Bài giảng Giáo dục học đại cương (Phần 2)

Nội dung text: Bài giảng Giáo dục học đại cương (Phần 2)

1. Ch ươ ng 2 LÝ LU N GIÁO D C MC TIÊU, N I DUNG VÀ PH ƯƠNG PHÁP H C T P Lý lu n giáo d c (thu t ng giáo d c đưc dùng theo ngh ĩa h p) là m t b ph n c a Giáo d c h c hay S ư ph m h c đ i c ươ ng. Lý lu n giáo d c nghiên c u bn ch t c a quá trình giáo d c, thi t k n i dung, xác đnh các nguyên t c, các ph ươ ng pháp giáo d c, đánh giá k t qu giáo d c theo đúng m c tiêu và yêu c u giáo d c nh m hình thành nh ng quan đim, t ư t ưng, tình c m và ph m ch t nhân cách cho HS. ðây là c ơ s lý lu n khoa h c c a cơng tác giáo d c ph m ch t nhân cách HS trong nhà tr ưng nĩi chung và cơng tác ch nhi m l p nĩi riêng. YÊU C U Sau khi h c xong ch ươ ng này sinh viên: - Cĩ ki n th c hi u bi t v quá trình giáo d c (Khái ni m, c u trúc, đc đim, bn ch t, tính quy lu t và logíc c a quá trình giáo d c Trung h c) c ũng nh ư m c tiêu, nhi m v mà ng ưi GV c n th c hi n trong quá trình giáo d c; cĩ ki n th c, hi u bi t v các nguyên t c c n tuân th và v vi c xây d ng n i dung, l a ch n ph ươ ng pháp giáo d c m t cách khoa h c. - Cĩ k n ăng: + Nghiên c u và tích l ũy kinh nghi m giáo d c qua các tài li u lý lu n và th c ti n. + Liên h và rút ra đưc nh ng bài h c c n thi t cho b n thân t nh ng lý lu n c ơ b n v giáo d c, t nh ng tình hu ng giáo d c. + B ưc đ u rèn luy n các k n ăng giáo d c nĩi chung qua các ho t đ ng h c tp và th c hành mơn h c, nh t là qua h c h p tác và x lý các tình hu ng giáo d c. - Cĩ quan đim duy v t bi n ch ng trong nghiên c u, liên h và v n d ng tri th c c ơ b n v giáo d c. Ý th c đưc v th , vai trị và trách nhi m v to l n c a ng ưi GV trong quá trình giáo d c ph c v s nghi p cơng nghi p hĩa, hi n đi hĩa ca đ t n ưc hi n nay; c ũng nh ư ý th c đưc nh ng thách th c, địi h i đ i v i ng ưi GV v ph m ch t và n ăng l c s ư ph m c a cơng tác này đ t đĩ ch ăm lo rèn luy n nh ng ph m ch t và n ăng l c giáo d c HS trong quá trình đào t o s ư ph m. NI DUNG Ni dung c a ch ươ ng Lý lu n giáo d c bao g m: - Quá trình giáo d c - Nguyên t c giáo d c - N i dung giáo d c - Ph ươ ng pháp giáo d c PH ƯƠ NG PHÁP Trong quá trình h c t p ch ươ ng này, sinh viên l ĩnh h i tri th c lý lu n c ơ b n qua vi c t nghiên c u tài li u là chính. Các ti t h c trên l p s t p trung vào các ho t đng chính nh ư: Gi i quy t tình hu ng s ư ph m, trao đi nhĩm nh và th o lu n trên l p, h th ng hĩa tri th c. SV đưc t o c ơ h i luy n t p m t s k n ăng 82
2. giáo d c, x lý tình hu ng, h c h p tác chu n b c ơ s lý lu n cho ho t đng giáo dc HS, nh t là cơng tác ch nhi m l p trong đt Ki n t p s ư ph m h c k ỳ V. 2.1. QUÁ TRÌNH GIÁO D C 2.1.1. Khái ni m quá trình giáo d c Khái ni m: Quá trình giáo d c là quá trình ho t đng ph i h p gi a nhà giáo dc và đi t ưng giáo d c trong đĩ, ho t đng c a nhà giáo d c đĩng vai trị ch đo, ho t đng c a đi t ưng giáo d c đĩng vai trị ch đng, tích c c nh m hình thành cho đi t ưng giáo d c ý th c cá nhân và nh ng hành vi, thĩi quen phù h p vi nh ng chu n m c xã h i qui đnh. Ví d : Giáo d c cho HS ý th c đưc các n i qui h c t p và th c hi n t t các ni qui đĩ (cĩ hành vi, thĩi quen phù h p v i nh ng yêu c u mà n i qui h c t p qui đnh nh ư: đi h c đúng gi , khơng nĩi chuy n riêng trong gi h c ) Trong khái ni m th hi n: - Quá trình giáo d c di n ra s tác đng qua l i th ng nh t bi n ch ng gi a nhà giáo d c và đi t ưng giáo d c. - Trong s t ươ ng tác này, tác đng c a nhà giáo d c gi vai trị ch đo cịn HS v a là đi t ưng ch u s tác đng c a nhà giáo d c v a là ch th ch đng, tích cc t hồn thi n b n thân. - M c đích nh m giáo d c cho HS cĩ ý th c và hành vi thĩi quen c ư x đúng đn trong các ho t đng và các m i quan h xã h i. Trong nhà trưng, m t giáo d c này th ưng đưc g i là giáo d c t ư t ưng, chính tr , đo đc, tác phong hay giáo d c đo đc. 2.1.2. C u trúc c a quá trình giáo d c Cũng gi ng nh ư quá trình d y h c, c u trúc c a quá trình giáo d c là c u trúc-h th ng. C u trúc c a quá trình giáo d c bao g m các thành t sau: 1). Nhà giáo d c (GV) Nhà giáo d c cĩ th là m t cá nhân hay m t t p th . ðây là ch th c a nh ng tác đng giáo d c đn đi t ưng giáo d c. Trong s các nhà giáo d c c a nhà tr ưng, l c l ưng đơng đo nh t là GV. 2). ði t ưng giáo d c (HS) ði t ưng giáo d c c ũng cĩ th là m t cá nhân hay m t t p th . ðây là đi tưng ch u s tác đng c a nhà giáo d c. ði t ưng giáo d c đng th i là ch th t giáo d c. Trong nhà tr ưng, HS là l c l ưng đơng đo các đi t ưng giáo d c. Nhà giáo d c và đi t ưng giáo d c là hai thành t trung tâm c a quá trình giáo d c. Hai thành t này tác đng qua l i v i nhau (GV HS). Trong đĩ, ho t đng c a nhà giáo d c đĩng vai trị ch đo, ho t đng c a đi t ưng giáo d c đĩng vai trị ch đng. Trong quá trình ho t đng ph i h p đĩ, GV giúp HS tr ưc ht xác đnh đưc m c đích-nhi m v ph n đu rèn luy n nhân cách; t đĩ xác đnh ni dung và ph ươ ng pháp rèn luy n nh m đt đưc m c đích đ ra. 3). M c đích và nhi m v giáo d c (M ð-NVGD) Mc đích giáo d c nh m hình thành HS nh ng ph m ch t và n ăng l c c n thi t c a ng ưi cơng dân, ng ưi lao đng trong xã h i m i. ð th c hi n đưc m c đích này, quá trình giáo d c c n hồn thành ba nhi m v : - Hình thành và phát tri n HS ý th c cá nhân v các chu n m c xã h i qui đnh. 83
3. - Hình thành và phát tri n HS thái đ (xúc c m, tình c m) tích c c đi v i các chu n m c xã h i. - Hình thành và phát tri n HS h th ng hành vi và nh ng thĩi quen hành vi phù h p v i nh ng chu n m c xã h i qui đnh. MðGD là thành t cĩ v trí hàng đu và đĩng vai trị đnh h ưng cho s v n đng, phát tri n c a các thành t khác c ũng nh ư tồn b quá trình giáo d c. 4). N i dung giáo d c (NDGD) Ni dung giáo d c qui đnh h th ng nh ng chu n m c xã h i c n giáo d c cho HS. 5). Ph ươ ng pháp, ph ươ ng ti n và hình th c t ch c giáo d c (PPGD) Ph ươ ng pháp, ph ươ ng ti n và hình th c t ch c giáo d c là nh ng ph ươ ng pháp, ph ươ ng ti n và hình th c t ch c đưc s d ng trong quá trình giáo d c nh m giúp HS chuy n hĩa nh ng chu n m c xã h i thành ý th c cá nhân và nh ng hành vi thĩi quen c a b n thân. 6). K t qu giáo d c (KQGD) KQGD ph n ánh k t qu v n đng phát tri n c a quá trình giáo d c. KQGD ph n ánh t p trung k t qu v n đng c a đi t ưng giáo d c. KQGD th hi n ch : đi t ưng giáo d c đã ý th c đưc các chu n m c xã h i nh ư th nào, cĩ thái đ gì đi v i các chu n m c xã h i đĩ và các hành vi, thĩi quen c a h cĩ phù h p v i các chu n m c xã h i hay khơng? K t qu đĩ đưc th hi n trong tồn b cu c s ng ca HS, th hi n trong các ho t đng và các m i quan h c a HS v i th gi i muơn màu muơn v xung quanh các em. 7). Mơi tr ưng (MT) Các thành t trên t n t i trong m i quan h bi n ch ng v i nhau và trong m i quan h bi n ch ng v i y u t mơi tr ưng. Cu trúc c a quá trình giáo d c đưc th hi n s ơ đ sau: Sơ đ: C u trúc c a quá trình giáo d c Mð GD NDGD G H PPGD MT KQGD 2.1.3. B n ch t c a quá trình giáo d c * Quá trình giáo d c là m t b ph n c a quá trình s ư ph m (hay qúa trình giáo d c t ng th ) cho nên b n ch t c a quá trình giáo d c ph n ánh nh ng đc tr ưng c a quá trình s ư ph m mà b t c quá trình giáo d c c th nào c ũng ph i cĩ. ðc tr ưng ch y u đĩ là quá trình giáo d c bao g m hai m t: - S tác đng cĩ m c đích, cĩ k ho ch c a nhà giáo d c đn các m t c a nhân cách ng ưi đưc giáo d c; - S h ưng ng tích c c c a ng ưi đưc giáo d c đi v i nh ng tác đng đĩ và s t giác hồn thi n nhân cách c a b n thân. Nĩi cách khác, s th ng nh t gi a 84
4. nh ng tác đng giáo d c ch đo c a nhà giáo d c và nh ng tác đng giáo d c ch đng tích c c c a đi t ưng giáo d c là nét b n ch t c a quá trình giáo d c. Mc đích cu i cùng c a quá trình giáo d c là hình thành cho HS nh ng hành vi, thĩi quen hành vi phù h p v i yêu c u c a nh ng chu n m c xã h i qui đnh. ðây là bi u hi n c a b m t đo đc c a con ng ưi. Cho nên nét b n ch t n i b t ca quá trình giáo d c là làm cho HS ý th c đúng đn và sâu s c v n i dung các chu n m c xã h i và ý ngh ĩa xã h i c a vi c th c hi n đúng đn các chu n m c đĩ; bi d ưng cho các em thái đ tích c c đi v i các chu n m c xã h i t đĩ hình thành cho các em ni m tin v s đúng đn c a các chu n m c xã h i đ các em làm theo yêu c u c a nh ng chu n m c đĩ (th hi n qua nh ng hành vi, thĩi quen hành vi phù h p); các em bi t và cĩ n ăng l c đu tranh ch ng l i nh ng bi u hi n hành vi khơng phù h p. T tính b n ch t này, cĩ th nĩi: Quá trình giáo d c là quá trình d ưi tác đng ch đo c a nhà giáo d c, ng ưi đưc giáo d c chuy n hĩa m t cách t giác, tích c c nh ng yêu c u c a nh ng chu n m c xã h i đã đưc qui đnh thành hành vi và thĩi quen t ươ ng ng c a b n thân. * Vì hành vi, thĩi quen hành vi ch đưc hình thành và bi u hi n trong ho t đng và trong các m i quan h c a con ng ưi cho nên giáo d c hành vi và thĩi quen hành vi th c ch t là quá trình t ch c và t t ch c cu c s ng m t cách h p lý cho HS. Quá trình t ch c và t t ch c cu c s ng h p lý cho HS chính là quá trình: - T ch c, điu khi n và t t ch c, điu khi n các lo i hình ho t đng phong phú và đa d ng c a HS; - T ch c, điu khi n và t t ch c, điu khi n các m i quan h nhi u m t ca HS v i th gi i xung quanh, v i ng ưi khác. - T ch c, điu khi n và t t ch c, điu khi n các d ng giao l ưu đa d ng gi a HS v i nhau và gi a HS v i nh ng ng ưi khác. ðiu này đã đưc th hi n trong cu c s ng hi n nay nh ư: giúp tr xây d ng k ho ch h c t p và t ch c th c hi n k ho ch h c m t cách t p h p lý; giúp tr xây d ng và th c hi n ch đ sinh ho t trong gia đình, trong c ng đng, xã h i m t cách h p lý; t ch c các ho t đng (h c t p, lao đng, sinh ho t t p th , các ho t đng xã h i, vui ch ơi ngh ng ơi ), các m i quan h giao l ưu (giao l ưu gi a HS các lp, các tr ưng v i nhau, giao l ưu gi a các em v i các l c l ưng lao đng xã hi ) m t cách h p lý. Tĩm l i, cĩ th nĩi b n ch t c a quá trình giáo d c là quá trình t ch c, điu khi n và t t ch c, điu khi n các ho t đng, các m i quan h ti p xúc và giao l ưu đ HS th c hi n t t yêu c u c a nh ng chu n m c xã h i. * Trong th c t cho th y: đâu (nhà tr ưng, gia đình, xã h i) nhà giáo d c quan tâm t ch c t t các ho t đng, các m i quan h phong phú, đa d ng cho tr (cá nhân hay t p th ) thì đĩ s cĩ nh ng t p th v ng m nh, nh ng cá nhân cĩ nhân cách t t và ng ưc l i. Cá nhân càng tích c c tham gia vào các ho t đng bao nhiêu thì nhân cách càng đưc hình thành, phát tri n t t, tồn di n b y nhiêu và ng ưc l i. T đĩ rút ra, trong giáo d c t p th và cá nhân, c n quan tâm t ch c và điu khi n t t các ho t đng, các m i quan h . M i cá nhân mu n rèn luy n đ cĩ nhân cách t t c n bi t t t ch c h p lý các ho t đng c a b n thân và tham gia tích c c vào các ho t đng, các m i quan h ti p xúc, giao l ưu trong cu c s ng. 85
5. 2.1.4. Nh ng đc đim c a quá trình giáo d c Mt s đc đim c ơ b n ca quá trình giáo d c: 2.1.4.1. Quá trình giáo d c là quá trình lâu dài, liên t c Cĩ th nĩi quá trình giáo d c cĩ tính lâu dài và tính liên t c. Tính lâu dài th hi n ch đ cĩ k t qu , quá trình giáo d c c n ph i cĩ th i gian. Th i gian cĩ th hàng tun, hàng tháng, hàng n ăm và c ũng cĩ th là c m t đi ng ưi, c m t th h . Tính liên t c th hi n ch trong su t quá trình giáo d c, lúc nào, đâu, đi tưng giáo d c c ũng nh n đưc nh ng tác đng giáo d c. Nguyên nhân khi n quá trình giáo d c cĩ tính lâu dài và liên t c: - Cĩ nh ư v y thì quá trình giáo d c m i đáp ng đưc v i yêu c u phát tri n ca xã h i và nhu c u phát tri n c a b n thân. - Vi c hình thành m t quan đim, m t t ư t ưng hay m t ni m tin nào đĩ, nh t là m t ph m ch t, m t thĩi quen t t (ví d thĩi quen th d c bu i sáng) c n ph i cĩ th i gian lâu dài (th i gian đ ng ưi đưc giáo d c nh n th c, cĩ thái đ và tin t ưng vào s đúng đn c a yêu c u mà mình c n th c hi n, th i gian luy n t p hành vi th c hi n yêu c u và th i gian l p đi l p l i nhi u l n hành vi đ hành vi tr thành thĩi quen hành vi), khi đã hình thành đưc r i nĩ l i ph i th ưng xuyên đưc cng c , n u khơng hành vi t t đã hình thành s d n d n suy y u và đn m t lúc nào đĩ nĩ cĩ th nh ưng ch cho hành vi x u. Cơ s trit h c c a v n đ này là ch xã h i và cá nhân s ng trong xã h i đĩ luơn luơn v n đng và phát tri n khơng ng ng; quá trình hình thành và phát tri n nhân cách là m t quá trình đu tranh và th ng nh t gi a các m t đi l p, quá trình luơn cĩ s ph đnh l n nhau gi a cái t t và cái x u trong nhân cách. ðây là c ơ s đ gi i thích cho nh ng hi n t ưng vì sao cĩ nh ng cán b đã t ng vào sinh ra t , nh ng cán b t ưng ch ng nh ư đã cĩ b n ch t r t t t th mà v n b thối hĩa, bi n ch t. Vì giáo d c là m t quá trình lâu dài, liên t c cho nên trong cơng tác giáo d c địi h i: - C nhà giáo d c l n đi t ưng giáo d c c n ph i cĩ tính kiên trì, nh n n i. - C n chú ý đ đi t ưng giáo d c luơn luơn nh n đưc s giáo d c m i nơi, m i ch và m i lúc b ng m t quá trình giáo d c cĩ k ho ch, b ng t ch c s ph i h p giáo d c gi a các l c l ưng giáo d c (gia đình, nhà tr ưng và xã h i). - Hình thành và phát tri n kh n ăng t giáo d c cho đi t ưng giáo d c. Trong quá trình lâu dài, liên t c đĩ, c n chú ý đn giai đon giáo d c tr . B i vì l a tu i này là giai đon ban đu-giai đon quan tr ng nh t c a cu c đi con ng ưi. Nh ng c ơ s ban đu c a nhân cách tồn di n đưc hình thành giai đon này. 2.1.4.2. Quá trình giáo d c là quá trình di n ra v i nh ng tác đng giáo d c ph c h p ði t ưng c a quá trình giáo d c là con ng ưi, trong nhà tr ưng là HS. Trong quá trình hình thành và phát tri n nhân cách, HS ch u nh h ưng b i r t nhi u các y u t tác đng (các y u t mơi tr ưng, di truy n, ho t đng cá nhân và giáo d c). Các y u t này tác đng đn s hình thành, phát tri n nhân cách trong mi quan h bi n ch ng v i nhau, trong đĩ y u t giáo d c đĩng vai trị ch đo. Ch v i y u t giáo d c, m i HS đã ch u nh ng nh h ưng giáo d c khác nhau t mơi tr ưng nh ư gia đình, nhà tr ưng và xã h i. Trong các mơi tr ưng giáo 86
6. dc đĩ l i ch a đng m t ph c h p các tác đng khác nhau (ví d trong giáo d c gia đình m i đa tr nh n đưc nh ng tác đng giáo d c t cha, m , anh, ch , ơng, bà, n p s ng gia đình, truy n th ng gia đình, kinh t gia đình ). Nh ng tác đng đĩ cĩ nh ng tích ch t t t-xu (tích c c hay tiêu c c) khác nhau, d hay khĩ điu khi n khác nhau. Cĩ th nĩi cĩ bao nhiêu ho t đng mà HS tham gia, cĩ bao nhiêu m i quan h mà HS th c hi n thì s cĩ b y nhiêu y u t tác đng đn HS. Nh ng tác đng đĩ n u th ng nh t v i nhau t o nên s c m nh giáo d c to l n đn đi t ưng nh ưng nh ng tác đng đĩ c ũng cĩ th mâu thu n v i nhau khi n chúng c n tr , làm suy y u ho c vơ hi u hĩa l n nhau. Ví d : tình hu ng s 1 (tr 112 ), s tác đng sai c a bà c đã làm suy y u s tác đng đúng c a ch B. Tính ph c h p c a các tác đng giáo d c nĩi riêng và các tác đng khác nĩi chung đn đi t ưng khi n cho quá trình giáo d c đi t ưng tr nên r t khĩ th c hi n. ð kh c ph c tình tr ng này, trong quá trình giáo d c c n: - T ch c s ph i h p giáo d c gi a các l c l ưng giáo d c nh m th ng nh t các tác đng giáo d c theo h ưng tích c c. - Ng ăn ch n, h n ch đn m c t i đa các tác đng tiêu c c. - B i d ưng cho tr kh n ăng phân tích, đánh giá, phân bi t nh ng tác đng tích c c v i nh ng tác đng tiêu c c; lịng mong mu n và kh n ăng đnh h ưng, ti p nh n nh ng tác đng tích c c. 2.1.4.3. Quá trình giáo d c cĩ tính cá bi t ði t ưng c a quá trình giáo d c khơng ph i là nh ng con ng ưi chung chung tru t ưng mà là nh ng con ng ưi c th , trong nh ng tình hu ng c th . Trong b n ch t c a m i con ng ưi đu ph n ánh nh ng đc đim sinh-tâm lý chung ca l a tu i, c a dân t c, th i đi mà con ng ưi t n t i đng th i l i cĩ nh ng đc đim sinh-tâm lý riêng c a b n thân h “Tr ăm con tr ăm tính, m ưi con m ưi n t”. ðc đim sinh-tâm lý riêng c a m i ng ưi l i cĩ s khác nhau các l a tu i khác nhau và trong nh ng tình hu ng khác nhau. Do đĩ, trong quá trình giáo d c c n l ưu ý: - Tr ưc khi giáo d c c n nghiên c u đ n m đưc đi t ưng cĩ nh ng đc đim sinh-tâm lý nào? ði t ưng đang trong tình hu ng giáo d c nào? ðc đim sinh-tâm lý c a đi t ưng trong tình hu ng đĩ ra sao? - T hi u đc đim sinh-tâm lý c a đi t ưng, bên c nh nh ng tác đng giáo dc chung đn HS, nhà giáo d c c n cĩ nh ng tác đng riêng phù h p v i t ng đi tưng giáo d c, trong t ng tình hu ng c th . Nên tránh cách giáo d c d p khuơn, máy mĩc, hình th c vì cách giáo d c này mang l i hi u qu th p, th m chí cĩ th th t b i. 2.1.4.4. Quá trình giáo d c th ng nh t v i quá trình d y h c Quá trình giáo d c và quá trình d y h c là hai b ph n c a quá trình s ư ph m tồn v n, chúng cĩ m i quan h m t thi t h u c ơ khơng tách r i. Quá trình d y h c khơng nh ng ph i giúp cho ng ưi h c n m v ng h th ng tri th c, k n ăng, k x o, phát tri n n ăng l c ho t đng trí tu (d y ch ) mà cịn thơng qua đĩ đ giúp ng ưi h c hình thành và phát tri n th gi i quan khoa h c, nh ng ph m ch t nhân cách c a ng ưi cơng dân, ng ưi lao đng (d y ng ưi). Cho nên d y hc đưc coi là ph ươ ng ti n đ giáo d c hay d y h c cĩ tính giáo d c. 87
7. Mu n giáo d c cho HS quan đim nào, hình thành cho các em ph m ch t gì tr ưc ht đu ph i thơng qua d y h c. Ng ưc l i, nh quá trình giáo d c, ng ưi h c cĩ đưc th gi i quan khoa hc, đng c ơ, thái đ h c t p đúng đn và nh ng ph m ch t nhân cách khác (d y ng ưi). Chính nh ng k t qu giáo d c này l i tr thành đng l c thúc đy ho t đng hc t p nĩi riêng ho t đng d y h c nĩi chung (d y ch ) v n đng và phát tri n. Mi quan h gi a quá trình d y h c và quá trình giáo d c là m i quan h gi a d y ch và d y ng ưi. M c đích cu i cùng nh m th c hi n quá trình hình thành nhân cách tồn v n. Cho nên trong giáo d c khơng nên tách r i hai quá trình này. 2.1.5. Quy lu t c a quá trình giáo d c Là m t c u trúc-h th ng, quá trình giáo d c t n t i và luơn luơn v n đng, phát tri n khơng ng ng v i nh ng qui lu t v n cĩ c a nĩ: 2.1.5.1. Qui lu t v m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a quá trình giáo dc v i mơi tr ưng kinh t -xã h i. 2.1.5.2. Qui lu t v m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a hi u qu c a quá trình giáo d c v i vi c t ch c h p lý các ho t đng và các m i quan h giao lưu c a ng ưi đưc giáo d c. 2.1.5.3. Qui lu t v m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a nh ng tác đng sư ph m c a nhà giáo d c v i ho t đng ch đng, tích c c c a đi t ưng giáo d c. 2.1.5.4. Qui lu t v m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a các tác đng giáo d c cĩ tính tồn v n đi v i các m t nh n th c-lý trí, tình c m-đng c ơ và k năng hành đng-hành vi c a ng ưi đưc giáo d c. 2.1.5.5. Qui lu t v m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a m c đích giáo dc-ni dung giáo d c-ph ươ ng pháp giáo d c. 2.1.5.6. Qui lu t v m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a quá trình giáo dc v i quá trình d y h c 2.1.6. ðng l c c a quá trình giáo d c Quá trình giáo d c luơn luơn v n đng và phát tri n khơng ng ng. T ng y u t trong c u trúc c a quá trình giáo d c v n đng, phát tri n trong m i quan h bi n ch ng v i các y u t khác t o nên s v n đng, phát tri n chung c a c quá trình giáo d c. Ví d : S v n đng, phát tri n c a HS th hi n s hình thành và hồn thi n dn nhân cách c a các em. 1.1.6.1. Ngu n g c, đng l c c a s v n đng, phát tri n này là vi c phát hi n và gi i quy t cĩ hi u qu các mâu thu n c a di n ra trong quá trình giáo d c ðng l c c a quá trình giáo d c bao g m vi c gi i quy t các mâu thu n bên trong và các mâu thu n bên ngồi c a quá trình giáo d c. - Mâu thu n bên trong là mâu thu n gi a các thành t trong c u trúc c a quá trình giáo d c và gi a nh ng yu t trong t ng thành t . Ví d : + Mâu thu n gi a m c đích, nhi m v giáo d c đã đưc nâng cao v i n i dung giáo d c ch ưa đưc đi m i. + Mâu thu n gi a n i dung giáo d c đã đưc đi m i v i ph ươ ng pháp giáo dc cịn l c h u. + Mâu thu n gi a yêu c u, nhim v giáo d c mà xã h i đ ra cho ng ưi HS vi trình đ giáo d c hi n cĩ c a các em 88
8. + Mâu thu n gi a trình đ chuyên mơn c a nhà giáo d c cao v i trình đ ng x s ư ph m c a h th p. + Mâu thu n gi a l i nĩi c a HS thì hay v i vi c làm thì d - Mâu thu n bên ngồi là mâu thu n gi a nh ng thành t trong c u trúc c a quá trình giáo d c v i mơi tr ưng kinh t -xã h i. Ví d : + Mâu thu n gi a yêu c u cao do xã h i m i đ ra đi v i nhân cách ng ưi lao đng v i m c đích, nhi m v và các y u t khác đưc đ ra trong quá trình giáo dc HS ch ưa đáp ng đưc. + Mâu thu n gi a nh ng tác đng đnh h ưng tích c c c a quá trình giáo d c đn HS v i nh ng nh h ưng tiêu c c c a mơi tr ưng xã h i đi v i các em 2.1.6.2. Mâu thu n c ơ b n và đng l c ch y u c a quá trình giáo d c Trong các mâu thu n trên, mâu thu n gi a yêu c u, nhi m v mà xã h i đ ra cho HS v i trình đ giáo d c hi n cĩ c a các em đưc coi là mâu thu n c ơ b n. Ví d : Trong tình hu ng s 1 (tr 112), mâu thu n gi a yêu c u đi v i con cái trong gia đình (bi t quan tâm giúp đ gia đình) v i kh n ăng hi n cĩ c a các con ch B (thi u quan tâm giúp đ cơng vi c gia đình) Vi c gi i quy t mâu thu n này s t o nên đng l c ch y u c a quá trình giáo d c. 2.1.6.3. Các điu ki n đ mâu thu n tr thành đng l c c a quá trình giáo dc Mu n vi c gi i quy t mâu thu n tr thành đng l c c a quá trình giáo d c cn ph i cĩ ba điu ki n: - HS ph i ý th c đưc mâu thu n, cĩ mong mu n gi i quy t mâu thu n và t mình gi i quy t mâu thu n. - Vi c đ ra yêu c u, nhi m v đ gi i quy t mâu thu n ph i v a s c v i HS. - Vi c đ ra yêu c u, nhi m v đ gi i quy t mâu thu n ph i n y sinh trong trong ti n trình giáo d c. 2.1.7. Logic c a quá trình giáo d c 2.1.7.1. Khái ni m v logíc c a quá trình giáo d c Logíc c a quá trình giáo d c là trình t th c hi n h p lý quá trình giáo d c đĩ nh m đt đưc hi u qu t i ưu (hồn thành m c đích và nhi m v giáo d c đã đưc qui đnh). 2.1.7.2. Các khâu c a quá trình giáo d c Logíc c a quá trình giáo d c đưc th c hi n theo ba khâu: 1). T ch c, điu khi n HS n m v ng nh ng tri th c v các chu n m c xã hi đã đưc qui đnh. Các chu n m c xã h i (chu n m c pháp lu t, chu n m c đo đc, chu n mc th m m , chu n m c phong t c ) là nh ng qui đnh mà xã h i đ ra cho m i ng ưi s ng trong xã h i đĩ ph i th c hi n. Ví d : S ng trong xã h i m i ng ưi ph i bi t yêu th ươ ng l n nhau (chu n mc đo đc). Quy n b t kh xâm ph m (chu n m c pháp lu t) Các chu n m c xã h i v i nh ng giá tr c a chúng đưc coi nh ư là nh ng ph ươ ng ti n cĩ tác d ng đnh h ưng hành vi c a cá nhân hay c a nhĩm ng ưi trong xã h i trong nh ng điu ki n nh t đnh. Chúng cịn đưc coi nh ư nh ng tiêu chu n 89
9. đ xã h i ki m tra và đánh giá hành vi c a m i ng ưi, đ m i cá nhân t ki m tra và đánh giá hành vi c a mình. Vi nh ng tác đng nĩi trên, các chu n m c xã h i mang y u t cho phép, bt bu c và c m đốn. ð ng ưi đưc giáo d c t giác th c hi n các chu n m c xã h i đã đưc qui đnh thì nhà giáo d c c n giúp cho đi t ưng giáo d c cĩ tri th c c n thi t v các chu n m c xã hi này, t c là giúp h hi u đưc: + Ý ngh ĩa xã h i và ý ngh ĩa cá nhân c a chu n m c; + N i dung c a chu n m c bao g m c nh ng khái ni m t ươ ng ng; + Cách th c th c hi n chu n m c. 2). T ch c, điu khi n HS hình thành ni m tin và tình c m tích c c v i các chu n m c xã h i qui đnh Ni m tin đưc hình thành trên c ơ s n m đưc tri th c và ni m tin th hi n: + N m đưc tri th c v các chu n m c xã h i; + Tin vào tính chân lý và tính đúng đn c a các chu n m c xã h i; + Mong mu n làm theo nh ng yêu c u đưc ph n ánh trong chu n m c xã hi; + Cĩ hành vi phù h p v i các chu n m c xã h i; + Hài lịng v i nh ng hành vi phù h p v i nh ng chu n m c xã h i c a mình và c a ng ưi khác; + T thái đ khơng khoan nh ưng đi v i nh ng hành vi mâu thu n v i nh ng chu n m c xã h i. Tri th c và ni m tin v các chu n m c xã h i qui đnh đưc hình thành mi cá nhân t o nên ý th c cá nhân c a h v các chu n m c xã h i. Trong vi c chuy n hĩa tri th c thành ni m tin, xúc c m, tình c m ( đưc hình thành trong quá trình đĩ) đĩng vai trị quan tr ng. T ý th c đúng đn v các chu n m c xã h i, khi n HS làm theo yêu c u c a nh ng chu n m c xã h i đĩ, qua đĩ hình thành hành vi, thĩi quen hành vi t ươ ng ng. 3). T ch c, điu khi n HS rèn luy n hành vi và thĩi quen hành vi phù h p vi nhng chu n m c xã h i đã qui đnh. Trên c ơ s ý th c cá nhân v chu n m c xã h i, HS th c hi n nh ng yêu c u ca chu n m c xã h i qui đnh và cĩ nh ng hành vi cá nhân (nh ư hành vi giúp c già qua đưng, hành vi này phù h p v i chu n m c đo đc v lịng nhân ái); nh ng hành vi cá nhân đưc các em l p đi l p l i nhi u l n s tr thành thĩi quen hành vi. ðây là m t thu c tính, m t ph m ch t c n thi tn c a nhân cách. Vi c giáo d c cho HS hành vi và thĩi quen hành vi là vơ cùng quan tr ng, bi vì hành vi và thĩi quen hành vi là bi u hi n c a b m t đo đc c a con ng ưi, là m c đích cu i cùng mà quá trình giáo d c c n đt đưc. K. ð. USINXKI đã t ng nĩi: “Giáo d c xây d ng đưc trên thĩi quen là n n giáo d c v ng ch c. Giáo d c khơng xây d ng đưc trên thĩi quen c ũng gi ng nh ư xây d ng lâu đài trên bãi cát”. Nh ng hành vi mà HS rèn luy n c n th a mãn các ch tiêu sau: + N i dung các chu n m c đưc th hi n trong hành vi; + S th hi n hành vi cĩ tính ph bi n; + S th hi n hành vi cĩ tính b n v ng; + Hành vi cĩ đng c ơ đúng đn. 90
10. Mu n giáo d c cho HS các hành vi, thĩi quen hành vi phù h p v i các chu n mc xã h i c n: + T ch c cho HS tham gia vào m i ho t đng, m i m i quan h phong phú, đa d ng v i m c đ ph c t p d n. + B i d ưng cho các em ý th c và n ăng l c t ki m tra, t đánh giá th ưng xuyên. Các khâu trên c a quá trình giáo d c cĩ m i quan h m t thi t v i nhau, h tr cho nhau th m chí thâm nh p vào nhau. Di n bi n c a các khâu trong quá trình giáo d c mang tính đng, tùy thu c vào đi t ưng giáo d c, vào tng tình hu ng giáo d c c th 2.2. NGUYÊN T C GIÁO D C 2.2.1. Khái ni m chung 2.2.1.1. Khái ni m Nguyên t c giáo d c đưc hi u là nh ng lu n đim c ơ b n cĩ tính qui lu t ca lý lu n giáo d c. Nguyên t c giáo d c cĩ tác d ng ch đo vi c l a ch n và vn dng n i dung, ph ươ ng pháp và hình th c t ch c giáo d c nh m th c hi n m c đích và nhi m v giáo d c. 2.2.1.2. C ơ s xây d ng các nguyên t c giáo d c - T quan đim v b n ch t c a con ng ưi và qui lu t hình thành b n ch t con ng ưi c a ch ngh ĩa Mác; - T quan đim v b n ch t và qui lu t c a quá trình giáo d c; - T nh ng kinh nghi m c a các nhà giáo d c trong quá kh và c a th c ti n giáo d c. Cĩ th nĩi nguyên t c giáo d c là nh ng qui lu t c a quá trình giáo d c đưc nh n th c d ưi d ng chu n m c ch đo hành đng giáo d c. Do đĩ, nguyên t c giáo d c là ch d a đáng tin c y v m t lý lu n đ giúp GV và HS đnh h ưng đúng đn trong quá trình giáo d c nh m t ch c quá trình giáo d c đt hi u qu t i ưu. Nguyên t c giáo d c khơng ph i là nh ng đơ n thuc kê s n. Nguyên t c giáo dc ch cung c p nh ng tri th c v các c ơ s khoa h c c a cơng tác giáo d c đ GV và HS cĩ th và c n d a vào đĩ nh m t mình gi i quy t các nhi m v giáo d c luơn luơn n y sinh trong các tình hu ng h t s c đa d ng và c th . 2.2.2. HƯthèngc¸cnguyªnt¾cgi¸odơc H th ng các nguyên t c giáo d c bao g m: - Nguyên t c đm b o tính m c đích c a giáo d c. - Nguyên t c đm b o giáo d c g n v i đi s ng, v i lao đng. - Nguyên t c đm b o giáo d c trong t p th và b ng t p th . - Nguyên t c đm b o tơn tr ng nhân cách HS đng th i yêu c u h p lý đi vi các em. - Nguyên t c đm b o m i quan h bi n ch ng gi a ho t đng ch đo c a nhà giáo d c v i ho t đng ch đng, tích c c và sáng t o c a đi t ưng giáo d c. - Nguyên t c đm b o tính h th ng, tính k ti p và tính liên t c c a giáo dc. - Nguyên t c đm b o s th ng nh t gi a giáo d c nhà tr ưng, giáo d c gia đình và giáo d c xã h i. - Nguyên t c đm b o tính v a s c và tính cá bi t trong giáo d c. 91
11. - Nguyên t c đm b o phát huy ưu đim đ kh c ph c khuy t đim trong quá trình giáo d c. 1). Nguy n t c đm b o tính m c đích c a giáo d c Nguyên t c này địi h i m i cơng tác giáo d c, m i ho t đng giáo d c đu ph i nh m th c hi n t t m c đích giáo d c đã đ ra. nhà tr ưng ph thơng, yêu c u cơng tác giáo d c c n th c hi n t t m c tiêu giáo d c c p h c. ð th c hi n nguyên t c này c n: - Quan tâm đn vi c giáo d c th gi i quan, nhân sinh quan khoa h c, lý tưng xây d ng đt n ưc, con ng ưi Vi t Nam cho HS, nh t là th h tr (giáo d c ch ngh ĩa Mác-Lênin, t ư t ưng H Chí Minh; giáo d c ch ch ươ ng, đưng l i, chính sách c a ðng và nhà n ưc; giáo d c pháp lu t ); - Giáo d c đ các em cĩ ý th c và n ăng l c gi i quy t nh ng v n đ n y sinh ca cu c s ng hơm nay và ngày mai; - T ch c cho các em tham gia vào nh ng ho t đng phù h p Mu n th c hi n m c tiêu giáo d c c p h c, tr ưc h t giáo viên c n: - N m ch c nh ng yêu c u trong m c tiêu giáo d c c p h c; - C th hĩa m c tiêu giáo d c trong cơng tác giáo d c c a mình; - Xây d ng k ho ch th c hi n m c tiêu giáo d c đã đ ra và t ch c th c hi n; - L y m c tiêu giáo d c làm tiêu chu n đ ki m tra, đánh giá ho t đng giáo dc nh m điu khi n, điu ch nh ho t đng giáo d c theo đúng m c tiêu giáo d c. 2). Nguyên t c đm b o giáo d c g n v i cu c s ng, v i lao đng S d ĩ giáo d c ph i g n v i cu c s ng, v i lao đng là vì giáo d c là quá trình chu n b cho th h tr b ưc chân vào cu c s ng xã h i, vào ho t đng ch yu c a con ng ưi trong xã h i, ho t đng lao đng. Cu c s ng, ho t đng lao đng là mơi tr ưng, ph ươ ng ti n gĩp ph n tích c c vào s hình thành, phát tri n nhân cách nh ng con ng ưi s ng và làm vi c trong đĩ. Nguyên t c này địi h i trong quá trình giáo d c c n: - Giúp cho HS cĩ nh ng hi u bi t v cu c s ng nĩi chung, v ho t đng lao đng sáng t o c a đt n ưc đang trong th i k ỳ cơng nghi p hĩa, hi n đi hĩa đ t đĩ giáo d c các em ý th c đưc vai trị, trách nhi m c a mình đi v i cơng cu c xây d ng đt n ưc. - T ch c cho HS tham gia t giác và tích c c vào các ho t đng nh m gĩp ph n xây d ng đt n ưc. - Tránh tình tr ng tách r i quá trình giáo d c kh i cu c s ng, kh i ho t đng lao đng. 3). Nguyên t c đm b o giáo d c trong t p th và b ng t p th Tp th là m t nhĩm ng ưi, m t c ng đng ng ưi đưc liên k t v i nhau bng m c đích chung chân chính (m c đích c a t p th ph i phù h p v i m c đích ca xã h i), b ng nh ng ho t đng chung cĩ tính t ch c nh m th c hi n m c đích này. T p th v a mang l i l i ích chung l i v a mang l i l i ích riêng trong s th ng nh t v i nhau. Tp th đưc coi là mơi tr ưng, ph ươ ng ti n đ giáo d c con ng ưi th hi n qua các s c m nh ( điu ki n) c a t p th nh ư: - Các yêu c u chân chính trong m c đích c a t p th ; - C ơ c u t ch c, b máy t qu n v ng m nh c a t p th ; 92
12. - Các ho t đng phong phú và đa dng c a t p th ; - D ư lu n lành m nh c a t p th ; - Các m i quan h t t đp trong t p th . Trong nhà tr ưng, nguyên t c này địi h i: - Lơi cu n m i HS vào trong t p th c a c a các em. Lơi cu n các em tham gia tích c c, ch đng vào các ho t đng, các m i quan h đ cùng nhau xây d ng tp th . Qua ho t đng t p th , cá nhân đưc giáo d c b i các s c m nh c a t p th . - Giáo d c HS trong t p th và b ng t p th ph i song song v i vi c xây dng t p th HS v ng m nh. Xây d ng t p th HS v ng m nh c n xây d ng các điu ki n (c a t p th v ng m nh) nh ư: + Xây d ng c ơ c u t ch c. + Xây d ng ch đ sinh ho t. + Xây d ng đi ng ũ t qu n. + Xây d ng d ư lu n lành m nh - Trong t p th c n coi tr ng đúng m c l i ích cá nhân trong s th ng nh t vi l i ích chung c a t p th . Trong nhà tr ưng hi n nay nên tránh hi n t ưng buơng l ơi các t p th HS, khơng quan tâm đn xây d ng t p th HS ho c xây d ng t p th HS m t cách hình th c; c ũng nên tránh tuy t đi l i ích c a t p th mà xem nh l i ích c a cá nhân. 4). Nguyên t c đm b o s th ng nh t gi a tơn tr ng nhân cách và yêu c u hp lý đi v i HS S tơn tr ng nhân cách HS th hi n: Coi HS là ch th t giáo d c m t cách đc l p, tích c c; tin t ưng vào s ti n b c a các em dù là nh ng ti n b nh ; đi x v i các em m t cách bình đng, dân ch , trao đi cơng vi c v i các em, l ng nghe ý ki n c a các em ; hi u các em đ đánh giá đúng nhân cách c a các em; quan tâm đn các em đ t o điu ki n cho các em phát tri n t t; th ươ ng yêu các em, mong mu n các em ti n b khơng cĩ nh ng bi u hi n coi khinh, xúc ph m đn nhân cách các em. T đĩ khi n các em t tin, t tr ng và khơng ng ng ph n đu vươ n lên. Yêu c u h p lý đi v i các em th hi n: ðư a ra nh ng yêu c u phù h p v i mc tiêu giáo d c; nh ng yêu c u HS cĩ th th c hi n đưc nh ưng v i s c g ng, n l c, tích c c cao. Nh ng yêu c u nh ư v y cĩ tác d ng kích thích tính ch đng, tích c c c a HS. S tơn tr ng và yêu c u h p lý đi v i nhân cách HS là hai m t c a m t v n đ th ng nh t bi n ch ng. Xu t phát t vi c coi HS khơng ch là đi t ưng mà cịn là ch th giáo d c c a mình; xu t phát t lịng th ươ ng yêu, mong mu n các em ti n b nên nhà giáo d c c n ph i đ ra yêu c u h p lý đi v i các em. Mu n đ ra yêu cu h p lý ph i hi u nhân cách các em, đánh giá đúng nhân cách các em cho nên đư a ra yêu c u h p lý đi v i các em c ũng chính là s tơn tr ng các em. Nguyên t c này địi h i: - Nên đ ra yêu c u ngày càng cao đi v i các em; - Luơn t ra nghiêm kh c nh ưng chân thành, tin t ưng, thi n chí và th hi n lịng yêu th ươ ng Trong giáo d c c n tránh tình tr ng thơ b o, thi u tin t ưng, đnh ki n đi vi HS nh ưng c ũng tránh nuơng chi u, d dãi đi v i các em vì đĩ là bi u hi n c a s thi u tơn tr ng nhân cách các em. 93
13. 5). Nguyên t c đm b o m i quan h th ng nh t bi n ch ng gi a ho t đng ch đo c a nhà giáo d c (GV) v i vi c phát huy tính ch đng, tích c c và sáng to c a HS. Nguyên t c này địi h i trong quá trình giáo d c, GV v i chuyên mơn và nghi p v s ư ph m c a mình c n đĩng vai trị ch đo trong ho t đng giáo d c t c là ng ưi lãnh đo, t ch c, điu khi n ho t đng t giáo d c c a HS. HS v a là đi tưng, v a là ch th t giáo d c, t rèn luy n. Nguyên t c này ph n ánh qui lu t c ơ b n trong quá trình giáo d c-Qui lu t v mi quan h tác đng qua l i l n nhau gi a GV và HS. Trong m i quan h này, dưi tác đng ch đo c a GV, tính ch đng, đc l p và sáng t o c a HS đưc hình thành và phát tri n. Ng ưc l i, m t khi tính ch đng, đc l p và sáng t o c a HS đã hình thành và phát tri n s t o điu ki n cho GV phát huy tính ch đo c a mình ngày càng cao. ð đm b o nguyên t c này, GV c n đưc b i d ưng và t b i d ưng chuyên mơn, nghi p v s ư ph m nĩi chung, nghi p v giáo d c HS nĩi riêng. Trên cơ s đĩ, trong quá trình giáo d c, nhà giáo d c bi t cách khéo léo ng x s ư ph m nh m kích thích HS t giác t giáo d c b n thân. Tuy t đi khơng đưc buơng l ng vai trị ch đo trong giáo d c. HS ph i luơn luơn cĩ ý th c t giác, t giáo d c b n thân d ưi tác d ng ch đo c a GV. Tránh tình tr ng c c đoan: Ho c coi th ưng tác dng ch đo c a nhà giáo d c ho c th đng làm theo ý ki n c a nhà giáo d c. 6). Nguyên t c đm b o tính h th ng, tính k ti p và tính liên t c c a quá trình giáo d c Nguyên t c này địi h i trong quá trình giáo d c c n: - Xây d ng n i dung giáo d c và ti n hành nh ng tác đng giáo d c, nh ng ho t đng giáo d c theo m t h th ng logic, tránh t n m n, r i r c; - Giáo d c ph i đm b o tính th ưng xuyên, liên t c trong khơng gian và th i gian; khơng đưc ng t quãng, gián đon; - K th a cĩ ch n l c nh ng k t qu , nh ng kinh nghi m giáo d c đã đt đưc. 7). Nguyên t c đm b o s th ng nh t gi a giáo d c nhà tr ưng, giáo d c gia đình và giáo d c xã h i Nhà tr ưng, n ơi đưc xã h i phân cơng cho trách nhi m giáo d c HS; gia đình, cái nơi mà trong đĩ m i em đưc sinh ra và l n lên và c ng đng xã h i, n ơi mà HS và gia đình các em sinh s ng, là nh ng mơi tr ưng nh bao quanh các em trong m t mơi tr ưng xã h i r ng l n cĩ tính ch t qu c gia và qu c t . Theo quan đim giáo d c hi n đi, tác đng c a xã h i đn con ng ưi là quá trình tác đng đng tâm. Trong đĩ, kho tàng tri th c c a nhân lo i tác đng đn m i ng ưi m t cách gián ti p thơng qua các l ăng kính ch quan: Qu c gia, c ng đng xã hi, gia đình, c ơ quan, tr ưng h c Cho nên nhân cách c a con ng ưi mang nh ng đc tr ưng riêng c a mơi tr ưng mà con ng ưi sinh s ng. T tr ưc đn nay, khi nĩi đn mơi tr ưng xã h i tác đng đn HS là ng ưi ta nĩi đn các mơi tr ưng nh : Nhà tr ưng, gia đình và xã h i. Ba mơi tr ưng này n u th ng nh t v i nhau s t o nên m t mơi tr ưng giáo d c hồn ch nh, m t s c m nh tng h p đng b đn s hình thành và phát tri n nhân cách c a HS. M i m t mơi tr ưng nh này cĩ m t v trí, vai trị nh t đnh đi v i s hình thành, phát tri n nhân cách các em. Trong đĩ, đc bi t chú ý đn giáo d c nhà trưng, giáo d c gia đình và giáo d c xã h i: 94
14. - Giáo d c nhà tr ưng đĩng vai trị ch đo. Tính ch đo th hi n ch giáo dc nhà tr ưng đnh h ưng cho tồn b quá trình hình thành và phát tri n nhân cách ca HS (th hi n m c tiêu giáo d c c a nhà tr ưng). Giáo d c gia đình và xã h i ph i cùng k t h p, th c hi n m c tiêu giáo d c c a nhà tr ưng. ðng th i giáo d c nhà tr ưng cịn cĩ kh n ăng khai thác, phát huy nh ng tác đng tích c c; điu khi n, điu ch nh th m chí ng ăn ch n nh ng tác đng tiêu c c c a giáo d c gia đình và giáo d c xã h i. - Giáo d c gia đình là đc bi t quan tr ng. B i vì giáo d c gia đình m đu và xây d ng nh ng n n t ng đu tiên, gi n đơ n nh ưng quan tr ng cho quá trình hình thành nhân cách c a th h tr . Giáo d c gia đình ti p t c phát huy tác d ng đi v i th h tr trong su t c cu c đi. Giáo d c gia đình di n ra trong m i quan h ru t th t g n g ũi, thân th ươ ng nh m h tr đc bi t cho quá trình giáo d c c a nhà tr ưng. - Giáo d c xã h i đĩng vai trị quan tr ng. Giáo d c xã h i h tr cho giáo dc nhà tr ưng, giáo d c gia đình b ng nhi u hình th c đa d ng phong phú. T nh ng điu trình bày trên, vi c th c hiên nguyên t c này yêu c u: - Ph i cĩ s k t h p ch t ch gi a giáo d c nhà tr ưng, giáo d c gia đình và giáo d c xã h i đ th ng nh t các tác đng giáo d c đn HS, tránh tình tr ng: “Tr ng đánh xuơi, kèn th i ng ưc”. - Nhà tr ưng luơn luơn và ph i ý th c đưc vai trị ch đo c a mình đ ch đng trong vi c ph i h p giáo d c v i gia đình và xã h i. - Gia đình và xã h i c ũng ph i ch đng k t h p v i nhà tr ưng theo đnh hưng giáo d c chung c a nhà tr ưng, t o điu ki n thu n l i cho nhà tr ưng th c hi n t t ch c n ăng c a mình. - Ngồi ra, trong t ng mơi tr ưng (gia đình, nhà tr ưng, xã h i) l i bao g m nhi u tác đng đn tr (Ví d trong nhà tr ưng m i t p th , m i HS ch u tác đng t nhi u phía nh ư: GV ch nhi m, GV b mơn ; hay t cha, m trong gia đình). Cho nên, trong m i mơi tr ưng c ũng r t c n s ph i h p các l c l ưng giáo d c vơ i nhau đ th ng nh t các tác đng đn tr . 8). Nguyên t c đm b o tính v a s c và tính cá bi t trong quá trình giáo d c Nguyên t c này địi h i trong quá trình giáo d c c n xây d ng nh ng yêu cu, n i dung, ph ươ ng pháp giáo d c cho phù h p v i trình đ phát tri n nhân cách ca t ng HS trong t ng tình hu ng khác nhau. Lí do: - Trong quá trình giáo d c di n ra s phân hĩa trình đ phát tri n nhân cách HS theo các l a tu i khác nhau, th m chí trong cùng m t l a tu i. - M i HS cĩ đc đim riêng v sinh-tâm lý “Tr ăm con, tr ăm tính; m ưi con, mưi n t”. Nh ng đc đim riêng đĩ trong các tình hu ng khác nhau l i khác nhau. Cho nên, trong quá trình giáo d c c n: - Quan tâm tìm hi u đ n m v ng đc đim tình hình HS ( đc đim chung và riêng). - C n ph i h p m t thi t gi a tính v a s c chung và tính v a s c riêng, gi a tính đi trà và tính cá bi t. - Tùy đc đim riêng c a HS mà cĩ tác đng giáo d c phù h p. ðã t ng cĩ ý ki n: Khơng cĩ đơ n thu c giáo d c v n n ăng. Ch cĩ l i khuyên đi v i các nhà giáo d c r ng mu n giáo d c tr c n hi u tr đ đ ra ph ươ ng pháp giáo d c phù hp. 95
15. 9). Nguyên t c đm b o phát huy ưu đim đ kh c ph c khuy t đim Nguyên t c này địi h i trong quá trình giáo d c c n bi t phát huy nh ng ưu đim dù ch là nh ng ưu đim nh nh t c a HS đ t đĩ khi n các em bi t t tin vào s ti n b c a b n thân mình, tin t ưng vào GV mà t mình kh c ph c d n nh ng nh ưc đim. Nguyên t c này xu t phát t quan đim là con ng ưi ai c ũng cĩ m t t t và mt x u. Khi nh ng ti n b c a h đưc đánh giá đúng khi n h xu t hi n nh ng rung c m nh ư sung s ưng, ph n kh i, t hào t đĩ xây d ng cho h ni m tin vào bn thân vào m i ng ưi, giúp h s c m nh đ kh c ph c d n nh ng m t ch ưa t t. ð th c hi n nguyên t c này c n: - Hi u HS đ phát hi n k p th i nh ng ti n b c a các em, đc bi t nh ng HS cá bi t. - Cĩ ph ươ ng pháp khen th ưng k p th i nh ng ti n b đĩ. Trên đây đã trình bày m t h th ng các nguyên t c giáo d c. Các nguyên t c giáo d c đĩ cĩ m i quan h bi n ch ng v i nhau, chúng h tr l n nhau th m chí thâm nh p vào nhau cho nên, trong quá trình giáo dc c n th c hi n t t t t c các nguyên t c giáo d c. 2.3. N I DUNG GIÁO D C 2.3.1. Kh¸iniƯmvỊnéidunggi¸odơc 2.3.1.1. Khái ni m: N i dung giáo d c là h th ng nh ng tri th c, thái đ và hành vi cĩ liên quan đn h th ng chu n m c xã h i c n đưc giáo d c cho HS. 2.3.1.2. S d ĩ n i dung giáo d c là m t th th ng nh t tri th c, thái đ và hành vi v h th ng các chu n m c xã h i đã đưc qui đnh là vì quá trình giáo d c là quá trình tác đng lên c ba m t c a đi s ng tâm lý con ng ưi. Cho nên, quá trình giáo d c ph i th c hi n ba lo i m c tiêu: m c tiêu v tri th c, m c tiêu v thái đ và m c tiêu v hành vi. Ba lo i m c tiêu này liên quan m t thi t v i nhau, th ng nh t và h tr cho nhau. Trong đĩ, m c tiêu tri th c v các chu n m c xã h i là c ơ s; m c tiêu v thái đ đi v i các chu n m c xã h i là đng l c và m c tiêu v hành vi th hi n các chu n m c xã h i là c ơ b n. 2.3.2. C¸cnguyªnt¾cx©ydùngnéidunggi¸odơc 2.3.2.1. N i dung giáo d c ph i phù h p v i m c tiêu giáo d c và đào t o Trong quá trình giáo d c, m c tiêu giáo d c, đào t o cĩ tác d ng đnh h ưng cho vi c xây d ng n i dung giáo d c, đào t o cho các ngành h c, b c h c, các lo i hình tr ưng, l p. N i dung giáo d c luơn b chi ph i b i m c tiêu giáo d c. N i dung giáo d c là s c th hĩa, chi ti t hĩa nh ng yêu c u giáo d c các ph m ch t, hành vi, thĩi quen v đo đc, lao đng, th ch t và v ăn hĩa th m m phù h p v i nh ng chu n m c do xã h i qui đnh và đưc th c ti n cu c s ng th a nh n phù hp v i m c tiêu giáo d c c a các lo i hình tr ưng, l p. Ng ưc l i n i dung giáo dc l i ph c v cho vi c th c hi n m c tiêu giáo d c (Xem l i ph n c u trúc c a quá trình giáo d c). 2.3.2.2. N i dung giáo d c ph i đm b o tính liên t c, tính h th ng - N i dung giáo d c ph i đưc xây d ng theo m t h th ng đm b o đưc qui lu t v n đng và phát tri n c a quá trình giáo d c nh m giúp HS th c hi n đưc h th ng các chu n m c xã h i. - N i dung giáo d c ph i cĩ tính liên t c t b c d ưi lên b c trên, t l p d ưi lên l p trên giúp cho quá trình giáo d c đưc ti n hành m t cách th ưng xuyên, liên 96
16. tc khơng b ng t quãng. Nh đĩ, ý th c c a cá nhân v các chu n m c xã h i và nh ng hành vi t ươ ng ng đưc hình thành HS s đưc c ng c v ng ch c và phát tri n khơng ng ng. 2.3.2.3. N i dung giáo d c ph i đm b o m i quan h gi a nh ng giá tr truy n th ng và nh ng giá tr hi n đi, gi a nh ng giá tr dân t c và nh ng giá tr nhân lo i -Ni dung giáo d c ph i đưc xây d ng d a trên m i quan h gi a nh ng giá tr truy n th ng và nh ng giá tr hi n đi b ng cách: +K th a cĩ ch n l c nh ng giá tr truy n th ng và hi n đi hĩa chúng, ví d: T đc theo quan ni m m i ; đng th i lo i b nh ng giá tr truy n th ng đn nay khơng cịn phù h p, ví d : gia đình đơng con là gia đình cĩ phúc + B sung nh ng giá tr hin đi m i đưc n y sinh trong th i k ỳ đi m i hi n nay c a đt n ưc, ví d : gia đình h nh phúc là gia đình cĩ t m t đn hai con, cĩ ham mu n làm giàu cho b n thân và cho xã h i, cĩ đu ĩc kinh doanh + Tuy t đi tránh hai tình tr ng, m t là t ư t ưng b o th khơng mu n đư a nh ng giá tr hi n đi vào n i dung giáo d c; hai là t ư t ưng ph đnh s ch tr ơn nh ng giá tr truy n th ng, ch y theo nh ng giá tr hi n đi m t cách vơ nguyên t c. - N i dung giáo d c ph i đm b o đưc m i quan h gi a nh ng giá tr dân tc và nh ng giá tr nhân lo i: + Duy trì và phát tri n nh ng giá tr mang b n s c dân t c, ví d : Cách chào hi, cách ăn m c + B sung thêm nh ng giá tr nhân lo i, ví d : ý th c b o v mơi tr ưng, phịng ch ng HIV + Tuy t đi tránh hai tình tr ng: M t là, t ư t ưng dân t c h p hịi, ph đnh nh ng giá tr nhân lo i; hai là; làm m t b n s ăc dân t c, ch y theo nh ng giá tr nhân lo i m t cách vơ nguyên t c. - Nên theo quan đim “Hịa nh p nh ưng khơng hịa tan”. 2.3.2.4. N i dung giáo d c ph i đưc xây d ng cho phù h p v i đc đim tâm sinh lý c a HS Xu t phát t nguyên t c v tính v a s c và tính cá bi t trong quá trình giáo dc, n i dung giáo d c c n đưc xây d ng cho phù h p v i trình đ phát tri n tâm sinh lý c a l a tu i và trình đ phát tri n cá bi t c a HS. Ví d : ðư a ra nh ng chu n m c hành vi cho HS Ti u h c; nh ng ph m ch t đo đc, ngh ĩa v đo đc cho h c sinh THCS; nh ng v n đ thu c ph m trù đo đc cho h c sinh PTTH và cho sinh viên nghiên c u ðo đc h c. 2.3.2.5. N i dung giáo d c đm b o tính đng tâm Ni dung giáo d c là các chu n m c xã h i đưc xây d ng và phát tri n theo hưng m r ng đào sâu và khái quát d n t l p d ưi lên l p trên (cĩ th hi u phát tri n theo đưng xốy trơn c). Nh đĩ, HS cĩ c ơ h i đưc nâng cao d n nh ng hi u bi t v các chu n m c xã h i, đnh h ưng cho nh ũng hành vi ngày càng cĩ tính t giác cao. 2.3.3. Các thành ph n c ơ b n c a n éidunggi¸odơc Ni dung giáo d c trong nhà tr ưng đưc xây d ng xu t phát t m c đích giáo d c xã h i, t các yêu c u khách quan c a đt n ưc, c a th i đi. Ni dung giáo d c bao g m các m t giáo d c tồn di n nhân cách HS. Các thành ph n c ơ b n c a n i dung giáo d c bao g m: Giáo d c ý th c cơng dân, giáo dc lao đng-hưng nghi p, giáo d c v ăn hĩa-th m m và giáo d c th ch t. 97
17. 2.3.3.1. Giáo d c ý th c cơng dân - Ý th c cơng dân là ph m trù tinh th n, nĩi lên trình đ nh n th c v quy n li và ngh ĩa v c a ng ưi dân đi v i nhà n ưc và đưc th hi n b ng nh n th c và hành vi c th trong cu c s ng c a m i ng ưi. Ni dung c a ý th c cơng dân bao g m ba m t: Ý th c chính tr , ý th c pháp lu t và ý th c đo đc. + Ý th c chính tr là ý th c v quy n l i giai c p, là ý th c v s t n vong và giàu m nh c a đt n ưc, v vai trị c a đt n ưc trong quan h v i các qu c gia trên th gi i. + Ý th c pháp lu t là h th ng các quan ni m v quy n l i, ngh ĩa v c a cơng dân trong xã h i, trên c ơ s c a nh ng qui t c đã đưc xã h i th a nh n, th hi n tính h p pháp hay khơng h p pháp c a nh ng hành vi cá nhân. + Ý th c đo đc là ý th c c a cá nhân v m c đích c a cu c s ng và m i quan h c a cá nhân trong xã h i. Ý th c đo đc đưc bi u hi n chính trong cu c sng c a con ng ưi c ba m t nh n th c, tình c m và hành vi đo đc. - Giáo d c ý th c cơng dân là quá trình giáo d c nh m b i d ưng cho HS ý th c chính tr , ý th c pháp lu t, ý th c đo đc và nh ng hành vi, thĩi quen phù hp, t ươ ng ng. Ni dung giáo d c ý th c cơng dân bao g m: + Giáo d c cho HS ý th c chính tr : Ý th c v ch quy n dân t c, v s t n ti và tồn v n lãnh th , v s giàu m nh c a đt n ưc; ý th c v s th c hi n nh ng ch ch ươ ng, đưng l i, chính sách c a ðng và Nhà n ưc; ý th c v quy n li và ngh ĩa v c a ng ưi cơng dân vì Vi t Nam dân giàu n ưc m nh, xã h i cơng bng dân ch , v ăn minh. + Giáo d c cho HS ý th c pháp lu t: Ý th c v ngh ĩa v cơng dân trong vi c cùng tồn dân tham gia đĩng gĩp xây d ng các B lu t c a nhà n ưc, cùng v i tồn dân đu tranh đ pháp lu t đưc th c hi n cơng b ng, ph n đu cho m t nhà n ưc pháp quy n; ý th c v ngh ĩa v cơng dân th c hi n nghiêm ch nh lu t pháp nhà nưc; ý th c v quy n l i cơng dân đưc nhà n ưc b o h v lu t pháp. + Giáo d c cho HS ý th c đo đc: Ý th c v m c đích cu c s ng c a b n thân, m i cá nhân ph n đu cho m t cu c s ng h nh phúc khơng ch cho mình, cho gia đình mình mà cịn cho xã h i; ý th c v l i s ng cá nhân, l i s ng t ch , tích cc, n ăng đng, sáng t o, ch ng l i l i s ng ích k , ăn bám ; ý th c v các m i quan h đúng đn trong gia đình, nhà tr ưng và ngồi xã h i đưc th hi n qua v ăn hĩa giao ti p nh ư tính l đ trên kính d ưi nh ưng, tính th t thà, khiêm t n, tình thân ái, lịng nhân đo, s cơng b ng, v tha, bao dung, thái đ chân thành, c i m , tính t p th , s quan tâm, ý th c b o v l ph i, b o v chân lý trên n n t ng c a cái “chân, thi n, m ”; Ý th c v cu c s ng lao đng sáng t o, coi lao đng là ngh ĩa v là trách nhi m và c ũng là quy n l i c a m i ng ưi cơng dân, lao đng v i nh ng ph m ch t c a m t ng ưi lao đng m i; Con đưng giáo d c ý th c cơng dân Giáo d c ý th c cơng dân là m t b ph n c a quá trình giáo d c t ng th , cn đưc ti n hành cĩ k ho ch v i nh ng con đưng và ph ươ ng th c sau đây: + Giáo d c thơng qua vi c gi ng d y các mơn h c trong nhà tr ưng, nh t là mơn giáo d c ðo đc ( Ti u h c), giáo d c Cơng dân ( Trung h c) và các mơn v Ch ngh ĩa Mác-Lênin, T ư t ưng H Chí Minh, L ch s đng ði h c và Trung hc chuyên nghi p; 98
18. + T ch c cho HS tham gia vào các ho t đng lao đng và các ho t đng xã hi đa d ng, phong phú; + T ch c t t các ho t đng sinh ho t t p th ; + T ch c các cu c thi, các sân ch ơi h p d n; + T ch c t t các ho t đng giáo d c theo ch đ. 2.3.3.2. Giáo d c lao đng, h ưng nghi p 1). Giáo d c lao đng Thu t ng giáo d c lao đng bao hàm hai n i dung: Giáo d c đ lao đng và giáo d c trong lao đng. Theo ngh ĩa th nh t, giáo d c lao đng là quá trình tác đng cĩ m c đích, cĩ k ho ch đn nhân cách HS nh m chu n b cho các em đi vào cu c s ng lao đng xã h i. Theo ngh ĩa th hai, giáo d c lao đng là quá trình t ch c s ư ph m các lo i hình ho t đng lao đng c a HS đ thơng qua đĩ hình thành và phát tri n nhân cách con ng ưi m i cho các em. Giáo d c lao đng bao g m: - Cung c p cho HS h th ng ki n th c khoa h c c ơ b n, ki n th c k thu t tng h p và ki n th c m t l ĩnh v c lao đng c th + Ki n th c khoa h c c ơ b n do vi c d y-hc các mơn h c đem l i. Ki n th c này đưc coi là c ơ s , là n n t ng cho m i quá trình h c t p và lao đng ti p theo c a HS trong t ươ ng lai; + Ki n th c k thu t t ng h p do giáo d c k thu t t ng h p đem l i. nhà tr ưng ph thơng, ki n thc k thu t t ng h p là nh ng ki n th c s ơ đng v n n sn xu t hi n đi v i cơng ngh cao, v i dây truy n máy mĩc t đng, v i bí quy t k thu t tinh vi, ng ưi lao đng cĩ tay ngh cao và n ăng l c qu n lý t t. M t giáo dc này cung c p cho HS nh ng hi u bi t v các xu h ưng phát tri n cơng ngh th gi i và Vi t Nam, nh ng nguyên lý cơng ngh trong m i ngành s n xu t, nh ng ph ươ ng pháp c i ti n cơng c và qui trình s n xu t Nh ng ki n th c đĩ là c ơ s vng ch c cho HS vào đi ti p c n đưc v i n n s n xu t hi n đi; + Giáo d c lao đng cịn cung c p cho HS h th ng ki n th c v các ngh ph thơng thơng qua các mơn h c k thu t (nay g i là mơn cơng ngh ): K thu t cơng nghi p và k thu t nơng nghi p thơng qua vi c th c hành, th c t p x ưng tr ưng, v ưn tr ưng và các c ơ s s n xu t. - Giáo d c ý th c và thái đ lao đng ðây là n i dung giáo d c quan tr ng nh m b i d ưng cho HS: Ý th c v ngh ĩa v , trách nhi m lao đng c a m i cơng dân trong cơng cu c xây d ng đt n ưc; + Hi u đưc đưng l i, chi n l ưc xây d ng n n kinh t đt n ưc, ch ch ươ ng c a các đa ph ươ ng đ cĩ ý th c tham gia vào s nghi p chung; + Giáo d c lịng yêu lao đng và thái đ lao đng tích c c, ph ươ ng pháp lao đng sáng t o trong t t c m i cơng vi c; + Giáo d c tình yêu th ươ ng, quí trng đi v i ng ưi lao đng, tơn tr ng các lo i hình lao đng và trân tr ng các thành qu lao đng c a m i ng ưi - Hình thành cho HS nh ng k n ăng lao đng c ơ b n trình đ ph thơng Các k n ăng lao đng ph thơng c n trang b cho HS th ưng bao g m: Lao đng th cơng, đan lát, n cơng gia chánh, m c, rèn, gị, hàn, ngu i, các ngh ph thơng và truy n th ng đa ph ươ ng. 99
19. 2). Giáo d c h ưng nghi p, l p nghi p Giáo d c h ưng nghi p là ho t đng c a các nhà s ư ph m nh m đnh h ưng ngh nghi p cho HS, giúp h l a ch n m t ngh nghi p phù h p v i h ng thú, n ăng lc c a cá nhân và yêu c u nhân l c xã h i. Hưng nghi p là m t b ph n c a n i dung giáo d c ph thơng. Giáo d c hưng nghi p nh m t o c ơ h i cho HS hịa nh p v i đi ng ũ lao đng xã h i. ðây là quá trình điu khi n, điu ch nh h ng thú, nguy n v ng c a HS trong l a ch n ngh đ tránh l a ch n ngh m t cách t phát, c m tính. H ưng nghi p cịn cung c p ki n th c, hình thành m t s k n ăng ngh cho HS đ các em cĩ th ti p t c h c t p và hành ngh trong t ương lai. ði v i cá nhân HS, h ưng nghi p giúp các em cĩ c ơ h i nhìn nh n kh năng c a b n thân, kh ng đnh ho c điu ch nh xu h ưng ch n ngh đ ch n đưc mt ngh nghi p phù h p. ði v i xã h i, h ưng nghi p giúp vào vi c phân cơng lao đng, s d ng ngun nhân l c m t cách t i ưu, đào t o đưc m t đi ng ũ lao đng đng b , m t lc l ưng lao đng phù h p v i c ơ c u lao đng xã h i t ng th i k ỳ, đ phát tri n kinh t , v ăn hĩa xã h i. Ho t đng h ưng nghi p bao g m: T ư v n ngh nghi p, đnh h ưng ngh nghi p và tuy n ch n ngh . Ba m t này cĩ quan h m t thi t và h tr nhau, cĩ th bi u di n b ng tam giác h ưng nghi p sau: Tam Giác Ho t ðng H ưng Nghi p ( Ph m Vi t V ưng, 1998 ) ðnh h ưng Th tr ưng ðc đim và lao đng yêu c u ngh Tư v n Tuy n ch n ðc đim nhân cách 3). Các nguyên t c và con đưng giáo d c lao đng-hưng nghi p trong nhà tr ưng - Các nguyên t c: + Giáo d c lao đng cho t t c m i ng ưi; + Giáo d c lao đng phù h p v i trình đ, l a tu i, gi i tính và s c kh e; + Giáo d c lao đng cĩ k ho ch, th ưng xuyên và nhi u hình th c; + Th ng nh t gi a d y lý thuy t và k n ăng th c hành; + Giáo d c lao đng g n v i th c ti n cu c s ng xã h i. - Các con đưng giáo d c lao đng: + Giáo d c lao đng thơng qua d y-hc các mơn h c, đc bi t là các mơn khoa h c và cơng ngh ; + Giáo d c lao đng thơng qua các ho t đng giáo d c h ưng nghi p trong nhà tr ưng; 100
20. + Giáo d c lao đng b ng chính cu c s ng lao đng v i các lo i hình lao đng phong phú và đa d ng sau: Lao đng t ph c v ; lao đng cơng ích; lao đng sn xu t; tham quan s n xu t 2.3.3.3. Giáo d c v ăn hĩa-th m m 1). Giáo d c v ăn hĩa là quá trình giáo d c nh m hình thành cho HS nh ng ph m ch t cá nhân t t đp, nh ng n p s ng v ăn minh, t đĩ sáng t o ra nh ng giá tr v t ch t và tinh th n cho b n thân và cho xã h i. Nhi m v và n i dung giáo d c v ăn hĩa bao gm: - Xây d ng m t h t ư t ưng xã h i l y h c thuy t ch ngh ĩa Mác-Lê nin và tư t ưng H Chí Minh làm c ơ s , n n t ng. Giáo d c v ăit nam hĩa h ưng t i m c đích ph n đu c a tồn xã h i theo tinh th n “dân giàu, n ưc m nh, xã h i cơng bng, dân ch , v ăn minh”; - Xây d ng m t n n v ăn hĩa đm đà b n s c dân t c, mang tính nhân v ăn, nhân b n, nhân đo, nhân ái. Xây d ng n n v ăn hĩa th ng nh t gi a truy n th ng dân t c và th i đi, gi a qu c gia và qu c t ; - ðào t o m t th h con ng ưi đt t i đnh cao c a n n v ăn minh nhân lo i. ðĩ là nh ng con ng ưi cĩ tâm h n trong sáng, s ng cĩ lý t ưng, l ươ ng thi n, đo đc, giàu lịng v tha, cĩ hành vi v ăn minh, l ch s , bi t s ng, lao đng vì h nh phúc ca dân t c. 2). Giáo d c th m m Giáo d c th m m là quá trình giáo d c nh m hình thành cho HS n ăng l c nh n th c, đánh giá, sáng t o và hành đng theo cái đp. Giáo d c th m m nh m th c hi n các nhi m v sau: - B i d ưng cho HS n ăng l c c m th cái đp trong t nhiên, trong cu c sng xã h i và trong ngh thu t; - B i d ưng cho HS n ăng l c đánh giá cái đp, nh n bi t đưc nh ng “chân, thi n, m ” trong cu c s ng con ng ưi. T đĩ hình thành tình c m và th hi u th m m đúng đn phù h p v i các giá tr dân t c và th i đi; - B i d ưng cho HS lịng khát khao sáng t o cái đp và n ăng l c sáng t o cái đp, n ăng l c xây cu c s ng theo qui lu t c a cái đp. 3). Các con đưng giáo d c v ăn hĩa, th m m - Giáo d c v ăn hĩa th m m thơng qua vi c d y-hc các mơn h c trong nhà tr ưng đc bi t là các mơn khoa h c xã h i, nhân v ăn và ngh thu t; - Giáo d c v ăn hĩa th m m thơng qua xây d ng mơi tr ưng v ăn hĩa gia đình, nhà tr ưng và xã h i t t đp; - Giáo d c v ăn hĩa th m m thơng qua giáo d c truy n th ng v ăn hĩa dân tc; - Giáo d c v ăn hĩa th m m thơng qua giáo d c ngh thu t; - Giáo d c v ăn hĩa th m m thơng qua giáo d c hành vi v ăn hĩa trong cu c sng; - Giáo d c v ăn hĩa th m m thơng qua các ho t đng th d c, th thao. 2.3.3.4. Giáo d c th ch t 1). Giáo d c th ch t là m t quá trình s ư ph m h ưng vào vi c hồn thi n c ơ th con ng ưi v m t hình thái và v m t ch c n ăng, hình thành các k n ăng và các k x o v n đng c ơ b n quan tr ng trong đi s ng, cùng v i nh ng hi u bi t liên quan đn nh ng k n ăng, k x o đĩ, phát tri n các ph m ch t và các kh n ăng v 101
21. th l c c a con ng ưi, hình thành l i s ng lành m nh, chu n b cho con ng ưi th c hi n t t ngh ĩa v lao đng và b o v t qu c. 2). Giáo d c th ch t c n th c hi n các nhi m v ch y u sau: - Gĩp ph n phát tri n đúng đn th ch t và c ng c s c kh e; - Phát tri n các ph m ch t v n đng (nhanh, m nh, b n, khéo); - Hồn thi n các k n ăng và k x o v n đng; - Hình thành h ng thú v ng b n và nhu c u t p luy n th d c và ho t đng th thao m t cách cĩ h th ng. - Trong khi th c hi n các nhi m v này, giáo d c th ch t đng th i c ũng võ trang tri th c và xây d ng cho HS thĩi quen gi gìn v sinh, b o v s c kh e, hình thành các ph m ch t ý chí-đo đc c a con ng ưi m i và phát tri n n ăng khi u th dc, th thao cho th h tr . 3). Các ph ươ ng ti n c ơ b n và các hình th c t ch c giáo d c th ch t cho HS nhà tr ưng ph thơng - Các ph ươ ng ti n c ơ b n c a giáo d c th ch t bao g m: + Luy n t p th l c v i các d ng: T p th d c, trị ch ơi, du l ch, th thao + Các y u t lành m nh t nhiên c a thiên thiên nh ư ánh n ng m t tr i, khơng khí, n ưc + Các y u t v sinh bao g m vi c đm b o v m t v sinh khi luy n t p th lc, trong ch đ h c t p, lao đng, ngh ng ơi, vui ch ơi gi i trí, ăn, u ng, ng h p lý. - Các hình th c giáo d c th ch t cho HS trong nhà tr ưng bao g m: + Bài h c th d c, quân s ; + Các bi n pháp v sinh b i d ưng s c kh e trong ch đ h c t p và sinh ho t hàng ngày nh ư: Th d c bu i sáng và tr ưc bu i h c, t p th d c và ngh gi a ti t h c, t ch c ra ch ơi gi a bu i h c; + Các bi n pháp xây d ng mơi tr ưng v sinh lành m nh cho s c kh e nh ư: Các bi n pháp gi gìn v sinh cá nhân, gi gìn v sinh mơi tr ưng s ng (Trong m i ho t đng gia đình, nhà tr ưng, xã h i); + T ch c nh ng ho t đng ngồi l p, ngồi tr ưng v th d c, th thao, v sinh Trong s phát tri n chung c a th i đi, c a giáo d c và đào t o hi n nay; ngồi các thành ph n c ơ b n c a n i dung giáo d c nêu trên, đã và đang xu t hi n các v n đ giáo d c nh ư: Giáo d c dân s và k ho ch hĩa gia đình, giáo d c mơi tr ưng và sinh thái, giáo d c gi i tính, giáo d c phịng ch ng ma túy xâm nh p h c đưng Các n i dung này c n đưc l ng ghép vào vào n i dung giáo d c n i khĩa và ngo i khĩa thơng qua các ho t đng giáo d c và d y h c c a nhà tr ưng. 2.4. PH ƯƠ NG PHÁP GIÁO D C 2.4.1. Kh¸iniƯmchungvỊph−¬ngph¸pgi¸odơc 2.4.1.1. Khái ni m Ph ươ ng pháp giáo d c là t ng h p nh ng cách th c ho t đng g n bĩ gi a nhà giáo d c và đi t ưng giáo d c nh m th c hi n m c đích và nhi m v giáo d c đã qui đnh. - Ph ươ ng pháp giáo d c là m t thành t trong c u trúc c a quá trình giáo dc. Ph ươ ng pháp giáo d c cĩ liên quan m t thi t v i các thành t khác c a quá 102
22. trình giáo d c. Ph ươ ng pháp giáo d c ch u s chi ph i tr c ti p c a n i dung giáo dc và quy t đnh tr c ti p s thành b i c a quá trình giáo d c. - Ph ươ ng pháp giáo d c th hi n s th ng nh t bi n ch ng gi a cách th c ho t đng c a nhà giáo d c và đi t ưng giáo d c. Trong đĩ, ho t đng c a nhà giáo d c đĩng vai trị ch đo, h ưng d n; ho t đng c a đi t ưng giáo d c đĩng vai trị ch đng, tích c c sáng t o. - S tác đng qua l i đĩ nh m hình thành cho đi t ưng giáo d c ý th c, tình cm tích c c đi v i các chu n m c xã h i và trên c ơ s đĩ hình thành cho đi tưng giáo d c hành vi và thĩi quen phù h p v i các chu n m c xã h i. 2.4.1.2. Các c ơ s xây d ng ph ươ ng pháp giáo d c Bn ch t c a ph ươ ng pháp giáo d c ph n ánh b n ch t c a xã h i. Trong nhà tr ưng c a chúng ta, các ph ươ ng pháp giáo d c đưc xây d ng d a trên các c ơ s sau: - D a vào ph ươ ng pháp v n đng qu n chúng, đưng l i qu n chúng, đưng li cơng tác t ư t ưng c a ch ngh ĩa Mác-Lênin và c a ðng ta đĩ là: Thuy t ph c và rèn luy n qu n chúng trong th c ti n nh m phát huy ý th c t giác, quy n làm ch c a h là ch y u. H Ch T ch đã t ng nĩi: “Làm theo cách c a qu n chúng, vi c gì c ũng h i dân chúng, cùng dân chúng bàn b c, gi i thích cho dân chúng hi u rõ, đưc dân chúng đng ý, do dân chúng vui lịng ra s c làm”. - D a vào b n ch t, tính qui lu t và logíc c a quá trình giáo d c. 2.4.2. HƯthèngc¸cph−¬ngph¸pgi¸odơc Da trên quan ni m v tính tồn v n, th ng nht v nhân cách HS, giáo d c là quá trình tác đng lên c ba m t c a đi s ng tâm lý HS: M t nh n th c; m t xúc cm, tình c m (hay m t thái đ) và m t hành đng. Ph ươ ng pháp giáo d c bao g m mt h th ng các ph ươ ng pháp tác đng lên c u trúc tồn v n này. T đĩ, ph ươ ng pháp giáo d c bao g m các nhĩm ph ươ ng pháp sau: - Nhĩm ph ươ ng pháp tác đng lên m t nh n th c và m t xúc c m, tình c m ca HS nh m hình thành cho các em ý th c cá nhân; - Nhĩm ph ươ ng pháp tác đng lên m t hành đng c a HS hay nhĩm ph ươ ng pháp t ch c các ho t đng nh m tích l ũy kinh nghi m ng x xã h i c a HS; ðây là hai nhĩm ph ươ ng pháp giáo d c chính, ngồi ra cịn nhĩm ph ươ ng pháp giáo d c h tr đĩ là: - Nhĩm ph ươ ng pháp th c hi n ch c n ăng kích thích và điu ch nh hành vi ng x c a HS. 2.4.2.1. Nhĩm các ph ươ ng pháp hình thành ý th c cá nhân hay cịn g i là nhĩm ph ươ ng pháp thuy t ph c - Khái ni m: Thuy t ph c là ph ươ ng pháp tác đng lên HS b ng ngơn ng và bng s th c sinh đng khi n cho các em hi u nh ng chu n m c xã h i, tin là đúng và tuân theo. - Thuy t ph c s d ng các ph ươ ng ti n: + Ngơn ng (nĩi và vi t) + T m g ươ ng - Các ph ươ ng pháp thuy t ph c bao g m: + Các ph ươ ng pháp thuy t ph c b ng ngơn ng ; + Ph ươ ng pháp thuy t ph c b ng nêu g ươ ng. a Ph ươ ng pháp thuy t ph c b ng ngơn ng 103
23. Thuy t ph c b ng ngơn ng là ph ươ ng pháp s d ng l i nĩi và ch vi t đ tác đng lên HS khi n các em hi u, tin vào các chu n m c xã h i đã đưc qui đnh. Thuy t ph c bao g m các ph ươ ng pháp c th sau: * Ph ươ ng pháp gi ng gi i - Gi ng gi i là ph ươ ng pháp, trong đĩ, GV dùng l i nĩi đ gi i thích, ch ng minh các chu n m c xã h i đã đưc qui đnh nh m giúp HS hi u đưc n i dung, ý ngh ĩa và qui t c th c hi n c a nh ng chu n m c xã h i đĩ. - Tác d ng c a ph ươ ng pháp này: Giúp cho HS cĩ c ơ h i l ĩnh h i m t cách t giác các chu n m c xã h i, hình thành đưc ni m tin đi v i chúng. - Ph ươ ng pháp gi ng gi i đưc th c hi n thơng qua các bài gi ng c a các mơn h c nh t là các mơn thu c khoa h c xã h i ( đc bi t qua bài gi ng mơn Giáo dc đo đc, Giáo d c cơng dân ), qua các câu chuy n, các báo cáo th c t - ð th c hi n ph ươ ng pháp này cĩ hi u qu nhà giáo d c c n chú ý: + Chu n b n i dung gi ng gi i v nh ng chu n m c xã h i nào đĩ cho đy đ, chính xác, đáp ng đưc các câu h i: • Vì sao ph i th c hi n chu n m c xã h i đĩ? • Chu n m c xã h i đĩ bao g m nh ng gì? • Cách th c th c hi n chu n m c xã h i đĩ ra sao? • Tuân theo nh ng qui t c nào? + Khi ti n hành gi ng gi i c n: • S d ng l i nĩi ng n g n, rõ ràng, chính xác, d hi u; • L p lu n logic; • Nên cĩ minh h a; • Nên thu hút HS tham gia vào quá trình gi ng gi i; • Nên liên h ho c đ cho HS t liên h th c t , b n thân * Ph ươ ng pháp đàm tho i - ðàm tho i trong giáo d c là ph ươ ng pháp, trong đĩ, GV cùng trị chuy n vi đi HS ho c t ch c cho HS trị chuy n cùng nhau v các v n đ cĩ liên quan đn các chu n m c xã h i, ví d : Trao đi cùng nhau v Tình b n. - Ph ươ ng pháp đàm tho i cĩ tác d ng: + T o c ơ h i cho HS gi i thích, đánh giá nh ng s ki n, nh ng hi n t ưng cĩ liên quan đn nh ng hành vi tích cc hay tiêu c c, gi i quy t nh ng tình hu ng đo đc, pháp lu t t đĩ rút ra đưc nh ng k t lu n b ích; + Giúp các em kh c sâu và phát tri n c ũng nh ư h th ng hĩa nh ng v n đ cĩ liên quan đn các chu n m c xã h i đã đưc giáo d c; + Hình thành và phát tri n ni m tin đi v i các chu n m ưc xã h i t đĩ cng c đưc ý th c cá nhân. - C ũng nh ư d y h c, đàm tho i trong quá trình giáo d c bao g m: + ðàm tho i g i m ; + đàm tho i c ng c , h th ng hĩa, khái quát hĩa; + ðàm tho i ki m tra, đánh giá - ð vi c s d ng ph ươ ng pháp đàm tho i cĩ hi u qu , nhà giáo d c c n tuân th quy trình sau: + Khâu chu n b đàm tho i. Khâu chu n b cho cu c đàm tho i giáo d c th ưng bao g m: • Xác đnh rõ ch đ, m c tiêu và n i dung đàm tho i; • Xây d ng h th ng các câu h i cho phù h p; 104
24. • Thơng báo tr ưc cho HS tham gia đàm tho i chu n b ; • Ki m tra s chu n b c a các em; + Khâu t ch c đàm tho i. Khâu t ch c đàm tho i th ưng bao g m: • Nêu l i ch đ, m c tiêu, n i dung đàm tho i và các câu h i đàm tho i đ đnh hưng cho HS; • ðiu khi n, kích thích HS tham gia tích c c phát bi u ý ki n, tranh lu n cùng nhau v các v n đ đư a ra. + Khâu k t thúc đàm tho i. Khâu k t thúc đàm tho i thwịng bao g m: • Kích thích HS tham gia đàm tho i rút ra k t lu n c n thi t; • T ng k t, đánh giá. * Ph ươ ng pháp k chuy n - K chuy n là ph ươ ng pháp dùng l i nĩi (cùng nh ng điu b , nét m t ) đ thu t l i m t cách sinh đng m t câu chuy n cĩ ý ngh ĩa giáo d c. - Ph ươ ng pháp này đc bi t cĩ ý ngh ĩa đi v i nh ng HS l a tu i nh . Tác dng c a ph ươ ng pháp giáo d c này là ch : + Hình thành và phát tri n cho HS nh ng c m xúc tích c c và nh ng ni m tin đúng đn v chu n m c xã h i cĩ liên quan; + H c t p đưc nh ng g ươ ng t t đng th i bi t tránh nh ng g ươ ng x u nêu trong truy n k v i ĩc phê phán, nh n xét, đánh giá. - Mu n s d ng ph ươ ng pháp k chuy n cĩ hi u qu tuân th quy trình sau: + Khâu chu n b . Trong khâu chu n b c n l a ch n truy n k . ð ph ươ ng pháp k chuy n phát huy tác d ng tích c c, khi l a ch n truy n k c n: • Xác đnh ch đ truy n k theo m c tiêu giáo d c c th ; • L a ch n truy n k đáp ng ch đ, m c tiêu đã đnh, phù h p v i th i gian k chuy n cho phép, phù h p v i đc đim tâm-sinh lý và trình đ nh n th c ca HS; + Khâu k chuy n. Khi k chuy n c n tuân th các yêu c u: • L i k sinh đng; • Gi ng nĩi cùng nh ng điu b , nét m t thay đi cho phù h p v i các tình ti t, các nhân v t trong câu truy n nh m gây đưc s chú ý, nh t là gây đưc c m xúc m nh m , sâu s c HS; • Nên s d ng các tranh nh minh h c cho h p d n; • Nêu b t đưc nh ng tình ti t, nh ng tình hu ng c ơ b n c a n i dung câu truy n nh m đnh h ưng s t p trung chú ý c a ng ưi nghe; • Quan sát, theo dõi nét m t, thái đ c a ng ưi nghe đ k p th i điu ch nh cách k chuy n; • Cĩ th nêu m t s câu h i ho c v n đ đ ng ưi nghe d a vào n i dung câu truy n mà trao đi ý ki n, rút ra nh ng k t lu n b ích; • Cĩ th cho ng ưi nghe (nh t là ng ưi nghe nh tu i) k l i câu truy n. - ð cĩ n ăng l c k chuy n, GV nên t p k chuy n, bi t cách xây d ng truy n k theo ch đ và m c tiêu giáo d c, nh p vai vào các nhân v t trong truy n mt cách t nhiên; ch n ho c xây d ng nh ũng ph ươ ng ti n tr c quan ph c v cho truy n k phù h p v i n i dung, đm b o yêu c u th m m * Tâm s qua th ư - ðây là ph ươ ng pháp giáo d c, trong đĩ, GV s d ng ngơn ng vi t đ tác đng đn HS. B c th ư ch a đng nh ng n i dung giáo d c c n thi t. 105
25. - Ph ươ ng pháp này th ưng đưc s d ng khi gi a GV và HS cĩ m t kho ng cách mà khơng th tác đng đn nhau m t cách tr c ti p đưc. Kho ng cách đĩ cĩ th là kho ng cách khơng gian, th i gian ho c tâm lý khi n khĩ s d ng l i nĩi. - Khi s d ng ph ươ ng pháp này, nhà giáo d c l i c n ph i tuân th nh ng yêu c u c a ngơn ng vi t trong m t b c th ư. b. Thuy t ph c b ng nêu g ươ ng - Nêu g ươ ng là ph ươ ng pháp dùng nh ng t m g ươ ng sáng c a nh ng cá nhân hay t p th đ kích thích nh ng ng ưi đưc giáo d c h c t p và noi theo. Th ưng th ưng, khi nĩi đn nêu g ươ ng là ng ưi ta mu n nĩi đn vi c dùng nh ng t m g ươ ng t t-nh ng t m g ươ ng chính di n đ giáo d c, ví d : nh ng t m gươ ng HS h c gi i, HS cĩ nh ng hành vi đp đ các em noi theo. Tuy nhiên, khi vn d ng ph ươ ng pháp nêu g ươ ng c ũng nên hi u là cĩ th dùng nh ng t m g ươ ng xu-nh ng t m g ươ ng ph n di n đ giáo d c, ví d : g ươ ng HS l ưi h c, HS thiu trung th c trong h c t p Qua nh ng g ươ ng x u này, GV cho HS phân tích, đánh giá và đ ra h ưng kh c ph c; trên c ơ s đĩ, các em bi t cách gi i quy t v n đ và bi t tránh nh ng hành vi t ươ ng t . - Nêu g ươ ng th ưng r t hay đưc s d ng trong giáo d c nht là đi v i nh ng HS cịn nh tu i. Nêu g ươ ng đưc xây d ng trên c ơ s c a s b t ch ưc. - Tác d ng c a ph ươ ng pháp nêu g ươ ng: • Giúp HS phát tri n đưc n ăng l c phê phán, đánh giá đưc nh ng hành vi ca ng ưi khác đ rút ra nh ng k t lu n b ích; • Bi t h c t p nh ng bi u hi n hành vi t t đng th i bi t tránh nh ng bi u hi n hành vi x u; • Hình thành đưc ni m tin v nh ng chu n m c xã h i và mong mu n cĩ nh ng hành vi phù h p. - Cĩ th l a ch n nh ng t m g ươ ng b n bè trong cu c s ng h c t p, lao đng c a các em; nh ng t m g ươ ng sáng trong cơng cu c xây d ng và b o v đt nưc; nh ng t m g ươ ng sáng trong truy n th ng gia đình, nhà tr ưng ; nh ng đin hình trong v ăn h c ngh thu t - ð vi c s d ng ph ươ ng pháp nêu g ươ ng cĩ hi u qu , nhà giáo d c c n: + L a ch n nh ng t m g ươ ng cho phù h p v i m c tiêu, n i dung giáo d c c th và phù h p v i đc đim tâm-sinh lý c a HS, trong đĩ, l a ch n nh ng t m gươ ng t t là ch y u; + Nh ng t m g ươ ng đĩ ph i: G n g ũi v i cu c s ng nĩi chung và đi s ng ca HS nĩi riêng; cĩ tính đin hình c th , tránh tràn lan, chung chung; ch a đng nh ng khía c nh phong phú, tránh đơ n điu, nghèo nàn và cĩ tính kh thi; + Khi nêu g ươ ng c n cho HS liên h th c t , nêu lên nh ng t m g ươ ng c n noi theo, nh ng t m g ươ ng c n ph i phê phán; tham gia phân tích, đánh giá nh ng tm g ươ ng và rút ra nh ng bài h c b ích; + Nhà giáo d c c n t xây d ng b n thân mình thành m t t m g ươ ng sáng cho HS noi theo. Tĩm l i, đ tác đng lên nh n th c và tình c m c a HS, cĩ th s d ng ph i hp nhi u ph ươ ng pháp giáo d c nh ư: Gi ng gi i, k chuy n, đàm tho i, vi t th ư, nêu g ươ ng. B ng nh ng cách tác đng này cĩ th giúp HS hi u đưc nh ng tri th c v các chu n m c xã h i, t đĩ xây d ng cho các em ni m tin đi v i các chu n mc xã h i đĩ. Tri th c, ni m tin v các chu n m c xã h i cùng các giá tr xã h i s 106
26. th ng nh t v i nhau t o nên ý th c cá nhân v các chu n m c xã h i. Ý th c cá nhân s là c ơ s cho s đnh h ưng rèn luy n hành vi và thĩi quen t ươ ng ng. 2.4.2.2. Nhĩm các ph ươ ng pháp t ch c ho t đng và hình thành kinh nghi m ng x xã h i cho HS T ch c ho t đng là nhĩm ph ươ ng pháp nh m t ch c cho HS tham gia vào các ho t đng qua đĩ đ giáo d c các em. Ho t đng c a con ng ưi là quá trình con ng ưi tác đng vào đi t ưng nh m c i bi n đi t ưng đng th i c i bi n chính b n thân mình. Nh ư chúng ta đã bi t, các ph m ch t c a con ng ưi đưc bi u hi n ch y u trong quá trình ho t đng, đưc th hi n b ng nh ng hành vi, thĩi quen hành vi. Ho t đng đm b o cho con ng ưi nh n th c hi n th c m t cách khoa h c, kích thích h ng thú, tình c m, làm n y sinh nh ng nhu c u m i, đng viên ý chí, ngh lc Trong các y u t nh h ưng đn s hình thành và phát tri n nhân cách, ho t đng c a cá nhân đĩng vai trị quy t đnh tr c ti p s hình thành phát tri n nhân cách c a h . Do đĩ, ho t đng và giao l ưu là ngu n quan tr ng cung c p cho HS nh ng kinh nghi m quan h xã h i và ng x xã h i. Ho t đng và giao l ưu là n ơi tơi luy n đ HS cĩ nh ng hành vi, thĩi quen ng x trong cu c s ng, cĩ kinh nghi m s ng. Quan tr ng h ơn, cu c s ng c a con ng ưi là m t dịng các ho t đng. Khơng ho t đng, t c con ng ưi khơng t n t i. Trong cu c s ng, m i HS đu tham gia vào các ho t đng nh ư: Ho t đng h c t p, ho t đng lao đng, ho t đng vui ch ơi, ho t đng xã h i Khi t ch c cho HS ho t đng c n tuân th m t s yêu c u chung sau đây: - C ăn c vào c u trúc c a ho t đng (Ho t đng bao g m các hành đng, các hành đng bao g m các thao tác) cho nên khi t ch c cho các em ho t đng c n ti n hành t vi c hu n luy n các thao tác đ th c hi n hành đng đn vi c điu khi n tồn b ho t đng; - S d ng t t c các lo i hình ho t đng nh m giúp HS rèn luy n nhân cách tồn di n qua vi c tham gia vào các ho t đng phong phú, đa d ng; - Ph i cho HS th y đưc ý ngh ĩa, s c n thi t c a hot đng đi v i b n thân và đi v i xã h i. T đĩ giúp các em xác đnh đưc m c đích, đng c ơ ho t đng đúng đn; - Trong t ch c ho t đng, c n đm b o đưc m i quan h gi a ho t đng ch đo c a GV v i ho t đng ch đng, tích c c, sáng t o c a HS; - Luơn luơn ki m tra, đánh giá đ u n n n, điu ch nh, s a ch a v m t quan h, giao l ưu, ph ươ ng th c ho t đng. Khi t ch c ho t đng th ưng s d ng các ph ươ ng pháp sau: a. Ph ươ ng pháp nêu lên các yêu c u s ư ph m - ðây là ph ươ ng pháp GV nêu lên các yêu c u v m t giáo d c đi v i HS. Ví d trong vi c t ch c ho t đng h c t p: Yêu c u HS đi h c đúng gi , làm bài tp đy đ - Ph ươ ng pháp nêu lên nh ng yêu c u s ư ph m nh m th c hi n các ch c năng: + Yêu c u đưc hi u nh ư nh ng chu n m c ng x xã h i mà HS ph i n m vng, ph i th c hi n nh ư b n ph n c a mình. Chúng đưc coi nh ư nh ng ph ươ ng hưng, n i dung giáo d c đ HS t mình rèn luy n. Nh ng yêu c u đĩ là nh ng qui đnh trong điu l Nhà tr ưng, ðồn, ði ; 107
27. + Yêu c u đưc nêu khi t ch c ho t đng c ũng đưc bi u hi n nh ư nh ng nhi m v c th , th c ti n mà HS ph i hồn thành; + Yêu c u đưc nêu khi t ch c ho t đng đĩng vai trị nh ư nh ng kích thích hay nh ng kìm hãm mà vi c t ch c ho t đng nào c ũng ph i s d ng đn. ðĩ là nh ng ch th , m nh l nh khi b t đu, k t thúc, chuy n đi, điu ch nh và s a ch a hay đình ch ho t đng; - S c m nh kích thích c a nh ng yêu c u đĩ th hi n ch : Ai là ng ưi nêu ra nh ng yêu c u? Ng ưi đĩ đưc tín nhi m, yêu quí khơng? ði t ưng giáo d c (cá nhân hay t p th ) đang phát tri n trình đ nào? - Hình th c đư a ra nh ng yêu c u: Cĩ th đư a ra nh ng yêu c u m t cách tr c ti p hay gián ti p: + Yêu c u đưc đư a ra m t cách tr c ti p d ưi d ng nh ng ch th , m nh lnh mang tính ch t nh ng ch d n tích c c, c ươ ng quy t. Hình thc này th ưng đưc s d ng đi v i nh ng HS đang giai đon đu c a s phát tri n hay t p th đang b t đu hình thành. + Yêu c u đưc đư a ra m t cách gián ti p d ưi d ng g i ý, khuyên b o. Nh ng yêu c u này th ưng đưc đư a ra cho các HS đã l n, t p th đã phát tri n. b. Ph ươ ng pháp giao cơng vi c - ðây là ph ươ ng pháp giáo d c, trong đĩ, nhà giáo d c giao cho HS nh ng cơng vi c c th đ các em làm nh m cu n hút các em tham gia vào các ho t đng đa d ng c a t p th qua đĩ mà th c hi n ngh ĩa v xã h i và thu đưc nh ng kinh nghi m ng x . - Tác d ng c a ph ươ ng pháp: Giúp HS cĩ c ơ h i th hi n nh ng kinh nghi m ng x trong các m i quan h xã h i và hình thành hành vi ng x qua th c hi n nh ng cơng vi c đưc giao. - Khi giao cơng vi c cho HS c n tuân th các yêu c u s ư ph m chung khi t ch c ho t đng. - Cĩ th giao cơng vi c m t cách tr c ti p ho c gián ti p b ng cách g i ý đ t HS làm ho c giao vi c thơng qua t p th . c. Ph ươ ng pháp luy n t p - Ph ươ ng pháp luy n t p là ph ươ ng pháp t ch c cho HS th c hi n m t cách đu đn, cĩ k ho ch các hành đng nh t đnh nh m bi n hành đng thành thĩi quen ng x . - Kinh nghi m đã ch ra r ng ph ươ ng pháp này đc bi t cĩ hi u qu trong giai đon đu c a quá trình giáo d c và phát tri n cá nhân hay t p th . Trong quá trình giáo d c đĩ, c n thi t ph i hình thành và phát tri n thĩi quen hành vi đúng đn-mt thu c tính c n ph i cĩ c a nhân cách. - ð giúp HS luy n t p cĩ hi u qu c n: + Cho HS n m đưc qui t c hành vi, hình dung rõ hành vi c n đưc th c hi n nh ư th nào đ các em cĩ th t đnh h ưng cho vi c th c hi n hành vi qua t p luy n. N u c n cĩ th làm m u cho HS v hành vi c n luy n t p; + T o c ơ h i cho HS luy n t p; + Khuy n khích HS cĩ mong mu n luy n t p và th ưng xuyên luy n t p; + Th ưng xuyên ki m tra, đánh giá đ điu khi n, điu ch nh k p th i nh ng lch l c trong quá trình luy n t p ; + Mơi tr ưng và ph ươ ng ti n giúp HS luy n t p t t đĩ là xây d ng, th c hi n các ch đ sinh ho t h p lý. 108
28. d. Ph ươ ng pháp rèn luy n - ðây là ph ươ ng pháp t ch c cho HS th nghi m ý th c, tình c m c a mình v các chu n m c xã h i trong các tình hu ng đa d ng c a cu c s ng nh m hình thành, c ng c nh ng hành vi phù h p v i nh ng chu n m c xã h i. - Tác d ng c a ph ươ ng pháp rèn luy n: + HS cĩ c ơ h i thâm nh p vào các tình hu ng c a cu c s ng, trong đĩ các em ph i đu tranh đng c ơ đ xác đnh ph ươ ng h ưng hành đng và hành đng cho phù h p v i chu n m c xã h i nh m gi i quy t tình hu ng. + HS cĩ c ơ h i l p đi, l p l i nh ng hành vi đã đưc luy n t p đ bi n hành vi thành thĩi quen b n v ng. H Ch T ch đã ví con ng ưi đưc tơi luy n trong ho t đng c ũng gi ng nh ư go đưc đem chà xát m i tr ng trong: “G o đem vào giã bao đau đn. G o giã xong r i tr ng t a bơng. S ng trên đi ng ưi c ũng v y, Gian nan rèn luy n m i thành cơng”. - Trong quá trình t ch c cho HS rèn luy n c n: + T ch c cho HS tham gia vào các ho t đng và các m i quan h ti p xúc, giao l ưu phong phú và đa d ng đ các em đưc rèn luy n tồn di n; + Tuân th các yêu c u c a vi c t ch c ho t đng. Khi tham gia vào các ho t đng và các m i quan h ti p xúc, giao l ưu, HS s cĩ c ơ h i đưc tr i nghi m trong các tình hu ng t nhiên. Ví d đang v i đn tr ưng cho k p gi , ch t cĩ c già nh d t qua đưng khi n HS ph i suy ngh ĩ đ l a ch n cách ng x phù h p trong tình hu ng này (Vi c HS ph i suy tính đ l a ch n cách ng x phù h p đưc g i là quá trình đu tranh đng c ơ) Trong giáo d c nên tn d ng nh ng tình hu ng t nhiên đ giáo d c HS đng th i c ũng cĩ th t o ra các tình hu ng giáo d c. Cách này ng ưi ta g i là ph ươ ng pháp t o tình hu ng giáo d c. Cĩ giáo viên đã t o tình hu ng đ rèn luy n HS c a mình nh ư sau: GV đư a s sách đưc ng h cho t tr ưng phân phát cho các b n trong t (m i em trong t đưc mt cu n), trong đĩ GV c ý đt vào m t cu n rách bìa sao cho t tr ưng th y đưc cu n rách bìa đĩ khi n t tr ưng ph i suy xét nên phân phát cu n sách rách bìa đĩ cho ai trong t . Tĩm l i, vi c t ch c cho HS tham gia vào các ho t đng đưc coi là m t ph ươ ng pháp giáo d c c n thi t nh m giúp HS th c hi n t t các chu n m c xã h i, bi n các chu n m c xã h i thành hành vi, thĩi quen. 2.4.2.3. Nhĩm các ph ươ ng pháp kích thích ho t đng và điu ch nh hành vi ng x c a HS - Nhĩm ph ươ ng pháp này thc hi n ch c n ăng: + Kích thích, thúc đy, điu ch nh, c ch các hành vi ng x c a HS; + H tr , thúc đy hai ph ươ ng pháp trên đt k t qu t t. - Nhĩm ph ươ ng pháp này bao g m các ph ươ ng pháp: Ph ươ ng pháp khen th ưng, ph ươ ng pháp trách ph t và ph ươ ng pháp thi đua a. Ph ươ ng pháp khen th ưng - Khen th ưng là ph ươ ng pháp giáo d c, trong đĩ, GV bi u th s đng tình, hài lịng , bi u th s đánh giá tích c c đi v i nh ng hành vi ng x c a HS phù hp v i nh ng chu n m c xã h i. 109
29. - Tác d ng c a ph ươ ng pháp: Kh ng đnh hành vi c a HS là đúng, là phù hp v i nh ng chu n m c xã h i trên c ơ s đĩ giúp các em t kh ng đnh hành vi ca mình, c ng c và phát tri n ni m tin v các chu n m c xã h i cĩ liên quan; kích thích các em ti p t c duy trì, phát tri n nh ng hành vi tích c c đĩ, tránh nh ng hành vi tiêu c c. - Tùy theo tính ch t, m c đ, ph m vi nh h ưng c a hành vi tích c c và s n l c c a HS, GV cĩ th s d ng ph ươ ng pháp khen th ưng v i các m c đ t ăng dn sau đây: + T thái đ đng tình, ng h nh ng hành vi t t m t cách tr c ti p hay gián ti p (thái đ đng tình cĩ th b ng cái nhìn vui v , b ng n c ưi tán th ưng hay l i nĩi đng viên khích l ); + T l i khen đi v i nh ng hành vi t t; + Bi u d ươ ng tr ưc t p th nh ng hành vi t t; + T ng gi y khen ho c bng khen; + Th ưng (h c b ng, v t ph m ). - Khi khen th ưng c n chú ý: + Khen cĩ th đi đơi v i th ưng trong nh ng tr ưng h p, điu ki n c th ; + Cĩ th khen th ưng cá nhân hay t p th ; + Ph m vi thơng báo khen th ưng cĩ th r ng, h p khác nhau tùy theo nh ng tr ưng h p c th . - Các yêu c u c n th c hi n đ khen th ưng đt hi u qu : + Ch khen th ưng trên c ơ s nh ng hành vi th c t c a HS (t c khi khen th ưng c n xem xét: Hành vi cĩ phù h p v i chu n m c xã h i khơng? Hành vi cĩ đng c ơ đúng đn khơng? Cĩ tính ph bi n, th ưng xuyên khơng?); + Khen th ưng m t cách khách quan; + Khen th ưng m t cách cơng b ng; + Khen th ưng k p th i, đúng lúc, đúng ch ; + K t h p khen th ưng th ưng xuyên v i khen th ưng quá trình; + C n gây đưc d ư lu n t p th đng tình v i vi c khen th ưng. b. Trách ph t - Trách ph t là ph ươ ng pháp c a giáo d c l i, trong đĩ, nhà giáo d c bi u th thái đ khơng đng tình, ph n đi, phê phán nh ng hành vi sai trái c a HS. ðây là ph ươ ng pháp mà c GV l n HS đu khơng mu n. Trách ph t ch nên dùng trong nh ng tr ưng h p đc bi t khi ph ươ ng pháp thuy t ph c và các ph ươ ng pháp khác đã s d ng nh ưng khơng thành cơng. Khơng nên áp d ng ph ươ ng pháp này m t cách th ưng xuyên b i vì n u th ưng xuyên trách ph t s t o nên s chai sn, m t s c ỳ tâm lý khĩ phá v . L m d ng trách ph t hay trách ph t quá n ng, thi u khách quan, khơng cơng b ng đơi lúc là nguyên nhân tr c ti p đư a con ng ưi vào nh ng sai l m ti p theo. Ch nên trách ph t khi đã cân nh c th t k v các v n đ sau: + Nguyên nhân, hồn c nh gây ra sai l m; + ðc đim, di n bi n và tính nghiêm tr ng c a sai l m; + Nh ng di n bi n quá kh và đc đim tâm lý, tính cách c a ng ưi ph m khuy t đim; + D ư lu n chung c a t p th , đưc đa s tán thành v bi n pháp trách ph t; + Trách ph t s t o ra s h i h n, ăn n ăn th c s c a ng ưi m c khuy t đim. 110
30. - C n d a vào lo i hành vi sai l ch; tích ch t c a hành vi sai l ch; ph m vi và tác h i do hành vi sai l ch gây ra khi ti n hành trách ph t. GV cĩ th s d ng các hình th c trách ph t theo các m c đ t ăng d n sau: + Bi u th thái đ, c ch hay l i nĩi khơng tán thành; + Nh c nh , phê bình tr ưc t p th ; + C nh cáo, ghi h c b ; + Chuy n sang tr ưng khác; + ðui h c, khai tr ra kh i t ch c, đồn th . ði v i HS ph thơng, đui h c hay khai tr ra khi t p th là bi n pháp khơng nên làm vì đĩ là s th a nh n s th t b i c a các ph ươ ng pháp giáo d c, là th hi n s b t l c c a giáo d c, đy con ng ưi vào b ưc đưng cùng khơng ph ươ ng c u ch a, th m chí cịn gây nên s h i h n trong c cu c đi con ng ưi. - Vì đây là bi n pháp cu i cùng, khơng ai mong mu n, do đĩ đ ng ưi m c khuy t đim khơng m c c m trong cu c s ng và ho t đng ti p theo thì khi trách ph t c n tuân th các yêu c u sau: + ðm b o trách ph t m t cách hồn tồn khách quan, cơng b ng; + Th n tr ng khi nh n xét, đánh giá sai ph m c a đi t ưng giáo d c; + Khi trách ph t ph i đm b o cho đi t ưng b trách ph t ý th c đưc sai lm c a mình, th y đưc lý do b trách ph t, m c đ nghiêm tr ng c a nh ng sai sĩt và s trách ph t là t t y u nên th t s ân h n và quy t tâm s a ch a; + Khi trách ph t tránh xúc ph m đn thân th và tình c m c a đi t ưng; khơng nên nh c l i l i l m c a h , ho c nh c t i s ki n l m l i tr ưc m t h , khơng thành ki n và ph i tin t ưng vào s ti n b trong t ươ ng lai c a h , t o điu ki n đ h ph n đu v ươ n lên. + Ph i hình thành đưc d ư lu n lành m nh, đng tình v i s trách ph t nh m giúp đi t ưng s m nh n ra sai l m, quy t tâm s a ch a; đng th i giúp m i thành viên trong t p th rút ra nh ng bài h c riêng cho mình. c. Ph ươ ng pháp thi đua - Thi đua là m t ph ươ ng pháp giáo d c cĩ tác d ng khích l nh m t o nên s c g ng chung c a t t c các thành viên trong t p th đ giành l y s th ng l i trong mi ho t đng chung. - Thi đua đưc th c hi n trong nh ng ho t đng hàng ngày, nh ưng v i m t nh p đ kh n tr ươ ng h ơn bình th ưng, cho nên t ch c thi đua c ũng đng ngh ĩa v i t ch c cho HS ho t đng tích c c. Thi đua tr thành m t bi n pháp rèn luy n, tu dưng cá nhân t o nên nh ng hành vi đúng đn vì l i ích chung. Thi đua ho t đng làm cho các cá nhân g n g ũi, quí m n nhau t o nên tình c m t p th , chính điu đĩ li tr thành đng l c thúc đy m i ng ưi tích c c ho t đng, ph n đu rèn luy n hơn. - T ch c thi đua ph i nh m đt m c đích giáo d c ch khơng nên ch là phong trào theo ch ngh ĩa hình th c. Thi đua cĩ ch đim, cĩ n i dung thi t th c, cĩ phát đng, cĩ ki m tra, theo dõi, điu ch nh, cĩ đng viên, khen th ưng k p th i, cĩ t ng k t đánh giá chung. Thi đua đưc t ch c nh ư v y s đem l i nh ng giá tr giáo d c sâu s c. 2.4.2.4. Vi c l a ch n và v n d ng các ph ươ ng pháp giáo d c Ch t l ưng và hi u qu giáo d c ph n l n ph c thu c vào ngh thu t s ư ph m c a nhà giáo d c nĩi chung, vào vi c l a ch n và v n d ng ph i h p các ph ươ ng pháp giáo d c m t cách khoa h c nĩi riêng. 111
31. Trong giáo d c, m i nhĩm ph ươ ng pháp giáo d c, m i ph ươ ng pháp giáo dc đu cĩ nh ng tác d ng, nh ng ưu th và c ũng cĩ nh ng h n ch riêng; khơng cĩ ph ươ ng pháp giáo d c nào là v n n ăng c . Do đĩ, nhà giáo d c ph i bi t l a ch n và v n d ng ph i h p các ph ươ ng pháp giáo d c m t cách h p lý đ đt k t qu giáo d c t i ưu. Khi l a ch n, v n d ng các ph ươ ng pháp giáo d c c n d a vào các c ơ s sau: - D a vào m c tiêu và n i dung giáo d c; - D a vào đc đim tâm-sinh lý c a HS; - D a vào điu ki n th c t . Trong các ph ươ ng pháp c n đm b o s ph i h p gi a ho t đng ch đo ca th y và ho t đng ch đng, tích c c, sáng t o c a trị. CÂU H I TH O LU N, ƠN T P VÀ BÀI T P TÌNH HU NG 1. Quá trình giáo d c là gì? Hãy so sánh khái ni m quá trình giáo d c v i khái nim quá trình d y h c. 2. B n ch t c a quá trình giáo d c là gì? Hãy so sánh b n ch t c a quá trình giáo d c v i b n ch t c a quá trình d y h c.T lý lu n v b n ch t c a quá trình giáo d c hãy liên h v i th c ti n giáo d c Trung h c và rút ra nh ng k t lu n s ư ph m c n thi t cho b n thân. 3. Phân tích nh ng đ c đim c a quá trình giáo d c, liên h v i th c ti n giáo d c Trung h c, t đĩ hãy rút ra nh ng k t lu n s ư ph m c n thi t cho b n thân. 4. Mâu thu n c ơ b n và đng l c ch y u thúc đ y s v n đ ng và phát tri n ca quá trình giáo d c là gì? C n ph i cĩ các điu ki n nào đ mâu thu n tr thành đng l c c a quá trình giáo d c? 5. Phân tích các khâu c a quá trình giáo d c và m i quan h gi a chúng. Cho mt ví d minh h a vi c v n d ng các khâu này. 6. Nguyên t c giáo d c là gì? Cĩ các nguyên t c giáo d c nào? nhà tr ưng Trung h c, các giáo viên đã th c hi n các nguyên t c giáo d c này ra sao? 7. N i dung giáo d c là gì? Các thành ph n c ơ b n c a n i dung giáo d c? Trong tình hình đt n ưc đang đ i m i hi n nay, n i dung giáo d c c n đưc xây dng trên c ơ s các nguyên t c nào? 8. Ph ươ ng pháp giáo d c là gì? T i sao trong quá trình giáo d c, c n v n dng ph i h p, h p lý các ph ươ ng pháp giáo d c v i nhau? Hãy phân tích, đánh giá th c tr ng vi c v n d ng các ph ươ ng pháp giáo d c trong nhà tr ưng hi n nay. 2.Tình hu ng s ư ph m * Gi i quy t các tình hu ng s ư ph m d ưi đây qua đĩ rút ra nh ng bài h c s ư ph m c n thi t: 1). Hai con c a ch B. đã h c trung h c, đa l p11, đa l p 9, th mà lúc nào cơ Hoa (cơ giáo ch nhi m l p c a m t đa con ch và k nhà ch ) c ũng th y ch tt b t vi c gia đình m i khi đi làm v . ðã v y vi c riêng c a chúng, t vi c gi t đ đn vi c xe đp h ư chúng c ũng đùn đy n t cho m . Th m chí, ngay c khi ch bnh, các con ch c ũng ch ng bi t h i han, an i m l y m t câu và t lo l y cho mình, ch bi t vơ t ư h c và ch ơi. Mt l n, m ch ng ch B b nh ph i đi n m vi n. Ch B h t ch ăm sĩc m ch ng b nh vi n l i t t b t lo cho hai con nhà. ðưc d p, cơ Hoa lên ti ng: 112
32. - Sao ch khơng b o các cháu giúp đ? - C ũng cĩ đy cơ , nh c nh hồi mà chúng v n vơ tâm th đy. Nhi u khi mình nh c nh chúng mà cịn b bà c la n a ch . Ch t c l ưi than phi n. - Bà c la làm sao? Cơ Hoa l i h i Bà c b o: Chúng cịn nh , đng b t chúng làm mà t i chúng, đ cho chúng hc Ch đáp. Ri ch nĩi ti p, gi ng chán n n: “B o chúng hồi mà khơng đưc, ri t r i tui c ũng n n, thơi mình t làm cho r i”. SP V ăn-K1999-ðHCT 2). N ăm h c 1991-1992, tơi đưc phân cơng làm ch nhi m m t l p 11 đang trong tình tr ng m t đồn k t nghiêm tr ng. Th m chí trong l p đã cĩ hi n t ưng gây g , đánh nhau gi a h c sinh c a nhĩm này và h c sinh c a nhĩm kia. N a n ăm hc trơi đi v i đ các bi n pháp giáo d c đã đưc tơi áp d ng nh ưng v n khơng mang l i hi u qu . Sang h c k ỳ hai, tơi th nghi m t ch c cho các em ch ơi và thi đu th thao t p th cĩ gi i th ưng. Tơi g i ý đ các em chia đi theo ch ý c a tơi, đĩ là tr n đu thành viên c a các nhĩm v i nhau. K t qu kh quan. Ti n xa h ơn mt b ưc, nhân d p 26/3, tơi xin phép ban Giám hi u đng ra t ch c h n m t gi i bĩng đá v i qui mơ tồn tr ưng. Th là trong kho ng th i gian t p d ưt và thi đu, “tình đồn k t” trong t p th l p tơi đã đưc hình thành và b ưc đu đưc c ng c . ðồn Cơng Minh THBC An Bình-TP C n Th ơ 3). Trong bu i sinh ho t l p 12A, cơ ch nhi m nĩi v i l p: - Qu ĩ l p chúng ta cịn nhi u, cơ đ ngh l p chúng ta t ch c liên hoan nhân dp 20/11 này. Chúng ta t ch c liên hoan s m, m t m t đ chúc m ng các th y cơ giáo trong tr ưng, m t khác đ cĩ th m i đưc cơ N-ch nhi m n ăm l p 10 và l p 11 c ũ c a các em (Cơ N s p sinh em bé). C l p: Vâng ! Cơ l i nĩi ti p: Cơ đã nh cơ K mua quà, ngày mai em l p tr ưng đi v i cơ K, cịn bu i ti c thì cơ đã đt s n r i. SP Lý-K2000-TTGDTX B c Liêu 4). Trong ti t h c Anh v ăn t i l p 10A2 tr ưng THPT G.R, th y V-Giáo viên ch nhi m, g i em Th ch Th S đng lên đc bài khĩa. S là m t h c sinh h c r t yu đc bi t là mơn Anh V ăn. C m sách lên, ng p ng ng mãi mà S v n khơng đc đưc. St ru t vì m t th i gian, b c mình th y V la l n: - Sao mà ngu th ! Thơi đi v mà đc ti ng Miên ch đc ti ng Anh cái n i gì! C l p ng ngàng vì S l i chính là ng ưi dân t c Kh ơ me. Cịn S nghe th y ln ti ng, m c c , m t đ b ng g c xu ng bàn su t c th i gian cịn l i c a ti t h c. Hơm sau, l i đn ti t Anh v ăn c a th y ch nhi m, ch ng i c a S b tr ng. SP Lý-K2000-TTGDTX Kiên Giang 5). H c sinh bây gi hay h c đ tĩc theo m t Hàn Qu c: Ch tĩc 5/5, nhu m tím, vàng, xanh, đ 113
33. Lp tơi ch nhi m cĩ m t em nam đ tĩc theo m t Hàn Qu c. Tĩc em nhu m vàng r c, l i đ ngơi gi a nhìn th y k ỳ k ỳ ch ng gi ng ai. Tơi đã kêu em l i g p riêng và yêu c u em khơng đưc nhu m tĩc vàng nh ư v y thì m y ngày sau đã th y mái tĩc em chuy n sang màu đ hung. Kêu l n n a thì em l i cho nĩ bi n thành màu xanh lét làm cho g ươ ng m t c a em v n s m màu nay l i nh ư tái đi, trơng phát khi p. ðã th , em l i cĩ v hãnh di n v i chúng b n vì mái tĩc moden c a mình. Sau nhi u l n nh c nh b tht b i, tơi ch ưa n n. Cu i cùng, bi t em r t ng i khi ph i đng d ưi c trong ti t sinh ho t đu tu n, tơi l i kêu em lên g p và l n này tơi v hù em: - N u em khơng nhanh chĩng tr l i màu tĩc đen bình th ưng c a ng ưi Vi t Nam ta trên đu em thì tơi s đ ngh đ em ra đng tr ưc c cho c tr ưng chiêm ng ưng v y. Th là hơm sau, mái tĩc em đã đưc tr l i màu đen nh ư nĩ v n cĩ. Phan ðình Phùng Trung h c cơng l p-TX B c Liêu * Hãy ch ra nh ng n i dung, nguyên t c và ph ươ ng pháp giáo d c đưc s dng trong các tình hu ng s ư ph m d ưi đây: 6).12D l p tơi ch nhi m, cĩ m t h c sinh r t cá bi t. Em là h c sinh y u ca lp c v h c l c l n h nh ki m. Em th ưng xuyên vi ph m n i qui c a tr ưng, vài ln vơ l v i giáo viên b mơn gi ng d y trong l p. Tơi đã sinh ho t v i em v chuy n h c hành và v vi c th c hi n n i qui nhi u l n, k c m i ph huynh đn đ thơng báo, đ ngh ph i h p giúp đ, th m chí cĩ l n đã đư a em ra c nh cáo tr ưc tồn tr ưng trong gi sinh ho t d ưi c đu tu n Nh ưng m i hình ph t đu vơ hi u đi v i em. Sau khi tìm hi u em qua b n bè và gia đình c a em, tơi phát hi n ra r ng em rt ít đưc quan tâm và ít ng ưi mu n chia s và làm b n v i em. V y là tơi thay đi bi n pháp giáo d c. Thay vì la r y, trách ph t m i khi em ph m l i, tơi t ăng cưng đng viên, khuy n khích m i khi phát hi n ra m t s ti n b dù nh c a em. Tơi v n đng gia đình, b n bè c a em quan tâm đn em nhi u h ơn. Tơi đã g i ý cho ban cán s l p c h n m t h c sinh gi i trong l p k t b n h c t p cùng em c ũng nh ư lơi cu n em tham gia vào các ho t đng c a l p. Ngồi ra, b n thân tơi c ũng tìm c ơ h i g n g ũi, trị chuy n cùng em, gi ý đ em nĩi v b n thân em, v nh ng khĩ kh ăn mà em đang g p ph i r i g i ý cho em h ưng gi i quy t Dn d n em m t h n ý ni m b m i ng ưi ghét b . Em đã cĩ nh ng chuy n bi n tích c c trong h c t p và th c hi n n i qui. Em bi t quan tâm đn m i ng ưi hơn. Cu i n ăm, em đã đt h nh ki m lo i khá và v ưt qua đưc k ỳ thi t t nghi p ph thơng trung h c ( điu mà đu n ăm khơng ai ngh ĩ là em cĩ th th c hi n đưc). Lê Ng c Thúy Ai Trung h c Th t N t-Cn Th ơ 7). Tơi đưc phân cơng làm ch nhi m m t l p10. ðu n ăm h c th t b n r n, nào giúp hai con chu n b cho n ăm h c m i, nào h p hành đu n ăm l i thêm ch nhi m m t l p đu c p. Ch ưa cĩ đưc bao nhiêu thơng tin v t p th l p ch nhi m, tơi đành d a vào s gi i thi u c a h c sinh trong l p đ ch đnh ban cán s l p t m th i. Th là ngay t đu cơng tác ch nhi m c a tơi đã g p s c . S là, trong ban cán s l p mà tơi ch đnh, cĩ m t em h c sinh nam trơng cĩ v lanh l i, ho t bát, tơi li n ch đnh em này làm l p phĩ ph trách tr t t . Ai dè m i ch vài ngày sau khi nh n nhi m v , em này đã b ghi vào s đu bài v i lý do th ưng xuyên m t tr t 114