Tình hình đổi mới giáo dục mầm non tại Việt Nam qua các giai đoạn

Nội dung text: Tình hình đổi mới giáo dục mầm non tại Việt Nam qua các giai đoạn

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Chu Thị Hồng Nhung ___ TÌNH HÌNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC MẦM NON TẠI VIỆT NAM QUA CÁC GIAI ĐOẠN CHU THỊ HỒNG NHUNG* TÓM TẮT Các chương trình chăm sóc trẻ trong trường mầm non đã được nghiên cứu từ những năm 80 của thế kỉ XX và được thực hiện trong phạm vi toàn quốc. Ngành giáo dục mầm non đã trải qua một thời kì dài xây dựng và phát triển. Qua mỗi giai đoạn phát triển kinh tế xã hội, các loại chương trình chăm sóc - giáo dục trẻ mầm non đã lần luợt ra đời, đáp ứng các yêu cầu đổi mới của đất nước. Từ khóa: đổi mới, mầm non, giáo dục. ABSTRACT The innovation of preschool education through stages in Vietnam The child care programs in preschools have been studied for 80 years and implemented in a national scale. Preschool education has undergone a long period of construction and development. Through each stage of economic and social development, types of care and education programs for preschool children have been conducted, meeting the innovation of need of the country. Keywords: innovation, preschool, education. 1. Giai đoạn từ 1976 – 1986 chăm sóc: rèn luyện ăn ngủ, vệ sinh theo Lần đầu tiên trong lịch sử của giáo từng độ tuổi, theo thời gian biểu, rèn dục Việt Nam đã nghiên cứu xây dựng luyện sức khỏe; Về giáo dục: bao gồm Chương trình nuôi dạy trẻ nhà trẻ và các trò chơi rèn luyện các giác quan, rèn Chương trình mẫu giáo cải tiến được tiến luyện vận động, nhận xét tập nói, một số hành nghiên cứu xây dựng trên cơ sở thể loại trò chơi, hát, múa, kể chuyện, vẽ, khoa học giáo dục mầm non theo từng độ nặn, xếp hình, xâu hạt. tuổi. Trong từng lứa tuổi đã đưa ra mục Những ưu điểm của chương trình: tiêu, nội dung, phương pháp , chăm sóc Lần đầu tiên trong lịch sử của giáo dục giáo dục trẻ có sự khác nhau. Chương nhà trẻ đã nghiên cứu xây dựng được trình này có tác dụng tích cực đến sự phát chương trình nuôi dạy trẻ từ 3 đến 36 triển trí tuệ, ngôn ngữ và hình thành nhân tháng; Trong từng lứa tuổi đã đưa ra mục cách ban đầu cho trẻ. tiêu, nội dung, phương pháp chăm sóc - Về Chương trình nuôi dạy trẻ từ 3 – giáo dục trẻ có sự khác nhau giữa các đến 36 tháng ở nhà trẻ [7] năm tuổi; Chương trình có tác dụng tích Nội dung chương trình được chia cực đến sự phát triển trí tuệ, ngôn ngữ và theo từng lứa tuổi: từ 3 đến 12 tháng; từ hình thành nhân cách ban đầu cho trẻ 12 đến 24 tháng; từ 24 đến 36 tháng; Về nhỏ; Chương trình đã quy định chặt chẽ toàn bộ thao tác và làm dây chuyền của * ThS, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam từng giáo viên trong nhóm trẻ. Do đó đã 91
2. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ quản lí được giáo viên về thời gian. trưng: Quan sát và đàm thoại. Hoạt động Những tồn tại của chương trình: vui chơi lần đầu tiên được xem xét và Mục tiêu chung, mục tiêu riêng trong nhìn nhận như một phương tiện giáo dục từng lứa tuổi mang tính chung chung có hiệu quả đối với trẻ. So với chương chưa rõ ràng, chưa cụ thể; Nội dung trình cũ thì chương trình cải tiến đã có chương trình chưa đề cập đầy đủ 2 nội những phương pháp giáo dục phù hợp dung chăm sóc và giáo dục. Sự kết hợp hơn với đặc điểm tâm sinh lí của lứa tuổi, giữa chăm sóc và giáo dục chưa được thể đồng thời hướng đến khắc phục tình hiện rõ nét; Nội dung của từng mặt giáo trạng “phổ thông” hóa giáo dục mẫu giáo. dục trong từng năm tuổi còn nghèo nàn, Những hạn chế của chương trình: rời rạc. Yêu cầu của một số nội dung đề Phương pháp giáo dục còn mang tính áp ra có chỗ cao, có chỗ thấp so với khả đặt từ phía giáo viên (ngay cả đối với tổ năng của trẻ; Chăm sóc và giáo dục trẻ chức trò chơi cho trẻ), phương pháp dạy mang nặng tính giáo dục đồng loạt, chưa học còn mang nặng dùng lời mô tả, trò chú trọng đến sự phát triển cá biệt của chơi là một phương pháp giáo dục dạy từng trẻ. Chưa tạo điều kiện cho trẻ được học có hiệu quả ở lứa tuổi này ít được sử hoạt động tích cực; Toàn bộ nội dung dụng. chương trình được quy định một cách 2. Giai đoạn từ năm 1987 đến đầu chặt chẽ, giáo viên không được thay đổi thập kỉ 90 bất kì một nội dung nào. Do đó, giáo viên Trên cơ sở quán triệt tinh thần Nghị bị hạn chế khả năng chủ động sáng tạo. quyết 14 của Bộ Chính trị khóa IV, Nghị Vì phải làm việc theo dây chuyền, thực quyết của Trung ương Đảng khóa V [1], hiện các thao tác chăm sóc – giáo dục [9] và khắc phục những tồn tại của theo đúng quy chế nên các giáo viên Chương trình nuôi trẻ nhà trẻ và Chương không còn đủ sức lực và thời gian để trò trình mẫu giáo cải tiến, tiếp tục thực hiện chuyện tình cảm với trẻ. những chủ trương đổi mới và phát triển - Về Chương trình mẫu giáo cải tiến chương trình giáo dục mầm non, Chương [7] trình chăm sóc giáo dục trẻ em nhà trẻ và Chương trình mẫu giáo gồm 12 trẻ mẫu giáo đã ra đời vào những năm môn học được nghiên cứu cải tiến thành đầu thập kỉ 90 của thế kỉ XX (ban hành chương trình giáo dục mẫu giáo cải tiến 6 năm 1994 theo Quyết định số 1006 của môn học. Bộ Giáo dục và Đào tạo) [2]. Chương Những ưu điểm của chương trình: trình này chịu ảnh hưởng sâu sắc những Đây là chương trình lần đầu tiên có nội thành tựu tiến bộ của nền giáo dục Đông dung giáo dục được cấu trúc theo hai Âu và Liên Xô. Nội dung chương trình phương thức: Giáo dục và Giáo dưỡng được xây dựng theo nguyên tắc cơ bản thông qua tổ chức cuộc sống hàng ngày của giáo dục mầm non, đồng thời chương cho trẻ. Giáo viên chủ động tích cực trình dựa trên các nguyên tắc chỉ đạo trong hoạt động với hai phương thức đặc chung mang tính khoa học phù hợp với 92
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Chu Thị Hồng Nhung ___ độ tuổi mầm non được dựa trên cơ sở lí giữa chăm sóc và giáo dục, coi trọng hoạt thuyết hoạt động cho trẻ phù hợp với đặc động giao lưu cảm xúc và hoạt động với điểm phát triển của từng lứa tuổi, kết hợp đồ vật, đồ chơi như là con đường cơ bản hài hòa giữa nuôi dưỡng, chăm sóc và hình thành và phát triển nhân cách trẻ. giáo dục để trẻ phát triển toàn diện, lấy Quan hệ cô - trẻ được thể hiện là quan hệ hoạt động vui chơi làm con đường cơ bản mẹ con thân thương. Chăm sóc giáo dục để hình thành và phát triển nhân cách của cho từng trẻ là đặc điểm cơ bản của lứa trẻ. Mặt khác, chương trình còn được xây tuổi này, khắc phục dần tình trạng chăm dựng trên cơ sở chú trọng giáo dục trẻ sóc giáo dục đồng loạt. trong quá trình hoạt động, nhấn mạnh tổ - Chương trình chăm sóc giáo dục chức các hoạt động chủ đạo phù hợp với trẻ mẫu giáo từ 3-6 tuổi: Chương trình đã từng độ tuổi. Mục tiêu giáo dục nhằm hướng đến thực hiện mục tiêu giáo dục thực hiện giáo dục và phát triển trẻ toàn và đảm bảo nội dung giáo dục toàn diện diện trên các mặt: đức, trí, thể, mĩ. Nội trên các mặt: thể, trí, đức, mĩ. Nội dung dung giáo dục trong chương trình được giáo dục thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa cấu trúc lại thành 2 phần, bao gồm: nội nội dung chăm sóc và giáo dục. Chương dung chăm sóc sức khỏe và nội dung giáo trình đã thể hiện việc giáo dục trong dục - phát triển. Trong phần này, nội trường mẫu giáo là có mục đích, có kế dung giáo dục được cấu trúc theo 3 hoạt hoạch và được tổ chức thực hiện bằng động cơ bản (hoạt động vui chơi, hoạt nhiều hình thức khác nhau. Chương trình động học tập và hoạt động lao động tự coi trọng hoạt động chủ đạo của trẻ là phục vụ). Trong đó, hoạt động học tập hoạt động vui chơi nhưng cũng coi trọng được cấu trúc không phải là 12 môn học việc học tập và hoạt động khác (lễ hội và như cũ mà cấu trúc thành 6 “môn học”. lao động). Hoạt động học tập được biên Chương trình đã tổ chức theo cách tiếp soạn theo các môn (Thể dục, Tạo hình, cận hoạt động và theo nội dung môn học; Giáo dục âm nhạc, Làm quen với văn đảm bảo tính hệ thống, liên tục, kế thừa học, Làm quen với môi trường xung trong nhiệm vụ chăm sóc - giáo dục trẻ quanh, Hình thành các biểu tượng toán sơ giữa các lớp tuổi. đẳng). Các môn học đều được xác định - Chương trình chăm sóc giáo dục mức độ yêu cầu nội dung cụ thể cho từng trẻ nhà trẻ (từ 3 đến 36 tháng): Chương độ tuổi. Nội dung giáo dục được sắp xếp trình đã thực hiện được những nguyên tắc theo nguyên tắc từ đơn giản đến phức cơ bản của giáo dục mầm non như tạp, từ dễ đến khó giúp cho giáo viên dễ chương trình có mục đích rõ ràng, nội dàng xây dựng kế hoạch và thiết kế triển dung chương trình phục vụ cho mục tiêu khai các hoạt động giáo dục. Chương đào tạo theo Quyết định 55 [3] của Bộ trình cũng đã chú ý đến việc chuẩn bị cho giáo dục và Đào tạo. Chương trình được trẻ những kĩ năng cần thiết để sau này dễ xây dựng trên cơ sở đặc điểm tâm sinh lí dàng thích nghi với việc học tập ở trường lứa tuổi, thể hiện rõ sự kết hợp chặt chẽ phổ thông. 93
4. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ Như vậy, chương trình chăm sóc tộc, chưa quán triệt trong các hoạt động giáo dục trẻ từ 0 đến 6 tuổi được thiết kế giáo dục, nhất là các nội dung về truyền và thực hiện trong giai đoạn này đã góp thống văn hóa của các địa phương khác phần nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ, nhau, các dân tộc khác nhau trên toàn tạo được vị trí cần thiết của giáo dục quốc; mầm non trong sự nghiệp xây dựng và - Về phương pháp: Cách thức và cách phát triển đất nước. Tuy nhiên chương vận dụng các phương pháp đặc trưng cho trình vẫn thể hiện một số hạn chế sau đây lứa tuổi mầm non và các phương pháp [7]: nhằm phát huy tư duy tích cực của trẻ - Về mục tiêu: Chưa chú trọng giáo còn thấp. Trẻ ít được hoạt động và rất thụ dục hình thành các giá trị nhân cách như: động. Giáo viên nói nhiều hoặc làm mẫu tính độc lập, tự tin, hành vi văn minh là chính. Phương pháp giáo dục mang trong giao tiếp, tự giác, năng động, tự tính đồng loạt. chủ, dễ hòa nhập với bạn bè, nhóm lớp 3. Giai đoạn từ 1995 đến 2002 Mục tiêu chưa chú trọng đầy đủ đến Trước những yêu cầu của thời kì nhiệm vụ chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. mới, đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước, - Về nội dung: Nội dung giáo dục còn trước xu thế đổi mới giáo dục nói chung, nặng về cung cấp kiến thức cho trẻ mà đổi mới giáo dục mầm nói riêng trong coi nhẹ việc rèn luyện kĩ năng, thói quen khu vực và trên thế giới, đặc biệt trong cần thiết cho trẻ trong cuộc sống hàng xu thế hội nhập vào cộng đồng quốc tế và ngày. Một số nội dung chưa cập nhật và khu vực, các chương trình chăm sóc – còn mờ nhạt: giáo dục trẻ mầm non hiện hành đã bộc + Phần chăm sóc sức khỏe dinh dưỡng lộ những hạn chế, đặc biệt thể hiện ở việc chỉ dừng lại ở việc đưa ra yêu cầu cho thực hiện các phương pháp chăm sóc - người chăm sóc trẻ, chưa thành nội dung giáo dục trẻ và việc tổ chức các hoạt giáo dục trẻ (như giáo dục dinh dưỡng, động giáo dục. Đây cũng là giai đoạn mà giáo dục môi trường); xu hướng đổi mới về phương pháp và + Sự phân phối nội dung trong các hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục hoạt động chưa cân đối, chưa làm rõ vị là những vấn đề cấp bách. trí, vai trò, chức năng của hoạt động chủ Chương trình đổi mới hình thức tổ đạo. Quá trình giáo dục trẻ còn nặng về chức hoạt động giáo dục nội dung dạy học; Lần đầu tiên, nội dung chương trình + Chương trình thiếu các nội dung đã tổ chức các nội dung giáo dục theo giáo dục mang tính toàn cầu và cấp thiết hướng tích hợp chủ đề và đổi mới hình hiện nay ở nước ta như: giáo dục nhân thức tổ chức hoạt động giáo dục theo văn, giáo dục giới tính, giáo dục môi hướng tiếp cận tích hợp. Trong đó, mỗi trường, giáo dục an toàn giao thông, giáo chủ đề đều xác định các đơn vị kiến thức, dục pháp luật sơ đẳng phù hợp với trẻ; kĩ năng, thái độ cần cung cấp và hình + Nội dung giáo dục mang tính dân thành ở trẻ và đều nhằm phát triển tổng 94
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Chu Thị Hồng Nhung ___ thể các mặt: thể lực, ngôn ngữ, nhận từng chủ đề. Đây cũng là chương trình sử thức, tình cảm, xã hội. Sử dụng hình thức dụng các phương pháp dạy học tích cực mạng “mở” giúp giáo viên nhìn rõ các có hiệu quả. Qua đó, trẻ phát huy tính mối liên quan giữa các nội dung kiến tích cực, chủ động, sáng tạo, tạo cơ hội thức và các hoạt động mang tính tích hợp cho trẻ tìm tòi, khám phá, trải nghiệm, trong phạm vi chủ đề này với chủ đề phát triển tư duy. Phương pháp này đã khác. Đồng thời Chương trình còn khuyến khích trẻ tích cực hoạt động cá khuyến khích giáo viên áp dụng các nhân và hoạt động trong nhóm/ lớp, đồng phương pháp dạy học khác nhau một thời tạo mối quan hệ giao tiếp giữa trẻ cách sáng tạo. Tạo điều kiện cho giáo với nhau và giữa trẻ với cô giáo. Để áp viên đổi mới phương pháp dạy học bằng dụng tốt phương pháp dạy học tích cực cách xây dựng các góc hoạt động để có trong giáo dục mầm non, trước hết, giáo cơ hội sử dụng các phương pháp và kĩ viên cần [8]: thuật nhằm tích cực hóa hoạt động tư duy - Dựa vào vốn kinh nghiệm của trẻ, của trẻ (giao nhiệm vụ để trẻ suy nghĩ khai thác khả năng hoạt động của trẻ, tạo giải quyết vấn đề, gợi mở, sử dụng các mọi cơ hội để trẻ phát triển khả năng tự câu hỏi mở, động não, trò chơi phân vai khám phá, tìm tòi, trải nghiệm đối theo chủ đề) và phương pháp cùng tham tượng nhận thức; gia (nhóm nhỏ). Giáo viên có thể xác - Kích thích động cơ bên trong của định, lựa chọn và tổ chức nhiều hoạt trẻ, gây hứng thú, lôi cuốn trẻ vào các động để tạo điều kiện cho trẻ có thể hoạt động; tạo các tình huống có vấn đề “học” qua chơi, “học” qua thực hành. cho trẻ hoạt động, đặc biệt là hoạt động Nhờ đó, trẻ có thể lĩnh hội kiến thức và kĩ nhận thức; năng liên quan đến chủ đề một cách tự - Phát hiện những biểu hiện tích cực nhiên và có được những kinh nghiệm hoạt động của trẻ để tạo tình huống, cơ mang tính tích hợp cần cho cuộc sống hội và kích thích trẻ tham gia hoạt động; của trẻ. Khuyến khích giáo viên tận dụng - Khuyến khích trẻ tham gia tích cực các điều kiện hoàn cảnh ở trong môi vào các hoạt động và trải nghiệm, tự trường lớp học và trường học, các nguyên hoàn thiện. Tôn trọng sự suy nghĩ sáng vật liệu sẵn có và các phế liệu thích hợp tạo của trẻ, chống gò ép, áp đặt, áp đặt và an toàn với trẻ để hướng dẫn trẻ tìm làm cho trẻ thụ động; hiểu, khám phá và làm các sản phẩm mới Chương trình đổi mới hình thức các mang tính sáng tạo. Khi tổ chức các hoạt hoạt động giáo dục trẻ là một chương động, giáo viên có thể tổ chức lồng ghép, trình có nhiều ưu điểm, cụ thể là: đan cài để tạo thành một chỉnh thể. - Chương trình với hướng tiếp cận Chương trình còn nhấn mạnh vào quá chủ đề đã tạo ra sự tác động đồng bộ đến trình giáo dục, dạy học và việc đánh giá trẻ; thường xuyên hoạt động dạy và học dựa - Nội dung giáo dục sẽ được lặp đi, vào các mục tiêu, yêu cầu đề ra trong lặp lại thông qua chủ đề, vì vậy sẽ tác 95
6. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ động đến trẻ, hình thành ở trẻ khả năng nội dung các hoạt động học tập còn nặng nhận thức và những kĩ năng bền vững; về cung cấp kiến thức riêng lẻ, chưa coi - Giảm tải các nội dung đưa vào các trọng việc hình thành và phát triển các hoạt động nhằm phát huy được tính tích năng lực, kĩ năng sống cho trẻ; Những ưu cực hoạt động chủ đạo của trẻ; điểm của Đổi mới hình thức thực hiện từ - Chương trình tạo điều kiện cho giáo năm 2000; Những nhu cầu và sự phát viên được học hỏi và trau dồi kinh triển của trẻ trong những năm gần đây có nghiệm, hình thành những kĩ năng cần sự thay đổi; Những xu hướng đổi mới thiết cho việc tổ chức các hoạt động giáo giáo dục nói chung và giáo dục mầm non dục ở trường mầm non, từ đó giáo viên sẽ nói riêng trên thế giới và trong nước. trở nên linh hoạt và sáng tạo hơn. Chương trình GDMN được tiến Chương trình chính là khâu đổi mới hành nghiên cứu xây dựng từ năm 2002 cơ bản, đổi mới thực hiện từ những năm theo quy trình khoa học với sự tham gia 2000 đến năm 2009, tạo điều kiện cho của các nhà khoa học, nhà sư phạm, cán đổi mới một cách đồng bộ toàn bộ bộ quản lí, giáo viên mầm non. Chương chương trình, là một bước đệm quan trình ban hành là chương trình khung có trọng để chuyển sang chương trình Giáo kế thừa những ưu việt của các chương dục mầm non mới. trình chăm sóc giáo dục trẻ trước đây. 4. Giai đoạn từ năm 2009 đến nay Chương trình GDMN mới đã tiếp thu Chương trình Giáo dục mầm non những tinh hoa của chương trình GDMN mới [5] được biên soạn trên cơ sở quy trong và ngoài nước. Tư tưởng cốt lõi của định của Luật Giáo dục và đã được Bộ chương trình được thể hiện một cách nhất trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo kí ban quán theo các quan điểm sau: hành theo Thông tư số 17/2009/TT- a. Chương trình mầm non hướng đến BGDĐT ngày 25 tháng 7 năm 2009. sự phát triển toàn diện của trẻ; Chương trình được ban hành xuất b. Chương trình tạo điều kiện cho trẻ phát từ những lí do: Thực hiện chủ phát triển liên tục; trương đổi mới, nâng cao chất lượng giáo c. Chương trình đảm bảo đáp ứng sự dục - đào tạo nói chung và giáo dục mầm đa dạng của các vùng miền, các đối non nói riêng của Đảng và Nhà nước; Sự tượng trẻ. đổi mới chương trình của các cấp học, 4.1. Cấu trúc của chương trình giáo đặc biệt là tiểu học; Những bất cập, hạn dục mầm non chế của Chương trình cải cách được ban Cấu trúc của chương trình giáo dục hành từ năm 1994, 1995 như chương mầm non gồm ba nội dung lớn (3 phần): trình chủ yếu tập trung đề cập nội dung - Phần một: Những vấn đề chung; giáo dục mà chưa thể hiện đầy đủ các - Phần hai: Chương trình giáo dục thành tố khác của chương trình, nội dung nhà trẻ; trong các hoạt động giáo dục chưa mang - Phần ba: Chương trình giáo dục tính tích hợp, chưa tạo được sự gắn kết, mẫu giáo. 96
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Chu Thị Hồng Nhung ___ Những vấn đề chung, bao gồm các tổ chức hướng dẫn có hiệu quả các hoạt nội dung: Mục tiêu giáo dục mầm non; động giáo dục phát triển thể chất, nhận Quan điểm xây dựng và phát triển thức, ngôn ngữ, tình cảm – xã hội, thẩm chương trình; Yêu cầu về nội dung, mĩ, chuẩn bị tốt cho trẻ khi nhập học ở phương pháp giáo dục mầm non và đánh trường phổ thông. giá trẻ; Cấu trúc chương trình; Quy định - Các hoạt động giáo dục, hình thức về hướng dẫn thực hiện chương trình. tổ chức và phương pháp giáo dục: Phần Chương trình giáo dục nhà trẻ và này đề cập các hoạt động giáo dục cơ Chương trình giáo dục mẫu giáo đều bao bản, các hình thức tổ chức và phương gồm: pháp giáo dục trẻ. - Mục tiêu: Phần này đề cập mục tiêu - Đánh giáo sự phát triển của trẻ: phát triển toàn diện cuối độ tuổi về thể Phần này đề cập mục đích, nội dung, chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm – xã phương pháp, thời điểm, cách đánh giá hội và thẩm mĩ; trẻ hàng ngày và đánh giá sự phát triển - Kế hoạch thực hiện: Phần này đề của trẻ theo giai đoạn. cập phân phối thời gian trong năm học và 4.2. Những điểm mới của chương chế độ sinh hoạt một ngày của trẻ ở các trình cơ sở Giáo dục mầm non. Chương trình giáo dục trẻ nhà trẻ - Nội dung: và trẻ mẫu giáo được cấu trúc thành một + Nuôi dưỡng và chăm sóc sức khỏe: chương trình chung với tên gọi: Chương Phần này đề cập việc tổ chức ăn uống, trình giáo dục mầm non. ngủ, vệ sinh, sức khỏe và an toàn cho trẻ; Chương trình giáo dục mầm non + Giáo dục: Nội dung giáo dục được cấp quốc gia mang tính chất khung [6]: xây dựng theo các lĩnh vực phát triển và + Nội dung chương trình gồm những theo độ tuổi. nội dung cốt lõi, cơ bản phù hợp theo Nội dung giáo dục nhà trẻ được từng độ tuổi; chia thành 4 lĩnh vực: giáo dục phát triển + Chương trình có độ mở, cho phép thể chất, giáo dục phát triển nhận thức, linh hoạt nhằm tăng cường tính chủ động giáo dục phát triển ngôn ngữ, giáo dục của giáo viên trong việc lựa chọn những phát triển tình cảm – xã hội và thẩm mĩ. nội dung giáo dục cụ thể phù hợp với Nội dung giáo dục mẫu giáo được kinh nghiệm sống và khả năng của trẻ, chia thành 5 lĩnh vực: giáo dục phát triển điều kiện thực tế của địa phương; thể chất, giáo dục phát triển nhận thức, + Các hoạt động giáo dục, hình thức tổ giáo dục phát triển ngôn ngữ, giáo dục chức và phương pháp giáo dục; đánh giá phát triển tình cảm – xã hội và giáo dục sự phát triển của trẻ được đưa vào như là phát triển thẩm mĩ. một thành tố của chương trình; - Kết quả mong đợi: Phần này mô tả + Kết quả mong đợi được đưa vào những gì trẻ trong độ tuổi cần và có thể chương trình nhằm định hướng cho giáo thực hiện nhằm định hướng cho giáo viên viên tổ chức, hướng dẫn có hiệu quả các 97
8. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ hoạt động giáo dục phát triển thể chất, hoạt động giáo dục trong mối liên hệ hỗ nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm - xã hội, trợ tác động qua lại, lẫn nhau giữa hoạt thẩm mĩ, chuẩn bị tốt cho trẻ khi vào học động trọng tâm với các hoạt động có tính ở trường phổ thông. chất bổ trợ, nhằm mở rộng và thực hiện - Mục tiêu: nội dung chủ đề có hiệu quả. Các hoạt + Mục tiêu được xây dựng cho trẻ cuối động và phương tiện giáo dục được tổ độ tuổi nhà trẻ và cuối độ tuổi mẫu giáo chức lồng ghép, đan cài và mang tính tích theo lĩnh vực phát triển của trẻ nhằm hợp được lựa chọn phù hợp với chủ đề hướng đến phát triển toàn diện về thể giáo dục đáp ứng nhu cầu hứng thú và chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm - xã phù hợp với điều kiện cụ thể ở địa hội, thẩm mĩ; phương và nhóm lớp. + Chú trọng hình thành ở trẻ những - Phương pháp giáo dục: chức năng tâm lí, năng lực chung của con + Tổ chức cho trẻ tham gia vào các người. Phát triển tối đa tiềm năng vốn có, hoạt động với các hình thức đa dạng, hình thành những kĩ năng sống cần thiết phong phú, đáp ứng nhu cầu, hứng thú và cho trẻ và phù hợp với yêu cầu của gia hoạt động tích cực của trẻ; đình, cộng đồng, xã hội; + Tạo cơ hội cho trẻ hoạt động, trải + Chuẩn bị tốt cho trẻ vào học giai nghiệm, khám phá bằng vận động thân đoạn sau; thể và các giác quan dưới nhiều hình - Nội dung giáo dục: thức; + Nội dung giáo dục xây dựng theo + Chú trọng tổ chức hoạt động chủ các lĩnh vực phát triển của trẻ: 4 lĩnh vực đạo của từng lứa tuổi; phát triển với chương trình nhà trẻ và 5 + Chú trọng đến việc trẻ “học như thế lĩnh vực phát triển với chương trình mẫu nào” hơn là “học cái gì”, coi trọng quá giáo. Nội dung chăm sóc giáo dục trẻ trình hơn là kết quả hoạt động; học một được đổi mới theo hướng đảm bảo tính cách tích cực qua tìm hiểu, trải nghiệm, tích hợp giữa nội dung nuôi dưỡng, chăm học thông qua sự hợp tác giữa trẻ với sóc sức khỏe với giáo dục phát triển, góp người lớn và giữa trẻ với trẻ; phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo + Coi trọng tổ chức môi trường cho trẻ dục trẻ trong trường mầm non hiện nay. hoạt động: tạo môi trường kích thích trẻ Bổ sung một số nội dung thiết thực đảm hoạt động tích cực, sáng tạo và phát triển bảo giáo dục trẻ toàn diện và gắn với phù hợp với từng cá nhân trẻ; xây dựng cuộc sống thực hàng ngày của trẻ. Hệ các khu vực hoạt động; tận dụng các điều thống các chủ đề hoặc các vấn đề giáo kiện, hoàn cảnh sẵn có của địa phương; dục được thiết kế theo sơ đồ hình “mạng sử dụng các nguyên vật liệu sẵn có của lưới” với hình thức mạng mở. Mỗi chủ đề địa phương; lớn được xây dựng hướng tới thực hiện + Chú trọng việc giao tiếp, gắn bó mục tiêu cụ thể. Mạng hoạt động tích hợp giữa người lớn với trẻ và trẻ với trẻ; cho phép giáo viên tổ chức, phối hợp các + Phối hợp các phương pháp hợp lí 98
9. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Chu Thị Hồng Nhung ___ nhằm tăng cường ở trẻ tính chủ động, hợp nội dung giáo dục phù hợp với chủ tích cực hoạt động, đảm bảo trẻ “học mà đề và phù hợp với độ tuổi của trẻ. Để chơi, chơi mà học”; thực hiện chương trình này, đòi hỏi giáo + Coi trọng tiếp cận cá nhân trong viên phải luôn tìm ra cái mới để đáp ứng chăm sóc, giáo dục trẻ. nhu cầu và hứng thú tìm tòi trải nghiệm - Đánh giá sự phát triển của trẻ: của trẻ, giúp trẻ phát triển tốt theo yêu + Có sự phối hợp nhiều phương pháp, cầu của chương trình; đặc biệt, chương hình thức đánh giá; trình còn có thêm phần hướng dẫn dành + Chú trọng đánh giá sự tiến bộ của cho trẻ khuyết tật, nội dung phối hợp với từng trẻ, trên cơ sở đó giúp giáo viên điều gia đình nhà trường và cộng đồng, các chỉnh kế hoạch giáo dục, tổ chức các hoạt kiến thức về chăm sóc và nuôi dưỡng. động giáo dục tiếp theo cho phù hợp với Như vậy, chương trình giáo dục mầm non hoạt động thực tế và với trẻ; mới là một chương trình mềm dẻo và linh + Coi trọng đánh giá trẻ thường xuyên hoạt, có độ mở, giúp giáo viên linh hoạt qua quan sát hoạt động hàng ngày. lựa chọn nội dung, phương pháp để phù Những điểm mới trong cấu trúc hợp với khả năng của trẻ và tình hình cũng như nội dung của chương trình cho thực tế của địa phương. Chương trình thấy chương trình được xây dựng theo giúp giáo viên liên tục được học hỏi và hướng đổi mới đã giúp giáo viên có cái trau dồi kinh nghiệm, từ đó trở thành cá nhìn tổng thể về nội dung chương trình, nhân năng động, tích cực, phục vụ đắc những gì trẻ cần phát triển, cần được phát lực cho sự nghiệp phát triển giáo dục của triển đồng bộ phù hợp với độ tuổi để trẻ nước nhà. phát triển một cách toàn diện. Nội dung Đổi mới giáo dục mầm non và đổi giáo dục trong chương trình được thể mới chương trình giáo dục mầm non là hiện và cấu trúc theo mạng chương trình tất yếu trong xu hướng đổi mới của giáo và theo các mức độ phù hợp các độ tuổi. dục và đào tạo nói chung. Đây là xu Qua đó, giúp giáo viên, các nhà quản lí hướng tất yếu phù hợp với điều kiện của nhận thấy được các mức độ nội dung đất nước và trình độ của giáo viên, góp khác nhau theo các độ tuổi, giáo viên sẽ phần nâng cao chất lượng của công tác chủ động, linh hoạt hơn trong việc thực giáo dục. hiện nội dung chương trình, lựa chọn tích 99
10. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Chính trị khóa IV (1989), Nghị quyết 14. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (1990), Chương trình cải cách giáo dục mầm non. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (1990), Quyết định 55 quy định mục tiêu kế hoạch đào tạo của nhà trẻ, trường mẫu giáo. 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chiến lược giáo dục mầm non từ 1998 – 2020. 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Chương trình giáo dục mầm non, Nxb Giáo dục. 6. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lí và giáo viên mầm non năm học 2009-2010, Nxb Giáo dục. 7. Phạm Mai Chi, Lê Thu Hương (2001) Một số đặc điểm phát triển của trẻ từ 0-6 tuổi, Viện Khoa học giáo dục. 8. Phạm Mai Chi, Lê Thu Hương (2005), Đổi mới hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo, Nxb Giáo dục. 9. Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa V (1989), Nghị quyết 5. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 03-3-2014; ngày phản biện đánh giá: 14-3-2014; ngày chấp nhận đăng: 08-4-2014) 100