng ưi lao ñ ng không phân bi t gi i tính và qu c t ch, cam k t làm m t công vi c cho ng ưi s d ng lao ñ ng, không phân bi t là th nhân ho c pháp nhân, công pháp hay t ư pháp, b ng cách t nguy n ñ t ho t ñ ng ngh nghi p c a mình d ưi quyn qu n lý c a ng ưi ñó ñ ñ i l y m t s ti n công lao ñ ng g i là ti n l ươ ng. Hp ñ ng lao ñ ng là s th a thu n gi a ng ưi lao ñ ng và ng ưi s d ng lao ñ ng v vi c làm có tr công, ñiu ki n lao ñ ng, quy n và ngh ĩa v c a m i bên trong quan h lao ñng (ðiu 26 B lu t lao ñ ng). Nh ư v y ta th y có ba y u t c u thành h p ñ ng lao ñ ng : 1. Có s cung ng m t công vi c; 2. Có s tr công lao ñ ng d ưi d ng ti n l ươ ng; 3. Có s ph thu c v m t pháp lý c a ng ưi lao ñ ng tr ưc ng ưi s d ng lao ñ ng. Hp ñ ng lao ñ ng có nh ng ñ c tính sau ñây : - Có b i th ưng khi vi ph m. - Là h p ñ ng song v . - Th c hi n liên t c và không có hi u l c h i t nh ưng ñưc t m hoãn trong nh ng tr ưng hp b t kh kháng theo pháp lu t ñ ñưc ti p t c th c hi n sau ñó và có th ký l i trong ñiu ki n m i. - Giao k t và th c hi n tr c ti p, không ñưc giao ng ưi khác làm thay n u ng ưi s d ng không ch p nh n, không ñưc chuy n công vi c cho ng ưi th a k n u không có chính sách ưu ñãi c a ng ưi lao ñ ng Hp ñ ng lao ñ ng có vai trò r t quan tr ng trong ñ i s ng kinh t xã h i. Tr ưc h t, nó là cơ s ñ các doanh nghi p, c ơ quan, t ch c, cá nhân tuy n ch n lao ñ ng phù h p v i yêu c u ca mình. M t khác, h p ñ ng lao ñ ng là m t trong nh ng hình th c pháp lý ch y u nh t ñ công dân th c hi n quy n làm vi c, t do, t nguy n l a ch n vi c làm c ũng nh ư n ơi làm vi c. Hp ñ ng lao ñ ng trong n n kinh t th tr ưng có ý ngh ĩa r t quan tr ng. Thông qua h p ñng mà quy n và ngh ĩa v c a các bên trong quan h lao ñ ng (ng ưi lao ñng và ng ưi s dng lao ñ ng) ñưc thi t l p và xác ñnh rõ ràng. ðc bi t, h p ñ ng lao ñ ng quy ñ nh trách nhi m th c hi n h p ñ ng và nh ñó ñ m b o quy n l i c a ng ưi lao ñ ng (v n luôn th yu h ơn so v i ng ưi s d ng lao ñ ng). Trong tranh ch p lao ñng cá nhân, h p ñ ng lao ñng ñưc xem là c ơ s ch y u ñ gi i quy t tranh ch p. ð i v i vi c qu n lý Nhà n ưc, h p ñng lao ñ ng là c ơ s ñ qu n lý ngu n nhân l c làm vi c trong các doanh nghi p. 2. Ph m vi và ñi t ưng áp d ng h p ñ ng lao ñ ng * ði t ưng áp d ng: 23
24. Hp ñ ng lao ñ ng áp d ng cho các ñ i t ưng ng ưi lao ñ ng làm công ăn l ươ ng sau ñây: - Ng ưi lao ñ ng (không ph i là công ch c nhà n ưc) làm vi c trong các ñơn v kinh t Nhà n ưc, doanh nghi p qu c phòng, các ñơ n v kinh t c a l c l ưng v ũ trang nhân dân. - Ng ưi lao ñ ng làm vi c trong các ñơn v kinh t ngoài Nhà n ưc, làm vi c cho các cá nhân, h gia ñình, làm vi c trong các doanh nghi p có v n ñ u t ư n ưc ngoài. - Ng ưi lao ñ ng làm vi c trong các công s nhà n ưc t trung ươ ng ñn t nh, huy n và cp t ươ ng ñươ ng, nh ưng không ph i là công ch c nhà n ưc. Nh ng ñ i t ưng khác, do tính ch t và ñc ñim lao ñ ng và m i quan h lao ñ ng có nh ng ñim khác bi t nên không thu c ñ i t ưng áp d ng h p ñ ng lao ñ ng mà áp d ng ho c s d ng nh ng ph ươ ng th c tuy n d ng và s d ng lao ñ ng khác g m: a) Nh ng ng ưi thu c ñi t ưng ñiu ch nh c a Lu t Cán b , công ch c; b) ði bi u Qu c h i, ñi bi u H i ñng nhân dân các c p chuyên trách, ng ưi gi các ch c v trong c ơ quan c a Qu c h i, Chính ph , y ban nhân dân các c p, Toà án nhân dân và Vi n Ki m sát nhân dân ñưc Qu c h i ho c H i ñng nhân dân các c p b u ho c c ra theo nhi m k ỳ; c) Ng ưi ñưc c ơ quan có th m quy n b nhi m gi ch c v T ng Giám ñc, Phó T ng giám ñc, Giám ñc, Phó Giám ñc, K toán tr ưng trong doanh nghi p nhà n ưc; d) Thành viên H i ñng qu n tr doanh nghi p; ñ) Nh ng ng ưi thu c t ch c chính tr , t ch c chính tr - xã h i ho t ñng theo Quy ch ca t ch c ñó; e) Cán b chuyên trách công tác ñng, công ñoàn, thanh niên trong các doanh nghi p nh ưng không h ưng l ươ ng c a doanh nghi p; g) Xã viên H p tác xã theo Lu t H p tác xã không h ưng ti n l ươ ng, ti n công; h) S ĩ quan, h s ĩ quan, chi n s ĩ, quân nhân chuyên nghi p và viên ch c trong l c l ưng quân ñi nhân dân, công an nhân dân. * Ph m vi áp d ng: Các t ch c, cá nhân sau ñây khi s d ng lao ñ ng ph i ti n hành giao k t h p ñ ng lao ñng: T ch c, cá nhân sau ñây khi s d ng lao ñng ph i th c hi n giao k t h p ñng lao ñng: a) Doanh nghi p thành l p, ho t ñng theo Lu t Doanh nghi p nhà n ưc, Lu t doanh nghi p, Lu t ðu t ư n ưc ngoài t i Vi t Nam; b) Doanh nghi p c a t ch c chính tr , t ch c chính tr - xã h i; c) Các c ơ quan hành chính, s nghi p có s d ng lao ñng không ph i là công ch c, viên ch c nhà n ưc; d) Các t ch c kinh t thu c l c l ưng quân ñi nhân dân, công an nhân dân s d ng lao ñng không ph i là s ĩ quan, h s ĩ quan, chi n s ĩ; ñ) H p tác xã (v i ng ưi lao ñng không ph i là xã viên), h gia ñình và cá nhân có s dng lao ñng; e) Các c ơ s giáo d c, y t , v ăn hoá, th thao ngoài công l p; g) C ơ quan, t ch c, cá nhân, n ưc ngoài ho c qu c t ñóng trên lãnh th Vi t Nam có s dng lao ñng là ng ưi Vi t Nam tr tr ưng h p ðiu ưc qu c t mà n ưc C ng hoà xã h i ch ngh ĩa Vi t Nam ký k t ho c tham gia có quy ñnh khác; 24
25. h) Doanh nghi p, c ơ quan, t ch c, cá nhân Vi t Nam s d ng lao ñ ng n ưc ngoài, tr tr ưng h p ðiu ưc qu c t mà n ưc C ng hoà xã h i ch ngh ĩa Vi t Nam ký k t ho c tham gia có quy ñnh khác. 3. Các nguyên t c c a h p ñ ng lao ñng Hp ñ ng lao ñ ng ñưc giao k t gi a ng ưi lao ñ ng và ng ưi s d ng lao ñ ng ph i tuân th theo nh ng nguyên t c sau ñây: - Nguyên t c t nguy n và bình ñng: h p ñ ng lao ñ ng ph i ñưc giao k t trên c ơ s hai bên ph i t do, t nguy n không ch u b t k ỳ s c ép nào, và ph i th hi n s bình ñng trong quan h . - Nguyên t c không trái v i pháp lu t và th a ưc lao ñ ng t p th : nh ng th a thu n trong hp ñ ng không ñưc trái v i pháp lu t và th a ưc lao ñ ng t p th nh ng n ơi có ký k t th a ưc lao ñng t p th . - Nhà n ưc ñ m b o nh ng quy n và l i ích h p pháp c a hai bên ñưc th hi n trong h p ñng lao ñ ng. ð ng th i Nhà n ưc khuy n khích vi c giao k t h p ñ ng lao ñ ng mà trong ñó ng ưi s d ng lao ñ ng th a thu n cam k t v các quy n l i cao h ơn, ñiu ki n lao ñ ng t t hơn cho ng ưi lao ñ ng so v i các ñiu ki n, các tiêu chu n lao ñ ng ñưc quy ñ nh trong pháp lu t lao ñ ng. II- N I DUNG, HÌNH TH C, CÁC LO I H P ð NG LAO ð NG 1. N i dung c a h p ñ ng lao ñ ng Ni dung c a h p ñ ng lao ñ ng là t ng th các quy n và ngh ĩa v c a các bên ñưc ghi nh n trong các ñiu kho n c a h p ñ ng. Hp ñ ng lao ñ ng ph i có nh ng n i dung ch y u sau ñây: công vi c ph i làm, th i gi làm vi c, th i gi ngh ng ơi, ti n l ươ ng, ña ñim làm vi c, th i h n h p ñng, ñiu ki n v an toàn lao ñng, v sinh lao ñ ng và b o hi m xã h i ñ i v i ng ưi lao ñ ng. 2. Hình th c c a h p ñ ng lao ñ ng Có hai hình th c h p ñ ng lao ñ ng là h p ñ ng b ng mi ng và h p ñ ng b ng v ăn b n. - H p ñ ng b ng mi ng (b ng l i nói) ch áp d ng v i tính ch t t m th i mà th i h n d ưi ba tháng, ho c ñ i v i lao ñ ng giúp vi c gia ñình. Trong tr ưng h p giao k t b ng mi ng, n u cn ph i có ng ưi th ba ch ng ki n thì do hai bên th a thu n. ð ng th i, các bên ph i ñươ ng nhiên tuân theo các quy ñnh c a pháp lu t lao ñ ng. - H p ñ ng lao ñ ng b ng v ăn b n ñưc giao k t hoàn toàn d a trên c ơ s s th a thu n ca các bên và ph i l p b ng v ăn b n có ch ký c a các bên. V ăn b n h p ñ ng ph i theo m u th ng nh t do B Lao ñ ng - Th ươ ng binh và Xã hi ban hành và th ng nh t qu n lý. Hp ñ ng lao ñ ng b ng v ăn b n ñưc áp d ng cho lo i h p ñ ng không xác ñ nh th i h n, hp ñ ng xác ñ nh th i h n t 12 tháng ñ n 36 tháng, h p ñ ng lao ñ ng theo công vi c ho c theo mùa v mà th i h n xác ñ nh d ưi 12 tháng và ph i ñưc l p thành hai b n, m i bên gi mt b n. 3. Các lo i h p ñ ng lao ñ ng Hp ñng lao ñng ph i ñưc giao k t theo m t trong các lo i sau ñây: 1) H p ñng lao ñng không xác ñnh th i h n. Hp ñng lao ñng không xác ñnh th i h n là h p ñng mà trong ñó hai bên không xác ñnh th i h n, th i ñim ch m d t hi u l c c a h p ñng. 2) H p ñng lao ñng xác ñnh th i h n. 25
26. H p ñng lao ñng xác ñnh th i h n là h p ñng mà trong ñó hai bên xác ñnh th i hn, th i ñim ch m d t hi u l c c a h p ñng trong kho ng th i gian t ñ 12 tháng ñn 36 tháng. 3) H p ñng lao ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh mà th i h n d ưi 12 tháng. Lưu ý: các bên không ñưc giao k t h p ñng lao ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh mà th i h n d ưi 12 tháng ñ làm nh ng công vi c có tính ch t th ưng xuyên t mt n ăm tr lên, tr tr ưng h p ph i t m th i thay th ng ưi lao ñng ñi làm ngh ĩa v quân s , ngh theo ch ñ thai s n ho c ngh vi c có tính ch t t m th i khác. III- GIAO K T, THC HI N, THAY ðI, T M HOÃN H P ð NG LAO ð NG 1. Giao k t h p ñ ng lao ñ ng H p ñng lao ñng ñưc giao k t tr c ti p gi a ng ưi lao ñng v i ng ưi s d ng lao ñng. H p ñng lao ñng có th ñưc ký k t gi a ng ưi s d ng lao ñng v i ng ưi ñưc u quy n h p pháp thay m t cho nhóm ng ưi lao ñng; trong tr ưng h p này h p ñng có hi u lc nh ư ký k t v i t ng ng ưi. Ng ưi lao ñng có th giao k t m t ho c nhi u h p ñng lao ñng, v i m t ho c nhi u ng ưi s d ng lao ñng, nh ưng ph i b o ñm th c hi n ñy ñ các h p ñng ñã giao k t. Hp ñng lao ñng giao k t v i ng ưi ñang h ưng l ươ ng h ưu hàng tháng và ng ưi làm vi c có th i h n d ưi 03 tháng thì ngoài ph n ti n l ươ ng theo công vi c, ng ưi lao ñng còn ñưc ng ưi s d ng lao ñng thanh toán kho n ti n tính theo t l ph n tr ăm (%) so v i ti n lươ ng theo h p ñng lao ñng, g m: a) B o hi m xã h i: ñn tháng 12 n ăm 2009 là 15%; t tháng 01 n ăm 2010 ñn tháng 12 n ăm 2011 là 16%; t tháng 01 n ăm 2012 ñn tháng 12 n ăm 2013 là 17%; t tháng 01 n ăm 2014 tr ñi là 18%. b) B o hi m y t : theo qui ñnh c a Lu t b o hi m Y t và Ngh ñnh h ưng d n thi hành. c) Ngh hàng n ăm 4%. d) Ti n tàu xe ñi l i khi ngh hàng n ăm do hai bên th a thu n trong h p ñng lao ñng. 2. Th c hi n h p ñ ng lao ñ ng Công vi c theo h p ñ ng lao ñng ph i do ng ưi giao k t th c hi n, không ñưc giao cho ng ưi khác, n u không có s ñ ng ý c a ng ưi s d ng lao ñ ng. Trong quá trình th c hi n h p ñ ng các bên ph i tuân th hai nguyên t c c ơ b n là: ph i th c hi n ñúng các ñiu kho n ñã cam k t trên ph ươ ng di n bình ñng và ph i t o ra nh ng ñiu ki n c n thi t ñ bên kia có th th c hi n các quy n và ngh ĩa v ñó. Vi c th c hi n h p ñ ng c a ng ưi lao ñ ng ph i tuân th tính ñích danh ch th , t c là ph i do chính ng ưi lao ñ ng th c hi n. Tuy nhiên, n u có s ñ ng ý c a ng ưi s d ng lao ñng thì ng ưi lao ñ ng có th chuy n giao vi c th c hi n cho ng ưi khác; ñ ng th i ng ưi lao 26
27. ñng ph i tuân th s ñiu hành h p pháp c a ng ưi s d ng lao ñ ng, n i quy, quy ch c a ñơ n v Trong tr ưng h p sáp nh p, h p nh t, chia, tách doanh nghi p, chuy n quy n s h u, quy n qu n lý ho c quy n s d ng tài s n c a doanh nghi p thì ng ưi s d ng lao ñ ng k ti p ph i ch u trách nhi m ti p t c th c hi n h p ñ ng. Trong tr ưng h p không s d ng h t s lao ñng hi n có thì ph i có ph ươ ng án s d ng lao ñ ng theo quy ñ nh c a pháp lu t. Khi h p ñ ng lao ñ ng h t th i h n mà hai bên không có giao k t h p ñ ng m i thì h p ñng lao ñ ng v n ti p t c ñưc th c hi n. 3. Thay ñi h p ñ ng lao ñ ng Trong quá trình th c hi n h p ñng lao ñng, n u bên nào có yêu c u thay ñi n i dung hp ñng thì ph i báo cho bên kia bi t tr ưc ít nh t ba ngày. Vi c thay ñi n i dung h p ñng lao ñng có th ñưc ti n hành b ng cách s a ñi, b sung h p ñng lao ñng ñã giao k t ho c giao k t h p ñng lao ñng m i. Tr ưng h p hai bên không tho thu n ñưc vi c s a ñ i, b sung ho c giao k t h p ñ ng lao ñng m i thì ti p t c th c hi n h p ñ ng lao ñ ng ñã giao k t ho c hai bên tho thu n ch m d t h p ñ ng. 4. T m hoãn th c hi n h p ñ ng lao ñng Trong quá trình duy trì quan h h p ñ ng, h p ñ ng lao ñ ng có th ñưc t m hoãn th c hi n trong m t th i gian nh t ñ nh mà h p ñ ng không b h y b hay m t hi u l c. Ng ưi ta th ưng g i ñây là s ñình ưc. Vì v y, s t m hoãn bi u hi n là s t m th i không thi hành các quy n và ngh ĩa v lao ñ ng thu c v ng ưi lao ñ ng, h t th i h n này s thi hành có th ñưc ti p t c. Theo quy ñnh c a pháp lu t lao ñ ng Vi t Nam, h p ñ ng lao ñ ng ñưc t m hoãn th c hi n trong các tr ưng h p sau ñây: a) Ng ưi lao ñng ñi làm ngh ĩa v quân s ho c các ngh ĩa v công dân khác do pháp lu t quy ñnh; b) Ng ưi lao ñng b t m gi , t m giam; c) Các tr ưng h p khác do hai bên tho thu n. Ht th i gian t m hoãn h p ñng lao ñng ñi v i các tr ưng h p quy ñnh t i ñim a và ñim c trên, ng ưi s d ng lao ñng ph i nh n ng ưi lao ñng tr l i làm vi c. Vi c nh n l i ng ưi lao ñng b t m gi , t m giam khi h t th i gian t m hoãn h p ñng lao ñng do Chính ph quy ñnh. IV- CH M D T H P ð NG LAO ð NG Quan h lao ñ ng trong nn kinh t th tr ưng thì s ch m d t h p ñ ng lao ñ ng là ñiu không tránh kh i, ñây là m t s ki n r t quan trong vì nó th ưng ñ l i nh ng h u qu r t l n v m t kinh t xã h i. S ch m d t quan h h p ñ ng do nhi u nguyên nhân khác nhau và nó có th gây ra tranh ch p lao ñ ng làm t n h i ñ n nh ng quan h khác. Vì v y, ñ b o v quan h lao ñ ng và ng ưi lao ñ ng, pháp lu t xác ñ nh rõ các tr ưng h p ch m d t h p ñ ng ñ bo ñ m các quy n và ngh ĩa v c a các bên trong quan h h p ñ ng lao ñ ng. 1. Khái ni m v ch m d t h p ñ ng lao ñ ng Ch m d t h p ñ ng lao ñ ng là s ki n ng ưi lao ñ ng ch m d t làm vi c cho ng ưi s dng lao ñ ng do h p ñ ng lao ñ ng ñươ ng nhiên ch m d t, do ng ưi lao ñ ng b sa th i, ho c do m t trong hai bên ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñ ng tr ưc th i h n. 2. H p ñ ng lao ñ ng ñươ ng nhiên ch m d t 27
28. Hp ñng lao ñng ñươ ng nhiên ch m d t trong nh ng tr ưng h p sau ñây: 1- H t h n h p ñng; 2- ðã hoàn thành công vi c theo h p ñng; 3- Hai bên tho thu n ch m d t h p ñng; 4- Ng ưi lao ñng b k t án tù giam ho c b c m làm công vi c c ũ theo quy t ñnh c a Toà án; 5- Ng ưi lao ñng ch t; m t tích theo tuyên b c a Toà án. 3. ðơ n ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng tr ưc th i h n a) ðơ n ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng t phía ng ưi lao ñng a1) Ng ưi lao ñng làm vi c theo h p ñng lao ñng xác ñnh th i h n t ñ 12 tháng ñn 36 tháng, h p ñng lao ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh mà th i h n d ưi 12 tháng có quy n ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng tr ưc th i h n trong nh ng tr ưng h p sau ñây: a) Không ñưc b trí theo ñúng công vi c, ña ñim làm vi c ho c không ñưc b o ñm các ñiu ki n làm vi c ñã tho thu n trong h p ñng; b) Không ñưc tr công ñy ñ ho c tr công không ñúng th i h n ñã tho thu n trong hp ñng; c) B ng ưc ñãi; b c ưng b c lao ñng; d) B n thân ho c gia ñình th t s có hoàn c nh khó kh ăn không th ti p t c th c hi n hp ñng; ñ) ðưc b u làm nhi m v chuyên trách các c ơ quan dân c ho c ñưc b nhi m gi ch c v trong b máy Nhà n ưc; e) Ngưi lao ñng n có thai ph i ngh vi c theo ch ñnh c a th y thu c; g) Ng ưi lao ñng b m ñau, tai n n ñã ñiu tr 3 tháng li n ñi v i ng ưi làm vi c theo hp ñng lao ñng xác ñnh th i h n t ñ 12 tháng ñn 36 tháng, và 1/4 th i h n h p ñng ñi vi ng ưi làm vi c theo h p ñng lao ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh có th i h n d ưi 12 tháng mà kh n ăng lao ch ưa ñưc h i ph c. * Th i h n báo tr ưc Khi ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng, ng ưi lao ñng ph i báo cho ng ưi s dng lao ñng bi t tr ưc: a) ði v i các tr ưng h p theo các m c a, b, c và g trên: ít nh t 03 ngày; b) ði v i các tr ưng h p theo các m c d và ñ trên: ít nh t 30 ngày n u là h p ñng xác ñnh th i h n t ñ 12 tháng ñn 36 tháng; ít nh t 03 ngày n u là h p ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh có th i h n d ưi 12 tháng; c) ði v i tr ưng h p theo m c e trên: th i h n mà ng ưi lao ñng n ph i báo tr ưc cho ng ưi s d ng lao ñng tu ỳ thu c vào th i h n do th y thu c ch ñnh ( ðiu 112 B lu t Lao ñng). a2) Ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng không xác ñnh th i h n có quy n ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng, nh ưng ph i báo cho ng ưi s d ng lao ñng bi t tr ưc ít nh t 45 ngày; ng ưi lao ñng b m ñau, tai n n ñã ñiu tr 06 tháng li n thì ph i báo tr ưc ít nh t 3 ngày. 28
29. b) ðơ n ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng t phía ng ưi s d ng lao ñ ng: * Ng ưi s d ng lao ñng có quy n ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng trong nh ng tr ưng h p sau ñây: a) Ng ưi lao ñng th ưng xuyên không hoàn thành công vi c theo h p ñng; b) Ng ưi lao ñng b x lý k lu t sa th i do: - Ng ưi lao ñng có hành vi tr m c p, tham ô, ti t l bí m t công ngh , kinh doanh ho c có hành vi khác gây thi t h i nghiêm tr ng v tài s n, l i ích c a doanh nghi p; ho c - Ng ưi lao ñng b x lý k lu t kéo dài th i h n nâng l ươ ng, chuy n làm công vi c khác mà tái ph m trong th i gian ch ưa xoá k lu t, ho c b x lý k lu t cách ch c mà tái ph m; ho c - Ng ưi lao ñng t ý b vi c 05 ngày c ng d n trong m t tháng ho c 20 ngày c ng d n trong m t n ăm mà không có lý do chính ñáng. c) Ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng không xác ñnh th i h n m ñau ñã ñiu tr 12 tháng li n, ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng xác ñnh th i h n t ñ 12 tháng ñn 36 tháng m ñau ñã ñiu tr 06 tháng li n, và ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh có th i h n d ưi 12 tháng m ñau ñã ñiu tr quá n a th i h n h p ñng lao ñng, mà kh n ăng lao ñng ch ưa h i ph c. Khi s c kho c a ng ưi lao ñng bình ph c, thì ñưc xem xét ñ giao k t ti p h p ñng lao ñng; d) Do thiên tai, ho ho n ho c nh ng lý do b t kh kháng khác theo quy ñnh c a Chính ph , mà ng ưi s d ng lao ñng ñã tìm m i bi n pháp kh c ph c nh ưng v n bu c ph i thu h p sn xu t, gi m ch làm vi c; ñ) Doanh nghi p, c ơ quan, t ch c ch m d t ho t ñng. Tr ưc khi ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng theo các m c a, b và c trên, ng ưi s dng lao ñng ph i trao ñi, nh t trí v i Ban ch p hành công ñoàn c ơ s . Trong tr ưng h p không nh t trí, hai bên ph i báo cáo v i c ơ quan, t ch c có th m quy n. Sau 30 ngày, k t ngày báo cho c ơ quan qu n lý nhà n ưc v lao ñng ña ph ươ ng bi t, ng ưi s d ng lao ñng m i có quy n quy t ñnh và ph i ch u trách nhi m v quy t ñnh ca mình. Tr ưng h p không nh t trí v i quy t ñnh c a ng ưi s d ng lao ñng, Ban ch p hành công ñoàn c ơ s và ng ưi lao ñng có quy n yêu c u gi i quy t tranh ch p lao ñng theo trình t do pháp lu t quy ñnh. * Th i h n báo tr ưc: Khi ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng, tr tr ưng h p theo m c b trên (ng ưi lao ñng b x lý k lu t sa th i), ng ưi s d ng lao ñng ph i báo cho ng ưi lao ñng bi t tr ưc: a) Ít nh t 45 ngày ñi v i h p ñng lao ñng không xác ñnh th i h n; b) Ít nh t 30 ngày ñi v i h p ñng lao ñng xác ñnh th i h n t ñ 12 tháng ñn 36 tháng; c) Ít nh t 03 ngày ñi v i h p ñng lao ñng theo mùa v , ho c theo m t công vi c nh t ñnh có th i h n d ưi 12 tháng. * L ưu ý: Mi bên có th t b vi c ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng tr ưc khi ht th i hn báo tr ưc. Khi h t th i h n báo tr ưc, m i bên ñu có quy n ch m d t h p ñng lao ñng. c) B i th ưng do vi ph m th i h n báo tr ưc 29
30. Trong tr ưng h p ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng, n u vi ph m quy ñnh v th i h n báo tr ưc, bên vi ph m ph i b i th ưng cho bên kia m t kho n ti n t ươ ng ng v i ti n lươ ng c a ng ưi lao ñng trong nh ng ngày không báo tr ưc. d) Nh ng tr ưng h p ng ưi s d ng lao ñ ng không ñưc ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñng Ng ưi s d ng lao ñng không ñưc ñơ n ph ươ ng ch m dt h p ñng lao ñng trong nh ng tr ưng h p sau ñây: 1) Ng ưi lao ñng m ñau ho c b tai n n lao ñng, b nh ngh nghi p ñang ñiu tr , ñiu dưng theo quy t ñnh c a th y thu c, tr tr ưng h p: - Ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng không xác ñnh thi h n m ñau ñã ñiu tr 12 tháng li n, ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng xác ñnh th i h n t ñ 12 tháng ñn 36 tháng m ñau ñã ñiu tr 06 tháng li n, và ng ưi lao ñng làm theo h p ñng lao ñng theo mùa v ho c theo m t công vi c nh t ñnh có th i h n d ưi 12 tháng m ñau ñã ñiu tr quá na th i h n h p ñng lao ñng, mà kh n ăng lao ñng ch ưa h i ph c. Khi s c kho c a ng ưi lao ñng bình ph c, thì ñưc xem xét ñ giao k t ti p h p ñng lao ñng; ho c - Doanh nghi p, c ơ quan, t ch c ch m d t ho t ñng. 2) Ng ưi lao ñng ñang ngh hàng n ăm, ngh v vi c riêng và nh ng tr ưng h p ngh khác ñưc ng ưi s d ng lao ñng cho phép; 3) Ng ưi lao ñng là n vì lý do k t hôn, có thai, ngh thai s n, nuôi con d ưi 12 tháng tu i, tr tr ưng h p doanh nghi p ch m d t ho t ñng. 4. ðơ n ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trái pháp lu t a) Các tr ưng h p ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng b xem là trái pháp lu t • ði v i ng ưi lao ñ ng Tr ưng h p ng ưi lao ñ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trái pháp lu t quy ñnh t i kho n 2 ðiu 41 c a B lu t Lao ñ ng ñã s a ñ i, b sung là ch m d t không ñúng lý do quy ñnh t i kho n 1 ho c không báo tr ưc quy ñnh t i kho n 2 và kho n 3 ðiu 37 ca B lu t Lao ñ ng ñã s a ñ i, b sung. • ði v i ng ưi s d ng lao ñ ng Tr ưng h p ng ưi s d ng lao ñ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trái pháp lu t quy ñnh t i kho n 1 ðiu 41 c a B lu t Lao ñ ng ñã s a ñ i, b sung là ch m d t không ñúng lý do quy ñnh t i kho n 1 ho c không báo tr ưc quy ñnh t i kho n 3 ðiu 38, ho c ñơn ph ương ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trong các tr ưng h p không ñưc ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng quy ñnh t i ðiu 39 c a B lu t Lao ñ ng ñã s a ñi, b sung. b) H u qu c a vi c ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trái pháp lu t • ði v i ng ưi s dng lao ñ ng Trong tr ưng h p ng ưi s d ng lao ñng ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng trái pháp lu t thì ph i nh n ng ưi lao ñng tr l i làm công vi c theo h p ñng ñã ký và ph i bi th ưng m t kho n ti n t ươ ng ng v i ti n l ươ ng và ph c p l ươ ng (n u có) trong nh ng ngày ng ưi lao ñng không ñưc làm vi c c ng v i ít nh t 02 tháng ti n l ươ ng và ph c p l ươ ng (n u có). Trong tr ưng h p ng ưi lao ñng không mu n tr l i làm vi c, thì ngoài kho n ti n ñưc bi th ưng này ng ưi lao ñng còn ñưc tr c p thôi vi c. 30
31. Trong tr ưng h p ng ưi s d ng lao ñng không mu n nh n ng ưi lao ñng tr l i làm vi c và ng ưi lao ñng ñng ý thì ngoài kho n ti n bi th ưng t ươ ng ng v i ti n l ươ ng và ph cp l ươ ng (n u có) trong nh ng ngày ng ưi lao ñng không ñưc làm vi c c ng v i ít nh t 02 tháng ti n l ươ ng và ph c p l ươ ng (n u có) và tr c p thôi vi c, hai bên tho thu n v kho n ti n b i th ưng thêm cho ng ưi lao ñng ñ ch m d t h p ñng lao ñng. • ði v i ng ưi lao ñ ng Trong tr ưng h p ng ưi lao ñ ng ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng trái pháp lu t thì không ñưc tr c p thôi vi c và ph i b i th ưng cho ng ưi s d ng lao ñ ng n a tháng ti n lươ ng và ph c p l ươ ng (n u có). 5. Gi i quy t quy n l i c a hai bên khi ch m d t h p ñ ng lao ñ ng • Cho ng ưi s d ng lao ñng Ng ưi lao ñ ng ñơn ph ươ ng ch m d t h p ñ ng lao ñ ng ph i b i th ưng chi phí ñào t o, tr tr ưng h p ch m d t h p ñ ng lao ñ ng mà th c hi n ñúng và ñ các n i dung ñưc nêu mc 3.a) ca mc IV ch ươ ng này. • Cho ng ưi lao ñ ng Khi ch m d t h p ñ ng lao ñng ñ i v i ng ưi lao ñ ng ñã làm vi c th ưng xuyên trong doanh nghi p, c ơ quan, t ch c ñ 12 tháng tr lên, ng ưi s d ng lao ñ ng có trách nhi m tr cp thôi vi c, c m i n ăm làm vi c là n a tháng l ươ ng, c ng v i ph c p l ươ ng, n u có. Ng ưi s d ng lao ñng có trách nhi m tr tr c p thôi vi c ñi v i ng ưi lao ñng ñã làm vi c t ñ 12 tháng tr lên trong các tr ưng h p ch m d t h p ñng lao ñng quy ñnh t i ðiu 36 c a B lu t Lao ñng; ðiu 37, các ñim a, c, d và ñim ñ kho n 1 ðiu 38, kho n 1 ðiu 41, ñim c kho n 1 ðiu 85 c a B lu t Lao ñng ñã s a ñi, b sung. Th i gian làm vi c ñ tính tr c p thôi vi c là t ng th i gian ñã làm vi c theo các b n h p ñng lao ñng ñã giao k t (k c h p ñng giao k t bng mi ng) mà ng ưi lao ñng th c t làm vi c cho ng ưi s d ng lao ñng ñó. Ngoài th i gian nêu trên, n u có nh ng th i gian sau ñây c ũng ñưc tính là th i gian làm vi c cho ng ưi s d ng lao ñng: - Th i gian th vi c ho c t p s (n u có) t i doanh nghi p, c ơ quan, t ch c; - Th i gian doanh nghi p, c ơ quan, t ch c nâng cao trình ñ ngh nghi p ho c c ñi ñào to ngh cho ng ưi lao ñng; - Th i gian ng ưi lao ñng ngh theo ch ñ b o hi m xã h i, th i gian ngh ng ơi theo quy ñnh c a B lu t Lao ñng; - Th i gian ch vi c khi h t h n t m hoãn h p ñng lao ñng ho c ng ưi lao ñng ph i ng ng vi c có h ưng l ươ ng; - Th i gian h c ngh , t p ngh t i doanh nghi p, c ơ quan, t ch c; - Th i gian t m hoãn th c hi n h p ñng lao ñng do hai bên tho thu n; - Th i gian b x lý sai v k lu t sa thi ho c v ñơ n ph ươ ng ch m d t h p ñng lao ñng; - Th i gian ng ưi lao ñng b t m ñình ch công vi c theo quy ñnh t i ðiu 92 c a B lu t Lao ñng. Th i gian làm vi c khi có tháng l ñ i v i ng ưi lao ñ ng làm vi c trên 12 tháng ñưc làm tròn nh ư sau: - T ñ 01 tháng ñn d ưi 06 tháng ñưc tính b ng 06 tháng làm vi c; 31
32. - T ñ 06 tháng ñn 12 tháng ñưc tính b ng 01 n ăm làm vi c. Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p thôi vi c là ti n l ươ ng, ti n công theo h p ñng lao ñng, ñưc tính bình quân c a 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng, g m ti n công ho c ti n l ươ ng c p b c, ch c v , ph c p khu v c, ph c p ch c v (n u có). Các tr ưng h p không ñưc tr c p thôi vi c: - Tr ưng h p ch m d t h p ñng lao ñng quy ñnh t i ñim a và ñim b khon 1 ðiu 85 B lu t Lao ñng; - Ngh h ưng ch ñ h ưu trí hàng tháng quy ñnh t i ðiu 145 c a B lu t Lao ñng; - Tr ưng h p ch m d t h p ñng lao ñng quy ñnh t i kho n 1 ðiu 17 c a B lu t Lao ñng và ðiu 31 c a B lu t Lao ñng ñã s a ñi, b sung thì ng ưi lao ñng không h ưng tr c p thôi vi c quy ñnh t i kho n 1 ðiu 42, mà ñưc h ưng tr c p m t vi c làm quy ñnh t i kho n 1 ðiu 17 c a B lu t Lao ñng. - Tr ưng h p ng ưi lao ñng ch m d t h p ñng lao ñng trái pháp lu t quy ñnh t i kho n 2 ðiu 41 c a B lu t Lao ñng ñã s a ñi, b sung là ch m d t không ñúng lý do quy ñnh t i kho n 1 ho c không báo tr ưc quy ñnh t i kho n 2 và kho n 3 ðiu 37 c a B lu t Lao ñng ñã s a ñi, b sung thì không ñưc tr c p thôi vi c. * Công th c tính tr c p thôi vi c t ng doanh nghi p: Tng th i gian làm Ti n l ươ ng làm c ăn Ti n tr c p thôi vi c t i doanh = x c tính tr c p thôi x 1/2 vi c nghi p tính tr c p vi c thôi vi c Trong ñó: - T ng th i gian làm vi c t i doanh nghi p tính tr c p thôi vi c (tính theo n ăm) ñưc xác ñnh theo kho n 3, ðiu 14 Ngh ñnh s 44/2003/N ð-CP ngày 09 tháng 5 n ăm 2003 c a Chính ph , tr th i gian ñóng b o hi m th t nghi p theo quy ñnh t i Ngh ñnh s 127/2008/N ð-CP ngày 12 tháng 12 n ăm 2008 c a Chính ph . * Mt s tr ưng h p c th : (1) Ng ưi lao ñng th c hi n nhi u h p ñng lao ñng t i m t doanh nghi p mà khi ch m dt t ng h p ñng lao ñng ch ưa thanh toán tr c p thôi vi c thì doanh nghi p c ng th i gian làm vi c theo các h p ñng lao ñng ñ tính tr c p thôi vi c cho ng ưi lao ñng. Tr ưng h p, có h p 32
33. ñng lao ñng do ng ưi lao ñng ñơ n ph ươ ng ch m d t trái pháp lu t thì th i gian làm vi c theo hp ñng lao ñng ñó không ñưc tính tr c p thôi vi c. Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p thôi vi c là ti n l ươ ng, ti n công theo h p ñng lao ñng ñưc tính bình quân c a 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng cu i cùng. Ví d 1: Ông Nguy n V ăn A làm vi c liên t c theo ba h p ñng lao ñng t i Công ty X: hp ñng lao ñng th nh t có th i h n 12 tháng, ñưc th c hi n t ngày 01/01/2005 ñn ngày 31/12/2005; h p ñng lao ñng th hai có th i h n 36 tháng, ñưc th c hi n t ngày 01/01/2006 ñn ngày 31/12/2008; h p ñng lao ñng th ba không xác ñnh th i h n, ñưc th c hi n t ngày 01/01/2009 cho ñn ngày 31/12/2010 thì ông A ch m d t, ti n l ươ ng bình quân 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng th ba là 2.500.000 ñng. T ngày 01/01/2009 ñn ngày 31/12/2010, ông A liên t c ñóng b o hi m th t nghi p theo quy ñnh (2 n ăm). Công ty X ch ưa thanh toán tr cp thôi vi c khi ch m d t t ng h p ñng lao ñng, theo ñó t ng th i gian làm vi c ñưc tính tr c p thôi vi c c a ông A là 4 n ăm (6 n ăm làm vi c tr ñi 2 n ăm ñóng b o hi m th t nghi p). Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p thôi vi c là 2.500.000 ñng. Ti n tr c p thôi vi c c a ông A là 5.000.000 ñng (4 n ăm x 2.500.000 x 1/2). (2) Ng ưi lao ñng làm vi c cho công ty nhà n ưc nh ưng có th i gian làm vi c theo ch ñ biên ch và có c th i gian làm vi c theo h p ñng lao ñng thì c ng c hai lo i th i gian này ñ tính tr c p thôi vi c. Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p thôi vi c là ti n l ươ ng, ti n công theo h p ñng lao ñng ñưc tính bình quân c a 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng cu i cùng. Ví d 2: Bà Tr n Th B, làm vi c t i Công ty Y t ngày 01/4/1991 ñn ngày 31/01/1994 theo biên ch và t ngày 01/02/1994 chuy n sang làm vi c theo ch ñ h p ñng lao ñng. ðn ngày 31/10/2009 bà B ch m d t h p ñng lao ñng. T ng th i gian làm vi c c a bà B Công ty Y là 223 tháng. T ngày 01/01/2009 ñn ngày 31/10/2009, bà B liên t c ñóng b o hi m th t nghi p. Ti n l ươ ng tính bình quân 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng là 2.800.000 ñng. Nh ư v y, th i gian làm vi c ñưc tính tr c p thôi vi c c a bà B là 213 tháng, làm tròn thành 18 n ăm (223 tháng tr ñi 10 tháng ñóng b o hi m th t nghi p) và m c tr c p thôi vi c là 25.200.000 ñng (18 n ăm x 2.800.000 ñng x 1/2). (3) Ng ưi lao ñng làm vi c nhi u công ty nhà n ưc do chuy n công tác tr ưc ngày 01 tháng 01 n ăm 1995, thì tr c p thôi vi c ñưc tính theo th i gian làm vi c t ng công ty nhà n ưc. Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p thôi vi c cho ng ưi lao ñng t ng doanh nghi p là ti n l ươ ng, ti n công theo h p ñng lao ñng ñưc tính bình quân c a 6 tháng li n k tr ưc khi ch m dt h p 33
34. ñng lao ñng công ty nhà n ưc cu i cùng. Công ty nhà n ưc cu i cùng có trách nhi m chi tr toàn b s ti n tr c p thôi vi c cho ng ưi lao ñng, k c ph n tr c p thôi vi c thu c trách nhi m chi tr c a công ty nhà n ưc mà ng ưi lao ñng ñã làm vi c tr ưc khi chuy n công tác tr ưc ngày 01 tháng 01 n ăm 1995, sau ñó g i thông báo theo m u s 3 ban hành kèm theo Thông t ư này ñ yêu c u hoàn tr s ti n ñã ñưc chi tr h . Tr ưng h p công ty nhà n ưc ñưc chi tr h ñã ch m dt ho t ñng thì ngân sách nhà n ưc hoàn tr s ti n tr c p thôi vi c ñã ñưc chi tr h theo hưng d n c a B Tài chính. Ví d 3: Ông Lê Vi t C, làm vi c theo ch ñ biên ch t i Công ty P t ngày 01/9/1990 ñn ngày 31/8/1992 (2 n ăm), t ngày 01/9/1992 ñn ngày 31/8/1994 chuy n công tác sang làm vi c theo ch ñ biên ch t i Công ty Q (2 n ăm), t ngày 01/9/1994 chuy n sang làm vi c theo h p ñng lao ñng t i Công ty S cho ñn khi ch m d t h p ñng lao ñng vào ngày 31/8/2009 (15 năm). Ti n l ươ ng bình quân 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng Công ty S là 2.500.000 ñng. Ông C có th i gian ñóng b o hi m th t nghi p liên t c t ngày 01/01/2009 ñn ngày 31/8/2009 (8 tháng). Ti n tr c p thôi vi c c a ông C tính t ng công ty nh ư sau: Ti Công ty P là 2.500.000 ñng (2 n ăm x 2.500.000 ñng x 1/2). Ti Công ty Q là 2.500.000 ñng (2 n ăm x 2.500.000 ñng x 1/2). Ti Công ty S là 18.125.000 ñng (14,5 n ăm x 2.500.000 ñng x 1/2). Công ty S có trách nhi m thanh toán toàn b kho n tr c p thôi vi c là 23.125.000 ñng cho ông C, sau ñó thông báo ñ Công ty P và Công ty Q hoàn tr s ti n ñã chi h . (4) Tr ưng h p sau khi sáp nh p, h p nh t, chia, tách doanh nghi p, chuy n quy n s h u, quy n qu n lý ho c quy n s d ng tài s n doanh nghi p mà ng ưi lao ñng ch m d t h p ñng lao ñng, thì ng ưi s d ng lao ñng k ti p có trách nhi m c ng c th i gian ng ưi lao ñng làm vi c cho mình và th i gian làm vi c cho ng ưi s d ng lao ñng li n k tr ưc ñó ñ tính tr tr c p thôi vi c cho ng ưi lao ñng. Ti n l ươ ng làm c ăn c tính tr c p thôi vi c là ti n l ươ ng, ti n công theo hp ñng lao ñng ñưc tính bình quân c a 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng lao ñng cu i cùng. ði v i công ty nhà n ưc th c hi n ph ươ ng án s p x p l i ho c chuy n ñi hình th c s hu (chuy n thành công ty trách nhi m h u h n m t thành viên, c ph n hóa, giao, bán) thì áp dng theo quy ñnh c a Nhà n ưc ñi v i các tr ưng h p này. Ví d 4: Bà V ũ Vân D làm vi c cho Công ty nhà n ưc N theo h p ñng lao ñng t ngày 01/6/1994 ñn ngày 01/6/2005 thì Công ty Nhà n ưc N c ph n hóa tr thành Công ty c ph n N’ (th i gian làm vi c t i Công ty nhà n ưc N là 11 n ăm) và bà D ti p t c chuy n sang làm vi c t i Công ty c ph n N’ cho ñn 01/6/2009 thì ch m d t h p ñng lao ñng (th i gian làm vi c t i Công ty c ph n N’ là 4 n ăm). Ti n l ươ ng bình quân 6 tháng li n k tr ưc khi ch m d t h p ñng 34