Tài liệu Thực hành đệm đàn organ cho giáo viên mầm non

Nội dung text: Tài liệu Thực hành đệm đàn organ cho giáo viên mầm non

1. Thực hành đệm đàn organ cho giáo viên mầm non
2. Th c hành đm đàn đơ n gi n Li gi i thi u Hãy làm m t vi t bé nh , bình th ưng v i đ u ĩc phi th ưng; h ơn là làm m t vi c phi th ưng v i đ u ĩc t m th ưng và nh bé. Trong xã h i hi n nay, đ c bi t trong các lãnh v c v ăn hĩa, ngh thu t, lo i ng ưi th hai chi m s l ưng khơng nh và ngày càng nhi u h ơn. Khi vào các nhà sách, tìm đn khu v c sách v Âm nh c, chúng ta d tìm th y các tuy n t p nh c nh ưng l i khĩ tìm th y nh ng tài li u d y h c v âm nh c nghiêm túc. N u cĩ ch ăng, th ưng ch là nh ng tuy n t p h n đ n, nh ng tài liu d y nh c theo ki u “mì ăn li n” nh ưng l i đưc in r t đ p và bày bán tràn lan. Chính vì v y, sau khi nh n đưc và đc xong b n th o cu n sách “ðm ðàn Dành Cho Giáo Viên M m Non” c a tác gi Nguy n Hươ ng Thành cùng Ban biên tp (m t nh c s ĩ đã cĩ nhi u n ăm kinh nghi m khơng nh ng trong lãnh v c sáng tác, ph i khí mà cịn trong vi c đào t o, hu n luy n âm nh c cho gi i tr ) chúng tơi đã c m th y b t ng và thán ph c tác gi đã dành tâm huy t và s nghiên c u đáng k đ vi t v m t đ tài t ưng ch ng đơn gin. V i n i dung c a tài li u này, tác gi đã khơng nh ng giúp cho vi c d y đ m đàn đưc h th ng hĩa, ph ươ ng pháp hĩa mà cịn nh m đem l i cho ng ưi h c đ m đàn s hi u bi t rng nh ưng c ăn b n v nh c c. ðĩ là m t n l c l n gĩp ph n khơng nh vào vi c t o nên nh ng “ngh s ĩ đ m đàn” t ươ ng lai ch khơng ph i là nh ng ng ưi “th ch ơi đàn”. Ngồi ra, vi c chuyên mơn hĩa các giáo viên m m non h t s c là c n thi t và cn đưc xem xét m t cách nghiêm túc nh ư tác gi Hươ ng Thành đã làm. Vì cĩ nh ư vy m i đem l i cho n n giáo d c âm nh c nh ng viên g ch n n t ng ch c ch n. Chúng tơi trân tr ng gi i thi u đ n Quý đ c gi , các nhà chuyên mơn v giáo d c âm nh c cu n sách b ích này và hy v ng s đem l i nhi u k t qu th c t , giá tr . Tp. HCM, ngày 21 tháng 06 n ăm 2009. Th.S Nguy n Bách (Gi ng viên Nh c vi n Tp. HCM Hi viên H i Nh c S ĩ Vi t Nam Hi Viên H i Âm Nh c Tp. HCM) Trang 3
3. Th c hành đm đàn đơ n gi n Li m đ u Trong quá trình gi ng d y nhi u n ăm b mơn “ organ” (electric keyboard) và đc bi t các l p t p hu n s d ng đàn, chúng tơi nh n th y đa s các giáo viên thu n túy ch s d ng nh c c này nh ư là m t nh c c đ c t u ( đơ n điu ch s d ng tay trái b m hp âm, tay ph i đàn giai điu) trong lúc nhu c u đ s d ng cây đàn này vào th c t r t phong phú và đa d ng: - S d ng đm ca khúc (tay trái đàn h p âm ,tay ph i t o câu hoa m ĩ). ðây là cơng vi c r t c n thi t cho sinh h at ca hát c a l a tu i m m non, nâng cao đưc tính th m m ĩ trong h c t p c ũng nh ư trong phong trào v ăn ngh c a tr ưng, l p h c - S d ng đàn v i nh ng ch c n ăng cơng ngh m i (Tone with wave, phím sáng, SD card, k t n i USB ). Các ph ươ ng ti n giúp ích cho s t rèn luy n, h c đc t u, h c hát, h c đ m đàn Vì v y ban biên t p chúng tơi b ưc đ u biên so n cu n sách “ đm đàn đơ n gi n dành cho Giáo viên m m non”. Chúng tơi c g ng s d ng nh ng thu t ng d hi u, bình dân và phù h p v i nhu c u âm nh c cho m m non, trong quá trình th c hi n chúng tơi luơn mong mu n s gĩp ý chân thành và b ích c a quý đ ng nghi p, c a quý th y cơ m m non. Ban biên tp Trang 4
4. Th c hành đm đàn đơ n gi n Hi u th nào là đm đàn cho m t ca khúc?1 + Chúng ta cĩ th ví đ m đàn nh ư m t chi c áo khốc 2, trang trí cho ca khúc, tháp tùng 3 cho ca khúc, làm n i b t cho ca khúc . + Khi th c hi n đ m đàn coi nh ư chúng ta làm m t cơng vi c c a ng ưi hịa âm 4 (đt hp âm), ng ưi ph i khí 5 (s d ng nh c c h p lí ), ng ưi sáng tác 6 (làm câu d o đ u, câu n i ). + Phân bi t v i đ c t u m t ca khúc : tay ph i ta th c hi n b m h p âm 7, và v i đàn đm t đ ng c a đàn organ, ta xem nh ư là cĩ m t ban nhc 8 đy đ , ph n tay trái ta đàn giai điu đưc xem nh ư là l i hát c a 1 ca s ĩ hay đ c t u c a m t nh c c riêng l . + Nh ưng khi hát mt ca khúc m m non ta s dng ph n đ m tay trái và tay ph i ta to nh ng câu n i, t o bè,ph h a ti t t u, ch c ch n là khơng th đàn giai điu theo l i hát vì s đơ n điu và d g p “s c ” n u ta đàn sai n t mà khi hát thì đúng (lúc y r t khĩ nghe, đơi khi làm cho ng ưi truy n đ t m t bình t ĩnh). + Và t t nhiên v i s c g ng c a chúng ta s làm ph n đ m đàn tr thành m t b ph n khơng th thi u đưc, t ăng ph n ngh thu t cho ca khúc. Và nh ng b ưc chu n b cho ph n đ m đàn : + H c thu c lịng các th b m c a h p âm th n n (và các th đ o càng t t). S khơng khĩ vì v i ph m vi “ đơn gi n” cu n t p này ch s d ng t hai đ n ba du hĩa. + Th ưng xuyên ơn t p các ki n th c nh c lí c ơ b n, nâng cao 9. + Nên trau d i và luy n tâp k ĩ thu t ngĩn 10 , ch y gam 11 đ chúng ta th c hi n ph n ni câu l ưu lĩat h ơn. + Luy n t p nhi u, nghe nhi u và hình dung nh ng âm s c phong phú c a các lo i nh c c . + S d ng nh c c h p lý, r ti n, cĩ đ ch c n ăng phù h p v i m c đích đ m đàn, (đàn phím sáng, b nh , th SD card giúp luy n t p ti n ích và mau chĩng h ơn) 12 . 1 Chúng tơi s s d ng t CA KHÚC trong t p này thay cho các t : ti u ph m, bài hát, 2 Thu t ng đm đàn c a ti ng ð c (Bekleidung: m c áo ). 3 Thu t ng đ m đàn c a ti ng Ý, Anh, Pháp (Accompagnement: đi theo, tháp tùng). 4 Arranger, Hamonic. 5 Instrumentation. 6 Composer 7 Ch c n ăng FINGERED, khi s d ng ph n này thì đàn organ s t đ ng đ m theo nh p điu mình đã ch n. 8 Tùy theo điu (RHYTHM) mà ta cĩ nh ng ban nh c nh ( Jazz small band), các nhĩm estrade: pop, rock, bigband 9 Chúng ta cĩ th k t h p v a th c hành v a di n gi i lí thuy t, cĩ l i cho s ti n b sau này. 10 K ĩ thu t lu n ngĩn, v ươ n ngĩn (finger action), tách r i, n y ngĩn (staccato), ni ngĩn, li n ngĩn (legato), s c thái (dynamics and weight ) 11 Scale, rãi h p âm (arpeggio). 12 Hi n trên th tr ưng cĩ các lo i đàn phù h p nh ư: LK 55VN, LK200s, WK-500, CTK-5000 Trang 5
5. Th c hành đm đàn đơ n gi n ðt h p âm cho m t ca khúc. 1. Xác đnh b khĩa : Thơng th ưịng các ca khúc ph thơng đu đưc son điu th c tr ưng - th 13 , nên đu tiên chúng ta cn xác đnh b khĩa cĩ nh ng d u hĩa nào? Và điu xác đ nh vài hĩa b trong t p này nh ư sau: + B khĩa khơng d u: Ca khúc gi ng C ( đơ tr ưng ) ho c Am (la th ). + B khĩa m t d u th ăng (fa #): Ca khúc gi ng G (sol tr ưng) ho c Em (mi th ). + B khĩa 2 d u th ăng (fa#, đơ#): D (rê tr ưng) ho c Bm (si th ). + B khĩa 3 d u th ăng (fa#, đơ#, sol#): A (la tr ưng) ho c F#m (fa th ăng th ). + B khĩa 1 d u giáng (si b): F (fa tr ưng ) ho c Dm (rê th ) + B khĩa 2 d u giáng (si b, mi b): Bb (si giáng tr ưng ) ho c Gm (sol th ) Các c p tr ưng - th 14 đưc xác đ nh cịn g i là h p âm song song 15 . Nh ư v y v i b khĩa ta cĩ th bi t 2 h p âm ch là 1 tr ưng ho c 1 th . C ho c Am G ho c Em D ho c Bm A ho c F#m F ho c Dm Bb ho c Gm 13 Âm nh c ch điu (Homophone), đ phân bi t khác v i âm nh c phân điu( Heterophone) và ph c điu (Polyphone). 14 Các b n nên tìm hi u sâu h ơn và hi u bi t đ y đ các hĩa b trong các sách Nh c lí c ơ b n. (Th t các hĩa b : D u th ăng - Fa, đơ, sol, rê, la, mi, si. D u giáng - Si, mi, la, rê, sol, đơ, fa.) 15 Related key: gi ng song song , thang âm t ươ ng ng. Trang 6
6. Th c hành đm đàn đơ n gi n 2. Xác đnh n t cu i c a ca khúc: (ho c n t cu i m i đon nh c) + Khi ta bi t gi ng tr ưng, th c a 1 ca khúc ri ta ch c n xác đ nh n t cu i c a ca khúc đĩ (ho c n t cui c a 1 đon nhc) ta s bi t ch âm c a ca khúc này . + ðơi khi v n cĩ nh ng tr ưng h p n t cu i khơng n m trong b h p âm song song (tr ưng h p mang thang âm dân ca, các thang âm đc tr ưng c a các dân t c khác nhau). + Vi tr ưng h p này thì ta nên xác đnh m t s n t đ u ơ nh p đ tìm ch âm c a bài. 3. Hp âm ba chính và n n t ng I-IV-V + Chúng ta nghiên c u s d ng h p âm ch C ho c Am cho đơn gi n (sau đĩ chúng ta cĩ th suy ra t cơng th c này). + Vi ch âm là đơ tr ưng (C ) chúng ta cĩ th t các b c sau 16 : C – Dm – Em – F – G – Am – Bdim I - II - III - IV – V – VI - VII + Nn t ng h p âm ba chính ( I-IV-V ) là: C – F – G v i các h p âm này ta cĩ th áp d ng c ăn b n đ đ t h p âm cho m t ca khúc th tr ưng. + V n đ là chúng ta th c hi n theo cách : - Quan sát n t nh c m i đ u ơ nh p và nt nh c này ph i cĩ trong h p âm đĩ. - Ho c trong ơ nh p cĩ nhi u n t ch a trong h p âm đĩ (trong tr ưng h p các nt hoa m ĩ đ u ơ nh p) - Và h p âm s đưc đ t đ u ơ nh p. 17 Xem và th l ng nghe vài ví d : 16 đây chúng ta ch p nh n các b c theo điu th c tr ưng t nhiên, các b n cĩ th xem l i lí thuy t Quãng và hịa âm. Ho c Giáo viên s di n gi i t i l p h c. 17 S d ng cho các l ai nh p đơn ( 2/4; 3/4; 3/8 ), ng ai tr ta s d ng nh p kép (4/4; 6/8 ) thì cĩ th đt h p âm phách m nh th 2 trong ơ nh p. C ũng cĩ m t s s an gi qu c t g i nh p 4/4 là nh p đơn Trang 7
7. Th c hành đm đàn đơ n gi n Bài t p đ t h p âm: (gi i h n b c I,IV,V ) 18 18 Chúng ta nên dùng h p âm V7 thay vì b c V thì s nghe đ y đ n h ơn, hay h ơn, cĩ k ch tính và hưng gi i quy t . Và đây chúng ta s d ng h n ch k t n i t b c V v IV, ta ch dùng t m th i đ làm quen v i các âm chính . Trang 8
8. Th c hành đm đàn đơ n gi n Chúng ta c ũng nên so n và th c hành nhi u b khĩa khác nhau: Trang 9
9. Th c hành đm đàn đơ n gi n Nghiên c u các bài so n sau và t p đ t h p âm đơn gi n b c I-IV-V( ho c V7). + Tr l i v i n n t ng I-IV-V th Th , h p âm song song v i C là Am ta th y : Am – Bdim - C - Dm – Em – F – G . I - II - III - IV - V - VI - VII + Thơng th ưng các ca khúc ph thơng , nĩi đ n điu th c th ngh ĩa là “th hịa âm”, nt sol b c n ăm t ăng n a cung. Ta c ũng áp d ng n n t ng điu th c th Am - Dm - E (ho c E7) .19 19 Các ca khúc m m non gi ng th th ưng cĩ ít bài, nên chúng ta cĩ th tham kh o thêm tài li u . Trang 10
10. Th c hành đm đàn đơ n gi n 4. S d ng H p âm ba ph : + Sau khi chúng ta th c hành thành th o các h p âm ba chính, ta cĩ th s d ng h p âm ba ph , gi là “ph ” nh ưng các h p âm này “b sung” “làm phong phú” “k t ni” làm cho ca khúc thêm cu n hút, h p d n h ơn. + Nhìn l i các b c c a gi ng C 20 ngịai F, G thì các h p âm cịn l i là h p âm ba ph . (Am, Dm, Em, Bdim) + T ươ ng t v i gi ng Am 21 ngồi Dm, E h p âm ba ph s là C, F, G, Bdim. + Riêng h p âm Bdim là m t h p âm ngh ch nên ít đưc dùng, nên ta ch chú tr ng các h p âm kia. + Nh ư v y khi k t n i h p âm ta c g ng so n cho chu n các h p âm ba chính, sau đĩ m i v n d ng các h p âm ba ph . + Cĩ nhi u gi i pháp s d ng gi i k t 22 nh ưng các b n nên chú tr ng k t b c V7 v I. Bài t p son h p âm : - Vn d ng các h p âm ba chính và ph : 20 Thu t ng trong nh c vi n th ưng dùng là gi ng C-dur (ti ng ð c ), ho c Do Major (ti ng Anh). 21 Gi ng a-moll (ti ng ðc). La minor (ti ng Anh ). 22 Cadenza: Cơng th c k t thúc m t đ an nh c ho c m t câu nh c g m giai k t chính qui (perfect cadence), giai k t n a (half- cadence) tìm hi u thêm các sách hịa âm. Ho c Giáo viên di n gi i trong l p. Trang 11
11. Th c hành đm đàn đơ n gi n - Xem th m t s ca khúc đã đưc so n hp âm, chúng ta cĩ th “thêm”, “b t”, ho c “thay” hp âm khác trong n n t ng đã h c, mi n là nghe hay, đúng âm đ giúp ta t tin h ơn, và cho ta th y nhi u cách th c, nhi u v n đ phong phú h ơn. Trang 12
12. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 13
13. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 14
14. Th c hành đm đàn đơ n gi n - Cĩ m t s ca khúc (mang âm h ưng Dân ca, ch t li u dân ca) do đ t tr ưng c a thang âm t ng vùng, mi n, nên khi đt h p âm ,chúng ta s d ng nh ng h p âm vay m ưn 23 , ho c nh ng h p âm ph c t p h ơn (h p âm b y, chín ,m ưi mt các h p âm ngh ch ). - Và đây là m t s ca khúc đ tham kh o thêm: 23 Thí d nh ư h p âm Tr ưng Th Liên h p: ngồi Am – Dm – E7 (I – IV – V7 ) và C – F – G ( h.âm ba ph ) c a gi ng a-moll, thì các h p âm liên h p là A – D – E và F#m – Bm – C#m. Trang 15
15. Th c hành đm đàn đơ n gi n Ph h a n n nh c b ng tay ph i. + ðây là cơng vi c làm đy thêm, ph h a cho ph n đ m t đ ng c a tay trái. + Cơng vi c này c n luy n t p tinh t đ hi u qu h ơn,phù h p v i cơng th c đ m ca đàn, tránh ph n tác d ng ho c làm r i thêm. + Tùy theo tính ch t, đ phát âm dài ng n c a nh c c mà chúng ta cĩ nh ng th pháp làm n n khác nhau. + Các nhĩm phát âm cĩ âm ngân lâu nh ư: Strings, Organ, Choir thì th ưng dùng nh ng hình th c r p d u, cĩ ngh ĩa là các h p âm này đưc c t lên cùng m t lúc. + Các nhĩm phát âm cĩ âm ng n, khơng ngân lâu nh ư: Piano, Marimba thì th ưng dùng nh ng hình th c tr i d u, cĩ ngh ĩa là các h p âm này đưc c t lên th t t d u này đn d u kia, t d ưi lên trên và ng ưc l i. + Các nhĩm phát âm cĩ âm v a cĩ th ngân lâu, v a cĩ th ng n nh ư: violin, trumpet, guitar tùy theo k ĩ thu t s d ng mà dùng nh ng hịa thanh r p d u ho c tr i d u. 1. Luy n t p các h p âm r p d u: + Chúng ta c gng th c t p và chú ý các h p âm ph i đưc mĩc n i li n b c (cơng vi c này địi h i chúng ta ph i quen v i các th đ o c a h p âm). + Sau đây là vài ví d d a trên h p âm đơ tr ưng và m u liên k t (các b n nên t p nh ng bài này): + Khi th c hi n các bài đm h p âm r p d u, chúng ta cĩ th linh h at b b t n t trong hp âm nào đĩ, lúc y ta vơ tình t o ra nh ng hịa thanh, ho c các bè ph nghe thú v h ơn. + ð làm quen v i nh ng mĩc n i li n b c, và nh ng h p âm đ o, chúng ta hãy th c t p nh ng bài t p 24 v i tay ph i sau: 1/ G - C - D7 – G. 2/ G – Bm – Em – C – Am – D7 – G. 3/ Am – Dm – G – C – F – Dm – E7 – Am. 4/ F – Dm – Bb – C7 – F. 5/ Dm – F – C – Dm. 6/ D – A – Bm – F#m – G – D – G – A . 24 Các h p âm đưc mĩc n i trong bài t p này th ưng là nh ng m u thơng d ng đ chúng ta s an câu do ho c gian t u sau này, nên các b n c n luy n t p nhi u càng t t. Trang 16
16. Th c hành đm đàn đơ n gi n • Các bài t p sau bu c chúng ta nên th c t p v a đàn h p âm tay ph i v a hịa đm r p d u tay trái, cĩ th hát theo ho c nh ng ưi khác hát cho ph n th c t p linh h at và h ng thú h ơn. Trang 17
17. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 18
18. Th c hành đm đàn đơ n gi n 2/ Luy n t p các hịa thanh tr i d u : + Tùy theo các l ai nh p, tính ch t c a nh p mà ta cĩ nhi u cách tr i d u khác nhau. + Các cách tr i d u trong cùng m t lo i nh p thì c ũng vơ vàn ki u m u. + Nh ưng trong đm đàn chúng ta nên cĩ s đ ng nh t trong thay đ i ki u tr i du,(thay đ i ki u đ m khi đ an nh c thay đi, ho c ý nh c thay đ i) tránh tình tr ng ri trong lúc đm. + Sau đây là vài ví d , vài m u tr i d u các nh p 3/4 , 2/4, 6/8 (th hi n C ) Trang 19
19. Th c hành đm đàn đơ n gi n + Bây gi chúng ta cĩ th áp d ng các bài t p đ m bng cách tr i d u và ph i h p: Trang 20
20. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 21
21. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 22
22. Th c hành đm đàn đơ n gi n + Ngồi ra chúng ta c ũng áp d ng các m u đ m ti t t u, tương ng v i ph n đ m t đ ng và phù h p v i điu nh c đĩ, chú ý ph i dùng âm s c đúng v i t ng tr ưng h p. + Các lo i hình ti t t u trên t ươ ng ng v i s ch nh p và các điu nh c ph thơng nh ư: 2/4 : disco, country, march, polka, techno và các điu nh p 4/4. 3/4 : waltz, vien waltz . 4/4 : pop, rumba, disco, rock, swing và các điu nh p 2/4. 6/8 : slow, slowrock, + Hoc d a vào nhĩm t c đ : - Ti t t u nhanh: Disco, Rock, Techno, Cha cha cha, Samba - Ti t t u v a: pop, swing medium, rumba, Reggae - Ti t t u ch m Slow, Slowwaltz, 16 beatballade Trang 23
23. Th c hành đm đàn đơ n gi n Th c hành n i câu + Trong m t ca khúc chúng ta nh n th y cu i m t đon nh c, m t câu nh c th ưng cĩ nh ng d u ngân dài, ho c d u ngh , lúc đĩ chúng ta s th c hi n mt chu i các d u nh c g i là “ni câu”. + M c đích c a đon nh c n i câu t o thêm ph n hoa m ĩ, làm đy, l p kín khong tr ng c a d u nh c kéo dài. ðng th i n i li n câu đĩ v i câu nh c sau. + N i câu c ũng giúp ng ưi hát đ nh l ưng d dàng s nh p ph i ngân (ho c ngh ) mt cách t nhiên. Và hưng d n ng ưi hát b t đu vào câu nh c sau tho i mái, chính xác. + Nhng câu n i này đơi khi tr thành b ph n ngh thu t khơng th thi u trong ca khúc đĩ. + Cĩ nhi u cách n i câu, thơng th ưng chúng ta dùng các cách sau : • Dùng các d u nh c chuy n hành li n b c: + Trích đon Ngày đu tiên đi h c. - Chúng ta c n l ưu ý n t nh c đ u ơ nh p nên n m trong các n t ch a trong h p âm đĩ 25 , ví d nh ư h p âm G đ u ơ nh p thì n t n i câu cĩ th b t đ u là n t sol,ho c si, ho c rê. - Và n t cu i câu c ũng n m trong h p âm c a câu k ti p. Chúng ta c ũng linh ho t s d ng các hình n t thay đ i làm phong phú cho câu n i: 25 ðây là cách th c t p đ làm quen cách n i câu, v n cĩ r t nhi u tr ưng h p khơng theo nguyên t c này là nh ng tr ưng h p dùng các th pháp hoa m ĩ ( n t vào tr ưc, n t ngịai h p âm, n t nh n ) Trang 24
24. Th c hành đm đàn đơ n gi n + Trích đon Trái đ t này c a chúng mình: • Th c hi n vi c tr i d u đ n i câu: - Trích đon: + Chúng ta c ũng k t h p nhi u cách cho phong phú, nh ưng ph i đ m b o tính đ ng nh t, khơng làm “r i” tinh th n c a ca khúc. Trang 25
25. Th c hành đm đàn đơ n gi n • Di n l i câu nh c 26 , ph ng di n 27 , làm câu n i : - Trích đon Em yêu tr ưng em : Ho c : + Chúng ta c g ng luy n t p và l a ch n nhi u câu khác nhau, to thĩi quen và ph n x t t cho các bài t p sau này. + Xét v ph ươ ng di n sáng tác, chúng ta c g ng dùng nhi u cách, nhi u bình di n khác nhau nh ưng ph i cĩ tính đ ng nh t v ý nh c, nh p điu và dịng ca. + Và quan tr ng khơng kém là chúng ta ph i s lí đúng nh c c 28 , âm s c 29 , âm v c nh c c 30 đ n i câu. 26 N i câu theo ki u này th hi n đưc s đ ng nh t c a ca khúc, đơ n gi n nh ưng hi u qu . Th hi n s đ i đáp gi a gi ng ca và màu s c nh c c . 27 Variation: phát tri n nhi u cách t m t nh c đ . Trang 26
26. Th c hành đm đàn đơ n gi n • Th c t p các bài t p n i câu: 28 Instrument 29 Timbre (music and phonetics), thu t ng trên đàn: Tone ho c Voice. 30 Register . Chúng tơi s s ơ l ưc ng n g n các l ai nh c c và tính n ăng các trang sau. Trang 27
27. Th c hành đm đàn đơ n gi n + ðây là m t s bài m u minh h a cho ph n th c hành n i câu, đm h p âm r p du, tr i d u, đm ti t t u + Chúng ta tr n điu, sau đĩ luy n t p theo dịng 2 (tay trái b m h p âm, tay ph i đàn theo ti t t u và n i câu theo bài so n). 31 31 Chúng ta luơn chú ý l a ch n nh c c phù h p v i vi c r p d u ho c tr i d u Trang 28
28. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 29
29. Th c hành đm đàn đơ n gi n Trang 30
30. Th c hành đm đàn đơ n gi n Sơ l ưc tính n ăng nh c c th ưng dùng: 32 * H dây - kéo v ĩ ( strings - archi): Gm cĩ các l ai nh ư : Violin, Viola, Cello, Contrabass . + VIOLIN: - âm v c cao nghe réo r c, ai ốn, s c bén 33 - âm v c gi a nghe êm d u, du d ươ ng, ng t ngào - âm v c th p nghe thì th m, tr m bu n - Thích h p cho vi c đ c t u. + VIOLA: - Âm thanh nghe bu n, cĩ ph n m c m c, tr m ngâm - nh ng n t cao nghe r t chán ch ưng + CELLO ( ho c violoncell) : - Âm thanh nghe l ng sâu, đ m m - nh ng n t gi a nghe quy n r ũ và ng t ngào + CONTRABASS : - Th m nh c a đàn này là ti ng tr m, nghe đ y đ n. Thích h p cho cơng vi c làm n n ( đi bè tr m ). 32 Chúng tơi c g ng dùng thu t ng mơ t c m giác, cịn tùy thu c vào c m nh n c a t ng ng ưi . 33 Chúng tơi t m chia 3 khu v c cĩ tính cách t ươ ng đi trên đàn organ-keybroard. Trang 31
31. Th c hành đm đàn đơ n gi n + Thu t ng STRINGS trên đàn organ là g m nhi u đàn dây c t lên cùng lúc(ví d nh ư s k t h p c a nhi u violin, cello, viola ),do nhi u k ĩ thu t s d ng đàn mà ta cĩ nh ng ti ng nh ư : PIZZICATO (b t dây), TREMOLO (rung dây). + SYNTH 34 STRINGS : là nh c c đưc t o ra b i cơng ngh đin t cho ra nh ng âm thanh t ng h p mơ ph ng dàn dây nghe phong phú và đa d ng. * H ð ng ( BRASS ) : - G m các l ai nh ư: Trombone, Trumpet, Horn, tuba + TRUMPET : - âm v c cao nghe chát chúa, đơi khi nghe vang r n, thơi thúc - âm v c gi a nghe oai hùng ( khi th i m nh ), ng t ngào, thu hút (khi th i nh ), ít s d ng âm v c th p (cĩ th s d ng đ di n t s khơi hài, phĩng túng ). + TROMBONE: - Th ưng dùng âm v c gi a và th p. - âm v c gi a nghe vang d i, huy hồng (khi th i m nh), nghe đy đ n, êm đm (khi th i nh ). - Âm v c th p nghe u t i, th ng thi t (khi th i nh ), nghe d t n, da n t (khi th i m nh). + HORN : - âm v c gi a nghe đ y đ n, trịn tr ĩnh , đơi khi ng t ngào, lãng m n - th c hi n n t ngân dài nghe màu nhi m, hi n hịa n t ng n nghe nh ư ti ng kèn săn kêu g i - Th i m nh và nhanh t o c m giác lo s , gi n d th i nh l i t o s bu n phi n, não n , than khĩc 34 Nh c c t ng h p SYNTHESIZER. Trang 32
32. Th c hành đm đàn đơ n gi n + TUBA : - Nghe đy đ n âm tr m, va khoan thai v a đ m m do tính ch t phát âm ch m so v i l ai kèn khác. + BRASS: Ting phát âm cùng lúc c a nhi u l ai kèn. Tùy theo k ĩ thu t và ph i h p các l ai kèn mà cĩ nh ng ti ng nh ư BRASS SECTION, BRASS ENSEMBLE Trên đàn organ cịn cĩ SYNTH BRASS (brass “ đin t ” nh ư đã mơ t trên ). * B g ( Legni – Woodwind ) 35 : Gm các l ai FLUTE, OBOE, PICCOLO, HORN, CLARINET, FAGOTTO 36 + FLUTE : - ðây là nh c c sáo cĩ âm v c r ng, đa d ng , s lí các đon nh c nhanh r t t t, luy n láy thích h p v i dân ca . - âm v c cao nghe réo r c , rõ ràng th u su t , trong tr o - Âm v c gi a nghe êm ái , du d ươ ng - Âm v c th p nghe m u nhi m , tơn nghiêm 35 C ăn c vào v t li u ch t o các nh c c này b ng g , nh ưng th c t hi n nay c ũng dùng các ch t li u khác mà v n đ t hi u qu v ch t l ưng âm thanh. 36 Cịn đưc g i là BASSOON. Trang 33
33. Th c hành đm đàn đơ n gi n + OBOE : - Âm v c t th p đ n cao đ cho m t màu s c êm đm , lã l ưt thích h p v i nh ng đon nh c g i c m , uy n chuy n, tha th ưt. - ðơi khi di n t s thm thi t, bâng khuâng + PICCOLO : - Âm v c cao nghe chĩi tai - Âm v c gi a nghe r c r , n i b t (khi th i m nh). - Âm v c th p nghe u oi - Thích h p v i nh ng quãng nh c nhanh và l l ưt. + FAGOTTO : Th mnh c a nh c c này âm v c th p, nghe đy đ n, kiêu hùng. ðơi lúc di n t s bi ai, bu n s u + CLARINET : - Âm v c cao nghe m nh m nh ưng thơ thi n, thích h p v i s di n t s chát chúa, thét gào, ho ng s - Âm v c gi a nghe êm đm, d u dàng, ngây th ơ, say đm - Âm v c th p nghe bu n phi n, bi th m, kinh s (th i m nh), tơn nghiêm (th i nh ). + ENGLISH HORN : - Âm thanh cĩ đc tính nh ư oboe, nh ưng phát huy nh ng âm tr m - Di n t s n ng n , bu n chán Trang 34
34. Th c hành đm đàn đơ n gi n * H GUITAR: T guitar thơng th ưng (cịn g i Tây ban c m ) 37 , nh c c này phát tri n theo các trào l ưu âm nh c và đưc s d ng phong phú theo t ng tính n ăng c a nĩ: + Tùy theo tính n ăng, vai trị trong Dàn nh c nên “h ” guitar đưc s d ng đa d ng . + BASS GUITAR: Cái tên c ũng cho ta th y đàn này ho t đng âm v c th p, âm thanh nghe đ y đ n, th ưng mang nhi m v gi n n , đơi khi đ c di n m t đon ng n nghe rt thú v . + Các lo i guitar v i ch t li u khác nhau và thi t b ph tr âm thanh khác nhau 38 : STEEL GUITAR (dây kim l ai). NYLON GUITAR (dây nh a). JAZZ GUITAR, CLEAN GUITAR, MUTE GUITAR (s dng b khu ch đ i âm thanh 39 , DISTORTION, OVERDRIVE, FEEDBACK (s d ng v i thi t b ngồi). Các âm v c đu nghe phong phú, di n đ t đưc m i tr ng thái tình c m: Vui, bu n, ph n kh i, u t c, thanh th n, thúc d c, v i vã, khoan thai 37 ðt tên theo xu t x c a đàn Tây ban nha. 38 EFFECT 39 Amplifier , Power amplifier. Trang 35
35. Th c hành đm đàn đơ n gi n * H SAXOPHONE : Gm các loi nh ư: Soprano, Alto, Tenor, Baritone, + Âm thanh Saxophone nghe g n gi ng ti ng ng ưi h ơn các lo i kèn khác. + Ti ng kèn c t lên nghe y u điu , quy n r ũ + Âm v c đ t tr ưng và th m nh di n t phù h p v i tên g i c a các lo i kèn này, 40 Tenor Baritone Alto Soprano 40 Tên g i Soprano t ươ ng ng v i gi ng cao ( khi s d ng organ - keyboard thì chú ý các âm v c này thì nghe r t đ p.). Th t gi ng cao đ n th p: SOPRANO – ALTO – TENOR – BARITONE. Trang 36
36. Th c hành đm đàn đơ n gi n * Nh c c đàn phím và các nh c c khác : Grand Piano. Piano upright. Melodion. Trang 37
37. Th c hành đm đàn đơ n gi n Accordeon Hamonica Mandoline Harp * Các nh c c GÕ ( DRUM – PERCUSION ) : Trang 38
38. Th c hành đm đàn đơ n gi n Timpani Xilophone. * Nh c d o đ u 41 + H u h t, khi th c hi n đ m đàn cho ca khúc, chúng ta th ưng b t đ u b ng m t câu nh c, m t đon nh c, g i là đon nh c m đ u, ho c khúc nh c d o đ u. + Nh c d o đ u cĩ ý ngh ĩa giúp ng ưi hát l y đưc gi ng, cung nh c m t cách d dàng, đng th i xác đ nh đưc t c đ nhanh ch m, nh p điu c a ca khúc. + Nh c m đ u cĩ th là vài n t nh c, cĩ khi là m t hịa thanh c t lên, và cĩ khi là mt đon nh c xúc tích ng n g n, cho ta th y cơng vi c làm nên khúc d o đ u r t quan tr ng, phong phú và cĩ th làm cho đan nh c đĩ tr thành y u t ngh thu t c a ca khúc, đáp ng m c đích v a giúp ng ưi hát d dàng, v a là thành ph n ngh thu t c a ca khúc. + ði v i âm nh c m m non, khúc d o đ u r t quan tr ng vì tính xác th c và s g n gũi vi ch t li u dân ca mà các đan nh c d o trong đàn organ khơng th cĩ đưc, ho c khơng phù h p. + Cĩ nhi u cách đ th c hi n khúc nh c d o đ u: d a vào phiên khúc, d a vào đip khúc, da vào các nhĩm hịa thanh m u, d a vào các ý nh c, da vào hịa thanh c a ca khúc, th c hi n s t ươ ng ph n và sau đây là vài cách áp d ng đ th c hi n khúc nh c d o đ u: 41 Introduction Trang 39
39. Th c hành đm đàn đơ n gi n Da vào Phiên khúc : - Th c hi n ngay câu nh c đ u tiên nh ưng cĩ bi n c i đơi chút b ng d u hoa m ĩ 42 . - S v n d ng các n t n i li n m t quãng nh c t o s êm đm, trong sáng, nh nhàng, thanh thốt ( đánh d u vuơng). Và các n t l ưn lên, lưn xu ng (n t thêu) cho c m giác duyên dáng, o l . Giúp cho ph n bi n c i câu d o thêm đa dng, phong phú. (đánh d u trịn). 42 Xem l i lí thuy t v các n t nh c hoa m ĩ ( ornament). Trang 40
40. Th c hành đm đàn đơ n gi n Da vào đip khúc : - Cơng vi c so n khúc d o đ u c ũng v n d ng các n t hoa m ĩ , và th c hi n ph ng di n, tuy nhiên v i các ca khúc dành cho l a tu i m m non th ưng là m t đon đơ n nên ta cĩ th d a vào vài câu cu i đ t o khúc d o: - Hình th c s an nh c d o nh ư trên là m t cách v a thay đ i ti t t u, v a dùng d u lưn. (câu nh c b t đ u t : b y chim t i tr ưng). - Hình th c “d a vào” nh ư trên là ki u ph bi n nh t , vì “s n ph m” t o ra cĩ tính đng nh t v i ca khúc, d vào nh p và gi ng cho ng ưi hát. - Vi cách bi n c i câu nh c 43 t o ti n đ cho ta ng u h ng 44 và bay b ng sau này. Da vào các m u âm (s k t n i các h p âm cĩ s n). + V i cách s an này địi h i chúng ta ng u h ng và y u t đ ph n d o hay là k ĩ thu t ngĩn điêu luy n k t h p v i t ư duy đng nh t v i ca khúc. + S k t h p các m u âm ngh ĩa là k t n i các b c trong âm ch c a ca khúc. + Vì là ng u h ng nên cĩ vơ vàn cách bi n t u: nhanh, ch m, khoan thai, vi vã là do cách bi n hĩa ti t t u và s d ng âm s c nh c c . + Sau đây là m t s m u âm th ưng dùng đưc minh h a theo B c (kèm theo ví d th C và Am ). 1/ I - IV - V7 – I . ( C – F – G7 – C ) . ( Am – Dm – E7 – Am ) . 2/ I – III – IV – V7 . ( C - Em – F – G7 ) . ( Am – C – Dm – E7 ) . 3/ I – II – IV – V7 . ( C – Dm – F – G7 ) . 4/ I – VI – IV – V7. ( C – Am – F – G7 ) . ( Am – F – Dm – G7 ). 5/ I – V – VI – III – IV – I – IV – V – I . ( C – G – Am – Em – F – C – F – G – Am). 6/ I – IV – VII – III – VI – IV – V7 . ( Am – Dm – G – C – F – Dm – E7 – Am). 43 Bi n t u :Variation . 44 Improvised. Và t o đưc Khúc tùy h ng : Fantasia. Trang 41
41. Th c hành đm đàn đơ n gi n + Cn chú ý các h p âm m u ph i g n v i hịa thanh c a ca khúc, đ khi ng t u ta cĩ th l ưt qua vài câu nh c c a ca khúc giúp ng ưi hát d vào giai điu h ơn. + Sau đây là vài đan d o đ u cho bài Ngày đu tiên đi h c, gi ng C v i các m u âm khác nhau: 1/ m u C- Am – F – G7 : ta cĩ th d o quay l i l n 2 v i câu bi n t u khác. 2/ M u C – Em – F – G7 . 3/ V i gi ng khác ( b khĩa 1#, 2# , 1b , 2b . ) ta c ũng d a vào các b c m u nh ư trên ( ch c n d ch cung t ng h p âm , cơng vi c này nên làm nhi u đ chúng ta quen d n và ph n x t t khi s lí đ m đàn ). Trang 42
42. Th c hành đm đàn đơ n gi n 4/ ðc bi t các n t nh c bi n t u trong ca khúc dân ca 45 , chúng ta c n chú ý đ n thang âm 46 đc tr ưng c a t ng vùng, mi n. Khi đĩ câu d o s g n g ũi và đúng v i ch t li u 47 v i ca khúc đĩ. Và nhi u cách đ th c hi n khúc d o đ u:48 + Cĩ th ch trình bày cơng th c đ m (cho các điu nh c đ t tr ưng nh ư: slow, boston, tango, bolero .) đơ n gi n v i nh c c piano, ho c guitar + S d ng nh ng hịa thanh đc bi t trong ca khúc. + Ho c tri n khai m t ý nh c đ c bi t nào đĩ trong ca khúc. + Trình bày hịa âm t ươ ng ph n ( t tr ưng sang th và ng ưc l i ). + Ch trình bày nh p điu đ c bi t c a ca khúc - ðon do đ u cĩ th th c hi n dài hay ng n tùy vào chúng ta, mi n là ti đưc mc đích d n đưng cho ng ưi hát, cĩ th g n gàng xúc tích, cĩ th dài h ơn nh ưng là đy ch t ngh thu t b sung cho ca khúc. - Các v n đ trên v n th ưng “xu t hi n” và th hi n do nhi u Nh c s ĩ tài n ăng, nhi u Nh c cơng tài n ăng. Chúng ta nên th ưng xuyên nghe nh c và tìm hi u thêm nh ng đan d o c a nhi u th lo i ca khúc. Và t l a ch n cho mình nh ng câu nh c phù h p v i tinh th n ph c v tr th ơ. * ðon gian t u (d o gi a). + Th ưng thì các đan nh c d o đưc th hi n sau khi k t thúc m t ca khúc và chúng ta mu n quay l i đ hát ca khúc đĩ thêm l n n a. + Tinh th n c a đon nh c này th ưng v n d ng các th pháp nh ư so n câu d o đ u, nh ưng cĩ th bi n t u đơi chút, ho c k t h p nhi u cách trong m t ca khúc. + Ví d nh ư ta cĩ th gian t u ph n phiên khúc đ khi vào l i s hát ph n đip khúc, ho c ng ưc l i. + Cĩ khi ph n gian t u ch th c hi n trên m t hịa thanh duy nh t, ho c hai hịa thanh, khi y ph n k ĩ thu t ngĩn ta c n ph i th t s điêu luy n, và khúc bi n t u th t s bay b ng. 45 Folk song. 46 Scale. 47 Ch t li u dân ca Vi t Nam (B c b , nam b , Mi n trung ) th ưng dùng thang âm Ng ũ cung (pentatonic). 48 Các ph n này cĩ tính cách g i í , chúng ta cĩ th th c hành khi làm khúc d o. Trang 43
43. Th c hành đm đàn đơ n gi n * ðon k t thúc . + Là m t đon nh c ng n cĩ th là nh c l i d ư âm c a ý nh c. + Tùy theo s t ưng t ưng c a chúng ta đ cho câu nh c b ng lên tr ưc khi k t thúc, ho c k t nh d n. 49 ho c thay đ i nh p đ 50 k t ch m d n . • Các bài t p th c hi n câu d o đ u: 49 Fade out. 50 Tempo. Trang 44
44. Th c hành đm đàn đơ n gi n Thay l i k t ð t ng k t th c hi n các ph n đ m đàn cho m t ca khúc chúng ta hãy th c hành theo các trình t nh ư b c c c a t p sách này, và luơn nh r ng “TH C HÀNH” là v n đ cn thi t nh t giúp cho ta hịan thành nghi p v c a mình . Và ph n quan tr ng khơng kém là chúng ta luơn trau d i k thu t ngĩn, k ĩ n ăng sáng tác, hịa âm, lng nghe h c hi các tác ph m kinh đin ,m u m c, tìm hi u khơng ng ng th gi i bao la c a âm nh c (nh t là âm nh c dành cho l a tu i M m Nom ). Ban biên t p chúng tơi luơn mong mu n đem l i m t s gì đĩ đ đĩng gĩp nh nhoi trong cơng vi c giáo d c âm nh c m m non. Và c g ng ngày càng hịan t t t t đ p hơn trong cơng vi c c a mình. Ban biên t p Trang 45
45. Th c hành đm đàn đơ n gi n Tài li u tham kh o + Thu t ng âm nh c Anh - ðc - Vi t (Nguy n Bách, Nxb Âm nh c). + Hịa Âm (Nguy n Bách, Nxb TR ). + Ph i khí cho dàn nh c và ban nh c nh (B.Kianop & X.Vaxkrexemxki, Nxb Văn Hĩa). + Bn đ m đàn (Ti n D ũng ). + Hịa âm hoa m ĩ (Ti n D ũng). + Sách giáo khoa ph c điu (S.Grigoriev, d ch gi PGS-PTS N.Xinh, Nh c vi n Hà Ni). + 200 bài th c hành Organ và Piano nh c M m Non (Th S Thân tr ng Qu c, Ns Tr n minh Ph ươ ng ). Trang 46
46. Th c hành đm đàn đơ n gi n Mc l c Li gi i thi u Error! Bookmark not defined. Li m đ u Error! Bookmark not defined. Hi u th nào là đm đàn cho m t ca khúc? 5. Nh ng b ưc chu n b cho ph n đ m đàn 5. ðt h p âm cho m t ca khúc Error! Bookmark not defined. 6. - Xác đnh b khĩa 6 Error! Bookmark not defined. - Xác đnh n t cu i c a ca khúc 7. - H p âm ba chính 7. - H p âm ba ph 11. Ph h a n n nh c b ng tay ph i. 16. - Luy n t p các h p âm r p d u 16. - Luy n t p các hịa thanh tr i d u 19. - M t s m u đ m c ăn b n Error! Bookmark not defined. Th c hành n i câu Error! Bookmark not defined. - Dùng các d u chuy n hành li n b c 24. - Th c hi n tr i d u đ n i câu 25. - Di n l i câu nh c 26. Sơ l ưc tính n ăng nh c c thưng dùng: Error! Bookmark not defined. - B dây 31 - B ð ng 32 - B G 33 - H Guitar 35 - H Saxophone 36 - Nh c c đàn phím 37 - Các nh c c gõ 38 Nh c d o đ u 39 - D a vào phiên khúc 40 - D a vào đip khúc 41 - D a vào các m u âm 41 - Và nhi u cách khác 43 ðon gian t u (d o gi a) Error! Bookmark not defined. ðon k t thúc . Error! Bookmark not defined. Thay l i k t 45 . Tài li u tham kh o 46. Trang 47