Giáo trình Kinh tế thế giới

Nội dung text: Giáo trình Kinh tế thế giới

1. TRƯỜNG KHOA Kinh tế thế giới
2. Lúâi noái àêìu ÛÂ LÊU, NGÊN HAÂNG THÏË GIÚÁI ÀAÄ NHÊÅN THÛÁC àûúåc rùçng, xoaá àoái giaãm ngheâo vaâ tùng trûúãng phuå Tthuöåc vaâo sûå hûäu hiïåu cuãa hïå thöëng taâi chñnh quöëc gia. Chó riïng viïåc tòm hiïíu taâi chñnh àoáng goáp nhû thïë naâo cho tùng trûúãng – vaâ möåt chñnh saách töët coá thïí giuáp cho viïåc àaãm baão sûå àoáng goáp cuãa taâi chñnh ra sao - àaä laâ troång têm cuãa möåt nöî lûåc nghiïn cûáu lúán cuãa Ngên haâng trong nhûäng nùm qua. Nghiïn cûáu naây bao göìm nhûäng phên tñch tònh huöëng hïå thöëng vïì kinh nghiïåm cuãa möåt söë nûúác cuå thïí, cuäng nhû nhûäng phên tñch kinh tïë lûúång múái àêy àöëi vúái caác böå söë liïåu phong phuá cuãa caác nûúác. Taâi chñnh cho Tùng trûúãng dûåa trïn nghiïn cûáu naây, vaâ sûã duång noá àïí coá àûúåc möåt caái nhòn töíng húåp vïì viïåc chñnh saách cho khu vûåc taâi chñnh àûúåc sûã duång nhû thïë naâo trong thïë kyã múái àïí thuác àêíy tùng trûúãng vaâ goáp phêìn xoaá àoái giaãm ngheâo. Khi moåi viïåc töët àeåp, taâi chñnh seä hoaåt àöång êm thêìm àùçng sau; nhûng khi moåi thûá xêëu ài, thò thêët baåi cuãa khu vûåc taâi chñnh laåi hiïån lïn möåt caách àau àúán. Caã thaânh cöng vaâ thêët baåi àïìu chuã yïëu bùæt nguöìn tûâ möi trûúâng chñnh saách. Chñnh saách cêìn phaãi taåo ra vaâ duy trò möåt cú súã haå têìng thïí chïë – trong nhûäng lônh vûåc nhû thöng tin, luêåt phaáp, vaâ àiïìu tiïët – tûác laâ nhûäng àiïìu thiïët yïëu àïí vêån haânh suön seã caác húåp àöìng taâi chñnh. Trïn hïët, caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách cêìn laâm viïåc cuâng vúái thõ trûúâng àïí gùæn àöång cú khuyïën khñch tû nhên vúái lúåi ñch chung. Khi tònh traång chi phñ cöng nghïå thöng tin liïn laåc haå thêëp chûa tûâng coá, dêîn àïën sûå höåi nhêåp xi
3. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI lúán hún cuãa thõ trûúâng taâi chñnh toaân cêìu, thò caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách àûáng trûúác möåt thaách thûác múái àïí àaãm baão sûå gùæn boá naây. Chñnh phuã cêìn chuêín bõ sùén saâng àïí xêy dûång laåi caác chñnh saách cuãa mònh nhùçm tranh thuã nhûäng cú höåi naãy sinh tûâ quaá trònh höåi nhêåp toaân cêìu, vaâ cuäng àïí àïì phoâng trûúác nhûäng ruãi ro coá liïn quan. Cuöën saách naây dûåa trïn nhûäng nghiïn cûáu múái nhêët àïí khùèng àõnh möåt söë quan àiïím àaä àûúåc baão lûu tûâ lêu, vaâ chêët vêën nhûäng quan àiïím khaác. Möåt söë nhaâ bònh luêån, tûâ lêu àaä coi taâi chñnh laâ möåt böå phêån gêìn nhû khöng coá liïn quan gò vúái phong traâo xoaá àoái giaãm ngheâo; nhûng bùçng chûáng úã àêy àaä cho thêëy roä raâng rùçng, phaát triïín taâi chñnh coá vai troâ àöåc lêåp vaâ maånh meä trong viïåc tùng thïm sûå thõnh vûúång noái chung. Nûúác naâo xêy dûång àûúåc möåt möi trûúâng thïí chïë an toaân cho caác húåp àöìng taâi chñnh, giuáp cho ngên haâng vaâ thõ trûúâng chûáng khoaán coá töí chûác hûng thõnh hún, thò nûúác àoá seä àûúåc chûáng kiïën nhûäng nöî lûåc cuãa mònh gùåt haái àûúåc nhiïìu thaânh quaã trong cuöåc chiïën chöëng àoái ngheâo. Àiïìu tiïët húåp lyá caác cöng ty taâi chñnh laâ möåt phêìn thiïët yïëu trong cêu chuyïån naây. Nhûng viïåc àiïìu tiïët cuäng ngaây caâng trúã nïn phûác taåp, vaâ cuöën saách naây àûa ra möåt söë hûúáng dêîn àïí àaâm phaán vïì sûå phûác taåp êëy. Caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách phaãi àùåc biïåt chuá yá àïën nhûäng àöång cú khuyïën khñch do hïå thöëng àiïìu tiïët taåo ra: phaãi gùæn caác khuyïën khñch tû nhên vúái lúåi ñch cöng cöång theo möåt caách naâo àoá àïí cho sûå theo doäi chùåt cheä caác thïí chïë taâi chñnh cuãa cú quan giaám saát chñnh thûác àûúåc cuãng cöë vûäng chùæc thïm bùçng sûå giaám saát cuãa caác àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng. Cuöën saách naây seä laâm roä möåt àiïìu laâ, caái gò coá taác duång töët nhêët seä phuå thuöåc vaâo hoaân caãnh cuãa tûâng nûúác – thñ duå, úã möåt söë nûúác, viïåc ban haânh chûúng trònh baão hiïím tiïìn gûãi cöng khai coá thïí cêìn phaãi chúâ viïåc tùng cûúâng thïí chïë àïí böí trúå. Mùåc duâ coân rêët nhiïìu viïåc chñnh phuã phaãi laâm, nhûng cuäng coân nhûäng lônh vûåc khaác maâ khu vûåc cöng dûúâng nhû khöng coá àûúåc lúåi thïë so saánh, trong àoá àaáng lûu yá nhêët laâ viïåc súã hûäu caác cöng ty taâi chñnh. Möåt lêìn nûäa, vêën àïì laåi laâ xii
4. LÚÂI NOÁI ÀÊÌU caác àöång cú khuyïën khñch vaâ nhûäng möëi quan têm vïì mùåt chñnh trõ. Ngoaâi caác vêën àïì khaác, caác quyïët àõnh thûúâng khöng dûåa trïn tiïu chñ hiïåu quaã, maâ laåi dûåa trïn mong muöën àûúåc ban thûúãng cho caác nhoám lúåi ñch àùåc biïåt. Vò lyá do àoá, chûúng trònh tû nhên hoaá àûúåc thiïët kïë kyä caâng coá thïí mang laåi nhûäng lúåi ñch xaä höåi to lúán. Trong àiïìu kiïån khuãng hoaãng, ngay caã khi chñnh phuã thêëy coá lúåi nïëu àûáng ra kiïím soaát ngên haâng, thò muåc àñch cuãa chñnh phuã cuäng chó laâ àïí laåi ruát khoãi caâng súám caâng töët – vaâ luön caãnh giaác vúái nguy cú phaá saãn vaâ boân ruát cuãa nhûäng ngûúâi trong cuöåc, nïëu quaá trònh tû nhên hoaá diïîn ra quaá nhanh trong möåt möi trûúâng thïí chïë yïëu. Nhiïìu nûúác àang ngaây caâng lïå thuöåc nhiïìu hún vaâo caác cöng ty nûúác ngoaâi àïí cung cêëp möåt söë dõch vuå taâi chñnh. Xu thïë naây seä tiïëp diïîn laâ àiïìu khöng thïí traánh khoãi. Trûúác hïët, vò hïå thöëng taâi chñnh cuãa hêìu hïët caác nïìn kinh tïë àïìu quaá nhoã so vúái nïìn taâi chñnh toaân thïë giúái. Thûá nûäa, Internet vaâ caác cöng nghïå coá liïn quan àaä laâm tùng tñnh linh hoaåt cuãa caác giúái haån taâi chñnh quöëc gia. Mùåc duâ chñnh phuã coá thïí aáp duång biïån phaáp kiïím soaát vöën àöëi vúái caác luöìng vöën vaâo trong möåt vaâi trûúâng húåp, nhûng hoå seä thêåt khön ngoan nïëu biïët sûã duång deâ dùåt caác chñnh saách baão höå cöng ty taâi chñnh trong nûúác trûúác sûå caånh tranh cuãa nûúác ngoaâi. Bùçng chûáng àaä chûáng toã roä raâng laâ, tùng trûúãng vaâ sûå öín àõnh nïìn kinh tïë quöëc dên seä àûúåc thûåc hiïån töët nhêët bùçng caách àaãm baão khaã nùng tiïëp cêån nhûäng ngûúâi cung ûáng dõch vuå taâi chñnh coá hiïåu quaã vaâ coá uy tñn cao nhêët. Mùåc duâ àöå múã cûãa vïì taâi chñnh thûåc sûå àaä taåo ra nhiïìu kïnh múái àïí nhêåp khêíu sûå röëi loaån kinh tïë tûâ bïn ngoaâi vaâo nhûng nhûäng ruãi ro naây àaä bõ lúåi ñch cuãa viïåc múã cûãa lêën aát hoaân toaân. Sûå phaát triïín múái trong cöng nghïå thöng tin liïn laåc cuäng laâ möåt ngûúâi cêìm laái quan troång cho taâi chñnh. Chuáng khöng nhûäng giuáp cho taâi chñnh coá tñnh chêët quöëc tïë hún, maâ coân giuáp cho viïåc múã röång phaåm vi vûún röång cuãa taâi chñnh, nhúâ àoá àaä laâm tùng maånh khaã nùng tiïëp cêån cuãa caác doanh nghiïåp nhoã vaâ caác doanh nghiïåp khaác, maâ hiïån nay, trïn thûåc tïë, àaä bõ gaåt khoãi hïå thöëng taâi chñnh chñnh thûác. Taâi chñnh phi chñnh xiii
5. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI thûác vêîn tiïëp tuåc àoáng vai troâ quan troång vaâ laâ möåt chuã àïì seä àûúåc àïì cêåp túái trong taâi liïåu sùæp xuêët baãn cuãa nùm nay - Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái 2001/2002: Xêy dûång thïí chïë cho caác thõ trûúâng, möåt taâi liïåu böí sung cho cuöën saách naây. Nïëu àûúåc thûåc hiïån, caác caãi caách taâi chñnh àïì xuêët trong cuöën saách coá thïí seä coá aãnh hûúãng sêu röång – vaâ thûúâng mang tñnh vö hònh – àïën viïåc tùng cûúâng sûå thõnh vûúång kinh tïë. Àöìng thúâi, nhiïìu caãi caách trong söë naây àaä bõ caác nhoám lúåi ñch àùåc biïåt àêìy quyïìn thïë chöëng àöëi. Tiïìn àùåt cûúåc trong cuöåc àua naây khaá lúán. Ngên haâng Thïë giúái cam kïët seä tiïëp tuåc saát caánh cuâng caác quöëc gia thaânh viïn àïí triïín khai vaâ thûåc hiïån caãi caách bùçng caách giuáp àúä caác nûúác naây hoaåch àõnh caác chñnh saách quöëc gia dûåa trïn caác bùçng chûáng thûåc nghiïåm ruát ra tûâ nhûäng thûåc tiïîn töët àeåp cuãa caác nûúác khaác. Nicholas Stern Phoá Chuã tõch Cao cêëp vaâ Nhaâ Kinh tïë trûúãng Ngên haâng Thïë giúái Thaáng 3 nùm 2001 xiv
6. Nhoám Baáo caáo AÁO CAÁO NGHIÏN CÛÁU CHÑNH SAÁCH NAÂY DO Gerard Caprio (Nhoám Nghiïn cûáu Phaát triïín vaâ Ban BChiïën lûúåc vaâ Chñnh saách Khu vûåc Taâi chñnh) vaâ Patrick Honohan (Nhoám Nghiïn cûáu Phaát triïín) chêëp buát, vúái sûå höî trúå vïì mùåt biïn têåp cuãa Mark Feige. Baáo caáo naây àaä tñch luäy vaâ töíng húåp kïët quaã cho túái nay tûâ möåt chûúng trònh nghiïn cûáu vïì caác vêën àïì cuãa khu vûåc taâi chñnh do Paul Collier vaâ Lyn Squire giaám saát. Caác nghiïn cûáu göëc laâm taâi liïåu cú súã cho baáo caáo naây bao göìm cöng trònh cuãa caác taác giaã vaâ cuãa Thorsten Beck, Craig Burnside, Robert Cull, Ash Demirgüç-Kunt, David Dollar, James Hanson, Philip Keefer, Leora Klapper, Aart Kraay, Ross Levine (hiïån àang úã trûúâng àaåi hoåc Minnesota), Millard Long, Giovanni Majnoni, Maria Soledad Martinez-Peria vaâ Sergio Schmukler. Caác taác giaã àaä àûúåc hûúãng lúåi tûâ nhûäng cuöåc àöëi thoaåi vaâ nhêån xeát cuãa Ban Khu vûåc Taâi chñnh vaâ cuãa Amar Bhattacharya, Biagio Bossone, Craig Burnside, Constantijn Claessens, Paul Collier, Simeon Djankov, Bill Easterly, Alan Gelb, Thomas Glaessner, James Hanson, Daniel Kaufmann, Hiro Kawai, Michael Klein, Daniela Klingebiel, Luc laeven, Carl-Johan Lindgren (IMF), Millard Long, Giovanni Majnoni, Donald Mathieson (IMF), Frederic Mishkin (Àaåi hoåc Columbia), Ashoka Mody, Jo Ann Paulson, Larry Promisel, Jo Ritzen, Luis Serven vaâ Mary Shirley. Nhiïìu ngûúâi trong söë hoå coân àoáng goáp vaâo nhûäng nghiïn cûáu cú súã. Möåt phêìn quan troång trong nhûäng nghiïn cûáu naây bùæt xv
7. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI nguöìn tûâ hai dûå aán nghiïn cûáu lúán cuãa Ngên haâng Thïë giúái: Cêëu truác Taâi chñnh (do Asli Demirgüç-Kunt vaâ Ross Levine chó àaåo) vaâ Cêëu truác Tiïìn gûãi (cuäng do Asli chó àaåo), vaâ söë liïåu àûúåc thu thêåp trong dûå aán Àiïìu tiïët vaâ Giaám saát gêìn àêy hún cuãa Ngên haâng Thïë giúái (do James Barth, Ross Levine vaâ Gerard Caprio àûáng àêìu) cuäng àaä xuêët hiïån àuáng luác àïí goáp phêìn vaâo baáo caáo naây. Thaânh viïn cuãa Nhoám Cöng taác vò Diïîn àaân öín àõnh Taâi chñnh vïì Baão hiïím Tiïìn gûãi cuäng àaä coá nhûäng àïì xuêët quan troång cho Chûúng 2. Caác taác giaã cuäng rêët trên troång ghi nhêån sûå höî trúå nghiïn cûáu tuyïåt vúâi cuãa Anqing Shi, Iffath Sharif, vaâ Ying Lin, vaâ sûå trúå giuáp haânh chñnh xuêët sùæc cuãa Agnes Yaptenco. Polly Means àaä coá nhûäng àoáng goáp to lúán vïì hònh veä vaâ àöì thõ. Viïåc thiïët kïë saách, biïn têåp, saãn xuêët vaâ truyïìn baá do nhoám Xuêët baãn cuãa Ngên haâng Thïë giúái àiïìu phöëi. Nhêån àõnh trong baáo caáo nghiïn cûáu chñnh saách naây khöng nhêët thiïët phaãn aánh quan àiïím cuãa Ban Giaám àöëc Ngên haâng Thïë giúái hay cuãa chñnh phuã maâ nhûäng nhêån àõnh êëy àïì cêåp túái. xvi
8. Caác tûâ viïët tùæt ADR Chûáng chó tiïìn gûãi Myä AMC Cöng ty quaãn lyá taâi saãn DIS Hïå thöëng baão hiïím tiïìn gûãi DR Chûáng chó tiïìn gûãi EU Liïn minh chêu Êu FDI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi GCB Ngên haâng Thûúng maåi Ghana GDP Töíng saãn phêím quöëc nöåi GDR Chûáng chó tiïìn gûãi toaân cêìu GNP Töíng saãn phêím quöëc dên IAS Tiïu chuêín haåch toaán quöëc tïë IPO Chaâo baán cöng khai lêìn àêìu LOLR Cûáu caánh - cho vay - cuöëi - cuâng LTCM Quaãn lyá vöën daâi haån M2 Tiïìn röång NAFTA Hiïåp àõnh Thûúng maåi Tûå do Bùæc Myä NBC Ngên haâng Thûúng maåi Quöëc gia NPL Núå khï àoång OECD Töí chûác Húåp taác vaâ Phaát triïín Kinh tïë PPP Ngang giaá sûác mua RFC Cöng ty Taâi chñnh Taái thiïët Myä SEC UÃy ban Chûáng khoaán vaâ Giao dõch SME Doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã SOE Doanh nghiïåp nhaâ nûúác UCB Ngên haâng Thûúng maåi Uganàa xvii
9. Töíng quan vaâ Toám tùæt HI BUÅI BÙÅM TÛÂ CUÖÅC KHUÃNG HOAÃNG Hoaåch àõnh chñnh saách taâi chñnh lúán nùm 1997-98 lùæng xuöëng, nhûäng taâi chñnh laâ möåt trong hêåu quaã coá nguy cú trúã thaânh thaãm hoåa cuãa nhûäng vêën àïì phaát triïín caác thõ trûúâng taâi chñnh yïëu keám hiïån roä. Nhûng ngay caã khi khöng coá khuãng hoaãng then chöët thò viïåc coá àûúåc möåt hïå thöëng taâi chñnh thûåc Khiïån cung ûáng caác dõch vuå thiïët yïëu cuäng coá thïí taåo ra nhûäng khaác biïåt lúán cho sûå phaát triïín kinh tïë cuãa möåt nûúác. Nhûäng kïët quaã nghiïn cûáu gêìn àêy àaä liïn tuåc cho thêëy, àaãm baão sûå phaát triïín bïìn vûäng cuãa khu vûåc taâi chñnh vúái ñt khuãng hoaãng nhêët laâ àiïìu cêìn thiïët cho tùng trûúãng vaâ xoaá àoái giaãm ngheâo. Toaân cêìu hoaá laâm tùng thïm nhûäng thaách thûác cho toaân böå kiïën truác cuãa khu vûåc taâi chñnh, noá coá thïí thay thïë dêìn caác nhaâ cung ûáng trong nûúác bùçng caác nhaâ cung ûáng nûúác ngoaâi trong möåt söë dõch vuå, vaâ haån chïë vai troâ maâ chñnh phuã coá thïí àaãm nhiïåm – trong khi laâm cho nhûäng nhiïåm vuå coân laåi cuãa chñnh phuã trúã nïn khoá khùn hún nhiïìu. Vò vêåy, vêën àïì quan troång: coá àûúåc nhûäng quyïët saách taâi chñnh lúán àuáng àùæn, àaä nöíi lïn nhû möåt trong nhûäng thaách thûác chñnh yïëu àöëi vúái sûå phaát triïín trong thïë kyã múái. Tuy nhiïn, cuöåc tranh caäi do cuöåc khuãng hoaãng khúi lïn àaä chó ra nhûäng nhûúåc àiïím trong quan àiïím chñnh saách giaáo àiïìu vïì caách thûác àaåt àûúåc muåc tiïu naây. Caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách taâi chñnh seä tûå àùåt mònh vaâo võ trñ nhû thïë naâo? Cuöën saách naây cöë gùæng àûa ra möåt caách tiïëp cêån maåch laåc vïì viïåc hoaåch àõnh chñnh saách taâi chñnh – möåt caách tiïëp cêån giuáp caác quan chûác àûa ra àûúåc caác lûåa choån chñnh saách khön ngoan, thñch ûáng vúái hoaân caãnh trong nûúác vaâ tranh thuã àûúåc nhûäng 1
10. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI cú höåi maâ möi trûúâng quöëc tïë taåo ra. Vúái nhûäng lûåa choån chñnh saách àûúåc thöng tin àêìy àuã, taâi chñnh coá thïí trúã thaânh möåt lûåc lûúång huâng maånh thuác àêíy tùng trûúãng. Àêy khöng phaãi laâ cuöën saách dûåa trïn viïåc vêån duång möåt Baáo caáo naây laâ sûå phên söë nguyïn tùæc trûâu tûúång; traái laåi, kïët luêån cuãa chuáng töi dûåa tñch caác bùçng chûáng trïn viïåc phên tñch caác bùçng chûáng cuå thïí. Mùåc duâ coân nhiïìu thûåc tiïîn àiïìu phaãi tòm hiïíu thïm, nhûng cuöën saách àaä thûåc hiïån àûúåc möåt khöëi lûúång lúán caác phên tñch thûåc nghiïåm, dûåa trïn caác söë liïåu thöëng kï phong phuá vïì nhûäng vêën àïì naây trong möåt vaâi nùm qua. Kïët luêån nghiïn cûáu naây àaä höî trúå àùæc lûåc cho viïåc laâm roä caác phûúng aán lûåa choån coá liïn quan. Lêìn àêìu tiïn, nhiïìu niïìm tin àaä coá tûâ lêu àûúåc khùèng àõnh bùçng thûåc nghiïåm chi tiïët; vaâ möåt söë phaát hiïån múái, coá leä coân gêy ngaåc nhiïn hún, àaä àûúåc tòm thêëy. Noái caách khaác, chuáng ta àang àoâi hoãi caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng thûåc tïë vïì taâi chñnh. Àïën àêy, coá thïí vûäng tin maâ xaác àõnh nhu cêìu phaãi àõnh hûúáng laåi vaâ laâm cho nöåi dung chñnh saách daânh cho khu vûåc taâi chñnh sêu sùæc hún. Trong nghiïn cûáu naây, chuáng töi nhêån diïån vaâ töíng húåp nhûäng gò maâ mònh cho laâ nhûäng phaát hiïån then chöët trong caác nghiïn cûáu vïì khu vûåc taâi chñnh gêìn àêy, bao göìm caã nghiïn cûáu do Ngên haâng Thïë giúái hay töí chûác khaác tiïën haânh, nhêën maånh nhûäng lûåa choån chñnh saách coá thïí töëi àa hoaá sûå tùng trûúãng vaâ khöi phuåc laåi khu vûåc taâi chñnh, coi àêy laâ lônh vûåc then chöët àïí kiïìm chïë – chûá khöng phaãi phoáng àaåi – sûå bêët öín àõnh. Möåt vaâi thöng àiïåp chñnh seä àûúåc ruát ra tûâ nghiïn cûáu àoá. Roä raâng caác nïìn kinh tïë tiïn tiïën àïìu coá möåt cú cêëu taâi Taâi chñnh goáp phêìn vaâo chñnh tinh vi. Àiïìu chûa roä raâng, nhûng laåi àûúåc caác bùçng sûå thõnh vûúång lêu daâi chûáng xaác nhêån, laâ dõch vuå do nhûäng hïå thöëng taâi chñnh naây cung ûáng àaä goáp phêìn quan troång vaâo sûå thõnh vûúång cuãa caác nïìn kinh tïë naây. Chuáng thuác àêíy tùng trûúãng vaâ giaãm búát sûå bêët öín àõnh, vaâ giuáp àúä ngûúâi ngheâo. Laâm cho hïå thöëng taâi chñnh cuãa caác nûúác àang phaát triïín vêån haânh hûäu hiïåu hún trong viïåc cung cêëp àêìy àuã têët caã caác daång dõch vuå taâi chñnh – kïí caã viïåc giaám saát caác nhaâ quaãn lyá vaâ giaãm búát ruãi ro – laâ 2
11. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT möåt nhiïåm vuå seä nhêån àûúåc phêìn thûúãng xûáng àaáng: sûå tùng trûúãng kinh tïë. Tònh traång chñnh phuã tiïëp tuåc súã hûäu hïå thöëng ngên haâng Chñnh phuã khöng phuâ húåp lan traân, seä laâm suy yïëu hïå thöëng taâi chñnh chûá khöng phaãi vúái chûác nùng cung ûáng ngûúåc laåi. Tûâ thûåc tïë naây coá thïí thêëy rùçng, cêìn phaãi giaãm búát, dõch vuå taâi chñnh ngay caã nïëu nhû khöng nhêët thiïët phaãi xoaá boã hoaân toaân, hònh thûác súã hûäu nhaâ nûúác trong caác nûúác coá thu nhêåp thêëp vaâ trung bònh, núi maâ hònh thûác naây töìn taåi phöí biïën nhêët. Tuy nhiïn, tû nhên hoaá cêìn àûúåc thiïët kïë thêån troång, nïëu muöën thu àûúåc thaânh quaã vaâ giaãm thiïíu nguy cú súám bõ àöí vúä. Ngay caã nhûäng chñnh phuã khöng thñch nùæm quyïìn súã hûäu ngay caã khi khuãng hoaãng trong hïå thöëng ngên haâng cuäng nhêån thêëy, hoå buöåc phaãi têën cöng ngêëm ngêìm laâm àiïìu àoá trong khuãng hoaãng. Vò thïë, troång têm cuãa caác nhaâ cêìm quyïìn laâ phaãi thoaát ra khoãi noá caâng súám caâng töët, phaãi sûã duång thõ trûúâng – chûá khöng phaãi caác cú quan chñnh phuã – àïí phên àõnh keã thùæng ngûúâi thua. Duâng ngên saách nhaâ nûúác àïí taái cêëp vöën cho möåt vaâi ngên haâng coá thïí laâ àiïìu khöng traánh khoãi trong möåt cuöåc khuãng hoaãng toaân diïån thûåc sûå, nhûng chuáng phaãi àûúåc sûã duång möåt caách tiïët kiïåm àïí laâm àoân bêíy cho caác nguöìn ngên quyä tû nhên vaâ àöång cú khuyïën khñch tû nhên. Sûå chêìn chûâ hay nhûäng biïån phaáp nûãa vúâi – nhû àaä thêëy trong caác chñnh saách loãng leão do trò hoaän chûa muöën àiïìu tiïët, taái cêëp vöën hïët lêìn naây àïën lêìn khaác, hay nhûäng haânh àöång tûúng tûå – seä phaãi traã möåt caái giaá rêët àùæt, aãnh hûúãng àïën hïå thöëng taâi chñnh vaâ nïìn kinh tïë trong nhûäng nùm trûúác mùæt. Àïí coá àûúåc möåt möi trûúâng tùng trûúãng taâi chñnh coá hiïåu Nhûng ngay caã khi caác quaã vaâ an toaân, àoâi hoãi phaãi coá möåt cú súã haå têìng cuãa caác quy thõ trûúâng vêån haânh töët tùæc vaâ thöng lïå phaáp lyá, vaâ nhûäng thöng tin kõp thúâi, chñnh cuäng cêìn möåt nïìn taãng xaác, àûúåc höî trúå bùçng viïåc töí chûác àiïìu tiïët vaâ giaám saát, nhùçm duy trò nhûäng khuyïën khñch mang tñnh chêët tñch cûåc àöëi vúái phaáp lyá vaâ àiïìu tiïët ¾ caác àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng taâi chñnh. Thaânh cöng úã àêy seä thuác àêíy tùng trûúãng theo hûúáng thiïn vïì giuáp àúä ngûúâi ngheâo vaâ seä öín àõnh hoaá nïìn kinh tïë theo hûúáng tùng trûúãng cao; khaã nùng tiïëp cêån trûåc tiïëp taâi chñnh cuãa nhûäng ngûúâi hiïån àang bõ loaåi trûâ cuäng seä àûúåc múã röång. 3
12. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI vaâ möåt chiïën lûúåc dûåa Khuyïën khñch laâ möåt yïëu töë then chöët àïí haån chïë viïåc chêëp trïn cú súã khai thaác caác nhêån ruãi ro quaá àaáng vaâ nhûäng haânh vi gian lêån trong quaãn lyá vaâ giaám saát caác trung gian taâi chñnh – nhêët laâ caác ngên haâng àöång cú khuyïën khñch àang coá nguy cú phaãi chõu sûå thêët baåi quaá àùæt. Bêët öín àõnh vaâ àöí vúä laâ neát àùåc trûng cuãa thõ trûúâng taâi chñnh, nhûng khöng nhêët thiïët phaãi traã giaá quaá àùæt nhû nhûäng nùm vûâa qua. Chuáng phaãn aánh hêåu quaã cuãa viïåc chêëp nhêån ruãi ro vûúåt quaá mûác ruãi ro maâ xaä höåi chêëp nhêån. Caái giaá phaãi traã naây rêët hiïån thûåc: chuáng laâ möåt loaåi thuïë coá thïí töìn taåi dai dùèng àaánh vaâo tùng trûúãng. Àiïìu àoá coá thïí laâm tùng àoái ngheâo trong thúâi gian trûúác mùæt, vaâ coá aãnh hûúãng lêu daâi hún àïën ngûúâi ngheâo, thöng qua viïåc kòm haäm tùng trûúãng lêîn cùæt giaãm chi tiïu vaâo nhûäng lônh vûåc nhû giaáo duåc, y tïë. Maång lûúái an sinh töët àoâi Hïå thöëng baão hiïím tiïìn gûãi, möåt phêìn quan troång trong hoãi caác thïí chïë töët maång lûúái an sinh àïí hêåu thuêîn ngên haâng, vêîn coân àang trïn àûúâng hònh thaânh úã caác nûúác àang phaát triïín. Khöng khoá gò àïí biïët taåi sao noá khöng chó laâ möåt hïå thöëng àaáng tin cêåy àïí phoâng ngûâa hiïån tûúång àöí xö àïën ruát tiïìn gûãi, maâ coân phöí biïën vïì chñnh trõ, àùåc biïåt àöëi vúái chuã súã hûäu caác ngên haâng nhoã trong nûúác. Tuy nhiïn, thûåc tïë gêìn àêy cho thêëy, chuáng cuäng laâm giaãm viïåc theo doäi thõ trûúâng cuãa caác ngên haâng. Mùåc duâ àiïìu naây coá thïí khöng laâm suy yïëu hïå thöëng ngên haâng úã caác thõ trûúâng phaát triïín, vúái àiïìu kiïån caác thõ trûúâng naây vöën sùén chõu sûå àiïìu tiïët vaâ giaám saát tûúng àöëi hûäu hiïåu, nhûng noá cuäng coá thïí laâm tùng nguy cú khuãng hoaãng vaâ giaãm sûå phaát triïín thõ trûúâng taâi chñnh úã nhûäng núi maâ thïí chïë coân yïëu. Vò thïë, caác nhaâ cêìm quyïìn khi xem xeát vêën àïì baão hiïím tiïìn gûãi, trûúác hïët cêìn raâ soaát laåi khuön khöí thïí chïë cuãa mònh trong quaá trònh ra quyïët àõnh. Viïåc xêy dûång möåt maång lûúái an sinh töët khöng chó dûâng laåi úã viïåc rêåp khuön nhûäng thõ trûúâng àaä trûúãng thaânh, vaâ caác bùçng chûáng thûåc nghiïåm uãng höå maånh meä viïåc têån duång nhûäng lûåc lûúång thõ trûúâng àaä biïët àïí haån chïë nhûäng nguy cú gùæn liïìn vúái viïåc aáp duång baão hiïím tiïìn gûãi. Ngên haâng, thõ trûúâng chûáng khoaán vaâ vö söë caác loaåi trung gian khaác, vaâ caác cöng ty taâi chñnh phuå thuöåc, têët caã àïìu goáp 4
13. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT phêìn vaâo sûå phaát triïín taâi chñnh cên àöëi. Moåi sûå thiïn võ hoaân Àa daång hoaá coá lúåi cho toaân nghiïng vïì phña thõ trûúâng hay ngên haâng àïìu khöng sûå öín àõnh vaâ phaát triïín thïí lyá giaãi àûúåc bùçng vö söë nhûäng bùçng chûáng hiïån coá. Traái laåi, sûå phaát triïín cuãa caác phên àoaån khaác nhau trong hïå thöëng taâi chñnh àïìu gêy aáp lûåc buöåc caác phên àoaån khaác phaãi àöíi múái, nêng cao chêët lûúång vaâ hiïåu quaã, vaâ giaãm giaá. Chuáng cuäng phaát triïín theo kiïíu cöång sinh, trong àoá phên àoaån naây múã röång thûúâng yïu cêìu caác phên àoaån khaác cuäng phaãi nêng cêëp. Tûúng lai cuãa khu vûåc phi ngên haâng, trong àoá àaáng kïí nhêët laâ caác töí chûác traã lûúng hûu tû nhên, seä phuå thuöåc rêët lúán vaâo caác chñnh saách coá liïn quan cuãa chñnh phuã, vò vêåy, viïåc hoaåch àõnh caác chñnh saách naây cêìn àûúåc suy tñnh thêån troång. Hêìu hïët caác nûúác àang phaát triïín àïìu quaá nhoã, khöng àuã Múã cûãa thõ trûúâng coá thïí sûác trang traãi, nïëu khöng àûúåc lúåi tûâ viïåc tiïëp cêån taâi chñnh kñch thñch sûå phaát triïín ¾ toaân cêìu, bao göìm viïåc tiïëp cêån dõch vuå taâi chñnh cuãa caác cöng ty taâi chñnh nûúác ngoaâi hoùåc do nûúác ngoaâi súã hûäu. Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi àïí caác cöng ty taâi chñnh nûúác ngoaâi coá uy tñn tham gia vaâo thõ trûúâng nöåi àõa cuäng àaä àûúåc hoan ngïnh: hoå seä mang vaâo sûå caånh tranh, caãi thiïån tñnh hiïåu quaã, vaâ nêng cao chêët lûúång cuãa cú súã haå têìng taâi chñnh. Nhû vêåy, chuáng laâ chêët xuác taác quan troång cho hònh thûác phaát triïín taâi chñnh thuác àêíy tùng trûúãng. Múã cûãa cuäng seä keâm theo möåt söë haån chïë, trong àoá coá viïåc tùng àöå ruãi ro trïn möåt söë phûúng diïån, cêìn àûúåc giaám saát chùåt cheä. Noá cuäng seä dêîn àïën viïåc caác cöng ty taâi chñnh trong nûúác mêët võ thïë kinh doanh, nhûng khaã nùng tiïëp cêån caác dõch vuå taâi chñnh múái thûåc sûå laâ vêën àïì cuãa phaát triïín, chûá khöng phaãi laâ ai seä cung cêëp chuáng. Khu vûåc taâi chñnh, tûâ lêu àaä laâ núi súám biïët ûáng duång sûå vò cöng nghïå coá thïí ¾ àöíi múái trong cöng nghïå thöng tin vaâ liïn laåc. Quöëc tïë hoaá taâi chñnh (bêët chêëp nhûäng cöë gùæng nhùçm ngùn chùån chuáng) laâ möåt thaânh quaã cuãa àiïìu naây. Noá àaä giuáp giaãm chi phñ vöën vay vaâ vöën cöí phêìn noái chung, mùåc duâ noá cuäng laâm tùng nguy cú dïî bõ töín thûúng cuãa caác luöìng vöën. Khoá coá thïí àoaán trûúác àûúåc vai troâ àñch xaác trong tûúng lai cuãa taâi chñnh àiïån tûã trong viïåc àêíy nhanh quaá trònh quöëc tïë hoaá, nhûng chùæc chùæn noá seä rêët to lúán. Nïëu sûå bêët öín àõnh coá thïí seä tùng lïn, thò cöng 5
14. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI nghïå quaãn lyá ruãi ro vaâ caác cöng cuå taâi chñnh coá liïn quan khaác cuäng seä àûúåc caãi tiïën theo. dïî daâng tiïëp cêån àûúåc Möåt söë kyä thuêåt thöng tin tñn duång coá liïn quan, göìm caã cú chïë cho àiïím, hûáa heån seä coá àoáng goáp quan troång vaâo viïåc múã röång àiïìu maâ hiïån nay vêîn coân laâ khaã nùng tiïëp cêån rêët haån chïë cuãa nhûäng ngûúâi ài vay nhoã àïën tñn duång cuãa khu vûåc taâi chñnh chñnh thûác. Àiïìu naây seä àaåt àûúåc bùçng caách haå thêëp caác raâo caãn do chi phñ thöng tin cao. Àöìng thúâi, möåt mûác trúå cêëp nhêët àõnh cho phêìn chi phñ chung vêîn coân thñch húåp àïí goáp phêìn laâm cho caác töí chûác tñn duång vi mö phuåc vuå ngûúâi ngheâo vaâ rêët ngheâo coá thïí àûáng vûäng. Trong phêìn töíng quan naây, sau khi toám lûúåc nhûäng yá chñnh cuãa böën chûúng chñnh trong cuöën saách, chuáng töi phên tñch nhûäng baâi hoåc chñnh saách chuã yïëu, trònh baây möåt caách vêån duång àiïín hònh coá tñnh chêët minh hoåa vaâo nhûäng hoaân caãnh àêët nûúác traái ngûúåc nhau. Phêìn töíng quan àûúåc kheáp laåi vúái triïín voång cuãa nhûäng nghiïn cûáu trong tûúng lai. Toám tùæt UÅC NAÂY CUÃA PHÊÌN TÖÍNG QUAN TOÁM TÙÆT nhûäng lêåp luêån chñnh cuãa caác chûúng coân laåi trong Mbaáo caáo. Chuáng töi têåp trung vaâo nhûäng phaát hiïån chñnh ruát ra tûâ nghiïn cûáu thûåc nghiïåm vaâ yá nghôa cú baãn cuãa nhûäng phaát hiïån àoá. Nhûäng lêåp luêån chi tiïët vaâ nhûäng lûu yá coá thïí xem trong caác chûúng tiïëp theo cuâng vúái phêìn tham khaão vúái khöëi lûúång lúán nhûäng nghiïn cûáu chûáa àûång trong cöng trònh naây. Chûúng 1: Àïí cho taâi chñnh coá hiïåu quaã Phaát triïín taâi chñnh theo Hiïån nay coá rêët nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu khùèng àõnh chiïìu sêu taåo ra tùng maånh meä rùçng, caãi tiïën phûúng thûác töí chûác taâi chñnh seä thuác trûúãng àêíy vaâ àoáng goáp vaâo thaânh tñch hoaåt àöång kinh tïë. Noái caách khaác, niïìm mong muöën chung àûúåc nhòn thêëy möåt hïå thöëng 6
15. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT taâi chñnh vêån haânh hûäu hiïåu xuêët phaát tûâ möëi quan hïå nhên quaã roä rïåt giûäa noá vúái tùng trûúãng, öín àõnh kinh tïë vô mö vaâ xoaá àoái giaãm ngheâo. Hêìu nhû chuáng ta ào lûúâng sûå phaát triïín taâi chñnh theo bêët cûá caách naâo thò cuäng vêîn thêëy coá möëi liïn hïå, úã nhiïìu nûúác, giûäa noá vaâ mûác thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi (Hònh 1). Möëi quan hïå naây khöng nhêët thiïët phaãi mang tñnh nhên quaã, vaâ nhiïìu yïëu töë khaác cuäng coá thïí goáp phêìn, nhêët laâ sûå öín àõnh cuãa caác chñnh saách kinh tïë vô mö. Tuy nhiïn, trong möåt vaâi nùm qua, giaã thuyïët cho rùçng möëi quan hïå naây mang tñnh nhên quaã (Hònh 2) àaä luön luön àûáng vûäng trong bêët kyâ cuöåc kiïím àõnh thûã nghiïåm kinh tïë lûúång naâo. Thanh doåc cho biïët biïn àöå Mùåc duâ chûa roä raâng lùæm, nhûng ngûúâi ta vêîn cho lyá do àïí giûäa caác tûá phên võ - mûác àöå taâi chñnh coá vai troâ quan troång àöëi vúái tùng trûúãng nùçm úã phaát triïín sêu taâi chñnh trong nhûäng chûác nùng cú baãn then chöët maâ caác thïí chïë taâi chñnh 50% söë nûúác úã möîi giai àoaån àaãm traách. ÚÃ möåt cêëp àöå, taâi chñnh roä raâng liïn quan àïën viïåc phaát triïín nùçm trong biïn àöå chuyïín tiïìn àïí àöíi lêëy haâng hoaá, dõch vuå, hoùåc hûáa heån möåt naây. Trung võ àûúåc biïíu diïîn mûác lúåi tûác trong tûúng lai, nhûng úã cêëp àöå sêu hún thò hïå dûúái daång thanh ngang. thöëng thïí chïë cêëu thaânh nïn caác hònh thûác töí chûác taâi chñnh 7
16. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI cuãa nïìn kinh tïë phaãi àûúåc coi nhû àang thûåc hiïån nhûäng chûác nùng kinh tïë cú baãn sau àêy: l Huy àöång tiïìn tiïët kiïåm (nïëu khöng coá noá thò caác cú súã huy àöång seä haån chïë hún nhiïìu). l Phên böí vöën àêìu tû (nhêët laâ àïí taâi trúå cho nhûäng dûå aán àêìu tû hiïåu quaã). l Giaám saát caác nhaâ quaãn lyá (sao cho kinh phñ àaä phên böí àûúåc chi tiïu àuáng kïë hoaåch). l Chuyïín dõch ruãi ro (giaãm búát ruãi ro thöng qua sûå tñch tuå vaâ cho pheáp nhûäng ngûúâi sùén saâng chêëp nhêån ruãi ro hún àûúåc gaánh chõu). Caác bùçng chûáng kinh tïë lûúång chñnh xaác vaâ àa daång cho thêëy, sûå àoáng goáp cuãa taâi chñnh vaâo tùng trûúãng daâi haån chuã yïëu bùçng caách nêng cao nùng suêët nhên töë töíng húåp cuãa nïìn kinh tïë, chûá khöng phaãi bùçng töëc àöå tñch luäy vöën. Thöng qua viïåc höî trúå cho tùng trûúãng, sûå phaát triïín taâi chñnh coá aãnh hûúãng maånh nhêët àïën viïåc nêng cao mûác söëng cuãa ngûúâi ngheâo. Mùåc duâ möåt söë ngûúâi cho rùçng dõch vuå cuãa hïå thöëng taâi chñnh chñnh thûác chó coá lúåi cho ngûúâi giaâu, nhûng 8
17. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT söë liïåu laåi cho thêëy àiïìu ngûúåc laåi. Hún nûäa, caác nûúác coá hïå thöëng taâi chñnh sêu lúán maånh àaä thêëy rùçng, suy cho cuâng, noá àaä caách ly àûúåc hoå khoãi nhûäng biïën àöång vô mö. Bùçng chûáng vïì têìm quan troång cuãa möîi loaåi trong hai Taâi trúå qua ngên haâng vaâ thaânh phêìn thïí chïë chñnh cuãa taâi chñnh – ngên haâng vaâ thõ taâi trúå bùçng vöën cöí phêìn trûúâng chûáng khoaán coá töí chûác – cuäng rêët roä rïåt. Khöng coá böí sung chûá khöng thay bùçng chûáng thûåc nghiïåm naâo hêåu thuêîn cho nhûäng chñnh saách troái buöåc möåt caách giaã taåo khu vûåc naây àïí ûu àaäi khu thïë cho nhau vûåc kia. Trïn thûåc tïë, sûå phaát triïín cuãa möîi khu vûåc dûúâng nhû àaä cuãng cöë thïm thaânh tñch hoaåt àöång cuãa khu vûåc kia bùçng caách duy trò khoaãng caách caånh tranh giûäa caác cöng ty taâi chñnh riïng biïåt. Mùåc duâ caác nïìn kinh tïë àang phaát triïín dûåa nhiïìu vaâo ngên haâng hún laâ thõ trûúâng chûáng khoaán vaâ khu vûåc phi ngên haâng khaác (Hònh 3), nhûng nhiïìu thaách thûác nöíi cöåm àaä àùåt ra trûúác caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vöën àang cöë àaãm baão rùçng, caã ngên haâng vaâ thõ trûúâng àïìu àaåt àûúåc àêìy àuã tiïìm nùng hoaåt àöång cuãa chuáng. Têët nhiïn, öín àõnh kinh tïë vô mö laâ àiïìu chuã chöët, nhûng caác khña caånh khaác laåi coá liïn quan chùåt cheä hún àïën nïìn taãng kinh tïë vi mö cuãa taâi chñnh. Vúái khöëi lûúång vöën rêët lúán maâ caác doanh nghiïåp vay tûâ ngên haâng, chi phñ ài vay seä phuå thuöåc vaâo hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ tñnh caånh tranh cuãa thõ trûúâng ngên haâng. Vïì mùåt naây, kïët quaã hoaåt àöång cuãa caác nïìn kinh tïë àang phaát triïín cuäng bõ tuåt hêåu. Tûå do hoaá khöng chó gùæn vúái laäi suêët baán buön cao hún, maâ noá coân khúi röång thïm khoaãng caách giûäa caác trung gian (taâi chñnh) - àiïìu naây ñt ra àaä phaãn aánh àûúåc phêìn naâo viïåc caác ngên haâng ngaây caâng coá nhiïìu quyïìn lûåc thõ trûúâng. Phaát triïín hònh thûác taâi trúå bùçng vöën cöí phêìn laâ möåt caách àïí haå thêëp chi phñ taâi trúå thöng qua caånh tranh trïn thõ trûúâng taâi chñnh. ÚÃ àêy, thaách thûác laâ, laâm sao coá thïí xoaá boã àûúåc vêën àïì vïì thöng tin khöng àöëi xûáng. Sûå phûác taåp cuãa phêìn lúán caác hoaåt àöång kinh tïë vaâ kinh doanh hiïån àaåi àaä laâm tùng àaáng kïí tñnh chêët àa daång cuãa caác thuã àoaån maâ nhûäng ngûúâi bïn trong coá thïí sûã duång àïí che giêëu kïët quaã hoaåt àöång cuãa 9
18. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI doanh nghiïåp. Tuy nhûäng tiïën böå trong cöng nghïå, kïë toaán vaâ thûåc tiïîn phaáp lyá àaä giuáp cho viïåc hoaân thiïån caác cöng cuå khaám phaá, nhûng suy cho cuâng, sûå khöng àöëi xûáng vïì thöng tin giûäa ngûúâi sûã duång vaâ ngûúâi cung cêëp vöën trong caác nûúác àang phaát triïín khöng giaãm àûúåc nhiïìu nhû trong caác nïìn kinh tïë tiïn tiïën – vaâ thûåc tïë coân töìi tïå ài. ÚÃ mûác thu nhêåp trïn àêìu ngûúâi thêëp hún, giaá trõ taâi saãn ngên haâng coá xu hûúáng lúán gêëp nhiïìu lêìn mûác àöå vöën hoaá qua thõ trûúâng chûáng khoaán khi so vúái caác nûúác coá thu nhêåp cao. Taâi chñnh cêìn möåt cú súã Laân soáng nghiïn cûáu chñnh saách gêìn àêy àaä chó ra sûå cêìn haå têìng: luêåt phaáp vaâ thiïët phaãi coá caác biïån phaáp chñnh saách àêíy maånh saãn xuêët vaâ trao àöíi thöng tin; haån chïë viïåc thûåc haânh quyïìn lûåc thõ thöng tin trûúâng, duâ laâ trong ngên haâng hay do nöåi böå bïn trong, laâm phûúng haåi àïën cöí àöng; vaâ àaãm baão sûå vêån haânh hiïåu quaã cuãa thõ trûúâng chûáng khoaán coá töí chûác. Nhûäng chñnh saách naây dûúâng nhû seä coá taác duång hún nïëu chuáng nhùçm vaâo cú súã haå têìng chûá khöng phaãi trûåc tiïëp vaâo baãn thên cú cêëu taâi chñnh. Nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy vïì cú súã haå têìng hûäu hiïåu àaåt àûúåc nhiïìu tiïën böå nhêët trong lônh vûåc tû phaáp, vaâ trong nhûäng lônh vûåc vûúåt ra ngoaâi nhûäng yïu cêìu hiïín nhiïn vaâ thiïët yïëu nhùçm àaãm baão ngûúâi cho vay coá thïí thûåc hiïån àûúåc nhûäng quyïìn cuãa mònh möåt caách mau leå vaâ ñt töën keám, trong 10
19. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT trûúâng húåp xaãy ra tònh traång vúä núå. Àûúng nhiïn, chñnh phuã coá lúåi thïë so saánh trong viïåc soaån thaão vaâ thûåc hiïån luêåt phaáp, vaâ chñnh phuã phaãi toaân têm toaân yá vaâo viïåc cêåp nhêåt vaâ àiïìu chónh luêåt phaáp, vaâ caác thöng lïå phaáp lyá vò chuáng liïn quan àïën caác húåp àöìng taâi chñnh. Cho nïn, àïí tùng cûúâng – hoùåc böí khuyïët cho sûå thiïëu vùæng – caác haânh àöång cuãa chñnh phuã, coân coá nhûäng cú höåi roä raâng vaâ thûåc tïë àïí caác àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng khuyïëch àaåi cú cêëu àiïìu tiïët khi cêìn thiïët. Thûåc tiïîn khaá thaânh cöng úã möåt söë thõ trûúâng chûáng khoaán coá töí chûác laâ nhûäng thñ duå rêët töët vïì nhûäng saáng kiïën tû nhên nhû thïë. Àiïìu naây phaãn aánh möåt hûúáng ài túái àêìy hûáa heån, nhêët laâ khi viïåc triïín khai caác àaåo luêåt cuãa nhaâ nûúác gùåp nhiïìu khoá khùn. Hiïån àang coá möåt cuöåc tranh luêån lúán trong giúái hoåc giaã: liïåu viïåc soaån thaão luêåt phaáp chñnh xaác coá phaãi laâ vêën àïì chñnh hay khöng. Nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy àang têåp trung vaâo nhûäng kïët quaã hoaåt àöång traái ngûúåc nhau cuãa hïå thöëng taâi chñnh vúái nhûäng cú cêëu phaáp lyá coá nguöìn göëc khaác nhau. Nhûäng khaác biïåt naây àaä àûúåc chûáng minh laâ coá taác àöång àïën sûå phaát triïín tûúng àöëi cuãa thõ trûúâng núå vaâ cöí phiïëu, trong àiïìu kiïån caác cöng ty do nhiïìu ngûúâi nùæm giûä, hoùåc khaái quaát hún, laâ caác cöng ty àoá àûúåc taâi trúå tûâ bïn ngoaâi, vaâ do àoá, nhûäng khaác biïåt naây coá aãnh hûúãng àïën sûå phaát triïín cuãa toaân böå khu vûåc taâi chñnh. Vaâ thöng àiïåp chñnh saách tûâ caác kïët quaã kinh tïë lûúång àïìu khùèng àõnh theo cuâng möåt hûúáng: viïåc baão vïå coá hiïåu quaã hún quyïìn vïì taâi saãn cuãa caác nhaâ taâi trúå bïn ngoaâi chùèng nhûäng khöng gêy trúã ngaåi cho tùng trûúãng, maâ coân taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho sûå phaát triïín cuãa thõ trûúâng taâi chñnh vaâ àêìu tû. Sûå tùng trûúãng cuãa hònh thûác tiïët kiïåm têåp thïí – bao göìm Caác phûúng thûác tiïët caã viïåc thöng qua caác cöng ty àêìu tû vaâ quyä tûúng höî, cuäng kiïåm têåp thïí giuáp tùng nhû quyä lûúng hûu vaâ caác cöng ty baão hiïím nhên thoå – coá thïí cûúâng vaâ nêng cêëp hïå thuác àêíy maånh phña cêìu cuãa thõ trûúâng cöí phiïëu, cuäng nhû thöëng múã röång caác loaåi hònh trung gian taâi chñnh sùén coá cho nhûäng ngûúâi trung lûu, àöìng thúâi taåo aáp lûåc caånh tranh vúái tiïìn gûãi 11
20. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI ngên haâng. Taác àöång cuãa noá khöng chó goái goån trong thõ trûúâng chûáng khoaán: trong nhûäng thõ trûúâng trûúãng thaânh vaâ múái nöíi, caác töí chûác tiïët kiïåm theo húåp àöìng coá võ trñ trung têm àïí höî trúå nhûäng phaát kiïën vïì taâi chñnh dûåa vaâo thõ trûúâng, nhû chûáng khoaán coá baão àaãm bùçng taâi saãn, viïåc sûã duång taâi chñnh cú cêëu vaâ caác saãn phêím phaát sinh, bao göìm quyä theo doäi chó söë vaâ caác saãn phêím töíng húåp àïí baão vïå nhaâ àêìu tû trûúác sûå suy giaãm cuãa thõ trûúâng. Nhûäng kinh nghiïåm àuác ruát àûúåc vaâ thöng tin vïì viïåc taåo vöën con ngûúâi, möåt khi àûúåc trang bõ cho nhûäng ngûúâi quaãn lyá quyä sûã duång, seä giuáp cho viïåc nêng cao chêët lûúång quaãn lyá ruãi ro trïn phaåm võ toaân böå nïìn kinh tïë. Sûå tùng trûúãng cuãa nhûäng quyä naây coá thïí àaãm baão taâi trúå nhanh vaâ öín àõnh cho nhûäng phên àoaån thñch húåp chuã yïëu cuãa thõ trûúâng taâi chñnh, nhû caác cöng ty thuï mua hay cöng ty huy àöång vöën ruãi ro. Chuáng cuäng coá thïí taåo cêìu vïì àêìu tû daâi haån, qua àoá àûa ra giaãi phaáp dûåa vaâo thõ trûúâng cho nhûäng löî höíng thêëy àûúåc maâ chñnh phuã nhiïìu nûúác àang cöë gùæng lêëp àêìy trong nhiïìu nùm bùçng caác giaãi phaáp haânh chñnh töën keám vaâ boáp meáo. Àiïìu tiïët khu vûåc naây, àoá laâ viïåc maâ nhiïìu nûúác cêìn lûu yá. Caác lûåa choån chñnh saách Caác biïån phaáp thaânh cöng trong viïåc phaát triïín sêu thõ vaâ cöng nghïå múái coá thïí trûúâng taâi chñnh vaâ haån chïë viïåc sûã duång meáo moá quyïìn lûåc múã röång khaã nùng tiïëp thõ trûúâng, àaä khiïën coá nhiïìu cöng ty vaâ caá nhên coá thïí tiïëp cêån àûúåc tñn duång vúái chi phñ phaãi chùng. Tuy nhiïn, coân cêån taâi chñnh ¾ ngûúâi ngheâo, caác doanh nghiïåp nhoã vaâ doanh nghiïåp vi mö thò sao? Nhûäng khña caånh naâo cêìn àùåc biïåt chuá yá àïí àaãm baão hoå khöng bõ boã qua, cho duâ àaä coá nhûäng caãi thiïån chung trong kïët quaã hoaåt àöång cuãa hïå thöëng taâi chñnh? Khöng coá gò phaãi döëi mònh rùçng, vêën àïì khaã nùng tiïëp cêån laâ dïî giaãi quyïët. Kinh nghiïåm cho thêëy, caác thïí chïë taâi chñnh chñnh thûác rêët chêåm chaåp trong viïåc chêëp nhêån chi phñ thiïët lêåp phaát sinh khi muöën vûún túái nhûäng àöëi tûúång khaách haâng phên taán vaâ ngheâo (cho duâ chó laâ dõch vuå kiïíu gûãi tiïìn töëi thiïíu). Tuy nhiïn, khi tòm caách caãi thiïån àiïìu naây, cêìn chuá troång hai khña caånh rêët thiïët yïëu laâ thöng tin vaâ chi phñ cöë àõnh tûúng àöëi cao 12
21. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT cuãa viïåc cho vay qui mö nhoã. Nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy quan têm àïën tiïën böå cöng nghïå vaâ chñnh saách àaä cho thêëy coá thïí haå thêëp nhûäng raâo caãn àoá bùçng caách naâo. Rêët nhiïìu töí chûác taâi chñnh vi mö chuyïn mön hoaá vaâ àêìy saáng taåo, phêìn lúán àûúåc bao cêëp, àaä àûúåc thiïët lêåp vaâ thu àûúåc nhûäng thaânh cöng to lúán. Tó lïå traã núå khöng àuáng kyâ haån thêëp - thêëp hún nhiïìu so vúái caác chûúng trònh cho vay àûúåc bao cêëp thuöåc thïë hïå trûúác àaä tûâng hoaåt àöång úã caác nûúác àang phaát triïín - vaâ phaåm vi phuåc vuå cuãa nhûäng töí chûác naây, xeát caã vïì söë tuyïåt àöëi lêîn nhûäng nhoám ngûúâi trûúác kia hêìu nhû bõ quïn laäng nhû phuå nûä vaâ nhûäng ngûúâi rêët ngheâo, àïìu rêët röång. Thaânh cöng naây laâ do àaä biïët dûåa vaâo sûå àöíi múái, chùèng haån nhû viïåc sûã duång caác húåp àöìng cho vay theo nhoám àïí khai thaác têët caã caác tiïìm nùng vïì vöën xaä höåi vaâ aáp lûåc cuãa nhoám àïí giaãm búát hiïån tûúång cöë tònh chêy núå, taåo ra nhûäng khuyïën khñch àöång bùçng caách aáp duång caác lõch trònh traã núå àïìu àùån vaâ nhûäng khoaãn vay tiïëp theo theo hònh thûác “cho vay luäy tiïën”, vaâ möåt cú cêëu quaãn lyá phên taán goån nheå hún àïí giaãm chi phñ vaâ cho pheáp ngûúâi cho vay coá thïí àõnh laäi suêët vöën vay thêëp úã mûác phaãi chùng. Cho duâ khöng àûúåc bao cêëp thò möåt söë trong nhûäng kyä thuêåt ¾ àaáng lûu yá laâ trong àoá vêîn coá thïí aáp duång vaâo viïåc cho vay nhoã àöëi vúái nhûäng lônhlônh vûåcvûåc taâitaâi chñnhchñnh vivi mömö ngûúâi khöng ngheâo. Hún nûäa, viïåc sûã duång hiïåu quaã thöng tin tñn duång coá thïí laâm giaãm qui mö töëi thiïíu àïí khu vûåc taâi chñnh chñnh thûác vaâ khöng àûúåc bao cêëp coá thïí cho vay maâ vêîn àaåt hiïåu quaã vïì chi phñ. Cöng nghïå thöng tin àaä giuáp cho viïåc laâm giaãm maånh àún giaá thu thêåp thöng tin vïì quaá trònh vay vöën vaâ caác àùåc àiïím coá liïn quan khaác, cuäng nhû laâm tùng mûác àöå tinh vi maâ caác söë liïåu naây coá thïí àûúåc duâng àïí àaánh giaá uy tñn traã núå. Mùåc duâ taác àöång cuãa viïåc coá àûúåc nhûäng thöng tin naây àaä laâm thay àöíi caác khuyïën khñch vaâ quyïìn lûåc thõ trûúâng theo möåt caách rêët tinh tïë - nhûng khöng phaãi luác naâo cuäng coá lúåi - nhûng tùng khaã nùng tiïëp cêån thöng tin tñn duång vêîn nêng cao àûúåc khaã nùng sùén coá cuãa vöën vay vaâ haå thêëp chi phñ trung gian. 13
22. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI Chûúng 2: Ngùn ngûâa vaâ giaãm thiïíu khuãng hoaãng Taâi chñnh luön haâm chûáa Taâi chñnh vöën laâ dïî àöí vúä, chuã yïëu laâ do nhûäng haânh àöång ruãi ro maåo hiïím liïn quan tûâ thúâi kyâ naây sang thúâi kyâ khaác maâ nhiïìu giao dõch taâi chñnh chûáa àûång. Viïåc cho vay tiïìn höm nay khöng chó vò nhûäng hûáa heån hoùåc kyâ voång thu àûúåc tiïìn trong tûúng lai, maâ ngûúâi ta coân laâm àiïìu àoá bêët chêëp caã nhûäng khoá khùn do thöng tin haån chïë hoùåc khöng àöìng àïìu, möåt phêìn laâ do àùåc àiïím cuãa phña ài vay (lûåa choån ngûúåc) vaâ phêìn khaác laâ do haânh vi sau àoá cuãa hoå (lúåi duång baão laänh, cöë yá laâm liïìu). Taâi chñnh khöng thïí coá taác duång nïëu khöng coá tñn duång, maâ tñn duång laåi àöìng nghôa vúái àoân bêíy, coân àoân bêíy coá nghôa laâ coá ruãi ro thêët baåi, àöi khi noá lan röång thaânh phaãn ûáng dêy chuyïìn. Trong hoaân caãnh àoá, kyâ voång coá thïí thay àöíi rêët nhanh, laâm cho giaá taâi saãn dao àöång maånh, vaâ àïën lûúåt mònh, àiïìu naây laåi coá thïí bõ haânh vi cuãa àaám àöng laâm cho trêìm troång thïm. Thõ trûúâng taâi chñnh thuöåc daång kinh doanh sûã duång hiïåu quaã caác luöìng thöng tin, nhûng coá khi cuäng coá sûå sai lïåch lúán, thêåm chñ ngaây möåt nhiïìu hún, so vúái mûác giaá cên bùçng, àiïìu àoá tûå noá àaä chûáng toã noá nhû nhûäng bong boáng, hay tònh traång buâng phaát vaâ àöí vúä mang tñnh àêìu cú. Nïëu vö söë nhûäng thñ duå trong lõch sûã vïì sûå suåp àöí giaá taâi saãn coân chûa àuã àïí chûáng minh cho àiïìu àoá, thò lyá thuyïët cuäng àaä giaãi thñch àûúåc vò sao khi viïåc thu thêåp thöng tin vaâ kyá kïët húåp àöìng àïìu rêët töën keám thò thõ trûúâng taâi chñnh seä khöng bao giúâ coá àêìy àuã hiïåu quaã hoùåc hoaân toaân àiïìu hoaâ àûúåc sûå chïnh lïåch giaá. Kiïím àõnh àöëi chûáng thêån troång àaä khùèng àõnh rùçng, caá nhên khöng hoaân toaân húåp lyá khi àaánh giaá ruãi ro: hoå quaá coi troång nhûäng diïîn biïën gêìn àêy (thïí hiïån sûå thiïín cêån), hoå buön baán theo phong traâo hún laâ dûåa vaâo nhûäng yïëu töë nïìn taãng, vaâ hoå luön coá nhûäng phaãn ûáng cuâng chiïìu (hay taåo xung lûúång) bùçng caách mua vaâo khi giaá àang tùng. Cuâng vúái viïåc laâm cho giaá taâi saãn dao àöång maånh hún vaâ goáp phêìn vaâo traâo lûu cho vay dïî daäi cuãa ngên haâng – àûúåc tiïëp nöëi bùçng sûå thay àöíi têm lyá àöåt ngöåt vaâ viïåc töín thêët tñn duång tai haåi – caác àùåc 14
23. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT àiïím haânh vi naây àaä trúã thaânh maãnh àêët maâu múä cho nhûäng yá àöì gian lêån kiïíu Ponzi. Nïëu taâi chñnh laâ dïî àöí vúä, thò ngên haâng laåi laâ böå phêån dïî àöí vúä nhêët. Caác ngên haâng phaãi phuå thuöåc rêët nhiïìu vaâo giaá trõ tin cêåy cuãa nhûäng taâi saãn maâ hoå súã hûäu (keã caã uy tñn traã núå cuãa ngûúâi ài vay), nhûng ngên haâng cuäng gêy thïm nhûäng phûác taåp khöng chó trong viïåc chuyïín àöíi kyâ haån thanh toaán maâ coân caã trong caác khoaãn núå khöng kyâ haån, tûác laâ taâi trúå bùçng caách cho vay coá baão àaãm bùçng nhûäng taâi saãn núå theo mïånh giaá dûúái daång tiïìn gûãi ngên haâng. Tñnh chêët àùåc biïåt dïî àöí vúä cuãa taâi chñnh, trong àoá coá ngên haâng, diïîn ra trong têët caã caác nûúác, bêët kïí mûác thu nhêåp cuãa nûúác àoá nhû thïë naâo, nhû àaä àûúåc chûáng minh qua sûå buâng nöí khuãng hoaãng ngên haâng úã nhiïìu nïìn kinh tïë cöng nghiïåp trong thêåp niïn 80 vaâ 90. Nhûng hïå thöëng ngên haâng nùçm ngoaâi thïë giúái cöng nghiïåp coân nguy haåi hún, vò úã nhûäng nûúác naây khuãng hoaãng laâ cûåc kyâ töën keám - xeát caã vïì chi phñ ngên saách trûåc tiïëp, kòm haäm tùng trûúãng, laâm chïåch hûúáng caác chûúng trònh öín àõnh hoaá, vaâ trêìm troång thïm tònh traång àoái ngheâo (Hònh 4). Caác nûúác àang phaát triïín àang phaãi àûúng àêìu thïm vúái möåt söë nguyïn nhên gêy ra nguy cú àöí vúä. Khöng chó nhûäng vêën àïì vïì thöng tin noái chung nghiïm troång hún, maâ nïìn kinh tïë cuãa caác nûúác àang phaát triïín cuäng nhoã hún, vaâ têåp trung hún vaâo möåt söë ngaânh kinh tïë nhêët àõnh, hoùåc phaãi lïå thuöåc vaâo möåt söë saãn phêím xuêët khêíu nhêët àõnh, do vêåy, ñt coá khaã nùng hêëp thuå àûúåc caác cuá söëc hay cuâng gaánh chõu nhûäng nguy cú ruãi ro taách biïåt. Hún nûäa, caác thõ trûúâng múái nöíi coân àang chûáng kiïën haâng loaåt sûå chuyïín àöíi chïë àöå laâm thay àöíi cú cêëu ruãi ro cuãa möi trûúâng hoaåt àöång theo caách rêët khoá àaánh giaá, trong àoá àiïín hònh laâ sûå giaãm dêìn àiïìu tiïët taâi chñnh. Ngoaâi ra, vò ngên haâng coá xu hûúáng laâ lûåc lûúång chuã àaåo trong caác thõ trûúâng taâi chñnh múái nöíi nïn nhu cêìu vay núå seä nhiïìu hún, vaâ khaã nùng tiïëp cêån vöën cöí phêìn bïn ngoaâi cho cöng ty seä ñt hún. Do àoá, seä coá nguy cú àöí vúä cao hún. Viïåc giaá cöí phiïëu suy giaãm khöng phaãi laâ vö haåi, nhûng roä raâng laâ ñt gêy töín thêët hún sûå thêët baåi cuãa ngên haâng, àiïìu àoá giaãi thñch 15
24. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI Àoái ngheâo tùng vaâ vêîn tiïëp tuåc leo thang möåt thúâi gian sau khuãng hoaãng vò sao phaãi chuá troång hún àïën khu vûåc ngên haâng. Àiïìu tiïët vaâ giaám saát khu vûåc taâi chñnh – vïì luêåt chúi trong khu vûåc taâi chñnh vaâ phûúng thûác àaãm baão hiïåu lûåc thûåc thi chuáng – àïìu cêìn thiïët àïí haån chïë haânh vi lúåi duång baão laänh, cöë yá laâm liïìu, cuäng nhû àïí àaãm baão caác trung gian taâi chñnh coá àöång cú phên böí nguöìn lûåc vaâ thûåc hiïån chûác nùng cuãa mònh möåt caách thêån troång. Mùåc duâ nhûäng nùm gêìn àêy, trïn saách baáo àaä coá rêët nhiïìu quan àiïím thöëng nhêët vúái nhau nhûng vêîn coân nhûäng khaác biïåt roä rïåt trong möi trûúâng àiïìu tiïët trïn khùæp thïë giúái, vaâ yïëu keám trong lônh vûåc naây laâ nguyïn nhên tiïìm êín gêy thïm nguy cú dïî bõ töín thûúng cho caác thõ trûúâng múái nöíi. Sûå àiïìu tiïët sêu röång coá thïí laâ cêìn thiïët, nhûng baâi hoåc roä raâng tûâ nhûäng nghiïn cûáu múái àêy vaâ trûúác kia laâ, sûå àiïìu tiïët àoá cêìn àûúåc böí sung bùçng viïåc sûã duång caác àoân bêíy khuyïën khñch vaâ thöng tin àïí tùng cûúâng àïën mûác töëi àa söë lûúång caác àöëi tûúång àûúåc thöng tin àêìy àuã vaâ coá àöång lûåc maånh meä àïí theo doäi caác trung gian taâi chñnh. Àa daång hoaá hïå thöëng caác àöëi tûúång theo doäi ngên haâng laâ àiïìu nïn coá, khöng phaãi chó 16
25. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT vò nhûäng cú quan naây coá thïí coá caác nguöìn thöng tin khaác Sûã duång caác khuyïën nhau, maâ coân vò àöång cú cuãa chuáng khöng giöëng nhau vaâ coá khñch dûåa vaâo thõ trûúâng thïí coân khöng minh baåch nûäa. Nhûng ai coá thïí theo doäi ngên àïí böí sung cho caác quy haâng? Coá ba loaåi àöëi tûúång chñnh: àõnh àiïìu tiïët l Chuã súã hûäu, bao göìm ban giaám àöëc vaâ caác nhaâ quaãn lyá cêëp cao cuãa ngên haâng, nhûäng ngûúâi maâ taâi saãn roâng cuãa hoå phuå thuöåc vaâo kïët quaã hoaåt àöång thêån troång cuãa thïí chïë naây. l Thõ trûúâng, hay têët caã nhûäng ngûúâi cho vay bïn ngoaâi phi chñnh thûác, vaâ caác bïn àöëi taác, nhûäng ngûúâi tûå biïët mònh khöng thuöåc diïån àûúåc “cûáu trúå”. l Nhûäng ngûúâi giaám saát chñnh thûác, àoá laâ nhûäng àöëi tûúång hoaåt àöång trong möåt cú cêëu khuyïën khñch àûúåc xêy dûång kyä caâng. Nhûäng yïëu töë àaä nïu trïn, goáp phêìn laâm tùng nguy cú àöí vúä trong caác thõ trûúâng múái nöíi, coá nghôa laâ chuáng cêìn phaãi àaãm baão sao cho têët caã ba àöëi tûúång theo doäi naây àïìu thûåc hiïån nghiïm tuác chûác nùng cuãa mònh. Thöng tin cêìn nhiïìu hún, vaâ nhûäng vêën àïì vïì àöång cú khuyïën khñch cho thêëy möåt àiïìu hiïín nhiïn laâ, seä khöng khön ngoan nïëu chó têåp trung vaâo möåt trong caác nhoám àöëi tûúång naây. Vaâ viïåc caác thõ trûúâng naây biïën àöång nhiïìu hún coá nghôa laâ, ngay caã viïåc aáp duång möåt mö hònh”thaânh cöng nhêët” naâo tûâ caác nïìn kinh tïë cöng nghiïåp cuäng coá thïí khöng àaåt àûúåc muåc tiïu àaä àõnh. Baáo caáo naây khêín thiïët àïì nghõ caác cú quan chûác nùng khöng nïn dûâng laåi úã caác nguyïn tùæc Basel hiïån coá. Àaãm baão cho caác ngên haâng àûúåc àa daång hoaá maånh; àiïìu naây coá nghôa laâ trong nhiïìu nïìn kinh tïë nhoã viïåc coá mùåt caác ngên haâng vuâng hoùåc ngên haâng nûúác ngoaâi laâ vêën àïì quan troång. Àöång viïn àûúåc ngûúâi cho vay, chùèng haån nhû bùæt buöåc caác Cêìn phaãi ài xa hún taâi ngên haâng phaãi phaát haânh nhûäng khoaãn vay phuå khöng àûúåc baão laänh, laâ möåt phêìn giaãi phaáp àêìy triïín voång, nhûng liïåuliïåu hûúánghûúáng dêîndêîn BaselBasel noá àoâi hoãi caác cú quan chûác nùng phaãi chuá troång tùng cûúâng cung cêëp thöng tin cho caác àöëi tûúång theo doäi naây, vaâ phaãi têåp trung vaâo möåt nhiïåm vuå khoá khùn laâ laâm thïë naâo àïí caác 17
26. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI àöëi tûúång naây khöng coá quan hïå thên thiïët vúái ngên haâng phaát haânh núå. Àöìng thúâi, cuäng cêìn àaãm baão duy trò àöång cú khuyïën khñch àöëi vúái nhûäng ngûúâi giaám saát. Àïí hoå coá thïí thûåc hiïån hûäu hiïåu cöng viïåc cuãa mònh, viïåc traã thuâ lao cao höm nay, vaâ àùåc biïåt laâ trong tûúng lai (thöng qua caác khoaãn tiïìn thûúãng hoùåc nhûäng khoaãn lûúng hûu haâo phoáng) cêìn ài àöi vúái vúái viïåc baão vïå khöng àïí hoå bõ truy cûáu phaáp luêåt taåi thúâi àiïím hiïån nay. Trûúác nguy cú àöí vúä taâi chñnh, nhiïìu chñnh phuã àaä xêy dûång caác loaåi maång lûúái an sinh, maâ vïì cú baãn àïìu thöng qua phûúng thûác cûáu caánh - cho vay - cuöëi cuâng vaâ ngaây caâng phöí biïën laâ thöng qua chûúng trònh baão hiïím tiïìn gûãi cöng khai. Baão hiïím tiïìn gûãi ngaây caâng thöng duång úã caác thõ trûúâng múái nöíi, vò xem ra chuáng laâ möåt caách hûäu hiïåu àïí kiïìm chïë tònh traång àua nhau ruát tiïìn úã ngên haâng, ñt ra laâ úã caác nûúác coá thu nhêåp cao, vaâ giuáp nuöi dûúäng caác ngên haâng baãn àõa. Tuy nhiïn, sûå töìn taåi cuãa caác chûúng trònh naây thûåc tïë coá thïí laâm xêëu ài möi trûúâng khuyïën khñch vaâ thöng tin, laâm tùng mûác àöå vaâ têìn suêët cuãa caác cuöåc khuãng hoaãng. Trong möåt chûâng mûåc naâo àoá, viïåc thaânh lêåp caác chûúng trònh baão hiïím tiïìn gûãi chñnh thûác coá thïí xui khiïën viïåc chêëp nhêån àöå ruãi ro cao hún – têm lyá lúåi duång baão laänh, cöë yá laâm liïìu truyïìn thöëng, vöën coá xu hûúáng ài liïìn vúái hêìu hïët caác hònh thûác baão hiïím. Seä coá yá kiïën phaãn àöëi viïåc xêy dûång caác chûúng trònh chñnh thûác, nhûng cêìn thûâa nhêån rùçng, thiïëu möåt chûúng trònh chñnh thûác coá thïí tûúng àûúng vúái sûå xuêët hiïån möåt daång baão hiïím tiïìn gûãi ngêìm – coá thïí khöng haån chïë phaåm vi baão hiïím vaâ cuäng coá nguy cú gêy ra têm lyá lúåi duång baão laänh, cöë yá laâm liïìu. Vò thïë, coá nïn aáp duång möåt hïå thöëng cöng khai hay khöng, vaâ nïëu coá, thò nïn aáp duång kiïíu hïå thöëng naâo, vêîn coân laâ vêën àïì thûåc nghiïåm. Dung lûúång caác bùçng chûáng tûâ nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy cho thêëy, trong thûåc tïë, thay vò giaãm búát khaã nùng xaãy ra khuãng hoaãng, viïåc aáp duång möåt chûúng trònh baão hiïím tiïìn gûãi cöng khai noái chung laåi keáo theo tònh traång bêët öín àõnh hún cuãa khu vûåc ngên haâng, vaâ kïët quaã naây dûúâng nhû khöng 18
27. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT diïîn ra theo chiïìu ngûúåc laåi. ÚÃ àêy, tûâ noái chung rêët quan troång: baão hiïím tiïìn gûãi khöng coá hiïåu ûáng àaáng kïí úã nhûäng nûúác coá thïí chïë maånh, nhûng trong möåt möi trûúâng thïí chïë yïëu thò noá coá nguy cú gêy bêët öín àõnh. Kïët quaã àoá àûúåc cuãng cöë thïm bùçng kïët luêån cho rùçng, khi khai thaác sûå sùén coá cuãa caác khoaãn tiïìn gûãi àaä àûúåc baão hiïím thò caác ngên haâng àaä chêëp nhêån mûác àöå ruãi ro lúán hún. Baão hiïím laâm giaãm hoaåt àöång giaám saát cuãa ngûúâi gûãi tiïìn, vaâ àiïìu naây laåi khöng àûúåc buâ laåi àêìy àuã bùçng sûå giaám saát chñnh thûác, khi caác thïí chïë coân yïëu. Hún nûäa, trong möi trûúâng thïí chïë yïëu, sûå töìn taåi cuãa baão hiïím tiïìn gûãi laåi ài keâm vúái sûå phaát triïín thêëp hún cuãa khu vûåc taâi chñnh, àöìng thúâi laâm tùng thïm nguy cú xaãy ra khuãng hoaãng. Mùåc duâ coá thïí töìn taåi möåt nghõch lyá laâ, cung cêëp baão hiïím laåi àûa àïën ñt hoaåt àöång hún, nhûng cuäng coá thïí, khi ngûúâi àoáng thuïë úã caác nûúác yïëu keám vïì thïí chïë nhêån thêëy chñnh quyïìn nûúác hoå cöng khai àûáng ra baão laänh, thò hoå hiïíu rùçng, möi trûúâng seä khöng nghiïng theo hûúáng kiïìm chïë chi phñ cuãa sûå baão laänh àoá. Kïët quaã laâ, coá thïí nhûäng ngûúâi baão hiïím thûåc thuå, hay baãn thên nhûäng ngûúâi traã thuïë, seä choån caách giêëu taâi saãn cuãa mònh ngoaâi hïå thöëng ngên haâng, thêåm chñ coá thïí úã ngoaâi nûúác, àïí traánh bõ àaánh thuïë àïí lêëy tiïìn chi traã baão hiïím. Phaát hiïån naây tûúng phaãn maånh meä vúái hoåc thuyïët phöí biïën cho rùçng, baão hiïím tiïìn gûãi seä thuác àêíy quaá trònh phaát triïín taâi chñnh theo chiïìu sêu – vaâ do àoá, thuác àêíy tùng trûúãng – úã caác nûúác ngheâo. Vai troâ cuãa thïí chïë húåp lyá – maâ trong nghiïn cûáu naây àûúåc ào bùçng caác chó söë vïì phaáp quyïìn, quaãn trõ quöëc gia coá hiïåu quaã (möåt biïën söë thay thïë cho viïåc àiïìu tiïët vaâ giaám saát hûäu hiïåu), vaâ naån tham nhuäng ñt – coá leä laâ nhûäng àiïìu kiïån cú baãn àïí giaãm búát cú höåi chêëp nhêån ruãi ro. Baão hiïím tiïìn gûãi, nïëu àûúåc thiïët kïë töët, cuäng coá thïí àûa àïën nhûäng kïët cuåc töët hún, nhûng trong àiïìu kiïån àang coá sûå trò hoaän trong viïåc hoaân thiïån àiïìu tiïët, giaám saát, phaáp quyïìn vaâ caác thïí chïë cú baãn khaác, thò caác nhaâ àûúng cuåc àang xem xeát viïåc ban haânh baão hiïím tiïìn gûãi, trûúác hïët cêìn têåp trung giaãi quyïët caác thïí chïë 19
28. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI coá liïn quan naây àïí giaãm búát nguy cú chêëp nhêån ruãi ro quaá mûác. Coân vúái nhûäng nûúác àaä coá sùén baão hiïím tiïìn gûãi cöng khai thò khöng coá nghôa laâ hoå phaãi chêëm dûát ngay lêåp tûác nhûäng chûúng trònh naây – laâm nhû vêåy coá khi coân dêîn àïën khuãng hoaãng – maâ thay vaâo àoá nïn xem xeát laåi thiïët kïë cuãa hïå thöëng baão hiïím, theo hûúáng cuãa nhûäng bùçng chûáng àûúåc trònh baây úã àêy. Àïí quyïët àõnh tñnh chêët cuãa thiïët kïë (chûúng trònh baão hiïím), baáo caáo naây cho rùçng, caác nhaâ àûúng cuåc cêìn ruát kinh nghiïåm tûâ thûåc tïë, àùåc biïåt cêìn têån duång caác lûåc lûúång thõ trûúâng, àaãm baão hïët sûác thêån troång, chûá khöng chó àún giaãn laâ gùæng sao cheáp thûåc tïë àaä coá sùén – maâ baãn thên chuáng àaä rêët àa daång – tûâ caác nûúác coá thu nhêåp cao. Vêën àïì cûåc kyâ quan troång laâ, caác chñnh phuã khöng àûúåc cung cêëp cho caác ngên haâng möåt maång lûúái an sinh quaá haâo phoáng, vò àiïìu naây seä gêy trúã ngaåi cho sûå phaát triïín cuãa caác böå phêån khaác trong khu vûåc naây, cuäng nhû coá nguy cú noá seä trúã thaânh sûå baão laänh cho haânh vi chêëp nhêån ruãi ro quaá mûác. Chûúng 3: Thêët baåi cuãa chñnh phuã trong lônh vûåc taâi chñnh Súã hûäu nhaâ nûúác àöëi vúái Hún 40% dên söë thïë giúái hiïån vêîn àang söëng úã nhûäng nûúác ngên haâng úã caác nûúác maâ àa söë taâi saãn ngên haâng àïìu nùçm trong nhûäng ngên haâng ngheâo phöí biïën hún do nhaâ nûúác nùæm quyïìn súã hûäu chi phöëi. Hònh thûác súã hûäu cuãa chñnh phuã dûúâng nhû phöí biïën hún úã caác nûúác àang phaát triïín (Hònh 5). Súã hûäu nhaâ nûúác trong hïå thöëng ngên haâng vêîn tiïëp tuåc phöí biïën úã nhiïìu nûúác laâ do möåt söë nguyïn nhên. Thûá nhêët, nhûäng ngûúâi uãng höå sûå kiïím soaát cuãa nhaâ nûúác cho rùçng, chñnh phuã coá thïí phên böí töët hún nguöìn vöën cho caác dûå aán àêìu tû coá hiïåu quaã cao. Thûá hai, cuäng coá ngûúâi e ngaåi rùçng, vúái hònh thûác súã hûäu tû nhên, sûå têåp trung quaá mûác vaâo lônh vûåc ngên haâng coá thïí khiïën nhiïìu böå phêån trong xaä höåi chó coá khaã nùng tiïëp cêån haån chïë àïën tñn duång. Thûá ba, möåt caãm nhêån chung coá liïn quan – laåi àûúåc cuãng cöë búãi sûå laåm duång vaâ nhûäng vûúáng mùæc trong vêën àïì quaãn trõ taåi caác ngên haâng tû nhên úã nhiïìu nûúác – cho rùçng, ngên haâng tû nhên coá nguy 20
29. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT Ngên haâng quöëc doanh laâ hiïån tûúång phöí biïën úã caác nûúác coá thu nhêåp thêëp cú lêm vaâo khuãng hoaãng nhiïìu hún. Mùåc duâ nhûäng muåc àñch cao quyá thûúâng àûúåc nhûäng Àöång cú chñnh trõ khiïën ngûúâi uãng höå súã hûäu nhaâ nûúác taán thaânh – vaâ cho duâ cuäng chñnh phuã laâ nhûäng chuã àaä coá möåt vaâi thaânh cöng leã teã – nhûng viïåc àaåt àûúåc nhûäng ngên haâng keám coäi muåc àñch naây, nïëu phaát biïíu khiïm töën nhêët, thò noái chung vêîn coân rêët múâ nhaåt. Thêët baåi cuãa chñnh phuã vúái tû caách laâ chuã súã hûäu, laâ do nhûäng àöång cú khuyïën khñch maâ quaá trònh chñnh trõ àaä aáp àùåt, vaâ möåt vaâi trûúâng húåp ngên haâng quöëc doanh thaânh cöng hún dûúâng nhû cuäng coá möëi quan hïå vúái möåt möi trûúâng thïí chïë maånh hún vaâ möåt quyïìn lûåc chñnh trõ phên taán hún. Bùçng chûáng thöëng kï múái, quan troång, àûúåc toám tùæt trong Chûúng 3 khùèng àõnh rùçng, súã hûäu nhaâ nûúác noái chung laâ àiïìu khöng töët àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa khu vûåc taâi chñnh vaâ tùng trûúãng. Hònh thûác nhaâ nûúác súã hûäu ngên haâng phöí biïën hún gùæn liïìn vúái biïn àöå laäi suêët cao hún, ñt tñn duång tû nhên hún, ñt hoaåt àöång trao àöíi chûáng khoaán hún, vaâ ñt tñn duång ngoaâi ngên haâng hún, ngay caã sau khi àaä giûä cöë àõnh nhiïìu yïëu töë khaác. Khöng chó coá sûå phaát triïín taâi chñnh chõu aãnh hûúãng: möåt 21
30. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI nghiïn cûáu àaä cho thêëy, caác nûúác coá súã hûäu nhaâ nûúác trong ngên haâng nhiïìu hún trong nùm 1970 coá xu hûúáng tùng trûúãng chêåm hún, vò nùng suêët thêëp hún, nhêët laâ trong caác nûúác ngheâo, núi maâ viïåc baão vïå quyïìn súã hûäu taâi saãn coân rêët non yïëu. Phên böí tñn duång cuäng coá tñnh têåp trung hún, vúái 20 doanh nghiïåp lúán nhêët – thûúâng bao göìm caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác phi hiïåu quaã – àûúåc hûúãng nhiïìu tñn duång hún khi hònh thûác súã hûäu nhaâ nûúác phöí biïën hún. Ngoaâi ra, coân coá bùçng chûáng chûáng toã súã hûäu nhaâ nûúác lúán hún gùæn liïìn vúái sûå bêët öín àõnh vïì taâi chñnh. Thûåc ra, cuäng coá nhûäng ngoaåi lïå: Thñ duå, Àûác coá rêët ñt súã hûäu nhaâ nûúác trong khu vûåc doanh nghiïåp (ngoaâi giao thöng vaâ taâi chñnh), àiïìu àoá àaä laâm giaãm xu hûúáng phên böí tñn duång cho caác ngaânh cöng nghiïåp cuãa chñnh phuã. Hún nûäa, nhûäng quy àõnh trûâng phaåt khùæt khe àöëi vúái sûå vúä núå hay phaá saãn àaä khiïën phêìn lúán caác ngên haâng caãm thêëy dïî thúã hún, ngay caã nhûäng ngên haâng do nhaâ nûúác àiïìu haânh. Mùåc duâ caác nûúác àang phaát triïín vêîn coá khaã nùng tòm àûúåc caách haån chïë nhûäng töín haåi do súã hûäu nhaâ nûúác gêy ra, nhûng haån chïë súã hûäu nhaâ nûúác dûúâng nhû vêîn dïî thûåc hiïån hún so vúái nhûäng caãi caách thïí chïë vaâ chñnh trõ khaác vöën rêët cêìn thiïët àïí traánh tònh traång laåm duång hay phi hiïåu quaã trong khu vûåc ngên haâng quöëc doanh. Tû nhên hoaá coá thïí dêîn Qui mö tiïìm taâng cuãa lúåi ñch do tû nhên hoaá ngên haâng àaä àïën möåt khu vûåc ngên àûúåc chûáng minh qua kïët quaã àiïìu tra chi tiïët trong möåt nghiïn cûáu cuãa Ngên haâng Thïë giúái vïì möåt quöëc gia coá söë liïåu haâng hiïåu quaã hún ¾ àêìy àuã vaâ coá nhiïìu kinh nghiïåm trong viïåc tû nhên hoaá, àoá laâ AÁchentina. Nghiïn cûáu naây cho thêëy, trong möåt möi trûúâng caác khuyïën khñch coá tñnh tûúng thñch, viïåc àiïìu haânh caác ngên haâng àûúåc tû nhên hoaá – phaãn aánh qua baãng töíng kïët taâi saãn vaâ baáo caáo thu nhêåp cuãa ngên haâng – qua thúâi gian àaä bùæt àêìu mang àûúâng neát cuãa caác ngên haâng tû nhên khaác. Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng khi xeát vïì tó lïå giûäa chi phñ haânh chñnh so vúái thu nhêåp cuãa caác ngên haâng naây, vaâ quan troång nhêët laâ xeát vïì viïåc múã röång tñn duång àïën cho caác doanh nghiïåp cöng cöång, möåt àiïìu nhêët quaán vúái bùçng chûáng nïu trïn vïì viïåc caãi 22
31. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT tiïën phên böí nguöìn lûåc. Laâ möåt phêìn trong quaá trònh tû nhên hoaá, viïåc tinh giaãn hay sûã duång coá hiïåu quaã hún àöåi nguä nhên viïn cuäng àaä chuyïín biïën theo cuâng xu hûúáng àoá, cho duâ ñt coá yá nghôa hún àöëi vúái töíng thïí nïìn kinh tïë. Cuäng nhû trûúâng húåp súã hûäu cuãa khu vûåc tû nhên trong ngaânh ngên haâng, viïåc chuyïín àöíi sang súã hûäu tû nhên trong möåt möi trûúâng àiïìu tiïët yïëu keám coá thïí gêy ra khuãng hoaãng – nhû àaä chûáng kiïën trong trûúâng húåp Mïhicö àêìu thêåp niïn 90, Chilï cuöëi thêåp niïn 70, vaâ rêët nhiïìu caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác. Tuy tû nhên hoaá àöåt ngöåt vaâ chûa chñn muöìi coá thïí rêët nguy hiïím, nhûng chiïën lûúåc àïí mùåc cho súã hûäu nhaâ nûúác cuäng tai haåi khöng keám. Khöng nhûäng àaä coá bùçng chûáng cho thêëy noá kiïìm chïë tùng trûúãng, maâ nhû trûúâng húåp cuãa Seác àaä cho thêëy, viïåc tiïëp tuåc àïí khu vûåc nhaâ nûúác kiïím soaát hïå thöëng ngên haâng dûúâng nhû àaä taåo thuêån lúåi cho tïå “boân ruát”, – tònh traång caác doanh nghiïåp tiïëp tuåc vay maâ khöng cêìn lo viïåc traã núå. Vúái hêìu hïët caác nûúác, viïåc tû nhên hoaá àöåt ngöåt vaâ toaân nhûng quaá trònh naây cêìn diïån laâ khöng nïn. Trûúác hïët vò nhiïìu nûúác àaä àaåt àïën trònh àûúåc tiïën haânh thêån àöå phaát triïín tiïn tiïën vúái hònh thûác súã hûäu nhaâ nûúác rêët troång khiïm töën. Àöìng thúâi, viïåc chuyïín àöåt ngöåt tûâ möåt thúâi gian daâi thuöåc vïì súã hûäu nhaâ nûúác sang hònh thûác súã hûäu tû nhên laâ cûåc kyâ nguy hiïím. Nhaâ àûúng cuåc, hoùåc phaãi rêët tûå tin vïì trònh àöå phaát triïín thïí chïë cuãa mònh, hoùåc phaãi baán cho ngên haâng nûúác ngoaâi nhûäng tïn tuöíi hoaân haão – vaâ phaãi sùén saâng àaánh baåc trong cuöåc chúi àoá. Traái laåi, chuyïín àöíi tûâ tûâ, thêån troång quaá trònh tû nhên hoaá ngên haâng – trong khi vêîn chuêín bõ phaát maåi caác ngên haâng quöëc doanh vaâ khùæc phuåc nhûäng yïëu keám trong möi trûúâng khuyïën khñch noái chung – dûúâng nhû laâ möåt chiïën lûúåc khön ngoan hún. Bïn caånh viïåc caãi tiïën cú súã haå têìng, quaá trònh chuêín bõ coá thïí coá möëi liïn hïå nhêët àõnh vúái viïåc àïìn buâ cho caác nhaâ quaãn lyá lêu nùm trong ngên haâng quöëc doanh theo giaá trõ hêåu tû nhên hoaá trong tûúng lai cuãa ngên haâng – chùèng haån nhû qua caác quyïìn mua chûáng khoaán, möåt caách laâm àaä tûâng coá taác duång úã Ba Lan. Trïn thûåc tïë, caách laâm naây chó thaânh cöng khi quaá trònh àoá àaáng tin cêåy, 23
32. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI nïëu khöng thò viïåc àïìn buâ àûúåc traã chêåm àoá seä bõ chiïët khêëu quaá àaáng àïën mûác chùèng coân chuát giaá trõ naâo. Nhû seä àïì cêåp dûúái àêy, viïåc baán ngên haâng quöëc doanh cho caác ngên haâng nûúác ngoaâi maånh coá thïí laâ möåt caách àïí àûa nhûäng kyä nùng, saãn phêím vaâ nùng lûåc töët vïì àaâo taåo cho caác caán böå ngên haâng trong nûúác, vaâ thêåm chñ coân taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho quaá trònh tùng cûúâng möi trûúâng àiïìu tiïët. Chûâng naâo ngên haâng nûúác ngoaâi coân coá àöång cú baão vïå uy tñn cuãa hoå àïí haânh xûã phuâ húåp vúái caác tiïu chuêín tñn duång cao nhêët, thò chûâng àoá caách tiïëp cêån naây coân àêíy nhanh töëc àöå ra caác quyïët àõnh phên böí theo nguyïn tùæc thõ trûúâng, trong khi giaãm thiïíu àûúåc nguy cú khuãng hoaãng. Chñnh phuã chó nïn can Laâm thïë naâo àïí coá thïí quyïët àõnh xem khuãng hoaãng àaä àaåt thiïåp khi cuöåc khuãng àïën tònh traång sêu röång hay chûa, vaâ khi naâo chñnh phuã nïn hoaãng mang tñnh toaân can thiïåp cuâng vúái nhûäng sûå trúå giuáp khaác? Thûåc ra khöng thïí diïån chó ra àûúåc cú chïë cú hoåc cho kiïíu nhêån àõnh naây. Trûúác hïët, vò caác söë liïåu liïn quan thûúâng àïën muöån, hoùåc caác thûúác ào khuãng hoaãng rêët khöng hoaân haão. Ngoaâi ra, khi nïìn kinh tïë àaåt àïën mûác ngûúäng àaä biïët, thò têm lyá lúåi duång baão laänh, cöë yá laâm liïìu seä tùng lïn, ngên haâng vaâ caác àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng khaác seä chêëp nhêån ruãi ro quaá mûác. Chñnh phuã seä chùèng coá mêëy lûåa choån àïí tiïëp tuåc àêíy maånh sûå can thiïåp cuãa mònh, mùåc duâ chûa àïën mûác phaát nöí. Do vêën àïì naây, maâ hêìu hïët caác nhaâ àûúng cuåc vïì taâi chñnh àïìu quyïët àõnh coi sûå mú höì ngêìm hiïíu laâ giaãi phaáp chñnh. ¾ vaâ chuêín bõ trûúác möåt Khi àûa ra quyïët àõnh can thiïåp, chñnh phuã coá nhiïìu muåc chiïën lûúåc ruát lui roä raâng tiïu. Trûúác hïët, duy trò hoùåc khöi phuåc hoaåt àöång cuãa hïå thöëng taâi chñnh. Muåc tiïu naây khoá maâ tranh caäi àûúåc, mùåc duâ phûúng tiïån töët nhêët àïí àaåt muåc tiïu àoá khöng phaãi luác naâo cuäng roä raâng. Thûá hai, chñnh phuã phaãi gaánh chõu chi phñ taâi chñnh cho sûå can thiïåp cuãa mònh. Cêìn rêët thêån troång khi hoaåch àõnh caác kïë hoaåc taái cú cêëu, chùèng haån cêìn quan têm sao cho viïåc tiïët kiïåm töëi àa chi phñ tiïìn mùåt ngùæn haån khöng chuyïín thaânh nhûäng moán núå ngên saách daâi haån lúán hún. Vaâ thûá ba, chñnh phuã cêìn àaãm baão viïåc taái cú cêëu seä giuáp giaãm thiïíu 24
33. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT nguy cú gêy ra nhûäng cuöåc khuãng hoaãng kïë tiïëp – nhêët laâ khi xeát vïì cú cêëu khuyïën khñch ngêìm. Tiïëc thay, nhû àaä thûåc hiïån úã nhiïìu nûúác, caác chûúng trònh taái cêëp vöën cho ngên haâng do nhaâ nûúác taâi trúå – roát vöën vaâo, thûúâng dûúái hònh thûác traái phiïëu cho ngên haâng – thûúâng àïìu boã lúä cú höåi taåo ra nhûäng àöång cú khuyïën khñch maånh meä àöëi vúái haânh vi thêån troång trong tûúng lai. Sau àoá, àiïìu naây àaä bûng bñt möåt thöng àiïåp: hoaåt àöång yïëu keám seä rêët töën keám. Taái cêëp vöën maâ khöng ài keâm vúái nhûäng yïu cêìu vïì taâi chñnh tûúng ûáng cho ngên haâng – vaâ sau àoá laâ thûåc hiïån nhûäng yïu cêìu naây – seä chó laâ sûå chuyïín giao nguöìn lûåc tûâ ngûúâi traã thuïë sang cho caác cöí àöng, nhoám ngûúâi àang súã hûäu nhûäng giaá trõ coân laåi cuãa ngên haâng khöng hún khöng keám. Vò thïë, nïëu cêìn roát vöën tûâ ngên saách cuãa chñnh phuã thò chñnh phuã cêìn phaãi coá sûå tham gia nhêët àõnh. Chñnh phuã roát phêìn vöën cuãa mònh vaâo vúái mong muöën àaãm baão nguöìn vöën àoá chó àûúåc duâng khi cêìn thiïët àïí lêëp àêìy nhûäng löî höíng do mêët khaã nùng traã núå, vaâ nhêët laâ chuáng khöng bõ cûúáp ài. Nhûng hoå phaãi thêëy rùçng khöng nïn thûåc hiïån chûác nùng ngûúâi súã hûäu ngên haâng; vaâ tûúng ûáng, phêìn vöën cöí phêìn cuãa chñnh phuã trong ngên haâng cuäng chó nïn töìn taåi trong möåt thúâi gian coá haån. Möåt caách àïí àaåt àûúåc caã hai muåc tiïu naây laâ àïí nhaâ àûúng cuåc àûúåc cêëp möåt phêìn ngên quyä àïí taái cêëp vöën cho ngên haâng, nhûng chó cho nhûäng ngên haâng naâo: l Àaãm baão taâi trúå song song tûâ nguöìn ngên quyä cuãa khu Sûã duång thõ trûúâng àïí vûåc tû nhên theo tó lïå nhêët àõnh. nhêån diïån ngên haâng cêìn l Àöìng yá haån chïë cöí tûác vaâ caác hònh thûác ruát vöën khaác cuãa “cûáu giuáp” nhûäng ngûúâi trong cuöåc trong möåt thúâi gian (cuäng nhû vêåy, viïåc thoaã thuêån vúái caác nhaâ quaãn lyá lêu nùm cuäng cêìn àûúåc daân xïëp sao cho nhêën maånh àïën viïåc àïìn buâ bùçng caách traã chêåm tuây theo kïët quaã hoaåt àöång cuãa ngên haâng). l Tuên thuã nghiïm ngùåt caác qui àõnh vïì tñnh minh baåch. Baãn chêët cuãa caách laâm naây laâ àïí chñnh phuã hoùåc caác cú 25
34. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI quan do chñnh phuã taâi trúå khöng tham gia vaâo quaá trònh choån “keã thùæng”, möåt quaá trònh àêìy rêîy sûå laåm duång. Bùçng caách tuyïn böë cöng khai caác àiïìu khoaãn maâ chñnh phuã seä höî trúå ngên haâng vaâ caác cöí àöng múái cuãa noá, vaâ àaãm baão rùçng nhûäng àiïìu khoaãn naây seä taåo àöång lûåc àïí caác ngên haâng àaä taái cú cêëu tiïëp tuåc tiïën lïn, chñnh phuã coá thïí sûã duång töët nhêët caác lûåc lûúång thõ trûúâng trong khi vêîn giaãm thiïíu àûúåc viïåc tûå mònh àûáng ra trûåc tiïëp súã hûäu. Chûúng 4: Taâi chñnh khöng biïn giúái? Cuâng vúái viïåc múã röång nhanh choáng – tuy khöng àïìu – caác moán núå quöëc tïë vaâ caác luöìng vöën cöí phêìn, kïí caã àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (FDI), gêìn àêy coân coá sûå tùng lïn maånh meä cuãa caác dõch vuå taâi chñnh trong nhiïìu nûúác àang phaát triïín do caác cöng ty taâi chñnh súã hûäu nûúác ngoaâi cung cêëp. Toaân cêìu hoaá taâi chñnh àang laâm gia tùng tiïìm nùng coá àûúåc tùng trûúãng vaâ caác lúåi ñch khaác tûâ taâi chñnh, nhûng àöìng thúâi noá cuäng laâm tùng ruãi ro. Trong möåt thïë giúái, núi maâ ngay caã caác nûúác àang phaát triïín lúán nhêët cuäng coá möåt hïå thöëng taâi chñnh vúái qui mö rêët nhoã so vúái qui mö vaâ tñnh lûu àöång cuãa taâi chñnh toaân cêìu, thò tû duy chñnh saách cêìn phaãi àûúåc àõnh hûúáng laåi, têåp trung vaâo nhûäng phaåm vi coá haån nhûng quan troång cuãa caác haânh àöång chñnh saách trong nûúác, nhùçm töëi àa hoaá nùng lûåc cuãa möåt nûúác àïí àaãm baão cung cêëp töët nhêët caác dõch vuå taâi chñnh, cho duâ chuáng bùæt nguöìn tûâ àêu, vaâ haån chïë nguy cú nhêåp khêíu sûå bêët öín àõnh. Hêåu quaã cuãa tñnh chêët Ngoaâi Trung Quöëc, Braxin laâ nûúác àang phaát triïín duy nhoã beá nhêët chiïëm 1% hïå thöëng taâi chñnh thïë giúái, hïå thöëng taâi chñnh cuãa caác nûúác àang phaát triïín laâ nhoã beá, vaâ cêìn àûúåc quaãn lyá vúái nhêån àõnh naây (Hònh 6). Hïå thöëng taâi chñnh nhoã hoaåt àöång yïëu keám. Chuáng phaãi chõu sûå têåp trung cuãa nhiïìu loaåi ruãi ro: hïå thöëng taâi chñnh caâng nhoã, caâng coá nhiïìu nguy cú bõ töín thûúng trûúác caác cuá söëc bïn ngoaâi, vaâ caâng coá ñt khaã nùng caách 26
35. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT Töíng taâi saãn trong hïå thöëng ngên haâng trong khoaãng 1/3 söë nûúác chûa àaåt túái 1 tó $; ly hay tûå baão hiïím caác hïå thöëng taâi chñnh àoá trûúác nhûäng cuá 1/3 söë nûúác khaác coá hïå thöëng söëc naây – trûâ phi baãn thên hïå thöëng taâi chñnh àoá àaä höåi nhêåp ngên haâng chûa àaåt 10 tyã àöla möåt caách an toaân vaâo hïå thöëng taâi chñnh thïë giúái, thöng qua caác hònh thûác súã hûäu vaâ caác möëi liïn kïët cú cêëu àêìu tû. Hïå thöëng taâi chñnh nhoã cung cêëp àûúåc ñt dõch vuå vúái àún giaá cao, möåt phêìn, laâ do chuáng khöng têån duång àûúåc lúåi thïë kinh tïë nhúâ qui mö, vaâ möåt phêìn khaác, laâ do thiïëu tñnh caånh tranh. Àiïìu tiïët vaâ giaám saát caác hïå thöëng nhoã töën keám hún, vaâ ngay caã khi cêëp àuã kinh phñ cuäng khoá coá thïí àaãm baão sûå öín àõnh, nïëu taâi chñnh chó haån chïë trong nhûäng thïí chïë nöåi àõa hoaåt àöång trong nûúác. Nhiïìu hïå thöëng taâi chñnh àaä khöng àaåt àûúåc qui mö hiïåu quaã töëi thiïíu, vaâ do àoá, khöng tranh thuã àûúåc nhiïìu lúåi ñch tûâ viïåc caác cöng ty nûúác ngoaâi chuyïín dõch vuå taâi chñnh sang nûúác khaác. Chùæc chùæn rùçng, nïëu àöång cú khuyïën khñch sai thò noá seä trúã thaânh möëi àe doaå. Cuäng coá nhûäng lúåi ñch hiïín nhiïn tûâ viïåc tûå do hoaá úã bïn ngoaâi, vaâ trïn hïët laâ tñnh têët yïëu cuãa viïåc phaãi múã cûãa hún nûäa cho thõ trûúâng vöën vaâ caác thïí chïë taâi chñnh nûúác ngoaâi. Tuy àaä coá nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu nhûng cho àïën nay vêîn chûa tiïën àïën àûúåc möåt sûå nhêët trñ vïì mùåt 27
36. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI chuyïn mön xem liïåu taác àöång thuêìn cuãa viïåc tûå do hoaá hoaân toaân taâi khoaãn vöën àïën tùng trûúãng, àoái ngheâo vaâ sûå bêët öín àõnh laâ coá lúåi hay khöng. Chñnh phuã khöng thïí tiïëp tuåc hy voång duy trò möåt khoaãng caách röång, thûúâng xuyïn, giûäa tó giaá trong thûåc tïë vaâ tó giaá cên bùçng thõ trûúâng vúái laäi suêët thûåc baán buön nïëu khöng coá àûúåc sûå kiïím soaát hoaân toaân vïì mùåt haânh chñnh àöëi vúái thûúng maåi quöëc tïë, cuäng nhû àöëi vúái hoaåt àöång thanh toaán, vúái àiïìu kiïån noá gêy thiïåt haåi roä raâng àïën tùng trûúãng vaâ mûác söëng. Àõnh àïì naây baãn thên noá khöng phuã nhêån nhûäng hònh thûác kiïím soaát ön hoaâ hún, nhû thuïë, hay viïåc haån chïë cho pheáp caác cöng ty dõch vuå taâi chñnh do nûúác ngoaâi súã hûäu (nhû ngên haâng chùèng haån) àûúåc hoaåt àöång, haån chïë viïåc ngûúâi nûúác ngoaâi mua cöí phêìn trong nûúác, hay haån chïë sûå chu chuyïín vöën quöëc tïë. Tuy nhiïn, bùçng chûáng cho thêëy, nhûäng haån chïë nhû thïë cêìn àûúåc sûã duång rêët thêån troång. Quöëc tïë hoaá viïåc cung cêëp dõch vuå taâi chñnh, bao göìm caã viïåc caác ngên haâng nöíi tiïëng cuãa nûúác ngoaâi hay caác cöng ty taâi chñnh khaác cuâng tham gia, coá thïí laâ möåt àöång lûåc maånh meä àïí nêng cao hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ tñnh caånh tranh, vaâ cuöëi cuâng, noá cuäng chûáng toã laâ möåt lûåc lûúång öín àõnh hoaá (Hònh 7). Sûå xêm nhêåp cuãa Ngên Möåt söë nûúác vêîn coân rêët chêåm trong viïåc cho pheáp caác haâng nûúác ngoaâi coá thïí doanh nghiïåp taâi chñnh do nûúác ngoaâi súã hûäu tham gia thõ trûúâng trong nûúác, vò súå rùçng, chuáng seä laâm cho hïå thöëng taâi laâmlaâm chocho hïåhïå thöëngthöëng maånhmaånh chñnh nöåi àõa mêët öín àõnh, vaâ àêíy caác cöng ty taâi chñnh trong hún nûúác ra khoãi kinh doanh. Kïët quaã cuöëi cuâng laâ, nhûäng ngaânh cuå thïí vaâ nhu cêìu cuå thïí cuãa quöëc gia àûúåc phuåc vuå keám. Tuy nhiïn, khöng coá bùçng chûáng thuyïët phuåc cho thêëy sûå xuêët hiïån trong nûúác cuãa ngên haâng nûúác ngoaâi àaä laâm mêët öín àõnh luöìng tñn duång, hoùåc haån chïë khaã nùng tiïëp cêån cuãa caác doanh nghiïåp nhoã. Traái laåi, sûå tham gia cuãa nhûäng ngên haâng naây ài liïìn vúái sûå caãi thiïån àaáng kïí chêët lûúång cuãa sûå àiïìu tiïët vaâ cöng khai. Möëi àe doaå àñch thûåc cuãa sûå tham gia naây thûúâng àuã lúán àïí khiïën caác ngên haâng nöåi àõa phaãi xem xeát laåi toaân böå cú cêëu chi phñ cuãa mònh, cuäng nhû loaåi hònh vaâ 28
37. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT Cú cêëu súã hûäu coá vai troâ quan troång àöëi vúái viïåc phoâng traánh khuãng hoaãng chêët lûúång cuãa caác dõch vuå cuãa mònh, vúái kïët quaã laâ, sûå tham gia cuãa nûúác ngoaâi thûúâng àûúåc chûáng toã laâ khöng sinh lúâi nhiïìu cho nhûäng töí chûác nûúác ngoaâi tham gia nhû ngûúâi ta vêîn nghô. Coá thïí coá sûå thu heåp qui mö: aáp lûåc caånh tranh nûúác ngoaâi àöëi vúái caác ngên haâng nöåi àõa coá thïí laâ möåt nguy cú vïì tñnh thêån troång, nïëu noá laâm xoái moân giaá trõ àùåc quyïìn kinh doanh cuãa nhûäng ngên haâng coá chi phñ cao àïën mûác nhûäng ngên haâng naây phaãi àaánh baåc àïí töìn taåi. Àöìng thúâi, cuäng coá nguy cú möåt söë ngên haâng nûúác ngoaâi ñt uy tñn tham gia vaâo thõ trûúâng coá dêëu hiïåu khöng laânh maånh. Roä raâng nhûäng quan ngaåi naây àaä laâm tùng thïm tñnh cêëp thiïët phaãi tùng cûúâng nhûäng quy àõnh vïì tñnh thêån troång. Thûåc ra, sûå gia nhêåp cuãa caác ngên haâng nûúác ngoaâi coá uy tñn thûúâng ài keâm vúái sûå caãi thiïån vïì tñnh minh baåch trong caã hïå thöëng (nhêët laâ nïëu nhûäng ngên haâng naây mang theo hoå nhûäng phûúng phaáp kïë toaán tiïn tiïën). Sûå phaát triïín cú cêëu maånh meä nhêët trong taâi chñnh quöëc tïë daânh cho caác nûúác àang phaát triïín trong thêåp kyã vûâa qua laâ 29
38. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI Mùåc duâ coá möåt vaâi sûå sûå tùng trûúãng cuãa caác luöìng àêìu tû bùçng cöí phiïëu tûâ nûúác naây sang nûúác khaác, duâ dûúái hònh thûác àêìu tû trûåc tiïëp nûúác thuåt luâi ¾ ngoaâi (núi caác nhaâ àêìu tû nùæm quyïìn kiïím soaát) hay àêìu tû giaán tiïëp qua cöí phiïëu niïm yïët hoùåc khöng niïm yïët. Sûå suåp àöí nhanh choáng cuãa thõ trûúâng chûáng khoaán úã Àöng AÁ trong nùm 1997 vaâ 1998 àaä laâm lu múâ thaânh tñch àûúåc xem nhû sûå tûå do hoaá gêìn nhû khöng gêy phiïìn toaái gò cho haâng taá thõ trûúâng cöí phiïëu trong hai thêåp kyã trûúác àoá, möåt thaânh tûåu àaä àùåt ra nhiïìu cêu hoãi vïì hêåu quaã, lúåi ñch vaâ chi phñ cuãa viïåc tûå do hoaá thõ trûúâng cöí phiïëu. Àöëi vúái nhûäng nûúác coá möåt thõ trûúâng cöí phiïëu tñch cûåc, thò viïåc múã cûãa thõ trûúâng àoá cho caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi laâ möåt bûúác ài quyïët àoaán vúái dûå kiïën seä coá aãnh hûúãng àïën mûác àöå vaâ àöång thaái cuãa viïåc àõnh giaá taâi saãn. Hún ba mûúi súã giao dõch chûáng khoaán têìm cúä trong caác nïìn kinh tïë múái nöíi àaä tiïën haânh tûå do hoaá maånh meä hêìu nhû chó têåp trung trong giai àoaån 10 nùm, tûâ giûäa thêåp niïn 80 àïën giûäa thêåp niïn 90. Vò thïë, leä tûå nhiïn caác cêu hoãi àûúåc àùåt ra laâ: liïåu hiïåu ûáng kyâ voång coá xaãy ra trong thûåc tïë hay khöng? Liïåu giaá chûáng khoaán noái chung coá cao hún mûác leä ra àaä coá hay khöng? Sûå bêët öín àõnh cuãa thõ trûúâng chûáng khoaán tùng hay giaãm? ¾ nhûng tûå do hoaá thõ Trïn thûåc tïë, nhûäng cêu hoãi naây khoá traã lúâi hún so vúái ta tûúãng luác àêìu. Mùåc duâ vêåy, noái chung qua caác kïët luêån trûúâng cöí phiïëu àaä laâm nghiïn cûáu, dûúâng nhû giaá cöí phiïëu àaä tùng, do àoá laâm giaãm giaãm chi phñ vöën maâ chi phñ vöën, maâ khöng laâm tùng quaá mûác sûå biïën àöång cuãa thõ khöng laâm tùng mûác àöå trûúâng. Múã cûãa cuäng àaä àêíy nhanh quaá trònh tùng cûúâng tñnh bêët öín àõnh cöng khai vaâ hiïåu quaã cuãa thõ trûúâng chûáng khoaá trong nûúác, mùåc duâ möåt söë cöí phêìn cuãa chuáng trong nhûäng doanh nghiïåp àang laâm ùn khêëm khaá àaä bõ thêët laåc trong quaá trònh niïm yïët vaâ buön baán cöí phiïëu trong nûúác. Trûúác khi àêìu tû cöí phiïëu quöëc tïë buâng nöí, hònh thûác taâi chñnh quöëc tïë cöí àiïín laâ caác doâng núå: cho vay vaâ ài vay quöëc tïë. Tuy nhûäng biïån phaáp tûúng tûå nhû thuïë àaä àûúåc thiïët kïë cêín thêån àöi khi cuäng coá taác duång trong viïåc haån chïë búát caác doâng núå ngùæn haån, nhûng múã cûãa cho caác doâng vöën quöëc tïë hiïín nhiïn seä taác àöång àïën laäi suêët nöåi àõa vaâ tó giaá höëi àoaái. 30
39. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT Àêy laâ luác maâ ruãi ro tùng lïn, vaâ laâ núi caác chñnh saách kinh tïë vô mö, taâi khoaá vaâ tiïìn tïå liïn tuåc àûúåc hûúáng vaâo viïåc kiïìm chïë nhûäng ruãi ro naây. Sûå coå xaát cuãa caác trung gian taâi chñnh vaâ caác töí chûác khaác vúái ruãi ro tó giaá, caã trûåc tiïëp lêîn giaán tiïëp, àïìu coá thïí laâ nhûäng nguyïn nhên àùåc biïåt nghiïm troång gêy ra nhûäng khoá khùn. Tûå do hoaá taâi chñnh nöåi àõa vêîn coá thïí thûåc hiïån àûúåc, cho duâ khöng múã cûãa nïìn kinh tïë cho caác chuyïín dõch vöën quöëc tïë; coân khi àaä múã cûãa thò noá laâ àiïìu khöng thïí traánh khoãi. Tûå do hoaá taâi khoaãn vöën àaä laâm suy yïëu vaâ boáp meáo khu vûåc taâi chñnh nöåi àõa àang bõ kiïìm chïë, vaâ suy cho cuâng, noá cuäng buöåc phaãi tûå do hoaá trong nûúác. Nïëu quaá trònh naây bõ keáo daâi thò viïåc tûå do hoaá taâi chñnh nûãa vúâi trong vaâ ngoaâi nûúác coá thïí gêy ra tònh traång cûåc kyâ nguy hiïím vaâ khöng laânh maånh. Tûå do hoaá caã taâi chñnh trong nûúác vaâ quöëc tïë coá thïí dêîn àïën sûå höåi tuå cuãa sûå chuyïín dõch laäi suêët, mùåc duâ caác nûúác àang phaát triïín hiïån nay àang phaãi traãi qua möåt sûå bêët öín àõnh nhêët àõnh ngaây möåt tùng vïì laäi suêët vaâ chïnh lïåch laäi suêët do ruãi ro cú cêëu, möåt tònh traång phêìn naâo phaãn aánh ruãi ro tó giaá vaâ caác ruãi ro chñnh saách khaác. Sûå phaát triïín liïn tuåc trong cöng nghïå maáy tñnh vaâ thöng tin liïn laåc dûúâng nhû chùæc chùæn seä àõnh hònh laåi con àûúâng phaát triïín cuãa dõch vuå taâi chñnh trïn toaân thïë giúái. ÚÃ möåt chûâng mûåc nhêët àõnh, taác àöång àïën caác nïìn kinh tïë àang phaát triïín seä laâ sûå lúán maånh cuãa caác xu thïë trong nhûäng nùm gêìn àêy, vaâ caã sûå thay àöíi àõnh tñnh. Hiïåu quaã kinh tïë nhúâ qui mö trong möåt söë dõch vuå taâi chñnh seä giaãm, nhûng trong möåt söë khaác laåi tùng lïn, trong khi sûå àan xen giûäa dõch vuå taâi chñnh vaâ caác dõch vuå kinh tïë khaác laåi thay àöíi, vaâ cuäng ngaây caâng tùng lïn. Àiïìu naây seä laâm thay àöíi töí chûác ngaânh, vúái sûå saáp nhêåp trong lônh vûåc naây vaâ sûå phên taách trong lônh vûåc kia. Quaá trònh naây thïí hiïån möåt söë cú höåi cho nhûäng ngûúâi Ngaây caâng thêëy roä, caác cung cêëp dõch vuå taâi chñnh trong caác nïìn kinh tïë nhoã, nhêët laâ nûúác coá thïí choån loaåi khi khöng coá nhiïìu saãn phêím taâi chñnh àïí laåi caác saãn phêím dõch vuå taâi chñnh naâo nïn phuå coá thïí saãn xuêët àûúåc möåt caách hiïåu quaã vúái chi phñ chòm mua vaâ loaåi dõch vuå taâi thêëp, vaâ têån duång àûúåc lúåi thïë vïì võ trñ chûá khöng phaãi vïì qui chñnh naâo nïn xêy dûång 31
40. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI mö. Tuy nhiïn, lúåi ñch tiïìm nùng lúán hún trong tûúng lai àöëi vúái caác nïìn kinh tïë àang phaát triïín seä daânh cho nhûäng ngûúâi sûã duång dõch vuå taâi chñnh, kïí caã nhûäng dõch vuå thûúâng chûa àûúåc phaát triïín maånh – nhû quô hûu trñ hay caác hònh thûác tiïët kiïåm têåp thïí khaác – vaâ thanh toaán quöëc tïë. Cöng nghïå cuäng cho pheáp caác nûúác naây tiïëp cêån àûúåc caác dõch vuå àoá vúái möåt thúâi haån tûúng àûúng vúái ngûúâi tiïu duâng úã caác nûúác tiïn tiïën, nhêët laâ khi khoaãng caách àõa lyá àïën ngûúâi cung cêëp dõch vuå bùæt àêìu mêët dêìn yá nghôa nhû hiïån nay. Khöng coân nghi ngúâ gò nûäa, sûå goáp mùåt nhanh choáng cuãa Internet seä bùæt àêìu giuáp cho caác giao dõch taâi chñnh quöëc tïë trûåc tiïëp àïën àûúåc vúái caã nhûäng doanh nghiïåp nhoã vaâ tûâng caá nhên. Töëc àöå cuãa nhûäng phaát triïín naây, vaâ mûác àöå maâ chuáng thay thïë àûúåc cho sûå cêìn thiïët phaãi coá mùåt caác cöng ty dõch vuå taâi chñnh úã tûâng nûúác, vêîn coân chûa roä raâng. Möåt cêu hoãi seä ngaây caâng àûúåc nhiïìu ngûúâi nïu lïn laâ, caác nûúác àang phaát triïín nhoã beá coá cêìn phaãi coá thõ trûúâng chûáng khoaán vaâ vay núå trong nûúác theo nghôa truyïìn thöëng hay khöng, vaâ ngay caã bao nhiïu phêìn hoaåt àöång ngên haâng phaãi mang tñnh nöåi àõa. Àöëi vúái caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách úã caác nûúác àang phaát triïín, cêu hoãi seä chuyïín sang viïåc xem xeát khaã nùng öín àõnh cuãa caác thïí chïë taâi chñnh trong nûúác khi àûáng trûúác sûå caånh tranh quöëc tïë. Khaã nùng tiïëp cêån caác dõch vuå taâi chñnh nûúác ngoaâi ngaây möåt dïî daâng hún seä laâm phaát sinh nhu cêìu sûã duång ngoaåi tïå nhiïìu hún, vaâ àiïìu naây seä laâm nöíi bêåt thïm ruãi ro tó giaá vaâ sûå bêët öín àõnh laäi suêët cho nhûäng nûúác choån caách duy trò àöìng baãn tïå cuãa mònh. Möåt lêìn nûäa, cêìn caãnh giaác cao àöå vïì tñnh thêån troång. YÁ nghôa chñnh saách vaâ caác ûáng duång àiïín hònh aách tiïëp cêån chung nöíi bêåt tûâ nghiïn cûáu naây rêët roä raâng. Bùçng chûáng vïì vai troâ cuãa cú súã haå têìng taâi chñnh Chúåp lyá quan troång hún nhûäng gò ta tûúãng. Möåt hïå thöëng taâi chñnh phi àiïìu tiïët seä thêët baåi, thûúâng laâ rêët taân khöëc, nhûng hònh thûác àiïìu tiïët sai cuäng phaãn hiïåu quaã. Hònh thûác 32
41. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT àiïìu tiïët àuáng laâ “coá caác khuyïën khñch tûúng thñch” – tûác laâ, noá phaãi àûúåc xêy dûång vúái quan àiïím àaãm baão àöång cú khuyïën khñch maâ noá taåo ra cho nhûäng àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng seä giuáp àaåt àûúåc muåc àñch cuãa noá, chûá khöng phaãi ngùn caãn. Noái cuå thïí hún, kiïíu àiïìu tiïët àuáng laâ: l Húåp taác vúái thõ trûúâng, chûá khöng phaãi phoá mùåc cho thõ Chñnh saách taâi chñnh cêìn trûúâng. caãnh giaác vúái thõ trûúâng l Àïí caác nhaâ àûúng cuåc khöng dñnh daáng gò àïën caác giao dõch, haån chïë cú höåi gêy ra mêu thuêîn vïì lúåi ñch hoùåc tham nhuäng. l Khuyïën khñch viïåc chêëp nhêån ruãi ro möåt caách thêån troång, coá nghôa laâ ruãi ro phaãi do nhûäng ngûúâi coá khaã nùng gaánh chõu nhêët àûáng ra gaánh chõu, thñ duå bùçng caách dúä boã nhûäng meáo moá khiïën cho coá quaá ñt àêìu tû trûåc tiïëp, quaá ñt taâi chñnh qua cöí phiïëu, quaá ñt taâi chñnh daâi haån, vaâ cho caác doanh nghiïåp nhoã vaâ ngûúâi ngheâo vay quaá haån chïë. Noái toám laåi, àêy laâ möåt chñnh saách taâi chñnh caãnh giaác vúái thõ trûúâng. Kiïíu àiïìu tiïët sai laâ kiïìm chïë taâi chñnh – duy trò laäi suêët thûåc thêëp hún mûác cên bùçng thõ trûúâng vaâ thûúâng laâ êm, vaâ phên böí tñn duång bùæt buöåc. Caác chñnh saách kiïìm chïë, trong nhiïìu trûúâng húåp, laâ sûå phaãn ûáng sai trûúác möåt voâng khuãng hoaãng xaãy ra tûâ trûúác, seä gêy thïm nhiïìu vêën àïì maâ chuáng ta àaä chûáng kiïën ngaây nay, bao göìm viïåc àêìu tû quaá ñt vaâo kyä nùng vaâ cú súã haå têìng, vöën laâ nhûäng yïëu töë cêìn thiïët àïí höî trúå möåt hïå thöëng taâi chñnh dûåa vaâo thõ trûúâng. Phaãi hïët sûác lûu yá àïën thiïët kïë cuãa maång lûúái an sinh taâi chñnh nïëu khöng muöën noá trúã thaânh möåt daång àiïìu tiïët khöng àuáng chöî. Möåt giaãi phaáp sai lêìm nûäa laâ, phuå thuöåc quaá nhiïìu vaâo möåt kiïíu theo doäi hoùåc giaám saát caác trung gian taâi chñnh. Giaám saát thêån troång hiïån àang laâ möåt tñnh chêët phöí cêåp cuãa chñnh saách taâi chñnh, nhûng àöëi tûúång giaám saát laåi chõu aáp lûåc lúán laâ phaãi theo kõp cöng nghïå taâi chñnh vaâ töëc àöå thay àöíi cuãa cú cêëu ruãi ro trong ngên haâng. Tranh thuã sûå giuáp àúä cuãa nhûäng àöëi taác 33
42. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI tham gia trong khu vûåc tû nhên bùçng caách daân xïëp àïí nhûäng nhaâ àêìu tû nhiïìu vöën coá möåt quyïìn lúåi naâo àoá gùæn chùåt vúái khaã nùng tiïëp tuåc àûáng vûäng cuãa ngên haâng, vaâ vò thïë coá àöång cú theo doäi chuáng, seä laâ sûå höî trúå ngaây möåt quan troång cho cöng taác giaám saát trûåc tiïëp chñnh thûác. Taåo dûång nhûäng khuyïën khñch thñch húåp cho baãn thên nhûäng ngûúâi giaám saát – nhû àaä àûúåc ghi nhêån trong möåt vaâi trûúâng húåp úã thïë kyã 19 – cuäng seä giuáp ñch, vaâ àoá laâ möåt yá tûúãng maâ lúåi ñch cuãa noá àaä mang vïì tûâ lêu. Cú cêëu chñnh trõ laâm tùng nguy cú khiïën nhûäng caãi caách nhû thïë coá thïí bõ trò hoaän phaãi àûúåc khùæc phuåc; theo quan àiïím cuãa möåt söë hoåc giaã, àêy coá thïí laâ nhûäng nguyïn nhên sêu xa nhêët gêy ra laân soáng khuãng hoaãng trong hai thêåp kyã vûâa qua. Caác khuyïën nghõ cuãa baáo caáo naây höî trúå lêîn nhau theo möåt vaâi caách roä rïåt. Thñ duå, hïå thöëng taâi chñnh khöng àûúåc höî trúå bùçng möåt cú súã haå têìng vaâ möåt hïå thöëng khuyïën khñch hûäu hiïåu, seä khöng àaáng tñn cêåy àöëi vúái hêìu hïët nhûäng khoaãn tiïët kiïåm cuãa xaä höåi. Möëi liïn hïå khaác keám roä neát hún laâ, nhûäng nûúác bao cêëp nùång nïì cho baão hiïím tiïìn gûãi hay coá caác khung àiïìu tiïët loãng leão, seä boã lúä lúåi ñch cuãa möåt hïå thöëng taâi chñnh àa daång hoaá, vò sûå phaát triïín cuãa khu vûåc ngoaâi ngên haâng, vaâ thõ trûúâng vöën, seä phaãi chõu thiïåt thoâi. Tûúng tûå, duy trò quaá nhiïìu hònh thûác súã hûäu nhaâ nûúác roä raâng laâ àiïìu bêët lúåi cho caånh tranh vaâ thûúâng laâ neát àùåc trûng cho sûå phaãn khuyïën khñch chuã àöång hoùåc thuå àöång àöëi vúái ngên haâng nûúác ngoaâi. Tònh hònh hiïån nay cuãa hïå thöëng taâi chñnh trong nhiïìu nûúác coân lêu múái àaåt mûác lyá tûúãng, vaâ viïåc àaåt àûúåc caác muåc tiïu àïì ra úã àêy dûúâng nhû coân rêët xa vúâi. Nhûng laåi coá nhûäng baâi hoåc thûåc tiïîn cho têët caã caác kiïíu nûúác vaâ caác kiïíu àiïìu kiïån ban àêìu. Khöng cêìn phaãi cöë àûa ra möåt thiïët kïë mang tñnh chiïën thuêåt cho caãi caách trong möîi trûúâng húåp, cuäng khöng cêìn laâm ra veã biïët àaánh giaá àuáng tñnh chêët àa daång thûåc sûå trong hoaân caãnh caác nûúác, chuáng ta vêîn thêëy àaáng giaá nïëu phaác thaão àûúåc ngùæn goån nhûäng yá nghôa chñnh saách coá thïí ruát ra cho caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách trong böën kõch baãn àiïín hònh tûúng phaãn nhau. Mùåc duâ àiïìu kiïån 34
43. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT ban àêìu caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách gùåp phaãi khaác nhau möåt trúâi möåt vûåc, nhûng nhûäng nguyïn tùæc cho möåt chñnh saách húåp lyá nöíi lïn tûâ caác kïët quaã nghiïn cûáu naây vêîn coá khaã nùng ûáng duång röång lúán. (a) Möåt nûúác nhoã, thu nhêåp thêëp, thïí chïë taâi chñnh súã hûäu nhaâ nûúác laâm chuã àaåo ÚÃ àêy, chuáng ta mö taã möåt nûúác coá thu nhêåp thêëp, nhû nhiïìu nûúác úã chêu Phi – cuäng nhû úã núi naâo khaác – núi maâ di chûáng cuãa sûå kiïìm chïë taâi chñnh vaâ súã hûäu nhaâ nûúác àang ngùn caãn sûå phaát triïín cuãa möåt hïå thöëng taâi chñnh tû nhên vûäng chùæc. Baâi hoåc trong Chûúng 3 phuâ húåp trûåc tiïëp nhêët vúái caác nûúác naây. Súã hûäu cuãa nhaâ nûúác khiïën cho tñn duång àûúåc chó àõnh roát vaâo nhûäng cú súã nhaâ nûúác hoaåt àöång keám coãi; khuyïën khñch vaâ nùng lûåc chuyïn mön thêëp keám trong hïå thöëng ngên haâng, vaâ coá thïí vêîn coân nhûäng taân dû lêín khuêët cuãa caác khoaãn núå khoá àoâi. Vêën àïì cêìn àûúåc ûu tiïn cuãa nhaâ nûúác laâ nhaâ nûúác tûå mònh tûâ boã quyïìn nùæm giûä caác ngên haâng vaâ xêy dûång möåt lêåp trûúâng chñnh saách àaáng tin cêåy, àuã sûác thu huát caác ngên haâng quöëc tïë coá uy tñn. Cú súã haå têìng phaáp lyá cuäng cêìn àûúåc nêng cêëp, nhû seä baân àïën trong Chûúng 1, mùåc duâ xem ra thò hiïåu lûåc thûåc thi phaáp luêåt laâ àiïím yïëu cêìn khùæc phuåc hún. Trong viïåc àiïìu tiïët taâi chñnh, sûå àöåc lêåp vïì mùåt chñnh trõ cuãa ngûúâi giaám saát laâ möåt vêën àïì quan troång (Chûúng 2). Sûå baão àaãm phaáp lyá roä raâng cho nhûäng ngûúâi naây laâ àiïìu cêëp thiïët. Dûúái goác àöå hiïåu ûáng lúåi duång baão laänh, cöë yá laâm liïìu àaä àûúåc trònh baây, cêìn chöëng khuynh hûúáng trúå giuáp caác ngên haâng tû nhên múái nöíi bùçng hïå thöëng baão hiïím tiïìn gûãi chñnh thûác. Mùåc duâ nûúác naây cêìn caác dõch vuå taâi chñnh phi ngên haâng, nhû nhûäng dõch vuå trïn thõ trûúâng chûáng khoaán, nhûng chuáng dûúâng nhû quaá ngheâo hoùåc quaá nhoã àïí coá thïí duy trò möåt thõ trûúâng chûáng khoaán thanh khoaãn cuãa riïng mònh (Chûúng 4). Nhaâ àûúng cuåc cêìn àùåt muåc tiïu thaáo gúä nhûäng raâo caãn àang ngùn trúã nhûäng ngûúâi ài vay vaâ ngûúâi cho vay tiïëp cêån àûúåc thõ trûúâng vöën quöëc tïë. Roä raâng àiïìu naây cêìn àûúåc sûå höî trúå cuãa caác chñnh saách kinh tïë vô mö öín àõnh vaâ bïìn vûäng, búãi vò tñnh chêët öín àõnh kinh tïë vô mö do caác chñnh saách taåo ra coá thïí àûúåc khuyïëch àaåi bùçng viïåc múã cûãa 35
44. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI thõ trûúâng vöën naây. àaåt àûúåc qui mö hiïåu quaã töëi thiïíu – caã trong cú súã haå têìng thõ trûúâng lêîn trong nhûäng khña caånh khaác nhû hïå thöëng thanh toaán - àïìu àang laâ thaách thûác. Khai thaác khaã nùng húåp taác khu vûåc trïn nhûäng mùåt trêån naây seä rêët coá lúåi. Nïëu nïìn dên chuã coân yïëu vaâ mêu thuêîn sùæc töåc cao, thò coá nhiïìu khaã nùng nûúác àoá seä coá mûác àöå bêët öín àõnh lúán, àiïìu naây seä caãn trúã sûå gia nhêåp vïì mùåt vêåt chêët cuãa caác ngên haâng nûúác ngoaâi töët, do mêåt àöå dên cû thûa thúát. Taâi chñnh àiïån tûã hoùåc gia nhêåp hïå thöëng taâi chñnh khu vûåc coá thïí laâ hy voång töët laânh nhêët àïí coá thïí tiïëp cêån caác dõch vuå taâi chñnh chêët lûúång cao. (b) Möåt nûúác coá nïìn kinh tïë chuyïín àöíi, phaáp chïë yïëu Khi phaáp chïë yïëu keám thò khöng thïí tröng chúâ khu vûåc taâi chñnh hoaåt àöång töët. Khùæc phuåc tònh traång naây seä laâ thaách thûác àêìu tiïn. Thöng àiïåp tûâ Chûúng 1 laâ caác àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng coá thïí phaãi cêìn möåt àaåo luêåt chñnh thûác böí sung vúái caác thoaã thuêån tû nhên, trong àoá coá caác qui tùæc roä raâng, coá thïí dïî daâng chûáng minh vaâ thûåc thi, vaâ coá khaã nùng duâng quyïìn taâi phaán tûâ bïn ngoaâi àïí àaãm baão hiïåu lûåc. Vò uy tñn cuãa caác thïí chïë trong nûúác yïëu nïn rêët khoá laâm cho caác khuyïën khñch tû nhên phuâ húåp vúái muåc àñch xaä höåi. Chùæc chùæn viïåc àûa ra hïå thöëng baão hiïím tiïìn gûãi laâ khöng nïn coá, nhû seä thêëy trong Chûúng 2, mùåc duâ coá thïí khoá ruát baão hiïím ra khoãi caác ngên haâng hiïån nay do nhaâ nûúác kiïím soaát, laâ núi àang giûä möåt khöëi lûúång quan troång tiïìn tiïët kiïåm cuãa höå gia àònh trong nhiïìu nïìn kinh tïë chuyïín àöíi. Laâm tùng thïm àöå tin cêåy bùçng caách cho pheáp caác töí chûác nûúác ngoaâi tham gia vaâ caånh tranh trïn thõ trûúâng baán leã laâ möåt giaãi phaáp àûúåc ûa chuöång, vaâ vúái giaãi phaáp àoá, àaä coá àuã lyá do àïí tû nhên hoaá caác ngên haâng nhû vêåy caâng nhanh caâng töët (nhû àaä àïì xuêët trong Chûúng 3). Tuy vêåy, cêìn thêån troång àïí àaãm baão rùçng, nhûäng chuã nhên múái coá möåt lûúång vöën lúán trong tay. Nïìn kinh tïë naây coá nhiïìu khaã nùng seä múã cûãa khöng chñnh thûác taâi khoaãn vöën, vúái caác àöëi tûúång tham gia thõ trûúâng àaä tiïëp cêån àûúåc caác dõch vuå taâi chñnh tûâ hïå thöëng nûúác ngoaâi (Chûúng 4). Seä töët hún nïëu nhêån àûúåc àiïìu naây thöng qua viïåc tûå do hoaá chñnh thûác, sao cho nhûäng khaã nùng tiïëp cêån nhû thïë khöng trúã thaânh hoaåt àöång ngêìm hay phi phaáp. 36
45. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT (c) Möåt nûúác coá thu nhêåp trung bònh thêëp, ngên haâng laâ chuã yïëu, múái nöíi lïn tûâ khuãng hoaãng Hêìu hïët caác nûúác coá thu nhêåp trung bònh vaâ coá ngên haâng laâ chuã àaåo àang phaãi traãi qua cuöåc khuãng hoaãng ngên haâng ài keâm vúái möåt gaánh nùång núå nêìn quaá lúán. Khi nhûäng nûúác naây tòm caách phuåc höìi tûâ khuãng hoaãng thò thöng àiïåp chñnh saách thêåt roä raâng. Taách nhaâ nûúác khoãi vai troâ chuã àaåo trong quaá trònh cú cêëu laåi, caâng nhanh caâng töët, laâ àiïìu rêët quan troång, kïí caã viïåc sûã duång khu vûåc tû nhên àïí nhêån daång caác ngên haâng vaâ doanh nghiïåp phi ngên haâng àaáng àïí söëng soát. Trong trung haån, nhaâ àûúng cuåc cêìn tòm caách giaãm dêìn sûå phuå thuöåc vaâo viïåc taâi trúå bùçng vay núå ngùæn haån. Tùng cûúâng baão vïå thiïíu söë nhûäng cöí àöng, nhû àaä lûu yá trong Chûúng 1, laâ àiïìu cêìn thiïët àïí goáp phêìn nêng cao khaã nùng phaát haânh cöí phiïëu ra ngoaâi. Vaâ khöng coá gò phaãi höì nghi, viïåc caãi tiïën mûác àöå sùén coá vaâ àöå tin cêåy vïì thöng tin seä kñch thñch taâi chñnh phi ngên haâng. Möåt àiïìu quan troång nûäa laâ phaãi theo doäi töët hún hïå thöëng ngên haâng. Vïì baãn chêët, moåi cuöåc khuãng hoaãng àïìu laâm löå ra nhûäng ngên haâng àaä maåo hiïím vûúåt ra ngoaâi giúái haån cuãa ruãi ro, ngay caã trong trûúâng húåp khuãng hoaãng do caác nhên töë bïn ngoaâi gêy ra vaâ coá thïí goáp phêìn lúán vaâo chi phñ ngên saách. Ngoaâi viïåc àaãm baão nhûäng keã chêëp nhêån ruãi ro quaá mûác seä khöng àûúåc “cûáu vúát”, viïåc tùng cûúâng theo doäi coân rêët cêìn thiïët àïí thuyïët phuåc caác àöëi tûúång tham gia khu vûåc taâi chñnh rùçng, àöång cú khuyïën khñch khöng thay àöíi. Thöng thûúâng, ngay caã khi hïå thöëng baão hiïím tiïìn gûãi chñnh thûác khöng töìn taåi trûúác khi khuãng hoaãng, thò phaåm vi baão hiïím cuäng coá thïí àaä rêët lúán, vò vêåy, àiïìu quan troång laâ phaãi thu heåp phaåm vi baão hiïím caâng nhanh caâng töët. Tuy nhiïn, nïëu caác ngên haâng vêîn coân rêët yïëu, hoùåc bõ nghi ngúâ, thò phaãi hïët sûác thêån troång, vaâ ban haânh yïu cêìu vïì núå phuå thuöåc – àïí khùæc phuåc vêën àïì vïì hiïåu lûåc thûåc thi trong Chûúng 2 – coá thïí vûâa caãi thiïån àûúåc cöng taác theo doäi, vûâa tùng àûúåc tó troång taâi saãn núå khöng baão laänh. Sau àoá, dêìn dêìn nhaâ àûúng cuåc seä cöng böë möåt löå trònh giaãm haån mûác trêìn thuöåc phaåm vi baão hiïím tiïìn gûãi bùçng möåt hïå thöëng cöng khai. Trong nhûäng nûúác coá tûúng àöëi ñt ngên haâng, thò hïå thöëng baão hiïím tiïìn gûãi tû nhên vaâ taâi saãn núå lêîn nhau giûäa caác ngên haâng tû nhên cuãa Àûác laâ möåt kïë hoaåch àûúåc nhiïìu ngûúâi àïì 37
46. TAÂI CHÑNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHOÅN CHÑNH SAÁCH TRONG MÖÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀÖÍI nghõ aáp duång nhû möåt caách àïí tùng cûúâng theo doäi ngên haâng àïën mûác töëi àa. Cöng taác theo doäi chñnh thûác caác ngên haâng cuäng cêìn àûúåc caãi tiïën, vaâ viïåc àiïìu chónh “dung hoaâ nöîi hoaãng loaån” àaä nïu trong Chûúng 2 seä böí trúå thïm cho sûå àöåc lêåp lúán hún cuãa ngên haâng trung ûúng, vaâ cho pheáp giaám saát chùåt cheä. Chêëp nhêån ngên haâng nûúác ngoaâi cuäng coá thïí giuáp cho viïåc öín àõnh hoaá vaâ hoaân thiïån khu vûåc naây, vaâ caác nûúác thu nhêåp trung bònh coá nhiïìu khaã nùng thu huát àûúåc nhûäng àöëi taác tham gia töët vaâ thiïët tha, trong khi Chûúng 4 trònh baây xem viïåc múã cûãa cho thõ trûúâng cöí phiïëu quöëc tïë coá lúåi nhû thïë naâo. (d) Möåt nûúác coá thu nhêåp trung bònh khaá, hïå thöëng taâi chñnh coân haån chïë Sûå phaát triïín taâi chñnh trong möåt söë nûúác coá thu nhêåp trung bònh khaá vêîn coân úã dûúái mûác trung bònh. Chuáng dûúâng nhû coá têët caã moåi thûá cú baãn, nhûng chiïìu sêu, taâi chñnh coá kyâ haån vaâ möåt loaåt caác dõch vuå thò chûa coá. ÚÃ àêy cuäng vêåy, caác kïët quaã nghiïn cûáu trong tûâng chûúng àïìu thñch húåp. Thöng thûúâng, tñn duång coá kyâ haån thûúâng thiïëu, do àöå bêët àõnh kinh tïë vô mö vaâ bêët àõnh cú cêëu àïìu coân cao. Nïëu laåm phaát cao laâ thuã phaåm trong quaá khûá, thò viïåc böåc löå àêìy sûác thuyïët phuåc vïì möåt cam kïët lêu daâi quyïët têm duy trò laåm phaát thêëp laâ àiïìu quan troång. Mùåc duâ viïåc àöla hoaá (hay sûã duång möåt loaåi àöìng tiïìn naâo khaác) laâ möåt caách thoaát khoãi caái thïë lûúäng nan naây, nhûng noá coá thïí laâm naãy sinh caác vêën àïì khaác, nïëu quöëc gia àoá chûa nùçm trong khöëi tiïìn tïå töëi ûu cuâng vúái caác àöëi taác cuãa mònh. Möåt giaãi phaáp khaác, cuäng coá thïí giuáp àaãm baão chêët lûúång giaám saát bùçng phaáp luêåt laâ, möåt nhiïåm kyâ daâi, cöë àõnh, daânh cho thöëng àöëc ngên haâng trung ûúng, àïí àïì phoâng trûúâng húåp böå trûúãng taâi chñnh hoùåc thuã tûúáng gaåt boã hoå maâ khöng àûúåc àa söë tuyïåt àöëi trong quöëc höåi taán thaânh. Sûå phaát triïín cuãa caác nhaâ cung cêëp taâi chñnh daâi haån – caác thïí chïë baão hiïím vaâ thïí chïë tiïët kiïåm theo húåp àöìng – cuäng seä goáp phêìn phaát triïín sêu muåc àñch àoá cuãa thõ trûúâng, nhû àaä diïîn ra úã Chilï – maâ khöng gêy ra nhûäng meáo moá töën keám. Thõ trûúâng vúái 38
47. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT 39
48. TÖÍNG QUAN VAÂ TOÁM TÙÆT dõch vuå ngheâo naân coá thïí àûúåc lúåi nhúâ caånh tranh. Nïëu vêîn coân möåt tó troång lúán (tûâ 20% trúã lïn) khu vûåc ngên haâng nùçm trong tay nhaâ nûúác thò tiïëp tuåc tû nhên hoaá seä giuáp ñch trong trûúâng húåp naây. Haån chïë vai troâ cuãa ngên haâng quöëc doanh seä tùng cûúâng sûå phaát triïín cuãa khu vûåc taâi chñnh phi ngên haâng, tûâ àoá seä àêíy maånh sûå caånh tranh trong ngùæn vaâ daâi haån cuãa thõ trûúâng taâi chñnh. Hïå thöëng taâi chñnh tinh vi hún naây seä duy trò nhiïìu dõch vuå taâi chñnh úã trong nûúác, nhûng vêîn dûåa vaâo thõ trûúâng taâi chñnh quöëc tïë àïí daân traãi ruãi ro vaâ tiïëp cêån nhûäng dõch vuå ngoaåi nhêåp. Cöng nghïå tñnh àiïím tñn duång vaâ thöng tin tñn duång àûúåc aáp duång nhùçm caãi thiïån têìm vûún cuãa hïå thöëng taâi chñnh vaâ khaã nùng tiïëp cêån cuãa caác doanh nhên nhoã àïën hïå thöëng naây (Chûúng 1). Caác àiïìu kiïån khuyïën khñch vaâ khaã nùng giaám saát hûäu hiïåu caác trung gian taâi chñnh cuãa nhaâ àûúng cuåc coá thïí àûúåc cuãng cöë àaáng kïí trong möåt möi trûúâng khaá tinh vi àoá bùçng caách dûåa vaâo nhûäng yïu cêìu àaä àûúåc thiïët kïë kyä lûúäng vaâ khaã nùng àûa thïm caác nhaâ giaám saát cuãa khu vûåc tû nhên vaâo bûác tranh naây. Thïë hïå nghiïn cûáu tiïëp theo aáo caáo naây trònh baây nhûäng thaânh tûåu cao nhêët cuãa möåt thïë hïå nghiïn cûáu vïì khu vûåc taâi chñnh. Tuy khöng Bphaãi laâ thïë hïå àêìu tiïn, nhûng coá leä àêy laâ nhûäng ngûúâi àêìu tiïn àaä cùn cûá möåt caách coá hïå thöëng vaâo caác söë liïåu thöëng kï trïn khùæp thïë giúái. Caác kïët quaã nghiïn cûáu àaä cung cêëp nhûäng giaãi phaáp “ûu tiïn haâng àêìu” cho caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách: caác nguyïn tùæc àõnh hûúáng chung vaâ caãm nhêån vïì möåt chiïën lûúåc. Noá cuäng nhêën maånh caác vêën àïì chñnh saách then chöët cho thïë hïå nghiïn cûáu tiïëp theo. Trong nhiïìu trûúâng húåp, giaãi phaáp “haâng àêìu” cêìn àûúåc tiïëp tuåc khuyïëch trûúng vaâ chi tiïët hoaá, chûá khöng chó dûâng laåi úã nguyïn tùæc chung. Thñ duå, vúái nhûäng nguyïn tùæc àiïìu tiïët dûåa vaâo àoân bêíy khuyïën khñch àaä nïu trong Chûúng 2, núi nhûäng khña caånh àùåc thuâ cuãa cöng taác àiïìu tiïët vaâ giaám saát ngên haâng àaä nhêån àûúåc sûå ûu tiïn lúán hún taåi caác bûúác phaát triïín khaác nhau nhû 39