Bài giảng Phát triển cộng đồng - Tạ Xuân Hoài

96 trang hapham 2830

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Phát triển cộng đồng - Tạ Xuân Hoài", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_phat_trien_cong_dong_ta_xuan_hoai.pdf

Nội dung text: Bài giảng Phát triển cộng đồng - Tạ Xuân Hoài

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÔN ĐỨC THẮNG KHOA KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN # " MÔN HỌC PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG GIẢNG VIÊN: CN. TẠ XUÂN HOÀI
Phát triển cộng đồng Đối tượng sử dụng: Tất cả sinh viên lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn Đại học Tơn Đức Thắng Khoa Khoa học xã hội và Nhân văn
Mục đích mơn học Mục đích phát triển tiềm năng và khả năng con người làm chủ môi trường sống của mình và của cộng đồng: - Hướng tới cải thiện chất lượng sống của cộng đồng, qua đó tạo sự chuyển biến xã hội trong cộng đồng. - Củng cố các thiết chế, tổ chức tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển biến và sự tăng trưởng của cộng đồng. - Tạo sự bình đẳng giữa các nhóm xã hội khác nhau, đẩy mạnh công bằng xã hội. - Thu hút sự tham gia tối đa của người dân vào tiến trình phát triển . - Giúp cho cộng đồng từ một tình trạng kém phát triển, không tự giải quyết các vấn đề riêng của mình tiến tới tự lực, tự cường. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 2
Tài liệu mơn học Giáo trình chính: Phát triển cộng đồng – Lý thuyết và vận dụng.Tơ Duy Hợp – Lương Hồng Quang (2000). Tài liệu tham khảo: 1. Phát triển cộng đồng. Nguyễn Thị Oanh (2000). 2. Phát triển cộng đồng. Nguyễn Hữu Nhân (2004). June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 3
Cấu trúc mơn học Chương 1: Lịch sử hình thành và lý thuyết phát triển cộng đồng Chương 2: Tiếp cận và tìm hiểu cộng đồng Chương 3: Tiến trình phát triển cộng đồng Chương 4: Vai trò - phẩm chất của tác viên phát triển cộng đồng Chương 5: Xây dựng và quản lý dự án phát triển cộng đồng June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 4
Phát triển cộng đồng Chương 1: Lịch sử hình thành và lý thuyết phát triển cộng đồng
1. Lịch sử Phát triển cộng đồng - Phát triển cộng đồng được dịch từ tiếng Anh Community Development xuất hiện vào những năm 1940 tại các cựu thuộc địa của Anh - Năm 1950, Liên Hiệp Quốc công nhận khái niệm Phát triển cộng đồng và khuyến khích các quốc gia sử dụng Phát triển cộng đồng như một công cụ để thực hiện các chương trình phát triển quốc gia - Thập kỷ 1960 được Liên Hiệp Quốc chọn làm thập kỷ phát triển thứ I (The first development decade) đối với các nước chậm phát triển bằng các hoạt động phát triển cộng đồng (PTCĐ) June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 6
1. Lịch sử Phát triển cộng đồng - Ở Việt Nam khái niệm PTCĐ cũng đã được đưa vào từ giữa thập kỷ 1950, thông qua các hoạt động phát triển giáo dục ở miền Nam. - Sang thập kỷ 1960 – 1970 thì hoạt động PTCĐ chuyển sang lĩnh vực xã hội. - Từ thập kỷ 1980 đến nay, PTCĐ được biết đến một cách rộng rãi hơn qua các chương trình viện trợ phát triển của nước ngoài. Trong giai đoạn này, sự đổi mới trong cách tiếp cận đó là những người làm công tác PTCĐ đã tập trung chú ý đến sự tham gia của người dân và coi đây là nhân tố quyết định cho sự thành công và có hiệu quả bền vững. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 7
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng Hai dạng cộng đồng dựa trên cấu trúc xã hội và tính chất liên kết xã hội: + Cộng đồng tính: là dạng cộng đồng thể hiện mối quan hệ xã hội trong đó có những đặc trưng được xác định như: tình cảm, ý thức và chuẩn mực xã hội. Về mặt tổ chức xã hội, có hai tổ chức gắn kết với nhau để tạo thành cộng đồng tính là: (1) dòng họ hay dòng tộc (2) đẳng cấp hay tầng lớp xã hội. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 8
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng Đặc trưng của cộng đồng tính là: - Quan hệ mang tính chất thân tình, mang độ cố kết có ý nghĩa tự nhiên và thể hiện tính cộng đồng cao - Tính cộng đồng là bền vững, được khẳng định theo thời gian và chính thời gian là yếu tố kết dính các thành viên trong cộng đồng. - Vị thế xã hội của các thành viên trong cộng đồng được xã hội gán sẵn hơn là sự phấn đấu của các thành viên mà có. - Dòng họ là quan hệ cơ bản, vừa là huyết thống, vừa là khuôn mẫu văn hoá của sinh hoạt cộng đồng. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 9
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng + Cộng đồng thể: được xác định là nhóm người, nhóm xã hội cụ thể có liên kết với nhau ở nhiều quy mô khác nhau, không có những đặc tính của cộng đồng tính, nhưng: - Có cá tính cá nhân rất cao. - Có tính nhạy cảm trong quan hệ xã hội. - Quan hệ xã hội theo sự thỏa thuận giữa các thành viên trong cộng đồng. - Có tính hợp lý và tính toán thiệt hơn, hơn là tình cảm trong các quan hệ xã hội. - Các vị thế của các thành viên trong cộng đồng là do sự phấn đấu đạt được. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 10
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng Khái niệm Cộng đồng trong PTCĐ được hiểu là: gồm một số đông dân cư sống trong cùng một địa vực nhất định, cùng điều kiện môi trường, có liên hệ với nhau, cùng quan tâm đến nhu cầu, sở thích, nguyện vọng chung. Do đó, cộng đồng có thể là một làng, một xã hay một huyện được qui định về: - Không gian địa lý - Cơ cấu xã hội - Các mối quan hệ cộng đồng - Các sự kiện trong cộng đồng - Cảm xúc khi nghĩ đến cộng đồng June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 11
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng Bản chất của cộng đồng: - Đoàn kết xã hội của cộng đồng: là ý chí và tình cảm của những người cùng sống trong một địa vực - Sự liên kết xã hội của cộng đồng : là sự tương quan giữa người với người, có tính kết hợp hay những phản ứng tương hỗ khá chặt chẽ. - Cơ cấu xã hội của cộng đồng : là sự sắp xếp các vị trí cá nhân hay đặc trưng cho nhóm trong cộng đồng được biểu thị bởi các vị thế khác nhau. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 12
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng Đặc trưng của cộng đồng nghèo, kém phát triển: Trong CĐ đa số là người nghèo khổ khi chính bản thân họ: - Thiếu thốn những nguồn để đạt được các kiểu ăn uống thường ngày, tham gia vào các hoạt động và sống trong những điều kiện và những tiện nghi sinh hoạt được coi là bình thường, hay ít nhất cũng được chấp nhận một cách rộng rãi trong xã hội mà họ là thành viên. - Những nguồn của họ là nằm dưới những đòi hỏi đúng mức của một cá nhân, một gia đình hay một cộng đồng trung bình, bao gồm những mô thức sống, những cơ may, những hoạt động sống thông thường June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 13
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.1. Khái niệm cộng đồng Khi xác định tình trạng nghèo, kém phát triển của một cộng đồng dựa trên bốn phương diện sau: + Về kinh tế của cộng đồng + Về cơ sở hạ tầng trong cộng đồng + Về nghĩa vụ và quyền hạn công dân trong cộng đồng + Về cơ hội tiếp cận của người dân trong cộng đồng June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 14
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.2. Khái niệm phát triển + Khái niệm phát triển: - Xuất hiện đầu thế kỷ 20, được sử dụng đi đôi với khái niệm chậm phát triển và được đồng nhất với khái niệm văn minh. - Đến những năm 1930, khái niệm phát triển được đồng nhất với khái niệm Phát triển kinh tế. - Đến sau chiến tranh thế giới lần thứ II (9/1939 – 8/1945), khi tổ chức Liên Hiệp Quốc được thành lập, mới bắt đầu đưa ra lý thuyết về sự phát triển. Nhưng chưa có sự phân biệt giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển một cách cụ thể. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 15
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.2. Khái niệm phát triển - Trong giai đoạn hiện nay khái niệm Phát triển xã hội được hiểu: Là sự mở rộng độc lập lực lượng sản xuất, để cung cấp cho toàn xã hội những điều kiện vật chất cần thiết cho đời sống, cũng như các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có giá trị đời sống, trong khuôn khổ một trật tự chính trị, bảo đảm cho các thành viên xã hội sự công bằng về cơ may, sự tham gia vào các quyết định chính trị và thịnh vượng vật chất do mọi người cùng tạo ra. Được đề cập đến 3 nội dung: (1) sự bền vững; (2) các vấn đề về con người; (3) 3 vấn đề xã hội lớn mang tính toàn cầu, như việc làm, giảm nghèo và sự hội nhập xã hội. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 16
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.2. Khái niệm phát triển + Các chỉ số chủ yếu đo lường sự phát triển xã hội: - Chỉ tiêu Tổng thu nhập nội địa tính bình quân đầu người: GDP (Gross Domestic Product Indicator) - Chỉ số Phát triển con người: HDI (Human Development Index) - Chỉ số nghèo của con người: HPI (Human Poverty Index) - Chỉ số liên quan đến phát triển giới: GDI (Gender – Related Development Index) - Thước đo quyền hạn giới: GEM (Gender Empowerment Measure) - June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 17
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.3. Khái niệm phát triển cộng đồng + Khái niệm: “PTCĐ là những tiến trình qua đó nỗ lực của dân chúng kết hợp với nỗ lực của chính quyền để cải thiện các điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội của các cộng đồng và giúp cộng đồng này hội nhập và đồng thời đóng góp vào đời sống quốc gia.” [Năm 1956, Liên hiệp quốc] “PTCĐ là một tiến trình trong đó cộng đồng nhận rõ nhu cầu hay mục tiêu của mình, sắp xếp nhu cầu và mục tiêu này, phát huy sự tự tin và ý muốn thực hiện chúng, tìm nguồn tài nguyên để giải quyết nhu cầu hay mục tiêu ấy. Thông qua đó sẽ phát huy những thái độ, kỹ năng hợp tác với nhau trong cộng đồng” [Muray và G. Ross] June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 18
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.3. Khái niệm phát triển cộng đồng Một định nghĩa khác: “PTCĐ là một tiến trình giải quyết vấn đề qua đó cộng đồng được tăng cường sức mạnh bởi các kiến thức cuộc sống, kỹ năng phát hiện nhu cầu và vấn đề, ưu tiên hóa chúng, huy động nguồn lực để giải quyết chúng. Phát triển cộng đồng không phải là một cứu cánh mà là một kỹ thuật, nó nhằm tăng sức mạnh cho cộng đồng tự quyết về sự phát triển và định hình tương lai của mình ” [Tô Duy Hợp và Lương Hồng Quang] June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 19
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.3. Khái niệm phát triển cộng đồng Những điểm chung định nghĩa về PTCĐ: - Cộng đồng phải tự xác định được các vấn đề khó khăn cần giải quyết cho đời sống của chính cộng đồng mình. - Cộng đồng phải tự chọn được những vấn đề cần ưu tiên bằng cách phân tích định lượng và định tính. - Cộng đồng phải xây dựng được các chương trình hành động trên cơ sở phối hợp các nguồn lực bên ngoài. - Triển khai và thực hiện các hoạt động theo kế hoạch. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 20
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.3. Khái niệm phát triển cộng đồng + Nguyên lý phát triển cộng đồng: - Nguyên lý PTCĐ dựa trên nguyên lý phát triển xã hội, còn nguyên lý phát triển xã hội dựa vào nguyên lý phát triển phổ quát: . Phát triển (Development) là quá trình biến đổi về chất - lượng, nếu chỉ biến đổi làm tăng về lượng thì đó chỉ là tăng trưởng. . Phát triển xã hội là sự biến đổi xã hội về mặt chất – lượng, bao gồm tăng trưởng kinh tế, đẩy mạnh giáo dục, y tế về số lượng cũng như chất lượng và các chỉ số về cơ sở hạ tầng, các dịch vụ và có sự biến đổi theo hướng tiến bộ hơn, đẹp hơn, tốt hơn June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 21
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.3. Khái niệm phát triển cộng đồng - Nguyên lý tính tương đối: nghĩa là không nên tuyệt đối hóa một vấn đề, một hiện tượng xã hội theo một quan điểm cụ thể nào cả. Với nguyên lý này thì phát triển chỉ là tương đối. - Nguyên lý tính đa dạng: cộng đồng được biểu hiện đa dạng, phong phú nên PTCĐ cũng mang tính đa dạng và phong phú tùy theo sự nhận diện cộng đồng. - Nguyên lý tính bền vững: bởi mức độ đoàn kết tập thể trong cộng đồng mà cộng đồng luôn có tính bền vững Lý thuyết này xem xét sự phát triển của cộng đồng trong tính toàn diện June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 22
2. Cơ sở lý thuyết phát triển cộng đồng 2.3. Khái niệm phát triển cộng đồng + Mục đích phát triển cộng đồng: - Hướng tới cải thiện chất lượng sống của cộng đồng, với sự cân bằng cả vật chất - tinh thần, qua đó tạo sự chuyển biến xã hội trong cộng đồng. - Củng cố các thiết chế, tổ chức tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển biến và sự tăng trưởng của cộng đồng. - Tạo sự bình đẳng giữa các nhóm xã hội khác nhau trong việc tham gia vào các hoạt động phát triển cộng đồng, đẩy mạnh công bằng xã hội. - Thu hút sự tham gia tối đa của người dân vào tiến trình phát triển. Giúp cho cộng đồng từ một tình trạng kém phát triển, tiến tới tự lực, tự cường. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 23
3. Quan điểm và nguyên tắc hành động trong PTCĐ 3.1. Quan điểm định hướng PTCĐ - Dựa trên phương pháp luận từ dưới lên (Bottom up) tức là phải xuất phát từ nhu cầu của chính người dân. - Phải đồng bộ dựa trên mọi khía cạnh của cuộc sống kinh tế, văn hóa, xã hội - Chỉ đạt được hiệu quả khi nằm trong chiến lược phát triển đúng đắn của quốc gia - Sự tham gia của người dân là yếu tố cơ bản - Cần tập trung vào phát triển năng lực trên cơ sở không “làm thay”, “làm cho” người dân - Phải tạo được sự thay đổi nhận thức, hành vi của người dân và tạo được sự chuyển biến trong tổ chức, cơ cấu và các mối tương quan lực lượng trong xã hội June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 24
3. Quan điểm và nguyên tắc hành động trong PTCĐ 3.2. Xu hướng PTCĐ hiện nay - Xu hướng tăng cường năng lực (Capability Building) và tạo sức mạnh (Empowerment) cho cộng đồng - Phát triển cộng đồng và tổ chức cộng đồng phải luôn đi đôi với nhau - Phát triển cộng đồng được xem như một nghề có quy chế chính thức. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 25
3. Quan điểm và nguyên tắc hành động trong PTCĐ 3.3. Nguyên tắc hành động trong PTCĐ - Tin tưởng mọi người dân đều có khả năng tự quản lý cuộc sống và vấn đề của chính mình - Việc tạo sự công bằng cần phải thể hiện bằng những hành động cụ thể, không chỉ là một khẩu hiệu. - Dân chủ là nguyên tắc cần đề cao và hướng tới để đảm bảo rằng lợi ích chung sẽ được tôn trọng. - Mọi chương trình hành động trong PTCĐ phải do cộng đồng tự giải quyết, nhằm bảo đảm tính tự chịu trách nhiệm. - Không nên áp đặt chương trình PTCĐ từ trên hoặc từ bên ngoài vào cộng đồng. - Không nên đổ lỗi cho người dân bởi “hạn chế về nhận thức”, mà phải thấy lỗi này do chính tay nghề của tác viên PTCĐ June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 26
Câu hỏi thảo luận 1). Các yếu tố của sự bất cơng xã hội ? 2). Mục đích của phát triển là gì ? 3). Hãy nêu các đặc điểm của phát triển thành cơng và bền vững ? 4). Các đặc điểm của một cộng đồng nghèo ? 5). Tăng năng lực cho người bị thiệt thịi là gì ? 6). Giá trị và các nguyên tắc của phát triển cộng đồng ? 7). Phương pháp phát triển cộng đồng lấy con người làm trung tâm là gì ? June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 27
Phát triển cộng đồng Chương 2: Tiếp cận và tìm hiểu cộng đồng
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.1. Diễn tiến tiếp cận cộng đồng PTCĐ cần phải thực hiện theo diễn tiến tiếp cận song hành như sau: + Thực hiện những cuộc điều tra Xã hội học với qui mô phù hợp với cộng đồng đang tìm hiểu. + Thực hiện nghiên cứu tham gia như: - Đánh giá nghèo có sự tham gia của người dân (Participatory Poor Assessment - PPA) - Đánh giá nông thôn có người dân tham gia (Participatory Rural Assessment - PRA) + Và thực hiện một số phương pháp nghiên cứu bổ trợ khác June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 29
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng  Điều tra Xã hội học: - Qui mô đối tượng rộng mang lại thông tin mang tính đại diện cho toàn cộng đồng - Một số yêu cầu trong phương pháp này: + Cách thức thiết kế cấu trúc bảng hỏi phải thật kỹ và thật hoàn toàn khách quan khoa học Bảng hỏi được trắc nghiệm (chạy thử) rồi mới sử dụng. + Nắm vững phương pháp chọn mẫu tùy thuộc vào vấn đề nghiên cứu. + Điều tra viên cần được tập huấn kỹ, nắm vững nội dung thông tin cần thu thập. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 30
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng  Tìm hiểu cộng đồng qua cứ liệu có sẵn Trước khi tiếp cận một cộng đồng, tác viên phát triển phải tìm hiểu tất cả những gì có thể biết được thông qua các nguồn thông tin tư liệu có liên quan đến cộng đồng trong cuộc nghiên cứu, như: thư tịch, tư liệu, sách báo, tạp chí Ví dụ: thống kê về dân số, thông số về địa lý, sản lượng sản xuất kinh tế, vấn đề nhân lực và nguồn lao động Nguồn thông tin này không phải thật sự chính xác 100% nhưng cung cấp cho ta một toàn cảnh rất có ích. Hoặc rất tiện khi thu thập những thông tin cần đến mà các phương pháp khác không thể thu thập được June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 31
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng  Phỏng vấn sâu: Phương pháp phỏng vấn sâu những đối tượng là những người hiểu rõ bề sâu của cộng đồng, cần chuẩn bị: - Vùng nội dung cần thu thập thông tin bằng những câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu - Tránh những câu hỏi chung chung không đi sâu vào vấn đề, mà loại thông tin này khó lòng thu thập được bằng thống kê, hay trong cứ liệu. - Việc phỏng vấn sâu cần chú ý đến thời gian phỏng vấn, tránh mất thời giờ và làm phiền người được phỏng vấn June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 32
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng  Quan sát tham dự (lân la với người dân) - Phương pháp này giúp tác viên thâm nhập thực tế, đi sâu vào cộng đồng và tìm hiểu cộng đồng từ bên trong, nhìn các vấn đề của cộng đồng bằng cái nhìn của chính người dân. - Chỉ cần hòa đồng, lắng nghe, quan sát tác viên sẽ nắm bắt rất nhiều tâm tư, nguyện vọng, công việc hàng ngày của người dân. Thông tin mang lại được xem gần như tiếng nói chung của cộng đồng - Địa điểm thuận lợi cho việc thu thập thông tin là nơi mà người dân trong cộng đồng thường tụ tập trao đổi. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 33
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng  Điều tra với sự tham gia của người dân - Đặc trưng của phương pháp này là thu hút mọi người dân trong cộng đồng cùng tham gia. - Tạo điều kiện cho người dân cung cấp thông tin, phát hiện vấn đề và cùng đưa ra các giải pháp. - Có thể thực hiện để giải quyết các vấn đề nảy sinh trong toàn bộ quá trình hoạt động phát triển cộng đồng. - Các công cụ và kỹ thuật thu thập, xử lý và phân tích thông tin có thể sử dụng một cách độc lập nhau hoặc kết hợp lồng ghép với nhau. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 34
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng Một số công cụ, kỹ thuật điều tra với sự tham gia của người dân: - Thảo luận nhóm tập trung - Phân tích trường hợp - Hội thảo - Xây dựng cây thư mục - Xây dựng biểu đồ nhân quả - Xây dựng bản đồ xã hội - Xây dựng chân dung - Kể chuyện - Một số công cụ và kỹ thuật khác June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 35
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng + Tổ chức thảo luận trong dân Vai trò của tác viên: - Giúp cho người dân tổng hợp, hệ thống hóa các vấn đề nêu lên. - Giúp cho người dân tự phân tích nguyên nhân, tìm ra biện pháp giải quyết và hướng tới hành động. - Làm sao hướng dẫn người dân tránh bàn tán một cách tản mạn, có khi thiếu khách quan, vị lợi - Cần phải thay đổi cách nghĩ thụ động trong dân chúng, giúp cho người dân tự ý thức, từ đó mới tạo được động cơ hành động vì lợi ích chung của cộng đồng. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 36
1. Diễn tiến tiếp cận và phương pháp tìm hiểu CĐ 1.2. Phương pháp tìm hiểu cộng đồng + Điều tra từng mảng vấn đề với sự tham gia chủ động của người dân: - Tạo điều kiện cho đại diện chính quyền hay người dân trong cộng đồng tham gia một cách đắc lực theo từng lĩnh vực của họ. - Khuyến khích động viên người dân chủ động tham gia bàn bạc, đưa ra ý kiến và quyết định những vấn đề mà người dân am hiểu trong lĩnh vực của họ. - Các nội dung cần thu thập thông tin phải được chuẩn bị kỹ. Thực sự nắm vững chuyên môn theo từng mảng vấn đề cần thu thập. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 37
2. Nhận diện cộng đồng 2.1. Tổng quan về cộng đồng - Yếu tố địa vực: vị trí địa lý, đất đai, sông ngòi, nguồn tài nguyên thiên nhiên - Yếu tố dân số: tổng số dân, tốc độ tăng dân số, độ tuổi, tháp tuổi, các thông tin những nhóm yếu thế và tình trạng thất nghiệp - Yếu tố kinh tế: cơ cấu ngành nghề và những tiềm năng phát triển và cơ cấu thu nhập và mức độ làm việc ổn định của người lao động - Yếu tố văn hóa – xã hội: (1) tộc người, tôn giáo - tín ngưỡng, hệ giá trị chuẩn mực; (2) dịch vụ y tế công cộng, giáo dục, các tệ nạn xã hội June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 38
2. Nhận diện cộng đồng 2.2. Nhu cầu và các vấn đề của cộng đồng - Đó là các nhu cầu về: ăn mặc, tiện nghi sống, đi lại, học hành, chữa bệnh, việc làm, thu nhập ; các vấn đề về: trẻ em thiếu sự quan tâm chăm sóc, tình trạng gia đình đỗ vỡ, bất đồng tín ngưỡng, tệ nạn xã hội - Đặc biệt quan tâm tìm hiểu vai trò và tầm quan trọng của phụ nữ, những vấn đề liên quan đến phụ nữ trong cộng đồng; vấn đề hòa nhập xã hội đối với những nhóm người yếu thế, dễ bị tổn thương, như: đồng bào dân tộc thiểu số, người già, người tàn tật June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 39
2. Nhận diện cộng đồng 2.3. Các mối quan hệ trong cộng đồng Tìm hiểu các mối quan hệ trong cộng đồng sẽ phát hiện hai mối quan hệ song song, đó là: cơ chế chính thức và cơ chế phi chính thức Nhằm phát hiện những vấn đề nổi bật: - Ai có quyền lực cao nhất và chi phối được các quyết định trong cộng đồng. Ai có thế lực bằng uy tín do tài năng và đạo đức, hay sức mạnh của vật chất. Ai có mối quan hệ rộng với người có chức quyền. - Ai là người bị đố kỵ, khinh khi. Ai được đề cao hoặc bị nói xấu trong những câu chuyện thường nhật. - Các mối tương tác giữa các tổ chức, nhóm chính thức hay nhóm phi chính thức là mối quan hệ thân tình, hợp tác, hay lạnh nhạc hay bất đồng. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 40
2. Nhận diện cộng đồng 2.3. Các mối quan hệ trong cộng đồng Mâu thuẫn trong cộng đồng + Cần phải thay đổi thái độ tránh né thực tế, nhường nhịn mâu thuẫn không phù hợp + Cần đưa ra giữa cộng đồng những ý kiến chưa tương đồng, cùng nhau xử trí và giải quyết để mâu thuẫn được hóa giải đạt đến những mục đích, hành động chung + Tác viên phát triển phải xem đối phó mâu thuẫn là chuyện bình thường. Có như vậy, mới hoàn toàn chủ động đối với thực tế và có thái độ sao cho người dân trong cộng đồng bộc lộ những ý kiến cho dù khác biệt. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 41
2. Nhận diện cộng đồng 2.4. Tiềm năng và hạn chế cộng đồng - Phát triển cộng đồng là phát triển từ nội lực bên trong cộng đồng. Do đó, yếu tố “nội sinh” của cộng đồng từ vật chất - tinh thần, từ tài nguyên thiên nhiên cho đến con người là yếu tố cơ bản trong việc tìm hiểu và phát huy tiềm năng ấy. - Sự vận hành của cộng đồng nếu có sự đồng thuận thì mọi hoạt động sẽ suông sẻ, nhưng đôi lúc nó vẫn chịu sự chi phối bởi tính chất tốt xấu của các cơ chế chính thức hoặc phi chính thức và tùy thuộc vào sự tương tác giữa hai cơ chế này. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 42
3. Phát hiện tiềm năng và tổ chức tiềm năng CĐ 3.1. Phát hiện và phát huy tiềm năng của CĐ Tiềm năng cộng đồng là khả năng, năng lực, tài nguyên thiên nhiên có đó mà còn tiềm ẩn, bị bỏ quên hay bị gạt ra ngoài và vì thế nó không được sử dụng đúng mức để phát triển cộng đồng. Cách phát hiện tiềm năng cộng đồng - Giúp cộng đồng đánh giá được tiềm năng tổng thể của cộng đồng về mặt tài nguyên vật chất và tài nguyên xã hội. - Phát hiện những người có uy tín, những lãnh tụ tự nhiên, các nhóm phi chính thức - Phát hiện những người có ý kiến tốt, những người đề xuất xác thực để tìm ra căn nguyên nhằm phát hiện tài nguyên. - Đánh giá người dân trong cộng đồng qua “người thật việc thật” trong các sinh hoạt hằng ngày June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 43
3. Phát hiện tiềm năng và tổ chức tiềm năng CĐ 3.2. Tổ chức tiềm năng của CĐ Phát huy và sử dụng tiềm năng trong PTCĐ như việc: - Đào tạo, huấn luyện là hoạt động cơ bản để xây dựng năng lực cho cộng đồng. - Tổ chức và quản lý một cách khoa học có thể phát huy tối đa nguồn tài nguyên của cộng đồng. Vì sao tài nguyên bị sử dụng lãng phí? - Tài nguyên không được nhận ra, nguyên nhân chủ yếu là trình độ, trình độ yếu kém không nắm bắt được các thông tin, kiến thức, kinh nghiệm ngày một phát triển cao. - Cách thức tổ chức và quản lý trong việc sắp xếp nhân sự chưa đúng người, đúng việc chính là khó khăn trong khai thác và sử dụng tiềm năng. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 44
Thực tập Hãy tổ chức một buổi thu thập thông tin về nhu cầu, cũng như những khó khăn của cộng đồng. Nhằm phát hiện tiềm năng của cộng đồng, bằng phương pháp Thảo luận nhóm tập trung + Hướng dẫn hoạt động nhóm: - Chia thành 2 nhóm (4phút) - Chọn 4 thành viên làm tác viên điều khiển buổi thảo luận với sự tham gia chủ động của người dân (2phút) - Tổ chức buổi thảo luận với sự tham gia chủ động của người dân trước lớp (25phút) - Báo cáo tổng hợp nội dung thu thập được trong thảo luận nhóm tập trung (15phút) June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 45
Phát triển cộng đồng Chương 3: Tiến trình phát triển cộng đồng
1. Tiến trình phát triển cộng đồng căn bản (1) Thức tỉnh cộng đồng: Là việc giúp người dân trong cộng đồng hiểu về chính họ thông qua: trao đổi, thảo luận, điều tra những vấn đề khó khăn và nhu cầu của họ xác định những vấn đề, nhu cầu cần ưu tiên xây dựng các chương trình, dự án để giải quyết (2) Tăng cường năng lực cho cộng đồng: Là việc giúp cho cộng đồng nhận biết các nguồn lực vốn có, những tiềm năng của họ, nâng cao năng lực trong việc khai thác và sử dụng nguồn lực này. Đồng thời, hỗ trợ thêm nguồn lực từ bên ngoài (như: vốn, kiến thức, năng lực tổ chức, phương pháp thực hiện ) để các hoạt động thực hiện có hiệu quả June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 47
1. Tiến trình phát triển cộng đồng căn bản (3) Tự lực của cộng đồng: Thông qua sự tăng trưởng về nhiều mặt, cộng đồng phải có khả năng tự lực. Mục đích chính không phải là giải quyết hết mọi khó khăn, mà mỗi khi gặp khó khăn thì cộng đồng phải biết tự huy động tài nguyên bên trong và bên ngoài. Qua mỗi lần như vậy cộng đồng sẽ tăng trưởng và tự lực hơn trong việc giải quyết các vấn đề của mình. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 48
1. Tiến trình phát triển cộng đồng căn bản Sơ đồ Tiến trình phát triển cộng đồng căn bản Cộng đồng còn Cộng đồng Cộng đồng được Cộng đồng yếu kém thức tỉnh tăng năng lực Tự lực Phát huy Hình thành Tăng cường Tự tìm hiểu và Pháttiềm nănghuy Huấn các nhóm liên động phân tích tiềm năng luyện kết lực tự nguyện Lượng giá cho từng họat động và cả tiến trình June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 49
2. Tiến trình phát triển cộng đồng (chi tiết) Bước 1: Lựa chọn cộng đồng Bước 2: Tiếp cận và nhận diện cộng đồng Bước 3: Hội nhập cộng đồng Bước 4: Xây dựng, bồi dưỡng, tập huấn nhóm lãnh đạo nòng cốt Bước 5: Tìm hiểu và phân tích về cộng đồng Bước 6: Hình thành ban điều hành và lập kế hoạch hành động Bước 7: Vận động nhóm, phát huy tiềm năng nhóm và củng cố tổ chức nhóm Bước 8: Mở rộng các mối liên kết các nhóm hành động khác trong và ngoài cộng đồng Bước 9: Rút kinh nghiệm và lượng giá sự phát triển của tổ chức nhóm Bước 10: Giai đoạn rút lui June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 50
Bước 1: Lựa chọn cộng đồng Tiêu chuẩn lựa chọn cộng đồng tùy theo chương trình phát triển, cần phù hợp với những tiêu chuẩn sau: - Phần đông dân cư là người nghèo và gặp nhiều vấn đề khó khăn. Nhu cầu của cộng đồng phù hợp với lĩnh vực phát triển và khả năng có thể của cơ quan phát triển. - Cộng đồng có khoảng 150 – 250 hộ (số lượng hộ lý tưởng trong phát triển cộng đồng) - Lãnh đạo địa phương tương đối cởi mở, nắm và hiểu rõ mục đích của phương pháp phát triển cộng đồng. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 51
Bước 2: Tiếp cận và nhận diện cộng đồng - Bằng phương pháp điều tra, nghiên cứu phù hợp với việc tiếp cận cộng đồng, nhằm có cái nhìn tổng quan về cộng đồng, hiểu sơ bộ về cộng đồng. - Bước này tuy không thu thập được nhiều thông tin cần thiết, nhưng là bước khởi đầu rất quan trọng giúp cho tác viên chuẩn bị tinh thần hội nhập cộng đồng không bị bỡ ngỡ và hội nhập nhanh hơn. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 52
Bước 3: Hội nhập cộng đồng - Tác viên đến trình diện với lãnh đạo địa phương để thông báo nhiệm vụ của mình tại cộng đồng. - Chính quyền địa phương phải có nhiệm vụ giới thiệu tác viên với một số cán bộ trực tiếp làm hoặc đóng vai trò giới thiệu tác viên với cộng đồng. - Tác viên bắt đầu hội nhập cộng đồng bằng phương pháp quan sát tham dự (lân la với người dân). - Tác viên sẽ là người bạn thân với cộng đồng và phải tuân thủ theo nguyên tắc “ba cùng” với cộng đồng - Tác viên phải luôn gìn giữ phẩm chất đạo đức, hòa nhập nhanh vào lối sống của người dân càng sớm càng thuận tiện hơn. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 53
Bước 4: Xây dựng, bồi dưỡng nhóm lãnh đạo nòng cốt Qua sự phát hiện, lựa chọn và hình thành nhóm nòng cốt dựa vào một số tiêu chuẩn sau, người phải: - thuộc thành phần gia đình kinh tế trung bình hoặc thấp - có uy tín và có ảnh hưởng tích cực trong cộng đồng. - có suy nghĩ và ý thức tốt đối với môi trường xung quanh. - đáp ứng được với những thay đổi tiến bộ. - có kỹ năng truyền thông, giao tiếp ứng xử xã hội tốt. - có khả năng phát biểu, diễn đạt vấn đề rõ ràng. - có dũng khí nói lên tiếng nói thay cho người dân. - luôn vì lợi ích chung của cộng đồng, không tư lợi. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 54
Bước 5: Tìm hiểu và phân tích về cộng đồng - Cần chuẩn bị: . Kế hoạch tìm hiểu cộng đồng . Những vấn đề cần tìm hiểu . Phương pháp cụ thể cho từng vấn đề - Thông tin trong giai đoạn này tác viên và nhóm nòng cốt tập trung tìm hiểu và thu thập như: kinh tế, cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục, văn hóa, các vấn đề xã hội June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 55
Bước 6: Hình thành ban điều hành và lập kế hoạch hành động Thiết lập cơ chế quản lý có sự tham gia của đại diện người dân. Đây là cơ hội tốt cho người dân thể hiện sự tham gia của mình và hành động chung vì cộng đồng - Bắt đầu từ những chương trình hành động nhỏ phù hợp với mọi điều kiện tài nguyên, vật lực của cộng đồng. Khi đã đi vào nề nếp, tác viên bàn bạc với cộng đồng lồng ghép thêm các chương trình khác. - Thành lập nhóm hành động theo từng lĩnh vực chuyên môn, để phát huy tối đa sự tham gia của người dân và đưa thành viên của nhóm nòng cốt làm lực lượng chủ yếu cho các nhóm hành động. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 56
Bước 7: Vận động nhóm, phát huy nhóm và củng cố nhóm Tác viên thường xuyên: - Củng cố, tổ chức các nhóm và phát huy những sáng kiến, kinh nghiệm của các thành viên trong nhóm. - Giúp nhóm giải quyết những mâu thuẫn trong các hoạt động nhóm, thông qua việc huấn luyện, đào tạo, tham quan thực tế để rút kinh nghiệm. - Bồi dưỡng tinh thần đoàn kết, ý chí tự lực, tính sáng tạo và dân chủ trong các nhóm. - Hãy để cho người dân tự rút ra bài học làm thế nào để nhận diện và giải quyết các vấn đề của họ, đề ra những hoạt động mà họ có thể làm để đạt mục đích chung. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 57
Bước 8: Mở rộng các mối liên kết các nhóm hành động - Các nhóm cần nên liên kết với các nhóm cùng lĩnh vực hoạt động trong cộng đồng và ở ngoài cộng đồng, để nắm bắt cập nhật thông tin và học hỏi thêm kinh nghiệm. - Hành động này giúp cho các nhóm có thêm nhiều mối quan hệ và đáp ứng tốt trong nhiều điều kiện hoàn cảnh khác nhau, đáp ứng được yêu cầu hoạt động tự lực. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 58
Bước 9: Rút kinh nghiệm và lượng giá sự phát triển nhóm - Hoạt động lượng giá diễn ra trong tổ chức lãnh đạo nhóm - Việc thực hiện lượng giá là việc làm diễn ra định kỳ: tuần, tháng, quý và cả chu kỳ phát triển cộng đồng - Mục đích lượng giá là nhằm rút kinh nghiệm cho mọi hoạt động đã làm và chuẩn bị cho những hoạt động tiếp theo - Lượng giá là phương pháp giúp các nhóm nhận ra mục tiêu của mình đã đặt ra - Hoạt động lượng giá cần có sự tham gia của người dân trong cộng đồng Qui trình hành động - suy ngẫm - rút kinh nghiệm - hành động, mới là một tiến trình học hỏi, tu chỉnh hữu hiệu nhất đối với tác viên cộng đồng và các thành viên. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 59
Bước 10: Tác viên phát triển rút lui Qua thời gian hoạt động cùng với sự tăng năng lực, sức mạnh, động lực tự nguyện và tinh thần tự lực của cộng đồng, các nhóm dần dần chủ động trong mọi hoạt động của mình. - Giai đoạn này tác viên phát triển bắt đầu giảm bớt vai trò trong các nhóm và rút dần sự tham gia của mình trong mọi hoạt động, để chuẩn bị đi đến một cộng đồng mới. - Trường hợp tác viên cộng đồng là người trong cộng đồng, thì cũng rút dần sự tham gia chỉ còn giữ vai trò tư vấn khi cộng đồng cần đến. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 60
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến tiến trình PTCĐ (1) Những khó khăn gặp phải trong PTCĐ - PTCĐ còn quá mới mẻ, mà từ trước đến nay việc gì cũng từ trên đưa xuống, việc làm thay, làm hộ tạo ra tư tưởng trông chờ ỷ lại, tuân phục, làm theo của người dân - PTCĐ là phương pháp tự lực, sáng kiến phải xuất phát từ dân, nhưng áp dụng vào thực tế thì rất khó. Bởi trình độ, thói quen của cán bộ, chính quyền địa phương còn rất hạn chế và chưa thay đổi kịp yêu cầu của tình hình mới. - Khó khăn nhất là PTCĐ rất cần thiết, nhưng sử dụng chưa được đồng bộ. Bởi vì, chưa có một chính sách chung của nhà nước. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 61
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến tiến trình PTCĐ (2) Tác viên phát triển cộng đồng cần phải: - Có thái độ tôn trọng tuyệt đối đối với người có trách nhiệm ở địa phương. - Cần tìm ra nguyên nhân mâu thuẫn trong cộng đồng, xuất phát từ: . Yếu tố về bản thân của cá nhân . Yếu tố về quan điểm, nhận thức . Yếu tố về văn hóa, phong tục, tập quán . Yếu tố về lợi ích kinh tế June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 62
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến tiến trình PTCĐ (2) Tác viên phát triển cộng đồng cần phải: - Tùy theo tính chất khác nhau của mâu thuẫn, mà tác viên có phương pháp xử lý mâu thuẫn theo cấp độ kết quả cũng khác nhau: . Phương pháp hợp tác . Phương pháp thương lượng . Phương pháp đối đầu - Phải có phẩm chất của một tác viên phát triển cộng đồng. Nhưng quan trọng nhất tác viên cần phải khách quan – công bằng – trung lập khi giải quyết những khó khăn. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 63
Câu hỏi thảo luận 1). Cách thức chọn cộng đồng để triển khai một dự án ? 2). Nêu các tiêu chuẩn để chọn người nơng cốt tham gia các hoạt động cộng đồng? 3). Phương pháp đánh giá cĩ sự tham gia của người dân là gì ? 4). Những thơng tin cần biết trong cộng đồng là những thơng tin gì ? 5). Giải thích tính liên thơng và cộng hưởng của các hoạt động trong phát triển cộng đồng? 6). Làm thế nào để tăng năng lực cho cộng đồng ? 7). Khi nào tác viên cộng đồng rút lui ? June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 64
Phát triển cộng đồng Chương 4: VAI TRỊ VÀ PHẨM CHẤT CỦA TÁC VIÊN PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG (bài đọc thêm – tự học)
1. Vai trị và nhiệm vụ của tác viên PTCD + Vai trò của tác viên PTCĐ Tác viên cộng đồng là người có vai trò đến với những cộng đồng nghèo, kém phát triển, là người biết phương pháp và mục tiêu cuối cùng giúp cho cộng đồng đi từ tình trạng yếu kém, không hành động được tiến tới sự tự lực trong hành động. Vai trò chủ động của tác viên trong chương trình phát triển cộng đồng sẽ giảm dần khi năng lực của cộng đồng được tăng lên và vai trò thụ động của tác viên dần dần tăng lên cho đến khi cộng đồng tự lực, tự cường June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 66
1. Vai trị và nhiệm vụ của tác viên PTCD + Nhiệm vụ của tác viên cộng đồng - về chuyên môn (nghiên cứu, huấn luyện, tổ chức ) - về xúc tác (tạo thuận lợi, biện hộ, giải quyết mâu thuẫn ) - về xây dựng kế hoạch hành động, quản lý tổ chức, kiểm tra và giám sát hoạt động June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 67
2. Phẩm chất của tác viên của tác viên PTCD + Năng lực của tác viên PTCĐ - Học vấn - Sức khỏe - Kiến thức về phát triển xã hội nông thôn - Kỹ năng lập kế hoạch - Kỹ năng quản lý tài chính - Kỹ năng theo dõi - Kỹ năng xúc tác và thúc đẩy hoạt động phát triển - Kỹ năng giao tiếp và giải quyết mâu thuẫn June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 68
2. Phẩm chất của tác viên của tác viên PTCD + Phẩm chất của tác viên PTCĐ - Nhiệt huyết - Hòa đồng - Kiên trì, nhẫn nại - Khiêm tốn, biết học hỏi - Trung thực - Khách quan, vô tư - Đạo đức, tác phong June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 69
Nội dung chính thảo luận chương 4 1). Tác viên phải thể hiện phẩm chất con người như thế nào để cĩ thể đáp ứng được cơng tác chuyên mơn? 2). Bạn hãy liệt kê và mơ tả ngắn gọn các vai trị của tác viên cộng đồng? 3). Theo bạn, trong cơng tác cộng đồng, vai trị nào mà tác viên cần quan tâm nhiều hơn hết? Tại sao? 4). Tác viên cộng đồng cần rèn luyện những kỹ năng nào để cĩ thể giúp thành cơng trong cơng tác chuyên mơn? 5). Theo bạn, để thành cơng trong cơng tác phát triển cộng đồng, bạn cần phải thay đổi chính con người của bạn, hiểu rõ vai trị của mình và trang bị các kỹ năng cần thiết, bạn cĩ cảm thấy khĩ khăn gì ? June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 70
Phát triển cộng đồng Chương 5: Xây dựng và quản lý dự án phát triển cộng đồng
1. Khái niệm dự án Phát triển cộng đồng + Dự án: là một tổng thể có kế hoạch hành động nhằm đạt một số mục tiêu cụ thể trong một khoảng thời gian và trong khuôn khổ chi phí nhất định về nguồn lực. Cần phân biệt: Dự án nhánh (Sub – Project) và chương trình (Program) + Dự án PTCĐ: Là một loại dự án phát triển nhằm giải quyết một hay một số các vấn đề của cộng đồng với sự tham gia tích cực của nhiều lực lượng xã hội, thể hiện bằng một kế hoạch can thiệp hay một chương trình hành động được xác định bởi một khung thời gian, nhân lực, tài chính và các vấn đề quản lý khác. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 72
1. Khái niệm dự án Phát triển cộng đồng DỰ ÁN PHÁT TRIỂN CHIẾN LƯỢC ĐẦU TƯ XÃ HỘI KH - CÔNG NGHỆ BÌNH THƯỜNG HIỆU QUẢ KINH TẾ HIỆU QUẢ XÃ HỘI HIỆU QUẢ KH-CN MỤC TIÊU ĐƠN GIẢN GIÁO VIỆC THỂ NHU THỂ CÔNG TỆ VẤN DỤC LÀM THAO CẦU Y VĂN CHẾ BẰNG NẠN ĐỀ CƠ TẾ HÓA XÃ XÃ XÃ XH ĐÀO THU GIẢI BẢN HỘI HỘI HỘI KHÁC TẠO NHẬP TRÍ June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 73
1. Khái niệm dự án Phát triển cộng đồng + Các chương trình phát triển có thể ứng dụng phương pháp PTCĐ: - Chương trình nhằm làm tăng thu nhập của người dân trong cộng đồng - Chương trình cung cấp các dịch vụ xã hội - Chương trình cải thiện cơ sở hạ tầng - Chương trình chuyển giao khoa học - kỹ thuật - công nghệ - Chương trình tổ chức cộng đồng June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 74
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Việc thiết kế dự án bắt đầu từ quá trình hợp tác giữa cộng đồng và các nhóm chuyên gia, giai đoạn này trải qua các bước cụ thể sau: + Tìm hiểu cộng đồng + Xác định nhu cầu + Xây dựng mục tiêu dự án + Đánh giá nguồn lực + Những thuận lợi và trở ngại có thể gặp của dự án + Hoạch định các nội dung và kế hoạch hoạt động June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 75
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án + Mẫu viết một đề xuất dự án: - Phần bìa - Phần nội dung đề xuất . Trang tóm tắc . Phần nội dung chính - Phần phụ lục June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 76
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Phần bìa Tên cơ quan chủ quản Đề nghị dự án Tên dự án Địa điểm, thời gian thiết kế dự án June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 77
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Phần nội dung đề xuất Trang tóm tắt dự án: - Tên dự án và địa điểm triển khai DA - Mục đích DA - Ngày khởi sự và ngày kết thúc DA - Tổng kinh phí xin tài trợ - Địa bàn thực hiện DA - Tên cơ quan chủ quản DA - Tên, chức vụ và địa chỉ những người thực hiện DA - Tài khoản ngân hàng (nếu có) - Địa chỉ của DA - Ngày gởi bản đề xuất của DA June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 78
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Nội dung đề xuất: Dẫn nhập - Tóm lược mục đích xin tài trợ - Cho biết nhóm (cá nhân) tổ chức DA là ai và các bên tham gia Nhu cầu của dự án - Cung cấp thông tin liên quan tới DA - Những vấn đề của DA cần giải quyết (kinh phí, nguồn tài trợ ) - Nêu tầm quan trọng của DA - Ai sẽ là người hưởng lợi từ DA (họ là ai) - Nêu lên những giới hạn của DA June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 79
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Mục tiêu của dự án - Các mục tiêu phải xuất phát từ nhu cầu thực - Liệt kê mục tiêu theo thứ tự ưu tiên nhất trở đi - Mô tả kết quả DA một cách chính xác, cụ thể và đo lường đuợc Phương pháp của dự án Trình bày và giải thích phương pháp mà DA thực hiện về: - Quản lý và tổ chức DA (nhân sự, tài chính, sổ sách, lượng giá ) - Kế hoạch và cách thức thực hiện cụ thể - Phân tích về mặt kỹ thuật và thiết bị June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 80
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Mô tả dự án - Thời hạn thực hiện DA - Các hoạt động chính của DA - Tổ chức công việc và thời gian cụ thể triển khai công việc - Dự trù kinh phí Stt Họat Nội dung họat Cách thức tiến Thời gian Người thực động động hành thực hiện hiện 1 2 3 June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 81
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Chế độ báo cáo và lượng giá - Ai là người lượng giá - Kế hoạch lượng giá - Thời gian lượng giá - Cách xử lý và phân tích thông tin lượng giá Tương lai DA sẽ tiếp tục như thế nào khi: - Sau khi chấm dứt tài trợ - Sau khi DA hoàn thành - Kinh nghiệm từ DA June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 82
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Kinh phí Là phần ước tính các khoản phí tổn - Giải trình kinh phí sẽ được sử dụng (sắp xếp theo những khoản chi cho hợp lý) như: nhân sự, phương tiện, trang thiết bị, huấn luyện, chi phí khác - Các nguồn lực được hỗ trợ khác nếu có Stt Họat Nội dung họat động cụ Đơn vị tính Số lượng Chi phí thực động thể hiện 1 2 3 June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 83
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.1. Giai đoạn thiết kế dự án Trang phụ lục Đính kèm những gì liên quan đến DA, với công cụ hỗ trợ để giải trình DA thêm thuyết phục: - Danh sách và thông tin về các thành viên tham gia dự án - Bản đồ, số liệu thống kê, tài liệu - Kết luận từ những cuộc khảo sát nhu cầu - Giấy phép hành chính, quyết định, giấy giới thiệu June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 84
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.2. Giai đoạn triển khai dự án Có thể xem quá trình triển khai dự án là một quá trình thực hiện những nội dung đã được hoạch định trong bảng kế hoạch của dự án, bao gồm:  Các hoạt động phối hợp  Các hoạt động giám sát  Các hoạt động quản lý June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 85
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.2. Giai đoạn triển khai dự án Các hoạt động phối hợp - Hoạt động phối hợp giúp cho dự án khi chuyển khai không bị chồng chéo, trùng lập, giảm chi phí và tiết kiệm thời gian, nguồn lực lao động, nâng cao hiệu quả của dự án. - Trong quá trình thực hiện DA có những phát sinh ngoài kế hoạch, việc phối hợp, bàn bạc để đi đến thống nhất là việc làm cần thiết và đảm bảo cho sự thành công của DA sau này. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 86
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.2. Giai đoạn triển khai dự án Các hoạt động giám sát - Dự án đã làm được những gì? - Các hoạt động của DA có thực hiện đúng như kế hoạch đã định ra không? - Những gì chưa làm được? Lý do? - Cần phải chấn chỉnh hoặc thay đổi tiến trình kế hoạch ban đầu ra sao? - Những vấn đề phát sinh diễn ra ở khâu nào? - Những hoạt động nào cần thay thế cho phù hợp với tình huống mới, khi có vấn đề phát sinh? June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 87
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.2. Giai đoạn triển khai dự án Các hoạt động giám sát Các phương pháp giám sát như: (1) Quan sát, lắng nghe, (2) Đánh giá, phân tích, (3) Kiểm tra và đôn đốc. Các chức năng cơ bản của giám sát như: - Đảm bảo mục tiêu của DA được thực hiện - Tìm ra những gì đã hoạt động tốt - Giúp người được giám sát xác định rõ nội dung việc phải làm - Cải thiện kỹ năng công tác cho các nhóm - Thúc đẩy lòng nhiệt tình tham gia của các thành phần tham gia vào các hoạt động của DA June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 88
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.2. Giai đoạn triển khai dự án Các hoạt động quản lý: Quản lý dự án được coi như là một chu trình có 4 giai đoạn: - Giai đoạn 1: Khởi động dự án - Giai đoạn 2: Tổ chức các nguồn lực - Giai đoạn 3: Tiến hành những công việc - Giai đoạn 4: Kiểm tra tiến độ Để thực hiện tốt công việc quản lý DA cần phải sắp xếp phù hợp các công việc: - Xây dựng cơ chế quản lý: - Xây dựng và triển khai kế hoạch - Tuyển chọn nhân lực June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 89
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.2. Giai đoạn triển khai dự án Các hoạt động quản lý: Trong DA PTCĐ muốn quản lý tốt, người làm công tác quản lý DA cần phải: - Có cách nhìn tổng hợp, bao quát vấn đề - Có kỹ năng nắm bắt vấn đề - Biết giải quyết kịp thời những mâu thuẫn phát sinh. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 90
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.3. Giai đoạn đánh giá dự án Đánh giá DA là phân tích một cách tổng thể sự thành công và hạn chế của một DA ở nhiều khía cạnh khác nhau (hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội, sự bền vững của dự án ). Các giai đoạn đánh giá: + Đánh giá tiền dự án: Là đánh giá trước khi thực hiện dự án; xem xét và nhận định tính chất thích đáng và khả năng thực thi của dự án, của mục tiêu cụ thể và kế hoạch công việc. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 91
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.3. Giai đoạn đánh giá dự án + Đánh giá từng tiến trình dự án: Là đánh giá từng giai đoạn trên cơ sở phân tích để có biện pháp điều chỉnh kịp thời hoặc thay đổi nội dung, kế hoạch nhằm đảm bảo duy trì mục tiêu của dự án. + Đánh giá cuối kỳ: Là đánh giá khi tổng kết và kết thúc dự án nhằm xem xét những mục tiêu đề ra có đạt được hay không. + Đánh giá hiệu quả của dự án: Là đánh giá hiệu quả mà dự án và tính bền vững của dự án được tiến hành sau một thời gian dự án đã hoàn tất. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 92
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.3. Giai đoạn đánh giá dự án Phương pháp đánh giá dự án: + Thiết kế đánh giá : cần xây dựng các câu hỏi và hệ thống chỉ báo phù hợp cho từng nội dung công việc cần đánh giá, trên cơ sở đó cần có kế hoạch cụ thể cho hoạt động đánh giá + Thu thập thông tin: thông tin thu thập cần phải đảm bảo cơ sở khách quan cho việc trả lời các câu hỏi và các chỉ báo đã được đặt ra + Phân tích thông tin: việc phân tích thông tin (định lượng - định tính) đều phụ thuộc vào năng lực và kỹ năng của người đánh giá. Do vậy, cần phải được mang ra thảo luận, trao đổi để kiểm chứng lại vấn đề được nêu ra, hạn chế sự thiên kiến, lệch lạc và chủ quan của người đánh giá, tạo nên những ý kiến thống nhất, chung nhất của cả nhóm nghiên cứu đánh giá June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 93
2. Quản lý dự án Phát triển cộng đồng 2.3. Giai đoạn đánh giá dự án + Kết luận và khuyến nghị, đề xuất sau đánh giá - Cân nhắc thật kỹ lưỡng trên cơ sở xem xét cẩn trọng nội dung của bản kế hoạch ban đầu cùng với các mục tiêu của dự án. - Khách quan trong đánh giá, rành mạch trong diễn đạt báo cáo - Rút ra được kinh nghiệm cho các DA khác có thể. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 94
Thực hành chương 5 Xây dựng một đề nghị dự án phù hợp với phương pháp phát triển cộng đồng. June 15, 2010 Phát triển cộng đồng 95