Tài liệu Lập luận và phân tích dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông (Phần 2)

Nội dung text: Tài liệu Lập luận và phân tích dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông (Phần 2)

1. CHƯƠNG 6 CÁC CH TIÊU HIU QU TRONG ðÁNH GIÁ D ÁN ðU TƯ 1. ðánh giá d án vi nhóm ch tiêu tĩnh ___ 137 2. ðánh giá d án vi nhóm ch tiêu ñng trưng hp th trưng vn hoàn ho ___ 138 2.1. Ch tiêu hiu s thu chi ___ 138 2.1.1. Ch tiêu hiu s thu chi quy v thi ñim hin ti NPW ___138 2.1.2. Ch tiêu hiu s thu chi quy v thi ñim tương lai NFW ___140 2.1.3. Ch tiêu hiu s thu chi quy san ñu hàng năm NAW ___140 2.1.4. Bài tp ví d ___141 2.1.5. Ưu, nhưc ñim ca phương pháp dùng ch tiêu hiu s thu chi ___144 2.2. Ch tiêu sut thu li ni ti IRR ___ 145 2.2.1. ý nghĩa ca ch tiêu IRR ___145 2.2.2. Phương pháp xác ñnh IRR ___146 2.2.3. Phương pháp s dng ch tiêu IRR ñ so sánh, la chn phương án ti ưu ___146 2.2.4. Bài tp ví d ___147 2.2.5. Ưu nhưc ñim ca phương pháp sut thu li ni ti ___150 2.2.6. Phương pháp dùng ch tiêu sut thu li tính 2 ln ___151 2.3. Ch tiêu t s thu chi (T s li ích/chi phí) ___ 152 2.4. Ch tiêu thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá ___ 153 3. ðánh giá d án vi nhóm ch tiêu ñng trưng hp th trưng vn không hoàn ho _ 155 3.1. Phương pháp dùng ch tiêu NFW ___ 155 3.1.1. Trưng hp không ñưc phép ñiu hoà ___155 3.1.2. Trưng hp ñưc phép ñiu hoà___155 3.2. Phương pháp dùng ch tiêu sut thu li hn hp CRR ___ 156 3.2.1. Khái nim sut thu li hn hp CRR ___156 3.2.2. Trưng hp không ñưc phép ñiu hoà ___157 3.2.3. Trưng hp ñưc phép ñiu hoà___157 4. Mt s ng dng EXCEL ñ tính toán các ch tiêu hiu qu ___ 158 4.1. Hàm FV ___ 158 4.2. Hàm PV ___ 159 4.3. Hàm RATE ___ 160 4.4. Hàm NPV ___ 161 4.5. Hàm IRR ___ 162 4.6. Hàm MIRR ___ 163 4.7. Hàm NPER ___ 164 4.8. Hàm PMT ___ 165 4.9. Hàm PPMT và hàm IPMT ___ 166 Bài tp thc hành ___ 167 136
2. 1. ðÁNH GIÁ D ÁN VI NHÓM CH TIÊU TĨNH 1.1. Ch tiêu chi phí cho mt ñơn v sn phm Ch tiêu chi phí cho mt ñơn v sn phm C d ñưc xác ñnh bng t s gia chi phí v vn c ñnh và vn lưu ñng trong mt năm trên s lưng sn phm trong năm ca d án, phương án nào có chi phí cho mt ñơn v sn phm nh nht là phương án tt nht: 1 V.i  =  +  (6.1) C d N  2 C n  trong ñó: N năng sut hàng năm; V vn ñu tư cho TSCð; i sut chit khu; Cn chi phí sn xut hàng năm. 1.2. Ch tiêu li nhun tính cho mt ñơn v sn phm Ch tiêu li nhun tính cho mt ñơn v sn phm L d ñưc xác ñnh bng giá bán 1 ñơn v sn phm G d tr ñi chi phí tính cho mt ñơn v sn phm C d. Phương án nào có ch tiêu li nhun tính cho mt ñơn v sn phm ln nht là phương án tt nht: = − (6.2) Ld Gd C d 1.3. Ch tiêu mc doanh li ca mt ñng vn ñu tư Ch tiêu mc doanh li ca mt ñng vn ñu tư D ñưc xác ñnh bng t s mà t s là li nhun ca mt năm hot ñng ca d án L và mu s là tng chi phí ñu tư ca d án. Phương án nào có ch tiêu này ln nht là phương án tt nht: L D = (6.3) + 2 V 0 V m trong ñó: V0 vn ñu tư cho TSCð loi ít hao mòn; Vm vn ñu tư cho TSCð loi hao mòn nhanh. 1.4. Ch tiêu thi hn thu hi vn ñu tư Ch tiêu này ñưc xác ñnh bng t s gia s vn ñu tư V cho d án vi li nhun L và khu hao cơ bn hàng năm K n. Phương án nào có ch tiêu này nh nht là phương án tt nht. V = (6.4) T k L + K n Thi hn thu hi vn ñu tư còn có th là khong thi gian mà vn ñu tư ñưc trang tri ch bng li nhun thu ñưc t d án. V = (6.5) T 0 L 137
3. Ưu ñim ca các ch tiêu tĩnh là ñơn gin phù hp cho khâu lp d án tin kh thi (báo cáo ñu tư xây dng công trình) hoc cho các d án nh, ngn hn không ñòi hi mc chính xác cao. 2. ðÁNH GIÁ D ÁN VI NHÓM CH TIÊU ðNG TRƯNG HP TH TRƯNG VN HOÀN HO Khái nim th trưng vn hoàn ho: Mt th trưng vn ñưc coi là hoàn ho khi nó ñm bo ñưc các ñiu kin sau ñây: Nhu cu v vn luôn luôn ñưc tha mãn và không b mt hn ch nào v kh năng cp vn. Lãi sut phi tr khi vay vn và lãi sut nhn ñưc khi cho vay vn là bng nhau. Tính thông sut ca th trưng v mi mt ñưc ñm bo. Các tính toán sau ñây ch ñm bo chính xác trong trưng hp th trưng vn hoàn ho. 2.1. Ch tiêu hiu s thu chi Khi áp dng ch tiêu hiu s thu chi, trưc khi tính toán phi kim tra s ñáng giá ca phương án sau ñó mi la chn trong s các phương án ñáng giá ñó mt phương án tt nht. 2.1.1. Ch tiêu hiu s thu chi quy v thi ñim hin ti NPW Quy ñ hiu s thu chi v thi ñim hin ti là mt phương pháp d hiu, ñưc s dng rng rãi vì toàn b thu nhp và chi phí ca phương án trong sut thi kỳ phân tích ñưc quy ñi thành mt giá tr tương ñương hin ti (thưng quy ưc là thi ñim hoàn thành, ñưa công trình d án vào khai thác, s dng). Gi s có mt d án tiêu biu vi dòng thu chi ñưc th hin trong hình sau: B2 B1 Bt Bn1 Bn SV Cn1 Cn t C1 C2 Ct V0 Nu ta ký hiu mi khon thu (mũi tên ch lên trên) là B và mi khon chi (mũi tên ch xung dưi) là C thì tiêu chun v s ñáng giá ca phương án là: n n NPW = Bt − Ct ≥ 0 (6.6) ∑ t ∑ t t=0 ()1+i t=0 ()1+i trong ñó: 138
4. Bt khon thu năm t; Ct chi phí b ra năm t, ñây là chi phí vn hành, không k khu hao; n tui th quy ñnh ca phương án; i sut chit khu. Trong công thc trên ta thy rng thc ra ti thi ñim t=0 không có khon thu nào, ch có vn ñu tư ban ñu V 0. Ngoài ra ti thi ñim n, tr s SV phát sinh không phi t hot ñng sn xut kinh doanh ca d án mà t hot ñng bt thưng (thanh lý tài sn). Nu ta tách các giá tr V 0 và SV ra thì dòng tin còn li là dòng thu chi t hot ñng sn xut kinh doanh ca d án. Tr s NPW lúc này có th xác ñnh theo công thc sau: n ( − ) SV NPW = + Bt Ct + (6.7a) −V 0 ∑ t n t=1 ()1+i ()1+i Nu ti mi thi ñim có phát sinh thu chi, ta ly thu tr chi thì dòng tin còn li là dòng các khon thu nhp hoàn vn N (vì C là chi phí vn hành không k khu hao nên thu nhp hoàn vn N cũng chính bng li nhun L cng khu hao KH): B C = L + KH = N (6.7b) Các dòng tin ca d án lúc này có dng: N2 N1 Nt Nn1 Nn SV t V0 Công thc 6.7a có th vit li thành: n N SV NPW = + t + (6.7c) −V 0 ∑ t n t=1 ()1+i ()1+i Nu tr s N t là ñu ñn hàng năm (và bng N) thì công thc trên có th vit li thành: n (1+i) −1 SV NPW = + N + (6.8) −V 0 n n i()1+i ()1+i Sau khi kim tra s ñáng giá ca các phương án, phương án nào có tr s NPW ln nht là phương án tt nht. Khi hai phương án có s vn ñu tư khác nhau, ngưi ta phi gi ñnh có mt phương án ñu tư tài chính ph thêm vào phương án có vn ñu tư nh hơn (trong th trưng vn hoàn ho NPW ca phương án ñu tư tài chính ph thêm bng 0). Khi các phương 139
5. án có tui th khác nhau thì thi kỳ tính toán ñ so sánh ñưc ly bng bi s chung nh nht ca các tui th ca các phương án. Nu thi kỳ tn ti ca d án ñưc xác ñnh rõ ràng, thì thi kỳ phân tích ñưc ly bng thi kỳ tn ti ñó. 2.1.2. Ch tiêu hiu s thu chi quy v thi ñim tương lai NFW Quy ñi hiu s thu chi v thi ñim tương lai là quy ñi tt c các khon thu, chi ca d án v mt mc thi gian nào ñó trong tương lai (thông thưng là cui thi kỳ phân tích). Tiêu chun ñáng giá ca các phương án là: n n−t n n−t NFW = − ≥ 0 (6.9) ∑Bt (1+i) ∑Ct (1+i) t=0 t=0 Tương t, quy ñi các công thc khác v tương lai, ta có: n n n−t NFW = + − + SV (6.10) −V 0 (1+i) ∑()Bt Ct (1+i) t=1 và: n n (1+i) −1 NFW = 1+i + ()B − C + SV (6.11) −V 0 () i Sau khi kim tra s ñáng giá, phương án nào có tr s NFW ln nht là phương án tt nht. Còn v thi kỳ tính toán cũng xác ñnh ging như trưng hp quy ñi v thi ñim hin ti. 2.1.3. Ch tiêu hiu s thu chi quy san ñu hàng năm NAW ð tính ch tiêu hiu s thu chi san ñu hàng năm, nu các tr s thu chi hàng năm không ñu ñn thì trưc ht phi tính giá tr hin ti ca hiu s thu chi (NPW) sau ñó theo công thc tính ñi tính tr s NAW. n i(1+i) NAW = NPW n (6.12) ()1+i −1 Phương án ñáng giá là phương án có NAW > 0. Còn phương án tt nht là phương án có tr s NAW ln nht. Nu các tr s thu chi phát sinh ñu ñn hàng năm thì s ñáng giá ca các phương án s là: NAW = B td C td CR ≥ 0 (6.13) trong ñó: Btd tr s thu ñu ñn hàng năm; Ctd tr s chi ñu ñn hàng năm; CR tng s khu hao cơ bn hàng năm (ký hiu là A) và lãi trung bình hàng năm phi tr cho s giá tr tài sn c ñnh chưa khu hao ht ñu mi năm (ký hiu là R) vi gi thit là chi phí cho ñu tư ban ñu là nh ngun vn ñi vay 140
6. và khu hao cơ bn hàng năm s ñưc tr n ht. CR = A + R (6.14) A = (VSV)/n (6.15) n i(1+i) n R = .Vi ct (6.16) n ∑ t ()1+i −1 t=1 ()1+i trong ñó: Vct giá tr tài sn c ñnh còn chưa ñưc tính khu hao cơ bn năm t ca phương án; t khong cách tính t cui năm t ñn thi ñlm bt ñu s dng phương án. Phương án có tr s NAW ln nht là phương án tt nht. Khi quy ñi hiu s thu chi san ñu hàng năm không phi quy ñi thi gian tính toán ca các phương án thành bng nhau (bi s chung nh nht) và như vy phi gi ñnh rng các tr s thu chi là không thay ñi qua các thi kỳ. 2.1.4. Bài tp ví d ð thy rõ cách vn dng các ch tiêu hiu s thu chi ta gii các bài tp sau: Bài tp ví d 6.1 Dùng ch tiêu giá tr hin ti hoc giá tr tương lai ñ chn phương án ñu tư theo s liu như biu sau: Ch tiêu Năm th PA1 PA2 1. Vn ñu tư ban ñu V 0 100 100 2. Thu nhp hoàn vn N 1 30 40 " 2 40 30 " 3 30 20 " 4 20 30 " 5 20 20 3. Giá tr còn li 5 2 2 4. Sut chit khu 0,1 0,1 Li gii: Bưc 1 : Vit công thc. Vì thu nhp hoàn vn N là không ñu ñn hàng năm nên ta áp dng công thc: n −t −n NPW = −V + + SV ∑ N t (1+i) (1+i) t=1 141
7. hoc: n n n−t NFW = −V + + SV (1+i) ∑ N t (1+i) t =1 Bưc 2 : Thay s. (Thay s ñúng theo th t vit công thc.) 2 3 4 5 5 NPW 1= 100 + (30/1.1 + 40/1.1 + 30/1.1 + 20/1.1 + 20/1.1 ) + 2/1.1 = 10.18 2 3 4 5 5 NPW 2= 100 + (40/1.1 + 30/1.1 + 20/1.1 + 30/1.1 + 20/1.1 ) + 2/1.1 = 10.33 ði vi NFW: 5 4 3 2 NFW 1=100*1.1 + 30*1.1 + 40*1,1 + 30*1.1 + 20*1.1 + 20 +2 =16.46 5 4 3 2 NFW 2=100*1.1 + 40*1.1 + 30*1,1 + 20*1.1 + 30*1.1 + 20 +2 =16.69 Bưc 3 : So sánh, la chn. NPW 1 < NPW 2 hay ñi vi NFW: NFW 1 < NFW 2 Vy ta chn phương án 2. Bài tp ví d 6.2 Dùng giá tr hin ti hoc giá tr tương lai ñ chn phương án ñu tư theo tài liu sau: Ch tiêu PA1 PA2 1. Vn ñu tư ban ñu 100 150 2. Thu nhp hoàn vn hàng năm 30 40 3. Giá tr còn li 2 0 4. Tui th d án 5 10 5. Sut chit khu 0,12 0,12 Li gii: Phương pháp 1 Bưc 1 : Nhn xét chung. Tui th các phương án không bng nhau, ñ so sánh chúng ta phi dùng phương pháp ñu tư b sung. Trưc ht, ta quy các phương án v cùng mt thi hn tính toán. Thi hn tính toán bng bi s chung nh nht ca các tui th các phương án ñem ra so sánh. Trong trưng hp c th thi hn tính toán là: BSCNN(5;10)=10. Vy phương án 1 có ñu tư b sung (mt ln). Bưc 2 : Lp dòng tin t. 142
8. Ch tiêu Năm PA 2 PA 1 V0 0 150 100 N và SV 1 40 30 2 40 30 3 40 30 4 40 30 5 40 30100+2 6 40 30 7 40 30 8 40 30 9 40 30 10 40 30+2 Bưc 3 : Vit công thc. n (1+i) −1 −n NPW = −V + N + SV n ()1+i i ()1+i hoc: n n (1+i) −1 NFW = −V 1+i + N + SV () i Bưc 4 : Thay s. 10 1 10 5 5 10 NPW 1=100 +30*(1.12 1)*0.12 *1.12 100*1.12 +2*1.12 +2*1.12 =14.53 10 1 10 NPW 2=150 +40*(1.12 1)*0.12 *1.12 =76 ði vi NFW: 10 10 1 5 5 NFW1=100*1.12 +30*(1.12 1)*0.12 100*1.12 +2*1.12 +2 =45.17 10 10 1 NFW 2=150*1.12 +40*(1.12 1)*0.12 = 236.05 Bưc 5: So sánh, la chn: NPW 1 < NPW 2 hay ñi vi NFW: NFW 1 < NFW 2 Vy ta chn phương án 2. Phương pháp 2 T bưc 2 ta lp dòng tin t theo phương ngang, sau ñó ñi vi phương án có ñu tư b sung thì trưc ht tính NPW hoc NFW ñi vi mi vòng ñi. Dòng tin t lúc này ñưc thay bng dòng các NPW hoc NFW có giá tr bng nhau và phát sinh ñu ñn ti các thi ñim là 143
9. thi ñim ñu (ñi vi NPW) và thi ñim cui (ñi vi NFW) ca tng vòng ñi. NPW và NFW ca phương án là NPW và NFW ñưc tính ñi vi dòng tin t mi lp ñưc (hình 6.1). NPW cña vßng ®êi 1 NPW cña vßng ®êi 2 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 2 2 012345678910 t 100 100 H×nh 6.1. Dßng tiÒn tÖ ban ®Çu cña ph−¬ng ¸n 1 ®−îc thay b»ng dßng c¸c NPW cña mçi vßng ®êi (thÓ hiÖn b»ng nÐt ®«i) Bài tp ví d 6.3 Dùng ch tiêu NPW hoc NFW ñ so sánh la chn phương án ñu tư theo s liu: Phương án 1 2 3 V0 150 200 300 N 100 105 110 SV 50 100 150 n 3 4 6 i 0.1 0.1 0.1 Các kt qu tính toán như bng sau: Phương án 1 2 3 NPW 373 432 412 NFW 1172 1357 1295 2.1.5. Ưu, nhưc ñim ca phương pháp dùng ch tiêu hiu s thu chi a. Ưu ñim: Có tính ñn s bin ñng ca các ch tiêu theo thi gian. Có tính ñn giá tr ca tin t theo thi gian. Có th tính ñn trưt giá và lm phát thông qua vic ñiu chnh các ch tiêu: doanh thu, chi phí và tr s ca sut chit khu. Có th tính ñn nhân t ri ro thông qua mc ñ tăng tr s ca sut chit khu. 144
10. Có th so sánh các phương án có vn ñu tư khác nhau vi ñiu kin lãi sut ñi vay và lãi sut cho vay bng nhau mt cách gn ñúng. (B sung cho phương án có vn ñu tư nh mt phương án ñu tư tài chính b sung, ví d ñi vay vn ñ hot ñng trên th trưng vn. Nhưng vì lãi sut ñi vay và lãi sut cho vay bng nhau mt cách gn ñúng nên hiu s thu chi ca phương án ñu tư tài chính b sung này bng không. Do ñó trong trưng hp th trưng vn hoàn ho không cn chú ý ñn ñiu kin vn ñu tư ban ñu bng nhau). b. Nhưc ñim: Ch bo ñm chính xác trong trưng hp th trưng vn hoàn ho, mt ñiu khó bo ñm trong thc t. Khó d báo chính xác các ch tiêu cho c ñi d án. Kt qu la chn phương án ph thuc rt nhiu vào ñ ln ca sut chit khu i, vic xác ñnh nó rt khó khăn. Thưng nâng ñ các phương án có vn ñu tư ít và ngn hn. Hiu qu không ñưc biu din dưi dng t s, chưa ñưc so vi mt ngưng hiu qu có tr s dương khác 0. Khi xét phương án b sung khi 2 phương án có vn ñu tư ban ñu khác nhau ñã coi lãi sut cho vay và lãi sut ñi vay và sut thu li ti thiu (sut chit khu) là như nhau, mt ñiu không phù hp vi thc t. 2.2. Ch tiêu sut thu li ni ti IRR 2.2.1. Ý nghĩa ca ch tiêu IRR Sut thu li ni ti (IRR) là mc lãi sut mà nu dùng nó làm sut chit khu ñ quy ñi các dòng tin t ca phương án thì giá tr hin ti ca thu nhp PW B s cân bng vi giá tr hin ti ca chi phí PW C, nghĩa là NPW = 0. Hay nói khác ñi IRR là nghim ca phương trình: n n NPW = Bt − Ct = 0 (6.17) ∑ t ∑ t t=0 ()1+IRR t=0 ()1+IRR V thc cht ch s IRR là sut thu li tính theo các kt s còn li ca vn ñu tư ñu các thi ñon và khi s dng ch tiêu IRR như là mc sinh li do ni b ca d án sinh ra ngưi ta ñã ngm công nhn rng nhng hiu s thu chi dương thu ñưc trong quá trình hot ñng ca d án ñu ñưc ñem ñu tư li ngay lp tc cho d án vi sut thu li bng chính tr s IRR, và ngưc li nhng hiu s thu chi âm s ñưc bù ñp ngay bng ngun vn chu lãi sut bng chính tr s IRR. V bn cht IRR là kh năng cho lãi ca d án, là lãi sut ln nht có th vay vn ñ ñu tư mà không b l. S ñáng giá ca các phương án là khi tho mãn ñiu kin sau: IRR ≥ MARR. (6.18) trong ñó: MARR là sut thu li ti thiu chp nhn ñưc (Minimal Attractive Rate of 145
11. Return). 2.2.2. Phương pháp xác ñnh IRR ð tìm IRR, ta dùng phương pháp ni suy gn ñúng. NPW NPW1 A i1 IRR i2 0 C I D i NPW2 B H×nh 6.2. §å thÞ biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a NPW v suÊt chiÕt khÊu i Trên hình 6.2 ñ th biu din mi quan h gia NPW và sut chit khu i ct trc hoành ti ñim I. Hoành ñ ca I chính là IRR. ðu tiên, ta cn phi xác ñnh mt tr s NPW 1 dương (càng nh càng tt) tương ng vi giá tr sut chit khu là i 1 sau ñó ta li xác ñnh mt tr s NPW 2 MARR). Nu gia s ñu tư ca nó IRR( ) < MARR thì chn phương án có vn ñu tư nh hơn. b. Trưng hp có nhiu phương án Trưng hp có nhiu phương án thì các bưc tin hành so sánh la chn phương án 146
12. ñưc tin hành như sau: Xp hng các phương án theo th t tăng dn ca vn ñu tư ban ñu. Ly phương án s 0 làm phương án cơ s tính toán (phương án s 0 có vn ñu tư = 0). Tính sut thu li ni ti ca gia s ñu tư ca phương án l so vi phương án 0. Tc là tính IRR 1, nu IRR 1 MARR lúc này s chn phương án cơ s là phương án th n. Tip tc so sánh phương án th n vi phương án n+l bng cách xác ñnh chui tin t ca gia s ñu tư bng dòng tin t ca phương án có vn ñu tư ln tr ñi dòng tin t ca phương án có vn ñu tư nh) sau ñó cũng xác ñnh tr s IRR ca gia s ñu tư nu IRR ( ) > MARR thì s loi b phương án n và phương án (n+ l) s ñưc dùng làm phương án cơ s ñ tip tc so sánh. Nu IRR ( ) 0 và i 2 nh nht tho mãn ñiu kin NPW 2<0, lưu ý i 2 luôn luôn phi ln hơn i 1. Ta chn i 2=0.2 và i 1=0.1. Bưc 2 : Tính NPW. n (1+i) −1 −n Công thc : NPW = −V + B − C + SV () n ()1+i i ()1+i 147
13. Thay s: 5 1 5 NPW 1= 100 + (55 25) * (1.1 1) * 0.1 * 1.1 = 13.72 5 1 5 NPW 2= 100 + (55 25) * (1.2 1) * 0.2 * 1.2 = 10.28 Bưc 3 : Tính IRR. Công thc : IRR = + ()− NPW 1 i1 i2 i1 + NPW 1 NPW 2 Thay s: IRR=0.1+(0.20.1)*8.15/(8.15+6.18) =0.1524 hay: IRR = 15.24% Bưc 4 : ðánh giá. IRR (kh năng cho lãi ca d án) ln hơn lãi sut tin vay. Vy d án là ñáng giá. Bài tp ví d 6.5 Dùng ch tiêu IRR ñ chn phương án ñu tư theo tài liu sau: Ch tiêu PA1 PA2 PA3 1. Vn ñu tư ban ñu 100 160 180 2. Thu nhp hoàn vn hàng năm 33 35 38 3. Giá tr còn li 0 20 40 4. Tui th d án 5 10 10 5. MARR 0.1 0.1 0.1 Li gii: Bưc 1. Sp xp các phương án Vn ñu tư ban ñu ca các phương án có th sp xp như sau: Phương án PA 1 PA 2 PA 3 Th t sp xp 0 (PA cơ s) 1 2 Phương án 1 có vn ñu tư ban ñu nh nht, bi vy ta chn ñây là phương án cơ s. Bưc 2. ðánh giá phương án cơ s (PA 1) Ly i 1=0.15, i 2=0.2 ta tính ñưc NPW 1=10.62 và NPW 2=1.31 ⇒ IRR PA1 =0.194 Ta thy IRR PA1 =0.194 > MARR, vy PA 1 là ñáng giá. Bưc 3. So sánh PA 1 vi PA 2 148
14. ð dùng ch tiêu IRR so sánh PA 1 và PA 2 thì ta phi dùng phương pháp gia s ñu tư, trong ñó, phương án 1 có ñu tư b sung (ñu tư b sung 1 ln). Lp dòng tin t: Năm PA 2 PA 1 1 (PA2PA1) 0 160 100 60 1 35 33 2 2 35 33 2 3 35 33 2 4 35 33 2 5 35 33100 2+100 6 35 33 2 7 35 33 2 8 35 33 2 9 35 33 2 10 35+20 33 2+20 Tính IRR ca 1: Ly i 1 = 0.1, i 2 = 0.2 ta có: 10 10 5 10 NPW 1= 60 + 2*(1.1 1)/(0.1*1.1 ) + 100/1.1 + 20/1.1 = 22.1; và: 10 10 5 10 NPW 2=60 + 2*(1.2 1)/(0.2*1.2 ) + 100/1.2 + 20/1.2 = 8.2 Vy IRR ca 1 tính ra là: IRR( 1) = 0.1+(0.20.1)*22.1/(22.1+8.2) = 0.173 ln hơn so vi MARR. Vy PA 1 b loi tr so vi PA 2. Lúc này chn phương án cơ s là phương án 2. Tip tc so sánh PA 2 vi PA 3. Bưc 4. So sánh PA 2 vi PA 3 ð dùng ch tiêu IRR so sánh PA 2 và PA 3 thì ta phi dùng phương pháp gia s ñu tư, trong ñó, do PA 2 và PA 3 có cùng tui th nên không cn phi ñu tư b sung. Tương t như bưc 3 ta thc hin ln lưt như sau: Lp dòng tin t: Năm PA3 PA 2 2 (PA3PA2) 0 180 160 20 149
15. 1 38 35 3 2 38 35 3 3 38 35 3 4 38 35 3 5 38 35 3 6 38 35 3 7 38 35 3 8 38 35 3 9 38 35 3 10 38+40 35+20 3+20 Tính IRR ca 2: Ly i 1 = 0.1, i 2 = 0.2 ta có: 10 10 10 NPW 1= 20 + 3*(1.1 1)/(0.1*1.1 ) + 20/1.1 = 6.14. và: 10 10 10 NPW 2= 20 + 3*(1.2 1)/(0.2*1.2 ) + 20/1.2 = 4.19. Vy IRR ca 2 tính ra là IRR( 2) = 0.1+(0.20.1)*6.41/(6.41+4.19) = 0.159 ln hơn so vi MARR. Vy PA2 b loi b so vi PA3. Hay nói khác ñi ta chn PA3. Lưu ý: Trong mi tình hung ta luôn luôn có: NPW 2=NPW 1+ NPW Nu IRR ln hơn lãi sut tin vay thì NPW ln hơn 0. Do ñó PA chn ñưc t phương pháp da vào ch tiêu IRR luôn luôn là phương án có NPW ln hơn. Suy ra trong mt tp hp các phương án ñu tư ta la chn phương án tt nht bng ch tiêu IRR thì phương án này luôn luôn là phương án có NPW là ln nht. 2.2.5. Ưu nhưc ñim ca phương pháp sut thu li ni ti a. Ưu ñim Có tính ñn s bin ñng ca các ch tiêu theo thi gian và tính toán cho c ñi d án. Hiu qu ñưc biu din dưi dng s tương ñi và có th so vi mt ch s hiu qu. Tr s IRR ñưc xác ñnh t ni b phương án mt cách khách quan và do ñó tránh ñưc vic xác ñnh sut chit khu rt khó chính xác như khi dùng ch tiêu NPW. Có th tính ñn trưt giá và lm phát bng cách thay ñi các ch tiêu ca dòng thu chi qua các năm. Thưng ñưc dùng ph bin trong kinh doanh. 150
16. Giúp ta có th tìm ñưc phương án tt nht theo c 2 ch tiêu hiu qu NPW và IRR trong các ñiu kin nht ñnh. b. Nhưc ñim Phương pháp này ch cho kt qu chính xác vi ñiu kin th trưng vn hoàn ho. Khó ưc lưng chính các ch tiêu cho c ñi d án. Phương pháp này nâng ñ các các d án ít vn ñu tư, ngn hn, có t sut doanh li cao so vi các d án tuy cn nhiu vn, dài hn, có t sut sinh li thp nhưng hiu s thu chi c ñi d án (s tuyt ñi) cao, nu ch da vào các ch tiêu IRR mt cách thun tuý. ðã gi ñnh các hiu s thu chi dương qua các năm (thu nhp hoàn vn N) ñưc ñu tư li ngay vào phương án vi sut chit khu bng chính tr s IRR cn tìm. ðiu này không phù hp vi thc t nu IRR tìm ra quá ln. Vic tính toán tr s IRR phc tp nht là khi dòng tin t ñi du nhiu ln. 2.2.6. Phương pháp dùng ch tiêu sut thu li tính 2 ln Khi IRR tìm ñưc quá ln s không phn ánh ñúng tình hình thc t vì ta ñã gi ñnh rng các tr s thu nhp hoàn vn dương ñưc ñu tư li ngay vào phương án ñang xét vi sut chit khu ñúng bng IRR quá ln ñó. Trong trưng hp này cn ñiu chnh li kt qu tính toán IRR bng cách tính ch tiêu sut thu li tính 2 ln E. Phương pháp này cũng gii quyt ñưc trưng hp dòng tin t ñi du nhiu ln và IRR có nhiu nghim. T chn mt sut thu li tái ñu tư i kn theo kinh nghim, có th bng mc doanh li trung bình thc t ñã ñt ñưc ca doanh nghip. Tính giá tr tương lai ca các hiu s thu chi qua các năm (không k vn ñu tư ban ñu): n n−t FW = N ∑N t (1+ikn) t=1 Xác ñnh E t phương trình: FW N −V = 0 ()1+E n FW ⇒ E = n N −1 (6.20) V Có th coi sut thu li tính 2 ln E là sut thu li ngoi lai ERR (External Rate of n Return) vì phương trình trên tương ñương vi phương trình: FWN = V 1( + E) hay nói khác ñi ERR là sut chit khu làm cân bng giá tr tương lai ca vn ñu tư ban ñu và giá tr tương lai ca các hiu s thu chi qua các năm ñưc tính toán vi sut chit khu t cho t bên ngoài ikn . Bài tp ví d 6.6 Tính ERR và ñánh giá d án bit rng: 151
17. V=200; N=56; SV=40; n=5 năm và MARR=0.08. Li gii: Tính IRR: Ly i 1 = 0.1; i 2 = 0.2 ta tính ñưc: NPW 1 = 37.12; NPW 2 = 16.45 và t ñó tính ra IRR = 0.17 Tính ERR: 5 FW N = 56 x (1.08 1)/0.08 + 40 = 368.53 368.53 ERR = 5 −1 = .0 13 200 Vì 0.13 > 0.08 nên phương án là ñáng giá. 2.3. Ch tiêu t s thu chi (T s li ích/chi phí) Phương pháp phân tích da trên t s B/C ñưc s dng ph bin ñi vi các d án phc v công cng, các d án mà Nhà nưc không ñt ra mc tiêu hàng ñu là li nhun. T s li ích chi phí (B/C) là t s gia giá tr tương ñương ca li ích trên giá tr tương ñương ca chi phí. Các giá tr tương ñương này có th là PW, AW hay FW (giá tr FW ít ñưc s dng nht). Công thc thông thưng nht ca ch tiêu t s thu chi có th biu din như sau : n n B = Bt Ct (6.21) C ∑ t ∑ t t=0 ()1+i t=0 ()1+i Vi các d án (cơ hi ñu tư) khi t s B/C > l thì d án ñó ñưc coi là ñáng giá v mt kinh t. So sánh các phương án khi s dng ch tiêu B/C cũng tương t như ñi vi ch tiêu IRR. Nghĩa là cũng s dng nguyên tc phân tích theo gia s ñu tư. Trưng hp hai phương án có s vn ñu tư ban ñu bng nhau và ñã quy v cùng mt thi hn tính toán thì phương án nào có t s B/C ln hơn là phương án tt hơn. Nu vn ñu tư khác nhau thì phi so sánh theo gia s ñu tư. Nu B/C ( ) > l thì phương án có vn ñu tư ln hơn s là phương án tt nht; và ngưc li khi B/C( ) < l thì phương án có vn ñu tư nh hơn s là phương án tt nht. Khi t s B/C có các du khác nhau thì vic la chn phương án có vn ñu tư ln hơn ch khi mu s ca t s B/C < l mang du âm (C<0). Trưng hp có nhiu phương án cùng so sánh la chn theo trình t như ñã trình bày ñi vi vic s dng ch tiêu IRR. Ngoài công thc trên, ngưi ta có th có các cách khác ñ tính ch s này: B B − C = td td (6.22) C K 152
18. B PW (B) = (6.23) C PW (Ctd + K) B B = td (6.24) C Ctd + K B PW (B − C ) = td td (6.25) C PW (K) trong ñó: Btd khon thu ñu hàng năm; Ctd chi phí vn hành ñu hàng năm (không có khu hao); K chi phí ñu hàng năm tương ñương ñ hoàn li vn ñu tư ban ñu và tr lãi vay vi gi ñnh là ch ñu tư phi vay vn ñ kinh doanh và tin khu hao ñưc ñem tr n ngay hàng năm. Tr s K có th xác ñnh như CR theo công thc 6.14. PW nghĩa là hin giá (giá tr hin ti tương ñương). 2.4. Ch tiêu thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá Thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá Thv là thi gian mà k t ñó tr ñi hiu s thu chi qui v thi ñim hin ti tr nên không âm. Hay nói khác ñi thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá là nghim ca phương trình NPW = 0 ñi vi n s là thi kì tính toán. Gii phương trình trên không ñơn gin. Thông thưng ngưi ta dùng phương pháp gn ñúng. Có các phương pháp gn ñúng là phương pháp cng dn và phương pháp tr dn. V bn cht 2 phương pháp này ging nhau. Sau ñây là ni dung ca phương pháp cng dn: Dùng k thut hin giá ta qui dòng thu nhp hoàn vn v thi ñim ban ñu ri cng dn dn dn các giá tr hin ti tương ñương ñó li cho ñn khi nào giá tr tích lũy cân bng vi vn ñu tư ban ñu ñã b ra. Thi gian tính t thi ñim ban ñu ñn thi ñim cân bng va tìm ra chính là T hv . Ta vn dng phương pháp lun trên ñ gii bài tp sau: Bài tp ví d 6.7 Hai phương án ñu tư có tài liu như sau. Dùng ch tiêu thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá ñ chn. Ch tiêu Năm th PA1 PA2 1. Vn ñu tư 0 95 100 2. Khu hao + lãi 1 40 30 " 2 40 30 " 3 20 40 153
19. " 4 30 20 " 5 20 20 3. Sut chit khu 10% 10% Li gii: Bưc 1 : Lý lun chung. Dùng k thut hin giá ta quy dòng thu nhp v thi ñim ban ñu ri cng dn chúng li ñn khi nào hin giá dòng thu nhp cân bng vi vn ñu tư ban ñu ñã b ra thì thi gian tính ñn thi ñim ñó là thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá ca phương án ñu tư. Bưc 2 : Lp bng. t Công thc quy ñi thu nhp năm th t v thi ñim ban ñu là: N t(1+i) , ta có hin giá dòng thu nhp như bng sau: Ch tiêu Năm PA 1 PA 2 th dòng tin hin giá cng dn dòng tin hin giá cng dn V0 0 95 95 95 100 100 100 N 1 40 36.364 36.364 30 27.873 27.873 2 40 33.056 69.420 30 24.792 52.065 3 20 15.026 84.446 40 30.052 82.117 4 30 20.496 104.492 20 13.664 95.781 5 20 20 12.418 108.199 Thv Gia năm 3 và năm 4 Gia năm 4 và năm 5 Bưc 3 : Tính c th thi gian hoàn vn. 104 95 84 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 th¸ng trong n¨m H×nh 6.3. S¬ ®å néi suy sè th¸ng cô thÓ cho ph−¬ng ¸n 1 154
20. Nhìn vào bng ta thy thi gian hoàn vn ca phương án 1 vào khong gia năm th 3 và năm th 4, ca phương án 2 vào khong gia năm th 4 và năm th 5. ð tính c th thi gian ñn s tháng ta dùng phương pháp ni suy (hình 6.3). Phương án 1 có s tháng c th là: 12 tháng x (95 84.446)/(104.492 84.446) ≈ 6 tháng Phương án 2 có s tháng c th là: 12 tháng x (100 – 95.781)/(108.199 – 95.781) ≈ 4 tháng Bưc 4 : So sánh, la chn. Thi gian hoàn vn ca phương án 1 là 3 năm 6 tháng. Thi gian hoàn vn ca phương án 2 là 4 năm 4 tháng. Ta có: T hv1 <T hv2 , vy ta chn phương án 1. 3. ðÁNH GIÁ D ÁN VI NHÓM CH TIÊU ðNG TRƯNG HP TH TRƯNG VN KHÔNG HOÀN HO V th trưng vn không hoàn ho: Trong th trưng vn không hoàn ho lãi sut ñi vay i ñv khác (ln hơn) lãi sut cho vay i cv . Thi ñim mc ñ quy dn chi phí ñưc ly là thi ñim cui. Cn phân bit 2 trưng hp ñưc phép và không ñưc phép ñiu hoà các giá tr hiu s thu chi (thu nhp hoàn vn) khác du phát sinh ti các thi ñim lin nhau. Trong trưng hp th trưng vn không hoàn ho ngưi ta thưng s dng ch tiêu NFW hoc ch tiêu CRR. 3.1. Phương pháp dùng ch tiêu NFW 3.1.1. Trưng hp không ñưc phép ñiu hoà Trưng hp này nghĩa là nu có mt năm bt kỳ t nào ñó b l ta không ñưc dùng tin lãi ca năm trưc t1 ñ bù mà phi ñi vay tin bên ngoài vi lãi sut ñi vay (i ñv ) ñ bù vào. Còn tin lãi ca năm t' bt kỳ nào ñó s ñưc ñem ñu tư tài chính vi lãi sut cho vay i cv . Ta có công thc tính NFW: NFW = NFW(i cv ) + NFW(i ñv ) (6.26) Nghĩa là hiu s thu chi quy v thi ñim tương lai ca c d án bng tng ñi s ca hiu s thu chi quy v thi ñim tương lai ca dòng thu nhp hoàn vn dương vi lãi sut cho vay NFW(i cv ) và hiu s thu chi ca dòng thu nhp hoàn vn âm vi lãi sut ñi vay NFW(i ñv ). 3.1.2. Trưng hp ñưc phép ñiu hoà Trưng hp này ngưc li vi trưng hp trên, nghĩa là ñưc phép dùng tin lãi các năm trưc bù cho khon l hin ti. Bi vì ñưc phép ñiu hoà như trên nên ta không th tách bit 2 dòng tin vi 2 loi lãi sut như công thc 6.26. Ta phi tính dn dn v tương lai (theo biu 155
21. ñ dòng tin là t trái sang phi) khi nào dòng tin (sau khi ñã bù tr) mang du âm thì phi dùng lãi sut ñi vay, khi nào dòng tin (sau khi ñã bù tr) mang du dương thì dùng lãi sut cho vay. Chính vì phi tính dn v tương lai nên trong trưng hp này ta không th tính ñưc ch tiêu NPW. Bài tp ví d 6.8 So sánh các phương án sau: Phương án t=0 t=1 t=2 t=3 t=4 1 330 +200 +200 +90 +80 2 210 +20 +20 +200 +250 3 240 +360 +360 200 300 (Vi: i ñv = 0.1; i cv = 0.05) Ta tính toán giá tr tương lai ca dòng tin (k c vn ñu tư ban ñu thi ñim t=0) dn dn t thi ñim ñu ñn thi ñim cui, thi ñim nào tr s ca nó dương thì ta áp dng i cv ngưc li, âm thì ta áp dng i ñv . Trong ví d trên ta có, vi phương án 1: FW 0 = 330 FW 1 = 330 x 1.1 + 200 = 163 FW 2 = 163 x 1.1 + 200 = 20.7 FW 3 = 20.7 x 1.05 + 90 = 111.74 NFW 1 = FW 4 = 111.74 x 1.05 + 80 = 197.32 Tương t ta tính cho các phương án 2 và 3 ri so sánh. 3.2. Phương pháp dùng ch tiêu sut thu li hn hp CRR 3.2.1. Khái nim sut thu li hn hp CRR ðiu kin ñáng giá khi dùng ch tiêu CRR (Composit Rate of Return): CRR max(i ñv , i cv ) ≥ 0 (6.27) Sut thu li hn hp CRR là sut chit khu âm ñưc dùng ñ chit khu dòng hiu s thu chi âm (thay cho i ñv ) cùng vi sut chit khu dương i cv chit khu dòng hiu s thu chi dương ñ sao cho giá tr tương lai ca c d án bng 0, nghĩa là NFW(CRR, i cv ) = 0 hay FW(CRR) + FW(i cv ) = 0. Danh t hn hp là ñ ch rõ phi s dng hn hp 2 sut chit khu ñ tính toán. Sut chit khu i cv có tính cht ngoi lai, còn CRR thì ñưc rút ra t ni ti phương án nhưng phi kt hp vi sut chit khu cho trưc i cv . Bn cht ca vic tìm CRR nghĩa là: ta ñã bit lãi sut tái ñu tư ñi vi dòng hiu s thu chi dương là i cv , vy ta có th vay tin ñ ñu tư (và bù tr cho nhng hiu s thu chi âm) qua các năm vi lãi sut ti ña CRR là bao nhiêu thì không b l. Ta tính toán ñi vi bài tp ví d 6.8: 156
22. 3.2.2. Trưng hp không ñưc phép ñiu hoà 4 PA 1: FW(CRR 1) = 330(1+CRR 1) 3 2 FW(i cv ) = 200 x 1.05 + 200 x 1.05 + 90 x 1.05 + 80 = 626.53 4 ⇒ NFW = 330(1+ CRR 1) + 626.53 = 0 ⇒ CRR 1 = 0.1738 PA 2: Tương t ta có: 4 3 2 210(1 + CRR 2) + 20 x 1.05 + 20 x 1.05 + 200 x 1.05 + 250 = 0 ⇒ CRR 2 = 0.2454 4 3 2 PA 3: 240(1 + CRR 3) 200(1 + CRR 3) 300 + 360 x 1.05 + 360 x 1.05 = 0 ⇒ CRR 3 = 0.059 Kt lun: PA 1 và PA 2 là ñáng giá còn PA 3 là không ñáng giá do: CRR 3 = 0.059 < 0.1 = i ñv . Ta có th chn phương án tt nht kt hp vi ch tiêu NFW ñã tính trên. 3.2.3. Trưng hp ñưc phép ñiu hoà Trưng hp không ñưc phép ñiu hoà ñ tính CRR ta buc phi tính dn dn t cui dòng tin (t tương lai ngưc v hin ti) vi gi ñnh NFW(CRR, i cv ) = 0 hay FW(CRR) + FW(i cv ) = 0. Vi PA 1 và 2 dòng tin t ch có mt s âm thi ñim t = 0 và sau ñó hoàn toàn là s dương. Trong trưng hp này trong quá trình tính toán s không xut hin mt tái ñu tư trung gian vi sut chit khu dương i cv do ñó tr s CRR ñang cn tìm trùng vi tr s ca sut thu li ni ti IRR. Tính tương t như cách tính ñ tìm IRR ta ñưc: CRR 1 = IRR 1 = 0.3239; và CRR 2 = IRR 2 = 0.2919. Vi phương án 3 cách tính CRR 3 là phi tính toán t cui dòng tin t: Kt s ñu tư ca phương án ti thi ñim cui FW 4 chính bng NFW ca c ñi d án và bng 0 (t ñnh nghĩa CRR). Vy ta có: FW 4 = 0 = FW 3 x i cv + N 4 ⇒ FW 3 x 1.05 300 = 0 ⇒ FW 3 = 285.71 Tương t: 285.71 = FW 3 = FW 2 x 1.05 200 ⇒ FW 2 = 462.59 462.59 = FW 2 = FW 1 x 1.05 +360 ⇒ FW 1 = 97.7 97.7 = FW 1 = FW 0 x (1+CRR 3) + 360 157
23. FW 0 = 240 ⇒ CRR 3 = 0.0929. Kt lun: Rõ ràng ngay c trong trưng hp ñưc bù tr thì sut thu li hn hp tìm ra cho PA 3 cũng nh hơn i ñv , do ñó PA 3 không ñáng giá. 4. MT S NG DNG EXCEL ð TÍNH TOÁN CÁC CH TIÊU HIU QU Trong các mc khác tài licnỳ gii thiu phương pháp phân tích tài chính d án ñu tư xây dng. Tài liu cũng vn dng nhng phương pháp ñó ñ phân tích mt d án xây dng công trình giao thông c th (trong phn ph lc) nhm giúp ñc gi có th thc hành ngay nhng kin thc lý thuyt ñã ñưc gii thiu. Nhng tính toán trong các ph lc ñó là rt c th, chi tit và do ñó ch cn nhng thao tác ñơn gin nht (cng tr, nhân, chia) trên bng tính EXCEL. Tuy nhiên, trong EXCEL còn nhiu chc năng (hàm) có th giúp tính nhanh các ch tiêu tài chính cn thit, k c các ch tiêu IRR hay NPW. Mc này, tài liu hưng dn s dng mt s hàm EXCEL cơ bn phc v phân tích d án. 4.1. Hàm FV 4.1.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm FV tính giá tr tương lai ca mt chui các khon ñu tư ñu. Cú pháp: =FV(rate;nper;pmt;[pv];[type]) tham s: rate lãi sut cho mt chu kỳ/thi ñon tính toán; nper s thi ñon/chu kỳ; pmt là s tin tr cho mi chu kỳ/thi ñon, giá tr này không ñưc thay ñi trong sut thi kỳ tính toán; pv giá tr hin ti ca tài khon, nu b qua máy s mc ñnh coi bng 0; type có mt trong hai giá tr: 0 nu thanh toán cui mi thi ñon; 1 nu thanh toán ñu mi thi ñon. Giá tr mc ñnh là 0. Ví d: =FV(1,2%;12;20)=256,49 4.1.2. Bài toán vn dng Có th mô t bài toán vn dng hàm FV như sau: Mt ngưi c cui mi thi ñon/chu kỳ ( type =0) gi vào mt tài khon mt lưng tin có giá tr không thay ñi và bng pmt . Lãi sut ca tài khon tính cho mt thi ñon là rate . 158
24. Hi sau nper thi ñon ngưi ñó s có mt lưng tin FV bng bao nhiêu trong tài khon ca mình, bit rng lúc ban ñu ngưi ñó ñã có sn mt lưng tin bng pv trong tài khon. Lưu ý: Vi pv =0 thì nu pmt mang du âm (tin ñưc ñưa vào tài khon) ta s có lưng tin trong tài khon trong tương lai FV mang du dương; nu pmt mang du dương (tin ñưc rút ra khi tài khon) lưng tin phi tr trong tương lai FV s mang du âm. Thi ñon (hoc chu kỳ) tính toán ca các bin s phi ging nhau và có th là năm, tháng, tun Máy tính s cho các kt qu như sau: Tr−êng hîp rate nper pmt pv type FV A 10% 2 10 10 33,10 B 1,2% 12 20 0 256,49 C 10% 5 100 1000 2.221,02 Gii thích: Trưng hp A: Ngưi A c cui mi năm gi vào mt tài khon 10 tr.ñ. Lãi sut ca tài khon là 10%/năm. Trong tài khon ñã có sn 10 tr.ñ. Sau 2 năm (ng vi 2 ln gi tin) ngưi ñó s có mt lưng tin bng 33,01 tr.ñ trong tài khon. Trưng hp B: Ngưi B c cui mi tháng gi vào mt tài khon 20 tr.ñ. Lãi sut ca tài khon là 1,2%/tháng. Lúc ban ñu tài khon không có gì. Sau 12 tháng (ng vi 12 ln gi tin) ngưi ñó s có mt lưng tin bng 256,49 tr.ñ trong tài khon. Trưng hp C: Ngưi C c cui mi năm li phi ñi vay ngân hàng mt lưng tin 100 tr.ñ. Lãi sut phi tr là 10%/năm. Lúc ban ñu ngưi ñó ñã vay sn 1.000 tr.ñ. Sau 5 năm (ng vi 5 ln vay tin) ngưi ñó s n ngân hàng mt lưng tin là 2.221,02 tr.ñ. 4.2. Hàm PV 4.2.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm PV tính giá tr hin ti ca mt chui các khon ñu tư ñu. Cú pháp: =PV(rate;nper;pmt;[fv];[type]) tham s: fv giá tr tương lai ca tài khon, nu b qua máy s mc ñnh coi bng 0; các tham s còn li tương t như hàm FV. Ví d: =PV(7%;10;10)=70,24 159
25. 4.2.2. Bài toán vn dng Tr−êng hîp rate nper pmt fv type PV A 7,00% 10 10 0 70,24 B 10,00% 5 50 20 201,96 Trưng hp A: Ngưi A c cui mi năm gi vào tài khon mt lưng tin ñu ñn và bng 10 tr.ñ trong sut mt thi kỳ 10 năm lin, lãi sut ca tài khon là 7%/năm. Tt c nhng lưng tin ñó tương ñương vi 70,24 tr.ñ hin ti. Trưng hp B: Ngưi B s phi tr trưc ngay bây gi mt lưng tin là bao nhiêu ñ mua mt ôtô có giá tr là 300 tr.ñ theo phương thc tr góp trong 5 năm bit rng kh năng thanh toán ca anh ta mi năm là 50 tr.ñ. Lãi sut tính toán ca hãng bán tr góp là 10%/năm. Cui năm th 5, ngoài 50 tr.ñ ñã ñnh, ngưi B s còn tr thêm 20 tr.ñ. Theo kt qu như bng trên, giá tr hin ti ca các khon tr góp trong tương lai là: PV= 201,96 tr.ñ Vy ñ mua mt ôtô có giá 300 tr.ñ ngưi ñó phi tr trưc ngay bây gi mt lưng tin là 300 201,96 = 98,04 tr.ñ. 4.3. Hàm RATE 4.3.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm RATE xác ñnh lãi sut ca mt khon vay da vào s ln thanh toán ( nper ), giá tr khon thanh toán mi ln ( pmt ) và khon vay gc ( pv ). Cú pháp: =RATE(nper;pmt;pv;[fv];[type];[guess]) tham s: fv giá tr tương lai ca tài khon, nu b qua, máy s nhn giá tr mc ñnh bng 0; guess là d ñoán lãi sut ca khon vay (kt qu ưc tính), nu b qua máy s nhn giá tr mc ñnh bng 10%. EXCEL s dng guess như là ñim khi ñu ñ tính toán. Sau mt s ln th nht ñnh mà không ñt kt qu EXCEL s cho thông báo li #NUM! Khi thông báo li này hin li cn ñưa vào mt giá tr guess khác. Ví d: =RATE(5;80;300)=0,1042 (hay 10,42%) 4.3.2. Bài toán vn dng 160
26. Tr−êng hîp nper pmt pv fv type RATE A 10 10 70 20 9,75% B 5 80 300 0 10,42% Trưng hp A: Ngưi A hin ti vay mt lưng tin là 70 tr.ñ, c cui mi năm ngưi ñó tr mt lưng tin 10 tr.ñ. Sau 10 năm (10 ln tr tin) ngưi ñó vn còn n li 20 tr.ñ. Như vy, ngưi ñó ñã chu mt mc lãi sut tin vay là 9,75%/năm . Trưng hp B: Ngưi B mua mt tài sn tr giá 300 tr.ñ tr góp trong 5 năm, mi năm tr 80 tr.ñ. Như vy, ngưi B ñã chu mt lãi sut là 10,42%/năm . 4.4. Hàm NPV 4.4.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm NPV tính giá tr hin ti (hay chính là hiu s thu chi quy v hin ti NPW) ca mt dòng tin value1;[value2];[value3] vi mt sut chit khu cho trưc rate . Cú pháp: =NPV(rate;value1;[value2];[value3]; ) tham s: value1; [value2]; [value3]; là mt mng hay tham chiu ñn các ô là giá tr ca dòng tin ròng ti cui mi thi ñon (trong phân tích d án ñu tư có th ly bng thu nhp hoàn vn N). Nu value mang du âm nghĩa là lưng tin chi ra (là vn ñu tư chi ra hay b l), value mang du dương nghĩa là lưng tin thu v. Hàm NPV có th tính toán ñưc vi 29 giá tr ca bin s value. Ví d: =NPV(10%;100;50;50;50)=22,13 4.4.2. Bài toán vn dng D án A: Vn ñu tư ban ñu là 900 tr.ñ b ra ti năm ñu (năm th 0), sau ñó t năm th 1 ñn ht năm th 5 ñu làm ăn có lãi. Lãi sut tính toán (sut chit khu) bng 10%. Giá tr hin ti tính ñưc là: 276,23 tr.ñ. D án B: Vn ñu tư b ra ti năm th 1, ti năm ñu (năm th 0) ñưc tr trưc mt khon tin, nhưng d án li b l các năm th 4 và năm th 7. Giá tr hin ti tính ñưc là mt giá tr âm: 74,65 tr.ñ. 161
27. Dù ¸n A Dù ¸n B N¨m thø rate dßng tiÒn NPV rate dßng tiÒn NPV 10% 276,23 12% 74,65 0 900 200 1 250 1000 2 300 250 3 350 200 4 500 150 5 200 100 6 250 7 150 8 300 9 350 4.5. Hàm IRR 4.5.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm IRR tính sut thu li ni ti ca mt dòng tin. Cú pháp: =IRR(values;[guess]) tham s: values là mt mng hay tham chiu ñn các ô là giá tr ca dòng tin ròng ti cui mi thi ñon; guess là kt qu ưc tính, nu b qua thì máy tính s nhn giá tr mc ñnh bng 10%. Ví d: =IRR(900;250;300;350;500;200)=0,2195 (hay 21,95%). 4.5.2. Bài toán vn dng Vi các dòng tin ca các d án như trong 4.4.2 máy tính s cho các kt qu như sau: D án A: IRR A = 21,95% D án B: IRR B = 8,43% 162
28. Dù ¸n A Dù ¸n B N¨m thø dßng tiÒn IRR dßng tiÒn IRR 21,95% 8,43% 0 900 200 1 250 1000 2 300 250 3 350 200 4 500 150 5 200 100 6 250 7 150 8 300 9 350 4.6. Hàm MIRR 4.6.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm MIRR tính sut thu li ni ti ca mt dòng tin, trong ñó có phân bit lãi sut tài chính cho dòng tin âm và lãi sut tái ñu tư cho dòng tin dương. Cú pháp: =MIRR(values;finance_rate;reinvest_rate) tham s: finance_rate là lãi sut tài chính áp dng cho dòng tin âm; reinvest_rate là lãi sut tái ñu tư áp dng cho dòng tin dương. Như vy, trong dòng tin phi có ti thiu mt giá tr âm và mt giá tr dương, nu không, máy s báo li #DIV/0!. MIRR ñưc xác ñnh t công thc: 1  − NPV rrate;values positive * 1+ rrate n  n−1  ()()[]  MIRR =   −1 (6.28)  NPV ()()frate;values[]negative * 1+ frate  trong ñó: rrate là reinvest_rate; frate là finance_rate. Nu ký hiu giá tr hin ti ca dòng tin dương vi sut chit khu rrate là NPV R (hoc NPV(R)) và giá tr hin ti ca dòng tin âm vi sut chit khu frate là NPV F (hoc NPV(F)) thì có th vit công thc (6.28) li như sau: 163
29. − NPV ()1. + rrate n MIRR = n−1 R −1 (6.29) NPVF ()1. + frate 4.6.2. Bài toán vn dng Dù ¸n A Dù ¸n B N¨m thø frate rrate dßng tiÒn MIRR frate rrate dßng tiÒn MIRR 10% 8% 15,30% 10% 12% 10,61% 0 200 200 1 200 1000 2 100 250 3 200 200 4 150 5 100 6 250 7 150 8 300 9 350 Trong dù ¸n A: NPV cña dßng tiÒn d−¬ng víi suÊt chiÕt khÊu rrate l: NPV(R)= 356,65 NPV cña dßng tiÒn ©m víi suÊt chiÕt khÊu frate l: NPV(F)= 264,46 Như vy, xét trong mt d án bt kỳ thì MIRR là sut chit khu làm giá tr tương lai ca NPV F cân bng vi giá tr tương lai ca NPV R vi sut chit khu rrate theo công thc (6.30) (là công thc (6.29) sau khi ñã bin ñi): n−1 n − NPVF (1. + frate)(1+ MIRR) = NPVR (1. + rrate) (6.30) 4.7. Hàm NPER 4.7.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm NPER xác ñnh s thi ñon cho mt khon ñu tư da trên mt khon chi ñnh kỳ không ñi và mt t l lãi sut không ñi. Cú pháp: =NPER(rate;pmt;pv;[fv];[type]) Tham s: fv là giá tr tương lai ca khon ñu tư, nu b qua máy s nhn giá tr mc ñnh bng 0; pmt là khon chi ñnh kỳ có giá tr không ñi trong sut thi kỳ tính toán. Ví d: 164
30. =NPER(1%;100;1000;10000)=60 4.7.2. Bài toán vn dng Tr−êng hîp rate pmt pv fv type NPER A 12% 100 0 820 6 B 1% 10 100 330 19 Trưng hp A: Ngưi A hin ti không có tin trong tài khon, c cui mi năm anh ta ñưa vào tài khon mt lưng tin ñu ñn và bng 100 tr.ñ. Lãi sut ca tài khon là 12%/năm. ð có mt lưng tin trong tương lai là 820 tr.ñ anh ta cn phi thc hin 6 ln gi tin, tương ñương vi 6 năm. Trưng hp B: Ngưi B hin ti có 100 tr.ñ trong tài khon, c cui mi tháng anh ta ñưa vào tài khon mt lưng tin ñu ñn và bng 10 tr.ñ. Lãi sut ca tài khon là 1%/tháng. ð có mt lưng tin trong tương lai là 330 tr.ñ anh ta cn phi thc hin 19 ln gi tin, tương ñương vi 19 tháng. 4.8. Hàm PMT 4.8.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Hàm PMT dùng ñ tính khon thanh toán cn thit mi kỳ ñ tr cho mt khon n trong mt khong thi gian xác ñnh vi gi thit khon thanh toán này không ñi và lãi sut cũng không ñi. Cú pháp: =PMT(rate;nper;pv;[fv];[type]) tham s: fv là giá tr tương lai ca khon n, nu b qua máy s nhn giá tr mc ñnh bng 0; pmt là khon thanh toán ñnh kỳ có giá tr không ñi trong sut thi kỳ tính toán. Ví d: =PMT(1%;36;1000;0)=33,21 Nghĩa là khon tr ñnh kỳ c ñnh hàng tháng cho mt khon vay 1000 tr.ñ vi lãi sut 1%/tháng vi thi hn 36 tháng là 33,21 tr.ñ. 4.8.2. Bài toán vn dng Trưng hp A: Ngưi A ñang n mt lưng tin là 100 tr.ñ vi lãi sut tính toán là 12%/năm. ð tr n ht trong 10 năm ngưi ñó phi tr mt lưng tin bng 17,70 tr.ñ vào cui mi năm (10 ln tr). 165
31. Trưng hp B: Ngưi B ñang có 100 tr.ñ trong tài khon có lãi sut là 7%/năm. ð sau 5 năm vn còn 10 tr.ñ trong tài khon, cui mi năm ngưi ñó ch có th rút ra mt lưng tin là 22,65 tr.ñ. Tr−êng hîp rate nper pv fv type PMT A 12% 10 100 0 17,70 B 7% 5 100 10 22,65 4.9. Hàm PPMT và hàm IPMT 4.9.1. Chc năng và cú pháp Chc năng: Trong mc 8 hàm PMT cho ta khon thanh toán ñnh kỳ có giá tr không ñi pmt . Khon này thc ra bao gm 2 thành phn là tin tr lãi vay ipmt và phn còn li là tin tr cho vn gc ppmt . Ta có hng ñng thc: pmt = ipmt + ppmt (6.31) Hàm PMT dùng ñ tính khon thanh toán cn thit mi kỳ ñ tr cho mt khon n trong mt khong thi gian xác ñnh vi gi thit khon thanh toán này không ñi và lãi sut cũng không ñi. Cú pháp: =IPMT(rate;per;nper;pv;[fv];[type]) =PPMT(rate;per;nper;pv;[fv];[type]) tham s: per là thi kỳ mun xác ñnh ipmt và ppmt và có th nhn giá tr t 1 ñn nper. Ví d: =IPMT(10%;1;10;100)=10,00 Nghĩa là tin lãi phi tr trong năm ñu cho khon vay 100 tr.ñ vi lãi sut 10%/năm (vi thi hn tr n 10 năm) là 10 tr.ñ. =PPMT(10%;1;10;100)=6,27 Nghĩa là tin tr vn gc trong năm ñu cho khon vay 100 tr.ñ vi lãi sut 10%/năm (vi thi hn tr n 10 năm) là 6,27 tr.ñ. 4.9.2. Bài toán vn dng Vi mt khon vay 100 tr.ñ lãi sut 10%/năm, tr ñu ñn trong 10 năm mi năm phi tr mt lưng tin có giá tr không ñi 16,27 tr.ñ (ct I). Ti năm th 3 thì: 16,27= 8,68+7,59 166
32. trong ñó 8,68 là tin tr lãi còn 7,59 là tin tr cho vn gc. ABCDEFGHI rate per nper pv fv type PPMT IPMT PMT 1 10% 1 10 100 0 6,27 10,00 16,27 2 2 6,90 9,37 16,27 3 3 7,59 8,68 16,27 4 4 8,35 7,92 16,27 5 5 9,19 7,09 16,27 6 6 10,11 6,17 16,27 7 7 11,12 5,16 16,27 8 8 12,23 4,05 16,27 9 9 13,45 2,82 16,27 10 10 14,80 1,48 16,27 BÀI TP THC HÀNH Bài tp 6.1. Có các phương án thc hin mt d án ñu tư theo s liu như biu sau: Ch tiêu Năm th PA 1 PA 2 PA 3 1. Vn ñu tư ban ñu V 0 100 110 120 2. Thu nhp hoàn vn N 1 60 70 70 " 2 40 50 60 " 3 70 60 50 " 4 40 40 30 " 5 30 20 30 3. Giá tr còn li SV 5 10 20 10 4. ðu tư b sung 3 30 35 " 4 35 5. Sut chit khu i 0,1 0,1 0,1 Hãy dùng ch tiêu NPW, NFW hoc ch tiêu thi gian hoàn vn tính bng phương pháp hin giá ñ so sánh và la chn phương án ti ưu. Bài tp 6.2. Hãy dùng ch tiêu NAW, IRR hoc ch tiêu B/C ñ so sánh và la chn phương án ti ưu theo s liu sau: 167
33. Ch tiêu PA 1 PA 2 PA 3 V0 150 200 300 N 100 105 110 SV 50 100 150 n 3 4 6 i/MARR 0.1 0.1 0.1 Bài tp 6.3. Mt công ty c phn ñang hot ñng vi t l c tc tr hàng năm cho các c ñông là 12%. Hin ti có mt d án ñu tư vi các phương án thc hin như bng dưi ñây, hãy cho bit: a. Nhng phương án nào ñáng giá? b. Phương án nào hiu qu nht? Bit rng giá tr còn li ca các phương án là không ñáng k và ngun tài tr d kin t ngun vn ch s hu. Ch tiêu (tr.VNð) PA 1 PA 2 PA 3 1. Vn ñu tư ban ñu 3000 4000 5000 2. Thu hp hàng năm 1500 1800 2100 3. Chi phí hàng năm 500 1000 900 4. Tui th (năm) 5 6 7 168
34. CHƯƠNG 7 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH VÀ PHÂN TÍCH KINH T XÃ HI D ÁN XÂY DNG CÔNG TRÌNH GIAO THÔNG 1. V trí ca các loi phân tích ñánh giá d án ___ 170 2. Phân tích tài chính ___ 170 2.1. Khái nim, mc ñích, ni dung ca phân tích tài chính ___ 170 2.2. Các bưc tính toán, so sánh phương án ___ 172 2.3. Dòng tin và kh năng thanh toán ca d án trong phân tích sau thu ___ 174 2.3.1. Khái nim, ni dung ca dòng tin ___174 2.3.2. Dòng thu chi ca d án ñu tư xây dng công trình giao thông ___174 2.3.3. Phương pháp th hin các dòng tin ___175 3. Phân tích kinh t xã hi ___ 180 3.1. Nhng khái nim và vn ñ chung ___ 180 3.1.1. S cn thit ca phân tích kinh t xã hi ___180 3.1.2. S khác nhau gia phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi ___181 3.1.3. Khái nim v chi phí, li ích, hiu qu kinh t xã hi và ch tiêu tính toán ___182 3.1.4. Mt s phương pháp xác ñnh sut chit khu xã hi ___185 3.2. Mt s vn ñ v giá c kinh t ___ 186 3.2.1. Các chi phí mang tính cht chuyn khon ___186 3.2.2. Cách tính giá kinh t ca ñt ___187 3.2.3. Cách tính giá ca lao ñng ___187 3.2.4. Cách tính t giá hi ñoái khi lp giá kinh t ___187 3.3. Xác ñnh các ch tiêu hiu qu trong phân tích và dn xut ñơn gin ___ 188 4. Nhng ni dung cơ bn phân tích kinh t xã hi d án xây dng giao thông ___ 193 4.1. Mt s vn ñ chung ___ 193 4.2. Xác ñnh các ch tiêu chi phí kinh t xã hi ca d án XDGT ___ 195 4.3. Xác ñnh mt s li ích kinh t xã hi cơ bn ca d án XDGT ___ 195 4.3.1. Li ích do gim chi phí vn hành xe ___195 4.3.2. Li ích do rút ngn c ly vn chuyn hàng hoá và hành khách ___200 4.3.3. Li ích do tit kim thi gian vn chuyn hàng hoá và hành khách ___200 4.3.4. Li ích do gim chi phí duy tu bo dưng công trình ___204 4.3.5. Li ích do gim tai nn ___204 Câu hi ôn tp ___ 210 169
35. 1. V TRÍ CA CÁC LOI PHÂN TÍCH ðÁNH GIÁ D ÁN ð la chn ñưc phương án ti ưu cho mt d án ñu tư xây dng công trình ngưi ta có th dùng 3 loi phân tích là phân tích kinh t k thut, phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi. Thông thưng, sau khi các phương án k thut ñưc ñ xut, phân tích k thut giúp ngưi ta la chn ñưc các phương án hp lý. ðn lúc này, nu có ñ các s liu cn thit, ngưi ta ñã có th tin hành so sánh, la chn phương án ti ưu thông qua phân tích kinh t k thut, nghĩa là dùng các phương pháp như phương pháp giá tr giá tr s dng hay phương pháp dùng mt ch tiêu tng hp không ñơn v ño (xem chương v các phương pháp so sánh la chn phương án) ñ la chn phương án ti ưu. Nu bưc phân tích kinh t k thut ñã la chn ñưc phương án ti ưu thì bưc phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi s khng ñnh tính hiu qu (hay không hiu qu) ca phương án ñó v mt tài chính và kinh t xã hi. Nu bưc phân tích kinh t k thut không thc hin ñưc do không ñ s liu hoc thc hin ri nhưng vn chưa la chn ñưc phương án ti ưu (nhưng ít nht cũng phi ch ra ñưc mt tp hp các phương án kh thi nht) thì bưc phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi là công c ñc lc ñ ch ra phương án ti ưu cn ñưc la chn. Hình 7.1 ch rõ v trí ca các loi phân tích kinh t k thut, phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi trong ñánh giá d án. ð xut các ph ương án k thut Phân tích kinh t k thut Phương án ti ưu (hoc mt tp hp các phương án kh thi) Phân tích tài chính Phân tích kinh t xã h i D án ñu tư xây d ng công trình Quyt ñnh ñu tư Hình 7.1. V trí ca các loi phân tích k thut, phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi 2. PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH 2.1. Khái nim, mc ñích, ni dung ca phân tích tài chính 2.1.1. Khái nim 170
36. Tài chính ñưc ñc trưng bng s vn ñng ñc lp tương ñi ca tin t vi chc năng làm phương tin thanh toán và phương tin ct tr trong quá trình to lp hay s dng qu tin t ñi din cho sc mua nht ñnh các ch th kinh t xã hi. Tài chính phn ánh tng th các mi quan h kinh t trong phân phi các qu tin t nhm ñáp ng yêu cu tích lu hay tiêu dùng ca các ch th trong xã hi. Mt trong nhng vai trò ca tài chính là khai thác, thu hút các ngun tài chính nhm ñm bo cho nhu cu ñu tư phát trin ca doanh nghip nói riêng và toàn xã hi nói chung. Do ñó tài chính là mt trong nhng ñiu kin tiên quyt cho s thành công ca mt d án. Thc t ñã cho thy có nhiu d án ñã không ñ vn thì không th thc hin ñưc, mà thông thưng ngun vn cho mt d án là có t nhiu nơi hoc là t Chính ph, t vin tr hoc huy ñng ca các c ñông cho nên tài chính phi phát huy vai trò tìm ngun vn và huy ñng ngun vn cho d án. Phân tích tài chính mt d án ñu tư là mt tin trình chn lc, tìm hiu v tương quan ca các ch tiêu tài chính và ñánh giá tình hình tài chính v mt d án ñu tư nhm giúp các nhà ñu tư ñưa ra các quyt ñnh ñu tư có hiu qu. 2.1.2. Mc ñích ca vic phân tích tài chính Các nhà ñu tư luôn mong mun d án thành công, phân tích tài chính s giúp h nhìn thy nhng bưc tin trin ca d án ñ h ñưa ra các bin pháp thích hp bng cách d tính trưc các phương án khác nhau và la chn ñưc phương án c th cho d án cu mình. Phân tích tài chính s giúp các nhà ñu tư thy ñưc hiu qu ca d án thông qua vic so sánh gia mi ngun thu ca d án vi tng chi phí hp lý ca d án (c chi phí ñt xut). Phân tích tài chính luôn din ra t bưc lp Báo cáo ñu tư xây dng công trình cho ñn khi ñưa công trình vào vn hành, nên phân tích tài chính s giúp các nhà ñu tư d tính ñưc cho tương lai khi có s thay ñi v thu nhp và chi phí ñ kp thi ñiu chnh và rút kinh ngim. Phân tích tài chính là k hoch ñ tr n, bi nó ñưa ra các tiêu chun v hot ñng và nhng cam kt v nhng hot ñng ca mình. Ngưi tài tr căn c vào kt qu phân tích tài chính ñ ñưa ra các quyt ñnh tài tr tin (ñu tư vn) tip na hay không. Nu vay và tr n ñúng cam kt thì ln sau vay s d dàng hơn và chng t s thành công ca d án. 2.1.3. Nhng ni dung cơ bn ca phân tích tài chính Trong vic phân tích tài chính cn xác ñnh rõ các vn ñ sau: a. Xác ñnh tng vn ñu tư, cơ cu các ngun vn và loi vn ca d án (ni dung này ñã ñưc xem xét trong chương v phương pháp xây dng các ni dung ca d án). b. Xác ñnh các dòng thu chi ca d án. c. Xác ñnh các ch tiêu hiu qu và la chn phương án. d. Phân tích ñ an toàn v mt tài chính. Trong các ni dung trên, toàn b mc a và mt phn mc c (các ch tiêu hiu qu) ñã ñưc xem xét trong các chương trưc, phn d s ñưc xem xét trong chương v qun lý ri ro. 171
37. Phn tip theo ca chương này s xem xét v vn ñ so sánh la chn phương án và vn ñ các dòng tin (dòng thu chi) ca d án. Phân tích tài chính là mt ni dung kinh t quan trng ca d án. Nó cho bit qui mô ñu tư, hiu qu ñu tư và an toàn v ñu tư, giúp cho nhà ñu tư quyt ñnh có nên ñu tư hay không, hiu qu ñn ñâu, ñng thi cũng giúp các cơ quan thm ñnh bit ñưc tính thc thi ca d án v phương din tài chính. 2.2. Các bưc tính toán, so sánh phương án Tính toán so sánh các phương án ñu tư phi ñưc tin hành bưc lp Báo cáo ñu tư xây dng công trình và lp D án ñu tư xây dng công trình. Trong bưc lp Báo cáo ñu tư xây dng công trình các giai ñon tính toán thưng ñơn gin hơn và ch cho mt năm ñi din. Trong bưc lp D án ñu tư xây dng công trình vic tính toán so sánh thưng ñưc tin hành theo trình t sau: 2.2.1. Xác ñnh s lưng các phương án có th ñưa vào so sánh Mt d án có th có nhiu phương án thc hin, nu chn phương án này thì thưng phi loi tr nhng phương án khác. Tuy nhiên, có nhng phương án (hoc d án) mà vic la chn nó không dn ñn vic loi tr các phương án khác. Vi d án ñu tư ln vic xác ñnh s lưng phương án ñem ra so sánh phi thn trng ñ va ñm bo cht lưng ca d án li va tránh các chi phí quá ln cho vic lp d án. Các phương án ñem ra so sánh có th khác nhau v ña ñim xây dng, dây chuyn công ngh, ngun vn 2.2.2. Xác ñnh thi kì tính toán ca phương án ñu tư Thi kì tính toán (hay tui th hoc vòng ñi ca d án) là ch tiêu quan trng, vì nó va phi ñm bo tính có th so sánh ñưc ca các phương án li va phi ñm bo li nhun mc cn thit cũng như ñm bo hoàn vn và tính pháp lý qui ñnh trong lut ñu tư. 2.2.2.1. Khái nim Thi kì tính toán (hay còn gi là vòng ñi, thi kì tn ti) ca d án ñ so sánh các phương án khi lp d án ñu tư là khong thi gian b gii hn bng thi ñim khi ñu và kt thúc ca dòng tin t ca toàn b d án. Thi ñim khi ñu thưng ñưc ñc trưng bng mt khon chi ban ñu và thi ñim kt thúc thưng ñưc ñc trưng bng mt khon thu t thanh lý tài sn c ñnh và khon vn lưu ñng ñã b ra ban ñu. 2.2.2.2. Các nhân t nh hưng ñn thi kì tính toán Ý ñ chin lưc kinh doanh ca ch ñu tư. ðc tính k thut ca TSCð; thi hn khu hao ca TSCð (do cơ quan tài chính qui ñnh). Nhim v ca k hoch phát trin kinh t – xã hi ca Nhà nưc (vi công trình do Nhà nưc b vn). Tui th ca các gii pháp k thut. Tr lưng tài nguyên mà d án ñnh khai thác. Qui ñnh ca pháp lut do Lut ðu tư qui ñnh. 172
38. 2.2.2.3. Mt s trưng hp xác ñnh thi kì tính toán *Trưng hp mua sm máy móc, thi kì tính toán thưng ly bng bi s chung bé nht ca tui th các máy ñem ra so sánh. *Trưng hp các công trình giao thông thưng ñưc xây dng ñ phc v vĩnh cu, do ñó thi kì tính toán cho các d án xây dng công trình giao thông thưng ln (t trên 20 năm). Thi ñim ñu thưng ly là thi ñim kt thúc xây dng bt ñu ñưa công trình vào khai thác s dng. Thi hn tính toán có th ly bng tui th kĩ thut hoc tui th kinh t ca công trình. Tui th k thut ca công trình là thi gian mà công trình còn có th phc v ñm bo giao thông, còn ñ năng lc thông qua. Tui th kinh t ca công trình giao thông là tính ñn khi chi phí ñm bo cho vic khai thác công trình còn chưa vưt quá li ích t vic khai thác nó. 2.2.3. Tính toán các ch tiêu thu, chi, hiu s thu chi ca các phương án qua các năm 2.2.4. Xác ñnh giá tr tương ñương ca tin t theo thi gian Trong bưc này cn xác ñnh sut chit khu hay sut thu li ti thiu chp nhn ñưc ñ qui ñi các dòng tin ca d án v cùng mt thi ñim. 2.2.5. La chn loi ch tiêu dùng làm ch tiêu hiu qu tng hp Ch tiêu hiu qu tng hp ñây ñưc la chn tùy theo quan ñim và chin lưc ca ch ñu tư và nó nm trong s các ch tiêu tĩnh hoc ñng, ví d NPW, NPW/V, IRR, B/C, Thv ði vi d án xây dng công trình ch tiêu hiu qu tng hp thưng ñưc chn là NPW. Nu d án ñưc ñu tư theo hình thc BOT thì ch ñu tư có th quan tâm nhiu ti ch tiêu IRR. Nu d án xây dng công trình ch yu là phc v công cng thì ch tiêu B/C ñưc chú ý nhiu hơn (lúc này d án ñưc phân tích t góc ñ kinh t – xã hi vi các dòng chi phí và li ích không ging như trong phân tích tài chính). Tr s hiu qu ñnh mc hay ngưng ca hiu qu là mc ti thiu mà phương án phi ñm bo, nu không nó (phương án) phi b loi tr ngay khi tính toán so sánh. Như sau này s chng minh, trong mt tp hp các phương án thc hin mt d án ñu tư, dù ta dùng ch tiêu nào (trong 3 ch tiêu NPW, IRR hay B/C) làm ch tiêu so sánh thì kt qu tìm ra luôn luôn là mt phương án và phương án ñó cũng là phương án có NPW ln nht. 2.2.6. Xác ñnh tính ñáng giá ca mi phương án ñem ra so sánh 2.2.7. So sánh các phương án theo ch tiêu hiu qu ñã la chn 2.2.8. Phân tích ñ nhy, ñ an toàn và mc tin cy ca phương án 2.2.9. La chn phương án tt nht có tính ñn ñ an toàn và tin cy ca kt qu tính toán 173
39. 2.3. Dòng tin và kh năng thanh toán ca d án trong phân tích sau thu 2.3.1. Khái nim, ni dung ca dòng tin Dòng tin ca mt d án là dòng các chi phí và li ích, hay nói khác ñi, là các khon thu (dòng thu) và khon chi (dòng chi) do d án to ra tng năm trong sut tui th kinh t ca nó. Các dòng tin này s không có nu không có d án. Dòng chi tài chính ca mt d án ñu tư xây dng công trình bao gm có chi phí ñu tư xây dng công trình và chi phí khai thác, vn hành công trình. Chi phí ñu tư là tin ch d án phi b ra t khi chun b ñu tư ñn khi hoàn thành, ñưa công trình vào khai thác, s dng. Chi phí này ñưc tính toán chi tit trong các ch tiêu d toán hoc/và tng d toán xây dng công trình. Chi phí khai thác, hay còn gi là chi phí vn hành là cá chi phí thưng xuyên phi b ra t khi bt ñu khai thác công trình d án cho ñn khi ngng khai thác và thanh lý. Chi phí khai thác công trình xây dng là các chi phí duy tu, bo dưng, chi phí qun lý công trình hàng năm và chi phí chi phí sa cha va, chi phí sa cha ln ñnh kỳ. Dòng thu bao gm doanh thu t bán sn phm (hàng hoá hoc dch v) trong quá trình khai thác d án, k c giá tr thu hi khi thanh lý d án. 2.3.2. Dòng thu chi ca d án ñu tư xây dng công trình giao thông 2.3.2.1. Dòng chi ca d án ñu tư xây dng công trình giao thông Bng 7.1. Chi phí sa cha mt ñưng ôtô Loi tng mt áo Thi gian gia 2 kỳ sa T l chi phí sa cha (%) so vi chi phí ñưng cha (năm) xây dng mt ñưng ban ñu ði tu Trung tu ði tu Trung tu Duy tu Bêtông nha cht 15 5 42.0 5.1 0.55 Hn hp ñá nha 12 4 48.7 5.1 0.98 Thm nhp nha 10 4 49.6 8.7 1.92 ðá dăm 5 3 53.1 9.0 1.60 Cp phi si cui 5 3 55.0 10.0 1.80 Bêtông ximăng 25 8 34.2 4.1 0.32 Trong d án xây dng công trình giao thông các khon chi ch yu là: Vn ñu tư ban ñu cho xây dng, nâng cp, ci to hay m rng tuyn ñưng, công trình giao thông; Chi phí cho khai thác công trình d án bao gm: Chi phí duy tu, sa cha, qun lý công trình hàng năm có th xác ñnh trên cơ s ñnh mc ca các cơ quan qun lý khai thác ñưng (Cc ðưng b Vit nam); tuỳ thuc cp hng, loi mt ñưng và lưu lưng vn chuyn hàng năm; 174
40. Chi phí sa cha va (trung tu) và sa cha ln (ñi tu) ñưc xác ñnh theo d toán sa cha và thi hn quy ñnh gia 2 ln sa cha. Riêng trong trưng hp so sánh các phương án kt cu áo ñưng thì các chi phí ñi tu, trung tu và duy tu thưng xuyên có th tham kho ch dn Quy trình thit k áo ñưng mm 22TCN21193 như bng 7.1. Nu d án có t chc thu phí (phí cu ñưng) thì thêm mt khon chi na là chi phí cho b máy thu phí. Chi phí cho b máy thu phí có th tính trc tip t s ngưi làm vic trong trm thu phí và tin lương ca h hoc tính theo phn trăm t doanh thu thu phí. 2.3.2.2. Dòng thu ca d án ñu tư xây dng công trình giao thông Trong d án xây dng công trình giao thông các khon thu ch yu, xét t góc ñ phân tích tài chính, là doanh thu t thu phí cu ñưng (nu có t chc thu phí). Doanh thu năm th t tc t thu phí cu ñưng B t ñưc xác ñnh theo công thc: m tc Bt = ∑ N ti Pi (7.1) i=1 trong ñó: Nti – lưu lưng xe loi i năm th t; Pi – phí cu ñưng cho loi xe th i; m s loi xe tính toán. 2.3.3. Phương pháp th hin các dòng tin ð th hin các dòng tin ca mt d án ta có th s dng 2 phương pháp là sơ ñ và lp bng. Phương pháp sơ ñ (vi trc hoành ch thi gian gn vi các mũi tên hưng lên trên ch các khon thu, các mũi tên hưng xung dưi ch các khon chi) ñã ñưc trình bày rt k trong chương v các ch tiêu hiu qu. Ưu ñim ca phương pháp này là ñơn gin và rt trc quan. Tuy nhiên, phương pháp này ch có th áp dng cho các dòng tin ñơn gin, thưng là các dòng tin chưa tính ñn vn ñ thu và tin tr lãi vay. ð th hin các dòng tin phc tp ngưi ta phi dùng phương pháp lp bng. Phương pháp này có kh năng ch rõ mi quan h gia các dòng tin và ñc bit hu ích khi cn th hin các dòng tin sau thu (thu thu nhp doanh nghip) và lãi. Cn phi lưu ý rng ñi tưng np thu thu nhp doanh nghip là doanh nghip, mt d án ñơn l, thông thưng không phi là ñi tưng np thu này. Tuy nhiên, kt qu hot ñng ca d án cu thành kt qu hot ñng sn xut kinh doanh ca doanh nghip nên trong mi d án cũng cn phi nghiên cu v s nh hưng ca thu (và lãi, nu d án có vay vn). Sau ñây, tài liu trình bày 2 trưng hp là dòng tin sau thu có lãi vay và dòng tin sau thu không lãi vay. 2.3.3.1. Dòng tin sau thu không lãi vay Ví d 7.1. D án mua sm dây chuyn sn xut vt liu xây dng 175
41. Mt doanh nghip ñu tư vào mt dây chuyn sn xut vt liu xây dng có tng chi phí ñu tư quy v thi ñim bt ñu ñưa d án vào khai thác là 24 t VNð. Thi hn khai thác là 6 năm, chi phí vn hành (không gm khu hao) ñu hàng năm là 3 t VNð, doanh thu t bán sn phm ñu hàng năm là 12 t VNð. Giá tr thu hi là 6 t VNð ( ñây tm b qua quy ñnh v giá tr thu hi khi thanh lý tài sn ca Thông tư 06/2005/TTBXD). Hãy xác ñnh các dòng tin ca d án trên, bit rng thu thu nhp doanh nghip là 30%; toàn b chi phí ñu tư là vn ch s hu (tc là không phi vay vn ñu tư), vi gi ñnh là tt c chi phí ñu tư ban ñu to nên mt TSCð có nguyên giá bng chính chi phí ñu tư ñó (nghĩa là bng 24 t); phương pháp khu hao áp dng là phương pháp khu hao ñưng thng. Bng 7.2 th hin các dòng tin ch yu ca d án trên. Bng 7.2. Các dòng tin ca d án mua sm dây chuyn sn xut vt liu xây dng (t VNð) Năm Vn ñu Doanh thu Chi phí vn Khu Thu nhp Thu thu nhp Li nhun th tư ban (không k hành (không hao chu thu doanh nghip (thu nhp) ñu VAT) k khu hao) (D) (TTN) sau thu (EAT) [0] [1] [2] [3] [4]=[123] [5]=[4x0.3] [6]=[45] 0 24 1 12 3 4 5 1.5 3.5 2 12 3 4 5 1.5 3.5 3 12 3 4 5 1.5 3.5 4 12 3 4 5 1.5 3.5 5 12 3 4 5 1.5 3.5 6 18 3 4 11 3.3 7.7 (=12+6) (=5+6) (=1.5+1.8) (=3.5+4.2) Có th thy rng khu hao là hot ñng không tính ñn giá tr thi gian ca tin nên giá tr hin ti ca dòng li nhun sau thu hàng năm (th hin trong ct th 6 ca bng 7.2) không phi là (thưng là ln hơn) ch tiêu hiu s thu chi quy v thi ñim hin ti só tính ñn nh hưng ca thu thu nhp doanh nghip. Nu ký hiu ch tiêu hiu s thu chi sau thu quy v hin ti là NPW AT thì ch tiêu này cn phi ñưc xác ñnh theo công thc sau: n n (EBTt − TTNt + Dt ) (EATt + Dt ) NPWAT = −V0 + ∑ t = −V0 + ∑ t (7.2a) t=1 ()1+ i t=1 ()1+ i Trong ñó: EBT t thu nhp trưc thu năm th t; TTN t thu thu nhp năm th t; 176
42. EAT t li nhun sau thu năm th t; Dt khu hao năm th t; i sut chit khu. Cn lưu ý thêm rng trong trưng hp này không có tin tr lãi vay nên thu nhp trưc thu EBT chính là thu nhp chu thu. Nu li nhun sau thu và khu hao là ñu ñn hàng năm thì ta có th áp dng công thc: (1+ i)n −1 SVAT NPW = −V + ()EAT + D + (7.2b) AT 0 i()1+ i n ()1+ i n Trong ñó: SVAT giá tr thu hi sau thu. C th như trong ví d nêu trên, ñ áp dng công thc 7.2b ta cn tách thu nhp sau thu năm th 6 (có giá tr bng 7.7) thành li nhun sau thu t hot ñng sn xut kinh doanh (có giá tr là 3.5) và giá tr thu hi sau thu (có giá tr là 4.2). Vn dng công thc 7.2a hoc 7.2b có th tính ñưc NPW AT ca d án trên (vi sut chit khu 12%) bng 8.97, trong khi giá tr hin ti ca dòng các li nhun (thu nhp) sau thu là 16.52. 2.3.3.2. Dòng tin sau thu và lãi vay Vn dùng ñ ñu tư và vn lưu ñng dùng ñ trang tri cho các hot ñng sn xut kinh doanh (khai thác d án) có th là ñi vay. Trong khi ñó, theo quy ñnh ca ngành tài chính thì tin tr lãi vay ñưc tính vào chi phí, và do ñó, làm gim thu thu nhp doanh nghip. ðiu này ñng nghĩa vi vic nu d án có vay tin thì vn ñ tr lãi vay nh hưng mnh ñn cơ cu dòng tin. Mt vn ñ na làm phc tp thêm dòng tin sau thu và lãi vay là tin tr lãi vay ñưc xác ñnh trên cơ s tin n vn gc năm trưc còn li chuyn sang (bng cách nhân vi lãi sut tin vay). Và, tin vn gc còn n năm trưc chuyn sang, ñn lưt mình, li ph thuc vào quy ñnh v thanh toán ca hp ñng vay vn. Có th có rt nhiu phương thc thanh toán n vay như: 1. Vn gc ñưc thanh toán toàn b mt ln vào cui thi hn vay, tin lãi ñưc tr hàng năm hoc cũng tr toàn b mt ln vào cui thi hn. 2. Vn gc ñưc bt ñu tr dn hàng năm sau mt khong thi gian nht ñnh k t khi vay vn bng mt lưng tin ñã n ñnh trưc trong k hoch thanh toán ñã ñưc quy ñnh trong hp ñng còn tin lãi phi tr hàng năm ñưc xác ñnh trên cơ s tin vn gc còn n t năm trưc chuyn sang. 3. Tin tr vn gc hàng năm do bên ñi vay t xác ñnh tuỳ theo kh năng, min sao tr ht n trong thi hn ñã n ñnh còn tin lãi vay phi tr cũng ñưc xác ñnh như phương thc 2. Còn có th có nhiu phương thc c th khác na song có th chia tt c các phương thc thanh toán làm 2 trưng hp tiêu biu là trong hp ñng vay vn có và không có quy ñnh c th v lưng tin vn gc phi tr hàng năm. Có th nhn ñnh rng, nu hp ñng vay 177
43. vn không quy ñnh c th lưng tin vn gc phi tr hàng năm thì cn phi coi ñây là mt ñiu kin ưu ñãi ca bên cho vay ñi vi bên vay tin. a. Hp ñng vay vn có quy ñnh v lưng tin vn gc phi tr hàng năm Trong ví d v d án mua sm dây chuyn sn xut vt liu xây dng gi s vn ñu tư ban ñu toàn b là vn vay vi lãi sut 10%/năm (các chi phí khác ñ vay ñưc vn coi như không ñáng k) và hp ñng vay vn yêu cu phi tr vn gc trong vòng 5 năm bt ñu t năm th 2 vi lưng tin vn gc phi tr hàng năm là 5 t VNð. K hoch tr n và lãi ñưc mô t như bng 7.3. Bng 7.3. K hoch tr lãi và n ca d án dây chuyn sn xut vt liu xây dng Năm Tin vn gc phi tr N chuyn Tin lãi phi th N ñu năm trong năm (TVG) năm sau tr trong năm (I) [1] (bng [3] ca năm trưc) [2] [3]=[12] [4]=[1 x 0.1] 1 24 0 24 2,4 2 24 5 19 2,4 3 19 5 14 1,9 4 14 5 9 1,4 5 9 5 4 0,9 6 4 4 0 0,4 Trong bng 7.3 các ct ñưc ñánh s t trái sang phi tr ct năm th. Ct 1 là "n ñu năm". Trong ct 1 này, ti hàng năm th 1 thì "n ñu năm" là toàn b n gc ban ñu, ti các năm khác thì "n ñu năm" ca năm th n bng "n chuyn năm sau" ca năm th n1. Ct 2 "tin vn gc phi tr trong năm" là lưng tin vn gc mà bên cho vay yêu cu phi tr hàng năm. Ct 3 "n chuyn năm sau" bng "n ñu năm" tr "tin vn gc phi tr trong năm". Ct th 4 "tin lãi phi tr trong năm" bng "n ñu năm" nhân vi lãi sut. Trong bng cách tính các ct ñưc miêu t trong hàng bên dưi dòng miêu t ni dung ca các ct ñó. Bng 7.4. Các dòng ti n c a d án dây chuy n s n xu t v t li u xây d ng Doanh Thu nhp Thu nhp thu Chi phí vn Khu trưc thu N Tin lãi Thu nhp Thu sau Năm (không hành (không hao và lãi ñu phi tr chu thu thu nhp thu và lãi th k VAT) k kh u hao) (D) (EBIT) năm (I) (TNCT) (TTN) (EAIT) [1] [2] [3] [4]=[123] [5] [6]=[5x0.1] [7]=[46] [8]=[7x0.3] [9]=[78] 1 12 3 4 524 2,4 2,6 0,78 1,82 2 12 3 4 524 2,4 2,6 0,78 1,82 3 12 3 4 519 1,9 3,1 0,93 2,17 4 12 3 4 514 1,4 3,6 1,08 2,52 5 12 3 4 5 9 0,9 4,1 1,23 2,87 6 18 3 4 11 4 0,4 10,6 3,18 7,42 178
44. Các s liu trong k hoch tr n và lãi s nh hưng trc tip ñn các dòng tin ca d án. Các dòng tin ca d án ñưc tính toán và trình bày trong bng 7.4. Trong bng 7.4 (và bng 7.6), vì lý do kh giy có hn, tài liu không trình bày ct th hin vn ñu tư ban ñu vn ch xut hin mt ln ti thi ñim ñu năm th nht (thi ñim 0). Như ñã chng minh trong nhiu tài liu, tin tr lãi vay không ñưc ñưa vào dòng chi ñ tính các ch tiêu ñng, do ñó, ñ tính NPW AT ta phi áp dng công thc: n n (EBITt −TTN t + Dt ) (EAITt + I t + Dt ) NPWAT = −V0 + ∑ t = −V0 + ∑ t (7.3a) t=1 ()1+ i t=1 ()1+ i Trong ñó: EBIT t thu nhp trưc thu và lãi năm th t; EAIT t thu nhp sau thu và lãi năm th t; It tin lãi phi tr năm th t. Hoc, nu các dòng tin là ñu ñn thì: (1+ i)n −1 SVAT NPW = −V + (EBIT − TTN + D) + AT 0 i()1+ i n ()1+ i n (1+ i)n −1 SVAT = −V + ()EAIT + I + D + (7.3b) 0 i()1+ i n ()1+ i n Mt ñim khác cn lưu ý là k hoch tr n và lãi như bng 7.3 là k hoch mà bên vay tin buc phi thc thi. Ngun tin ñ d án thanh toán khon n gc phi tr hàng năm là Thu nhp sau thu và lãi EAIT và Khu hao D. Bng 7.5. H s kh năng thanh toán ca d án dây chuyn sn xut vt liu xây dng Năm Khu hao Thu nhp sau Tng kh năng TiÒn vèn gèc H s kh năng th D thu và lãi EAIT thanh toán ph¶i tr¶ TVG thanh toán Ktt [1] [2] [3]=[1+2] [4] [5]=[3/4] 1 4 1,82 5,82 0 2 4 1,82 5,82 5 1,16 3 4 2,17 6,17 5 1,23 4 4 2,52 6,52 5 1,30 5 4 2,87 6,87 5 1,37 6 4 7,42 11,42 4 2,86 Trong nhiu trưng hp, ñ phc v công tác ñánh giá ñ an toàn v mt tài chính ca d án ngưi ta lp bng tính ch tiêu H s kh năng thanh toán K tt . K tt mi năm ñưc xác ñnh bng t s gia lưng tin có th dùng ñ thanh toán và lưng tin cn phi thanh toán ca năm ñó. Lưng tin có th dùng ñ thanh toán hng năm bng thu nhp sau thu và lãi EAIT + khu hao D. Lưng tin phi tr hng năm bng tin lãi I và tin vn gc phi tr TVG ca năm ñó. Tuy nhiên, tin lãi I ñã ñưc tính vào chi phí nên K tt ñưc xác ñnh theo công thc: 179
45. EAIT + D K = (7.3c) tt TVG Bng 7.5 tính toán và trình bày h s kh năng thanh toán hàng năm ca d án mua sm dây chuyn sn xut vt liu xây dng. Mt d án ñưc coi là an toàn v kh năng thanh toán là khi h s này trong các năm ñu ln hơn 1. Nu trong mt năm nào ñó h s này nh hơn 1 thì d án (hoc doanh nghip có d án ñó) có th s dng ngun tin thanh toán còn dư ca các năm trưc ñó. Nu lưng tin dư ca các năm trưc không ñ hay ñã s dng vào mc ñích khác thì ch d án phi huy ñng tin t các ngun khác. Tóm li, phi thanh toán ñy ñ theo k hoch ñã ñnh. Nu không, d án ñưc coi là không an toàn v mt tài chính và có th không ñưc duyt. b. Hp ñng vay vn không quy ñnh v lưng tin vn gc phi tr hàng năm Trưng hp trong hp ñng vay vn không quy ñnh lưng tin vn gc phi tr hàng năm thì ñiu này có nghĩa là trong thi hn ñã quy ñnh d án phi thanh toán ht n, trong ñó lưng tin tr vn gc hàng năm do d án t xác ñnh tuỳ thuc kh năng ca mình. Khi ñó, dòng tin còn phc tp hơn na do k hoch tr n và lãi là không có trưc. Bng 7.6 là mt ví d v cách xác ñnh và th hin các dòng tin ca d án cho trưng hp này ñi vi d án mua sm dây chuyn sn xut vt liu xây dng vi gi ñnh là tng lưng tin có th dùng ñ thanh toán ch d án ñem tr ht cho ch n ñ thanh toán n gc. Bng 7.6. Các dòng tin ca d án dây chuyn sn xut vt liu xây dng khi không có k hoch tr n n ñnh trưc Doanh Chi phí Thu nhp Tin ñ N Năm thu vn Khu N ñu Tin lãi Thu nhp Thu sau tr vn chuyn th hành hao năm phi tr chu thu thu nhp thu và lãi gc năm sau [1] [2] [3] [4] [5]=[4x0.1] [6]=[1235] [7]=[6x0.3] [8]=[67] [9]=[8+3] [10]=[49] 1 12 3 4 24,00 2,40 2,60 0,78 1,82 5,82 18,18 2 12 3 4 18,18 1,82 3,18 0,95 2,23 6,23 11,95 3 12 3 4 11,95 1,20 3,80 1,14 2,66 6,66 5,29 4 12 3 4 5,29 0,53 4,47 1,34 3,13 7,13 0,00 5 12 3 4 0,00 0,00 5,00 1,50 3,50 7,50 0,00 6 18 3 4 0,00 0,00 11,00 3,30 7,70 11,70 0,00 3. PHÂN TÍCH KINH T XÃ HI 3.1. Nhng khái nim và vn ñ chung 3.1.1. S cn thit ca phân tích kinh t xã hi Phân tích tài chính xem xét d án ñu tư theo giác ñ li ích trc tip ca ch ñu tư. Trái li phân tích kinh t xã hi li ñánh giá d án xut phát t li ích ca toàn b nn kinh t quc dân và toàn xã hi. Phân tích kinh t xã hi rt cn thit vì: Trong nn kinh t th trưng, tuy ch trương ñu tư phn ln là do các doanh nghip t quyt ñnh xut phát t li ích trc tip cu doanh nghip, nhưng nó không ñưc trái vi lut pháp và phi phù hp vi ñưng li phát trin kinh t xã hi chung ca ñt nưc, trong ñó li 180
46. ích ca ñt nưc và doanh nghip ñưc kt hp cht ch. Nhng yêu cu này phi ñưc th hin thông qua phn phân tích kinh t xã hi ca d án. Phân tích kinh t xã hi ñi vi nhà ñu tư ñó là căn c ch yu ñ thuyt phc Nhà nưc, các cơ quan có thm quyn chp thun d án, thuyt phc các ngân hàng cho vay vn, thuyt phc nhân dân ña phương ñt d án ng h ch ñu tư thc hin d án. ði vi Nhà nưc, phân tích kinh t xã hi là căn c ch yu ñ Nhà nưc xét duyt ñ cp giy phép ñu tư. ði vi các t chc vin tr d án, phân tích kinh t xã hi cũng là mt căn c quan trng ñ h chp thun vin tr, nht là ñi vi các t chc vin tr nhân ño, vin tr cho các mc ñích xã hi, vin tr cho vic bo v môi trưng. ði vi các d án phc v li ích công cng do Nhà nưc trc tip b vn thì phn phân tích li ích kinh t xã hi ñóng vai trò ch yu trong d án, loi d án này hin nay nưc ta khá ph bin và chim mt ngun vn khá ln. Vì vy vic phân tích kinh t xã hi ca d án luôn luôn gi mt vai trò quan trng. 3.1.2. S khác nhau gia phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi Gia phân tích tài chính và phân tích kinh t xã hi có mt s ñim khác nhau cơ bn sau ñây: 3.1.2.1. V quan ñim và mc ñích + Phân tích tài chính ñng trên lp trưng quan ñim li ích ca ch ñu tư ñ ñánh giá d án, còn phân tích kinh t xã hi li ñng trên quan ñim li ích ca toàn b nn kinh t quc dân và li ích ca toàn xã hi ñ xem xét vn ñ. Ch ñu tư xut phát t li ích trc tip ca mình nhưng phi nm trong phm vi pháp lut cho phép (ví d lut môi trưng, lut ñt ñai, lut kinh doanh, lut ñu tư, danh mc sn phm b cm không ñưc sn xut v.v ). Nhà nưc xut phát t li ích ca toàn xã hi nhưng cũng phi to ñiu kin cho nhà kinh doanh ñu tư ñưc thun li trong phm vi pháp lut cho phép. Li ích quc gia, xã hi và li ích ca ch ñu tư có mt thng nht, th hin ch các d án ñu tư mt mt ñem li li nhun cho ch doanh nghip, nhưng mt khác cũng góp phn phát trin ñt nưc (ví d thông qua np thu). Nhưng hai li ích trên có th mâu thun nhau, nht là theo giác ñ bo v môi trưng. + Cũng do quan ñim li ích khác nhau nên trong cách tính toán các ch tiêu cũng khác nhau. + Phân tích tài chính ñng trên giác ñ vi mô, còn phân tích kinh t xã hi li ñng trên giác ñ vĩ mô ñ xem xét vn ñ. + Phân tích tài chính ly mc tiêu ti ña hoá li nhun kt hp vi an toàn kinh doanh là chính, còn phân tích kinh t xã hi ly mc tiêu ti ña hoá li ích kinh t xã hi là xut phát ñim ñ xem xét vn ñ. 3.1.2.2. V phương pháp tính toán + Khi tính toán các ch tiêu tĩnh và các ch tiêu ñng (như NPW, IRR, B/C) cho mt s trưng hp trong phân tích kinh t xã hi ngưi ta không dùng giá tài chính (giá th trưng) 181
47. như khi phân tích tài chính, mà ngưi ta dùng giá kinh t, hay còn gi là giá tham kho (Reference Price), hay là giá n hoc giá qui chiu (Shadow Price). Trong phân tích tài chính ngưi ta dùng giá th trưng là ch yu, còn trong phân tích kinh t xã hi ngưi ta thưng dùng giá chi phí hay thi cơ, ñó là giá tr ca mt cái gì ñó mà xã hi phi t b khi phi chp nhn mt quyt ñnh nào ñó cu d án ñu tư. + Mt s quan nim tính toán ñi vi mt s ch tiêu chi phí và li ích khi phân tích kinh t xã hi khác vi khi phân tích tài chính. Ví d thu khi phân tích tài chính b cho là mt khon chi phí ñi vi ch ñu tư, nhưng khi phân tích kinh t xã hi nó li ñưc coi như mt khon thu nhp ca Nhà nưc. Khon tr cp ca Nhà nưc ñi vi d án ñưc coi là mt khon thu khi phân tích tài chính, nhưng phi coi là mt khon chi khi phân tích kinh t xã hi v.v + V phương pháp phân tích, các phương pháp áp dng khi phân tích kinh t xã hi phc tp và ña dng hơn so vi phân tích tài chính. Cũng tương t như khi phân tích tài chính, khi phân tích kinh t xã hi cũng s dng nhóm ch tiêu tĩnh và nhóm ch tiêu ñng, nhưng ñây li phi xem xét cho hai trưng hp: Khi d án ñu tư là ca các doanh nghip kinh doanh nhm thu li nhun. Khi d án ñu tư là d án phc v li ích công cng mà ngun vn do ngân sách Nhà nưc cp. Trong trưng hp này ngưi ta thưng dùng phương pháp so sánh khi có d án và khi không có d án cũng như phương pháp ch tiêu tng hp không ñơn v ño, mà nhng phương pháp này khi phân tích tài chính hu như không ñưc áp dng. + Vic xác ñnh các tr s li ích và chi phí khi phân tích kinh t xã hi thưng khó khăn hơn so vi khi phân tích tài chính, vì khi phân tích kinh t xã hi nhng li ích vô hình và khó ñnh lưng nhiu hơn so vi khi phân tích tài chính. 3.1.3. Khái nim v chi phí, li ích, hiu qu kinh t xã hi và ch tiêu tính toán 3.1.3.1. Khái nim + Chi chí kinh t xã hi Chi phí kinh t xã hi là nhng khon chi tiêu hay tn tht mà Nhà nưc và xã hi phi gánh chu khi thc hin d án . Nhng khon chi phí này thưng là: Tài nguyên thiên nhiên ca ñt nưc phi dành cho d án, mà loi tài nguyên này hoàn toàn có th s dng vào vic khác trong mt tương lai gn ñ sinh li (có th hiu ñây là mt loi chi phí thi cơ). ð bi hoàn li chi phí này cho xã hi các doanh nghip thưng phi np thu tài nguyên. Các cơ s h tng kinh t và văn hoá xã hi mà Nhà nưc phi b vn t ngân sách Nhà nưc ñ xây dng, mà các cơ s h tng này trc tip hay gián tip phc v cho d án (ví d các công trình giao thông vn ti, ñin, cp thoát nưc, các công trình văn hoá phc công nhân v.v ). ð bi hoàn li chi phí này các doanh nghip thưng phi np thu s dng cơ s h tng. Lc lưng lao ñng ngh nghip mà Nhà nưc ñã phi bao cp trong ñào to, các lc lưng này ñưc d án s dng. ð bi hoàn chi phí này ñúng ra các doanh nghip còn phi np thu cho ñào to nhân lc. 182
48. Chi phí qun lý chung ca Nhà nưc ñ to ñiu kin thun li cho sn xut kinh doanh. Các tn tht v kinh t, xã hi và môi trưng mà Nhà nưc và nhân dân (nht là nhân dân ña phương xây dng công trình cu d án) phi gánh chu khi thc hin d án ñang xét. Có các chi phí và tn tht kinh t xã hi có th không tính toán thành s lưng chính xác ñưc. + Li ích và hiu qu kinh t xã hi Li ích kinh t xã hi là loi li ích v kinh t và xã hi ñưc xét theo giác ñ vĩ mô ca toàn b nn kinh t quc dân và toàn xã hi. Li ích kinh t xã hi ca mt d án thưng ñã ñưc tr ñi các chi phí kinh t xã hi ñã gây nên nó, và do ñó ñng nghĩa vi hiu qu kinh t xã hi (tính theo s tuyt ñi). Mt khác hiu qu này còn ñưc tính theo s tương ñi bng cách chia nó cho chi phí kinh t xã hi ñã sinh ra nó. Theo cách tính toán li ích kinh t xã hi hin nay cn phân bit li ích kinh t xã hi có bao gm và không bao gm li ích ca doanh nghip trong mt s trưng hp. Ví d ch tiêu li ích kinh t xã hi theo ch tiêu giá tr sn phm hàng hoá gia tăng, trong ñó bao gm c li nhun ñ li cho doanh nghip và tin np thu cho Nhà nưc ñưc trích t li nhun trưc thu, là ch tiêu li ích kinh t xã hi có bao gm li ích ca doanh nghip vi tư cách là mt thành viên ca xã hi. L dĩ nhiên trong khon thu k trên không ñưc tính các th thu mà Nhà nưc phi dùng nó ñ bi hoàn chi phí ca Nhà nưc ñã phi b ra trưc ñó (ví d thu cơ s h tng do Nhà nưc xây dng). Trái li ch tiêu giá tr sn phm gia tăng, nu không bao hàm khon li nhun ñ li cho doanh nghip, s là ch tiêu li ích kinh t xã hi không bao gm li ích ca doanh nghip. Có nhng li ích kinh t xã hi có th ñnh lưng ñưc như giá tr sn phm gia tăng, mc ñóng góp cho Nhà nưc, mc gim ñc hi cho môi trưng nhưng cũng có nhng li ích kinh t xã hi khó tính toán thành s lưng ñưc, ví d li ích ca ñu tư cho văn hoá và giáo dc. Li ích kinh t xã hi phc tp hơn li ích tài chính không nhng v chng loi li ích mà còn v tính thay ñi ca li ích theo thi gian và theo tng quc gia. Ví d mt giai ñon nào ñó li ích kinh t xã hi ca mt quc gia nào ñó ñòi hi phi coi vic gii quyt nn tht nghip là chính, nhưng mt giai ñon khác li ñòi hi phi gii quyt nn khan him lao ñng là chính. Mt quc gia này ñòi hi các d án ñu tư phi tit kim tài nguyên là chính, mt quc gia khác li ñòi hi phi tit kim lao ñng là chính v.v 3.1.3.2. Phân loi các ch tiêu li ích kinh t xã hi a. Phân loi theo bn cht ca các ch tiêu Các ch tiêu li ích kinh t xã hi v thc cht luôn luôn bao hàm tng hp ñng thi c hai mt kinh t và xã hi trong chúng. Ví d ch tiêu mc ñóng góp ngân sách Nhà nưc bao hàm c hai mt kinh t và xã hi. Vì ngân sách ca Nhà nưc va ñưc dùng ñ gii quyt các vn ñ kinh t, li va ñưc dùng ñ gii quyt các vn ñ xã hi. Vic gii quyt nn tht nghip va góp phn bo ñm ñi sng cho dân cư li va góp phn làm tăng khi lưng sn phm cho nn kinh t. 183
49. Tuy nhiên ñ ñi sâu nghiên cu ngưi ta có th phân bit tương ñi hai mt kinh t và xã hi ca các ch tiêu như sau: + Các ch tiêu li ích kinh t cho toàn b nn kinh t quc dân và toàn xã hi (còn gi là các ch tiêu li ích kinh t vĩ mô). Nhóm ch tiêu này li ñưc xem xét theo các khía cnh sau: Các ch tiêu li ích kinh t ñưc tính theo nhóm ch tiêu tĩnh và ñng (NPW, IRR, B/C) nhưng vi s áp dng giá kinh t (giá n, giá tham kho) cho các d án do các doanh nghip riêng l ñu tư. Khi ñó các ch tiêu ñng thưng ký hiu là ENPW, EIRR Các ch tiêu li ích kinh t ñưc tính theo nhóm ch tiêu tĩnh và ñng cho các d án mà Nhà nưc là ch ñu tư. ñây các ch tiêu li ích thưng ñưc tính ra do so sánh gia hai trưng hp có và không có d án. Các ch tiêu li ích kinh t vĩ mô ñưc xác ñnh bng cách dn xut ñơn gin, ví d các ch tiêu: giá tr sn phm hàng hoá gia tăng, mc ñóng góp cho ngân sách Nhà nưc v.v Các ch tiêu li ích kinh t có bao gm và không bao gm li ích ca doanh nghip ch ñu tư. Các li ích kinh t phát sinh trc tip và phát sinh các ngành lân cn vi ngành sn xut ca d án. Các li ích kinh t phát sinh trc tip và các li ích kinh t do các hiu qu xã hi gây ra (ví d vic nâng cao trình ñ giáo dc s làm cho năng sut lao ñng trong sn xut ñưc nâng cao, do ci thin ñiu kin môi trưng s làm gim thit hi cho các doanh nghip do môi trưng xu gây ra v.v ). Cn chú ý rng có các d án ñem li li ích cho c nn kinh t quc dân và c xã hi (ví d d án ñu tư cho ngành ñin va góp phn phát trin các ngành kinh t li va ci thin ñiu kin sng cho toàn xã hi), có các d án ch yu và trưc tiên ñem li li ích ch cho toàn b nn kinh t (ví d d án mng ñưng giao thông chuyên dùng phc v vn ti cho sn xut), có các d án ch yu và trc tip ch ñem li li ích cho cng ñng dân chúng (ví d mt s các d án cho công trình phúc li văn hoá). + Các ch tiêu li ích v mt xã hi. Các ch tiêu li ích v mt xã hi th hin ch yu mc ci thin ñi sng vt cht và tinh thn ca nhân dân, công bng xã hi, an toàn và văn minh trong ñi sng. Nhóm ch tiêu này li ñưc phân thành: Các ch tiêu li ích xã hi ni b d án và doanh nghip như: mc ci thin ñiu kin lao ñng, an toàn lao ñng, tin nghi trong s dng ca phương án thit k công trình ca d án, mc tăng thu nhp cho công nhân ca doanh nghip do d án ñem li, gii quyt nn tht nghip ca doanh nghip v.v Các ch tiêu li ích xã hi bên ngoài d án như: mc ci thin (hay làm xu) môi trưng sng, góp phn gii quyt nn tht nghip cho xã hi các ngành lân cn, góp phn vào s nghip phát trin giáo dc, y t, th thao, tăng cht lưng tiêu dùng và ci thin cơ cu tiêu dùng cho xã hi v.v b. Phân loi ch tiêu theo mc ñ phát sinh trc tip và gián tip. 184
50. Theo giác ñ này các li ích kinh t xã hi ñưc phân thành: + Các li ích phát sinh trc tip t d án, ví d mc ñóng góp cho ngân sách Nhà nưc, gii quyt nn tht nghip v.v + Các li ích phát sinh gián tip, bao gm: Các li ích phát sinh các ngành sn xut các yu t ñu vào ca d án. Ví d vi d án ñu tư cho sn xut cơ khí thì các li ích gián tip cho các ngành liên quan ñn ñu vào ca d án là các li ích ca ngành năng lưng, luyn kim, ch to máy v.v Các li ích phát sinh gián tip các ngành sn xut có liên quan ñn sn phm ñu ra ca d án. Ví d vi d án ñu tư cho nhà máy cơ khí thì các li li ích gián tip ca các ngành có liên quan ñn ñu ra là li ích ca tt c các ngành ñã mua sn phm máy móc ca d án. Các li ích phát sinh gián tip t li ích kinh t chuyn thành li ích xã hi, và ngưc li t li ích xã hi chuyn thành li ích kinh t. Ví d: Li ích kinh t v mc ñóng góp cho ngân sách Nhà nưc có th chuyn thành li ích xã hi thông qua vic dùng mt phn ngân sách ñ gii quyt các vn ñ xã hi. Li ích xã hi v nâng cao trình ñ giáo dc có th chuyn thành li ích v kinh t thông qua vic tăng năng sut ca nhng lc lưng lao ñng ñưc nâng cao trình ñ giáo dc khi h làm vic các doanh nghip. 3.1.4. Mt s phương pháp xác ñnh sut chit khu xã hi Sut chit khu xã hi là mc lãi sut dùng ñ tính chuyn các khon li ích và chi phí kinh t xã hi ca d án v cùng mt mt bng thi gian. V nguyên tc, sut chit khu xã hi ñưc tính da trên chi phí xã hi ca vic s dng vn ñu tư. Có th tính mt cách tương ñi giá tr ca sut chit khu xã hi như sau: 3.1.4.1. ði vi d án vay vn trong nưc Xut phát t mc ñ ưu ñãi ñi vi các d án ñu tư trong nưc ñ h thp sut chit khu xã hi: is = (1pd).i w (7.4a) trong ñó: iw – lãi sut thc t trên th trưng vn quc t; pd – mc ñ ưu ñãi cho các d án trong nưc, ñưc xác ñnh căn c vào các yu t sau: t l tăng trưng d ñoán ca nn kinh t trong nưc; t l lm phát trên th trưng th gii; tính n ñnh ca th trưng vn th gii; s n ñnh chính tr th gii; t l lm phát d tính trong nưc; mc lãi sut thông thưng ñi vi các d án trong nưc. 185
51. 3.1.4.2. ði vi các d án vay vn nưc ngoài thưng phi chn i s ≥ i w. 3.1.4.3. Sut chit khu xã hi có tính ñn mc ưu tiên phát trin ngành hoc vùng lãnh th Mi quc gia có mt chính sách phát trin ngành, vùng lãnh th trong tng thi kì. Chính sách khuyn khích này có th ñưc phn ánh trong lãi sut cho vay vn ñu tư vào d án ca ngành hay vùng lãnh th ñó. isin = i s p in (7.4b) trong ñó: isin – sut chit khu xã hi có khuyn khích; pin – mc khuyn khích. 3.2. Mt s vn ñ v giá c kinh t Giá kinh t còn ñưc gi là giá tham kho (Reference price), hay giá n hoc giá m (shadow price) hay giá quy chiu ñưc dùng ph bin khi phân tích kinh t xã hi ca d án. Sau ñây là mt s vn ñ c th. 3.2.1. Các chi phí mang tính cht chuyn khon Có mt s chi phí ca d án ch mang tính cht chuyn khon (transfer payments) tc là chúng ch th hin s chuyn dch s hu gia các ñơn v trong xã hi mà không làm thay ñi thu nhp quc dân như: thu, các khon tr giá, các khon vay và tr n. Cách s dng các ch tiêu này như sau: 3.2.1.1. Các khon thu Trong phân tích tài chính thu b coi là mt th chi phí ca doanh nghip, nhưng xét theo li ích toàn cc thì nó là mt khon thu ca Nhà nưc và nó không làm cho thu nhp quc dân gim ñi. Do ñó khi phân tích kinh t xã hi thu không ñưc coi là chi phí, tc là nó không phi tr khi li nhun khi phân tích. Tuy nhiên các khon l phí thưng ñưc gi là thu như thu cơ s h tng thì vn phi coi là mt khon chi phí khi phân tích kinh t xã hi, vì Nhà nưc ñã phi b tin ñ xây dng các cơ s h tng này. 3.2.1.2. Các khon tr giá và h tr ca Nhà nưc ð khuyn khích hay ưu tiên mt s d án có liên quan ñn li ích ca toàn b nn kinh t và toàn b xã hi, Nhà nưc thưng có các khon h tr dưi nhiu hình thc, trong ñó có hình thc tr giá (bù l). Trong trưng hp này khi phân tích tài chính các khon h tr này ñưc tr khi các chi phí ñ tính toán, nhưng khi phân tích kinh t xã hi chúng vn phi ñ nguyên và coi như là mt khon chi phí. S dĩ như vy là vì vi các khon h tr, doanh nghip thì có li, nhưng xã hi vn phi chi phí. 3.2.1.3. Các khon tr n vn vay Các khon tr n khi vay vn ñ kinh doanh (k c n gc và lãi) là các hot ñng tín dng, chúng ch biu hin s chuyn giao quyn s dng vn t ñơn v này sang ñơn v khác và không làm tăng gim thu nhp quc dân. Vì vy trong phân tích tài chính chúng ta phi tr ñi khi thu nhp các khon tr n, nhưng trong phân tích kinh t xã hi ta phi cng vào khi tính toán mt s ch tiêu. 186
52. 3.2.2. Cách tính giá kinh t ca ñt Vi ñt ñai nông nghip ñưc dùng cho d án thì giá kinh t hàng năm ca din tích ñt b s dng bng hiu s gia giá tr sn lưng hàng năm ca sn phm nông nghip và chi phí sn xut nông nghip khi còn dùng mnh ñt y ñ trng trt. Các chi phí này ñưc tính cho hàng năm ca d án. Vi ñt ñai phi nông nghip thì giá kinh t ca ñt phi da vào giá thuê ñt hay giá mua ñt theo th trưng hoc giá thuê ñt theo qui ñnh ca Nhà nưc. Nu ñt b mua mt ln thì chi phí này ñưc tính mt ln cho d án, nu ñt ñi thuê thì chi phí thuê ñt phi tính cho hàng năm ca d án. Nu ñt ñưc cp cho không d án thì khi phân tích tài chính s không phi tính giá ñt, nhưng khi phân tích kinh t xã hi thì phi tính chi phí cho ñt theo cách tính giá trên. Nu chi phí cho ñt quá ln thì không nên ñưa vào giá thuê hay mua ñt, mà da vào nguyên tc sau: giá kinh t ca ñt bng li nhun khi dùng mnh ñt cho mc ñích khác có th sinh ra so vi khi mnh ñt b s dng cho d án, và do ñó li nhun trên ñã không ñưc thc hin. 3.2.3. Cách tính giá ca lao ñng Nu lao ñng ñưc dùng cho d án thuc loi có k thut cao thì phi tính ñn thit hi v giá tr sn phm thng dư ñáng l ra h có th làm ra ñưc nơi khác nu h không b s dng cho d án ñang xét, vì h là lc lưng lao ñng luôn có vic làm. ð ñơn gin hoá giá kinh t ca sc lao ñng ñây có th ly theo giá nhân công ca th trưng khi h chp nhn làm vic cho d án. Nu lao ñng ñưc tuyn cho d án là loi dư tha thì giá nhân công này ñ tính cho d án cho bng không hay bng giá nhân công ti thiu. Nu lao ñng ñưc tuyn cho d án là loi có vic không thưng xuyên thì giá nhân công ñây có th ly theo mc trung bình năm có tính ñn h s thi gian có vic làm. Nu lao ñng b ñiu ñng nông thôn ra thành th thì trong giá kinh t ca lao ñng phi tính thêm chi phí trung bình cho di dân, k c nhu cu v cơ s h tng phc v cho lao ñng. Nu lao ñng phi qua ñào to thì phi tính thêm chi phí ñào to vào giá nhân công. Nu lao ñng phi thuê nưc ngoài thì giá kinh t ca lao ñng bng tin lương tr cho h theo tho thun. 3.2.4. Cách tính t giá hi ñoái khi lp giá kinh t Vic chuyn ñi t ngoi t thành ni t khi thc hin d án phi da trên t giá hi ñoái chính thc. Tuy nhiên gia t giá hi ñoái chính thc và sc mua ca ñng tin thc t các nưc luôn luôn chênh lch nhau. ðiu này cũng vn xy ra ngay c khi t giá hi ñoái chính thc phù hp vi sc mua thc t vì do các khon thu xut nhp khu gây nên. Vì vy khi phân tích d án cn ñiu chnh t giá hi ñoái cho phù hp. ñây có 2 cách chuyn ñi sau: Cách th nht: Ta ch ñiu chnh giá hàng ngoi thương khi qui ñi ra ni t bng cách nhân vi t giá n SER (Shadow Exchange Rate) mà không phi nhân vi t giá hi ñoái chính thc (OER). 187
53. 1 SER = OER (7.5) SCF N + X SCF = (7.6) N 1+ + X 1− ()()t n t x trong ñó: N kim ngch nhp khu; X kim ngch xut khu; tn t l thu nhp khu bình quân; tx t l thu xut khu; SCF h s chuyn ñi tiêu chun (Standard Convertion Factor). Bng 7.7. Ví d tính h s quy ñi tiêu chun SCF S liu Giá tr, tr.USD Bình quân 1994 1995 1996 1997 Tng nhp khu theo CIF (N) 4054 5198 7330 8955 6384 Tng xut khu theo FOB (X) 5250 7534 10483 10313 8395 Thu nhp khu (Tn) 912 1209 1209 1312 1202 Thu xut khu (Tx) 17 24 24 27 24 SCF = (N+X)/(N+X+TnTx) =0.93 Trong mt s nghiên cu ñ chuyn t giá tài chính sang giá kinh t ngưi ta dùng h s quy ñi tiêu chun SCF. Có th tính SCF ngưi ta s dng nhng s liu sn có v giao dch CIF/FOB và các loi thu, tr giá, nhm ñưa ra mt ưc tính v s quy ñi t giá ni ña sang giá biên gii. Bng 7.6 trình bày cách tính này. Cách th hai: Vi hàng hoá ngoi thương ta vn dùng t giá hi ñoái chính thc ñ chuyn ñi, nhưng hàng hoá phi ngoi thương (ñưc tính theo ni t) phi chuyn ñi bng cách nhân vi h s chuyn ñi tiêu chun SCF. 3.3. Xác ñnh các ch tiêu hiu qu trong phân tích và dn xut ñơn gin Các ch tiêu hiu qu kinh t xã hi trong phân tích và dn xut ñơn gin ch da trên s phân tích các kt qu tính toán ca d án du tư theo quan ñim vĩ mô, không áp dng phương pháp giá tr tương ñương theo thi gian và chưa phân phi thu nhp cho các ñi tưng ñưc hưng c th. Sau ñây là mt s ch tiêu c th: 3.3.1. Ch tiêu giá tr sn phm hàng hoá gia tăng Nu ký hiu ch tiêu giá tr sn phm hàng hoá gia tăng ñt ñưc trong mt năm ca d án là L n ta có: 188
54. Ln = D (C 1+ C 2) +L g (7.7) trong ñó: D doanh thu ca năm ñang xét; C1 chi phí khu hao ca năm mi khon mc chi phí; C2 chi phí sn phm vt cht do nguyên vt liu, năng lưng hàng năm mi khon mc chi phí. Nu d án phi np các loi thu, như thu cơ s h tng, thu tài nguyên và ñưc tr giá hay bù giá thì các khon này cũng ñưc cng vào ch tiêu C 2 (ñưc tính cho hàng năm); Lg Giá tr sn phm gia tăng thu ñưc gián tip các lĩnh vc lân cn nu có và nu có th tính ñưc. Vic tính toán này thưng khó vì tr s L g thu ñưc các ngành khác nhiu khi còn do nhiu nhân t khác gây nên. Mt cách gn ñúng có th xác ñnh tr s L g ca các ngành khác như sau: Lg = L gc L go (7.8) trong ñó: Lgc giá tr gia tăng ca ngành lân cn khi có d án ñu tư ñang xét tính cho 1 năm; Lg0 giá tr gia tăng ca ngành lân cn khi không có d án. Vic tính toán công thc 7.8 phi da trên gi ñnh là mi nhân t sn xut ca ngành lân cn gi nguyên ch có nhân t do d án ñem li là xut hin mi và gây nên s thay ñi ca L g0 . Công thc 7.7 thc cht là biu hin ca lao ñng va mi sáng to và th hin phn ñóng góp vào thu nhp quc dân ca d án. Nu tính giá tr gia tăng cho c ñi d án (ký hiu là L d) ta có: n = (7.9) Ld ∑Lnt t=1 trong ñó: Lnt giá tr gia tăng ca năm t; n thi kỳ tn ti ca d án. Khi tr s ca L nt ca các năm không ñu nhau ta có giá tr gia tăng trung bình năm (L tb ): n ∑Lnt = t=1 (7.10) Ltb n Nu khi so sánh gia phương án có d án và phương án không có d án thì mc gia tăng ca giá tr gia tăng mt năm nào ñó gia phương án có và phương án không có d án (ký hiu là Lnt ) s bng: Lnt =L cnt L ont (7.11) 189