›
›

Bài giảng Hệ điều hành nâng cao - Trần Hạnh Nhi

pdf 123 trang hapham 950
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Hệ điều hành nâng cao - Trần Hạnh Nhi", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbai_giang_he_dieu_hanh_nang_cao_tran_hanh_nhi.pdf

Nội dung text: Bài giảng Hệ điều hành nâng cao - Trần Hạnh Nhi

  1. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - HEÄ ÑIEÀU HAØNH NAÂNG CAO Tröôøng ñaïi hoïc Khoa hoïc töï nhieân Khoa Coâng ngheä Thoâng tin Traàn Haïnh Nhi 1
  2. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Toå chöùc Phuï traùch Lyù thuyeát :  Traàn Haïnh Nhi  Phuï traùch thöïc haønh:  Phaïm Nguyeãn Anh Huy  Traàn Anh Tuaán  Leâ Thuïy Anh  Ñinh Baù Tieán  Trang web cuûa moân hoïc :  2
  3. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Muïc tieâu Keát quaû mong ñôïi veà lyù thuyeát :  Hieåu ñöôïc caùch thöùc Heä ñieàu haønh laøm vieäc  Naém ñöôïc caùc nguyeân lyù thieát keá Heä ñieàu haønh  Bieát ñöôïc moät soá cô cheá, chieán löôïc cô baûn ñeå giaûi  quyeát caùc nhieäm vuï cuûa Heä ñieàu haønh Keát quaû caàn ñaït ñöôïc veà thöïc haønh  Vaän duïng ñöôïc caùc kieán thöùc lyù thuyeát ñeå caøi ñaët giaû  laëp moät soá module cuûa Heä ñieàu haønh Söû duïng ñöôïc caùc cô cheá hoã trôï cuûa moät Heä ñieàu  haønh cuï theå (Windows NT) ñeå giaûi quyeát caùc baøi toaùn cô baûn. 3
  4. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Kieán thöùc yeâu caàu Kieán truùc Maùy tính  Heä ñieàu haønh cô baûn  Laäp trình C/C++  4
  5. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Tính ñieåm 70% Lyù thuyeát + 30% Thöïc haønh  Lyù thuyeát :  1 baøi thi cuoái khoaù (khoâng tham khaûo taøi lieäu)  Moãi sinh vieân laøm baøi ñoäc laäp  Thöïc haønh: 2 baøi taäp lôùn  Thôøi haïn vaø caùch thöùc noäp baøi seõ do giaùo vieân phuï  traùch thöïc haønh qui ñònh Moãi nhoùm thöïc haønh goàm 2 sinh vieân  Baét buoäc coù noäp baøi thöïc haønh môùi ñöôïc thi lyù  thuyeát 5
  6. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Taøi lieäu tham khaûo Traàn Haïnh Nhi : Giaùo trình Heä ñieàu haønh Naâng cao  A.Silberschatz & P/Galvin : OS concepts (5e)  Slides :  W. Stallings : Operating Systems  A.Tanenbaum et al : OS Design and Implementation  Minix :  R.Finkel:: An OS vade mecum  Book online :  Jeffrey Richter : Advanced Windows  Tieán Huy- Ñan Thö- Haïnh Nhi : Kyõ thuaät laäp trình treân  Windows NT 6
  7. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Noäi dung Chöông 1 : Toå chöùc Heä ñieàu haønh  Chöông 2 : Quaûn lyù tieán trình  Chöông 3 : Lieân laïc giöõa caùc tieán trình  Chöông 4 : Quaûn lyù boä nhôù chính  Chöông 5 : An toaøn heä thoáng  7
  8. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Baøi giaûng 1 : Giôùi thieäu Taïi sao phaûi tìm hieåu veà Heä ñieàu haønh ?  Heä ñieàu haønh laø gì ?  Vai troø trong heä thoáng ?  Chöùc naêng ?  Kieán truùc ?  Caùc nguyeân lyù thieát keá Heä ñieàu haønh  8
  9. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Taïi sao caàn tìm hieåu Heä ñieàu haønh ? Ñeå phaù vôõ söï “bí aån” cuûa heä thoáng :  Taïi sao maùy tính coù theå “bieát” ñöôïc noäi dung ñóa ?  Taïi sao coù theå vöøa soaïn thaûo, vöøa nghe nhaïc treân cuøng 1 maùy  tính (coù 1 CPU ?) Taïi sao 1 öùng duïng kích thöôùc 1 M coù theå hoaït ñoäng treân  Windows maø bò baùo “Not enough memory” treân DOS ? Ñeå khai thaùc toát hôn moâi tröôøng laøm vieäc :  Laäp trình treân moâi tröôøng ña nhieäm (multitask), ña xöû  lyù(multiprocessing) vôùi caùc moâ hình multiprocess, multithreads Söû duïng boä nhôù hieäu quaû  söû duïng caùc cô cheá Thoâng tin lieân laïc, an toaøn & baûo maät  Vì laø moân hoïc baét buoäc   9
  10. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Heä ñieàu haønh, anh laø ai ? Öùng duïng Giao dieän aûo Heä ñieàu haønh Giao dieän vaät lyù Phaàn cöùng 10
  11. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chöùc naêng cuûa Heä ñieàu haønh Quaûn trò taøi nguyeân (resource principle) :  Taøi nguyeân : CPU, Mem, IO; Files, ports, mailboxes  Ñoái töôïng söû duïng taøi nguyeân : Process, Thread  Nhieäm vuï : Cung caáp caùc giaûi thuaät caáp phaùt, quaûn lyù taøi  nguyeân.cho caùc ñoái töôïng hoaït ñoäng trong heä thoáng Muïc tieâu : Caáp phaùt ñaày ñuû, coâng baèng R cho Ps; Söû duïng hieäu  quaû Rs, Naâng cao thoâng löôïng Ps Tröøu töôïng hoaù heä thoáng (beautification principle)  Nhieäm vuï : Cung caáp caùc giaûi thuaät ñeå che daáu chi tieát phaàn  cöùng, taïo 1 moâi tröôøng deã laøm vieäc hôn (hope) cho user Muïc tieâu : taïo moâi tröôøng an toaøn, taïo söï tröøu töôïng hoaù, ñoäc laäp  thieát bò Ví duï : device driver  11
  12. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc thaønh phaàn Quaûn lyù boä nhôù phuï Quaûn lyù tieán trình Quaûn lyù nhaääp xuaát Heä thoáng taäp tin Quaûn lyù boä nhôù chính Heä thoáng baûo veä Boä thoâng dòch leänh Giao tieáp maïng 12
  13. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Kieán truùc Heä ñieàu haønh Ñôn giaûn (Monolithic)  Haït nhaân (Kernel)  Phaân lôùp (Layered)  Maùy aûo (Virtual Machine)  Höôùng ñoái töôïng (OOOS)  Exokernel  13
  14. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Monolithic 14
  15. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Monolithic OS = Thö vieän tieän ích  Coù theå toå chöùc thaønh nhieàu module : CPU  scheduling, Mem Management, Device management nhöng chæ coù 1 trong nhöõng module naøy hoaït ñoäng taïi moät thôøi ñieåm Ñôn nhieäm  Quyeàn ñieàu khieån ñöôïc chuyeån ñoåi thoâng qua lôøi  goïi haøm Khi taàm voùc phaùt trieån heä thoáng trôû neân thieáu tin caäy. Ví duï : MS-DOS, Ultrix (mature Unix)  15
  16. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Kernel 16
  17. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Kernel OS = Kernel + System processes  Kernel ñöôïc baûo veä  Ña nhieäm  Kernel chòu traùch nhieäm phaân chia thôøi gian söû  duïng CPU, Giao tieáp giöõa caùc tieán trình Chæ coù 2 möùc kernel/non-kernel =>kernel lôùn, thieáu tin caäy nhö tröôùc Ñònh nghóa cöùng caùc giao tieáp vôùi öùng duïng trong kernel Ví duï : Windows NT  17
  18. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Layered 18
  19. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Layered OS = caùc lôùp tröøu töôïng hoaù moät taùc vuï quaûn lyù  Lôùp treân ñöôïc söû duïng caùc haøm xöû lyùù taøi nguyeân  thuoäc taùc vuï do lôùp döôùi cung caáp Khoù xaùc ñònh ñöôïc caùc lôùp xöû lyù raïch roøi, thöù töï lôùp ? Taïo tieán trình -> PM goïi MM Boä nhôù ñaày -> MM goïi PM Xeáp lôùp theo haøm xöû lyù , thay vì taùc vuï Seg management- P scheduling- Seg creation- P creation Ví duï : THE , MULTICS  19
  20. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Virtual Machine 20
  21. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Virtual Machine OS = Virtualizing kernel + virtual machines  Virtual machine = physical hardware  Virtualizing kernel taïo ra nhieàu VM treân 1 maùy tính.  Process interface = hardware interface  Öu ñieåm : Moâi tröôøng thuaän lôïi cho söï töông thích (compatibility) Taêng tính an toaøn heä thoáng do cung caáp caùc VM ñoäc laäp. Deå phaùt trieån caùc HDH ñôn nhieäm cho moãi VM Khuyeát ñieåm: Phöùc taïp cho vieäc giaû laëp (transput, add translation ) Ví duï : CMS(conversational Monitor System) treân  VM/370 (hoã trôï hardware) 21
  22. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - OOOS OS = taäp caùc ñoái töôïng  Tieán trình, taäp tin, haøm, khoái nhôù  Moät haøm xöû lyù (kernel/non-kernel mode) thao  taùc treân moät taäp caùc ñoái töôïng. Che daáu thoâng tin  Ví duï :CAP, StarOS, iMAX432  22
  23. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Exokernel 23
  24. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Exokernel Höôùng ñeán moät HDH linh ñoâng trong giao tieáp  vôùi öùng duïng, cho pheùp öùng duïng chuyeân bieät hoaù heä ñieàu haønh theo nhu caàu ñaëc thuø moät caùch deã daøng OS = Exokernel + Library OS  Öùng duïng coù theå phaùt trieån caùc moâ hình toå chöùc  VM, IPC theo nhu caàu rieâng Ví duï : yù töôûng cuûa project do Dawson R Engler  et al phaùt trieån taïi MIT 24
  25. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Baøi 2 : CAÙC MOÂ HÌNH XÖÛ LYÙ ÑOÀNG HAØNH XÖÛ LYÙ ÑOÀNG HAØNH VAÁN ÑEÀ ? VÌ SAO ? 1
  26. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Xöû lyù ñoàng haønh, ñeå taêng hieäu suaát söû duïng CPU CPU IO CPU IO Job 1 Job 1 CPU Job 1 CPU IO CPU IO Job 2 CPU IO CPU CPU Job 1 Job 1 Job 1 Job 1 2
  27. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Xöû lyù ñoàng haønh, ñeå taêng toác ñoä xöû lyù Job : kq = a*b + c*d;  Xöû lyù tuaàn töï :  kq1 = a * b; kq2 = c* d; kq = kq1 + kq2; Xöû lyù ñoàng haønh :  kq1 = a*b; kq2 = c*d; kq = kq1 + kq2; 3
  28. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Xöû lyù ñoàng haønh, nhöõng khoù khaên ? - Taøi nguyeân Excel giôùi haïn, öùng Visual C++ duïng “voâ haïn” CDplayer Winword - Nhieàu hoaït ñoäng ñan xen ??? Phaân chia taøi nguyeân ? ??? Chia seû taøi nguyeân ? HÑH : “ Giaûi quyeát nhieàu coâng vieäc ñoàng thôøi, ñaâu coù deã ! ??? Baûo veä? 4
  29. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi phaùp Winword -“Chia ñeå trò”, coâ laäp caùc hoaït ñoäng. CDPlayer - Moãi thôøi Excel ñieåm chæ giaûi quyeát 1 yeâu Visual C ++ caàu. - Aûo hoaù taøi HÑH : “ Ai cuõng coù phaàn khi ñeán löôït nguyeân : bieán maø ! ” ít thaønh nhieàu 5
  30. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thuaät ngöõ Concurrency (ñoàng haønh): moâ hình xöû lyù nhieàu  taùc vuï ñoàng thôøi. Multitasking (ña nhieäm) : cho pheùp nhieàu taùc  vuï/ coâng vieäc ñöôïc xöû lyù ñoàng thôøi Multiprogramming (ña chöông) : cho pheùp  nhieàu chöông trình ñöôïc thöïc hieän ñoàng thôøi (treân 1 CPU) Multiprocessing (ña xöû lyù): nhieàu boä xöû lyù laøm  vieäc ñoàng thôøi 6
  31. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Khaùi nieäm tieán trình P1 IP P2 int a; IP int a; 7
  32. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình ña tieán trình (MultiProcesses) Heä thoáng laø moät taäp caùc tieán trình hoaït ñoäng ñoàng  thôøi Caùc tieán trình ñoäc laäp vôùi nhau => khoâng coù söï trao  ñoåi thoâng tin hieån nhieân Excel winword Visual C CDplayer OS 8
  33. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình ña tieåu trình (MultiThreads) Muoán nhieàu doøng xöû lyù ñoàng thôøi cuøng chia seû taøi  nguyeân (server, OS, caùc chöông trình tính toaùn song song) alta vista  TIEÅU TRÌNH (THREAD) 9
  34. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Khaùc bieät giöõa Tieåu trình & Tieán trình Tieåu trình : 1 doøng xöû lyù  P1 Tieán trình :  1 khoâng gian ñòa chæ T1 T2  T 1 hoaëc nhieàu tieåu trình  3 Caùc tieán trình laø ñoäc laäp  Caùc tieåu trình trong cuøng  1 tieán trình khoâng coù söï int a; baûo veä laãn nhau (caàn thieát ? ). 10
  35. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Tieåu trình haït nhaân (Kernel thread) T1 T2 User mode System call Kernel mode HDH Khaùi nieäm tieåu trình ñöôïc xaây döïng beân trong haït nhaân 11
  36. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Tieåu trình ngöôøi duøng (User thread) T1 T2 T3 User mode LWP1 LWP2 P1 P2 Kernel mode Kernel Khaùi nieäm tieåu trình ñöôïc hoã trôï bôûi moät thö vieän hoaït ñoäng trong user mode 12
  37. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Baøi 3 : QUAÛN LYÙ TIEÁN TRÌNH Phaân chia CPU cho caùc tieán trình ?  Tieáp caän  Muïc tieâu ?  Toå chöùc ?  Chieán löôïc ?  Traïng thaùi tieán trình ?  Löu tröõ thoâng tin tieán trình ?  Caùc thao taùc treân tieán trình ?  Baûo veä tieán trình ?  Trao ñoåi thoâng tin giöõa caùc tieán trình ?  1
  38. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Phaân chia CPU ? 1 CPU vaät lyù : laøm theá  naøo ñeå taïo aûo giaùc moãi tieán trình sôû höõu CPU rieâng cuûa mình ? CPU Dispatcher luaân while(1)  { chuyeån CPU giöõa caùc interrupt Pcur save state P tieán trình: cur Scheduler gets Pnext Ngöõ caûnh xöû lyù rieâng load state P  next bieät cho moãi tieán trình jump to it (PCB) } Dispatching loop :  2
  39. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Traïng thaùi tieán trình ? Nhaän CPU ready running R R  s  s Traû CPU CPU   CPU blocked Chôø R Nhaän R R  s  CPU 3
  40. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Khoái quaûn lyù tieán trình trong moâ hình multiprocesses Process control Block pid PCB State (State, details) Context (IP, Mem, Files ) Relatives ( Dad, children) Scheduling statistic 4
  41. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - PCB vaø TCB trong moâ hình multithreads PCB pid Thread Control Block TCB Threads list Context tid (Mem, global State ressources ) (State, details) Relatives Context ( Dad, children) (IP, local stack ) Scheduling statistic 5
  42. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc thao taùc treân tieán trình Taïo laäp tieán trình :  Caáp phaùt taøi nguyeân cho tieán trình con ?  Hoaït ñoäng cuûa cha vaø con ñoäc laäp  Keát thuùc tieán trình :  Thu hoài taøi nguyeân ?  Eùp buoäc keát thuùc ?  Thay ñoåi traïng thaùi tieán trình :  Assign(), Block(), Awake(), Resume(), Suspend() 6
  43. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Traïng thaùi tieán trình ? Coù nhu caàu Suspend &Resume :  Heä thoáng quaù taûi  Kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa tieán trình con  7
  44. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - An ninh traät töï cho moâi tröôøng ña tieán trình ! Baûo veä tieán trình :  Ngaên caûn caùc tieán trình xaâm phaïm taøi nguyeân, can  thieäp vaøoxöû lyù cuûa nhau => KGÑC rieâng bieät, 2 mode xöû lyù Baûo ñaûm quyeàn tieán trieån xöû lyù cho moãi tieán trình  => coâng baèng trong caùc chieán löôïc phaân phoái taøi nguyeân. Trao ñoåi thoâng tin , phoái hôïp hoaït ñoäng ?  Nhu caàu ?  Vaán ñeà ? => Chöông keá tieáp  Giaûi phaùp ?  8
  45. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc danh saùch tieán trình Ready List P1 P4 P5 Waiting Lists R1 P2 P7 R1 P3 P10 R1 P6 9
  46. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Ñieàu phoái tieán trình Muïc tieâu ?  Caùc caáp ñoä ñieàu phoái  Thôøi ñieåm ra quyeát ñònh ñieàu phoái ?  Ñaùnh giaù chieán löôïc ñieàu phoái ?  Moät soá chieán löôïc ñieàu phoái  10
  47. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Ñieàu phoái tieán trình SCHEDULER choïn moät tieán trình nhaän cpu DISPATCH ER chuyeån ñoåi ngöõ caûnh 11
  48. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chuyeån ñoåi ngöõ caûnh (context switching) Kòch baûn :  Löu ngöõ caûnh tieán trình hieän haønh  Naïp ngöõ caûnh tieán trình ñöôïc choïn keá tieáp  Chi tieát cuï theå phuï thuoäc vaøo phaàn cöùng  general-purpose & floating point registers, co-  processor state Chi phí chuyeån ñoåi ngöõ caûnh :  Giöõa caùc tieán trình ?  Giöõa caùc tieåu trình ?  12
  49. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chuyeån ñoåi ngöõ caûnh giöõa caùc tieán trình P1 P2 User mode System call Kernel mode Dispatcher Chuyeån ñoåi mode xöû lyù  Chuyeån ñoåi IP vaø caùc thanh ghi khaùc cuûa  CPU Chuyeån ñoåi khoâng gian ñòa chæ  13
  50. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Tieåu trình haït nhaân (Kernel thread) T1 T2 User mode System call Kernel mode Dispatcher Khaùi nieäm tieåu trình ñöôïc xaây döïng beân trong  haït nhaân Distpatcher laøm vieäc vôùi ñôn vò laø tieåu trình  14
  51. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Tieåu trình ngöôøi duøng (User thread) Khaùi nieäm tieåu trình ñöôïc hoã User  trôï bôûi moät thö vieän hoaït ñoäng mode trong user mode T1 T2 T3 Distpatcher cuûa haït nhaân laøm  vieäc vôùi ñôn vò laø tieán trình ThreadDistpatcher laøm vieäc LWP2  LWP1 vôùi ñôn vò laø tieåu trình P -– LWP - T  Khoâng caàn chuyeån ñoåi cheá ñoä  xöû lyù khi chuyeån ñoåi caùc tieåu P1 P2 trình cuøng thuoäc 1 tieán trình. Kernel Kernel mode 15
  52. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Löïa choïn tieán trình ? Taùc vuï cuûa Scheduler  Muïc tieâu ?  Söû duïng CPU hieäu quaû  Ñaûm baûo taát caû caùc tieán trình ñeàu tieán trieån xöû lyù  Tieâu chuaån löïa choïn ?  Taát caû caùc tieán trình ñeàu nhö nhau ?  Ñeà xuaát moät ñoä öu tieân cho moãi tieán trình ?  Thôøi ñieåm löïa choïn ? (Thôøi ñieåm kích hoaït  Scheduler()) 16
  53. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Muïc tieâu ñieàu phoái Hieäu quûa (Efficiency)   Thôøi gian  Ñaùùp öùng (Response time) Hoaøn taát(Turnaround Time = T -T ):  quit arrive Chôø (Waiting Time = T ) :  in Ready  Thoâng löôïng (Throughput = # jobs/s )  Hieäu suaát Taøi nguyeân  Chi phí chuyeån ñoåi Coâng baèng ( Fairness) : Taát caû caùc tieán trình  ñeàu coù cô hoäi nhaän CPU 17
  54. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc caáp ñoä ñieàu phoái Longterm scheduling :  choïn tieán trình keá tieáp ñöôïc khôûi ñoäng (mang vao boä nhôù vaø nhaän traïng thaùi ready) Mediumterm scheduling :  quyeát ñònh chuyeån tieán trình ñang running sang traïng thaùi blocked. Shorterm scheduling :  choïn 1 tieán trình ôû traïng thaùi ready ñeå chuyeån sang traïng thaùi running. Khoâng coù söï phaân bieät roõ 18  raøng hoaøn toaøn giöõa 3 caáp
  55. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thôøi ñieåm ra quyeát ñònh ñieàu phoái Ñieàu phoái ñoäc quyeàn (non-preemptive  scheduling): tieán trình ñöôïc choïn ñoäc chieám CPU Ñieàu phoái khoâng ñoäc quyeàn (preemptive  scheduling): tieán trình ñöôïc choïn coù theå bò « cöôùp » CPU bôûi tieán trình coù ñoä öu tieân cao hôn 19
  56. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc chieán löôïc ñieàu phoái . FIFO . RR . SJF . MULTILEVELFEEDBACK . LOTTERY 20
  57. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - FIFO – RR -SJF FIFO run add  RR  SJF add  run 21
  58. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Multilevel Feedback priority 22
  59. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Lottery 1 1 1 1 P1 P2 P3 P4 P2 coù 25 % cô hoäi 1 7 1 1 P1 P2 P3 P4 P2 coù 70 % cô hoäi 23
  60. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 4 : LIEÂN LAÏC GIÖÕA CAÙC TIEÁN TRÌNH & VAÁN ÑEÀ ÑOÀNG BOÄ HOAÙ CÔ CHEÁ ? VAÁN ÑEÀ ? GÆAI PHAÙP ? 1
  61. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Nhu Caàu Lieân Laïc Q . Chia seû thoâng tin p R L . Phoái hôïp taêng toác ñoä xöû lyù JOB p L Q 2
  62. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc Cô Cheá Lieân Laïc Signal  Khoâng truyeàn ñöôïc döõ lieäu Pipe   Truyeàn döõ lieäu khoâng caáu truùc Shared Memory   Broadcast  Maâu thuaãn truy xuaát => nhu caàu ñoàng boä hoaù Message   Lieân laïc treân moâi tröôøng phaân taùn Socket   Lieân laïc treân nhieàu moâi tröôøng khaùc bieät 3
  63. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Race condition . P1 vaø P2 chia seû bieán chung hits hits = 0 P2 time P1 read hits (0) read hits (0) hits = 0 + 1 hits = 0 + 1 hits = 1  Keát quaû cuoái cuøng khoâng döï ñoaùn ñöôïc ! 4
  64. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Mieàn gaêng (critical section) P1 P2 read hits (0) CS read hits (0) hits = 0 + 1 CS hits = 0 + 1 CS laø ñoaïn chöông trình coù khaû naêng gaây ra hieän töôïng race condition 5
  65. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi phaùp toång quaùt hits = 0 P2 time P1 hits = hits + 1 hits = hits + 1 hits = 2 Baûo ñaûm tính “ñoäc quyeàn truy xuaát” mieàn gaêng taïi moät thôøi ñieåm 6
  66. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình ñaûm baûo ñoäc quyeàn truy xuaát Kieåm tra vaø daønh quyeàn vaøo CS CS; Töø boû quyeàn söû duïng CS 7
  67. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Rendez-Vous P1 P2 Job1; Job2; Laøm theá naøo baûo ñaûm trình töï thöïc hieän Job1 - Job2 ? 8
  68. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi phaùp P1 P2 Job1; Job2; Hai tieán trình caàn trao ñoåi thoâng tin veà dieãn tieán xöû lyù 9
  69. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình toå chöùc phoái hôïp hoaït ñoäng giöõa haøi tieán trình P1 P2 Job1; Chôø ; Baùo hieäu ; Job2; 10
  70. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Baøi toaùn ñoàng boä hoaù Nhieàu tieán trình chia seû taøi nguyeân  chung ñoàng thôøi : Tranh chaáp ?  Nhu caàu “ñoäc quyeàn truy xuaát” (mutual  exclusion) Caùc tieán trình phoái hôïp hoaït ñoäng :  Töông quan dieãn tieán xöû lyù ?  Nhu caàu “hoø heïn” (rendez-vous)  11
  71. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 5 : CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑOÀNG BOÄ HOAÙ Nhoùm giaûi phaùp Busy Waiting  Söû duïng caùc bieán côø hieäu  Söû duïng vieäc kieåm tra luaân phieân  Giaûi phaùp cuûa Peterson  Caám ngaét  Chæ thò TSL  Nhoùm giaûi phaùp Sleep & Wakeup  Semaphore  Monitor  Message  1
  72. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc giaûi phaùp “Busy waiting” While (chöa coù quyeàn) donothing() ; CS; Töø boû quyeàn söû duïng CS . Tieáp tuïc tieâu thuï CPU trong khi chôø ñôïi vaøo mieàn gaêng . Khoâng ñoøi hoûi söï trôï giuùp cuûa Heä ñieàu haønh 2
  73. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc giaûi phaùp “Sleep & Wake up” if (chöa coù quyeàn) Sleep() ; CS; Wakeup( somebody); . Töø boû CPU khi chöa ñöôïc vaøo mieàn gaêng . Caàn ñöôïc Heä ñieàu haønh hoã trôï 3
  74. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Semaphore Semaphore s; // s >=0 . Ñöôïc hoã trôï bôûi HÑH Down (s) & Up(s) Toå chöùc ñoäc quyeàn truy xuaát . Down (s) CS; Up(s) P1 : P2: Job1; Down (s); . Toå chöùc “hoø heïn” Up(s) Job2; 4
  75. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Monitor Monitor m . Ñöôïc hoã trôï bôûi NNLT int x; . Baûo ñaûm ñoäc quyeàn Condition c; truy xuaát töï ñoäng . Söû duïng bieán ñieàu kieän Function F1() ñeå thöïc hieän “Hoø heïn” { .wait(c); } Function F2() { .signal(c); } 5
  76. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Message 1. Send Request 3. Send Finish Server P 2. Receive Accept . Ñöôïc hoã trôï bôûi HÑH . Ñoàng boä hoùa treân moâi tröôøng phaân taùn 6
  77. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc baøi toaùn ñoàng boä hoaù kinh ñieån Producer-Consumer P .P khoâng ñöôïc ghi döõ lieäu vaøo buffer ñaõ ñaày Buffer (N) C khoâng ñöôïc ñoïc döõ lieäu töø buffer ñang C . troáng .P vaø C khoâng ñöôïc thao taùc treân buffer R2 cuøng luùc R3 R1 Readers - Writers W khoâng ñöôïc caäp nhaät döõ lieäu khi coù W1 W2 . moät R ñang truy xuaát CSDL . . Taïi moät thôøi ñieåm , chæ cho pheùp moät Database Wñöôïc söûa ñoåi noäi dung CSDL. 7
  78. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 6 : HIEÄN TÖÔÏNG DEALOCK 1
  79. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Deadlock P R : P ñang giöõ taøi nguyeân R P R : P ñang yeâu caàu taøi nguyeân R R P P : moät tình huoáng taét ngheõn R 2
  80. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Ñieàu kieän phaùt sinh Deadlock Söû duïng taøi nguyeân khoâng theå chia seû  Tieán trình chieám giöõ vaø yeâu caàu theâm taøi  nguyeân Heä thoáng khoâng theå thu hoài taøi nguyeân neáu  tieán trình khoâng töø boû Toàn taïi moät chu trình trong ñoà thò caáp phaùt  3
  81. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi quyeát Deadlock Boû qua  Phoøng ngöøa  Phaùt hieän vaø hieäu chænh  4
  82. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 7 : BOÄ NHÔÙ AÛO OS test.exe 0x3000 0x7000 test.exe jump 0x5000 jump 0x2000 0x3000 0x1000 (base) Cho ñeán nay : Naïp toaøn boä tieán trình vaøo boä nhô roài  thöïc hieän noù Chaäm, laõng phí boä nhôù  Neáu kích thöôùc tieán trình lôùn hôn dung löông boä nhôù chính  ? Löu yù : taïi 1 thôøi ñieåm chæ coù moät chæ thò ñöôïc thöïc hieän  1
  83. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi phaùp Real memory Real memory Page0 Page0 Page1 emacs emacs Page2 t1 t2 Time . Naïp töøng phaàn chöông trình khi caàn thieát . Demand paging 2
  84. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Cô cheá . Söû duïng boä nhôù phuï ñeå löu tröõ taïm thôøi caùc trang chöa söû duïng . Ai chòu traùch nhieäm chuyeån ñoåi ? . Laäp trình vieân : Overlay . Heä ñieàu haønh : Boä nhôù DISKaûo (Virtual Memory) P RAM 3
  85. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Boä nhôù aûo = “lôøi noùi doái vó ñaïi“ . Ngöôøi duøng : sôû höõu boä nhôù “voâ haïn”, “rieâng bieät” . Heä ñieàu haønh : “thaàm laëng” thöïc hieän quaù trình swapping # references of 10% RAM + 90% DISK Memory address DISK RAM 4
  86. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thöïc hieän Boä nhôù aûo . Baûng trang : theâm 1 bit valid/invalid ñeå nhaän dieän trang ñaõ hay chöa ñöôïc naïp vaøo RAM Frame valid/invalid 17 1 Disk 4183 0 177 1 5721 0 Mem . Truy xuaát ñeán moät trang chöa ñöôïc naïp vaøo boä nhôù : loãi trang (page fault) 5
  87. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Xöû lyù loãi trang 3 xaùc ñònh vò trí löu trang OS treân ñóa loãi trang 2 3’ truy xuaát M swap out 1 trang naïn naïp i nhaân M 6 Baûng trang taùi kích frame troáng hoaït tieán mang Boä nhôù 5 4 trình caäp nhaät trang caàn aûo baûng trang truy xuaát Boä nhôù vaät lyù vaøo boä nhôù 6
  88. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc caâu hoûi 1. Choïn trang naïn nhaân ? => Chieán löôïc thay theá trang 2. Choïn trang naøo ñeå naïp ? => Chieán löôïc naïp 7
  89. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chieán löôïc thay theá trang victim add FIFO: trang “giaø” nhaát  Coâng baèng ?  Khoâng xeùt ñeán tính suû duïng !  TOÁI ÖU : trang laâu söû duïng victim  ñeán nhaát trong töông lai AGBDCABCABCGABC Taàn suaát loãi trang thaáp nhaát  Cur page Khoâng khaû thi !  victim LRU :trang laâu nhaát chöa söû  duïng ñeán trong quaù khöù AGBDCABCABCGABC Döï ñoaùn töông lai LRU = MIN Cur page  ? 8
  90. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chieán löôïc naïp Demand paging : naïp trang ñöôïc yeâu caàu  Khi naøo ?  Naïp sau : taàn suaát loãi trang cao ? => pure demand  paging Naïp tröôùc : laøm sao bieát ? =>prepaging  ld init pages ld page ld page ld page init pages = ? 9
  91. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thrashing = aûo töôûng suïp ñoå ! Caùc tieán trình trong heä thoáng yeâu caàu boä nhôù nhieàu  hôn khaû naêng cung caáp cuûa heä thoáng ! P1 P2 P3 Real mem . Taát caû tieán trình ñaàu baän roän xöû lyù loãi trang ! . IO hoaït ñoäng 100 %, CPU raûnh ! . Heä thoáng ngöøng treä 10
  92. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Nguyeân nhaân Thrashing 1. Tieán trình khoâng taùi söû duïng boä nhôù (quaù khöù != töông lai) 2. Tieán trình taùi söû duïng boä nhôù, nhöng vôùi kích thöôc lôùn hôn . Chæ coù theå kieåm soaùt thrashing do nguyeân nhaân 3. 3. Quaù nhieàu tieán trình trong heä thoáng 11
  93. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi quyeát thrasing vôùi moâ hình Working set . Working set = taäp hôïp caùc trang tieán trình ñang truy xuaát taïi 1 thôøi ñieåm. . Heä ñieàu haønh : . Chæ naïp moät tieán trình khi coù ñuû khung trang töï do cho working set cuûa noù. . Kieåm soaùt möùc ñoä ña chöông cuûa heä thoáng : Neáu toång soá khung trang yeâu caàu cuûa caùc tieán trình trong heä thoáng vöôït quaù caùc khung trang coù theå söû duïng, choïn moät tieán trình ñeå taïm döøng, ngöôïc laïi, khi toång working set beù hôn soá khung trang töï do, naïp theâm tieán trình. 12
  94. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 8 : CAÙC MOÂ HÌNH BOÄ NHÔÙ ÑÔN GIAÛN  Caàp phaùt lieân tuïc :  Linker-Loader  Base & Bound 1
  95. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Linker-Loader OS test.exe 0x3000 0x7000 test.exe jump 0x5000 jump 0x2000 0x3000 0x1000 (base)  Taïi thôøi ñieåm Link, giöõ laïi caùc ñòa chæ logic  Vò trí base cuûa tieán trình trong boä nhôù xaùc ñònh ñöôïc vaøo thôøi ñieåm naïp : ñòa chæ physic = ñòa chæ logic + base 2
  96. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Linker-Loader  Baûo veä ?  Dôøi chuyeån sau khi naïp ?  Khoâng coù vuøng nhôù lieân tuïc ñuû lôùn ñeå chöùa toaøn boä tieán trình ? 3
  97. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Base & Bound OS Test.exe Bound 0x3000 0x7000 Test.exe jump 0x2000 jump 0x2000 Base 0x1000 0x3000  Taïi thôøi ñieåm Link, giöõ laïi caùc ñòa chæ logic  Vò trí base , bound ñöôïc ghi nhaän vaøo 2 thanh ghi:  Keát buoäc ñòa chæ vaøo thôøi ñieåm thi haønh => taùi ñònh vò ñöôïc : ñòa chæ physic = ñòa chæ logic + base register  Baûo veä : ñòa chæ hôïp leä  [base, bound] 4
  98. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Base & Bound  Keát buoäc ñòa chæ taïi thôøi ñieåm thi haønh=> hoã trôï cuûa phaàn cöùng Physical logical addrs addrs memory CPU MMU  Tieán trình taêng tröôûng ? Vaãn laø vaán ñeà caáp phaùt lieân tuïc !  Chia seû ?  Phaân bieät code vaø data ? 5
  99. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 9 : PHAÂN ÑOÏAN VAØ PHAÂN TRANG  Caáp phaùt khoâng lieân tuïc :  Segmentation  Paging 1
  100. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Segmentation gcc Real memory Base&bound? 0x1000 0x2000 Text seg r/o 0x3000 0x8000 0x5000 Stack seg 0x6000 0x6000 r/w  Tieán trình goàm nhieàu segment, aùp duïng base bound cho töøng segment  Phaân chia khoâng gian ñòa chæ thaønh caùc segment ? 2
  101. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chuyeån ñoåi ñòa chæ trong moâ hình Segmentation fault Virtual addr no mem yes 3 128 ? + 0x1000 Seg# offset 128 Seg table seg Prot base len r 0x1000 512 3
  102. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Segmentation  Caáp phaùt khoâng lieân tuïc => taän duïng boä nhôù hieäu quaû  Chia seû ñöôïc ôû möùc module  Chuyeån ñoåi ñòa chæ phöùc taïp  Vaán ñeà “Caáp phaùt ñoäng” : löïa choïn vuøng nhôù lieân tuïc cho 1 segment ?  Phaân maûnh ngoaïi vi External fragmentation gcc Nachos ?? emacs 4
  103. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Paging Real memory gcc gcc emacs Internal emacs frag  Khoâng gian ñòa chæ = {page}  Khoâng gian vaät lyù = {frame}  Kích thöôùc trang ? 5
  104. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chuyeån ñoåi ñòa chæ trong moâ hình Paging Logical Physical addr addr CPU p d f d KGVL f 6
  105. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Moâ hình Paging  Caáp phaùt boä nhôù ñôn giaûn  Khoâng coøn phaân maûnh ngoaïi vi  Khoâng chia seû ôû möùc module  Phaân maûnh noäi vi  Löu tröõ baûng trang ? 7
  106. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 10 : BOÄ NHÔÙ AÛO OS test.exe 0x3000 0x7000 test.exe jump 0x5000 jump 0x2000 0x3000 0x1000 (base)  Cho ñeán nay : Naïp toaøn boä tieán trình vaøo boä nhô roài thöïc hieän noù  Chaäm, laõng phí boä nhôù  Neáu kích thöôùc tieán trình lôùn hôn dung löông boä nhôù chính ?  Löu yù : taïi 1 thôøi ñieåm chæ coù moät chæ thò ñöôïc thöïc hieän 1
  107. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi phaùp Real memory Real memory Page0 Page0 Page1 emacs emacs Page2 t1 t2 Time . Naïp töøng phaàn chöông trình khi caàn thieát . Demand paging 2
  108. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Cô cheá . Söû duïng boä nhôù phuï ñeå löu tröõ taïm thôøi caùc trang chöa söû duïng . Ai chòu traùch nhieäm chuyeån ñoåi ? . Laäp trình vieân : Overlay . Heä ñieàu haønh : Boä nhôù aûo (Virtual Memory) DISK P RAM 3
  109. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Boä nhôù aûo = “lôøi noùi doái vó ñaïi“ . Ngöôøi duøng : sôû höõu boä nhôù “voâ haïn”, “rieâng bieät” . Heä ñieàu haønh : “thaàm laëng” thöïc hieän quaù trình swapping # referencesof 10% RAM + 90% DISK Memory address DISK RAM 4
  110. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thöïc hieän Boä nhôù aûo . Baûng trang : theâm 1 bit valid/invalid ñeå nhaän dieän trang ñaõ hay chöa ñöôïc naïp vaøo RAM Frame valid/invalid 17 1 Disk 4183 0 177 1 5721 0 Mem . Truy xuaát ñeán moät trang chöa ñöôïc naïp vaøo boä nhôù : loãi trang (page fault) 5
  111. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Xöû lyù loãi trang 3 xaùc ñònh vò trí löu trang treân ñóa OS loãi trang 2 3’ truy xuaát M swap out 1 trang naïn nhaân naïp M i 6 Baûng trang taùi kích hoaït frame troáng tieán trình mang trang Boä nhôù aûo 5 4 caäp nhaät caàn truy xuaát baûng trang vaøo boä nhôù Boä nhôù vaät lyù 6
  112. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc caâu hoûi 1. Choïn trang naïn nhaân ? => Chieán löôïc thay theá trang 2. Choïn trang naøo ñeå naïp ? => Chieán löôïc naïp 7
  113. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chieán löôïc thay theá trang victim add  FIFO: trang “giaø” nhaát  Coâng baèng ?  Khoâng xeùt ñeán tính suû duïng !  TOÁI ÖU : trang laâu söû duïng ñeán victim nhaát trong töông lai AGBDCABCABCGABC  Taàn suaát loãi trang thaáp nhaát Cur page  Khoâng khaû thi ! victim  LRU :trang laâu nhaát chöa söû duïng ñeán trong quaù khöù AGBDCABCABCGABC  Döï ñoaùn töông lai LRU = MIN ? Cur page 8
  114. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Chieán löôïc naïp  Demand paging : naïp trang ñöôïc yeâu caàu  Khi naøo ?  Naïp sau : taàn suaát loãi trang cao ? => pure demand paging  Naïp tröôùc : laøm sao bieát ? =>prepaging ld init pages ld page ld page ld page init pages = ? 9
  115. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thrashing = aûo töôûng suïp ñoå !  Caùc tieán trình trong heä thoáng yeâu caàu boä nhôù nhieàu hôn khaû naêng cung caáp cuûa heä thoáng ! P1 P2 P3 Real mem . Taát caû tieán trình ñaàu baän roän xöû lyù loãi trang ! . IO hoaït ñoäng 100 %, CPU raûnh ! . Heä thoáng ngöøng treä 10
  116. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Nguyeân nhaân Thrashing 1. Tieán trình khoâng taùi söû duïng boä nhôù (quaù khöù != töông lai) 2. Tieán trình taùi söû duïng boä nhôù, nhöng vôùi kích thöôc lôùn hôn 3. Quaù nhieàu tieán trình trong heä thoáng . Chæ coù theå kieåm soaùt thrashing do nguyeân nhaân 3. 11
  117. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Giaûi quyeát thrasing vôùi moâ hình Working set . Working set = taäp hôïp caùc trang tieán trình ñang truy xuaát taïi 1 thôøi ñieåm. . Heä ñieàu haønh : . Chæ naïp moät tieán trình khi coù ñuû khung trang töï do cho working set cuûa noù. . Kieåm soaùt möùc ñoä ña chöông cuûa heä thoáng : Neáu toång soá khung trang yeâu caàu cuûa caùc tieán trình trong heä thoáng vöôït quaù caùc khung trang coù theå söû duïng, choïn moät tieán trình ñeå taïm döøng, ngöôïc laïi, khi toång working set beù hôn soá khung trang töï do, naïp theâm tieán trình. 12
  118. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - BAØI 11 : An toaøn vaø baûo veä heä thoáng  An toaøn heä thoáng (security):  Baûo veä caùi gì ?  Chieán löôïc ?  Baûo veä heä thoáng (protection)  Cô cheá kyõ thuaät hoã trôï thieát laäp an toaøn heä thoáng 1
  119. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc moái nguy hieåm . Truy xuaát baát hôïp leä . thaâm nhaäp . thao taùc laïm quyeàn . “Nuùp boùng” truy xuaát hôïp leä ñeå phaù hoaïi . “trojan horse . “Keû xaáu thaät söï” . virus . worm 2
  120. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thieát laäp an toaøn cho heä thoáng . Kieåm ñònh danh tính (Authentication) . Xaùc ñònh quyeàn haïn cuûa ngöôøi duøng(authorized) . password ? . Söû duïng cô cheá naøo ñeå thöïc hieän caùc chieán löôïc kieåm tra an toaøn? 3
  121. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Thuaät ngöõ . objects : ñoái töôïng caàn ñöôïc kieåm soaùt truy xuaát .rights : Caùc khaû naêng thao taùc treân moät ñoái töôïng .domains : taäp caùc quyeàn truy xuaát, quyeàn truy xuaát = . D1 D2 D3 3 1 2 4 4
  122. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Ma traän quyeàn truy xuaát object F1 F2 F3 Maùy in domain D1 ñoïc ñoïc D2 in D3 ñoïc xöû lyù D4 ñoïc ñoïc ghi ghi 5
  123. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - Caùc cô cheá baûo veä . Caøi ñaët ma traän quyeàn truy xuaát : . Access Control List: . Moãi Object coùmoät ACL .Capabilities . Moãi Domain coù moät capabilities 6