Công tác xã hội với các cá nhân và gia đình (Phần 2)

Nội dung text: Công tác xã hội với các cá nhân và gia đình (Phần 2)

1. CH Ơ NG II: MT S NH NGH A VÀ KHÁI NI M LIÊN QUAN N CÔNG TÁC XÃ H I V I CÁC CÁ NHÂN VÀ GIA ÌNH 1. Các nh ngh a và khái ni m Do c im l ch s c a ngành công tác xã h i là có ngu n g c xu t phát t các ho t ng t thi n Anh và M và d n d n ưc t ch c khoa h c h n, ào t o chuyên môn có bài b n h n tr thành m t ngh chuyên nghi p, ph n l n các khái ni m, nh ngh a, thu t ng và lý thuy t ca ngành u có ngu n g c t ti ng Anh và nh h ưng ca v n hóa Anh-M. Ph n sau ây s c p n là m t s khái ni m liên quan n CTXH v i cá nhân và gia ình. - CTXH v i tr ưng h p (Social Casework): là ph ư ng pháp ho t ng CTXH giúp các tr ưng h p c th . Các tr ưng h p ó có th là các cá nhân riêng l ho c các gia ình c n ưc giúp . T th i k s khai c a ngành công tác xã h i, khái ni m CTXH v i tr ưng h p (social casework) ưc dùng nói v ph ư ng pháp giúp khách hàng theo cách ti p c n v i tng cá nhân riêng l . Tùy theo các các ti p c n và giúp v i các i t ưng khách hàng khác nhau, các tác gi vi t v CTXH v i cá nhân và gia ình ã ư a ra nhi u cách nh ngh a khác nhau v CTXH v i tr ưng h p ( ôi khi ưc m t s ng ưi d ch là CTXH v i cá nhân) . Sau ây là m t vài nh ngh a ưc ch n l c16 gi i thi u n ng ưi h c t m t s tác gi ã ưc áp d ng và có nhi u nh h ưng trong bi c nh ho t ng c a CTXH Vi t Nam Mary Ellen RICHMOND (1915, 1917 và 1920): Các nh ngh a c a Mary Richmond theo t ng th i im ã có thay i theo nh ng kinh nghi m mà bà và các ng nghi p ã tích l y t quá trình ho t ng CTXH. Các y u t liên quan n quan h xã h i và môi tr ưng xã h i ã ưc thêm vào trong nh ngh a v ho t ng này tư ng ng v i nh ng thay i và phát tri n trong ho t ng CTXH theo th i gian. - CTXH v i tr ưng h p có th ưc nh ngh a là ngh thu t th c hi n nh ng công vi c khác nhau v i nh ng con ng ưi khác nhau, cùng ph i hp vi h t n vi c làm cho bn thân h và xã h i tr nên t t p h n (Richmond, 1915) - CTXH v i tr ưng h p là m t ngh thu t nh m em n m t s iu ch nh thích nghi trong m i quan h xã h i c a các cá nhân bao g m, nam gi i, ph n và tr em. (Richmond,1917), và - CTXH v i tr ưng h p có ngh a là nh ng quá trình ho t ng giúp phát tri n tính cách cá nhân (nhân cách) thông qua vi c iu ch nh m t cách có ý th c nh ng cá nhân có v n trong quan h gi a t ng cá nhân ó v i nh ng ng ưi xung quanh và môi tr ưng xã h i mà h ang s ng (Richmond, 1922). Jessie TAFT (1920) ư a ra m t nh ngh a c th h n: 16 Rengasamy, S. (2011): Social Case Work – Working with Individuals , Bài gi ng. 10
2. Công tác xã h i v i tr ưng h p có ngh a là s h tr iu tr v m t xã h i cho mt cá nhân g p khó kh n trong vi c iu ch nh thích nghi bao g m nh ng c gng hi u v cá tính, hành vi và các quan h xã h i c a ng ưi ó và giúp cho h th c hi n vi c iu ch nh cá nhân và xã h i t t h n. Bertha REYNOLDS (1935 ) cung c p m t nh ngh a khác: CTXH v i tr ưng h p là m t hình th c CTXH giúp cá nhân khi ng ưi ó gp khó kh n trong vi c t o l p quan h v i ng ưi trong nhà h , v i nh ng nhóm ng ưi chung quanh ho c v i c ng ng c a h . Florence HOLLIS (1956) gi i thích: CTXH v i trưng h p là mt ph ư ng pháp ưc các nhân viên xã h i th c hi n giúp các cá nhân tìm ki m nh ng gi i pháp cho các v n v vi c thích nghi vi xã h i mà h không th nào t gi i quy t ưc m t cách th a áng b ng nh ng c g ng t thân c a h . Gordon HAMILTON (1956) thì quan tâm n s tham gia c a khách hàng và nh ng ngu n l c h tr : Trong CTXH v i tr ưng h p, khách hàng ưc khuy n khích tham gia vào vi c nghiên c u v hoàn c nh c a h , chia s các k ho ch, và th c hi n nh ng c gng tích c c gi i quy t nh ng v n c a h , b ng cách s d ng nh ng ti m lc c a b n thân h , và nh ng ngu n l c có s n và phù h p trong c ng ng. Helen Harris PERLMAN (1957 ) là ng ưi có nh h ưng l n nh t i v i CTXH hi n nay, ư a ra nh ngh a nh ư sau: CTXH vi tr ưng h p là m t ti n trình ưc s d ng b i b t k các c quan phúc l i c a con ng ưi nào trong vi c giúp các cá nhân i phó v i mt cách có hi u qu h n v i các v n mà h g p ph i trong s th c hi n ch c n ng xã hi c a h . Cho dù các nh ngh a này có nh ng im khác nhau tùy theo cách nhìn c a m i m t chuyên gia, chúng ta có th th y rõ ưc im chung c a các nh ngh a này là nh ư sau 17 : - CTXH v i tr ưng h p c th / v i cá nhân (ho c Social Casework – ho c Social work with individuals) là mt ph ư ng pháp giúp m i ng ưi gi i quy t v n . ây là m t công vi c mang tính khoa h c, ngh thu t và h ưng n nh ng cá nhân/ ho c tr ưng h p riêng bi t. - Nó giúp các cá nhân ang g p các v n v b n thân cá nhân h c ng nh ư iu ch nh thích nghi v i nhng r c r i bên ngoài và trong môi tr ưng xung quanh. - ây là m t ph ư ng pháp giúp các cá nhân gi i quy t v n trong các m i quan h gi a các cá nhân v i môi tr ưng s ng và nh ng ng ưi xung quanh h , thông qua m t m i quan h mà có th giúp t n d ng các ngu n tài nguyên t cá nhân và các ngu n khác i phó v i nh ng v n r c r i. - ây là m t quá trình k t h p các ph ư ng di n sinh lý –tâm lý- xã h i. 17 Social Work Practice with Individuals: www.csub.edu/ 11
3. - Nh ng công c chính trong ho t ng CTXH v i cá nhân là ph ng v n và ánh giá. Khái ni m CTXH v i tr ng h p sau ó ã c m r ng bao g m luôn c tr ng h p c a các gia ình g p khó kh n và c n s giúp . Các gia ình c xem xét v i t cách là m t h th ng khách hàng. Ph ư ng pháp CTXH v i các gia ình c ng áp d ng nh ng lý thuy t t ư ng t nh ư v i vi c giúp các cá nhân, m c dù có ôi chút khác bi t nh ưng không áng k . S khác nhau gi a CTXH v i cá nhân và vi gia ình trong nh ngh a c a các ho t ng ã ưc Pearson 18 làm rõ nh ư sau: 1.1. CTXH v i các cá nhân: Tùy theo b i c nh, nhi u nhân viên xã h i cung c p d ch v ch y u là ph c v cho các cá nhân con ng ưi. Các nhân viên xã h i làm vi c v i các cá nhân có th cung c p các dch v qu n lý tr ưng h p, tr li u tâm lý, và bênh v c/ b o v - thông th ưng là kt hp c ba d ch v . CTXH v i các cá nhân trong l ch s ưc c p n nh ư là làm vi c v i “tr ưng h p c th ” ho c là “CTXH v i tr ưng h p c th ”. CTXH v i tr ưng h p c th , theo nh ngh a c a nó, là bao g m vi c s d ng ki n th c CTXH, các giá tr , và các k n ng trong các m i quan h tr c di n (face-to-face relationship) giúp gi i quy t ho c gi m thi u nh ng khó kh n “phát sinh so s m t cân b ng gi a con ng ưi và môi tr ưng c a h ”. Quá trình h tr này g m có vi c giúp cho con ng ưi iu ch nh cho phù h p v i môi tr ưng c a h , c ng nh ư h tr trong vi c thay i các y u t trong môi tr ưng c a t ng cá nhân. CTXH v i các cá nhân là gm có vi c giúp con ng ưi v i nh ng v n th c t c th , v i nh ng thi u h t và áp l c c a môi tr ưng, và v i nh ng s khó kh n trong t ư ng tác v i ng ưi khác và trong chính b n thân h . 1.2. CTXH v i các gia ình CTXH v i gia ình tr nên là m t l nh v c n i b t trong th c hành CTXH trong th i gian cu i c a th p k 50 và th i gian u c a th p k 60 c a th k tr ưc. Các nhân viên xã h i làm vi c v i các gia ình giúp cho các thành viên c a gia ình c i thi n nh ng cách th c t ư ng tác v i nhau áp ng các nhu c u c a m i thành viên trong gia ình. Nói theo cách khác, các nhân viên xã h i ho t ng giúp cho các gia ình có v n v hành vi, tình c m, và t ư ng tác v i nhau. Quá trình giúp th ưng ưc xem là m t cách gi i quy t v n trong b i c nh c a m t h th ng – h th ng trong tr ưng h p này chính là gia ình. Theo th i gian, trong n i b các gia ình có th phát tri n nhng s liên minh ho c liên k t không bình th ưng bên trong h th ng gia ình. Nh ng nhân viên xã h i, ôi khi là nh ng ng ưi ưc các c s xã h i thuê làm vi c nh ư là nh ng “ng ưi tr li u gia ình” (ho c “ng ưi x lý các v n gia ình”), s giúp các gia ình thay i nh ng c u trúc gia ình có v n . Nh ng công vi c này s không nh ng em l i nh ng s chuy n bi n tích c c cho gia ình mà còn em l i nh ng thay i tích c c trong các thành viên c a gia ình. 18 Social Work as a profession: 12
4. Nh ng nhân viên xã h i làm vi c v i các gia ình ã h c h i ưc t các lý thuy t v cách các gia ình v n hành nh ư th nào và làm sao thay i các gia ình. làm ưc iu ó, các nhân viên xã h i ph i s d ng nhi u k thu t và th c hi n nhi u vai trò khác nhau. M t s ng ưi s t p trung vào nh ng m i quan h c th nh ư nh ng quan h gi a cha m và con cái, ho c c ng có th m r ng ph m vi ti p c n ra t i nh ng thành viên trong gia ình m r ng. ôi lúc nhân viên xã h i có th quay phim video v nh ng t ư ng tác gi a các thành viên trong gia ình trong quá trình tr li u/ x lý v n . Cng có th h s áp d ng ph ư ng pháp ph n chi u theo m t chi u cho các thành viên trong c ng m t gia ình có th quan sát nh ng ph ư ng th c t ư ng tác trong gia ình. Ngoài ra, vi c s m vai cng có th ưc áp d ng v i các gia ình khi mu n các thành viên di n l i tình hu ng tr ưc khi có mâu thu n. Nhi u khi, m t ng ưi tr li u (ng ưi x lý) c ng ph i th c hi n công vi c t o ra nh ng khuôn m u ng x có hi u qu h n khi gi i quy t mâu thu n cho các gia ình. 2. Mc ích và c im c a CTXH v i các cá nhân và gia ình 2.1. M c ích c a th c hành CTXH v i cá nhân và gia ình Cn c vào cách nh ngh a nêu trên v CTXH v i các cá nhân và gia ình, chúng ta có th th y ưc r ng ó là nh ng ph ư ng pháp can thi p CTXH u tiên do các nhà tiên phong v CTXH phát tri n nên nh m các mc ích nh ư sau: - Giúp cho các cá nhân và gia ình ng n ng a ho c c i thi n nh ng vn khó kh n c a h . Nhng khó kh n này có th do h không th t thích nghi ưc v i nh ng thay i trong môi tr ưng s ng c a h ho c trong quan h c a h v i môi tr ưng xã h i xung quanh. Do v y vi c ng n ng a ho c c i thi n nh ng v n khó kh n có ngh a là nhân viên xã h i ph i xem xét k n các nguyên nhân chính gây ra nh ng khó kh n ó, các nguyên nhân liên quan mà có th gây ra nh ng mâu thu n ho c phá v nh ng m i quan h xã h i ang lành m nh có hưng gi i quy t phù h p. - Giúp cho các cá nhân và các gia ình xác nh và gi i quy t các v n trong mi quan h c a h ho c giúp gi m thi u các tác ng tiêu c c n cu c s ng ho c n nh ng m i quan h xã h i c a h v i môi tr ưng xung quanh b ng cách t iu ch nh nh ng suy ngh c a b n thân h và nh ng hành vi ng x c a h sao cho thích nghi v i môi tr ưng. - Giúp cho các cá nhân và các gia ình tr nên m nh m h n, thông qua vi c h tr h xác nh và phát huy ưc nh ng ti m n ng ca cá nhân, c a gia ình và tn d ng ưc nh ng ngu n l c h tr t các nhóm phù h p và t cng ng phát tri n cu c s ng c a h và gi i quy t nh ng khó kh n c a h m t cách b n vng. 2.2. Nh ng c im c a th c hành CTXH v i các cá nhân và gia ình: CTXH v i các cá nhân và gia ình là m t trong nh ng ph n chính c a m t ph ư ng pháp ti p c n t ng quát th c hành CTXH hay còn ưc g i là ph ư ng pháp th c 13
5. hành CTXH t ng quát. Theo các nh ngh a ã nêu trên, chúng ta có th th y ưc hot ng CTXH v i các cá nhân và gia ình có nh ng c im chính nh ư sau: - Tp trung vào xem xét các kh n ng c a cá nhân và gia ình trong vi c x lý thích áng tình hu ng cá nhân c a h do tác ng b i nhi u nhân t v tâm lý, gia ình, và xã h i trong môi tr ưng s ng c a h . Công vi c này òi h i ph i có s ánh giá c n th n v các khía c nh tâm lý-sinh lý- và các quan h xã h i, quan h tinh th n c a các khách hàng là cá nhân và các thành viên trong gia ình. - Tp trung ch y u vào s iu ch nh, s c i thi n cách th c mà nh ng ngo i l c, mâu thu n c a môi tr ưng ang t ư ng tác v i nh ng c m xúc, hành vi c a các cá nhân ho c các thành viên c a gia ình, mà có th dn n k t qu có th là giúp t ng c ưng ho c làm gi m kh n ng th c hi n ch c n ng xã h i ca các cá nhân ho c c a các gia ình. Nh ng s iu ch nh này là nh m vào vi c giúp cho khách hàng (cá nhân và gia ình) t iu ch nh thích nghi t t h n v i môi tr ưng xung quanh và c ng phát huy s th c hi n các vai trò và ch c n ng xã hi c a khách hàng ưc t t h n và theo h ưng tich c c h n. - Tp trung vào c u trúc v con ng i-trong-tình hu ng hay còn g i là con ng i–trong-môi tr ng. ây là cách làm vi c h ưng n gia ình. Các v n ca m t cá nhân có th là do nh ng mâu thu n ho c do kh n ng thích nghi kém gi a các cá nhân và các gia ình i v i môi tr ưng xung quanh h . Nh ng thay i trong iu ki n s ng và sinh ho t do s phát tri n c a xã h i (bao g m c s phát tri n v kinh t , thay i v chính tr , .) c ng t o ra nh ng áp l c i v i các cá nhân và gia ình và khi n h tr nên kém thích nghi. T p trung và c u trúc con ng ưi trong tình hu ng s giúp cho nhân viên xã h i ánh giá ưc nh ng tác ng t bên ngoài xã h i nh h ưng n hành vi ho c s th c hi n ch c n ng xã h i c a các cá nhân và gia ình. V b n ch t ó là là m t quá trình tng h p c a nhi u ph ư ng pháp, k n ng và các lý thuy t CTXH trong quá trình giúp khách hàng gi i quy t v n c a h và t o ra nh ng thay i trong môi tr ưng theo h ưng có l i cho kh n ng thích nghi c a khách hàng. - Tp trung vào vi c tìm cách c i thi n n ng l c c a h th ng khách hàng (các cá nhân và gia ình) nh m giúp h c i thi n cu c s ng và t v ư n lên v ưt ra kh i nh ng tình hu ng khó kh n mà có th x y ra xung quanh h ho c có tác ng tr c ti p i v i h . Tr ng tâm chính c a CTXH v i các cá nhân và gia ình là giúp cho khách hàng t giúp mình. - Các ph ư ng pháp h tr truy n th ng (h tr v t ch t, tài chính, vv ) th ưng ưc k t h p s d ng trong quá trình th c hành khi ng ưi nhân viên CTXH làm vi c v i các cá nhân và gia ình giúp khách hàng gi i quy t nh ng nhu c u và nh ng v n c b n và cùng v i khách hàng t ra các m c tiêu và k ho ch gi i quy t v n c a h và huy ng nh ng s n l c h tr c a gia ình hay ca cng ng. 3. Các nguyên t c và ý ngh a c a CTXH v i các cá nhân và gia ình 3.1. Các giá tr và ý ngh a c a chúng trong CTXH v i các cá nhân và gia ình 14
6. CTXH xem ba giá tr ngh nghi p sau ây là quan tr ng và c n ưc l ưu ý trong quá trình giúp khách hàng:
   Th a nh n nh ng giá tr có s n và t m quan tr ng c a cá nhân c ng nh ư có s ph thu c l n nhau gi a các cá nhân và xã h i: Ý ngh a c a giá tr này các giá tr nhân cách ho c v n c a khách hàng có th ưc hình thành ho c b thay i t nh ng tác ng c a môi tr ưng xã h i. Do vy, các h th ng khách hàng ph i ưc t trong nh ng m i quan h t ư ng tác vi các h th ng xã h i khác trong quá trình phân tích, ánh giá và gi i quy t vn .
   Nh n m nh t m quan tr ng c a vi c tôn tr ng ph m giá c a cá nhân và nh ng kh n ng c a h trong vi c th c hi n nh ng quy t nh quan tr ng: Ý ngh a ca giá tr này là công nh n r ng m i khách hàng có nh ng ph m giá và nh ng kh n ng áng tôn tr ng. H ph i ưc tôn tr ng h n các i t ưng mc tiêu ho c các th c th khác và x ng áng ưc ch m sóc b i vì h là nh ng cá th có giá tr và áng ưc tôn tr ng. Vi c tôn tr ng ph m giá và n ng l c ca khách hàng c ng có ngh a là ho t ng CTXH ph i h ưng n vi c t o c hi cho khách hàng th hi n ưc nh ng cá tính, nh ng n ng l c ca h và ph i hưng n vi c b o v nhân ph m c a khách hàng.
   Công nh n s t quy t là m t quy n c b n c a cá nhân Ý ngh a v "giá tr " này cho r ng mi cá nhân khách hàng u có kh n ng hưng d n hành ng c a h và có kh n ng ti m tàng trong vi c xác nh m c tiêu và t o l p nh ng s thành công cho b n thân ca h . Khách hàng s t quy t nh li u h có nên tham gia vào quá trình làm vi c gi i quy t v n hay không. S t quy t ưc kh ng nh, gi i thích và th c hi n ngay t lúc b t u, trong quá trình và vào th i im cu i c a quá trình làm vi c v i các khách hàng. Nh ng s áp t trong quá trình làm vi c v i khách hàng s d n n s t ưc m t quy n t do l a ch n và t quy t ca h và có th phá v m i quan h gi a nhân viên xã h i v i khách hàng c ng nh ư có th làm suy gi m hiêu qu gi i quy t vn c a khách hàng và nh ng s th c hi n ch c n ng xã h i c a h .
   Công nh n tính c áo c a khách hàng: Chính ni m tin vào tính c áo c a cá nhân và cá tính c a h ã em l i m t ph ư ng pháp ti p c n m i cho CTXH v i các tr ưng h p cá nhân. ó là vi c ch p nh n và xem s khác bi t là nh ng giá tr áng quý tr ng và có ý ngh a. Chính s khác bit và tính c áo này ca khách hàng s to ra nh ng th m nh cho h trong vi c th c hi n các vai trò và ch c n ng xã h i c ng nh ư qua vi c th hi n s kh ng nh v b n thân h trong các m i quan h xã h i. 3.2. Nh ng nguyên t c th c hành trong CTXH v i các cá nhân và gia ình b o m vi c tôn tr ng các giá tr ngh nghi p c a CTXH nói trên, m t b nguyên tc ng x ã ưc x y d ng lên h ưng d n vi c th c hành CTXH cho các nhân viên xã h i. Có nhi u nguyên t c ã ưc ư a ra, tuy nhiên, 7 nguyên t c sau ây ưc xem là quan tr ng nh t mà m i m t nhân viên xã h i c n ph i tuân th và th c hi n. (1)- Ch p nh n khách hàng (thân ch ) 15
7. Khách hàng ph i ưc ch p nh n v i m i ph m ch t t t và x u, nh ng im mnh và y u mà không có s phán xét n các hành vi c a h là úng hay sai, ho c không có m t iu ki n nào c . iu này th hi n s tôn tr ng nh ng giá tr b n thân c a các nhân khách hàng b t k a v xã h i, thành ph n xu t thân ho c hành vi c a h là nh ư th nào. Tuy nhiên, vi c ch p nh n khách hàng không ng ngh a v i vi c tha th cho nh ng hành vi mà xã h i không ch p nh n. S ch p nh n này ch có ngh a là th hi n s quan tâm và thi n chí mu n giúp khách hàng v i t ư cách là m t con ng ưi c n ưc giúp ch không ph i vì hành vi c a h 19 . (2) - Thái không k t án khách hàng Thái không k t án th hi n qua vi c không t v b t bình, bu c t i ho c ư a ra nh ng l i phê phán v hành vi c a khách hàng. Thái k t án và xem th ưng khách hàng là nh ng thái không ưc ch p nh n trong th c hành CTXH nói chung và v i các cá nhân ho c các gia ình nói riêng. Tuy nhiên, iu này c ng không có ngh a là nhân viên xã h i bi n h hay b o v cho khách hàng. Vi c gi quan im trung l p, không phê phán này s giúp cho nhân viên xã h i t o ưc ni m tin khách hàng h có th c m th y tho i mái khi bày t v n c a h trong quá trình xác nh và ánh giá v n ban u c a khách hàng 20 . (3) – Tôn tr ng quy n t quy t c a khách hàng Nguyên t c này cho r ng các cá nhân khách hàng ho c các gia ình có quy n ư a ra nh ng quy t nh có liên quan n v n và cu c s ng c a h và gia ình h . Ng ưi khác không có quy n quy t nh thay cho h . Tuy nhiên, trong nh ng tr ưng h p khách hàng g p khó kh n trong vi c t quy t nh thì nhân viên xã h i có th h ưng d n và giúp h h có th t ư a ra quy t nh. Tuy nhiên, quy n t quy t c ng không ph i là m t quy n tuy t i. Nh ng quy t nh mà khách hàng ư a ra ph i n m trong ph m vi quy nh c a xã h i và không gây t n h i n ng ưi khách ho c có h i cho chính b n thân khách hàng. Khách hàng ph i t ch u trách nhi m v nh ng quy t nh do b n thân h ư a ra 21 . Vi c tôn tr ng quy n t quy t c a khách hàng c ng chính là cách khuy n khích khách hàng tham gia tích c c và th hi n trách nhi m c a h trong quá trình gi i quy t v n c a h 22 . (4) – Khuy n khích khách hàng tham gia gi i quy t v n Khách hàng s c m th y t tin tham gia gi i quy t v n c a h khi ưc khuy n khích ho c h ưng d n ư a ra nh ng quy t nh liên quan n quá trình gii quy t v n . Không ai có th hi u ưc nh ng nguyên nhân gây ra vn khó kh n c a khách hàng b ng h . Nhân viên xã h i không trong hoàn cnh c a khách hàng có th hi u ưc rõ ràng nh ng v n ó. Vi c khuy n khích khách hàng tham gia vào quá trình gi i quy t v n c a h c ng s giúp 19 Lê Chí An (2006): Công tác Xã h i Cá nhân, Tài li u gi ng d y (l ưu hành n i b ) – Tr ưng i h c M thành ph H Chí Minh, (trang 16-20) 20 - nh ư trên- 21 - nh ư trên- 22 Tôn-N Ái-Ph ư ng (2011): Bài gi ng Công tác Xã h i v i Cá nhân, Tr ưng i h c M thành ph H Chí Minh 16
8. nhân viên xã h i có nh ng ánh giá úng n v v n c a khách hàng v nh ng kh n ng c a khách hàng có th giúp ư a ra nh ng bi n pháp gi i quy t phù h p v i nhu c u và hoàn c nh c a khách hàng 23 . (5) – Cá nhân hóa khách hàng Mi khách hàng (cho dù là cá nhân hay gia ình) u có nh ng cá tính ho c nh ng c im riêng c a h . Nh ng c im này là khác nhau gi a ng ưi và ng ưi, gi a các gia ình v i nhau bi chúng xu t phát t nh ng hoàn c nh xã hi, kinh nghi m s ng riêng c a h . Nh ng v n và nhu c u c n giúp ca khách hàng c ng s khác nhau b i vì chúng xu t phát t nh ng hoàn c nh khác nhau c a khách hàng. Trong th c hành CTXH không có m t khuôn m u nào gi i quy t nh ng v n c ng nh ư các nhu c u khác nhau c a khách hàng. Các nhân hóa khách hàng là tôn tr ng nh ng s khác bi t c a h và c ng s giúp nhân viên xã h i có th phát hi n ra nh ng im m nh c a khách hàng phát huy trong quá trình cùng khách hàng tham gia gi i quy t v n 24 . (6) - B o v bí m t cho khách hàng Bo v bí m t cho khách hàng là yêu c u o c i v i ngh CTXH. Nhân viên xã h i có nhi m v ph i tôn trong và b o v bí m t tuy t i t t c nh ng thông tin liên quan n khách hàng ho c ưc khách hàng cung c p trong quá trình giúp h . Nh ng thông tin c a khách hàng ch có th chia s v i nh ng ng ưi có liên quan n vi c h tr gi i quy t v n c a chính khách hàng ó vi iu ki n khách hàng s ưc thông báo, ưc gi i thích và hi u rõ lý do c n ph i chia s thông tin, và b n thân khách hàng ng ý v i vi c ó. Tuy nhiên, trong nh ng tr ưng h p kh n c p, thông tin bí m t c a khách hàng v n có th ưc b c l và chia s v i các c quan ch c n ng có th m quy n n u nhân viên xã h i xét th y vi c gi bí m t thông tin ó s khi n cho s an toàn c a c ng ng, ng ưi khác ho c b n thân c a khách b nguy hi m25 . (7) – Can thi p/ giúp có s ki m soát Trong quá trình h tr , nhân viên xã h i ph i thi t l p ưc m i quan h t t v i khách hàng có th t o ưc ni m tin c a khách hàng và t ó khách hàng m i có th c m th y thoái mái và t tin khi trình bày v n c a mình. Nhân viên xã hi có th t mình vào v trí c a khách hàng hi u ưc nh ng hành vi và cm xúc c a khách hàng. Tuy nhiên, iu ó không có ngh a là nhân viên xã h i s chia s và ng lòng v i nh ng hành vi và c m xúc ó c a khách hàng mà cn ph i gi m t kho ng cách có th có nh ng nh n nh khách quan v v n c a khách hàng. Do v y, m i quan h gi a nhân viên xã h i và khách hàng ph i là quan h ưc xây d ng trên c s là m t m i quan h ngh nghi p và nhân viên xã h i ph i bi t cách t ki m soát c m xúc c a mình trong quá trình h tr khách hàng. 4. Các thành ph n và m i quan h trong CTXH v i các cá nhân và gia ình 23 - nh ư trên- 24 Tôn-N Ái-Ph ư ng (2011): Bài gi ng Công tác Xã h i v i Cá nhân, Tr ưng i h c M thành ph H Chí Minh 25 - nh ư trên- 17
9. 4.1. Các thành ph n (hay còn g i là các nhân t ) trong CTXH v i các cá nhân và gia ình CTXH v i các cá nhân và gia ình ưc Helen Harris Perlman nh ngh a là: “ m t ti n trình ưc s d ng b i b t k các c quan phúc l i c a con ng ưi nào trong vi c giúp các cá nhân i phó v i m t cách có hi u qu h n v i các vn mà h g p ph i trong s th c hi n ch c n ng xã h i c a h ” 26 . Theo nh ngh a này, chúng ta có th th y rõ có 4 thành ph n (nhân t ) c b n trong th c hành CTXH v i các cá nhân và gia ình, c th là nh ư sau: 1. Con ng ưi: gm có khách hàng là các cá nhân ho c gia ình cn s tr giúp và NVXH 2. V n : khó kh n tr ng i mà các cá nhân ho c gia ình ang g p ph i 3. C quan: t ch c cung c p d ch v , i di n cho t ch c là NVXH ng ưi có chuyên môn CTXH 4. Ph ư ng pháp/Ti n trình: là các ho t ng i theo các b ưc tu n t v i các ho t ng nh m nâng cao s th c hi n ch c n ng XH c a các cá nhân ho c gia ình nâng cao kh n ng t gi i quy t v n c a h . 4.1.1 Con ng ưi Trong CTXH v i cá nhân, y u t con ng ưi ưc c p ây là khách hàng (thân ch ) (clients) và nhân viên CTXH (ho c g i t t là NVXH) (social workers) Khách hàng (thân ch ): là cá nhân ho c gia ình có v n ho c ang g p khó kh n. H ang c n s giúp b i nhi u lý do khác nhau, h có nh ng m i quan tâm, mong mu n và nh ng nhu c u không áp ng ưc do s suy gi m kh n ng th c hi n ch c n ng xã h i c a b n thân ca cá nhân ho c c a gia ình và h tìm n nhân viên xã h i nh giúp . Nhân viên xã h i (NVXH): là ng i có trách nhi m giúp khách hàng . H có th là nh ng ng ưi làm vi c trong các c s c a nhà n ưc, oàn th xã h i, tôn giáo, t ư nhân và c ào t o v chuyên ngành CTXH Lu ý: Mi cá nhân luôn thay i và hoàn ch nh qua quá trình i s ng c a h , các v n c a h và cách th c gi i quy t v n c ng s ch u nh h ưng c a nh ng quá trình thay i này. Khi làm vi c v i các cá nhân có v n v tâm lý xã h i, vi c ánh giá th m nh c a cá nhân và n ng l c gi i quy t v n c a h là h t s c quan tr ng. 4.1.2 V n 26 Xem m c 3.1 c a bài này 18
10. Vn : là tình hu ng gây khó kh n, c n tr khách hàng (thân ch ) trong vi c th c hi n các ch c n ng và vai trò xã h i c a h mà b n thân h không th t v ưt qua ưc. Nh ng v n khó kh n mà các cá nhân và gia ình th ưng g p là:
    Nhu c u c b n không ưc áp ng
    Khó kh n trong m i quan h v i cá nhân ho c gia ình
    Khó kh n do thi u k n ng, thi u tài nguyên, trình h c v n th p
    Khó kh n v c m xúc tr ưc m t th thách n ng n hay các nhân t tâm lý xã h i liên quan n s c kh e b nh t t Vn c a các cá nhân và các gia ình x y ra là khi nhu c u c a h không ưc áp ng, h gp ph i nh ng tr ng i, h b th t v ng v m t iu gì ó trong cu c s ng ho c không thích nghi ưc v i môi tr ưng mà t b n thân h không th v ưt qua. Nh ng yu t này e d a cu c s ng c a h , khi n h ho t ng không hi u qu , kém thích nghi. Lu ý: Vn c a thân ch th ưng ph c t p và a d ng. Do v y c n "chia nh " v n gi i quy t. Thân ch và NVXH c n cùng làm vi c xác nh v n ưu tiên, v n tr ng tâm gi i quy t trong các v n thân ch ang g p ph i. 4.1.3 Cơ quan/ a im a im: là n i có th giúp khách hàng trình bày v n c a h tìm ra hưng gi i quy t v n , th ưng là n i cung c p các d ch v h tr , nh ư là v n phòng c a các c quan xã h i, phòng t ư v n, T ch c / c quan xã h i: là n i cung c p các d ch v giúp cá nhân ho c gia ình v ưt qua khó kh n. ây là các c quan, t ch c xã h i ưc thi t l p gi i quy t các v n xã h i c a con ng ưi, giúp nh ng ng ưi ang g p ph i nh ng v n trong cu c s ng. Các c quan, t ch c xã h i y có th là chính ph , phi chính ph , c s t ư nhân. Lu ý: - Mi t ch c xã h i u có nh ng quan im, ch c n ng riêng bi t và ph c v cho m t ho c nhi u lo i i t ưng khác nhau (tr ưng ph , tr khuy t t t, ng ưi già neo n, ph n nghèo, ). Các d ch v do t ch c xã h i cung c p, h tr thân ch trong ph m v ch c n ng và ngu n l c c a gia ình. - T ch c xã h i ôi khi c ng óng vai trò gi i thi u thân ch n nh ng t ch c xã h i khác khi h có nhi u v n khác nhau. 4.1.4. Ph ơ ng pháp / Quy trình h tr khách hàng (thân ch ) Mt công vi c b t k nào ó n u mu n th c hi n có hi u qu u c n ph i có ph ư ng pháp làm vi c t t và có trình t th c hi n h p lý. Th c hi n CTXH v i các cá nhân và gia ình c ng không ph i là m t ngo i l . công vi c giúp các cá nhân và gia ình gi i quy t nh ng v n c a h ưc th c hi n t t, NVXH ph i th c hi n các công vi c sau tu n t theo t ng b ưc m t: tìm hi u v n (thông tin các nguyên nhân ho c s ki n liên quan n v n ), phân tích v n (s p x p các thông tin tìm hi u ưc, ánh 19
11. giá/ch n oán m c nguy h i c a v n , ) và ư a ra các bi n pháp và th c hi n vi c ch a tr / x lý v n (phân tích, ch n l a các gi i pháp kh thi, lp k ho ch và th c hi n các gi i pháp ưc ch n, và tìm ki m các ngu n l c h tr . Trong s các ph ư ng pháp và quy trình gi i quy t v n ã ưc ư a ra trong th c hành, quy trình gi i quy t v n do Helen Harris Perlman t ng h p sau nhi u n m kinh nghim trong th c hành CTXH v i các cá nhân và gia ình ưc ánh giá là m t quy trình hoàn ch nh và ã có nh h ưng r t l n trong vi c th c hi n CTXH v i các cá nhân và gia ình và ã ưc áp d ng r ng rãi trong hu h t tt c các ho t ng CTXH t ng quát trên th gi i. Viêt Nam, quy trình này c ng ưc s d ng r ng rãi trong ho t ng CTXH v i các các nhân và gia ình trong su t h n 5 th p k v a qua. Quy trình này s ưc gi i thi u chi ti t trong ph n ti p sau ây. 4.2. M i quan h gi a nhân viên xã h i v i khách hàng Mi quan h gi a NVXH v i khách hàng là quan h mang tính ngh nghi p và có tính tích c c, trong ó NVXH óng các vai trò nh ư sau trong quá trình h tr khách hàng 27 : (1) - Ng i giáo d c (teacher/ educator ): vai trò c a ng ưi giáo d c là tìm ph ư ng cách chuy n thông tin n thân ch m t cách t t nh t; giáo d c gây ý th c, giúp h thay i nh n th c và hành vi. (2) - Ng i trung gian/ c u n i (broker): ây là vai trò mà nhân viên xã h i giúp cho mt hay nhi u i t ưng cùng th y m t quan im chung và giúp cho h cùng hi u quan im c a nhau. Nhân viên xã h i là ng ưi hi u rõ nhu c u c a thân ch và các ngu n tài nguyên trong c ng ng. Vì v y, nhân viên xã h i ph i tích c c n i k t thân ch v i các ngu n tài nguyên phù h p. (3) - Ng i h tr / t o iu ki n thu n l i (facilitator): là ng ưi th c hi n vai trò h tr và t o iu kiên chon khách hàng th c hi n nh ng kh n ng bào lu n, ch n l a, ư a ra quy t inh và t hành ng gi i quy t v n theo hoàn c nh, kh n ng và ki n th c riêng c a h (4) - Ng i bênh v c/ bi n h (advocator): ây là m t trong nh ng vai trò quan tr ng ca nhân viên xã h i. V i t ư cách là ng ưi i di n cho ti ng nói c a khách hàng (thân ch ), NVXH s t n các c quan th m quy n và các t ch c xã h i nh ng v n bc xúc c a thân ch òi h i nh ng l i ích h p pháp c a thân ch . NVXH th c hi n vai trò này v i s y quy n c a khách hàng (thân ch ) (5) - Ng i t v n (hay còn g i là tham v n) (counselor): NVXH c ng cung c p nh ng s h tr và t ư v n v tâm lý, giúp cho thân ch b c l v n và quan im c a mình, gi i t a ưc nh ng v ưng m c v tâm lý và có th v ưt qua khó kh n b ng chính s c m nh c a mình. CH Ơ NG 5: QUY TRÌNH GI I QUY T V N TRONG CTXH VI CÁC CÁ NHÂN VÀ GIA ÌNH 27 Nguy n Th Thu Hà (2009): Tài li u gi ng d y: Công tác xã h i cá nhân 20
12. Helen Harris Perlman (1906-2004) là ng ưi xây d ng m t ph ư ng pháp CTXH v i các cá nhân và gia ình t nh ng kinh nghi m th c hành CTXH c a b n thân sau m t th i gian dài làm vi c trong ngành CTXH. Phư ng pháp làm vi c do bà ư a ra ã ưc công nhân và áp d ng r ng rãi trên th gi i trong nhi u th p k qua. Theo Perlman, ph ư ng pháp này ưc th c hi n theo m t quy trình gi i quy t v n g m có 7 b ưc nh ư sau 28 : (1) - Xác nh vn ban u Vn ph i ưc xác nh b i khách hàng (v i s giúp c a NVXH n u c n), ph i ưc nh n bi t, g i tên và t vào v trí trung tâm c a s chú ý. (2) Thu th p thông tin Thông tin liên quan n nh ng kinh nghi m ch quan c a khách hàng v v n mà h g p ph i ưc xác nh: khách hàng c m th y th nào, khách hàng nhìn nh n v n và din d ch nó nh ư th nào, v n ó ã nh h ưng vi c gây ra v n , làm nó tr nên tr m tr ng, tr n tránh nó ho c gi i quy t nó c a khách hàng là nh ư th nào. (3) ánh giá t m quan tr ng ho c m c nguy hi m c a v n Nh ng s ki n liên quan n nh ng nguyên nhân và h u qu c a v n và cách th c mà nó thâm nh p ho c nh h ưng n con ng ưi khách hàng trong không gian cu c s ng c a h c ng ph i ưc xác nh và ki m tra. (4) Lên k ho ch can thi p / giúp Tìm ki m nh ng ph ư ng ti n có th có và các cách gii quy t v n ph i ưc vch ra và ưc xem xét, nh ng ch n l a khác nhau ph i ưc cân nh c ho c làm th trao i nh ng ý ki n và nh ng ph n ng tr ưc khi th t s th c hi n hành ng can thi p/ giúp . (5) Th c hi n k ho ch can thi p/ giúp Mt s ch n l a ho c m t quy t nh nào ó s ưc ư a ra nh ư là k t qu c a nh ng suy ngh và c m nh n thông qua vi c nh n bi t nh ng hành vi ho c nh ng ph ư ng ti n v t ch t nào ó ã t o ra nh ng tác ng i v i v n ho c i v i cách th c mà khách hàng cp n v n khó kh n c a h . (6) Giám sát và l ng giá Th c hi n hành ng trên c s c a vi c ánh giá này s giúp ki m tra xem th quy t nh ưc ư a ra có th c hi n ưc hay không. Các b ưc hành ng ti p theo s ưc xem xét c ng c ho c m r ng nh ng c g ng, ho c n u th y c n thi t, thì có th th o lu n các hành ng thay th khác, ho c thay i các ho t ng ho c quy t nh ti p t c. Vi c giám sát và l ưng giá là r t quan tr ng trong vi c quy t nh h ưng i c a các ho t ng gi i quy t v n . 28 Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) 21
13. (7) Ch m d t Th c hi n nh ng s chu n b cho khách hàng ch m d t s giúp khi th y r ng s giúp ã có hi u qu i v i khách hàng và khách hàng ã có th t gi i quy t ưc v n c a h ho c ã v ưt qua ưc nh ng khó kh n c a h . S ch m d t hot ng h tr c ng di n ra n u khách hàng quy t nh không mu n ti p t c s d ng d ch v n a, ho c là khách hàng ã ch t vì m t lý do nào ó và NVXH không th ti p t c giúp h n a. Perlman c ng l ưu ý rng khi áp d ng quy trình này trong vi c th c hi n CTXH v i khách hàng là các cá nhân và gia ình, NVXH c n chú tr ng n nh ng iu sau ây:
    Vn là nh ng khó kh n, tr ng i cá nhân khách hàng g p ph i, nó c n ưc xác nh b i cá nhân khách hàng (thân ch ) và NVXH.
    Nh ng kinh nghi m ch quan c a cá nhân c n ph i ưc xác nh ví d nh ư khách hàng (thân ch ) c m th y th nào, h ánh giá và di n t các c m xúc ra sao. Chúng ã tác ng nh ư th nào t i khách hàng (thân ch ) .
    Các s ki n liên quan n nguyên nhân và nh h ưng c a v n t i cu c s ng ca khách hàng (thân ch ) ph i ưc xác nh và ki m tra.
    Cn xác nh các gi i pháp kh thi, các ph ư ng ti n và ph ư ng th c thay th ph i ưc cân nh c và th o lu n v i khách hàng (thân ch ).
    Nh ng l a ch n hay quy t nh ưc th c hi n ch sau khi có th o lu n, cân nh c nhi u khía c nh nh ư kh n ng c a khách hàng (thân ch ) nh ng ph ư ng ti n hay c ng c c n có
    Cn ki m tra tính kh thi ca quy t nh, các b ưc ti p theo c ng c n ưc ki m tra, theo dõi, n u có s ti n b c n ưc c ng c . Bên c nh ó c ng c n xem xét nh ng gi i pháp thay th , th m chí thay i nh ng quy t nh tr ưc ây n u không phù h p.
    Ho t ng giám sát và ánh giá, r t c n thi t cho vi c xem xét k t qu , ánh giá nh ng ti n b , và phòng ng a nh ng l ch l c trong quá trình gi i quy t v n . CH Ơ NG 6: NHNG LÝ THUY T VÀ CÔNG C C Ơ B N C N THI T CHO TH C HÀNH CTXH VI CÁC CÁ NHÂN VÀ GIA ÌNH th c hi n CTXH v i các cá nhân và gia ình có hi u qu , NVXH c n ph i ưc ào to m t cách bài b n có th hành ng m tc cách chuyên nghi p. Ph n sau ây s gi i thi u m t s lý thuy t và công c c b n c n thi t cho th c hành CTXH v i các cá nhân và gia ình. Các lý thuy t c b n nh t và th ưng ưc s d ng Vi t Nam g m có: - Các lý thuy t v các h th ng xã h i và môi tr ưng sinh thái, lý thuy t con- ng ưi trong môi tr ưng - Các lý thuy t v tâm lý n ng ng, hành vi và tâm lý xã h i - Các lý thuy t v s c m nh và kh n ng ph c h i 22
14. 1. Các lý thuy t v h th ng xã h i và môi tr ng sinh thái 29 Các quan im v các h th ng óng vai trò quan tr ng trong công tác xã h i b i vì các quan im này t p trung vào khía c nh xã h i, t ư ng ph n v i tham v n, tr li u tâm lý hay nhi u ho t ng chuyên nghi p v ch m sóc giúp v n ch chú tr ng vào cá nhân bnh nhân hay khách hàng. Tuy nhiên, cách ti p c n c a các quan im này v i các v n xã h i ch y u là làm vi c v i cá nhân, giúp cá nhân thích h p v i tr t t xã h i hi n ti, vì th các quan im này ch y u là h ưng vào vi c làm thay i cá nhân. Công tác xã h i quan tâm t i s n i k t xã h i c a con ng ưi và các m i quan h xã h i c a h , và các m c tiêu xã h i nh ư công b ng xã h i ho c thay i xã h i c ng nh ư công vi c liên quan n s t ư ng tác gi a ng ưi và ng ưi. iu này có ngh a là chúng ta c n ph i suy ngh v nhng y u t con ng ưi và xã h i trong b t k tình hu ng xã h i nào và ng th i c ng xem nh ng y u t ó t ư ng tác v i nhau ra sao g n k t l i thành m t tng th . Lý thuy t h th ng nh n m nh n quá trình tc là các m i quan h và t ư ng tác x y ra nh ư th nào, n i dung và k t qu ra sao. Nhân viên xã h i có th nh n di n nh ng k nng và nh ng m i quan h tích c c là m t ph n cu c s ng c a ai ó mà có th ưc chuy n bi n sang nh ng tình hu ng khác n i ang có khó kh n. C ng s có ích n u chúng ta có th xác nh ưc làm th nào mà nh ng t ư ng tác gi a các h th ng v i nhau t o ra nh ng v n i v i m t l nh v c không mong mu n trong cu c s ng. Ví d, m i quan h tiêu c c trong gia ình làm gi m sút nh h ưng c a gia ình trong vi c giúp tr v ưt qua khó kh n tr ưng.
    Làm vi c v i ng ưi khác là m t ph n quan tr ng c a lý thuy t v các h th ng. iu này nh n m nh n cách làm vi c gián ti p v i các c quan khác hay v i nh ng gia ình và m ng l ưi s cho phép t o ra nh ng nh h ưng nh ư th nào n thân ch .
    Làm vi c chung c ng là m t s n ph m c a ý t ưng h th ng; nhân viên ưc xem là m t tác nhân t ư ng tác v i nh ng m ng l ưi n i k t v i thân ch , v i nh ng ng nghi p và v i các c quan. Lý thuy t v các h th ng có tác ng quan tr ng n ngành công tác xã h i trong nh ng n m 1970 và là m t ch t ng ưc tranh cãi trong m t th i gian dài. Lý thuy t h th ng n i ti ng trong CTXH v i các cá nhân và gia ình là: - Lý thuy t gia ình - Lý thuy t h th ng sinh thái - Lý thuy t con ng ưi-trong-môi tr ưng (hay còn g i là con ng ưi trong hoàn c nh) 1.1 – Lý thuy t gia ình: Lý thuy t gia ình xu t phát t quan im xã h i h c cho r ng “ gia ình là m t th ch ca xã h i”. 29 Malcom Payne (2005, 3 rd edition): Modern Social Work Theory (p.142-147) (trích d ch) 23
15. “iu ó có ngh a là m i con ng ưi ngày t lúc sinh ra ã b t vào trong nh ng quan h gia ình nh t nh. Nói cách khác, i s ng xã h i c a m i con ng ưi th ưng b t u di n ra trong ph m vi gia ình. Và trong su t cu c s ng ca m i ng ưi, gia ình luôn luôn là m t môi tr ưng xã h i tác ng m nh m n nh ng nh h ưng xã h i, nh ng hành vi xã h i c a mình” 30 Các nhà xã h i h c c ng u th a nhân r ng gia ình là m t c th s ng, n m trong m t quá trinh phát tri n không ng ng, g n ch t v i s phát tri n chung c a xã h i .do v y các ch c n ng c a gia ình c ng s có nh ng bi n i g n li n theo s bi n i c a xã hi. Lý thuy t này ưc s d ng trong công tác xã h i ánh giá nh ng m i quan h t ư ng tác gi a h th ng gia ình v i các cá nhân trong gia ình và nh ng nh h ưng c a gia ình (bao g m ngu n g c, v n hóa gia ình và s th c hi n ch c n ng xã h i) t o ra i vi các thành viên trong gia ình. Trong nh ng n m 1970s, Ti n s Murray Bowen ã xây d ng mô hình các h th ng gia ình trong nh ng công trình nghiên c u c a ông và t ó ã phát tri n khái ni m s ph h hay còn ưc g i là s th h . S ph h n này ã tr thành m t công c ưc s d ng ph bi n trong công tác xã h i v i các cá nhân và gia ình miêu t c u trúc c a m t gia ình và nh ng m i quan h t ư ng tác trong h th ng gia ình c a khách hàng, và ánh giá ngu n g c c a m t s v n liên quan nh ư c im di truy n, s phát tri n c a hành vi, quan h xung t, Theo m t s quan im v ng d ng c a s này trong CTXH v i các các nhân và gia ình khi trong quá trình ánh giá và phân tích ngu n g c v n c a gia ình thì s này nên th hi n ít nh t là ba th h . Sơ đồ ph ả h ệ: Sau ây là m t m u s ph h c a m t gia ình khách hàng trong th c hành CTXH v i cá nhân. 30 Thanh Lê , Tu Nhân (2000): Xã h i h c chuyên bi t, Nhà Xu t bàn Khoa h c Xã h i. 24
16. Mt s các ký hi u th ng c s d ng trong s ơ ph h gia ình Các thành viên trong gia ình nam gi i n gi i nh ng cá nhân (nam/ n) là khách hàng chính/ tr c ti p Mang thai mc b nh Sy thai Phá thai con nuôi song sinh khác tr ng song sinh cùng tr ng Liên k t Kt hôn Ly hôn Ly thân Cp ôi không k t hôn Kt hôn nhi u l n 25
17. Quan h rt g n g i mi ng ư i cùng g n trong m t gia ình xung t hp nh t và xung t xa cách ct t, xa l 1.2 - Lý thuy t v h th ng sinh thái Lý thuy t h th ng và sinh thái giúp cho nh ng ng ưi th c hành công tác xã h i phân tích ưc th u áo s t ư ng tác gi a các h th ng xã h i ho c bên trong các h th ng này và có th hình dung ra ưc nh ng t ư ng tác này s nh h ưng n hành vi c a khách hàng nh ư th nào 31 . Lý thuy t v h th ng sinh thái ưc phát tri n vào u th p k 1970, nh ng sau ó ã ưc Meyer (1983) ti p t c xây d ng và m r ng ra áp ng nhu c u gi ng d y c a M và ã bao g m nh ng v n liên quan n c ng ng, nhóm và gia ình vào n i dung c a lý thuy t này. Ngoài ra, vi c gi ng d y và th c hành hi n nay c a lý thuy t này còn bao g m nhi u y u t a d ng h n nh ư s công b ng xã h i và quy n con ng ưi ch không còn n thu n ch t p trung vào nh ng n i dung công vi c nh ư tr ưc ây. S h th ng sinh thái d ưi ây cho ta hình dung ưc v trí c a cá nhân con ng ưi trong m t h th ng xã h i v i nh ng quan h t ư ng tác v i các h th ng khác nh ư: h th ng gia ình; h th ng bà con/ h hàng; h th ng b n bè; h th ng nhà tr ưng; h th ng c ng ng và các h th ng d ch v c ng nh ư chính sách khác. Sơ h th ng sinh thái (c ng có tác gi g i là b n sinh thái) Bn Bà bè con/ Khách hàng h (cá nhân hàng hoc gia ình Nhà tr ng Các c Cng Gia quan ng ình 31 Lê Chí An (2006): Công tác xã h i cá nhân – Tái li u gi ng d y, l ưu hành n i b - Tr ưng i H c M tp HCM 26
18. Mt s nh ngký hi u th ưng ưc s d ng khi v s sinh thái c a khách hàng: Ký hi u Ni dung th hi n Mi quan h tt ho c ngu n l c tích c c ( ưng th ng dày h n là m i quan h ho c ngu n l c tích c c h n ho c m nh h n) Mi quan h không ch c ch n, mong manh, không th ưng xuyên Mi quan h cng th ng, m i quan h xung t, ho c có mâu thu n Hưng trao i c a m i quan h ho c ngu n l c Sau ây là mô hình m u trình bày các v n c a m t gia ình khách hàng Ngu n: Ann Hartman & Joan Laird (1983): Family Centered Practice, The Free Press, Macmillan, USA, trang 163. 27
19. Trong các s h th ng sinh thái này, chúng ta có th th y ưc cu c s ng và nh ng vn c a m i con ng ưi trong xã h i u ít nhi u ch u nh h ưng c a các m i quan h xung quanh h . Do v y, trong quá trình làm vi c giúp khách hàng, công vi c u tiên là chúng ta ph i xác nh ưc các h th ng nào quanh h th ng khách hàng có nh ng nh h ưng quan tr ng n vi c phát sinh các v n ho c vi c gi i quy t các v n c a khách hàng có th có nh ng bi n pháp ti p c n và can thi p h p lý. Vi t Nam, m i m t cá nhân ho c gia ình ưc xem nh ư là m t t bào c a xã h i. Cách nhìn nh n này th hi n m t ph n các quan im v h th ng, b i vì n u mt t bào có v n thì xã h i c ng s b nh h ưng và ng ưc l i, nh ng v n mà xã h i ang gp ph i c ng s nh h ưng n các t bào c a nó t c là các gia ình và các cá nhân thu c v xã h i ó. Do v y, các quan im v các h th ng và môi tr ưng này r t thích hp v i b i c nh xã h i và truy n th ng c a Vi t Nam và ưc áp d ng khá r ng rãi trong quá trình phân tích các v n c a khách hàng và phân tích các ngu n l c có th em l i nh ng nh h ưng tích c c ho c tiêu c c i v i các h th ng khách hàng. Các quan im này c bi t r t phù h p trong các ho t ng công tác xã h i giúp xóa ói gi m nghèo khi phân tích nh ng tr ng i i v i vi c thoát nghèo và nh ng ngu n l c h tr t các h th ng xã h i khác chung quanh các gia ình và c ng ng nghèo. 1.3 - Lý thuy t v Con ng i-trong-môi tr ng 32 : Trong ho t ng công tác xã h i, s v n d ng lý thuy t v h th ng sinh thái trong quá trình phân tích v n và l a ch n gi i pháp gi i quy t v n c a cá nhân ho c gia ình s không phát huy ưc hi u qu t i ưu n u ch t p trung vào các v n sinh thái và xã h i. Lý thuy t v các h th ng cho th y r ng, n u mu n gi i quy t ưc v n ca m i m t cá nhân ho c m t cá th gia ình thì tr ưc h t ph i t h vào trong hoàn cnh xã h i mà h ang là thành viên và ôi lúc c ng ph i ưc k t h p v i các lý thuy t v tâm lý xã h i thì m i có th em l i hiêu qu t t. Các quan im v “Con ng ưi trong hoàn c nh”, sau này ưc c p n nh ư là: “con ng ưi-trong-môi tr ưng (PIE) ưc phát tri n t ó. Ng ưi t n n t ng cho s phát tri n c a các quan im này là Germain và Gitterman v i s hình thành “mô hình cu c s ng” c a h . Mô hình i s ng ưc d a vào phép so sánh t ư ng quan v sinh thái h c, trong ó con ng ưi ph thu c vào nhau và ph thu c vào môi tr ưng: h là “con ng ưi-trong-môi tr ưng”. M i quan h gi a con ng ưi và môi tr ưng là m i quan h qua l i: cái này nh hưng lên cái kia thông qua s trao i, theo th i gian. M c ích c a công tác xã h i là gia t ng s phù h p gi a con ng ưi và môi tr ưng c a h . Theo “mô hình cu c s ng” này, cu c s ng c a m i m t con ng ưi u ph i i theo m t con ưng, ưc g i là ưng i. Trên con ưng i ó, m i con ng ưi s g p ph i mt s các s ki n x y ra nh ư là nh ng áp l c c a cu c s ng, nh ng giai on chuy n ti p, ho c m t s các v n khác có th gây ra nh ng s r i lo n ho c xáo tr n i v i kh n ng s thích nghi v i môi tr ưng s ng c a h khi n h c m th y không th nào gi i quy t ưc. H s ph i th c hi n hai b ưc ánh giá v các nhân t gây ra áp l c và nh ng áp l c ó. Tr ưc h t là h ánh giá s xáo tr n nghiêm tr ng t i m c nào và nó có gây t n h i hay m t mát gì không ho c ó ch là m t th thách. Th hai, h xem xét n nh ng bi n pháp i phó và ngu n tài nguyên giúp h . H c g ng gi i quy t 32 Tôn N Ái Ph ư ng & Lê Thi M Hi n (2012): Các lý thuy t CTXH ang ưc áp d ng và gi ng d y VN, tài li u bên so n cho cuôn sách s p ưc xu t b n trong quan h h p tác gi a i h c M tp H Chí Minh v i i h c Munich- c 28
20. bng cách thay i m t s im n i chính h , môi tr ưng hay trong quan h trao i gi a b n thân h và môi tr ưng. Nh ng d u hi u t môi tr ưng và t nh ng ph n ng v th ch t và tình c m cung c p cho h nh ng s ph n h i v s thành công c a h trong vi c gi i quy t v n 33 . 3.1 Mc tiêu kép c a s th c hi n ch c n ng xã h i trong lý thuy t con ng i trong môi tr ng 34 Khi nói t i các quan im v con ng ưi-trong-môi tr ưng, nhi u h c gi ã c p n mc tiêu kép c a s th c hi n ch c n ng xã h i c a con ng ưi trong ho t ng công tác xã h i khi ng d ng lý thuy t này. Trong su t chi u dài l ch s c a ngành CTXH, nhi u n l c ưc th c hi n mô t bn ch t và m c ích c a công tác xã h i và t t c u h ưng n vi c xem s th c hi n các ch c nng xã h i là m c tiêu tr ng tâm và tt c các bi n pháp can thi p do nhân viên xã h i th c hi n u nh m vào vi c h tr ph c h i, phát huy, duy trì và nâng cao s th c hi n các ch c n ng xã h i. iu này có ngh a là em l i s thay i không ch nh ng con ng ưi có v n mà c hoàn c nh/ môi tr ưng s ng c a h c ng nh ư c nh ng t ư ng tác gi a con ng ưi và môi tr ưng. Con ng ưi-trong-hoàn c nh/môi tr ưng (PIE) nh n m nh t m quan tr ng c a vi c t con ng ưi vào trong m t b i c nh t ư ng tác so v i vi c nhìn th y ng ưi ó v i t ư cách là m t cá th c l p. iu này có ngh a là t ng ưi ó vào m t v trí trung tâm và ưc bao quanh b i các môi tr ưng khác nhau mà trong ó, ng ưi này s là m t thành ph n thu c v các nhóm c b n (là các nhóm có vai trò quan tr ng nh t và có nh hưng l n nh t i v i ng ưi ó trong cu c s ng nh ư gia ình, b n bè, các nhóm làm vi c ); các nhóm ph (là nh ng nhóm có nh ng yêu c u c th i v i m t ph n l i ích và công vi c lao ng c a ng ưi ó nh ư n i làm vi c, h th ng trưng h c, vv.); nh ng b i c nh v n hóa xã h i (s k th a dòng t c và nh ng v trí xã h i trong xã h i mà ng ưi ó ang s ng); môi tr ưng v t ch t và th i i l ch s (hoàn c nh và th i gian th c t n i ng ưi ó ang th c hi n các ch c n ng xã h i c a h ). gi i quy t các m i quan h t ư ng tác và chuy n i gi a con ng ưi và môi tr ưng, công vi c th c hành CTXH ph i k t h p các lý thuy t v các h th ng t ng quát, các h th ng xã h i và các quy trình và khái ni m c a h th ng sinh thái. Ph ư ng pháp tip c n k t qu miêu t h th ng con ng ưi và môi tr ưng các c p vi mô (cá nhân), c p trung bình ho c trung mô (gia ình và các nhóm nh ) và cp v mô (nhóm l n, t ch c, c ng ng) vi t ư cách là các n v ho t ng có ch c n ng trao i, t t ch c, t iu ch nh và t thích nghi, ho t ng t ư ng tác và chuy n i, và là s t p h p c a các h th ng nh ph c t p và ph thu c l n nhau. 33 Malcom Payne (2005, 3 rd edition): Modern Social Work Theory (p.150-151) 34 Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) trong Tôn N Ái Ph ư ng & Lê Thi M Hi n (2012): Các lý thuy t CTXH ang ưc áp d ng và gi ng d y VN, tài li u bên so n cho cuôn sách s p ưc xu t b n trong quan h h p tác gi a i h c M tp H Chí Minh v i i h c Munich- c 29
21. Theo quan im v các h th ng sinh thái, con ng ưi ưc xem là m t h th ng t p h p ca nhi u y u t ph thu c vào nhau bao g m các y u t v tâm lý, sinh h c, chính tr , kinh t , tinh th n, xã h i, v.v Còn môi tr ưng ây ưc xem là m t h th ng khác bao g m 2 ph n chính ưc g i là: môi tr ưng nuôi d ưng (gia ình, b n bè và các nhóm nh ) và môi tr ưng duy trì/ b n v ng (g m có các th ch , các t ch c và các ch ư ng trình trong m t xã h i r ng l n h n). Nói tóm l i lý thuy t v các h th ng sinh thái giúp t ng c ưng s hi u bi t c a chúng ta v nh ng quan im “con ng ưi trong môi tr ưng” b ng cách làm n i b t nh ng hành ng, s t ư ng tác và nh ng quá trình trao i ã ưc th c hi n nhi u b ph n khác nhau và ranh gi i n i mà con ng ưi và môi tr ưng có s t ư ng tác v i nhau. 3.2. Các s ơ con ng i trong môi tr ng Sơ : Con ng i trong môi tr ng xã h i 1 Cng ng chung H th ng truy n thông H th ng chính tr Các ngu n l c kinh t H th ng giáo d c H th ng phúc l i xã h i H th ng xã h i l n h ơn MÔI TR NG DUY TRÌ/ B N V NG MÔI TR NG GIÁO D C CÁ NHÂN LÀ M T TH TH NG NH T V TÂM-SINH LÝ – QUAN H XÃ H I: - Các m i quan h xã h i - Th ch t/sinh lý - Tâm lý/ tình c m - Nh n th c Gia ình tr c ti p Bn bè Hàng xóm Các nhóm nh S d ưi ây trình bày v s c u trúc c a các y u t c n ưc xem xét trong khi nghiên c u v b t k v n ho c s thay i con ng ưi. Nó c ng rõ ràng ch ra r ng hành vi c a ng ưi c n ph i ưc thc hi n trong m t b i c nh r ng l n h n bao g m các môi tr ưng khác nhau c a nh ng n i mà h ang ho t ng. T t c nh ng y u t ó có nh h ưng n các cá nhân và các cá nhân c ng có th t o ra nh h ưng i v i t t c nh ng y u t m t ch ng m c nào ó. Nhân viên xã h i c n ph i suy ngh v vi c giúp trong m t khuôn kh r ng l n vì t t c m i y u t u có th là r t quan tr ng trong vi c giúp ng ưi ó i qua ưc m t cách tho i mái quá trình th c hi n ch c nng và xây d ng n ng l c c a b n thân h . 30
22. Sơ : Con ng i trong Môi tr ng Xã h i 2 Tp trung vào CON NG I và XÃ H I (MÔI TR NG ) Các t ch c xã h i, chính tr Con ng i có tâm sinh lý & kinh t trong môi tr ng Có mong mu n c s ng trong iu ki n s ng cân b ng c ch p nh n, s n xu t, phát trin, áp ng các nhu c u ca con ng i Không th th a mãn nh ng nhu c u vì: Môi tr ng xã h i kh c nghi t và khó kh n (các c ơ h i t ng tr ng và phát Khó kh n ca cá nhân tri n c a cá nhân không y ) Không có kh n ng gi i quy t các v n trong cu c s ng S th c hi n ch c n ng xã h i b suy y u Vi c s d ng lý thuy t “con ng ưi- trong- môi tr ưng” trong quá trình gi i quy t v n ca m i cá nhân khách hàng không ch em l i nh ng s thay i khách hàng mà còn em l i nh ng tác ng i v i xã h i, vi c k t h p v i nh ng ho t ng giúp khách hàng thay i suy ngh và hành vi theo h ưng tích c c h n c ng s em l i nh ng thay i tích c c không nh ng i v i s th c hi n ch c n ng xã h i các cá nhân khách hàng mà còn c i v i môi tr ưng xã h i xung quanh nh ng ng ưi này. Mô hình sau ây cho th y nh ng tác ng c a m c tiêu kép c a s c i thi n vi c th c hi n ch c n ng xã h i con ng ưi. Mô hình gi i quy t v n s d ng cách ti p c n Con ng ưi- trong-Môi tr ưng 31
23. Mô hình giii quyt vn s dng cách tiip cn “Con ngưii trong môi trưng” – Mô hình PIE – Mc tiiêu kép v “s thc hiin chc nng XH O o o aư a ư y ư aa ư ư a ay ay a a a Ngu n: Bài gi ng “Công tác xã h i v i cá nhân” c a Marie –Lyra del Castillo” cho i Hc M tp HCM (2011) 2. Các quan im v “Tâm lý n ng ng” (hay còn g i là tâm n ng ng)”35 Các quan im v “tâm lý n ng ng” ưc phát tri n trên c s các công trình nghiên cu c a Freud, c a nh ng h c gi theo tr ưng phái nghiên c u c a ông ta và s phát tri n c a các công trình nghiên c u c a h . Chúng ưc g i là “tâm lý n ng ng” b i vì lý thuy t n ch a ng sau các quan im này cho r ng “hành vi có ưc là do nh ng s chuy n ng và t ư ng tác trong tâm trí, trong u óc c a con ng ưi”. Các lý thuy t này s d ng nhi u k thu t khác nhau mô t cách th c tâm trí con ng ưi ang làm vi c nh ư th nào thông qua vi c quan sát các hành v c a h . Lý thuy t “tâm lý n ng ng” nh n m nh v cách tâm trí kích thích hành vi và cách mà c tâm trí và hành vi gây nh h ưng n môi tr ưng và ch u nh h ưng t môi tr ưng xã h i m i m t con ng ưi chúng ta. Nh ng ý t ưng này là nh ng im kh i u quan tr ng trong l ch s hi u rõ v các lý thuy t công tác xã h i b i vì chúng có nh h ưng r t áng k i v i ngành CTXH trong th i k 1930-1960, là th i gian mà ngành CTXH b t u ưc hình thành và ưc công nh n. Do ó, các quan im lý thuy t này ưc xem là n n t ng lý thuy t c a “CTXH truy n th ng” và t c s ó ng ưi ta ã phát tri n thêm nhi u lý thuy t khác ng h chúng ho c ph n i chúng. Tuy nhiên nhìn chung, các quan im lý thuy t “tâm lý n ng ng” v n có nhi u y u t phù h p và có nh h ưng l n trong th c hành CTXH cho n ngày nay 36 . Các quan im này cung c p nhi u ý t ưng cho 35 Tôn N Ái Ph ư ng & Lê Thi M Hi n (2012): Các lý thuy t CTXH ang ưc áp d ng và gi ng d y VN, tài li u bên so n cho cuôn sách s p ưc xu t b n trong quan h h p tác gi a i h c M tp H Chí Minh v i i h c Munich- c 36 Malcom Payne (2005, 3 rd edition): Modern Social Work Theory (p.73) 32
24. vi c gi i thích v các hành vi c a con ng ưi, do v y chúng v n ưc xem là m t trong nh ng quan im lý thuy t quan tr ng c a ho t ng CTXH và nh t là trong các ho t ng t ư v n. Các lý thuy t ưc phát tri n trên c s c a các quan im “tâm lý n ng ng” này ang ưc v n d ng nhi u trong công tác gi ng d y và th c hành CTXH Vi t Nam gm có:
    Lý thuy t v s g n bó
    Lý thuy t v s phát tri n nhân cách và cái tôi 2.1 Lý thuy t v s g n bó (attachment theory) 37 : John Bowlby ưc xem nh ư là ng ưi khai sáng lý thuy t này. Nh ng công trình nghiên cu t nh ng n m 1940 cho n mãi v sau c a ông ã xác nh r ng s g n bó, quy n luy n c a nh ng a tr i v i m c a chúng ho c i v i nh ng ng ưi xung quanh chúng có ý ngh a r t quan tr ng i v i s phát tri n tâm lý và hành vi c a chúng trong tư ng lai khi chúng l n lên. Trong nh ng công trình nghiên c u u tiên c a mình, Bowlby ã t p trung nghiên c u v m i quan h g n bó gi a nh ng a tr v i ng ưi m . Nh ng công trình này ã ư a n nh n nh r ng nh ng a tr mà t nh ã ph i b cách ly kh i ng ưi m , thì sau này ln lên th ưng có nh ng bi u hi n lo l ng, b t an, s hãi s m t mát, ho c có nh ng s r i lo n trong hành vi ng x do s chia r ó gây ra. a tr lúc u s có nh ng ph n ng ch ng c l i s chia r ó, r i t t s rút lui kh i các m i quan h và sau ó thì tr nên hoàn toàn tách r i kh i các m i quan h . Nh ng kinh nghi m u i v s mt mát, c ng v i nh ng tính ch t c a các m i quan h hi n t i s nh h ưng n cách th c mà m i m t chúng ta s ph n ng v i nh ng s m t mát v sau. Nh ng a tr th ưng có xu h ưng m nh m thiên v các hành vi c a s g n bó, h ưng v cha m , c bi t là i v i ng ưi m là ng ưi mà cng th ưng có xu h ưng t ư ng tác qua l i g n g i vi con cái nhi u h n. Thông th ưng thì nh ng m i t ư ng tác qua l i có ý ngh a nh ư vy th ưng di n ra và c ng v i tính ch t c a s t ư ng tác này, c m giác m áp, s thông c m, và s kiên nh trong quan h t ư ng tác s giúp r t nhi u cho quá trình phát tri n v sau c a m t a tr . S giao ti p, và chia s nh ng kinh nghi m v cu c s ng xã h i s cho tr có ưc nh ng kh n ng c b n thích nghi và i phó v i nh ng vn xã h i trong cu c s ng t ư ng lai c a nó và có th t t o l p giá tr c a b n thân cng nh ư lòng t tr ng cho chính mình 38 . Fahlberg c ng ưa ra nh ng lý do nh n m nh t m quan tr ng c a s g n bó i v i tr em. Theo ó thì quan h g n bó lành m nh và tích c c s giúp a tr nh ng v n sau trong quá trình phát tri n c a nó: - th c hi n ưc nh ng ti m n ng y c a tr - bi t ch n l c ưc nh ng gì mà a tr có th l nh h i ưc - bi t suy ngh m t cách h p lý - phát tri n ưc nh n th c - tr nên t l p 37 Tôn N Ái Ph ư ng & Lê Thi M Hi n (2012): Các lý thuy t CTXH ang ưc áp d ng và gi ng d y VN, tài li u bên so n cho cuôn sách s p ưc xu t b n trong quan h h p tác gi a i h c M tp H Chí Minh v i i h c Munich- c 38 Malcom Payne (2005, 3 rd edition): Modern Social Work Theory (p.82) 33
25. - i phó ưc v i s c ng th ng ho c s khó kh n - x lý ưc s s hãi ho c lo l ng - phát tri n ưc nh ng quan h trong t ư ng lai - gi m thi u s ghen t v i ng ưi khác (Fahlberg, 1981) 39 Nh ng nghiên c u c a các h c gi nói trên u t p trung ph n l n vào nghiên c u v nh ng m i quan h g n bó gi a tr em v i cha m c a chúng, c bi t là v i ng ưi m . S g n bó c a nh ng a tr v i ng ưi m trong giai on phát tri n u i ưc xem là có ý ngh a quan tr ng i v i s phát tri n toàn di n c a a tr trong t ư ng l i. Nh ng m t mát v tình c m, nh ng s au kh , tuy t v ng mà a tr ph i tr i qua khi b chia c t kh i s ch m sóc c a ng ưi m , vì b t k m t lý do nào và cho dù là t m th i hay chia c t lâu dài c ng u l i nh ng nh h ưng không t t i v i s phát tri n c a m t a tr , nh t là v ph ư ng di n tâm lý. N u s g n bó ã m t ó không ưc thay th b ng m t s g n bó m i phù h p, thì a tr th ưng s có nh ng khi m khuy t trong quá trình phát tri n c a nó và có v nh ư là nó ang b d n vào hoàn c nh b t c. Fahlberg chia các v n nh h ưng thành b n nhóm v n nh ư sau: - nh ng bi u hi n ch m phát tri n m t ph ư ng di n b t k ho c c ba ph ư ng di n quan tr ng: th ch t, nh n th c và tâm lý. - a tr có th phát tri n m t s ki u hành vi ng x b t th ưng – ho c b t ch ưc nh ng hành vi không t t. - nh ng v n phát sinh do h u qu c a tình tr ng b chia r mà không gi i quy t ưc th ưng khi n cho a tr c m th y b b t c. - nh ng nh n th c sai l m có th gây tr ng i i v i quá trình phát tri n và thay i bình th ưng m t a tr . T nh ng phát hi n trên, các tác gi này c ng ã nh n m nh t m quan tr ng c a kh nng làm cha m trong vi c áp ng các nhu c u c a con tr ưc Kellmer Pringle (1975) 40 xác nh nh ư sau: 1. nhu c u ch m sóc c b n v th ch t 2. nhu c u v tình c m 3. nhu c u v s an toàn 4. nhu c u ưc khuy n khích phát tri n nh ng ti m n ng b m sinh 5. nhu c u c n ưc h ưng d n và ki m soát 6. nhu c u v trách nhi m 7. nhu c u v s c l p Nh ng nghiên c u c a các tác gi nói trên, nh t là c a Bowlby, ã t o ra nh ng nh hưng l n trong ho t ng nghiên c u v s g n bó. Tuy nhiên, c ng có nhi u nghiên cu khác không ng ý v i các quan im ch t p trung nh n m nh t m quan tr ng c a s g n bó c a a tr v i m c a nó và nh ng tác ng n s phát tri n tâm sinh lý c a a tr khi b chia lìa kh i ng ưi m , ho c b chia r kh i s g n bó v i ng ưi m . Nh ng nhà nghiên c u theo chi u h ưng này quan ni m r ng tr em có th phát tri n các m i quan h g n bó v i nhi u ng ưi khác ch không ch riêng v i m c a chúng. Chúng có th có nhi u m i quan h g n bó khác nhau. S phát tri n các m i quan h 39 Joyce Lishman (1998, 5 th impression): Handbook of Theory for Practice Teachers in Social Work (p.13) 40 Joyce Lishman (1998, 5 th impression): Handbook of Theory for Practice Teachers in Social Work (p.13) 34
26. vi nh ng ng ưi khác nh ư v i ng ưi cha, v i anh ch em ho c v i nh ng ng ưi thân khác trong gia ình c ng quan tr ng nh ư phát tri n quan h g n bó v i ng ưi m . iu quan tr ng ây là nh ng ng ưi ó có dành th i gian c a h cho a tr cùng nó xây d ng m i quan h g n bó ó hay không. Vi c d a vào m t “quan h g n bó duy nh t” có th có h i cho a tr b i vì nó c n tr a tr trong vi c thi t l p các m i quan h lành m nh và h tr v i nh ng ng ưi khác xung quanh nó. Tr em c n có ưc nh ng m i quan h n nh, áng tin c y. Trong khi nh ng tr i nghi m u i ưc xem là quan tr ng, nh ng ý ngh cho r ng kinh nghi m này s là khuôn m u cho cu c sng v sau c a a tr ã ph nh n c h i có th làm thay i nh ng tác ng do nh ng kinh nghi m tiêu c c u i em l i cho m t a tr . Cách nhìn nh n v th gi i c a m t a tr s nh ư th nào u ph thu c vào vi c ng ưi khác x lý nh ng s ki n au bu n nh ư th nào. Nh ng kinh nghi m có ưc và s phát tri n c a m t a tr c ng ph thu c vào nh ng gì s x y n v i nó sau nh ng n m u tiên. 2.2 Lý thuy t v s phát tri n c a nhân cách và cái tôi (ego and personality development perspectives) 41 : Nhân cách là m t khuôn m u bi u hi n m t th th ng nh t c a hành vi ng x , suy ngh và tình c m t n t i bên trong m i cá nhân con ng ưi và nh ng cách th c t ư ng tác c a h nh m giúp ho c c n tr nh ng s phán xét c a m t ng ưi i v i ng ưi khác và i v i hoàn c nh. Khi nói n nhân cách, các h c gi ã c p n 5 ph ư ng di n c a nhân cách ưc xem là tiêu bi u cho các c im thu c cá tính c a con ng ưi cho dù h thu c vào nhóm dân t c hay v n hóa nào. Mô hình 5 y u t này bao g m 5 ph ư ng di n c a cá tính và ưc xem nh ư là cách mô t hoàn h o nh t v nhân cách c a con ng ưi. ó là: 1. Ci m : thái tò mò, t ưng t ưng phong phú, bi t th ưng th c th m m , sn sàng ón nh n nh ng kinh nghi m m i 2. Tn tâm, ngay th ng: khuynh h ưng có t ch c/ tr t t , th n trng và d bo, d thích nghi. 3. Hưng ngo i: hành vi tho i mái, phóng khoáng, quy t oán và n ng n 4. D th ươ ng: nh ng c m giác v s t t , s n sàng giúp và d tính c ư x du dàng 5. Ho ng lo n/ b t n v th n kinh: nh ng ý ngh lo l ng,bu n r u, và t n nn, t ph t Sigmund Freud cho r ng c u trúc c a nhân cách g m có 3 h th ng t ư ng tác v i nhau và iu hành quá trình ho t ng c a tâm trí. Các h th ng này t ư ng tác v i nhau theo mt cách n ng ng khi n cho nhân cách/ tính cách có th ch u nh h ưng hoc thay i. M i m t h th ng này u luôn luôn c g ng chi m ưu th trong nhân cách con ng ưi. Các h th ng ó g m có: b n n ng xung ng (Id), b n ngã/ cái tôi/ lòng t tr ng (ego), và s siêu k /siêu ngã (superego) Sigmund Freud và ng ưi ti p n i s nghi p là con gái c a ông ta là Ana Freud, quan ni m r ng s phát tri n c a b n ngã và nhân cách c a con ng ưi ph thu c vào 5 giai on phát tri n sinh h c ca con ng ưi ưc g i tên là: mi ng, h u môn, d ư ng v t 41 Tôn N Ái Ph ư ng & Lê Thi M Hi n (2012): Các lý thuy t CTXH ang ưc áp d ng và gi ng d y VN, tài li u bên son cho cuôn sách s p ưc xu t b n trong quan h h p tác gi a i h c M tp H Chí Minh v i i h c Munich- c 35
27. ho c âm v t, cá tính, sinh d c. m i giai on phát tri n, con ng ưi có nh ng nhu c u v h ưng th khoái l c khác nhau và c ng qua nh ng giai on ó, con ng ưi h c ưc cách k m ch nh ng b n n ng h ưng th c a mình thông qua quan sát v nh ng ng x ca ng ưi xung quanh. Tuy nhiên, nh ng quan im Freud và nh ng ng ưi theo tr ưng phái c a ông c ng b phê phán là quá chú tr ng vào nh ng s c m nh c a b n n ng vô th c và n ng l ưng d c tính trong con ng ưi khi cho r ng s phát tri n v m t sinh lý và nh ng n ng l ưng d c tính óng vai trò quan tr ng trong vi c hình thành nhân cách ca con ng ưi mà ch ưa chú tr ng n nh ng t ư ng tác khác gi a con ng ưi v i môi tr ưng xã h i bên ngoài. Sau khi ông m t, ã có nh ng nghiên c u ti p theo trong l nh vc “phân tích tâm lý” xem xét n các khía c nh nh ư nh ng b ưc chuy n ti p gi a con ng ưi-môi tr ưng trong quá kh và hi n t i, s thích nghi t t ho c không t t c a s th c hi n nh ng ch c n ng c a b n ngã, ph ư ng cách mà môi tr ưng s ng c a m t con ng ưi nh h ưng n kh n ng i phó c a h và nh ng nghiên cu này cng ã em li nhi u óng góp m i cho ch v s phát tri n c a nhân cách con ng ưi. 42 Trên c s c a m i liên h gi a b n ngã (ego) và s phát tri n c a nhân cách con ng ưi, Goldstein ã m r ng nghiên c u v b n ngã và m i liên h gi a con ng ưi và môi tr ưng trong quá trình phát tri n c a b n ngã. Qua ó, bà 43 ã xu t 7 v n tiêu bi u cho quan im v s th c hi n ch c n ng c a con ng ưi xét t khía c nh tâm lý b n ngã: 1. Tâm lý hoc v b n ngã cho r ng con ng ưi ưc sinh ra v i nh ng kh n ng bm sinh th c hi n nh ng s thích nghi. Các cá nhân con ng ưi u tham gia vào m t quá trình phát tri n v tâm lý – sinh lý- quan h xã h i xuyên su t cu c i c a h , ma trong quá trình ó, b n ngã (cái tôi) là m t ng l c tích c c, nng ng i phó ho c thích nghi v i môi tr ưng bên ngoài ho c iu ch nh môi tr ưng ó. 2. Bn ngã c ng là m t ph n c a nhân cách bao g m nh ng ch c n ng c b n c n thi t cho s thích ng c a con ng ưi i v i môi tr ưng. Nh ng ch c n ng c a bn ngã là b m sinh và ưc phát tri n qua quá trình tr ưng thành và qua s tư ng tác gi a các y u t tâm lý-sinh lý-quan h xã h i. Nh ng y u t quy t nh trong s này là s di truy n, kh n ng v th ch t, các ng l c, ch t l ưng ca các m i quan h t ư ng tác v i ng ưi khác, c bi t là trong th i gian u th , nh ng tác ng c a môi tr ưng xung quanh, c a nh ng giá tr và t p t c v n hóa-xã h i, c a iu ki n kinh t -xã h i, nh ng thay i v v n hóa và xã h i và ca nh ng th ch xã h i. 3. S phát tri n c a b n ngã di n ra liên t c v i t ư cách nh ng k t qu t ưc trong quá trình th a mãn các nhu c u c n b n, quá trình hòa nh p v i ng ưi khác, h c h i và n m v ng ưc nh ng nhi m v phát tri n, gi i quy t v n mt cách hi u qu , và ng phó thành công v i nh ng nhu c u bên trong và nh ng iu ki n c a môi tr ưng bên ngoài, nh ng mong i, nh ng áp l c và nh ng s kh ng ho ng. 4. Trong lúc b n ngã có kh n ng th c hi n ch c n ng m t cách t l p, nó ch là mt ph n c a nhân cách và ph i ưc hi u m t cách th u áo trong m i quan h 42 Roberta R. Greene & Paul H. Ephross (1991): Human behaviour theory and social work practice, Aldine de Gruyter, New York. P. 57-60 43 Eda G. Goldstein (1984): Ego psychology and Social Work Practice. Macmillan Inc. New York, USA (p.xv-xvi) 36
28. gi a nh ng nhu c u bên trong và các ng c , và nh ng c im, mong i, t p tc và giá tr c a ng ưi khác ưc ti p thu và ng hóa trong m i cá nhân. 5. Bn ngã không ch là trung gian gi a các cá nhân và môi tr ưng mà còn là trung gian gi a nh ng mâu thuân n i t i trong nhi u khía c nh c a tính cách con ng ưi / ca nhân cách. Nó có th t o ra nh ng c ch phòng v giúp b o v các cá nhân kh i nh ng s lo l ng và nh ng mâu thu n có th ph c v cho các m c ich thích nghi ho c không thích nghi v i môi tr ưng 6. Môi tr ưng xã h i giúp hình thành nhân cách và t o iu ki n nuôi d ưng ho c c n tr nh ng kh n ng ng phó thành công. Nh ng c im v v n hóa, ch ng t c, và s a d ng v dân t c c ng nh ư nh ng khác bi t v gi i tính, tu i tác, phong cách sng c ng ph i ưc tìm hi u trong quá trình ánh giá v s th c hi n ch c n ng c a b n ngã. 7. Nh ng v n liên quan n s th c hi n ch c n ng xã h i c ng ph i ưc xem xét n trong m i quan h gi a nh ng nh ưc im có th có trong kh n ng i phó v i s phù h p c a nh ng nhu c u, kh n ng và iu ki n c a môi tr ưng và các ngu n l c s n có. Theo Goldstein, nh ng ng ưi ưc xem là có b n ngã m nh (có lòng t tr ng cao) khi h có th t ki m soát ưc quan h c a h v i nh ng ng ưi khác theo m t cách th c ng nh t và h p lý. N u h có th làm ưc iu ó, có ngh a là h ã t t i m c làm ch ưc b n ngã c a h . Con ng ưi th a mãn nh ng ý mu n c a h b ng cách khám phá, tìm hi u và thay i môi tr ưng c a h , vì th n u t ưc s làm ch b n ngã ca mình c ng là m t ng l c t t cho h . M i ng ưi u mu n tr nên hoàn h o trong các m i quan h t ư ng tác v i ng ưi khác. Tuy nhiên, s phát tri n các kh n ng xã h i c ng òi h i ph i có m t quá trình chuy n ti p v ph ư ng di n xã h i, và quá trình ó c ng ch u nh ng nh h ưng c a môi tr ưng, c u trúc xã h i và v n hóa. Theo cách nói n d khi c p n nh ng c ch trong não b c a con ng ưi, thì b n ngã là mt c u trúc c a trí não giúp qu n lý nh ng t ư ng tác v nh ng nhu c u và hành ng bc ng c a con ng ưi và nh ng áp l c c a môi tr ưng. Ki m soát ưc b n ngã là giúp cho con ng ưi thích nghi m t cách hi u qu v i môi tr ưng xã h i và giúp em l i kh n ng làm cho môi tr ưng tr nên thích ng v i nhu c u c a con ng ưi. 44 3. Các lý thuy t v s c m nh và kh n ng ph c h i45 : Các quan im v th m nh và kh n ng ph c h i c a khách hang c ng là m t v n quan tr ng mà NVXH ph i quan tâm trong quá trinh giúp các khahcs hang gi i quy t vn và khuy n khích h tham gia tích c c vào quá trình này 3.1 Lý thuy t v th m nh Quan im th m nh là cách ti p c n khi NVXH t p trung chú ý t i th mnh, kh n ng và ph m ch t tích c c c a thân ch h n là b n ch t c a vn và các y u t mang tính khi m khuy t, b nh lý hay s b t l c c a thân ch . Saleeby cho r ng ã có th i Công tác xã h i có quan ni m r ng cá nhân là khách hàng bi vì h có v n , có thi u sót, không kh e m nh mà có b nh t t, h ang trong tình 44 Malcom Payne (2005, 3 rd edition): Modern Social Work Theory (p.85-86) 45 Saleebey, D. (Ed.) (1992). The Strengths Perspective in Social Work Practice . New York: Longman trong Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI- ULSA project) 37
29. tr ng y u th , d b t n th ư ng. Nh ng quan im ó b t ngu n t trong quá kh khi mà nhi u ng ưi cho r ng s nghèo khó là b t ngu n t khi m khuy t o c cá nhân (ví d nh ư l ưi lao ng, li ). Quan im th mnh ã thay i cách nhìn nh n trên trong th c hành CTXH và k t ó tr i NVXH làm vi c v i cá nhân bng cách quan sát xu t phát t nh ng im m nh ca h . Nhân viên xã h i có nhi m v khám phá và khai thác các th m nh và ngu n l c ca thân ch và cung d ch v nh m h tr h tháo g nh ng v ư ng m c và tr ng i, t ưc m c tiêu cá nhân, th c hi n mong mu n cá nhân". Quan im th m nh ã giúp nh h ưng cách t ư duy, ti p c n c a nhân viên xã h i vì cho rng cá nhân ho c gia ình dù có vn gì, h y u t th nào i ch ng n a, h v n có kh n ng th c hi n, huy ng các ngu n l c i phó v i v n , th m chí còn phát tri n m nh. iu quan tr ng là chúng ta c n ph i bi t h ã làm gì, làm th nào, h ã h c ưc gì t vi c làm ó, và nh ng ngu n l c nào h có (c bên trong và bên ngoài) v ư t qua khó kh n hi n th i. Con ng ưi luôn luôn có kh n ng ph n ng v i hoàn cnh, vi vai trò là nh ng ng ưi tr giúp, NVXH c n giúp h khám phá và xây dng kh n ng cho h . Sau ây là nh ng iu mà NVXH ph i chú ý trong th c hanh CTXH v i các cá nhân ho c gia ình: Nh ng nguyên t c chính ca quan im th m nh • Mi cá nhân, gia ình, c ng ng u có nh ng th mnh, tài s n và các ngu n lc. • S t n th ư ng và b lm d ng, b nh t t và u tranh có th tàn phá, nh ưng chúng cng có th là c h i, là thách th c tng tr ưng • Kh n ng c a mi cá nhân u có th thay i và phát tri n. • Cn nhìn nh n nhu c u, mong mu n ca cá nhân, gia ình và c ng ng • Môi tr ưng nào cng có nhi u ngu n l c ti m n ng. Xây d ng quan im th mnh trong công tác xã h i Quan im th mnh ưc t o thành b i cách ánh giá v v n , v b n ch t con ng ưi, bn ch t c a s phát tri n con ng ưi và b n ch t ki n th c c ng nh ư kinh nghi m c a h. M i ng ưi u có im m nh, lu n im này ưc xây d ng trên ba gi nh sau: • Tr c h t, m i ng ưi u có ti m n ng và nó là ng l c cu c s ng, m i ng ưi u có kh n ng thay i, có n ng l ưng cho cu c s ng, ti m n ng tái sinh và kh nng ph c h i. ưc trao quy n, nó s ánh th c ho c kích thích n ng lưng t nhiên ó con ng ưi. • Th hai , th m nh là s c mnh s nh h ưng s chuy n bi n c a cá nhân và xã hi. 38
30. • Th ba , khi n ng l c tích c c c a m t ng ưi ưc h tr , h s có kh n ng t hành ng d a trên s c m nh c a h . "N u chúng ta xem xét m t ng ưi phát hi n ra im y u, sai l m thi u sót, chúng ta có th luôn luôn tìm th y m t s im, và có th khác nhau. M t khác n u chúng ta nhìn mt ng ưi là kh e kho n và lành m nh, chúng ta hãy suy ngh xem có th tìm th y c im gì ó h "(Beisser, 1990 trong Cowger & Snively, 2002). Nu mu n tìm th mnh, hãy ngh th m nh ang t n ti, và sau ó tìm ki m chúng. Cn m r ng t m nhìn, và s d ng cách ánh giá có tri th c và chuyên môn tìm ra ti m n ng trong m i cá nhân, nhóm, ho c gia ình, r ng • Mi ng ưi th ưng làm r t t t, và t t nh t là khi h r i vào tình hu ng khó kh n, cá nhân c g ng i m t trên c s h có các ngu n l c i phó. • Khi v ưt qua khó kh n t n t i ý t ưng, ni m tin và nh ng tr i nghi m k nng cá nhân c a h c n ưc nh n bi t và cao. • Thay i c a thân ch ch có th x y ra nguy n v ng, nh n th c và s c m nh ca h ưc nh n bi t và tin h . tìm s c m nh trong con ng ư i và hoàn cnh c a h , hãy tin vào cách th c mà tr i nghi m và cách mà h suy ngh v th c t i xã h i. Chúng ta không th áp t t th gi i riêng ca chúng ta vào h . 3.2. Lý thuy t v kh n ng ph c h i Kh n ng ph c h i ưc nh ngh a là kh n ng ch u ng và s khôi ph c tr l i, th m chí phát tri n sau nh ng bi n c mà h ã tr i qua. iu này c ng ưc xem là tr ng tâm c a quan im th m nh (Cohen, 1999) 46 . Quan im v kh n ng ph c h i cho r ng con ng ưi có k n ng, ki n th c và cách t ư duy sâu s c ưc tích l y theo th i gian và h s d ng nó v ưt qua hoàn c nh, i phó v i nh ng thách th c c a cu c s ng. Kh n ng ph c h i sau hoàn c nh khó kh n s giúp con ng ưi tr nên mnh m và n ng ng h n; nó ưc xem là m t y u t quan tr ng i phó và thích ng v i hoàn c nh khó kh n, v i s t n th ư ng và m t mát (Walsh, 2004; Walsh & McGoldrick 1991, trong Hien, 2011). Goldstein coi ó nh ư là mt "hình th c ph c t p c a tính linh ho t và kh n ng ki m soát ưc nuôi d ưng t quá trình xã h i hóa c a cá nhân " (Goldstein, 1997, Cohen, 1999). Các lo i kh n ng ph c h i Có ba lo i kh n ng ph c h i khác nhau: 46 Cohen, B.Z. (1999). Intervention and supervision in strengths-based social work practice. Families in trong Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project)Society: Journal of Contemporary Human Services, (80)5, 460-466. 39
31. • Lo i th nh t: cá nhân t ưc m t k t qu tích c c sau tình hu ng có v n - ưc g i là vư t qua hoàn cnh khó kh n. • Lo i kh n ng ph c h i th hai: là cá nhân khôi ph c l i tr ng thái cân b ng sau tình hu ng c ng th ng ưc g i là khôi ph c sau tình hu ng c ng th ng . • Lo i kh n ng ph c h i th ba: ó là s thích nghi thành công khi cá nhân i mt v i hoàn c nh khó kh n, ho c s ph c h i thích nghi t ch n th ươ ng . Yu t nguy c ơ và các y u t b o v Nguy c và các y u t b o v ưc coi là các tác nhân ng n ng a hay phát huy k t qu ph c h i trong m t gia ình, cá nhân, c ng ng. - Yu t nguy c ơ c p n b t k s ki n, iu ki n ho c tr i nghi m làm t ng tác ng tiêu c c c a hoàn c nh khó kh n và b t l i. - Yu t b o v là nh ng y u t làm gi m nh h ưng tiêu c c c a tình hung c ng th ng và t ng kh n ng thích nghi. Tr ng tâm công vi c c a nhân viên xã h i là xác nh các yu t b o v làm gi m nguy c và làm t ng kh n ng ph c h i cho cá nhân. Các y u t b o v có th là y u t bên trong ho c bên ngoài giúp c i thi n nguy c , chúng c ng bao g m nh ng n l c liên quan n ba l nh v c vi mô, trung mô, và các h th ng v mô. B ng vi c xác nh các y u t gây nguy c và thúc y kh n ng ph c h i c ba c p c a h th ng, NVXH không ch chú tâm t i ánh giá, can thi p v n n thu n c a khách hàng mà còn ph i chú tâm n các h th ng xã h i xung quanh khách hàng n a. Yu t b o v t môi tr ưng là nh ng n c h i mang li tr ng thái kh e mnh cho cá nhân, gia ình và xã h i. - các c p v mô, các y u t b o v nh ư: t o c h i vi c làm, nhà , giáo dc, y t , thông tin liên l c và giao thông v n t i, ch m sóc tr em, .v.v.; các yu t nguy c ơ bao g m các rào c n ti p c n c h i, tr ng i, b t công b ng xã h i, nghèo ói, phân bi t i x và giáo d c không y . - Các h th ng trung mô là các h th ng có quy mô trung bình – gia ình, khu ph , các nhóm nh , .v.v. Y u t b o v mc h th ng này bao g m m i quan h gia ình tích c c nh ư nuôi d y con hi u qu , s hi n di n c a hàng xóm h tr , c ng ng an toàn, m i quan h gia ình – nhà tr ưng – c ng ng m nh m . Y u t nguy c bao g m s thay i c u trúc gia ình truy n th ng, mâu thu n trong gia ình, ng ưc ãi tr em, cô l p c ng ng, gia ình không h p tác v i c quan/t ch c trong c ng ng ví d nh ư tr ưng hc c a con em h . - H th ng vi mô c p n nh ng c im cá nhân liên quan n s phát tri n sinh h c, nh n th c, pháp lu t, t ng tr ưng tâm lý xã h i và tinh th n. 40
32. Sc kh e th ch t, trí thông minh bình th ưng, tính cách cân b ng, lòng t tr ng, .v.v. là t t c các c im t ư ng quan v i các y u t b o v cho các cá nhân. Y u t nguy c là nh ng thi u sót trong sinh h c, ho c tâm lý xã hi và tinh th n ho c các rào c n cá nhân. Mt s k thu t t ng c ng kh nng ph c h i cho cá nhân. • Xây d ng ni m tin vào kh n ng cho cá nhân • Khuy n khích h xây d ng m c ích trong cu c s ng • Phát tri n m t m ng l ưi xã h i trong cu c s ng • To c h i thay i • Xây d ng ni m tin l c quan • Hãy nuôi d ưng b n thân • Phát tri n k n ng Gi i quy t v n • Tng c ưng k n ng Gi i quy t v n • Làm vic d a trên n ng l c và th m nh Ngoài các lý thuy t ra, NVXH c ng c n ph i có m t s các k n ng và thái sau ây th c hi n và k t h p v i các lý thuy t trong quá trình giúp khách hàng gi i quy t v n . Nh ng yêu c u v k n ng và thái nhân viên CTXH khi làm vi c v i cá nhân và gia ình A. K n ng: - Ph ng v n - Tư v n - Thu th p d li u - ánh giá v n - Thi t l p m i quan h - Lng nghe - Quan sát - Giao ti p - Ghi chép và l ưu tr h s - Cách vi t và l ưu n i dung c a t ng tr ưng h p c th - Phân tích h th ng thân ch - S sinh thái - S ph h - Lp k ho ch - -To iu ki n - -Làm vi c v i các nhóm a ngành B. Thái - ng c m - Linh ho t - Nhi t tình - Không phê phán - Kiên nh n 41
33. - Có ý th c v trách nhi m xã h i - Chân tình - Khách quan - H p tác Tài li u tham kh o (s b sung thêm chi ti t sau): Ti ng Vi t: Nguy n Th Thu Hà (2009): Tài li u gi ng d y: Công tác xã h i cá nhân Nguy n Ng c Lâm (2007): Tài li u gi ng d y: Công tác xã h i v i cá nhân Nguy n Th Oanh (2009): Gia ình và Tr em tr ưc nh ng th thách m i, Nhà Xu t bn Tr Ti ng Anh Maria Lyre del Castillo (August 2011): Lecture Slides for Social Work with Individuals. University of Philippines Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) Kieran O’Hagan (1996): Competence in Social Work Practice: A Practical Guide for Professionals. Jessica Kingsley Publishers. London and Bristol, Pennsylvania. Social Work Practice with Individuals: www.csub.edu/ 42