›
›

Bài giảng Xã hội học về dư luận xã hội - Tạ Xuân Hoài

pdf 83 trang hapham 3211
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Xã hội học về dư luận xã hội - Tạ Xuân Hoài", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbai_giang_xa_hoi_hoc_ve_du_luan_xa_hoi_ta_xuan_hoai.pdf

Nội dung text: Bài giảng Xã hội học về dư luận xã hội - Tạ Xuân Hoài

  1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG KHOA KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN # " MOÂN HOÏC XAÕ HOÄI HOÏC VEÀ DÖ LUAÄN XAÕ HOÄI GIAÛNG VIEÂN: CN. TAÏ XUAÂN HOAØI
  2. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Đối tượng sử dụng: Sinh viên chuyên ngành Xã hội học Đại học Tôn Đức Thắng Khoa Khoa học xã hội và Nhân văn
  3. Mục đích môn học Kieán thöùc cuûa moân hoïc veà baûn chaát, qui luaät hình thaønh, chöùc naêng cuûa dö luaän xaõ hoäi. Ñoàng thôøi hieåu ñöôïc dö luaän xaõ hoäi trong xaõ hoäi hieän ñaïi, nhaát laø trong thôøi kyø ñaát nöôùc ñoåi môùi hieän nay. Böôùc ñaàu taäp vaän duïng caùc lyù luaän cuûa xaõ hoäi hoïc vaøo nghieân cöùu thaêm doø dö luaän xaõ hoäi hieän taïi. Vieäc vaän duïng kieán thöùc Xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi nhaèm hoaøn thieän phöông thöùc vaø cô cheá phoái hôïp ñeå xöû lyù coù hieäu quaû thoâng tin phaûn hoài töø quaàn chuùng nhaân daân ñoùng goùp yù kieán, naâng cao chaát löôïng ñieàu tra dö luaän xaõ hoäi. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 2
  4. Giaùo trình: - Xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi. Nguyeãn Quyù Thanh (2007) - Dö luaän xaõ hoäi Buøi Hoaøi Sôn (2009) Taøi lieäu tham khaûo: - Ñieàu tra thaêm doø dö luaän. Töø Ñieån (1996) - Dö luaän xaõ hoäi trong söï nghieäp ñoåi môùi. Löông Khaéc Hieáu (1999) - Trí tueä ñaùm ñoâng. James Surowiecki (2007)
  5. Caáu truùc moân hoïc Baøi 1: Ñoái töôïng, quan heä, chöùc naêng cuûa nghieân cöùu Xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi Baøi 2: Baûn chaát vaø vai troø cuûa dö luaän xaõ hoäi Baøi 3: Lyù thuyeát veà dö luaän xaõ hoäi Baøi 4: Quaù trình hình thaønh vaø bieán ñoåi cuûa dö luaän xaõ hoäi Baøi 5: Moái quan heä giöõa truyeàn thoâng ñaïi chuùng vaø dö luaän xaõ hoäi Baøi 6: Qui trình vaø phöông phaùp ñieàu tra dö luaän xaõ hoäi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 4
  6. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 1: Ñoái töôïng, quan heä, chöùc naêng cuûa nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi
  7. • Ñoái töôïng vaø heä vaán ñeà cuûa XHH veà DLXH 1.1 Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñoái töôïng cuûa XHH veà DLXH laø caùc qui luaät xaõ hoäi trong hoaït ñoäng cuûa DLXH. Phaân tích töø hai khía caïnh + Nhöõng yeáu toá khaùch quan coù tính chaát chung cho caùc xaõ hoäi vaø nhöõng yeáu toá ñaëc thuø cho moät loaïi xaõ hoäi cuï theå maø aûnh höôûng ñeán quaù trình phaùt sinh, phaùt trieån, toàn taïi vaø dieät vong cuûa DLXH + Thöïc hieän nhöõng thoáng keâ mang tính chaát ñònh löôïng, ñònh tính veà noäi dung cuûa DLXH (thaêm doø, tröng caàu, khaûo saùt ) XHH veà DLXH coù ñoái töôïng nghieân cöùu laø cô caáu, caùc qui luaät, caùc keânh, caùc cô cheá hình thaønh vaø vaän haønh cuûa DLXH döôùi taùc ñoäng cuûa nhöõng qui luaät xaõ hoäi chung cuõng nhö cuûa nhöõng ñaëc thuø rieâng ôû moãi xaõ hoäi. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 6
  8. • Ñoái töôïng vaø heä vaán ñeà cuûa XHH veà DLXH 1.2 Heä vaán ñeà vaø höôùng nghieân cöùu + Xem xeùt nhöõng ñieàu kieän taêng cöôøng vai troø cuûa DLXH + Xaây döïng caùc lyù thuyeát veà xaõ hoäi ñaïi chuùng vaø DLXH + Phaân tích baûn chaát, caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa DLXH + Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa TTÑC vaø DLXH + Nghieân cöùu taâm theá chính trò, raøng buoäc chính trò vaø löïa choïn cuûa cöû tri + Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc ñaëc ñieåm daân soá xaõ hoäi tôùi söï hình thaønh cuûa DLXH + Nghieân cöùu tìm hieåu noäi dung DLXH ñoái vôùi caùc vaán ñeà cuïï theå, nhöõng vaán ñeà môùi naûy sinh June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 7
  9. 2. XHH veà DLXH vaø moät soá khoa hoïc lieân quan 2.1 Vôùi XHH chính trò vaø Chính trò hoïc 2.2. Vôùi XHH veà truyeàn thoâng ñaïi chuùng 2.3. Vôùi Taâm lyù hoïc xaõ hoäi (Töï hoïc vaø ñoïc theâm) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 8
  10. 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa veà nhaän thöùc - Quan ñieåm thöïc chöùng: . Xem xeùt DLXH laø hieän töôïng xaõ hoäi (ño löôøng ñöôïc) . Thaêm doø DLXH caàn khaùch quan (khoâng coù dö luaän toát hay xaáu tröôùc khi nghieân cöùu) . Nghieân cöùu DLXH caàn phaûi aùp duïng phöông phaùp cuûa khoa hoïc töï nhieân (thí nghieäm, thoáng keâ, laäp moâ hình toaùn hoïc) Nhöôïc ñieåm: quaù chuù troïng ñeán kyõ thuaät nghieân cöùu, queân ñi muïc ñích nghieân cöùu ñieàu tra DLXH ñeå laøm gì. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 9
  11. 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa veà nhaän thöùc - Quan ñieåm thaáu hieåu: . Caàn phaûi thaáu hieåu baûn chaát beân trong, yù nghóa cuûa nhöõng bieåu hieän beân ngoaøi hieän töôïng DLXH . Keát quaû ñieàu tra DLXH raát deã aån chöùa chuû kieán cuûa ngöôøi boä phaän ñöa ra yù kieán . Nghieân cöùu DLXH caàn coù moät moâ hình lyù thuyeát (trong tö duy) ñeå lyù giaûi veà haønh vi, chöù khoâng moâ taû thuaàn tuùy Thaáu hieåu hôn nhöõng söï uûng hoâï “ñích thöïc”, “theo phong traøo” hay “bò baét buoäc” June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 10
  12. 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa veà nhaän thöùc - Quan ñieåm giai caáp: . DLXH thoâng qua phaûn öùng cuûa söï baûo veä lôïi ích nhoùm xaõ hoäi, giai caáp xaõ hoäi . DLXH ñoù noùi leân lôïi ích (tieâu cöïc/tích cöïc) gì ñoái vôùi caùc nhoùm xaõ hoäi, giai caáp xaõ hoäi vaø xaùc ñònh ñöôïc phaûn öùng cuûa hoï June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 11
  13. 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa trong coâng taùc quaûn lyù vaø döï baùo - Ñaùnh giaù thöïc traïng xaõ hoäi - Phaùt hieän vaán ñeà xaõ hoäi caáp baùch - Ñeå ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù xaõ hoäi - Döï baùo, döï ñoaùn vaán ñeà xaõ hoäi - Thuùc ñaåy quaù trình daân chuû - Taïo söï ñoàng thuaän xaõ hoäi - Taïo ñieàu kieän cho moïi taàng lôùp tham gia June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 12
  14. 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa trong coâng taùc tuyeân truyeàn vaø tö töôûng - Tuyeân truyeàn: . Khoáng cheá haønh vi sai leäch . Giaûi toûa caêng thaúng xaõ hoäi . Giaûi quyeát xung ñoät xaõ hoäi . Chuyeån höôùng luoàng DLXH ñang quan taâm - Tuyeân truyeàn tö töôûng . Ñònh höôùng quan ñieåm . Phaùt ñoäng phong traøo June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 13
  15. 4. Caùc phöông phaùp tieáp caän nghieân cöùu DLXH + Moâ taû: Phöông phaùp tieáp caän moâ taû söû duïng khi muoán: - Bieát quan ñieåm cuûa moät nhoùm xaõ hoäi ñaëc thuø - So saùnh caùc quan ñieåm cuûa caùc nhoùm xaõ hoäi khaùc nhau + Ño löôøng: Phöông phaùp tieáp caän ño löôøng söû duïng: - Duøng ñeå löôïng hoùa thaùi ñoä - Xaùc ñònh möùc ñoä bieåu hieän + Tröng caàu: Phöông phaùp tieáp caän tröng caàu (hay ñieàu tra, thaêm doø) söû duïng khi: - Nghieân cöùu DLXH cuûa nhöõng nhoùm xaõ hoäi lôùn - Nghieân cöùu caùc vaán ñeà xaõ hoäi quan troïng - Nghieân cöùu taâm theá chính trò June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 14
  16. 4. Caùc phöông phaùp tieáp caän nghieân cöùu DLXH + Thí Nghieäm: phöông phaùp tieáp caän thí nghieäm laø quaù trình ñieàu khieån nhöõng tình huoáng nghieân cöùu, ñeå coù theå taïo ra nhöõng möùc ñoä khaùc nhau cuûa yeáu toá taùc ñoäng. vaø quan saùt nhöõng taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán caùc yeáu toá phuï thuoäc. Söû duïng khi nghieân cöùu: khoâng phaûi muïc ñích xem DLXH vaøo thôøi ñieåm hieän taïi, maø xem xeùt ñieàu kieän do thí nghieäm taïo ra coù laøm thay ñoåi quan ñieåm hay thaùi ñoä daãn ñeán söï hình thaønh DLXH hay khoâng. Trong thöïc teá nghieân cöùu, goàm 3 nhoùm tieáp caän: (1) tieáp caän moâ taû, tröng caàu vaø ño löôøng; (2) tieáp caän lyù thuyeát vaø (3) tieáp caän thí nghieäm. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 15
  17. Caâu hoûi thaûo luaän 1). Đặc trưng của nghiên cứu về dư luận xã hội từ góc độ xã hội học. 2). Ý nghĩa ứng dụng của những nghiên về dư luận xã hội. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 16
  18. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 2: Baûn chaát vaø vai troø cuûa dö luaän xaõ hoäi
  19. • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.1. Khaùi nieäm Xaõ hoäi ñang noùi nhieàu veà vieäc gì hieän nay? Ngöôøi ta ñang baøn nhieàu veà vieäc gì? Thuaät ngöõ DLXH ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán, hình thöùc bieåu hieän raát ña daïng, ñoái töôïng phöùc taïp Nhieàu ngöôøi söû duïng thuaät ngöõ DLXH maø khoâng xaùc ñònh ñöôïc khi naøo moät yù kieán phoå bieán ñeán möùc ñoä naøo thì ñöôïc goïi laø DLXH Theo thoùi quen ngöôøi ta söû duïng thuaät ngöõ DLXH maø khoâng ñöôïc ñònh nghóa cuï theå June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 18
  20. • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.1. Khaùi nieäm - DLXH chæ naûy sinh khi coù vaán ñeà mang yù nghóa xaõ hoäi, ñoäng chaïm ñeán lôïi ích chung, giaù trò chung. - DLXH ñöôïc hình thaønh treân cô sôû caùc yù kieán caù nhaân, nhöng noù khoâng phaûi laø taäp hôïp cô hoïc caùc yù kieán caù nhaân. - DLXH laø traïng thaùi ñaëc tröng cuûa yù thöùc xaõ hoäi, taâm traïng xaõ hoäi. Dö luaän xaõ hoäi (Public Opinion) laø yù kieán vaø thaùi ñoä cuûa coâng chuùng sau moät quaù trình trao ñoåi trong xaõ hoäi veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi maø hoï caûm thaáy coù yù nghóa vôùi hoï hoaëc laø caùc vaán ñeà xaõ hoäi ñoù lieân quan ñeán nhu caàu, lôïi ích chung June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 19
  21. • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.2. Chuû theå vaø khaùch theå cuûa DLXH + Chuû theå cuûa DLXH: Coù hai nhoùm quan ñieåm xaùc ñònh chuû theå cuûa DLXH: - Quan ñieåm ñònh löôïng theo söï ñaùnh giaù cuûa ñaïi ña soá caùc thaønh vieân trong caáp ñoä cuûa heä thoáng xaõ hoäi: . Caáp ñoä toaøn heä thoáng xaõ hoäi . Caáp ñoä caùc giai caáp, giai taàng xaõ hoäi . Caáp ñoä nhoùm xaõ hoäi Nhaän xeùt: Caùch tieáp caän naøy khaù thöïc duïng, toû ra coù lôïi trong coâng taùc quaûn lyù ñeå giaûi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 20
  22. • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.2. Chuû theå vaø khaùch theå cuûa DLXH - Quan ñieåm xeùt theo ñaëc ñieåm cuûa chuû theå: . Khoâng quan taâm ñeán soá löôïng phaùn xeùt taïo ra DLXH . Quan taâm ñeán ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng taïo ra DLXH. . Coâng chuùng laø chuû theå cuûa DLXH Nhaän xeùt: moät ña soá chöa laø ñuû, maø laø nhöõng ngöôøi muoán haønh ñoäng theo ña soá Nhö vaäy, nhöõng nhoùm ngöôøi hoaëc lôùn hoaëc nhoû ñeàu laø chuû theå cuûa DLXH. Vaán ñeà laø trong vieäc nghieân cöùu DLXH caàn phaân bieät ñaâu laø DLXH cuûa moät nhoùm, moät taäp theå vaø ñaâu laø cuûa ñaïi ña soá daân chuùng. Ñoàng thôøi, cuõng laøm roõ dö luaän cuûa moät nhoùm, moät taäp theå coù phuø hôïp vôùi dö luaän chung cuûa xaõ hoäi hay khoâng. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 21
  23. • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.2. Chuû theå vaø khaùch theå cuûa DLXH + Khaùch theå cuûa DLXH: Laø nhöõng söï kieän, vaán ñeà coâng coäng quan troïng ñöôïc xaõ hoäi chuù yù maø DLXH ñeà caäp ñeán vaø nhöõng söï kieän, vaán ñeà ñoù coù lieân quan ñeán nhu caàu, hay lôïi ích chung Chuù yù: Traùnh nhaàm laãn giöõa DLXH vaø vaán ñeà maø noù phaûn aùnh. Hay noùi caùch khaùc, khoâng theå ñoàng nhaát DLXH vôùi vaán ñeà maø noù coù yù kieán. Do vaäy, khoâng theå laáy keát quaû ñieàu tra DLXH veà moät hieän töôïng ñeå khaúng ñònh veà möùc ñoä phoå bieán thöïc teá hieän töôïng ñoù. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 22
  24. • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.3. Caùc ñaëc tính cuûa DLXH + Khuynh höôùùng theå hieän luoân toû thaùi ñoä ñoàng tình, phaûn öùng hay löôõng löï cuûa yù kieán (danh nghóa) + Cöôøng ñoä theå hieän möùc ñoä söùc caêng cuûa yù kieán (thöù baäc) + Phaïm vi bieåu hieän qua soá löôïng caù nhaân, nhoùm xaõ hoäi maø DLXH coù chung khuynh höôùng + Hieäu öùng laø möùc ñoä aên saâu cuûa DLXH trong suy nghó (söï thay ñoåi) cuûa caù nhaân hay nhoùm June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 23
  25. 2. Dö luaän xaõ hoäi vaø tin ñoàn + Tin ñoàn: Laø moät söï khaúng ñònh veà moät chuû ñeà ñöôïc quan taâm maø khoâng coù ñuû baèng chöùng ñaùng tin caäy ñöôïc ñöa ra [Allport vaø Portman – 2 nhaø xaõ hoäi hoïc ngöôøi Myõ] Nhö vaäy: - tin ñoàn laø saûn phaåm cuûa taâm lyù xaõ hoäi, trong tin ñoàn thoâng thöôøng coù moät phaàn ñöôïc cho laø söï thaät - vaán ñeà maø tin ñoàn ñeà caäp ñeán caøng quan troïng, caøng haáp daãn vôùi caù nhaân, caøng mô hoà bao nhieâu thì caøng nhieàu tin ñoàn xuaát hieän baáy nhieâu June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 24
  26. 2. Dö luaän xaõ hoäi vaø tin ñoàn + Chöùc naêng cuûa tin ñoàn: Chöùc naêng veà maët tích cöïc: - Thoâng tin veà hieän töôïng - Giaûi thích cho hieän töôïng - Giaûi toûa veà tinh thaàn cho ngöôøi ñöa tin - Ñöôïc söû duïng ñeå ño phaûn öùng cuûa xaõ hoäi Chöùc naêng veà maët tieâu cöïc: - Gaây maát traät töï veà chính trò, an ninh traät töï - Laøm maát hoaëc suy giaûm uy tín cuûa caù nhaân, toå chöùc - Phaù hoaïi kinh teá, laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh teá June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 25
  27. 2. Dö luaän xaõ hoäi vaø tin ñoàn + Caùc qui luaät lan toûa cuûa tin ñoàn: Qui luaät ruùt bôùt chi tieát (Leveling) Trong quaù trình truyeàn tin vaø ruùt goïn, noäi dung cuûa tin ñoàn trôû neân ngaén goïn, xuùc tích vaø deã nhôù. Daãn ñeán: - thoâng tin ngaén döôøng nhö ñöôïc taùi hieän laïi chính xaùc hôn - thoâng tin traàn thuaät trôû neân ngaén goïn, do ñoù ít coù cô hoäi ñeå boùp meùo thoâng tin - coâng vieäc töôøng thuaät laïi thoâng tin deã hôn, vì deã nhôù June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 26
  28. 2. Dö luaän xaõ hoäi vaø tin ñoàn Qui luaät cöôøng ñieäu hoùa (Shappening) Cöôøng ñieäu hoùa laø söï caûm nhaän, löu giöõ soá chi tieát ñöôïc traàn thuaät laïi coù löïa choïn töø moät ngöõ caûnh roäng lôùn hôn, söï phoùng ñaïi dieãn ra moät caùch voâ thöùc khi chuùng ta tham gia vaøo quaù trình truyeàn thoâng. Caùc daïng phoùng ñaïi veà: - Soá löôïng, kích thöôùc töông ñoái - Söï chuyeån ñoäng hoùa - Thôøi gian (nhö ñang dieãn ra ôû thôøi ñieåm hieän taïi) - Nhöõng bieåu töôïng quen thuoäc - Nhu caàu nhaán maïnh baèng söï giaûi thích June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 27
  29. 2. Dö luaän xaõ hoäi vaø tin ñoàn Qui luaät ñoàng hoùa (Asimilation) - Söï ñoàng hoùa theo chuû ñeà chính > coá gaéng laøm cho caâu chuyeän coù keát cuïc gaén keát, hôïp lyù - Söï ñoàng hoùa theo tieáp noái trieät ñeå > coá gaéng laáp nhöõng choã thieáu thoâng tin cho hoaøn thieän - Söï ñoàng hoùa baèng söï coâ ñoïng > laø söï tích hôïp, ñeå khoûi nhôù nhöõng thoâng tin rieâng leû - Söï ñoàng hoùa theo kyø voïng, thoùi quen > suy dieãn caùi thöôøng dieãn ra, caùi ñaõ bò gaùn nhaõn - Söï ñoàng hoùa vì ñoäng cô > laø muïc ñích ñoàng hoùa theo sôû thích hay theo thaønh kieán June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 28
  30. Söï khaùc bieät giöõa dö luaän vaø tin ñoàn Tieâu chí Dö luaän xaõ hoäi Tin ñoàn Tính kieåm - Lieân quan ñeán lónh vöïc coâng - Vaán ñeà caù nhaân, ñoâi khi chöùng vaán coäng cuõng laø vaán ñeà coâng coäng ñeà ñeà caäp - Nguoàn kieåm chöùng: Caùc cô quan - Khoù kieåm chöùng vaø khoâng chöùc naêng vaø caùc phöông tieän coù cô quan chöùc naêng kieåm truyeàn thoâng ñaïi chuùng chöùng Yeáu toá - Möùc ñoä tham gia cao - Möùc ñoä tham gia thaáp tinh thaàn - Luoân coù söï tham gia cuûa tö duy - Lan toûa voâ thöùc Keânh phoå Chuû yeáu thoâng qua caùc phöông Truyeàn tin lan toûa, thoâng tin bieán tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng lieân caù nhaân (truyeàn mieäng) Tính oån - OÅn ñònh - Khoâng oån ñònh ñònh - Khoù thay ñoåi - Deãâ thay ñoåi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 29
  31. 3. Chöùc naêng cuûa dö luaän xaõ hoäi 3.1. Cô cheá taùc ñoäng cuûa DLXH + Cô cheá taùc ñoäng cuûa DLXH: Cô cheá taùc ñoäng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp thoâng qua nhöõng khuoân maãu tö duy, thoâng qua söï töông ñoàng veà tình caûm, nieàm tin vaø söï noäi taâm hoùa DLXH. + Caùc yeáu toá taùc ñoäng cuûa DLXH: Taùc ñoäng cuûa DLXH ñeán haønh vi cuûa caù nhaân phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: - Möùc ñoä coù saün cuûa quan nieäm veà vaán ñeà maø DLXH ñeà caäp - Tính ñoàng höôùng cuûa caùc luoàng yù kieán - Tính öu tieân cuûa chuaån möïc döïa treân quan heä caù nhaân vaø coäng ñoàng xaõ hoäi (nhoùm, toå chöùc ) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 30
  32. 3. Chöùc naêng cuûa dö luaän xaõ hoäi 3.1. Cô cheá taùc ñoäng cuûa DLXH + Nhöõng heä quaû cuûa taùc ñoäng DLXH: - Söùc maïnh ñieàu chænh cuûa DLXH maïnh nhaát khi coù söï ñoàng thuaän yù kieán giöõa DLXH vaø yù kieán cuûa tieåu moâi tröôøng xaõ hoäi - Khi coù söï xung ñoät veà quan ñieåm vaø DLXH khoâng ñuû maïnh, yù kieán cuûa tieåu moâi tröôøng xaõ hoäi chính laø choã döïa tinh thaàn ñeå caù nhaân choáng ñôõ laïi DLXH - Trong tieåu moâi tröôøng xaõ hoäi coù nhieàu nhoùm khaùc nhau vaø xung ñoät nhau, thì caù nhaân seõ döïa vaøo möùc ñoä gaén keát cuûa caù nhaân vôùi nhoùm (xem sô ñoà: Taùc ñoäng cuûa DLXH, tieåu moâi tröôøng xaõ hoäi ñeán haønh vi) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 31
  33. 3. Chöùc naêng cuûa dö luaän xaõ hoäi 3.1. Cô cheá taùc ñoäng cuûa DLXH Taùc ñoäng cuûa DLXH, tieåu moâi tröôøng xaõ hoäi ñeán haønh vi Dö luaän xaõ hoäi Haønh vi Tieåu moâi tröôøng xaõ hoäi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 32
  34. 3. Chöùc naêng cuûa dö luaän xaõ hoäi 3.2. Chöùc naêng cuûa DLXH + Chöùc naêng vó moâ (caáp ñoä heä thoáng xaõ hoäi): - Ño möùc ñoä lieân keát, ñoaøn keát xaõ hoäi (trong moät heä thoáng xaõ hoäi hoaëc caùc heä thoáng xaõ hoäi khaùc nhau vôùi nhau) - Cung caáp thoâng tin tö vaán cho quaûn lyù xaõ hoäi vaø taïo söùc eùp ñoái vôùi caùc haønh vi sai leäch - Giaûi toûa söï caêng thaúng xaõ hoäi + Chöùc naêng vi moâ (caáp ñoä söï kieän, hieän töôïng xaõ hoäi): - Ñaùnh giaù haønh vi vaø söï kieän - Kieåm soaùt xaõ hoäi ñoái vôùi haønh vi - Ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi vaø haønh vi - Giaùo duïc haønh vi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 33
  35. Caâu hoûi thaûo luaän 1). Vai trò của DLXH trong văn hóa Việt Nam hiện nay. 2). “Dân chủ hóa” các lĩnh vực của đời sống xã hội – Giải pháp quan trọng để phát huy vai trò của dư luận xã hội. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 34
  36. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 3: Lyù thuyeát veà dö luaän xaõ hoäi
  37. 1. Sô löôïc veà lòch söû khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi + Giai ñoaïn tröôùc khi xaõ hoäi hoïc ra ñôøi: - Theá kyû 12: (J. Solsbery) laàn ñaàu tieân khaùi nieäm DLXH ñöôïc söû duïng trong hoaït ñoäng nhaø nöôùc. Quan ñieåm veà DLXH ñöôïc tìm hieåu thoâng qua vò theá cuûa ngöôøi daân, yù kieán cuûa ngöôøi daân ñöôïc ñeà cao, do ñoù vai troø cuûa DLXH cuõng ñöôïc ñeà cao. - Thôøi kyø trung ñaïi: (W. Tempee) trong ñeà cöông veà nguoàn goác cuûa DLXH, DLXH laø moät trong nhöõng nguoàn söùc maïnh cuûa quyeàn löïc chính trò. - Theá kyû 17: (D. Defoe) ñaõ laäp moät maïng löôùi coäng taùc vieân tieán haønh thu thaäp DLXH June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 36
  38. 1. Sô löôïc veà lòch söû khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi + Giai ñoaïn tröôùc khi xaõ hoäi hoïc ra ñôøi: - Theá kyû 18: . (Jacques Roussea) vôùi quan ñieåm nhaø nöôùc daân chuû, traùch nhieäm cuûa nhaø nöôùc daân chuû laø phaûn aùnh ñaày ñuû DLXH. Ñeà cao vai troø cuûa DLXH trong ñôøi soáng chính trò. . (Hel-Ghen) vôùi quan ñieåm phuû nhaän vai troø tích cöïc cuûa DLXH, khoâng theå duøng DLXH ñeå ñieàu haønh quoác gia. Nhöng thöøa nhaän DLXH laø cô hoäi ñeå coâng chuùng phaùt bieåu veà nhöõng vaán ñeà chung cuûa quoác gia. - ÔÛ Vieät Nam thôøi kyø phong kieân: khaùi nieäm DLXH chöa ñònh hình. Tuy nhieân, nhöõng quan ñieåm lieân quan ñeán DLXH cuõng ñaõ coù trong caùc taùc phaåm cuûa caù nhaø tö töôûng. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 37
  39. 1. Sô löôïc veà lòch söû khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi + Giai ñoaïn töø khi xaõ hoäi hoïc ra ñôøi: - Naêm 1824: nghieân cöùu thöïc nghieäm ñaàu tieân veà DLXH. - Naêm 1883: (baùo Boston Globe) tieán haønh tröng caàu yù kieán döï ñoaùn keát quaû boû phieáu. - Ñaàu nhöõng naêm 1900: nhieàu cuoäc tieán haønh tröng caàu yù kieán veà thaùi ñoä cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi caùc vaán ñeà xaõ hoäi naûy sinh hay ñoái vôùi chính phuû. - Naêm 1910: (M. Weber) chöông trình nghieân cöùu chính thöùc xaõ hoäi hoïc veà baùo chí, trong ñoù coù khía caïnh nghieân cöùu ñeán ñaëc ñieåm cuûa DLXH hay thaùi ñoä ñoái vôùi thoâng tin. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 38
  40. 1. Sô löôïc veà lòch söû khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi + Giai ñoaïn töø khi xaõ hoäi hoïc ra ñôøi: - Naêm 1922: XHH veà DLXH ñöôïc ra ñôøi, vôùi caùc taùc phaåm Pheâ phaùn veà DLXH vaø Coäng ñoàng xaõ hoäi cuûa Ferdinand Tonnies (Ñöùc) . DLXH laø saûn phaåm cuûa xaõ hoäi . DLXH laø yù kieán ñöôïc xaùc ñònh bôûi baûn chaát ñoàng thuaän cuûa noù . DLXH coù ba daïng: Raén chaén: coù tính chaát qui phaïm vaø taïo ra aùp löïc xaõ hoäi Loûng: laø yù kieán thoáng nhaát xung quanh chuû ñeà naøo ñoù Khí: laø daïng khoâng coù khoâng gian vaø thôøi gian cuï theå. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 39
  41. 1. Sô löôïc veà lòch söû khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi Dö luaän xaõ hoäi cuûa Walter Lippmamn (Myõ) . DLXH ñöôïc lan toûa thoâng qua caùc khuoân maãu tö duy . DLXH khoâng ñöôïc ñeà cao, bôûi cô cheá saøn loïc mang tính ñònh höôùng cuûa caùc PTTTÑC nhaèm muïc taïo ra DLXH phuø hôïp quan ñieåm truyeàn thoâng. . Coâng chuùng laø ñaùm ñoâng thuï ñoäng, chaáp nhaän tieâu duøng ñònh kieán cuûa nhaø truyeàn thoâng. Vaøo thôøi ñieåm naøy, caùc cuoäc nghieân cöùu thöïc nghieäm veà DLXH nôû roä, ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï xuaát hieän cuûa haõng Ñieàu tra DLXH Gallup (Myõ) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 40
  42. 2. Caùc quan ñieåm veà dö luaän xaõ hoäi veà sau 2.1. Quan ñieåm cuûa J. Habermas Khaùi nieäm lónh vöïc coâng coäng (public spheres) ñöôïc söû duïng ñeå chæ moät vuõ ñaøi maø laø nôi choán thoaûi maùi ñeå coâng chuùng tranh luaän, caân nhaéc thieät hôn, thoûa thuaän thoáng nhaát vaø haønh ñoäng. Ñaëc tröng caàn thieát trong moät xaõ hoäi daân chuû: . moïi chuû theå coù trình ñoä ñöôïc pheùp tham döï vaøo thaûo luaän . moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc pheùp nhaän ñònh, thaûo luaän moïi vaán ñeà . moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc pheùp baøy toû thaùi ñoä, mong muoán vaø nhu caàu cuûa mình . khoâng coù ai bò ngaên caûn bôûi moät löïc taùc ñoäng naøo (beân trong hay beân ngoaøi) DLXH lieân quan tröïc tieáp ñeán chính trò vaø phaùp luaät June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 41
  43. 2. Caùc quan ñieåm veà dö luaän xaõ hoäi veà sau 2.2. Quan ñieåm cuûa Luhmann Luhmann baùc boû moïi chuû theå cuûa DLXH, maø moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng tröôùc DLXH. Töùc laø yù kieân cuûa caù nhaân, nhoùm xaõ hoäi ñeàu coù yù nghóa nhö nhau. . Trong xaõ hoäi chuû ñeà naøo ñöôïc chuù yù nhieàu hôn, seõ trôû thaønh noäi dung cuûa DLXH . Coù moái quan heä giöõa DLXH vaø phaùp luaät, tính phaùp lyù cuûa DLXH phuï thuoäc vaøo quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra. Ngöôïc laïi quyeát ñònh naøy laïi caên cöù vaøo söï chuù yù cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi chuû ñeà ñoù. DLXH coù moái lieân heä tröïc tieáp vôùi phaùp luaät, cho neân noù cuõng coù moái lieân heä vôùi haønh vi cuûa moïi ngöôøi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 42
  44. 2. Caùc quan ñieåm veà dö luaän xaõ hoäi veà sau 2.3. Quan ñieåm thoáng keâ – taâm lyù Lyù thuyeát Voøng xoaén im laëng cuûa Noelle Neumann duøng ñeå giaûi thích taïi sao caù nhaân khoâng saün saøng theå hieän coâng khai yù kieán cuûa hoï, neáu nhö hoï caûm thaáy yù kieán cuûa hoï thuoäc nhoùm thieåu soá (hoaëc bò phaûn ñoái): . moãi caù nhaân coù moät cô quan Caän thoáng keâ (giaùc quan thöù 6), cho pheùp caù nhaân caûm nhaän luoàng DLXH ñang phoå bieán maø khoâng caàn phaûi tröng caàu yù kieán. . caùc caù nhaân sôï bò coâ laäp, ñoàng thôøi hoï cuõng bieát yù kieán, thaùi ñoä nhö theá naøo seõ bò coâ laäp. . noãi sôï bò coâ laäp laøm cho caù nhaân khoâng daùm theå hieän yù kieán khaùc bieät. Höõu ích cho vieäc nghieân cöùu ñaùnh giaù DLXH ñích thöïc June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 43
  45. 2. Caùc quan ñieåm veà dö luaän xaõ hoäi veà sau 2.4. Tröôøng phaùi nghieân cöùu veà tuyeân truyeàn Taâm lyù hoïc xaõ hoäi - Hovland vaø Weiss: taäp trung vaøo yeáu toá uy tín cuûa nguoàn tin ñeán söï thay ñoåi cuûa quan ñieåm. - Janis vaø Ferhbach: thoâng ñieäp gaén vôùi söï sôï haõi khoâng ñem laïi hieäu quaû trong vieäc thay ñoåi yù kieán. - Ngöôïc laïi, Levelthal vaø Niles: thoâng ñieäp taùc ñoäng vaøo söï sôï haõi ñem laïi hieäu quaû cao veà söï thay ñoåi thaùi ñoä. - Sau ñoù, Janis vaø Hovland taùi nghieân cöùu khaúng ñònh baèng moâ hình chöõ U, nghóa laø taùc ñoäng ñeán söï sôï haõi cuûa coâng chuùng maïnh nhaát hoaëc thaáp nhaát seõ mang laïi hieäu quaû thay ñoåi yù kieán vaø thay ñoåi thaùi ñoä cao. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 44
  46. 2. Caùc quan ñieåm veà dö luaän xaõ hoäi veà sau 2.4. Tröôøng phaùi nghieân cöùu veà tuyeân truyeàn Haønh vi xaõ hoäi - Nhìn töø lyù thuyeát cô caáu - chöùc naêng: DLXH vôùi tö caùch laø moät thieát cheá xaõ hoäi seõ goùp phaàn vaøo söï ñieàu phoái caùc thaønh phaàn trong xaõ hoäi. - Theo lyù thuyeát haønh vi xaõ hoäi: quaù trình hình thaønh yù kieán caù nhaân töø ñoù hình thaønh yù kieán xaõ hoäi, quaù trình ñoù dieãn ra vôùi söï tham gia cuûa raát nhieàu yeáu toá trung gian (PTTTÑC hay thuû lónh dö luaän) Quan ñieåm vaên hoùa thì laïi cho raèng: yeáu toá vaên hoùa – xaõ hoäi cheá ñònh DLXH, caùc yù kieán caù nhaân khoâng phuø hôïp ñeå giaûi thích veà yù kieán xaõ hoäi. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 45
  47. 3. Quan ñieåm Maùc – Xít veà dö luaän xaõ hoäi Cho raèng: DLXH laø keát quaû cuûa söï bieán ñoåi yù thöùc xaõ hoäi thaønh söùc maïnh xaõ hoäi thoâng qua caùc luaät leä chung. DLXH luoân ñoùng vai troø laø phöông tieän vaø yeáu toá ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi vaø haønh vi cuûa con ngöôøi. . DLXH laø moät daïng ñaëc tröng cuûa yù thöùc xaõ hoäi . DLXH thuoäc thöôïng taàng kieán truùc xaõ hoäi, do ñoù DLXH bò chi phoái bôûi nhöõng ñaëc ñieåm vaø tính chaát cuûa haï taàng cô sôû trong xaõ hoäi ñoù . DLXH ñöôïc cuûng coá khi tieáng noùi cuûa ngöôøi daân tham gia . DLXH coù tính giai caáp vaø noù baûo veä cho lôïi ích cuûa chuû theå DLXH laø dö luaän cuûa nhaân daân June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 46
  48. 3. Quan ñieåm Maùc – Xít veà dö luaän xaõ hoäi Nghieân cöùu DLXH ôû Vieät Nam: laø nhöõng nghieân cöùu keát hôïp giöõa nghieân cöùu lyù luaän vaø öùng duïng DLXH vaøo cuoäc soáng. - Baét ñaàu töø naêm 1989: caùc baøi dòch veà DLXH - Naêm 1997: aán phaåm veà DLXH ñöôïc xuaát baûn - Naêm 1999: caùc cuoäc nghieân cöùu veà DLXH thöïc hieän - Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc trung taâm Ñieàu tra dö luaän xa hoäi ñöôïc thaønh laäp (ña phaàn caùc toû chöùc naøy tröïc thuoäc Ban Tö töôûng vaên hoùa TW hoaëc Ban Tuyeân giaùo caùc caáp ) Caùc nhaø nghieân cöùu DLXH tieâu bieåu cuûa Vieät Nam: PGS.TS. Mai Quyønh Nam; TS. Phaïm Chieán Khu; PGS.TS. Töø Ñieån; TS. Buøi Hoaøi Sôn; PGS.TS. Nguyeãn Quyù Thanh; PGS.TS. Traàn Höõu Quang, TS. Löông Khaéc Hieáu; PGS.TS. Leâ Ngoïc Huøng June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 47
  49. Caâu hoûi thaûo luaän 1). Vai trò của DLXH trong sự bêu xấu (stigma) và sự gán nhãn (labeling). 2). Vận dụng một số lý thuyết cơ bản nghiên cứu DLXH trong công tác hành chính công ở nước ta hiện nay. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 48
  50. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 4: Quaù trình hình thaønh vaø bieán ñoåi cuûa dö luaän xaõ hoäi
  51. • Caáu truùc cuûa nieàm tin, thaùi ñoä vaø dö luaän 1.1. Caáu truùc cuûa nieàm tin Nieàm tin laø daïng phaùn xeùt veà caùi gì ñoù laø ñuùng, naèm trung gian giöõa yù kieán thuaàn tuùy (opionion) vaø tri thöùc (knowledge) Caùc nieàm tin coù khaû naêng thay ñoåi khaùc nhau, bôûi caáu truùc cuûa nieàm tin, chính laø troïng taâm vaø cöôøng ñoä cuûa nieàm tin. - Troïng taâm cuûa nieàm tin laø möùc ñoä quan troïng cuûa moät nieàm tin naøo ñoù trong heä thoáng caùc nieàm tin cuûa caù nhaân.Khi nieàm tin trung taâm thay ñoåi, thì nhöõng nieàm tin khaùc cuõng thay ñoåi theo. - Cöôøng ñoä cuûa nieàm tin chính laø möùc ñoä tin ñoái vôùi moät vaán ñeà naøo ñoù. Cöôøng ñoä ñeå ño möùc ñoä cuûa nieàm tin Nieàm tin thöôøng döïa treân nhöõng suy luaän logic coù caáu truùc tam ñoaïn luaän (C: a b; P: b K: a) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 50
  52. • Caáu truùc cuûa nieàm tin, thaùi ñoä vaø dö luaän 1.2. Caáu truùc cuûa thaùi ñoä Thaùi ñoä: Laø moät taâm theá uûng hoä hy phaûn ñoái ñoái vôùi ñoái töôïng nhaát ñònh [Shaver - 1977] Laø moät vò trí trong thang löôõng cöïc veà tình caûm ñaùnh giaù [Fishbein vaø Ajzen - 1975] Laø nhöõng löôùi cuûa nieàm tin lieân keát ñan cheùo nhau voán ñöôïc löu giöõ laâu daøi trong trí nhôù vaø ñöôïc kích hoaït khi gaëp ñoái töôïng coù lieân quan [Tourangeau vaø Ransinksi - 1988] Nhìn chung, thaùi ñoä luoân bao haøm caùc yeáu toá: (1) toång keát traûi nghieäm töø kinh nghieäm soáng; (2) toång hôïp nhieàu haønh vi khaùc nhau; (3) moâ hình hoùa coù saün trong taâm trí; (4) laø nguyeân nhaân cuûa haønh vi; (5) toàn taïi hai thaùi cöïc. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 51
  53. • Caáu truùc cuûa nieàm tin, thaùi ñoä vaø dö luaän 1.2. Caáu truùc cuûa thaùi ñoä Moái quan heä giöõa thaùi ñoä vaø yù kieán: - YÙ kieán laø bieåu hieän vaät chaát cuûa thaùi ñoä - YÙ kieán mang tính cuï theå hôn thaùi ñoä - yù kieán ñeà caäp ñeán moät vaán ñeà cuï theå ñôn leû, trong khi ñoù thaùi ñoä mang tính khaùi quaùt vaø mang tính phaân taùn hôn Caáu truùc cuûa thaùi ñoä:  Tri thöùc; tình caûm vaø haønh vi [theo Krech vaø Crutchfield]  Tình caûm; nieàm tin vaø haønh vi [theo Fishbein vaø Ajzen] Nhöng moãi thaønh phaàn coù moät ngöôõng tình huoáng theå hieän, ñoù coù theå laø nhöõng ñieàu kieän, hay boái caûnh xaõ hoäi maø moãi thaønh phaàn seõ theå hieän cuï theå June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 52
  54. • Caáu truùc cuûa nieàm tin, thaùi ñoä vaø dö luaän 1.3. Caáu truùc cuûa dö luaän xaõ hoäi DLXH ñöôïc hình thaønh treân cô sôû töông taùc caùc yù kieán caù nhaân, caùc yù kieán caù nhaân hình thaønh treân cô sôû taâm theá, thaùi ñoä cuûa caù nhaân ñoù. Do ñoù, caáu truùc DLXH bao goàm 3 thaønh phaàn chính: (1) tình caûm; (2) duy lyù vaø (3) yù chí. - Tình caûm laø thaønh toá gaén chaët vôùi nhöõng suy tính lieân quan ñeán lôïi ích caù nhaân. - Duy lyù laø söï suy tính vôùi tính hôïp lyù cuûa vaán ñeà, cuûa giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra. - YÙ chí laø söï theå hieän cam keát haønh ñoäng cuûa DLXH theo söï daãn daét cuûa thaønh toá tình caûm vaø thaønh toá duy lyù. YÙ chí taïo ra aûnh höôûng cuûa DLXH ñoái vôùi haønh vi cuûa caù nhaân, nhoùm. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 53
  55. • Caáu truùc cuûa nieàm tin, thaùi ñoä vaø dö luaän 1.3. Caáu truùc cuûa dö luaän xaõ hoäi Moâ hình caáu truùc dö luaän xaõ hoäi Söï hieåu bieát veà vaán ñeà coâng coäng Bieát saâu saéc Giôùi thöôïng löu Bieát ít Ñaïi chuùng Soá löôïng ngöôøi Moâ hình cuûa Phillip Converse June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 54
  56. 2. Yeáu toá hình thaønh quan ñieåm + Kinh nghieäm soáng: Kinh nghieäm soáng cuûa caù nhaân trong quaù trình hình thaønh thaùi ñoä, ñöôïc ñeà caäp ñeán ba khía caïnh: - Caùc söï kieän noåi baät dieãn ra trong cuoäc ñôøi caù nhaân - Söï tieáp xuùc cuûa caù nhaân ñöôïc laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn - Söï phaùt trieån cuûa khuoân maãu tö duy (hay ñònh kieán) cuûa caù nhaân trong quaù trình nhaän thöùc + Caùc yeáu toá xaõ hoäi: - AÛnh höôûng cuûa moâi tröôøng gia ñình - AÛnh höôûng cuûa moâi tröôøng hoïc ñöôøng - AÛnh höôûng cuûa moâi tröôøng caùc nhoùm, toå chöùc xaõ hoäi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 55
  57. 2. Yeáu toá hình thaønh quan ñieåm + Caùc ñieàu kieän töï do daân chuû: - Coâng daân coù quyeàn ñöôïc thaûo luaän moïi vaán ñeà lieân quan tröïc tieáp ñeán caù nhaân (chính trò – kinh teá – xaõ hoäi ) - Xaõ hoäi daân chuû, khi tieáng noùi cuûa ngöôøi daân moïi thaønh phaàn ñöôïc baûo ñaûm, seõ coù nhieàu luoàng DLXH thaäm chí traùi chieàu nhau cuøng toàn taïi vaø toàn taïi moät caùch coâng khai. - Töï do ngoân luaän hay töï do baùo chí laø caùch theå hieän daân chuû. Chính phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc vaø hình thaønh quan ñieåm caù nhaân, nhoùm Hoaït ñoäng vaø chöùc naêng cuûa DLXH gaén lieàn vôùi möùc ñoä daân chuû cuûa moät xaõ hoäi. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 56
  58. 3. Caùc moâ hình hoïc hoûi trong hình thaønh thaùi ñoä + Moâ hình huaán luyeän coå ñieån: Laø moâ hình veà söï hình thaønh phaûn öùng coù ñieàu kieän (luoân coù hai taùc nhaân kích thích lieân heä vôùi nhau). Thaùi ñoä cuûa ngöôøi hoïc hoûi laø keát quaû cuûa taùc nhaân kích thích + Moâ hình huaán luyeän taùc nghieäp: Laø moâ hình maø ngöôøi hoïc hoûi xaây döïng moái lieân heä giöõa haønh vi maø hoï thöïc hieän vôùi haäu quaû coù theå xaûy ra cuûa haønh vi ñoù. Haønh ñoäng naøo ñoù ñem laïi nhöõng lôïi ích baát ngôø, thì haønh vi ñoù seõ coù xu höôùng ñöôïc cuûng coá vaø laïêp laïi coù choïn loïc June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 57
  59. 3. Caùc moâ hình hoïc hoûi trong hình thaønh thaùi ñoä + Khaùi quaùt hoùa taùc nhaân kích thích: Laø quaù trình xaûy ra sau khi ñaõ hình thaønh moät quan heä: taùc nhaân kích thích > phaûn öùng traû lôøi Söï khaùi quaùt naøy töông töï quaù trình caù nhaân qui naïp treân cô sôû cuûa moái quan heä Taùc nhaân kích thích > phaûn öùng ñaõ ñöôïc xaùc laäp. + Söï baét chöôùc: Laø caùch hoïc hoûi maø khoâng caàn söï cuûng coá töø beân ngoaøi Söï baét chöôùc naøy coù theå dieãn ra moät caùch coù chuû yù hoaëc mang tính töï phaùt. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 58
  60. 3. Caùc moâ hình hoïc hoûi trong hình thaønh thaùi ñoä + Söï tích hôïp thoâng tin: Laø quaù trình ngöôøi nhaän thoâng tin thoáng nhaát thoâng tin, thöïc chaát chæ laø quaù trình thu nhaän thoâng tin töø beân ngoaøi ñeå laøm thoâng tin neàn cho baûn thaân caù nhaân. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ coù nieàm tin ñònh hình roài, thì hoï phaûi ñöa nhöõng quan ñieåm ñoù vaø nhöõng quan ñieåm môùi nhaän ñöôïc vaøo moät khuoân khoå ñeå quan ñieåm coù tính thoáng nhaát. Boán moâ hình tích hôïp: - moâ hình boå sung - moâ hình trung bình - moâ hình trung bình gia quyeàn - moâ hình giaù trò kyø voïng June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 59
  61. 4. Hình thaønh vaø bieán ñoåi dö luaän xaõ hoäi + Con ñöôøng hình thaønh DLXH; (1) hình thaønh qua keânh truyeàn thoâng lieân caù nhaân (2) hình thaønh qua keânh truyeàn thoâng ñaïi chuùng Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån DLXH laø moät quaù trình bieän chöùng, theå hieän ôû choã söï phaùt trieån cuûa DLXH coù söï phaùt sinh, toàn taïi, phaùt trieån vaø tieâu vong. Söï keát thuùc cuûa quaù trình DLXH naøy laø söï khôûi ñaàu cho moät quaù trình DLXH khaùc. Quaù trình hình thaønh DLXH qua caùc giai ñoaïn sau: June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 60
  62. 4. Hình thaønh vaø bieán ñoåi dö luaän xaõ hoäi 1. Caùc caù nhaân bieát ñeán söï kieän/vaán ñeà. 2. Hình thaùnh yù kieán caù nhaân treân cô sôû taâm theá cuûa hoï. 3. Söï töông taùc caùc yù kieán taïo thaønh yù kieán chung cuûa nhoùm. 4. YÙ kieán chung cuûa nhoùm lôùn daàn taïo thaønh yù kieán chung YÙ kieán chung ñoù chính laø DLXH vaø sau ñoù DLXH tieáp tuïc phaùt trieån theo nhieàu höôùng khaùc nhau: 5.1. Neáu DLXH ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng DLXH tieâu vong 5.2. Neáu DLXH khoâng ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng (1) DLXH tieáp tuïc taêng theâm cöôøng ñoä (2) xuaát hieän DLXH môùi veà caùch thöùc giaûi quyeát, theo chieàu höôùng: - (2.1) DLXH laéng xuoáng, chuyeån sang tìm aån - (2.2) DLXH chuyeån sang daïnh haønh ñoäng June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 61
  63. Moâ hình quaù trình hình thaønh vaø bieán ñoåi dö luaän xaõ hoäi DLXH uûng hoä caùch thöùc giaûi quyeát vaán ñeà DLXH môùi DLXH pheâ phaùn chuyeån Ñuùng Keânh caù nhaân caùch giaûi haønh quyeát ñoäng Ñöôïc Sai giaûi quyeát DLXH cuõ DLXH Vaán Dö YÙ taêng theâm chuyeån ñeà kieán Dö luaän luaän cuûa xaõ cöôøng ñoä daïng xaõ caù xaõ hoäi Khoâng aån hoäi hoäi nhaân ñöôïc giaûi Xuaát hieän quyeát DLXH Keânh TTÑC phaùn ñoái June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 62
  64. 4. Hình thaønh vaø bieán ñoåi dö luaän xaõ hoäi + DLXH tröôûng thaønh: Ñieàu kieän ñeå DLXH tröôûng thaønh: 1. Ñöôïc cung caáp ñaày ñuû thoâng tin theo nhieàu chieàu khaùc nhau veà vaán ñeà ñöôïc baøn luaän 2. Coâng chuùng coù ñuû trình ñoä nhaän thöùc veà vaán ñeà maø hoï baøn luaän Neáu thieáu moät trong hai ñieàu kieän treân thì DLXH chöa tröôûng thaønh vaø caàn coù söï ñònh höôùng phuø hôïp. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 63
  65. Caâu hoûi thaûo luaän 1). Mối quan hệ giữa yếu tố thuộc về cá nhân và nhũng yếu tố bên ngoài cá nhân trong sự hình thành DLXH. 2). Vấn đề DLXH trưởng thành ở Việt Nam. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 64
  66. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 5: Moái quan heä giöõa truyeàn thoâng vaø dö luaän xaõ hoäi
  67. 1. AÛnh höôûng cuûa truyeàn thoâng ñeán dö luaän Moâ hình truyeàn thoâng Thông tin Thông điệp muốn truyền đạt nhận được mã hóa giải mã Người gửi Thông điệp Người nhận phản hồi Moâ hình truyeàn thoâng 1 chieàu June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 66
  68. 1. AÛnh höôûng cuûa truyeàn thoâng ñeán dö luaän nguoàn thoâng nguoàn thoâng phaûn hoài tin tin giaûi thích thoâng phaùt thaûo thoâng ñieäp ñieäp boä loïc giaûi maõ boä loïc maõ hoùa boä thu nhaän thoâng tin keânh truyeàn tin loïc thoâng tin Moâ hình truyeàn thoâng chu kyø June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 67
  69. 1. AÛnh höôûng cuûa truyeàn thoâng ñeán dö luaän + Caùc keânh: - Truyeàn thoâng lieân caù nhaân: . thoaûi maùi, khoâng coù tính chaát trang troïng . phaûn hoài nhanh choùng, ñoàng thuaän/phaûn khaùng nhìn roõ . kín ñaùo cho ngöôøi tham gia quaù trình truyeàn thoâng . quyeát ñònh nhanh maø khoâng caàn caân nhaéc, löïa choïn tröôùc - Truyeàn thoâng ñaïi chuùng: . ñaïi chuùng veà nguoàn phaùt, keânh phaùt . ñaïi chuùng veà thoâng tin . ñaïi chuùng veà coâng chuùng tieáp nhaän . ñaïi chuùng veà hieäu öùng xaõ hoäi ña daïng June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 68
  70. 1. AÛnh höôûng cuûa truyeàn thoâng ñeán dö luaän + Caùc daïng aûnh höôûng cuûa TTÑC: - Muïc ñích tieáp xuùc TTÑC cuûa coâng chuùng: . (1) tìm kieám thoâng tin, môû roäng hieåu bieát . (2) tìm kieám thö giaõn, giaûi trí . (3) tìm kieám söï lieân keát veà taâm lyù hoaëc hoøa nhaäp xaõ hoäi - Caùc daïng taùc ñoäng: . Moâ hình taùc ñoäng maïnh (TTÑC theá naøo, thì DLXH theá vaäy) . Moâ hình taùc ñoäng toái thieåu (voøng xoaén im laëng cuûa DLXH) . Moâ hình aûnh höôûng maïnh trong ñieàu kieän giôùi haïn (taùc ñoänh ñeán DLXH cuûa moät nhoùm ngöôøi nhaát ñònh, trong hoaøn caûnh nhaát ñònh) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 69
  71. 1. AÛnh höôûng cuûa truyeàn thoâng ñeán dö luaän - Caáp ñoä taùc ñoäng: . Cao nhaát ôû nhoùm, caù nhaân chöa coù quan ñieåm cuï theå veà vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp . Trung bình ôû caùc nhoùm, caù nhaân quan ñieåm veà vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp ñang ñònh hình . Thaáp ôû caùc nhoùm, caù nhaân ñaõ ñònh roõ quan ñieåm veà vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp - TTÑC taïo ra chöông trình nghò söï cuûa xaõ hoäi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 70
  72. 2. AÛnh höôûng cuûa dö luaän ñeán truyeàn thoâng Phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng Söï kieän Vaán ñeà xaõ hoäi Dö luaän xaõ hoäi - DLXH laø nguoàn söï kieän taïo ra noäi dung truyeàn thoâng cuûa truyeàn thoâng ñaïi chuùng - DLXH laø taùc nhaân laøm thay ñoåi truyeàn thoâng ñaïi chuùng June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 71
  73. Caâu hoûi thaûo luaän 1). Từ thực tiễn, chứng minh phương tiện truyền thông đại chúng tạo ra “chương trình nghị sự”, tức là những vấn đề mà xã hội quan tâm, hướng sự chú ý của DLXH đến vấn đề mà chúng coi là cốt yếu. 2). DLXH cung cấp nguồn sự kiện cho các phương tiện truyền thông đại chúng như thế nào. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 72
  74. XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 6: Qui trình vaø phöông phaùp ñieàu tra dö luaän xaõ hoäi
  75. 1. Qui trình toå chöùc ñieàu tra DLXH Goàm 3 giai ñoaïn chính: - Giai ñoaïn chuaån bò - Giai ñoaïn thu thaäp thoâng tin - Giai ñoaïn xöû lyù, phaân tích thoâng tin vaø baùo caùo keát quaû (1) Giai ñoaïn chuaån bò - Xaây döïng ñeà cöông ñieàu tra - Xaây döïng keá hoaïch toå chöùc thöïc hieän - Laäp baûng döï truø kinh phí June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 74
  76. 1. Qui trình toå chöùc ñieàu tra DLXH (2) Giai ñoaïn thu thaäp thoâng tin - Laäp bieåu ñoà tieán ñoä chi tieát - Chuaån bò ñòa baøn vaø kinh phí cho nghieân cöùu - Tuyeån choïn, taäp huaán ñieàu tra vieân vaø giaùm saùt vieân - Choïn thôøi ñieåm ñeå thu thaäp thoâng tin - Choïn maãu vaø tieáp caän ngöôøi traû lôøi - Tieán haønh thu thaäp thoâng tin sô caáp - Hoïp ruùt kinh nghieäm vaø kieåm tra nhaät kyù ñieàu tra - Kieåm tra vaø maõ hoùa caùc thoâng tin June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 75
  77. 1. Qui trình toå chöùc ñieàu tra DLXH (2) Giai ñoaïn xöû lyù, phaân tích thoâng tin vaø baùo caùo keát quaû - Laøm saïch döõ lieäu - Gôû thoâng tin caâu hoûi môû vaø maõ hoùa caâu hoûi môû - Nhaäp lieäu vaøo maùy baèng phaàn meàm thoáng keâ - Xöû lyù döõ lieäu (thoáng keâ moâ taû, thoáng keâ suy dieãn) - Phaân tích döõ lieäu coù yù nghóa - Vieát baùo caùo toång hôïp - Baùo caùo keát quaû June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 76
  78. 2. Phöông phaùp ñieàu tra DLXH + Phöông phaùp phoûng vaán - Phoûng vaán tröïc tieáp - Phoûng vaán qua ñieän thoaïi + Phöông phaùp phaùt vaán - Khaûo saùt qua thö tín - Khaûo saùt qua thö ñieän töû - Khaûo saùt treân maïng internet/intranet June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 77
  79. 2. Phöông phaùp ñieàu tra DLXH Phöông phaùp phaùt vaán (baûng Phöông phaùp phoûng vaán hoûi) Ñöa ra böùc tranh roäng lôùn mang Cho pheùp quan saùt ñöôïc haønh vi tính ñaïi dieän veà ñoái töôïng nghieân cuûa ngöôøi traû lôøi cöùu Quan ñieåm, taâm theá caù nhaân ñieàu Ñieàu tra vieân deã gaây nhieãu ñeán tra vieân khoâng taùc ñoäng gaây ngöôøi traû lôøi, nhöng coù theå taïo ra nhieãu ñeán ngöôøi traû lôøi moät khoâng khí tin töôûng, côûi môû Deã taïo caûm giaùc khuyeát danh, kín Söï tieáp xuùc cuûa ñieàu tra vieân vôùi ñaùo, do vaäy thoâng tin coù theå ngöôøi ñöôïc hoûi, tính khuyeát danh trung thöïc hôn khoù tin vaø taïo ra thaùi ñoä nghieâm tuùc hôn June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 78
  80. 2. Phöông phaùp ñieàu tra DLXH (tt) Phöông phaùp phaùt vaán (baûng Phöông phaùp phoûng vaán hoûi) Ngöôøi ñöôïc hoûi coù theå löïa choïn Phoûng vaán tröïc tieáp ñaûm baûo moïi cho mình moät thôøi ñieåm vaø toác caâu hoûi ñeàu coù theå coù caâu traû lôøi ñoä traû lôøi thích hôïp Moät soá vaø xaùc ñònh ñuùng ngöôøi traû lôøi caâu hoûi deã boû qua caàn ñöôïc choïn Khoâng caàn ñieàu tra vieân coù Ñoøi hoûi ñieàu tra vieân phaûi coù chuyeân moân cao chuyeân moân cao vaø kyõ naêng khai thaùc thoâng tin toát Thoâng tin taäp hôïp vaø xöû lyù nhanh Thoâng tin taäp hôïp vaø gôû thoâng tin Thoâng tin coù tính caäp nhaät chaäm hôn, khoù xöû lyù vaø phaân tích thoâng tin June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 79
  81. 3. Phöông phaùp choïn maãu ñieàu tra DLXH Tuøy thuoäc vaøo muïc ñích ñieàu tra maø coù phöông phaùp choïn maãu phuø hôïp. Phöông phaùp choïn maãu xem laïi moân: - Thoáng keâ xaõ hoäi - Phöông phaùp nghieân cöùu xaõ hoäi (ñònh löôïng) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 80
  82. Moâ hình toå chöùc nghieân cöùu dö luaän xaõ hoäi Nghieân cöùu Nghieân cöùu dö luaän xaõ hoäi thò tröôøng Nghieân cöùu truyeàn thoâng ñaïi chuùng June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 81
  83. Caâu hoûi thaûo luaän Thiết kế qui trình tổ chức điều tra dư luận xã hội, lựa chọn một vấn đề dư luận xã hội đang diễn ra trong thực tại. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 82