Về các tiêu chuẩn khảo sát đánh giá và phân loại tình trạng kỹ thuật nhà và công trình xây dựng

Nội dung text: Về các tiêu chuẩn khảo sát đánh giá và phân loại tình trạng kỹ thuật nhà và công trình xây dựng

1. QUY CHUẨN – TIÊU CHUẨN VỀ CÁC TIÊU CHUẨN KHẢO SÁT ĐÁNH GIÁ VÀ PHÂN LOẠI TÌNH TRẠNG KỸ THUẬT NHÀ VÀ CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG PGS.TS. NGUYỄN XUÂN CHÍNH Viện KHCN xây dựng Tóm tắt: Hiện nay việc khảo sát đánh giá và khảo sát đánh giá và phân loại tình trạng kỹ thuật phân loại tình trạng kỹ thuật của nhà và công trình của nhà và công trình xây dựng. xây dựng đang được các cơ quan quản lý cũng Do các tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật như các đơn vị tư vấn trong lĩnh vực xây dựng được biên soạn ở những thời gian khác nhau và quan tâm. Một số tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ dựa trên các nguồn tài liệu khác nhau nên có một thuật đã và đang được biên soạn là công cụ hiệu số thuật ngữ, khái niệm, các tiêu chí và cách quả của công tác quản lý chất lượng và bảo đảm đánh giá phân loại có những điểm khác nhau, tuy an toàn cho các công trình xây dựng trong vận vậy về bản chất thì những vấn đề này không mâu hành và sử dụng. Bài báo này trình bày một số thuẫn và cần được hiểu một cách thống nhất để khái niệm, tính đồng bộ và nội dung chủ yếu trong tránh nhầm lẫn. Dưới góc độ của người trực tiếp công tác khảo sát, đánh giá, phân loại tình trạng kỹ biên soạn một số tiêu chuẩn nêu trên, xin trao đổi thuật của nhà và công trình xây dựng. và cung cấp một số thông tin về vấn đề đang 1. Mở đầu được quan tâm này. Trong hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam hiện nay 2. Khái niệm về khảo sát kỹ thuật có một số tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật về Khảo sát kỹ thuật là tổng hợp các công việc khảo sát, đánh giá, phân loại tình trạng kỹ thuật từ thu thập, xử lý số liệu, hệ thống hóa và phân của nhà và công trình gồm: tích tình trạng kỹ thuật của các cấu kiện riêng lẻ, của các bộ phận kết cấu trên cơ sở đó đánh giá Các tiêu chuẩn đã ban hành: TCVN tình trạng kỹ thuật và mức độ hư hỏng của nhà 9381:2012 “Hướng dẫn đánh giá mức độ nguy và công trình. hiểm của kết cấu nhà”; TCVN 9378:2012 “Khảo sát đánh giá tình trạng nhà và công trình xây Khảo sát kỹ thuật bao gồm: Kiểm tra, thí gạch đá”. nghiệm, phân tích và đánh giá kết cấu nhà và công trình nhằm mục đích làm rõ tình trạng chất Các tiêu chuẩn đã được biên soạn chờ ban lượng sử dụng của kết cấu, xác định nguyên hành: nhân hư hỏng, dự báo khả năng làm việc của kết (1) Nhà và công trình – Nguyên tắc khảo sát cấu và công trình trong thời gian tiếp theo. và quan trắc tình trạng kỹ thuật; Khảo sát kỹ thuật được tiến hành theo hai (2) Nhà và công trình – Các nguyên tắc khảo giai đoạn: Khảo sát sơ bộ và khảo sát chi tiết. sát kết cấu chịu lực; 2.1 Khảo sát sơ bộ (khảo sát trực quan, khảo sát bằng mắt thường) (3) Nhà và công trình – Khảo sát và đánh giá tình trạng kỹ thuật của kết cấu ngăn che; Khảo sát sơ bộ có thể sử dụng các thiết bị và dụng cụ đơn giản như: Thước, dây dọi, ni vô, (4) Hướng dẫn đánh giá độ tin cậy của kết búa, khoan, máy ảnh, kính lúp. Đối với nhà cao cấu xây dựng của nhà và công trình theo dấu tầng có thể dùng ống nhòm để quan sát các kết hiệu bên ngoài; cấu trên cao. (5) Quy định về khảo sát kỹ thuật nhà ở. Khảo sát sơ bộ bắt đầu từ việc quan sát Như vậy khi các tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ bằng mắt thường kết cấu của nhà và công trình, thuật này được ban hành chúng ta sẽ có tương tìm hiểu hồ sơ kỹ thuật và các dữ liệu khác để có đối đầy đủ tài liệu kỹ thuật để thực hiện công tác khái quát đối tượng khảo sát. 84 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2016
2. QUY CHUẨN – TIÊU CHUẨN Nghiên cứu hồ sơ thiết kế kỹ thuật nhằm xác 3.1 Khái niệm về tình trạng kỹ thuật theo tiêu định giai đoạn xây dựng, thời gian thực hiện sửa chuẩn Nga chữa, thay đổi điều kiện sử dụng, giải pháp kêt Trong các tiêu chuẩn chờ ban hành phân ra 5 cấu của công trình, tải trọng và tác động, điều loại tình trạng kỹ thuật sau đây: kiện địa chất công trình và sử dụng, bố trí trang thiết bị công trình. a. Tình trạng kỹ thuật tiêu chuẩn Cùng với việc nghiên cứu hồ sơ thiết kế cần Loại tình trạng kỹ thuật, khi các giá trị về số xem xét các biên bản và hồ sơ về các công việc lượng và chất lượng của các thông số đánh giá bị che khuất, biên bản bàn giao đưa công trình tình trạng kỹ thuật của kết cấu xây dựng của nhà vào sử dụng, chứng chỉ vật liệu, cấu kiện chế và công trình, bao gồm cả tình trạng đất nền, phù sẵn, nhật ký thi công, hồ sơ tài liệu về sửa chữa hợp với các giá trị quy định trong tài liệu thiết kế cải tạo công trình, có tính đến giới hạn thay đổi của chúng. Khi thiếu hoặc không có hồ sơ thiết kế cần b. Tình trạng đủ khả năng làm việc tiến hành đo đạc và lập các bản vẽ kết cấu của Loại tình trạng kỹ thuật khi kết cấu có một vài nhà hoặc công trình. Quá trình đo vẽ xác định thông số kiểm tra không đáp ứng các yêu cầu kích thước tiết diện và sơ đồ không gian của kết của thiết kế hoặc tiêu chuẩn, có vi phạm các yêu cấu, điều kiện gối tựa, kết cấu và chất lượng liên cầu của điều kiện sử dụng cụ thể nhưng chưa vi kết, biến dạng của kết cấu, các khuyết tật, hư phạm khả năng làm việc, kết cấu và nền móng hỏng. vẫn bảo đảm khả năng chịu lực cần thiết khi có 2.2 Khảo sát chi tiết những khuyết tật và hư hỏng này. Khảo sát chi tiết cần sử dụng các máy móc c. Tình trạng làm việc hạn chế và thiết bị để xác định các đặc trưng cơ – lý – hóa Loại tình trạng kỹ thuật của kết cấu xây dựng của vật liệu và kết cấu. Cần có các hồ sơ về mặt hoặc của nhà và công trình, bao gồm cả tình bằng, mặt đứng, mặt cắt, các đặc trưng vật liệu, trạng của đất nền, khi có sự nghiêng lệch, khuyết môi trường sử dụng, tải trọng, các khuyết tật và tật và hư hỏng làm giảm khả năng chịu lực nhưng hư hỏng. không có nguy cơ phá hủy bất ngờ, mất ổn định Xác định sơ đồ tính toán của các kết cấu chịu hoặc lật, khả năng làm việc của kết cấu và khả lực, thực hiện tính toán kiểm tra các cấu kiện, kết năng sử dụng của nhà hoặc công trình có thể tiếp cấu và công trình nói chung. tục khi có sự kiểm tra (quan trắc) tình trạng kỹ thuật hoặc tiến hành các biện pháp cần thiết để Khảo sát chi tiết thường có 2 cách: Khảo sát sửa chữa và gia cường kết cấu và (hoặc) nền toàn diện hoặc khảo sát có chọn lọc. Khảo sát móng, sau đó tiếp tục quan trắc tình trạng kỹ toàn diện được thực hiện khi không có hồ sơ thiết thuật (nếu cần thiết). kế, không có các thông tin và dữ liệu về tình trạng của công trình hoặc có những hư hỏng kết cấu d. Tình trạng không đủ khả năng làm việc làm giảm khả năng chịu lực, trong cùng loại kết Tình trạng làm việc không đạt yêu cầu. Tồn cấu nhưng tính chất vật liệu khác nhau, điều kiện tại những hư hỏng chứng tỏ không đáp ứng sử chịu tải khác nhau, kết cấu chịu tác động của môi dụng của kết cấu. Yêu cầu sửa chữa lớn với sự trường ăn mòn. gia cường kết cấu. Khi kết cấu chưa được gia 3. Khái niệm về tình trạng kỹ thuật cường cần hạn chế các tải trọng và tác động. Kết cấu sau khi sửa chữa và gia cường mới được Trong các tiêu chuẩn về khảo sát đánh giá và đưa vào sử dụng. phân loại công trình đang được biên soạn dựa trên các tài liệu và tiêu chuẩn Nga và Trung e. Tình trạng nguy hiểm Quốc, khái niệm về tình trạng kỹ thuật sau đây đã Loại tình trạng kỹ thuật của kết cấu xây dựng được sử dụng. hoặc của nhà và công trình, kể cả tình trạng đất Tạp chí KHCN Xây dựng – số 1/2016 85
3. QUY CHUẨN – TIÊU CHUẨN nền được đặc trưng qua hư hỏng và biến dạng Đánh giá tình trạng kỹ thuật kết cấu xây dựng chứng tỏ sự mất khả năng chịu lực, nguy hiểm của nhà và công trình thực hiện bằng cách so đến mức sập đổ và (hoặc) được đặc trưng qua sánh các đặc trưng sử dụng của kết cấu hiện độ nghiêng có thể gây ra mất ổn định công trình. trạng với các giá trị theo tính toán thiết kế hoặc theo tiêu chuẩn về độ bền, ổn định, biến dạng 3.2 Khái niệm tình trạng kỹ thuật theo tiêu (theo trạng thái giới hạn thứ nhất hoặc thứ hai). chuẩn Trung Quốc TCVN 9381:2012 “Hướng dẫn đánh giá mức 4.1 Các tiêu chí đánh giá tình trạng kỹ thuật độ nguy hiểm của kết cấu nhà”, được biên soạn kết cấu xây dựng của nhà và công trình dựa trên tiêu chuẩn của Trung Quốc, việc phân Tiêu chí đánh giá tình trạng kỹ thuật của nhà loại tình trạng kỹ thuật được chia làm 4 cấp như và công trình phụ thuộc vào chức năng và giải sau: pháp kết cấu của nhà và công trình, loại kết cấu Cấp A: Khả năng chịu lực của kết cấu có thể và vật liệu, điều kiện làm việc của kết cấu và một thoả mãn yêu cầu sử dụng bình thường, chưa có số yếu tố khác. nguy hiểm, kết cấu nhà an toàn. Giá trị giới hạn cho phép của các tiêu chí Cấp B: Khả năng chịu lực của kết cấu cơ đánh giá tình trạng kỹ thuật của nhà và công trình bản đáp ứng yêu cầu sử dụng bình thường, cá lấy như sau: biệt có cấu kiện ở trạng thái nguy hiểm, nhưng - Sơ đồ tính toán, tải trọng và tác động lấy từ không ảnh hưởng đến kết cấu chịu lực, công hồ sơ thiết kế, thuyết minh tính toán, trường hợp trình đáp ứng được yêu cầu sử dụng bình không có hồ sơ thiết kế thì cần lập lại sơ đồ tính thường. toán trên cơ sở công trình hiện trạng còn tải trọng Cấp C: Khả năng chịu lực của một bộ phận và tác động lấy theo các tiêu chuẩn sử dụng tại kết cấu không thể đáp ứng được yêu cầu sử thời điểm thiết kế; dụng bình thường, xuất hiện tình trạng nguy hiểm cục bộ. - Các đặc trưng cơ - lý của vật liệu và kết cấu theo thiết kế; Cấp D: Khả năng chịu lực của kết cấu chịu lực không thể đáp ứng được yêu cầu sử dụng - Các thông số hình học của nhà, công trình bình thường, nhà xuất hiện tình trạng nguy hiểm và kết cấu lấy theo hồ sơ thiết kế; tổng thể. - Dung sai cho phép theo các tiêu chuẩn và Như vậy so sánh khái niệm và phân loại về yêu cầu của thiết kế. tình trạng kỹ thuật của nhà và công trình giữa các Các giá trị thực tế của các tiêu chí đánh giá tiêu chuẩn có thể thấy: tình trạng kỹ thuật của kết cấu xây dựng lấy theo Cấp A tương ứng với loại I; kết quả khảo sát chi tiết và kết quả tính toán kiểm Cấp B tương ứng với loại II; tra. Cấp C tương ứng với loại III; Các tiêu chí đánh giá tình trạng kỹ thuật kết Cấp D tương ứng với loại V. cấu xây dựng có thể chia ra làm 2 nhóm: Loại IV không xếp vào loại tình trạng nguy (1) Tiêu chí đặc trưng cho khả năng chịu lực, hiểm (cấp D) nhưng cho thấy kết cấu đã ở tình ổn định và biến dạng của kết cấu (trạng thái giới trạng báo động cần được tiến hành gia cường và hạn thứ nhất và thứ hai) sửa chữa lớn mới được tiếp tục sử dụng. (2) Tiêu chí đặc trưng cho tiện nghi sử dụng 4. Đánh giá và phân loại tình trạng kỹ thuật kết của nhà và công trình và các kết cấu của chúng. cấu xây dựng của nhà và công trình Đánh giá tình trạng kỹ thuật kết cấu xây dựng Tình trạng kỹ thuật kết cấu xây dựng của nhà của nhà và công trình căn cứ vào việc xác định và công trình được xác định trên cơ sở đánh giá mức độ hư hỏng, loại tình trạng kỹ thuật và khả tổng hợp ảnh hưởng của khuyết tật và hư hỏng năng sử dụng tiếp theo của chúng. thu được sau khảo sát sơ bộ và khảo sát chi tiết 86 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2016
4. QUY CHUẨN – TIÊU CHUẨN cũng như kết quả tính toán kiểm tra về khả năng - Quan trắc tổng thể tình trạng kỹ thuật của chịu lực, ổn định và tiện nghi sử dụng (chế độ nhà và công trình mà khả năng làm việc của nhiệt ẩm, cách âm, cách nhiệt, chống thấm ). chúng bị hạn chế hoặc ở trong tình trạng hư hỏng; 4.2 Các trường hợp sử dụng và mục đích của các tiêu chuẩn - Quan trắc tổng thể tình trạng kỹ thuật của nhà và công trình nằm trong vùng ảnh hưởng do - Khảo sát kỹ thuật nhà và công trình để đánh xây dựng mới, cải tạo hoặc chịu tác động của tự giá và phân loại tình trạng kỹ thuật hiện tại của nhiên - công nghệ; chúng phục vụ cho công tác bảo trì và thực hiện các biện pháp cần thiết đối với từng đối tượng - Quan trắc tình trạng kỹ thuật nhà và công công trình cụ thể; trình đặc biệt. - Khảo sát tình trạng kỹ thuật của nhà và 5.2 Nhà và công trình – Các nguyên tắc khảo công trình phục vụ cho công tác thiết kế cải tạo sát kết cấu chịu lực hoặc sửa chữa lớn; Trong tiêu chuẩn này có các nội dung sau: - Khảo sát tình trạng kỹ thuật của nhà và - Trình tự tiến hành khảo sát và thành phần công trình để đánh giá khả năng tiếp tục sử dụng công việc, công tác chuẩn bị, khảo sát sơ bộ, an toàn hoặc cần phải phục hồi và gia cường kết khảo sát chi tiết; cấu của chúng; - Xác định các đặc trưng vật liệu của kết cấu - Khảo sát tổng thể tình trạng kỹ thuật của bê tông và bê tông cốt thép, kết cấu thép, kết cấu nhà và công trình để phát hiện các cấu kiện, kết gạch đá; cấu có sự thay đổi trạng thái ứng suất – biến - Xác định tải trọng và tác động; dạng và suy giảm khả năng chịu lực; - Tính toán kiểm tra cấu kiện và kết cấu. - Khảo sát tình trạng kỹ thuật của nhà và 5.3 Nhà và công trình – Khảo sát và đánh giá công trình do ảnh hưởng của việc xây dựng công tình trạng kỹ thuật của kết cấu ngăn che trình lân cận, của tác động tự nhiên và công nghệ để đảm bảo an toàn cho khai thác sử dụng; Kết cấu ngăn che bao gồm kết cấu có chức năng ngăn che và chức năng chịu lực như tường - Khảo sát tình trạng kỹ thuật nhà và công chịu lực, sàn chịu lực, mái chịu lực và cầu thang trình đặc biệt, trong đó kể cả nhà cao tầng và kết bộ và kết cấu chỉ có chức năng ngăn che tường cấu nhịp lớn, để kiểm soát tình trạng của các kết tự mang, vách ngăn, cửa sổ, cửa đi cấu chịu lực và ngăn chặn thảm họa liên quan Trong tiêu chuẩn hướng dẫn công tác tổ đến sự sụp đổ của chúng. chức và công nghệ tiến hành khảo sát, nội dung 5. Nội dung cơ bản của các tiêu chuẩn đã các giai đoạn khảo sát. được biên soạn chờ ban hành Cách đánh giá tình trạng kỹ thuật của kết cấu 5.1 Nhà và công trình – Nguyên tắc khảo sát ngăn che trên cơ sở phân tích kết quả khảo sát. và quan trắc tình trạng kỹ thuật 5.4 Hướng dẫn đánh giá độ tin cậy của kết Nêu những nguyên tắc chung tiến hành khảo cấu xây dựng của nhà và công trình theo dấu sát và quan trắc tình trạng kỹ thuật của nhà và hiệu bên ngoài công trình, trong đó có những hướng dẫn những Tiêu chuẩn này được sử dụng để đánh giá thành phần công việc cần thực hiện gồm: nhanh tình trạng kỹ thuật của kết cấu thép, kết - Khảo sát tình trạng kỹ thuật nền và móng; cấu bê tông cốt thép, kết cấu gạch đá và kết cấu - Khảo sát tình trạng kỹ thuật kết cấu của gỗ dựa theo những hư hỏng và khuyết tật trong nhà; các kết cấu đó, cũng như đánh giá tình trạng kỹ thuật của nhà và công trình. Theo kết quả đánh - Khảo sát tình trạng kỹ thuật của trang thiết giá này đưa ra những quyết định thích hợp đối bị kỹ thuật; với kết cấu nhà và công trình để sử dụng, thời - Quan trắc tổng thể tình trạng kỹ thuật nhà hạn sửa chữa, cũng như các biện pháp cần thiết và công trình; khác. Tạp chí KHCN Xây dựng – số 1/2016 87
5. QUY CHUẨN – TIÊU CHUẨN Tiêu chuẩn có các phụ lục giúp người sử trạng kỹ thuật các công trình, cần các đơn vị đủ dụng xác định được các hư hỏng đặc trưng của năng lực chuyên môn và các chuyên gia có nhiều loại kết cấu: Bê tông và bê tông cốt thép, thép, kinh nghiệm thực hiện. gạch đá, gỗ. Các bảng đánh giá tình trạng kỹ thuật của kết TÀI LIỆU THAM KHẢO cấu xây dựng, của nhà và công trình theo dấu [1] TCVN 9381:2012 Hướng dẫn đánh giá mức độ hiệu hư hỏng bên ngoài. nguy hiểm của kết cấu nhà. Các bảng đánh giá tình trạng kỹ thuật của [2] ГОСТ Р 53778-2010 Здания и сооружения. nhà sau động đất theo dấu hiệu hư hỏng bên ngoài. Правила обследования и мониторинга технического состояния. Các bảng đánh giá tình trạng kỹ thuật của kết cấu sau khi bị cháy theo dấu hiệu hư hỏng bên [3] СН РК 1.04-04-2002, Обследование и оценка ngoài. технического состояния зданий и сооржений. Có các công thức và bảng đánh giá độ tin [4] РД 22-01-97, Требования к проведению cậy để phân loại tình trạng kỹ thuật của nhà và оценки безопасности эксплуатации công trình theo phương pháp chuyên gia. производственных зданий и сооржений. 5.5 Quy định về khảo sát kỹ thuật nhà ở [5] ЦНИИПРОМЗДАНИЙ. Рекомендации Tiêu chuẩn này quy định loại, khối lượng, trình tự tổ chức và thực hiện các công tác khảo Рекомендации по оценке надежности sát kỹ thuật nhà ở gồm các nội dung: строительных конструкций зданий и сооружений по внешним признакам 2001. Khảo sát kỹ thuật nhà ở phục vụ thiết kế cải tạo và sửa chữa lớn; [6] 6. СП 13-102-2003 Правила обследования Kiểm tra nghiệm thu tình trạng kỹ thuật của несущих строительных конcтрукций nhà ở đã được sửa chữa lớn; зданий и сооружний. Kiểm tra tình trạng kỹ thuật của nhà ở khi [7] ВСН 48-86(р) Правила безопасности при khảo sát định kỳ và đột xuất hoặc khảo sát toàn проведении обследований жилых зданий diện. для проектирования капитального 6. Kết luận ремонта. Với các tiêu chuẩn trên chúng ta có đủ cơ sở [8] СТО НОСТРОЙ 2.33.79-2012 Обследование lý thuyết và thực hành để tiến hành công tác khảo ограждающих конструкций зданий. sát đánh giá và phân loại tình trạng kỹ thuật của Ngày nhận bài:13/03/2016. nhà và công trình xây dựng. Tuy vậy để bảo đảm độ tin cậy cao của việc đánh giá và phân loại tình Ngày nhận bài sửa lần cuối: 14/03/2016. 88 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2016