Về vấn đề kiểm tra đánh giá các buồng thang bộ được bảo vệ chống khói bằng tăng áp

Nội dung text: Về vấn đề kiểm tra đánh giá các buồng thang bộ được bảo vệ chống khói bằng tăng áp

1. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN VỀ VẤN ĐỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ CÁC BUỒNG THANG BỘ ĐƯỢC BẢO VỆ CHỐNG KHÓI BẰNG TĂNG ÁP ThS. HOÀNG ANH GIANG Viện KHCN Xây dựng Tóm tắt: Bài viết giới thiệu chung về các loại thang nhà. Việc thoát nạn theo phương đứng được thực bộ và loại buồng thang bộ được định nghĩa trong hiện qua các cầu thang bộ thông khí với bên ngoài QCVN 06:2010/BXD, trong đó tập trung vào các loại hoặc cầu thang bộ nằm trong buồng thang và liên buồng thang bộ có áp suất không khí dương. Các giải thông giữa các tầng hoặc nhóm tầng. pháp tăng áp cho buồng thang bộ và quy định về Với các hành lang hoặc buồng thang bộ có công tác kiểm tra đánh giá đối với những hạng mục, khoảng thông khí với bên ngoài thì khói xâm nhập vào bộ phận liên quan nêu trong các tiêu chuẩn nước sẽ ít có khả năng bị tích tụ lại mà có thể thoát trực tiếp ngoài cũng được trình bày một cách tóm tắt. Trong ra ngoài, đồng thời người thoát nạn cũng có thể trực phần cuối, bài viết đưa ra những vấn đề cần được tiếp sử dụng không khí tươi từ bên ngoài vào. Đối với xem xét bổ sung trong hệ thống các tài liệu chuẩn của các hành lang kín hoặc cầu thang bộ thoát nạn nằm Việt Nam, liên quan đến việc bảo vệ chống khói cho trong buồng thang, để đảm bảo ngăn chặn khói xâm lối thoát nạn nói chung và buồng thang bộ nói riêng. nhập vào các tuyến thoát nạn (cả theo phương đứng Từ khóa: An toàn cháy, Thoát nạn, Bảo vệ chống và phương ngang), đòi hỏi phải áp dụng các giải pháp khói, Cầu thang bộ, Buồng thang bộ, Buồng thang bộ kỹ thuật để không khí bên trong không bị nhiễm khói, được tăng áp. thường là giải pháp tạo ra một môi trường không khí có áp suất bên trong khu vực thoát nạn cao hơn (áp 1. Đặt vấn đề suất dương hoặc áp suất dư) so với những không Mục tiêu hàng đầu và cốt lõi nhất của việc đảm gian liền kề bên ngoài. Có thể thấy, trong những bảo an toàn cháy trong công trình xây dựng nói chung trường hợp này, khả năng chống nhiễm khói của khu và công trình nhà nói riêng đó là đảm bảo cho người vực thoát nạn hay nói cách khác là sự an toàn của sử dụng có thể thoát ra khỏi công trình một cách an người thoát nạn trước sự xâm nhập của khói phụ toàn khi có sự cố cháy (dưới đây có thể gọi chung là thuộc hoàn toàn vào khả năng phục vụ của hệ thống thoát nạn). Những yêu cầu hoặc quy định về quy thông gió thoát khói (hoặc bảo vệ chống khói), điều hoạch mặt bằng, về sử dụng kết cấu hoặc vật liệu đều mà các nhà thiết kế hệ thống đó kỳ vọng là thỏa mãn không nằm ngoài mục đích đảm bảo đủ thời gian và được những yêu cầu kỹ thuật đặt ra trong các tài liệu sự thuận tiện cho phép người sử dụng có thể tự mình chuẩn. Thực tế một số vụ cháy nhà cao tầng trong thoát nạn hoặc được hỗ trợ thoát nạn. thời gian gần đây ở Việt Nam [2], [3], [4] cho thấy không phải lúc nào sự kỳ vọng đó cũng được đáp Theo quy định [1] thì ngay từ khi thiết kế mỗi công ứng. trình nhà, quá trình thoát nạn của người sử dụng phải được tính toán và bố trí theo những tuyến riêng xác Chưa xét đến những ảnh hưởng và tác động của định, với những yêu cầu và quy định chặt chẽ về sử các điều kiện sử dụng lên hệ thống bảo vệ chống khói dụng vật liệu và cách ly với những khu vực khác, trong quá trình khai thác thực tế. Ngay từ đầu, để trong đó đặc biệt quan tâm đến các yêu cầu cách ly giảm bớt những yếu tố rủi ro có thể chưa được nhìn về khói và nhiệt. Tùy theo quy mô và cách tổ chức nhận, chưa giải quyết hết trong giai đoạn thiết kế và trong mỗi công trình nhà, có thể sẽ phải triển khai thi công, đồng thời có cơ sở đánh giá sự làm việc phương án thoát nạn đồng thời hoặc thoát nạn theo thực tế của các hệ thống đó, đặc biệt là đối với các từng giai đoạn. Cho dù thoát nạn theo phương án buồng thang bộ thoát nạn, đòi hỏi phải tiến hành nào, trong nhiều trường hợp, quá trình thoát nạn vẫn bước thử nghiệm, kiểm tra tổng thể toàn hệ thống sau phải diễn ra theo cả phương ngang và phương đứng. khi nó được lắp đặt hoàn chỉnh. Công tác thử nghiệm Việc thoát nạn theo phương ngang được thực hiện kiểm tra cần được thực hiện một cách có tổ chức và qua các lối thoát và hành lang trên cùng một tầng khách quan, bao gồm cả con người, quy trình thực 58 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015
2. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN hiện và hệ thống tài liệu làm cơ sở. Một số tiêu chuẩn liên quan, Tuy nhiên, để xem xét tìm hiểu về vấn đề kỹ thuật trong nước [5], [6] liên quan đến các hệ thống này đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn chuyên sâu thông gió nói chung (trong đó có thể bao gồm cả và có thời gian. Do vậy, nội dung bài viết này chỉ tập thông gió thoát khói) mới chủ yếu đề cập đến công trung đề cập một số nét chính có liên quan đến đối tác thiết kế, còn đối với vấn đề kiểm tra và nghiệm tượng là buồng thang và vấn đề kiểm tra đánh giá thu, nhìn chung là chưa có hướng dẫn hoặc quy định hiệu quả của hệ thống tăng áp cho buồng thang bộ để cụ thể, rõ ràng. Một số tiêu chuẩn liên quan của nước bảo vệ chống khói. Ngoài ra, nội dung bài viết cũng sẽ ngoài như [7], [8], [9], [10], đã có những nội dung đề không trình bày hoặc đi sâu phân tích các khía cạnh cập mang tính định hướng cho công tác kiểm tra đánh liên quan của công tác thiết kế, nếu có đề cập thì đó giá hệ thống thông gió thoát khói, song làm thế nào cũng chỉ là những nguyên tắc hết sức cơ bản. để triển khai áp dụng được những nội dung đó vào 2. Thang bộ thoát nạn công việc cụ thể trong thực tế và có tính đến các yếu Theo quy định trong một số tài liệu chuẩn, ví dụ tố đặc thù của Việt Nam vẫn là cả một vấn đề mới mẻ như [1], [11], [12] quá trình thoát nạn phải đảm bảo để và hoàn toàn không đơn giản. người sử dụng từ bên trong có thể di chuyển đến một Việc tạo ra môi trường áp suất không khí dương khu vực an toàn nằm bên ngoài ngôi nhà đang xảy ra phải được thực hiện và duy trì trong toàn bộ khu vực sự cố cháy. Đối với các công trình nhà nhiều tầng thì dành cho thoát nạn trong suốt thời gian cần thiết để không thể tránh khỏi việc sử dụng cầu thang bộ làm thoát nạn khi có cháy, tức là bao gồm cả đường thoát một phần của đường thoát nạn để đảm bảo sự di nạn, các hành lang, các khoang đệm, phòng đệm có chuyển theo phương đứng từ trên cao xuống. p U p U Hình 1. Ví dụ về các loại cầu thang bộ và buồng thang bộ đặt trong nhà dễ nhiễm khói Việc sử dụng cầu thang bộ để thoát nạn đòi hỏi - Cầu thang được phân thành cầu thang bên trong phải thỏa mãn một số yêu cầu nhất định. Liên quan nhà (loại 1, loại 2) và cầu thang bên ngoài nhà (loại đến vấn đề này QCVN 06:2010/BXD đã có những quy 3). Ví dụ minh họa được trình bày trong hình 1; định chi tiết, có thể nêu một số điểm chính như sau: - Buồng thang bộ được phân thành buồng - Có hai thành phần cơ bản liên quan đến cầu thang bộ thông thường và buồng thang bộ không thang bộ dùng cho thoát nạn đó là cầu thang và nhiễm khói. Có 3 loại buồng thang bộ không nhiễm buồng thang; khói N1, N2 và N3 trong đó N1 là buồng thang có Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015 59
3. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN lối vào đi qua một khoảng thông thoáng với không hoặc lối vào từ mỗi tầng đi qua khoang đệm có áp khí bên ngoài nhà, còn buồng thang N2 và N3 đều suất không khí dương. Ví dụ được trình bày trong là các buồng thang có áp suất không khí dương hình 2 và hình 3. Hình 2. Ví dụ về hình thức bố trí buồng thang bộ không nhiễm khói loại N1 Yêu cầu cơ bản để một lối ra được coi là lối ra chọn và đề xuất đối với các công trình nhà cao tầng là thoát nạn đối với các nhà nhiều tầng là các lối ra thoát kết hợp các giải pháp kỹ thuật để có thể sử dụng các nạn phải dẫn từ các gian phòng của tầng bất kỳ cầu thang bộ đặt trong buồng thang bộ không nhiễm (ngoại trừ tầng 1) vào được buồng thang bộ hoặc đến khói loại N2 và N3 làm thang thoát nạn. Về mặt kỹ được cầu thang bộ loại 3. Quá trình thoát nạn có thể thuật, việc thay thế này có thể giúp tháo gỡ cho chủ đi qua hành lang dẫn trực tiếp hoặc qua các phòng có đầu tư và các nhà thiết kế những khó khăn và vướng cửa (lối ra) trực tiếp dẫn vào buồng thang bộ hoặc tới mắc gặp phải nếu bắt buộc phải sử dụng cầu thang cầu thang bộ loại 3. Đối với buồng thang bộ, thì loại bộ L3 và buồng thang N1 cho phương án thoát nạn, buồng thang không nhiễm khói N1 được ưu tiên sử song về mặt quản lý và sử dụng, nó lại làm nảy sinh dụng. Các buồng thang thường loại L1 và L2 chỉ nguy cơ gây mất an toàn cho người sử dụng nếu hệ được sử dụng trong nhà có chiều cao hạn chế tương thống kỹ thuật được thiết kế không vận hành được ứng là không quá 28 m và không quá 9 m. Đối với hoặc có vận hành được cũng không đạt được những buồng thang không nhiễm khói loại N2 và N3 việc bố tiêu chí định trước trong tình huống xảy ra sự cố trí sử dụng cũng bị hạn chế bởi những điều kiện về số cháy. lượng hoặc trong một số nhóm nhà tùy theo tính nguy 3. Hệ thống tăng áp cho buồng thang bộ hiểm cháy theo công năng. Tuy nhiên trong thực tế áp Như phần trên đã trình bày, có hai cách cơ bản để dụng, đặc biệt là trong các công trình nhà cao tầng bảo vệ chống nhiễm khói cho các buồng thang bộ việc bố trí được đầy đủ về số lượng cầu thang bộ loại thoát nạn, đó là: 3 và buồng thang bộ không nhiễm khói loại N1 theo đúng quy định, thường gặp nhiều khó khăn với lí do Cách tự nhiên: tạo ra không gian tiếp xúc với thường được viện đến là đặc điểm về kiến trúc, mặt không khí bên ngoài tại trước mỗi lối vào buồng thang bằng công trình hoặc điều kiện an toàn khi sử dụng. ở mỗi tầng để khói có thể thoát trực tiếp ra ngoài, Chính vì vậy, những phương án thường được lựa không tích tụ lại hoặc xâm nhập vào buồng thang; 60 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015
4. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN Cách cơ khí: tạo ra áp suất không khí dương gọi chung là buồng thang bộ được tăng áp. Định trong buồng thang hoặc các khoang đệm trước khi nghĩa về buồng thang bộ được tăng áp trong [8] vào buồng thang để ngăn cản khói xâm nhập vào như sau: Là một dạng của hệ thống bảo vệ chống buồng thang. khói, trong đó buồng (lồng) thang bộ được làm Các buồng thang bộ không nhiễm khói, được tăng áp suất so với khu vực có đám cháy và ngoài tạo áp suất không khí dương có thể còn được gọi nhà bằng giải pháp cơ khí để ngăn cản sự xâm là buồng thang bộ có điều áp hoặc buồng thang bộ nhập của khói trong suốt thời gian xảy ra sự cố được tăng áp (Pressurized Stairwells), dưới đây cháy. Hình 3. Ví dụ về bố trí buồng thang bộ không nhiễm khói loại N2 và N3 Xét theo khía cạnh cấp không khí bên ngoài vào cột áp trong buồng thang, các vị trí cửa gần với điểm để tăng áp cho buồng thang, có hai sơ đồ cơ bản là: ra của quạt cấp có thể có mức áp suất dư lớn hơn Sơ đồ một điểm cấp và sơ đồ nhiều điểm cấp [8], [13]. nhiều so với quy định, trong khi ở các vị trí xa lại có Một số đặc điểm cơ bản của 2 hình thức này có thể thể có mức áp suất dư thấp hơn yêu cầu. Bên cạnh được tóm tắt như sau: đó, hệ thống này cũng được biết là rất dễ bị mất áp Sơ đồ tăng áp 1 điểm cấp (hình 4) thường sử suất dư nếu mở một số cửa nằm gần điểm cấp khí ra dụng quạt cấp đặt ở phía trên nóc nhà hoặc lắp trên của quạt. Đặc biệt nếu hệ thống này lại bố trí quạt cấp tường ở phía trên nhà. Ưu điểm của hệ thống này là ở tầng dưới cùng, thì nguy cơ không đảm bảo cột áp tiết kiệm chi phí hơn so với hệ thống nhiều điểm cấp cho các vị trí cửa nằm ở phía trên là rất cao do cửa ra và phản ứng nhanh với sự thay đổi dòng không khí ở tầng dưới cùng có thể bị mở ra thường xuyên để khi có sự đóng mở cửa vào buồng thang do đó không thoát người ra ngoài. Bên cạnh đó, hiệu quả hoạt gây ra sự biến động lớn của cột áp bên trong buồng động của các quạt cấp cũng dễ bị ảnh hưởng bởi các thang. Tuy nhiên, nhược điểm cơ bản của hệ thống luồng gió ở bên ngoài nhà, đặc biệt là đối với các quạt này là có sự chênh lệch áp suất giữa các điểm trên lắp ở tường ngoài. Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015 61
5. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN QUẠT THỔI QUẠT TRÊN LI GIÓ MÁI GIÓ TÂM CẤP CẤP VÀO VÀO MÁI MÁI MÁI a) Tăng áp buồng thang b) Tăng áp buồng thang bằng bằng quạt thổi trên mái quạt thổi từ tường ngoài Hình 4. Minh họa sơ đồ tăng áp một điểm cấp [8] Sơ đồ tăng áp nhiều điểm cấp (hình 5) cho phép thành: (1) hệ thống không bù áp (Noncompensated) giải quyết nhược điểm về nguy cơ mất áp suất dư khi và (2) hệ thống có bù áp (Compensated). Trong hệ mở cửa của sơ đồ 1 điểm cấp bằng cách bố trí các thống không bù áp, quạt cấp không khí vào buồng điểm cấp không khí ở mỗi tầng hoặc ở một nhóm tầng thang được vận hành ổn định ở 1 tốc độ do vậy cách đều nhau theo chiều cao. Tuy nhiên, việc thiết buồng thang sẽ có các mức áp suất dương khác nhau kế hệ thống này đòi hỏi quá trình tính toán phức tạp tùy vào số lượng cửa vào được mở. Đối với hệ thống và thường phải sử dụng sự hỗ trợ của các chương có bù áp, mức áp suất dương được duy trì ở các cửa trình máy tính chuyên dụng. được mở nhờ vào khả năng tự bù tổn thất cột áp khi Xét theo khía cạnh duy trì mức áp suất dương có sự thay đổi về dòng không khí ở trong buồng thang trong buồng thang được tăng áp, tài liệu [8] chia do một số lượng cửa xác định được mở ra. QUẠT LI TÂM MÁI MÁI GIẾN G DẪN GIÓ GIẾN G DẪN GIÓ ỐNG ỐNG DẪN DẪN GIÓ GIÓ QUẠT LI TÂM a) Quạt đặt dưới đất b) Quạt đặt trên mái Hình 5. Minh họa sơ đồ tăng áp nhiều điểm cấp [8] 62 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015
6. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN Có thể thấy rằng, dù được xem xét ở khía cạnh thiết kế hiện hành của Việt Nam, ví dụ [5], [6]. Để có nào thì việc duy trì được mức chênh áp suất hợp lý cái nhìn khái quát về vấn đề này, nội dung dưới đây giữa bên trong buồng thang được bảo vệ chống khói sẽ trình bày những yếu tố cần kiểm tra đánh giá và so với các không gian bên ngoài buồng thang cũng trình tự các bước thực hiện việc kiểm tra đánh giá đều phụ thuộc vào các quạt cấp không khí và những một buồng thang bộ được tăng áp. bộ phận của hệ thống ống thông gió. Vấn đề còn lại là 4.1 Về tổ chức dựa trên các điều kiện thực tế của mỗi công trình (kích thước hình học, bố trí mặt bằng, ) và các cơ Đối với một công trình mới việc kiểm tra đánh giá sở lý thuyết để tính toán và dự đoán các thông số chỉ được tiến hành sau khi hoàn thành tất cả các đảm bảo buồng thang bộ không bị khói xâm nhập khi hạng mục, công việc liên quan đến buồng thang và hệ có cháy. Bên cạnh các yếu tố kỹ thuật chuyên ngành, thống tăng áp buồng thang, ví dụ hệ thống thiết bị để đạt được mục tiêu này, đòi hỏi ngay từ quá trình thông gió, cấp khí, các cửa ra vào, các yếu tố kích thiết kế đã phải tính đến những yếu tố khác của thực hoạt hệ thống (đầu báo khói, báo nhiệt, trung tâm báo tế công trình mà khi đưa vào sử dụng sẽ ảnh hưởng cháy, ), các nguồn cấp điện sự cố phục vụ vận hành đến hiệu quả của phương án kỹ thuật được áp dụng, hệ thống, Ngoài ra đối với hệ thống thông gió cấp ví dụ, phương án thoát nạn đối với công trình khi xảy khí cũng đã phải được điều chỉnh, cân bằng hệ thống ra sự cố cháy (thoát nạn đồng thời hay thoát nạn từng và vận hành thử nghiệm trước đó. Trước khi tiến phần, ) vì điều này sẽ quyết định đến số lượng cửa hành kiểm tra, toàn bộ hệ thống thiết bị của ṭa nhà vào buồng thang được mở ra; hoặc các quy định của phải được đặt ở chế độ hoạt động bình thường, bao quốc gia đối với những thông số đầu ra của hệ thống gồm cả những hệ thống kỹ thuật không liên quan đến như vận tốc dòng khí và mức áp suất dương lớn nhất, hệ thống bảo vệ chống khói; nhỏ nhất qua các cửa; hay các thông số liên quan đến Đối với công tác bảo trì hệ thống trong quá trình cửa ra vào buồng thang (kích cỡ, lực đóng mở), sử dụng thì phải tuân theo các quy định nêu trong 4. Kiểm tra đánh giá tính năng hoạt động thiết kế; Buồng thang bộ được tăng áp và hệ thống tăng Tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ này phải có áp buồng thang bộ cũng chỉ là một trong những hạng kỹ năng, kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn [14]. mục hoặc hệ thống kỹ thuật thuộc tòa nhà, nên về 4.2 Khảo sát ghi nhận trực quan nguyên tắc, quản lý chất lượng thi công cũng phải được tiến hành bình thường theo các quy định hiện Việc khảo sát trực quan được thực hiện một cách hành ở mỗi quốc gia. Tuy nhiên, do tính chất quan tổng thể trên toàn bộ hệ thống (từ dưới lên trên hoặc trọng của hệ thống với việc đảm bảo an toàn sinh từ trên xuống dưới) để ghi nhận lại những thông tin về mạng, cũng như do hệ thống có cấu tạo phức tạp, liên đặc điểm của hệ thống cũng như khẳng định về sự quan đến nhiều đối tượng khác nhau, không chỉ đơn phù hợp của hệ thống so với hồ sơ thiết kế và tiêu thuần là các thiết bị cơ khí mà còn có cả các bộ phận chuẩn thiết kế áp dụng. công trình như cửa, tường che chắn, kênh, hộp dẫn 4.3 Các yếu tố và thông số kỹ thuật cần kiểm tra khí hoặc hệ thống báo cháy, chữa cháy được kết Tình trạng lắp đặt và trạng thái vận hành của các nối, nên việc kiểm tra đánh giá tính năng của tổng cửa ra vào buồng thang. Trong quá trình này cũng thể hệ thống được quy định rõ trong một số tiêu cần xác định lực đóng mở cửa để so sánh đánh giá chuẩn thiết kế của nước ngoài như [7], [8], [9], [10]. với các giá trị quy định; Theo quy định trong những tiêu chuẩn này, việc kiểm tra đánh giá phải được thực hiện theo từng bước đối Các giá trị chênh lệch áp suất (bao gồm cả giá trị với từng thành phần, từng đối tượng thuộc hệ thống. nhỏ nhất và giá trị lớn nhất) giữa bên trong buồng Ngoài ra, công tác thử nghiệm kiểm tra không chỉ tiến thang được tăng áp và các không gian liền kề trong hành khi nghiệm thu bàn giao đưa hệ thống vào sử nhà. Mỗi tiêu chuẩn khác nhau, có thể quy định về dụng mà còn phải định kỳ thực hiện trong cả quá trình quy trình và cách thức xác định các giá trị chênh lệch khai thác sử dụng (bảo trì hệ thống). Vấn đề này, nhìn áp suất riêng, tùy thuộc vào phương pháp tính toán chung chưa được đề cập rõ ràng trong các tài liệu thiết kế hệ thống tăng áp được áp dụng. Những quy Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015 63
7. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN định đó sẽ là cơ sở để đưa ra định hướng về trình tự thống hướng dẫn thoát nạn bằng giọng nói và/hoặc tiến hành đo chênh lệch áp suất, các vị trí cần đo, số gây tâm trạng bối rối, sợ hãi cho người thoát nạn; lượng và vị trí của các cửa cần mở đồng thời khi tiến Sự kích hoạt hệ thống. Hệ thống tăng áp buồng hành đo, ; thang bộ có thể được kích hoạt bằng tay khi có sự cố Lực mở cửa lớn nhất. Việc đo lực mở cửa phải cháy xảy ra hoặc kích hoạt một cách tự động thông được thực hiện trên tất cả các cửa khi hệ thống tăng qua tín hiệu đến từ các hệ thống báo động cháy hoặc áp buồng thang đang hoạt động. Lực mở cửa lớn chữa cháy (báo khói, báo nhiệt, Sprinkler, ), điều nhất chính là tổng hợp của lực do tác động của áp này cần được kiểm tra và xác nhận trên thực tế. suất không khí dương trong buồng thang lên diện tích 4.4 Tiêu chí đánh giá tấm cánh cửa, lực giữ cửa của các cơ cấu hoặc bộ phận tự đóng (door closer) và lực ma sát giữa các bộ Để có thể thực hiện được việc kiểm tra, đánh giá phận nếu có. Giá trị xác định sẽ được so sánh với giá tính năng hoạt động của một buồng thang bộ được trị cho phép quy định theo mỗi quốc gia. Lực mở cửa tăng áp, bên cạnh một quy trình thực hiện rõ ràng còn lớn sẽ giúp cửa nhanh chóng sập lại sau khi mở ra và đòi hỏi phải có đầy đủ các giá trị giới hạn hoặc tiêu giảm khả năng xâm nhập của khói vào buồng thang. chí làm cơ sở so sánh và đưa ra nhận xét hoặc quyết Ngược lại, đó cũng là trở ngại ảnh hưởng đến khả định. Giá trị giới hạn của các yếu tố và thông số kỹ năng mở cửa để thoát nạn khi có cháy, đặc biệt là đối thuật thường được quy định ngay trong các tài liệu với người già, em nhỏ hoặc người bị hạn chế về khả chuẩn (Quy chuẩn, tiêu chuẩn thiết kế, tiêu chuẩn năng vận động; nghiệm thu, ). Bên cạnh đó, để không hạn chế sự phát triển công nghệ, một số tiêu chuẩn như [8], [7] Thời gian phục hồi mức áp suất dương sau mỗi còn đưa ra những quy định mở mang tính yêu cầu chu kỳ mở - đóng cửa. Mục đích của việc đo khoảng tính năng, tuy nhiên trong những trường hợp đó, các thời gian này là nhằm đánh giá xem hệ thống tăng áp giá trị giới hạn phục vụ cho công tác kiểm tra đánh giá có khả năng tự điều chỉnh để tạo ra và duy trì điều phải được xác định và thể hiện rõ ràng trong các tài kiện áp suất dư theo quy định trong một khoảng thời liệu thiết kế của hệ thống. gian cho phép hay không. Theo [15] yêu cầu này xuất phát từ một thực tế là khi một cửa vào buồng thang Bảng 1 trình bày tổng hợp thông tin từ một số tiêu có áp suất dư được mở ra và đóng lại nhanh, có thể chuẩn kỹ thuật thường được áp dụng, qua đó giúp dễ làm mức chênh lệch áp suất tại vị trí cửa đó gia tăng dàng đối chiếu với các quy định trong tài liệu chuẩn vượt quá mức bình thường và tạo ra hiện tượng cửa tương ứng của Việt Nam. Những nội dung này chỉ bị kẹt giả. Trong trường hợp này, người thoát nạn có mang tính thông tin chứ không nhằm mục đích so thể sẽ cố gắng thử đẩy lại cửa một lần nữa và lúc đó sánh và đánh giá sự hơn kém giữa các tiêu chuẩn mức chênh áp suất theo quy định phải được phục hồi hoặc quốc gia khác nhau. Bên cạnh đó, nội dung của kịp thời; bảng 1 cũng cho thấy những thông tin mà các tài liệu chuẩn của Việt Nam hiện chưa quy định, hay nói một Vận tốc dòng khí thông qua cửa thoát nạn. Tại cách khác là cơ sở để xây dựng một chương trình các vị trí tầng xảy ra cháy, bên cạnh độ dư của áp kiểm tra đánh giá tính năng hoạt động cho một buồng suất trong buồng thang bộ thì mức độ lưu thông của thang bộ được tăng áp theo các quy định của Việt dòng khí từ buồng thang ra cũng là một yếu tố giúp Nam là chưa đầy đủ. ngăn cản sự xâm nhập của khói vào bên trong buồng Nội dung bảng 1 cho thấy rõ ràng là các giá trị giới thang. Tuy nhiên, yếu tố này cũng phải được giới hạn hạn khác nhau tùy theo mỗi một hệ thống tiêu chuẩn. để cân bằng với hệ thống hút xả khói bên ngoài; Ngoài ra, có một vấn đề cần phải nắm rõ đó là việc đo Độ ồn của hệ thống tăng áp buồng thang bộ. đạc và kiểm tra để lấy số liệu cần phải được thực hiện Trong quá trình di chuyển thoát nạn tiếp cận đến và dựa trên một quy trình cụ thể, chi tiết và bám sát với vào buồng thang, nếu sự hoạt động của hệ thống những quy định của mỗi tiêu chuẩn hoặc hồ sơ thiết tăng áp buồng thang làm phát sinh độ ồn lớn, có thể kế, chứ không chỉ đơn giản là đo một cách ngẫu gây giảm khả năng tiếp nhận các thông báo từ hệ nhiên. 64 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015
8. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN Bảng 1. Tổng hợp quy định của một số thông số kỹ thuật khi kiểm tra đánh giá hoạt động của buồng thang được tăng áp Thông số, yếu tố kiểm tra đánh giá, giá trị giới hạn Chênh Vận tốc Thời gian Tài liệu chuẩn Khảo sát Lực mở Độ ồn Kích lệch áp gió qua phục hồi tổng thể cửa (N) (dB) hoạt suất (Pa) cửa (m/s) (sec) QCVN 06:2010/BXD (Phụ lục 20 KQĐ KQĐ 1,3 KQĐ KQĐ KQĐ D) 50 20 TCVN 5687:2010 (điều 6) KQĐ KQĐ 1,3 KQĐ KQĐ KQĐ 150 20 AS 1668-1:1998 QĐ ≤ 110 1,0 10 ≤ 85 QĐ ≤ P(1) NFPA 92-2012 và NFPA 110- 28,5 1,02 4 QĐ 133 KQĐ QĐ( ) QĐ 2009 [16] P(2) hoặc V(3) BS EN 12101-6:2005(5) QĐ 50 100 0,75 KQĐ QĐ(4) QĐ BS 5588-4:1998(5) KQĐ 50 100 0,75 KQĐ KQĐ KQĐ 50 Fire Code 2007 [17] KQĐ 100 1,0 KQĐ KQĐ KQĐ P(1) Chú thích: KQĐ - Không có quy định. QĐ - Có quy định kiểm tra. (1) - Giá trị áp suất dư tối đa cho phép để đảm bảo lực mở cửa không vượt quá 110 N. (2) - Giá trị áp suất dư tối đa cho phép để đảm bảo lực mở cửa không vượt quá 133 N. (3) - Giá trị vận tốc gió đảm bảo lực mở cửa không vượt quá 133 N. (4) - Có quy định nhưng chưa nêu rõ giá trị giới hạn (A.5.6.7, [8]). (5) - Các giá trị giới hạn có thể thay đổi theo từng phân loại hệ thống (từ A đến F) 5. Kết luận, kiến nghị những tiêu chuẩn nước ngoài, được tham khảo trong Việc sử dụng cầu thang bộ và buồng thang bộ để bài viết này quy định là không hoàn toàn giống nhau thoát nạn khi xảy ra sự cố hỏa hoạn là khó tránh khỏi và rất có thể các giá trị đó phải phù hợp với những trong mỗi công trình nhà đặc biệt là trong các nhà điều kiện riêng ở mỗi quốc gia. Điều này cho thấy, nhiều tầng. Vai trò của các buồng thang bộ là rất quan việc áp dụng trực tiếp các quy định của tiêu chuẩn trọng để bảo vệ người trong suốt quá trình thoát nạn, nước ngoài để kiểm tra và đánh giá tính năng của xét về cả khía cạnh bảo vệ trước tác động của ngọn buồng thang bộ được tăng áp trong những công trình lửa (nhiệt) lẫn tác động của khói (có thể bao gồm cả xây dựng ở Việt Nam có thể có yếu tố chưa phù hợp. khí độc). Mức độ an toàn khi sử dụng những buồng Ví dụ đối với chỉ tiêu về lực đóng mở cửa thoát nạn thang thoát nạn này khi có cháy cần phải được quan vào buồng thang. Dễ thấy là yếu tố thể hình và thể lực tâm thỏa đáng ngay từ khi thiết kế công trình cũng của những người sử dụng công trình (chỉ xem xét như trong suốt cả quá trình khai thác sử dụng. Xét về người bình thường) ở Việt Nam có sự khác biệt so khía cạnh bảo vệ chống khói, để đảm bảo rằng các với ở các quốc gia khác có tiêu chuẩn được tham giải pháp thiết kế và cấu tạo đã áp dụng ở một công khảo. trình nào đó đáp ứng được những kỳ vọng đặt ra với Từ những nhận xét nêu trên có thể đưa ra một số nó thì công tác thử nghiệm đo đạc các thông số liên kiến nghị như sau: quan trên hệ thống hoàn chỉnh là rất cần thiết. Mức độ cần thiết sẽ càng được nâng cao nếu trong công trình Cần đưa ra các quy định cụ thể và rõ ràng hơn đối đó, việc di chuyển thoát nạn hoàn toàn diễn ra trong với việc thử nghiệm và đánh giá tính năng của các buồng thang bộ được bảo vệ chống khói bởi các hệ buồng thang bộ nói riêng và các khu vực công trình thống kỹ thuật, cơ khí. Vấn đề này đã được các tiêu dùng cho thoát nạn nói chung, được bảo vệ chống chuẩn thiết kế của nước ngoài chú trọng bằng cách nhiễm khói bằng các giải pháp kỹ thuật, trong đó có đưa ra các nội dung quy định về thử nghiệm và đánh giải pháp tạo áp suất không khí dương, trước khi giá tương đối cụ thể và chặt chẽ, c̣n các tài liệu chuẩn chính thức đưa vào sử dụng và cả trong quá trình của Việt Nam (được tham khảo trong bài viết này) khai thác sử dụng sau đó; nhìn chung chưa đề cập đến. Tiến hành biên soạn tiêu chuẩn hoặc hướng dẫn Các giá trị giới hạn phục vụ kiểm tra đánh giá tính kỹ thuật phù hợp với điều kiện của Việt Nam, để các năng của một buồng thang bộ được tăng áp mà tổ chức, cá nhân liên quan có định hướng chung Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015 65
9. QUY CHUẨN - TIÊU CHUẨN trong việc xây dựng các quy trình kiểm tra, đánh giá 6. TCXD 232:1999. Hệ thống thông gió, điều hòa không riêng cho mỗi công trình cụ thể; khí và cấp lạnh - Chế tạo lắp đặt và nghiệm thu. Cần có những công trình nghiên cứu để cung cấp 7. AS 1668-1:1998. The use of ventilation and cơ sở khoa học cho việc đưa các giá trị giới hạn phục airconditioning in Buildings. Part 1: Smoke Control vụ kiểm tra và đánh giá tính năng của các khu vực system in multi-compartments buildings. (bao gồm cả buồng thang bộ thoát nạn) được bảo vệ 8. NFPA 92, 2012 Edition. Standard for Smoke control chống nhiễm khói bằng các giải pháp kỹ thuật cơ khí; system. National Fire Protection Association, 2012. Do tính phức tạp và những khó khăn trong việc 9. BS 5588-4:1998. 2004 Version. Code of Practice for thiết kế, lắp đặt cũng như sử dụng hiệu quả hệ thống Fire precaution in design of buildings. Part 4: Smoke kỹ thuật tăng áp cho buồng thang bộ trong thực tế, control in protected escape routes using nên khi thiết kế tổ chức thoát nạn, cần khuyến khích pressurization. áp dụng các buồng thang bộ thoát nạn không phụ thuộc vào hệ thống kỹ thuật tăng áp này, đó là các 10. BS EN 12101-6:2005. Smoke and heat control loại buồng thang bộ N1 như đã nêu trong bài. system. Part 6: Specification for pressure diffrential systems - Kits. TÀI LIỆU THAM KHẢO 11. The Building Regulation 2000. Fire safety - Approved 1. QCVN 06:2010/BXD, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Document B. The Stationary Office, Vương quốc Anh. An toàn cháy cho nhà và công trình. 12. NFPA 5000, 2006 Edition. Building construction and 2. GIA VĂN, LÊ MINH. Náo loạn cháy chung cư cao Safety Code. National Fire Protection Association. tầng. Báo điện tử VietNamNet, truy cập 03/02/2012 13. G. T. TAMURA. Stairpressurization systems for smoke 11:50:00 AM (GMT+7) tại: control: Design considerations. NRCC 30896. nao- Reprinted from ASHRAE Transaction 1989. Volume loan-vi-chay-chung-cu-cao-tang. 95, Pt. 2. IRC Paper 1618. 9 pages. 3. LÊ ĐẠT, TK. Cháy lớn ở chung cư 18 tầng tại Hà Nội, 14. AS 1851-2005. Australian Standard. Maintenance of 2 người thiệt mạng. Báo Lao Động điện tử số 54 ngày Fire protection systems and equipment. 11/03/2010, truy cập thứ Năm, 11/03/2010 - 8:34 AM tại 15. PAUL CHASTEUNEUF. A guide to testing staiwell and passage pressurization systems to AS/NZS 1668 PT-1 =176922. 1998. The official journal of AIRAH, September 2002, trang 20-24. 4. NGUYỄN VĂN HÒA. Làm ngơ hệ thống thông gió sự cố cho nhà cao tầng. Báo điện tử VNExpress, truy cập 16. NFPA 101, 2009 Edition. Life Safety Code. National thứ Ba, 16/3/2010 | 16:37 GMT+7 tại Fire Protection Association. 17. Fire Code 2007. Code of Practice for fire precaution in thong-thong-gio-su-co-cho-nha-cao-tang- Buildings 2007. 2157500.html Ngày nhận bài: 4/20/2015. 5. TCVN 5687:2010. Thông gió - Điều hòa không khí. Tiêu chuẩn thiết kế. Ngày nhận bài sửa lần cuối: 9/02/2015. 66 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 1/2015