Giáo trình môn Điền kinh (Phần 1)

Nội dung text: Giáo trình môn Điền kinh (Phần 1)

1. MỤC LỤC Trang CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU MÔN ĐIỀN KINH 2 I. Khái niệm 2 II. Phân loại môn điền kinh 2 III. Sơ lược lịch sử phát triển môn điền kinh 3 3.1 Nguồn gốc hình thành và phát triển môn điền kinh 3 3.2 Sơ lược phát triển điền kinh Việt Nam 4 3.3 Ý nghĩa và vị trí môn điền kinh trong hệ thống giáo dục thể chất Ở Việt Nam 5 CHƯƠNG II: NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT MỘT SỐ MÔN ĐIỀN KINH 7 I. Nguyên lý kỹ thuật chạy 7 II. Nguyên lý kỹ thuật các môn nhảy 8 CHƯƠNG III: KỸ THUẬT CHẠY CỰ LY NGẮN 13 I. Xuất phát 13 II. Chạy lao sau xuất phát 15 III. Chạy giữa quãng 17 IV. Về đích 19 V. Đặc điểm kỹ thuật chạy ngắn trên các cự ly khác nhau 20 VI. Phương pháp giảng dạy kỹ thuật chạy cự ly ngắn 21 CHƯƠNG IV: KỸ THUẬT NHẢY XA 23 I. Chạy đà 23 II. Giậm nhảy 24 III. Bay trên không 24 IV. Rơi xuống cát 28 V. Phương pháp giảng dạy kỹ thuật nhảy xa 29 CHƯƠNG V: MỘT SỐ ĐIỀU LUẬT CƠ BẢN 31 A. Quần áo thi đấu, giày thi đấu 31 B. Các môn chạy 31 C. Nhảy xa 32 TÀI LIỆU THAM KHẢO 35 1
2. CHƯƠNG I GIỚI THIỆU MÔN ĐIỀN KINH Điền kinh là một môn thể thao có lịch sử lâu đời nhất, được ưa chuộng và phổ biến rộng rãi trên thế giới. Với nội dung rất phong phú và đa dạng, điền kinh chiếm một vị trí quan trọng trong chương trình thi đấu của các đại hội thể thao Olympic quốc tế và trong đời sống văn hóa thể thao của nhân loại. I. KHÁI NIỆM: Điền kinh là một môn thể thao đa dạng, nó bao gồm các nội dung: đi bộ, chạy, nhảy, ném đẩy và nhiều môn phối hợp. Điền kinh, từ chính thức được dùng ở nước ta, thực chất là một từ Hán – Việt dùng để biểu thị những hoạt động tập luyện và thi đấu ở trên sân (điền) và trên đường chạy (kinh). Nó có nghĩa tương ứng với từ Aletic trong tiến Hy Lạp cổ, Athletics trong tiếng Anh. Một số ít nước trên thế giới (Nga, Bungari ) còn dùng từ “Điền kinh nhẹ” để phân biệt với môn cử tạ “Điền kinh nặng”. II. PHÂN LOẠI MÔN ĐIỀN KINH: Điền kinh được phân loại theo hai cách chủ yếu sau: - Cách thứ nhất: phân loại theo nội dung. Điền kinh được chia thành 5 nội dung chính gồm: đi bộ - chạy – nhảy – ném đẩy và nhiều môn phối hợp. - Cách thứ hai: phân loại theo tính chất hoạt động Dựa theo tính chất hoạt động của môn điền kinh, người ta phân thành: Hoạt động có chu kỳ (gồm đi bộ và chạy) và hoạt động không có chu kỳ (gồm các môn nhảy – ném đẩy và nhiều môn phối hợp). Trong mỗi nội dung có rất nhiều các môn cụ thể được phân biệt theo cự ly hoặc theo đặc điểm vận động. 2.1 Đi bộ thể thao: Cự ly tập luyện và thi đấu từ 3-50km là những môn thi trong các đại hội thể thao. 2.2 Chạy: 2.2.1 Chạy trong sân vận động: - Chạy cự ly ngắn: bao gồm các cự ly từ 20m đến 400m. Trong đó: chạy 100m, 200m, 400m là các môn thi trong các đại hội thể thao Olympic. - Chạy cự ly trung bình: bao gồm các cự ly từ 500m đến 2.000m. Trong đó, các môn chạy 800m đến 1.500m là các môn thi của đại hội thể thao Olympic. - Chạy cự ly dài: bao gồm các cự ly từ 3.000m đến 30.000m. Trong đó, các môn chạy 3.000m (nữ), 5.000m và 10.000m (nam) là các môn thi của đại hội thể thao Olympic. 2
3. 2.2.2 Chạy trên địa hình tự nhiên: Chạy trên địa hình tự nhiên có thể từ 500m đến 50.000m. Trong đó, môn chạy Marathon (42.195m) là môn thi trong đại hội thể thao Olympic. Ngoài ra, các cuộc thi chạy việt dã, chạy Marathon còn được tổ chức riêng cho các khu vực hoặc các quốc gia trong hệ thống thi đấu của Liên đoàn Điền kinh nghiệp dư quốc tế. 2.2.3 Chạy vượt chướng ngại vật: chạy vượt chướng ngại vật bao gồm chạy vượt rào từ 80m đến 400m và chạy 3.000m vượt chướng ngại. Trong đó, các môn chạy vượt rào 100m (nữ), 110m (nam), 200m và 400m rào, 3.000m vượt chướng ngại vật là những môn thi đấu trong đại hội thể thao Olympic. 2.2.4 Chạy tiếp sức: chạy tiếp sức bao gồm: chạy tiếp sức cự ly ngắn (từ 50m đến 400m), tiếp sức cự ly trung bình (từ 800m đến 1.500m) và chạy tiếp sức hỗn hợp (800m + 400m + 200m + 100m; 400m + 300m + 200m + 100m ). Trong đó, các môn chạy tiếp sức 4 x 100m và 4 x 400m là các môn thi của đại hội thể thao Olympic. 2.3 Nhảy: Bao gồm các môn: nhảy xa, nhảy 3 bước, nhảy cao, nhảy sào. Các môn này đều có trong chương trình thi đấu của đại hội thể thao Olympic. Ngoài ra, còn có các môn nhảy xa, nhảy cao không đà (tại chỗ nhảy xa, nhảy cao) được dùng để tập luyện và kiểm tra thể lực. 2.4 Ném đẩy: Ném đẩy bao gồm các môn: ném bóng, ném lựu đạn, ném đĩa, ném lao, ném tạ xích và đẩy tạ. Trong đó, ném lao, ném đĩa, ném tạ xích và đẩy tạ là những môn thi của đại hội thể thao Olympic. 2.5 Nhiều môn phối hợp: Là nhóm môn có nhiều môn phối hợp trong thi đấu và đánh giá thành tích bằng cách cộng điểm các nội dung thi đấu với nhau. Có thể có 3, 4, 5, 7 và 10 môn phối hợp, trong đó 7 môn phối hợp của nữ (chạy 100m rào, đẩy tạ, nhảy cao, chạy 200m, nhảy xa, ném lao, chạy 800m) và 10 môn phối hợp của nam (chạy 100m, nhảy xa, đẩy tạ, nhảy cao, chạy 400m, chạy 110m rào, ném đĩa, nhảy sào, ném lao và chạy 1.500m) là những môn thi chính thức trong đại hội thể thao Olympic. III. SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN MÔN ĐIỀN KINH: 3.1 Nguồn gốc hình thành và phát triển môn điền kinh: - Đi bộ, chạy, nhảy, ném là hoạt động tự nhiên của con người. Từ thời đại nguyên thủy người ta đã biết sử dụng các hoạt động tự nhiên như: chạy, nhảy, ném để làm phương tiện sinh sống và tự vệ, dần dần hình thành các trò chơi vận động, các cuộc thi đấu và nó thu hút mọi người tập luyện. - Trong chế độ chiếm hữu nô lệ, phong kiến các bài tập điền kinh chiếm vị trí quan trọng trong việc rèn luyện thể lực và kỹ thuật chiến đấu. Bài tập điền kinh được loài người sử dụng từ thời cổ Hy Lạp. Lịch sử phát triển của nó được ghi nhận trong cuộc thi đấu chính thức vào năm 776 trước Công nguyên (còn gọi là Olympic cổ đại, trong thi đấu gồm 5 môn: chạy rào, ném đĩa, ném lao, chạy dài và môn vật, đều là những môn có trong đời sống và chiến tranh. Olympic kéo dài 1.000 năm thì bị hủy bỏ). 3
4. - Trong chế độ tư bản, điền kinh được phát triển và hiện đại dần. Năm 1837, tại thành phố Legpi (Anh) cuộc thi đấu 2 km đầu tiên được tổ chức. - Từ năm 1851, các môn chạy tốc độ, vượt chướng ngại vật, nhảy xa, nhảy cao, ném vật nặng được đưa vào thi đấu ở các trường đại học Oxfo, Kemboria của Anh. - Từ năm 1886 – 1888, môn điền kinh được đưa vào chương trình thi đấu ở nhiều nước: Pháp, Mỹ, Đức, Nga, Na Uy - Năm 1896, việc khôi phục truyền thống của đại hội thể thao Olympic tại Aten (Hy Lạp). Môn điền kinh trở thành nội dung chủ yếu trong chương trình Thế vận hội. - Năm 1912, Liên đoàn điền kinh nghiệp dư quốc tế IAAF (International Amateur Athletic Federation) ra đời. Đây là tổ chức tối cao lãnh đạo phong trào điền kinh toàn thế giới. Hiện nay có 209 thành viên là các Liên đoàn điền kinh quốc gia ở các Châu lục, trong đó có Liên đoàn điền kinh Việt Nam. HIện nay, trụ sở của Liên đoàn điền kinh nghiệp dư quốc tế đặt tại Monaco. - Thành tích môn điền kinh ngày một phát triển và vươn tới đỉnh cao, bên cạnh là sự hoàn thiện của các bài tập điền kinh, nhờ các nhà khoa học đã luôn tìm ra phương pháp huấn luyện và cải tiến kỹ thuật như: trước kia kỹ thuật nhảy cao là kiểu “cắt kéo”, nay đã có đổi mới là kiểu nhảy “lưng qua xà” thành tích cao hơn kiểu “cắt kéo” Đồng thời cũng nhờ vào phương tiện tập luyện thay đổi như: đường chạy trước kia là đường đất nay đã có đường chạy là đường nhựa tổng hợp, trước kia khu vực rơi của nhảy cao làm bằng cát nay đã có nệm mút xốp Luật lệ thi đấu cũng thay đổi theo tiến độ kỹ thuật như: kích thước, góc độ sân bãi, trọng lượng của dụng cụ cũng thay đổi. 3.2 Sơ lược phát triển điền kinh Việt Nam: Trong lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh sinh tồn, dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, tổ tiên chúng ta đã rất quen thuộc với các hoạt động đi bộ, chạy, nhảy, ném d9ey63. Lịch sử đã ghi nhận một chiến công, dưới sự lãnh đạo của vị anh hùng dân tộc Quang Trung, hàng chục vạn quân Tây Sơn đã hành quân thần tốc ba ngày đêm từ Phú Xuân (Bình Định) đến Thăng Long đánh tan quân Thanh xâm lược, giành độc lập cho Tổ quốc. Động lực phát triển môn điền kinh đã tiềm ẩn trong lịch sử sinh tồn, dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Trong thời gian dài thực dân Pháp đô hộ nước ta, đương nhiên môn điền kinh phát triển rất chậm và yếu ở cả Bắc kỳ, Trung kỳ và Nam kỳ. Theo tờ báo “Tương lai Bắc kỳ” (bằng tiếng Pháp), cuộc thi đấu điền kinh đầu tiên tại Hà Nội vào tháng 4/1925 bao gồm 9 môn (chạy 100m, 110m rào, 400m, 1.500m, nhảy cao, nhảy sào, đẩy tạ, ném đĩa, phóng lao). Thành tích thi đấu còn rất thấp như: chay 100m nam 11,3 giây, chạy 1.500m nam 4 phút 56 giây 4, đẩy tạ nam 10,45m Qua nhiều năm chiến đấu gian khổ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, dân tộc ta đã giành được độc lập. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 2/9/1945, mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc ta. Nhưng ngay sau đó, thu757c dân Pháp đã quay trở lại xâm lược. Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Lao động Việt Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam), toàn quân, toàn dân ta đã tiến hành 9 năm kháng chiến. Từ năm 1945 – 1954, kế tục truyền thống hào hùng của tổ tiên, một lần 4
5. nữa các hoạt động đi bộ, chạy, nhảy, ném đẩy như một động lực phát triển môn điền kinh trong tương lai, lại được vận dụng nhiều trong chiến tranh giữ nước. Từ tháng 10/1954 đến tháng 5/1975, do âm mưu chia cắt của đế quốc Mỹ, miền Bắc nước ta trở thành hậu phương lớn và miền Nam nước ta trở thành tiền tuyến lớn cùng chiến đấu chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai để giành độc lập, hòa bình, thống nhất đất nước. Trong thời kỳ này, ở miền Nam nước ta, môn điền kinh vẫn được phát triển, tuy tốc độ chậm và ít được chú trọng như môn bóng đá, Tennis Tuy vậy, so với thời kỳ Pháp đô hộ nước ta, nội dung thi đấu điền kinh đã phong phú hơn, bao gồm hầu hết các môn thi đấu quy định trong đại hội thể thao Olympic quốc tế. Sự phát triển hạn chế của môn điền kinh, cũng như nhiều môn thể thao khác ở miền Nam là do hầu như không có cán bộ, huấn luyện viên được đào tạo có trình độ cao đẳng, đại học thể dục thể thao trở lên. Trong thời kỳ lịch sử này, ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa, Đảng và Chính phủ ta rất quan tâm phát triển thể dục thể thao, mặc dù kinh tế - xã hội còn rất nhiều khó khăn và chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ diễn ra ác liệt (từ năm 1964 – 1972). Phong trào tập luyện môn điền kinh trong nhân dân được phát triển tương đối rộng rãi. Các phong trào “chảy, nhảy, bơi, bắn, võ”, “Rèn luyện chạy vì miền Nam ruột thịt được nhân dân hưởng ứng không phải chỉ để tăng cường sức khỏe mà còn để tăng cường ý chí chiến dấu chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Ở miền Bắc nước ta đã thành lập đội tuyển điền kinh quốc gia “chuyên nghiệp” (có bậc lương Nhà nước và các tiêu chuẩn khác) tại “Trường huấn luyện kỹ thuật quốc gia” (nay là “Trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia I”). Ở Hà Nội, Hải Phòng, Năm Định, Lạng Sơn, Thanh Hóa, Quảng Bình, Quảng Ninh và nhiều tỉnh khác đều có đội tuyển điền kinh “chuyên nghiệp”. Một số ngành như Quân đội, Đường sắt cũng có những vận động viên “chuyên nghiệp” điền kinh. Hầu hết các đội điền kinh đều quan tâm đào tạo vận động viên trẻ kế cận. Chính vì vậy, từ khoảng 1959 – 1969, hàng năm đều có từ 3 – 5 cuộc thi đấu điền kinh của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Thành tích các môn điền kinh có trong chương trình thi đấu tại Đại hội thể thao Olympic quốc tế đều được nâng lên rõ rệt trong giai đoạn này, hơn hẳn những giai đoạn trước đây và hơn thành tích ở miền Nam dưới chính quyền cũ. Điền kinh được đưa vào chương trình giảng dạy thể dục thể thao ở các trường học, như một nội dung giáo dục quan trọng. Điền kinh là một trong những nội dung chủ yếu trong chương trình đào tạo ở các trường đại học, cao đẳng và trung cấp thể dục thể thao của nước Việt Nam Dân chủ Công hòa. Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, từ tháng 5/1975 đến nay, trong điều kiện tổ quốc hòa bình, độc lập, môn điền kinh tiếp tục được phát triển mạnh hơn so với các giai đoạn trước đây. Nhiều người tự rèn luyện thân thể bằng tập đi bộ, tập chạy chậm. Chương trình giáo dục thể dục thể thao nói chung và môn điền kinh nói riêng đã được cải tiến trong các trường học. Sau Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI, Đảng và Chính phủ ta đưa đất nước vào công cuộc đổi mới, thực hiện chính sách “mở cửa” muốn làm bạn với tất cả các nước vì hòa bình và sự tiến bộ của nhân loại. Trong công cuộc đổi mới, chúng ta đã đạt được những thắng lợi to lớn về khinh tế - xã hội, ngoại giao từ đó, môn điền kinh có thêm điều kiện, vận hội phát triển mới. Chúng ta đã có nhiều dịp tiếp xúc thi đấu quốc tế, Châu Á, Đông Nam Á nhằm thực hiện chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta, đồng thời nâng cao thành tích, đem lại vinh dự cho dân tộc ta. Môn điền kinh lả một trong số ít môn thể thao giành được một số huy chương trong các Đại hội thể thao Đông Nam Á gần đây và trong một số cuộc thi đấu điền kinh Châu Á, Quốc tế. 5
6. Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đang đứng trước vận hội phát triển mới, thử thách mới. Trong sự phát triển của đất nước, môn điền kinh chắc chắn sẽ phát triển mạnh hơn nữa. 3.3 Ý nghĩa và vị trí môn điền kinh trong hệ thống giáo dục thể chất ở Việt Nam. Tập luyện điền kinh một cách có hệ thống và khoa học từ lâu đã được các nhà khoa học khẳng định là có tác dụng tốt trong việc tăng cường và củng cố sức khỏe cho con người. Một người tập đi bộ hoặc tập chạy thường xuyên, tim co bóp khỏe hơn, thành mạch máu co dãn tốt hơn, hô hấp sâu hơn người không tập luyện một cách rõ rệt. Các bài tập điền kinh chẳng những có tác dụng tốt đối với sức khỏe mà còn là cơ sở để phát triển thể lực toàn diện, tạo điều kiện để nâng cao thành tích các môn thể thao khác. Sự đa dạng của các bài tập điền kinh và mức độ tác động của lượng vận động, đặc biệt trong đi bộ, chạy, nhảy, ném đẩy, giúp cho người tập dễ dàng điều chỉnh và lựa chọn hình thức tập luyện phù hợp với lứa tuổi, giới tính, đặc điểm cá nhân Mặt khác, sự đơn giản về sân bãi, dụng cụ tập luyện là điều kiện để môn điền kinh phổ cập trong đông đảo quần chúng lao động. Ở nước ta, trong lịch sử dựng nước và giữ nước, các bài tập điền kinh luôn là phương tiện để rèn luyện thể lực để sản xuất, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Từ cuộc hành quân thần tốc của quân đội Tây Sơn đanh tan mấy chục vạn quân Thanh, đến cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đều có sự đóng góp của phong trào tập luyện điền kinh. Ngày nay, điền kinh là một trong những môn thể thao cơ bản của nước ta. Điền kinh giữ vị trí chủ yếu trong chương trình giáo dục thể chất ở trường học, trong chương trình huấn luyện thể lực cho lực lượng vũ trang nhân dân và trong chương trình thể thao cho mọi người. Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, thành tích nhiều môn điền kinh của nước ta đã có những tiến bộ đáng kể (chạy vượt rào, nhảy cao, đẩy tạ nữ ). Tuy nhiên, so với thành tích của các nước trong khu vực, Châu Á và Thế giới, các vận động viên Việt Nam còn phải phấn đấu nhiều hơn nữa. Nhiệm vụ của điền kinh Việt Nam trong những năm trước mắt rất nặng nề, đó là: - Đẩy mạnh phong trào tập luyện của mọi tầng lớp nhân dân, củng cố và tăng cường sức khỏe, phát triển thể lực, nâng cao hiệu quả sản xuất và sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc. - Đào tạo một cách có hệ thống lực lượng vận động viên các môn điền kinh, đặc biệt là những vận động viên xuất sắc trong đội tuyển quốc gia, vận động viên ở những môn điền kinh trọng điểm, phấn đấu giành được thứ hạng cao trong các cuộc thi đấu Đông Nam Á, Châu Á và Quốc tế. - Hoàn thiện hệ thống cơ chế quản lý, điều hành chế độ chính sách, kiểm tra thi đấu, bồi dưỡng và đào tạo cán bộ, từng bước hiện đại hóa cơ sở vật chất phục vụ cho tập luyện, thi đấu, nghiên cứu khoa học. Liên đoàn Điền kinh Việt Nam (VAF) là tổ chức chỉ đạo phong trào điền kinh cả nước. Liên đoàn Điền kinh Việt Nam có tiền thân là Hội Điền kinh Việt Nam được thành lập năm 1962, có trụ sở thường trực tại Hà Nội. Liên đoàn Điền kinh Việt Nam cũng là thành viên của Liên đoàn Điền kinh nghiệp dư Châu Á (AAAF) và Liên đoàn Điền kinh nghiệp dư quốc tế (IAAF). 6
7. CHƯƠNG II NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT MỘT SỐ MÔN ĐIỀN KINH Điền kinh là một môn thể thao bao gồm các động tác rất phong phú, đa dạng và gần gũi với những hoạt động tự nhiên của con người (đi bộ, chạy, nhảy, ném đẩy ), vì vậy, khi thực hiện chúng dưới dạng các bài tập không mấy khó khăn, ngay cả đối với các vận động viên mới tham gia tập luyện. Song để đạt thành tích cao, các vận động viên (VĐV) cần phải có sự hoàn thiện kỹ thuật. Hoàn thiện kỹ thuật, thông thường được hiểu là phương pháp thực hiện động tác thể thao một cách hợp lý và có hiệu quả nhất để đạt thành tích cao. Kỹ thuật các môn điền kinh cần phải hợp lý về phương diện sinh cơ học (phương hướng, biên độ, nhịp điệu, tốc độ động tác ), phải thuận lợi nhất cho các vận động viên thể hiện sức mạnh, sức nhanh, sức bền, độ linh hoạt trong các khớp, phải tối ưu về mặt chức năng tâm lý. Một động tác toàn vẹn như chạy, nhảy, ném có thể chia thành các giai đoạn (thí dụ như chạy đà, giậm nhảy, ). Mỗi giai đoạn lại gồm nhiều bộ phận cấu thành (thí dụ như bước đà ) và các thời điểm xác định những tư thế riêng của cơ thể VĐV (thí dụ như thời điểm kết thúc đạp sau trong chạy ). I. NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT CHẠY: Chạy là phương pháp di chuyển tự nhiên của con người, là dạng phổ biến nhất trong các bài tập thể lực và được sử dụng rộng rãi trong hầu hết các môn thể thao. Hình 1 7
8. 1.1 Sự giống nhau và khác nhau trong một chu kỳ đi và chạy: Cũng như đi bộ, Chạy là một hoạt động có chu kỳ, mỗi chu kỳ gồm hai bước. Nhưng chạy khác với đi bộ ở chỗ, trong một chu kỳ chạy có hai thời kỳ bay và trong chạy: tốc độ, biên độ hoạt động lớn hơn đi bộ (Hình 1). 1.2 Ảnh hưởng của nội và ngoại lực đối với trọng tâm cơ thể trong quá trình chạy: Trong chạy, khi ở thời kỳ chống tựa, trọng tâm cơ thể di chuyển về trước. Lúc chống trước tốc độ hơi giảm và lúc đạp sau tốc độ lại tăng lên. Tốc độ chạy càng lớn thì phản lực chống trước càng mạnh, sự kìm hãm tốc độ nằm ngang càng nhiều. Vì thế, khi đặt chân chống trước, vận động viên cần chủ động đặt gần với điểm dọi của trọng tâm cơ thể và thực hiện động tác miết bàn chân từ trước ra sau. Động tác đạp sau được bắt đầu khi hình chiếu của trọng tâm cơ thể đi qua điểm chống và kết thúc lúc chân rời đất. Để tăng cường hiệu quả đạp sau, vận động viên cần đạp nhanh, mạnh, đúng hướng, duỗi hết các khớp và đạp với góc độ thích hợp. Trong chạy cự ly trung bình và dài, góc đạp sau thường từ 50 - 55 0 . Trong lúc bay, người chạy không tăng được tốc độ vì hoạt động của cơ thể lúc này không tạo nên được phản lực chống, vì thế rút ngắn thời gian bay càng nhiều thì tốc độ chạy càng tăng. Biên độ động tác đánh tay phụ thuộc vào tốc độ chạy, tốc độ càng cao, biên độ đánh tay càng lớn. Hoạt động chéo nhau giữa tay và chân khi chạy làm cho trọng tâm cơ thể đỡ bị dao động sang hai bên, giữ được thăng bằng và kéo dài bước chạy. Khi chạy trên đường vòng, do xuất hiện lực ly tâm nên kỹ thuật có thay đổi. Tốc độ chạy trên đường vòng càng lớn thì lực ly tâm càng mạnh và độ nghiêng thân người vào phía trong càng nhiều. Sự dao động lên xuống của trọng tâm cơ thể trong chạy có thể lên tới 40 cm. Vị trí cao nhất của trọng tâm là trong giai đoạn bay và thấp nhất là trong thời gian chống tựa khi thẳng đứng. Việc dao động của trọng tâm cơ thể trong khi chạy có ảnh hưởng xấu đến tốc độ chạy, vì thế người tập cần cố gắng hạn chế sự dao động này tới mức thích hợp. II. NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT CÁC MÔN NHẢY: 2.1 Định nghĩa và đặc điểm kỹ thuật các môn nhảy: Nhảy là phương pháp vượt qua chướng ngại vật. Trong các môn nhảy có môn vượt qua chướng ngại vật nằm ngang như nhảy xa, nhảy 3 bước, nhưng có môn vượt qua chướng ngại vật thẳng đứng như nhảy cao, nhảy sào. Các môn nhảy là hoạt động không có chu kỳ, bao gồm nhiều động tác liên kết với nhau một cách chặt chẽ và phức tạp từ chạy lấy đà, giậm nhảy, bay trên không và kết thúc là rơi xuống đất. Đặc điểm chung của các môn nhảy là cần phải kéo dài khoảng cách bay trên không do nỗ lực của người nhảy trong lấy đà và giậm nhảy tạo nên. Quỹ đạo của trọng tâm cơ thể trong lúc bay phụ thuộc vào từng môn nhảy (phụ thuộc vào tốc độ chạy đà, lực giậm nhảy và góc độ giậm nhảy). Người ta chia kỹ thuật các môn nhảy ra thành bốn giai đoạn chính: - Chạy đà và chuẩn bị giậm nhảy. - Giậm nhảy. - Bay trên không. 8
9. - Rơi xuống đất. 2.2 Chạy lấy đà và chuẩn bị giậm nhảy: Giai đoạn này tính từ khi bắt đầu chạy đà đến khi đặt chân vào chỗ giậm nhảy. Nhiệm vụ của giai đoạn này là tạo tốc độ nằm ngang cần thiết và chuẩn bị tốt cho động tác giậm nhảy. Tư thế chuẩn bị của người nhảy trước khi chạy đà có thể khác nhau nhưng phải ổn định và trở thành thói quen. Tốc độ chạy phải tăng tới mức thích hợp và đạt cao nhất ở bước cuối cùng trước khi giậm nhảy. Trừ môn nhảy cao, còn nói chung cơ cấu của chạy đà là gần giống như trong chạy ngắn. Nhưng trong từng môn nhảy tính chất tăng tốc độ, nhịp điệu và chiều dài các bước cũng có những đặc điểm riêng. Trong giai đoạn cuối cùng của chạy đà, vì phải chuẩn bị giậm nhảy, nên nhịp điệu và tần số bước, nhất là ba, bốn bước cuối cùng có sự thay đổi thích hợp với từng môn nhảy. 2.3 Giậm nhảy: Giai đoạn này tính từ khi đặt chân vào chỗ giậm nhảy đến khi chân giậm rời khỏi mặt đất. Đặt chân vào chỗ giậm nhảy phải nhanh, mạnh, đồng thời chân chạm đất gần như thẳng, sau đó co lại hoãn xung để chuẩn bị khi duỗi ra có hiệu quả hơn. Chân đặt vào chỗ giậm nhảy phải luôn luôn ở phía trước điểm dọi của trọng tâm cơ thể. Khoảng cách này lớn nhất trong nhảy cao, còn các môn khác ngắn hơn. Chân giậm nhảy đưa về trước càng nhiều, khoảng cách từ điểm đặt chân đến điểm dọi của trọng tâm cơ thể càng xa thì khả năng chuyển từ tốc độ nằm ngang sang tốc độ thẳng đứng càng cao (Hình 2). Hình 2 Nhiệm vụ của giậm nhảy là thay đổi phương chuyển động của trọng tâm cơ thể phù hợp với mục đích của từng môn nhảy. Sau khi đặt chân vào chỗ giậm nhảy, do ảnh hưởng của quán tính và trọng lực, chân giậm gập lại ở khớp gối, khớp hông và cả thân trên cũng hơi ngả về trước. Do sự gập lại, trọng tâm thân thể xích lại gần điểm chống tựa, và khi giậm nhảy trọng tâm thân thể lại tách xa khỏi điểm chống. Trong lúc này chân giậm hoạt động như một đòn bẩy tạo điều kiện cho lực ly tâm xuất hiện làm thay 9
10. đổi phương chuyển động của trọng tâm cơ thể (Hình 3). Trong các môn nhảy, góc độ gấp giữa cẳng chân và đùi khoảng 135 - 1400 để giảm chấn động, nhưng nếu gấp quá nhiều thì những cơ duỗi chân giậm sẽ bị kéo căng ra quá làm ảnh hưởng đến hiệu quả bật lên khi giậm nhảy. Động tác giậm nhảy được thực hiện thông qua việc nhanh chóng duỗi các khớp. Lúc đầu là duỗi khớp hông, khớp gối rồi khớp cổ chân. Lúc người nhảy vươn thẳng người lên, có hai lực xuất hiện. Hai lực này bằng nhau về độ lớn, cùng phương nhưng ngược chiều. Khi người nhảy vươn người lên, áp lực ở điểm tựa tăng lên, khi thân người vươn thẳng hoàn toàn thì áp lực ở điểm tựa giảm xuống bằng không và tốc độ bay lên đạt mức tối đa. Như vậy chứng tỏ rằng động tác vươn thẳng người tạo ra tốc độ bay ban đầu và là cơ sở để nâng thân người lên theo quán tính. Hình 3 Tốc độ bay ban đầu của người nhảy phụ thuộc chủ yếu vào độ lớn của phản lực khi giậm nhảy, hay nói cách khác, phụ thuộc vào sức mạnh do cơ sản sinh ra và khoảng cách trọng tâm cơ thể di chuyển từ tư thế thấp nhất ban đầu đến tư thế cao nhất khi kết thúc giậm nhảy. Sức mạnh tương đối (sức mạnh trên 1kg trọng lượng cơ thể) có ý nghĩa quan trọng trong quá trình giậm nhảy. Sức mạnh tương đối càng lớn, năng lực giậm nhảy càng cao. Động tác đá lăng chân và đánh lăng tay cũng có tác dụng hổ trợ cho động tác giậm nhảy, làm cho tốc độ giậm nhảy tăng lên. Tùy thuộc vào đặc điểm từng môn mà góc độ giậm nhảy có sự khác nhau. Góc độ này được xác định bởi độ nghiêng của chân giậm so với mặt đất lúc kết thúc động tác giậm nhảy (Hình 4). 2.4 Bay trên không: Hình 4 Giai đoạn này tính từ khi chân giậm rời khỏi mặt đất đến khi một bộ phận cơ thể bắt đầu tiếp xúc với mặt đất. Nhiệm vụ của giai đoạn này là hợp lý mọi hoạt động trong khi bay để nâng cao hiệu quả qua xà (đối với nhảy cao, nhảy sào) và giữ thăng bằng tạo điều kiện cho người nhảy với xa chân về trước để đạt thành tích cao nhất (đối với nhảy xa, nhảy ba bước). Sau khi chân giậm rời khỏi mặt đất, trọng tâm thân thể di chuyển theo một đường bay (quỹ đạo) nhất định. Đường bay này phụ thuộc vào tốc độ bay ban đầu, góc độ bay và lực cản không khí. Góc độ bay được tạo nên bởi tốc độ nằm ngang và tốc độ thẳng đứng của cơ thể lúc kết thúc giậm nhảy. Trong nhảy cao, tốc độ nằm ngang phần lớn được chuyển thành tốc độ thẳng đứng, vì vậy góc độ bay lớn (khoảng 60 - 650 ). Trong nhảy xa, tốc độ nằm ngang lớn hơn tốc độ thẳng đứng do đó góc độ bay nhỏ hơn (khoảng 23 - 26 0 ). Sau khi giậm nhảy, cơ thể bay lên theo một góc nào đó song do ảnh hưởng của trọng lực nên cơ thể đồng thời di chuyển xuống 10
11. dưới với gia tốc 9,8m/giây. Vì vậy, nửa đầu đường bay tốc độ bay lên chậm dần đều còn nửa sau đường bay tốc độ rơi nhanh dần đều. Trong khi bay do không có điểm tựa, nên mọi hoạt động của người nhảy không thể làm thay đổi quỹ đạo bay mà chỉ có tác dụng giữ thăng bằng hoặc làm thay đổi tư thế thân người và các bộ phận khác nhau của cơ thể so với tổng trọng tâm cơ thể (Hình 5). Hình 5 Lúc này sự di chuyển của trọng tâm một bộ phận cơ thể nào đó sẽ gây ra hoạt động di chuyển bù trừ ở các bộ phận khác theo hướng ngược lại. Sự hoạt động này được xác định theo công thức: PL. X = BP− Trong đó: X: Là khoảng cách di chuyển bù trừ ở các bộ phận khác của cơ thể theo hướng ngược lại. B: Là trọng lượng người nhảy. P: Là trọng lượng của bộ phận cơ thể di chuyển. L: Là khoảng cách di chuyển của trọng tâm bộ phận cơ thể. Ví dụ: Một người nhảy xa có trọng lượng 50kg, trong khi bay tay đánh từ trên cao xuống dưới và trọng tâm tay di chuyển với khoảng cách 50cm và trọng lượng tay là 5kg, thì khoảng cách bù trừ của chân khi đưa lên cao sẽ là: 5.50 = 5.5 cm 50− 5 11
12. 2.5 Rơi xuống đất: Giai đoạn này tính từ khi một bộ phận đầu tiên của cơ thể chạm đất đến lúc chuyển động của thân người hoàn toàn dừng lại. Trong nhảy cao và nhảy sào, giai đoạn rơi xuống đất chỉ có nhiệm vụ là đảm bảo an toàn cho người nhảy, nhưng trong nhảy xa và nhảy ba bước nó còn có tác dụng giữ và nâng cao thành tích. Vì vậy, trong giai đoạn này, người nhảy phải làm sao tận dụng hết đướng bay của trọng tâm cơ thể và cố gắng với chân xa về phía trước (Hình 6). Hình 6 12
13. CHƯƠNG III KỸ THUẬT CHẠY CỰ LY NGẮN Chạy cự ly ngắn được chia một cách quy ước thành 4 giai đoạn: xuất phát, chạy lao sau xuất phát, chạy giữa quãng và về đích. I. XUẤT PHÁT: Trong chạy ngắn người ta áp dụng cách xuất phát thấp vì kỹ thuật này giúp vận động viên bắt đầu chạy nhanh hơn và sớm đạt được tốc độ cực đại trong khoảng thời gian ngắn. Để xuất phát nhanh, người ta sử dụng bàn đạp xuất phát (Hình 7), bàn đạp xuất phát bảo đảm cho vận động viên có điểm tỳ vững chắc để đạp sau, sự ổn định khi đặt chân. Có 3 cách bố trí bàn đạp xuất phát cơ bản (Hình 8): Hình 7 - Cách “thông thường”: bàn đạp trước đặt cách vạch xuất phát 1 – 1.5 bàn chân, còn bàn đạp sau cách bàn đạp trước một khoảng bằng độ dài cẳng chân (gần 2 bàn chân). - Cách “kéo dãn”: vận động viên rút ngắn khoảng cách giữa hai bàn đạp xuống còn một bàn chân hoặc ít hơn. Khoảng cách từ bàn đạp trước đến vạch xuất phát gần 2 bàn chân (khoảng cách này được kéo dãn). - Cách “làm gần”: khoảng cách giữa 2 bàn đạp được rút ngắn lại còn một bàn chân hoặc nhỏ hơn, song khoảng cách từ vạch xiat61 phát đến bàn đạp trước chỉ còn khoảng 1 – 1.5 bàn chân (như vậy khoảng cách từ bàn đạp sau đến vạch xuất phát được làm gần lại). Việc đặt bàn đạp xuất phát gần nhau bảo đảm sự nổ lực đồng thời của cả hai chân khi bắt đầu chạy và tạo cho người chạy gia tốc lớn Hình 8 hơn ở những bước đầu. Song vị trí gần nhau của hai bàn chân và việc hầu như đạp sau đồng thời của chúng gây trở ngại cho việc chuyển đến đạp sau luân phiên của từng chân ở những bước tiếp theo. Mặt tựa của bàn chân trước nghiêng dưới góc 45 - 50 0 ; mặt tựa của bàn đạp sau từ 60 - 80 0 . Góc nghiêng của mặt tựa bàn đạp thay đổi tùy thuộc vào khoảng cách đến vạch xuất phát. Khi bàn đạp được đặt gần vạch xuất phát thì góc nghiêng mặt tựa bàn đạp giảm đi, còn khi kéo xa khỏi vạch xuất phát thì góc nghiêng tăng lên. Khoảng cách 13
14. giữa hai bàn đạp và việc đặt bàn đạp xa hay gần vạch xuất phát tùy thuộc vào đặc điểm cơ thể vận động viên, trình độ phát triển các tố chất nhanh, mạnh và những tố chất khác của họ. Theo hiệu lệnh “vào chỗ”, vận động viên chạy tiến ra trước hai bàn đạp, ngồi xuống và chống tay về phía trước vạch xuất phát. Từ thư thế này, vận động viên chuyển chân từ phía trước ra phía sau, lần lượt tỳ bàn chân lên mặt tựa bàn đạp trước rồi đến bàn đạp sau. Hai mũi giầy chạy chạm mặt đường hoặc hai đinh đầu tiên tỳ xuống mặt đường. Sau khi hạ gối sau xuống, vận động viên thu hai tay về và đặt xuống sát sau vạch xuất phát (Hình 9.1). Lúc này giữa ngón cái và các ngón còn lại để sát nhau tạo thành vòm. Hai tay duỗi thẳng tự nhiên, chống tỳ trên đất ở độ rộng bằng vai. Thân trên thẳng, đầu duỗi thẳng so với thân trên và trọng lượng cơ thể được phân đều giữa hai tay, chân chống trước và đầu gối chân sau. Hình 9.1 Theo lệnh “sẵn sàng”, vận động viên hơi duỗi chân, gối chân đặt sau tách khỏi mặt đường làm trọng tâm hơi chuyển lên trên và ra trước. Lúc này, trọng lượng cơ thể dồn trên hai tay và chân chống trước, hình chiếu của trọng tâm cơ thể trên đất phải cách vạch xuất phát từ 15 – 20 cm. Hai đế giầy tỳ sát vào mặt tựa bàn đạp, vùng hông nâng cao hơn vai 10 – 20 cm và lúc này hai cẳng chân gần như song song với nhau. Trong tư thế “sẵn sàng”, điều cần lưu ý là không nên dồn trọng lượng cơ thể quá nhiều xuống hai tay vì điều này làm ảnh hưởng xấu đến thời gian hoàn thành xuất phát thấp (Hình 9.2). Hình 9.2 14
15. Trong tư thế “sẵn sàng”, góc gấp chân ở khớp gối có vai trò quan trọng. Việc tăng góc này (trong giới hạn nào đó) tạo điều kiện cho đạp sau nhanh hơn. Trong tư thế sẵn sàng xuất phát, góc tối ưu giữa đùi và cẳng chân của chân tỳ trên bàn đạp sau khoảng 115 - 1380 . Góc giữa thân trên và đùi chân trước khoảng 19 - 230 (V.Borzop – 1980). Trong tư thế “sẵn sàng”, vận động viên không nên quá căng thẳng, gò bó. Điều quan trọng lúc này là tập trung chú ý đợi tín Hình 10.1 hiệu xuất phát. Khi nghe súng nổ (hay những tín hiệu xuất phát khác), vận động viên phải đột ngột lao nhanh về trước. Động tác này được bắt đầu bằng đạp mạnh hai chân và đánh tay nhanh. Đạp sau vào mặt tựa bàn đạp xuất phát được thực hiện đồng thời bằng cả hai chân nhằm tạo áp lực lớn trên mặt tựa để đẩy cơ thể lao nhanh về trước, song thời gian đạp bằng cả hai chân rất ngắn. Chân sau chỉ hơi duỗi và sau đó nhanh chóng đưa đùi về phía trước, trong khi đó, chân trước đột ngột duỗi thẳng trong tất cả các khớp (Hình 10.1 + Hình 10.2). Hình 10.2 Trong bước đầu tiên, góc đạp sau từ bàn đạp của những vận động viên chạy ngắn cấp cao khoảng 42 - 50 0 , đùi chân lăng tạo với thân trên một góc gần 30 0 . Tư thế nêu trên giúp cho lực đạp đẩy cơ thể về trước nhiều hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho đạp sau mạnh và giữ được độ nghiêng nói chung của cơ thể trong những bước chạy đầu tiên. II. CHẠY LAO SAU XUẤT PHÁT Để đạt được thành tích trong chạy ngắn, điều rất quan trọng trong xuất phát là nhanh chóng đạt tốc độ gần cực đại trong giai đoạn chạy lao. 15
16. Thực hiện đúng và nhanh các bước chạy từ lúc xuất phát phụ thuộc vào độ lao của cơ thể dưới một góc nhọn so với mặt đường, cũng như vào sức mạnh, sức nhanh của vận động viên (Hình 11.1). Bước đầu tiên được kết thúc bằng việc duỗi thẳng hoàn toàn của chân đạp sau khỏi bàn đạp trước và việc nâng đùi đồng thời của chân kia lên. Trên (Hình 11.1), ta thấy rất rõ độ nghiêng lớn khi xuất phát và việc nâng đùi chân lăng tới mức tối ưu tạo thuận lợi cho việc chuyển sang bước tiếp theo. Hình 11.1 Bước đầu tiên được kết thúc bằng việc tích cực hạ chân xuống dưới – ra sau và chuyển thành đạp sau mạnh. Động tác này thực hiện càng nhanh thì việc đạp sau tiếp theo xảy ra càng nhanh và mạnh. Trong một vài bước chạy đầu tiên, vận động viên đặt chân trên đường ở phía sau hình chiếu của tổng trọng tâm thân thể. Ở những bước tiếp theo, chân đặt trên hình chiếu của tổng trọng tâm và sau đó thì đặt chân ở phía trước hình chiếu của tổng trọng tâm. Cùng với việc tăng tốc độ, độ nghiêng thân trên về trước của vận động viên giảm đi và kỹ thuật chạy lao dần chuyển sang kỹ thuật chạy giữa quãng. Chạy giữa quãng thường bắt đầu từ mét thứ 25 – 30 (sau khoảng 13 – 15 bước chạy), khi đạt 90 – 95% tốc độ chạy tối đa, song không có giới hạn chính xác giữa chạy lao sau xuất phát và chạy giữa quãng. Các vận động viên cấp cao cần tính toán để đạt được tốc độ cực đại ở mét thứ 50 – 60, còn ở trẻ em lứa tuổi 10 – 12 thì ở mét thứ 25 – 30. Các vận động viên chạy ngắn ở bất kỳ đẳng cấp và lứa tuổi nào, trong giây đầu tiên sau xuất phát cần đạt được 55% tốc độ tối đa; trong giây thứ hai 76%; trong giây thứ ba 91%; trong giây thứ tư 95% và giây thứ năm là 99%. 16
17. Tốc độ chạy lao sau xuất phát được tăng lên chủ yếu do tăng độ dài bước chạy và một phần không nhiều do tăng tần số bước. Việc tăng độ dài bước chủ yếu đến bước thứ tám – thứ mười (bước sau dài hơn bước trước từ 10 – 15cm), sau đó thì độ dài bước được tăng ít hơn (4 – 8cm). Việc thay đổi độ dài bước đột ngột dưới hình thức nhảy là không tốt vì làm mất đi nhịp điệu chạy. Cùng với việc tăng tốc độ di chuyển của cơ thể, thời gian bay trên không tăng lên và thời gian tiếp đất giảm đi (Hình 11.2) Hình 11.2 Tay đánh mạnh về trước cũng có ý nghĩa đáng kể. Trong chạy lao sau xuất phát, về cơ bản việc đánh tay cũng tương tự như trong chạy giữa quãng song với biên độ lớn hơn. Ở những bước đầu tiên sau xuất phát, hai bàn chân đặt xuống đường hơi tách rộng so với chạy giữa quãng. Sau đó cùng với việc tăng tốc độ, hai chân được đặt gần hơn đến đường giữa. Nếu so sánh thành tích chạy 30m xuất phát với chạy 30m tốc độ cao của cùng một vận động viên thì dễ dàng xác định được thời gian tiêu phí lúc xuất phát và tăng tốc độ sau xuất phát. Ở những vận động viên chạy giỏi, mức tiêu phí trong giới hạn từ 0.8 – 1.0 giây. III. CHẠY GIỮA QUÃNG Khi đạt được tốc độ cao nhất, thân trên của vận động viên chạy hơi đổ về phía trước (72 - 78 0 ). Trong một bước chạy, độ nghiêng của thân trên có thể thay đổi. Lúc đạp sau, độ nghiêng thân trên tăng lên còn trong pha bay thì lại giảm đi. Chân đặt trên đường có đàn tính và tiếp xúc với đường từ phần trước bàn chân và cách hình chiếu khớp chậu – đùi trên đường khoảng 33 – 43 cm. Tiếp đó chân được gập lại ở khớp gối và cổ chân. Góc gấp ở khớp gối lớn nhất khoảng 140 - 1480 . Khi chân chống chuyển vào tư thế đạp sau, chân lăng được đưa mạnh về trước – lên trên. Việc duỗi thẳng chân đạp sau diễn ra khi đùi chân lăng nâng đủ cao và tốc độ nâng cao của nó được giảm đi. Đạp sau được thực hiện do việc duỗi chân chống ở khớp gối và khớp cổ chân. Trong lúc bay, đùi hoạt động càng nhanh càng tốt. Chân chống tựa khi kết thúc đạp sau, theo quán tính hơi đưa ra sau – lên trên, sau đó chân được gấp lại ở khớp gối 17
18. và bắt đầu chuyển nhanh đùi về trước. Để giảm tác động kìm hãm tốc độ khi đặt chân trên đường, chân tiếp xúc đất ở phần trước bàn chân. Trên (Hình 12.1), khi chân chống chuyển vào tư thế đạp sau, chân lăng được đưa mạnh về trước – lên trên. Việc duỗi thẳng chân đạp sau diễn ra khi đùi chân lăng nâng đủ cao và tốc độ nâng cao của nó được giảm đi. Đạp sau được thực hiện do việc duỗi chân chống ở khớp gối và khớp cổ chân. Hình 12.1 Khi chạy giữa quãng, các bước chạy được thực hiện thường không bằng nhau, do bước của chân khỏe thường dài hơn. Để chạy có nhịp điệu và tốc độ đều hơn, nên tập để có được độ dài bước như nhau của mỗi chân bằng cách lưu ý phát triển sức mạnh 18
19. cơ chân yếu. Khi chạy trên đường thẳng cần đặt mũi bàn chân thẳng về trước. Việc xoay mũi chân ra ngoài gây ảnh hưởng xấu tới hiệu quả đạp sau. Cả trong chạy lao sau xuất phát cũng như chạy giữa quãng, tay gấp ở khớp khuỷu được đánh mạnh về trước – ra sau phù hợp với nhịp điệu hoạt động của chân. Tay đánh về trước hơi đưa vào trong còn khi ra sau thì hơi ra ngoài. Góc gấp của tay ở khớp khuỷu không cố định, khi đánh ra trước tay gấp lại nhiều nhất, khi đưa xuống dưới – ra sau thì hơi duỗi ra (Hình 12.2). Hình 12.2 Các ngón tay trong khi chạy nên nắm hờ hay duỗi. Không nên duỗi thật thẳng các ngón tay hay nắm chúng lại thật chặt. Động tác đánh tay tích cực không được làm nâng vai lên hoặc gò vai vì đó là những dấu hiệu đầu tiên của căng thẳng quá mức. Kỹ thuật chạy ngắn sẽ bị ảnh hưởng xấu nếu như vận động viên không biết thả lỏng những nhóm cơ khi nó không cần tham gia tích cực vào hoạt động. Kết quả phát triển tốc độ chạy đáng kể phụ thuộc vào việc biết chạy nhẹ nhàng, thả lỏng và không có những căng thẳng thừa của vận động viên. IV. VỀ ĐÍCH: Tốc độ chạy cực đại trong cự ly 100 – 200 m cần cố duy trì cho tới cuối cự ly, song ở khoảng 15 – 20 m cuối cùng, tốc độ thường bị giảm đi từ 3 – 8%. Chạy được kết thúc khi vận động viên dùng thân trên chạm vào mặt phẳng thẳng đứng đi qua đường đích. Để nhanh chóng chạm vào dây đích được kéo căng ở độ cao ngang ngực, ở bước chạy cuối cùng, vận động viện cần thực hiện động tác gập thân trên đột ngột về trước để chạm Hình 13.1 ngực vào dây đích. Cách này được gọi là “đánh ngực” (Hình 13.1). 19
20. Người ta còn áp dụng cả phương pháp vừa gập thân trên vừa xoay để một bên vai chạm vào dây đích. Sau khi chạm dây đích, để khỏi ngã, vận động viên cần đặt nhanh chân lăng xa về phía trước để giữ thăng bằng (Hình 13.2). Hình 13.2 Kỹ thuật chạm đích tốt giúp vận động viên chạm dây đích sớm hơn khi có hai hoặc nhiều đối thủ ngang nhau muốn tranh thứ hạng nhất. Song, nếu không quen hoặc kỹ thuật chưa thuần thục thì nên chạy qua đích với toàn bộ tốc độ mà không cần nghĩ tới việc thực hiện động tác về đích. V. ĐẶC ĐIỂM KỸ THUẬT CHẠY NGẮN TRÊN CÁC CỰ LY KHÁC NHAU: - Chạy 100m: cự ly này đòi hỏi phải chạy với tốc độ cực đại nên vận động viên phải xuất phát nhanh, tăng tốc độ thật nhanh trong chạy lao sau xuất phát để có được tốc độ cực đại và cố gắng duy trì tới đích. - Chạy 200m: khác với chạy 100m, vận động viên xuất phát và chạy ngay vào đường vòng ở nửa đầu cự ly. Để thuận lợi khi xuất phát, bàn đạp xuất phát được bố trí ở mép ngoài ô chạy theo hướng tiếp tuyến với đường vòng. Khi chạy trên đường vòng, vận động viên cần nghiêng toàn bộ cơ thể vào phía trong để khắc phục lực ly tâm. Việc tăng độ nghiêng thân về trái – vào trong cần thực hiện dần dần. Lúc này chân phải ở thời điểm thẳng đứng gấp ở đầu gối ít hơn so với chân trái. Khi chạy trên đường vòng, tốt nhất nên đặt chân gần với mép đường vòng và hơi xoay bàn chân về trái. Động tác đánh tay cũng hơi khác so với khi chạy trên đường thẳng. Tay phải hướng vào trong nhiều hơn còn tay trái hơi hướng ra ngoài. Lúc này trục vai hơi được xoay sang trái. Ở những mét cuối cùng của đường vòng cần dần dần giảm độ nghiêng vào trong của cơ thể để chuẩn bị chạy ra đường thẳng. Khi chạy 200m, nửa đầu cự ly nên chạy chậm hơn thành tích 100m tốt nhất trên đường thẳng của mình khoảng 0.1 – 0.3 giây. - Chạy 400m: Chạy 400m được thực hiện với cường độ tương đối nhỏ hơn so với chạy 100m và 200m. Độ nghiêng của cơ thể trên đường vòng cũng ít hơn; độ dài bước ngắn hơn (khoảng 7 – 8 bàn chân). 20
21. Xuất phát trong chạy 400m cũng tương tự như trong chạy 200m. Sau khi đạt được tốc độ cần thiết, vận động viên chuyển sang bước chạy thoải mái và cố gắng duy trì tốc độ đã đạt được càng lâu càng tốt. Cần cố gắng vượt qua cự ly với nhịp điệu tương đối đều. Vận động viên chạy 400m cần chạy 100m đầu tiên với thời gian chậm hơn 0.3 – 0.5 giây so với thành tích 100m của mình; chạy 200m đầu tiên chậm hơn 1.3 – 1.8 giây so với thành tích 200m của mình. Kỹ thuật chạy trong khoảng 300m đầu ít thay đổi. Ở 100m cuối cùng do mệt mỏi, kỹ thuật bị thay đổi rõ rệt. Tần số bước chậm lại, độ dài bước cũng giảm đi. VI. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY KỸ THUẬT CHẠY CỰ LY NGẮN. Chạy cự ly ngắn bao gồm: 60m, 100m, 200m, 400m. Kỹ thuật chạy cự ly ngắn thường được tiến hành giảng dạy sau khi đã dạy kỹ thuật chạy cự ly trung bình và dài. Trình tự các nhiệm vụ và biện pháp giảng dạy được tiến hành như sau: 6.1 Nhiệm vụ 1: Xây dựng khái niệm kỹ thuật và tìm hiểu đặc điểm chạy của người học thông qua các biện pháp chủ yếu sau: - Giáo viên phân tích và làm mẫu kỹ thuật. - Cho xem phim, ảnh kỹ thuật (đúng và sai, toàn bộ và chi tiết động tác). - Cho người học chạy lặp lại 30m – 50m, giáo viên nhận xét ưu nhược điểm của từng người. 6.2 Nhiệm vụ 2: Dạy kỹ thuật chạy trên đường thẳng thông qua các biện pháp sau: - Chạy bước nhỏ, chạy nâng cao đùi, chạy đạp sau, chạy tăng tốc độ (tăng dần cự ly, tần số và độ dài bước chạy). - Chạy tăng tốc độ sau đó chạy theo quán tính từ 60 – 70m. - Tập đánh tay (đứng tại chỗ, tăng dần biên độ và tần số động tác). - Chạy biến tốc các đoạn ngắn (40 – 60m) 6.3 Nhiệm vụ 3: Dạy kỹ thuật chạy trên đường vòng với những biện pháp sau: - Giáo viên phân tích và làm mẫu kỹ thuật. - Chạy trên đường vòng có bán kính lớn (ô chạy thứ 5,6) sau đó thu hẹp dần (ô chạy thứ 3, 2, 1) với tốc độ khoảng 70 – 80% tốc độ tối đa. - Chạy tăng tốc độ từ đường thẳng vào đường vòng (60 – 80m). - Chạy tăng tốc độ từ đường vòng ra đường thẳng (60 – 80m). - Chạy lặp lại 200m với tốc độ 70 – 80% tốc độ tối đa. 6.4 Nhiệm vụ 4: Dạy kỹ thuật xuất phát thấp và chạy lao thông qua các biện pháp sau: - Giới thiệu cách đóng bàn đạp và tập đóng bàn đạp. - Thực hiện động tác theo khẩu lệnh “vào chỗ”, “sẵn sàng”. - Tự xuất phát không có khẩu lệnh. 21
22. - Xuất phát thấp với tín hiệu chạy khác nhau (tiếng hô, súng phát lệnh, tiếng còi). - Xuất phát thấp và chạy lao 30 – 40m. 6.5 Nhiệm vụ 5: Dạy chuyển tiếp từ chạy lao sang chạy giữa quãng thông qua những biện pháp sau: - Chạy tăng tốc độ sau đó chạy theo quán tính. - Xuất phát thấp, chạy lao rồi chạy theo quán tính. - Chạy biến tốc các đoạn ngắn (50 – 60m). - Chạy 60m xuất phát thấp. 6.6 Nhiệm vụ 6: Dạy kỹ thuật xuất phát thấp đầu đường vòng thông qua những biện pháp sau: - Hướng dẫn cách đóng bàn đạp đầu đường vòng. - Xuất phát và chạy lao 20 - 25m đầu đường vòng (vị trí xuất phát cự ly 200m, 400m). - Chạy 200m xuất phát thấp. 6.7 Nhiệm vụ 7: Dạy kỹ thuật chạy về đích thông qua những biện pháp sau: - Giới thiệu và làm mẫu kỹ thuật. - Chạy chậm 6 – 10m làm động tác đánh đích. - Chạy 50m làm động tác đánh đích. 6.8 Nhiệm vụ 8: Hoàn thiện kỹ thuật chạy cự ly ngắn thông qua những biện pháp sau: - Chạy 30m xuất phát thấp (lặp lại). - Chạy 50m, 100m xuất phát thấp với toàn bộ kỹ thuật (từ 80 – 100% tốc độ tối đa). - Chạy 100m, 200m, 400m với toàn bộ kỹ thuật. - Thi đấu và kiểm tra ở cự ly chính. 22
23. CHƯƠNG IV KỸ THUẬT NHẢY XA Để đạt thành tích cao trong nhảy xa, vận động viên cần có tầm vóc tốt, có trình độ cao về sức mạnh – tốc độ và nắm vững kỹ thuật nhảy (Bảng 1). Bảng 1: MỘT VÀI CHỈ SỐ TIÊU BIỂU Ở CÁC VẬN ĐỘNG VIÊN NHẢY XA XUẤT SẮC NHẤT Tuổi Cao Nặng Chạy Nhảy cao Thành tích (m) k (năm) (Cm) (Kg) 100m/s (Cm) Nam 8.32-8.90 21-29 178-191 68-85 10”4-9”81 200-209 0.79-0.83 Nữ 7.20-7.85 21-24 169-180 56-65 11”5-10”7 170-186 0.74-0.76 Ghi chú: k là hệ số kỹ thuật, thể lực được biểu thị qua tương quan giữa thành tích nhảy xa và tốc độ tối đa có được trước khi giậm nhảy. Thành tích nhảy xa (S) về cơ bản phụ thuộc vào góc bay của tổng trọng tâm (a) khi rời đất và tốc độ bay ban đầu (V0 ). Tốc độ bay phụ thuộc nhiều vào tốc độ đà tối đa có được trước lúc giậm nhảy và lực giậm nhảy. Về lý thuyết, độ xa của lần nhảy được tính theo công thức: V2 sin 2 a S = 0 g Trong đó, S là độ xa, V0 là tốc độ bay ban đầu, a là góc bay và g là gia tốc rơi tự do. Để phân tích, kỹ thuật nhảy xa có thể thia thành 4 giai đoạn: chạy đà, giậm nhảy, bay trên không và rơi xuống đất. I. CHẠY ĐÀ: Mục đích của chạy đà là tạo ra tốc độ tối đa theo phương nằm ngang trước khi giậm nhảy và chuẩn bị tốt cho việc đặt chân giậm nhảy chính xác vào ván giậm. Số bước chạy đà ở các Vận động viên (VĐV) nam xuất sắc là 18 – 24 bước (khoảng 38 – 48m), còn ở các VĐV nữ: 16 – 24 bước (khoảng 32 – 42m). Số lượng bước chạy đà tối ưu phụ thuộc nhiều vảo trình độhuấn luyện chuyên môn về chạy của VĐV. Tính chuẩn xác của chạy đà phụ thuộc vào độ dài chuẩn và nhịp d0iệu thực hiện các bước chạy trong đà. 23
24. Bắt đầu chạy đà tốt cũng đóng vai trò quan trọng, vì vậy VĐV cần có tư thế ban đầu và động tác ổn định. Có một vài cách bắt đầu chạy đà: đứng tại chổ, đi bộ vài bước, chạy bước đệm vài bước Thông thường là VĐV đứng tại chỗ, một chân đứng vào vạch giới hạn của cự ly đà, chân kia để ở phía sau, hoặc bắt đầu chạy đà bằng vài bước đi bộ hay chạy nhẹ nhàng rồi tăng dần tốc độ. Đến khoảng giữa cự ly đà, độ ngả của thân trên giảm dần (chỉ còn 78 - 80 0 ), tăng biên độ động tác của tay và chân. Kết thúc đà, ở những bước cuối cùng, thân trên gần như thẳng đứng. Điều rất quan trọng là phải duy trì kỹ thuật chạy đúng cho đến bước đà cuối cùng, có cảm giác về “độ nẩy” khi tiếp xúc đất và kiểm tra được các động tác của mình. Hai phương án chạy đà thường được dùng là: tăng tốc độ đều trên toàn đà và đạt tới tốc độ tối đa ở các bước cuối cùng (cách này phù hợp với những người mới tập nhảy); cố gắng chạy nhanh ngay từ đầu, duy trì tốc độ cao trên cự ly và lại cố gắng tăng tốc độ ở cuối cự ly. Dù theo phương án nào, VĐV cũng cần đạt tới tốc độ chạy đà 9 – 10 m/giây với nữ và 10 – 11 m/giây với nam. Để giậm nhảy chính xác ở mỗi VĐV cần xác định vạch báo hiệu 2 (nơi bắt đầu vào 4 – 6 bước cuối cùng). Nếu chạy đà không cần điều chỉnh nhịp điệu, dộ dài bước chạy mà vẫn có độ dài 4 – 6 bước cuối theo dự kiến thì mới đảm bảo giậm nhảy đúng ván giậm với tốc độ tối ưu. Thông thường độ dài bước cuối nên ngắn hơn bước trước đó 15 – 20 cm (nữ là 5 – 10 cm). Tuy vậy cũng có VĐV có độ dài 2 bước cuối như nhau và thậm chí có trường hợp bước cuối dài hơn bước trước đó. II. GIẬM NHẢY: Phần lớn các VĐV dặt bàn chân xuống ván giậm bằng gót hoặc cả bàn chân. Tại thời điểm đặt bàn chân trên ván giậm, VĐV phối hợp toàn thân làm động tác rời ván giậm nhảy: duỗi thẳng các khớp của chân giậm, đồng thời gập gối đưa nhanh đùi của chân lăng vể trước – lên trên. Tay bên chân giậm vung về trước – lên trên và dừng khi cánh tay song song với mặt đất. Tay bên chân lăng gập ở khuỷu và đánh sang bên để nâng cao vai. Kết thúc giậm nhảy, cơ thể rời đất ở tư thế bước bộ trên không. Khi giậm nhảy, lực tác động lên trọng tâm cơ thể hướng về trước theo phương nằm ngang và chiếm 87% trong khi lực hướng lên trên, theo phương thẳng đứng chỉ chiếm 13% (Hình 14). Khi chân giậm nhảy rời đất, tốc độ bay V0 của các vận động viên xuất sắc có thể tới 9.2 - 9.6 m/giây. Hình 14 III. BAY TRÊN KHÔNG: Sau khi rời đất, trọng tâm cơ thể bay theo đường vòng cung. Toàn bộ các động tác của VĐV trong lúc bay là nhằm giữ thăng bằng và tạo điều kiện thuận lợi để rơi xuống hố cát có hiệu quả nhất. Sự khác biệt giữa các kiểu nhảy xa chính là ở giai đoạn này. Có 3 kiểu chính: “Ngồi”, “ưỡn thân” và “cắt kéo”. 3.1 Kiểu “ngồi”: Đây là kiểu đơn giản, tự nhiên nhất, phù hợp với người mới tập. Sau khi bay ở tư thế “bước bộ” được 1/3 – 1/2 cự ly, VĐV kéo chân giậm lên song song với chân ở 24
25. phía trước (chân lăng) và nâng 2 đùi lên sát ngực. Ở tư thế này, thân trên không nên gập nhiều về trước. Tiếp đó, trước khi rơi xuống hố cát 2 chân hầu như được duỗi thẳng hoàn toàn đồng thời 2 cánh tay đánh thẳng xuống dưới – về trước và ra sau. Động tác có tính chất bù trừ này tạo điều kiện tốt cho việc duỗi thẳng chân trước khi rơi xuống và giữ thăng bằng (Hình 15.1 + Hình 15.2). Hình 15.1: Nhảy xa “kiểu ngồi” Hình 15.2: Nhảy xa “kiểu ngồi” 25
26. 3.2 Kiểu “ưỡn thân”: Sau khi cơ thể rời đất và bay lên ở tư thế “bước bộ”, chân lăng phía trước được hạ xuống dưới, về sau sát cùng với chân giậm. Lúc này hai chân dường như ở phía sau, chân lăng duỗi thẳng hơn, còn chân giậm gấp ở khớp gối. Đồng thời với việc chủ động đưa vùng hông về trước (so với tổng trọng tâm cơ thể) người nhảy ưỡn căng vùng thắt lưng và ngực. Hai tay lúc này hơi gập ở khuỷu và đưa sang ngang hoặc đưa sang ngang – ra sau – lên trên cũng tạo điều kiện cho việc “ưỡn thân” tích cực. Do “ưỡn thân” mà các cơ ở mặt trước thân được kéo dãn tạo điều kiện cho vận động viên gập thân trên mạnh và dễ dàng đưa chân về trước xa hơn khi rơi xuống cát. Khi rơi xuống, hai chân gấp ở khớp gối và đưa nhanh lên trên về trước, còn hai tay đánh về trước, xuống dưới và người nhảy ở tư thế chuẩn bị chạm cát (Hình 16.1 + Hình 16.2). Hình 16.1: Nhảy xa kiểu “ ưỡn thân” Hình 16.2: Nhảy xa kiểu “ ưỡn thân” 26
27. 3.3 Kiểu “cắt kéo”: Ngay sau khi rời đất, hai chân làm tiếp các động tác như chạy trên không. Hai tay duỗi thẳng (hoặc hơi co ở khuỷu) thực hiện động tác đánh vòng tròn, đuổi nhau (lấy vai làm trục) và so le với chân, vừa hổ trợ cho động tác chân vừa để giữ thăng bằng. Thông thường có thể thực hiện 2.5 bước chạy trên không, nhưng cũng có thể thực hiện tới 3.5 bước. Kiểu nhảy này có hiệu quả hơn do duy trì được cấu trúc phối hợp của bước chạy khi chuyển từ đà sang giậm nhảy và các động tác trong giai đoạn bay. Song để phát huy được những ưu thế của kỹ thuật, người nhảy cần có trình độ huấn luyện tốt, có độ linh hoạt cao ở khớp hông để thực hiện động tác “cắt kéo” với biên độ lớn và có cảm giác không gian chính xác khi thực hiện kỹ thuật trên không (Hình 17.1 + Hình 17.2). Hình 17.1: Nhảy xa kiểu “cắt kéo”. (a) (b) Hình 17.2 (a, b): Nhảy xa kiểu “cắt kéo”. 27
28. IV. RƠI XUỐNG CÁT: Để đạt được độ xa của lần nhảy, việc thực hiện đúng kỹ thuật rơi xuống cát có ý nghĩa rất lớn. Không ít VĐV do có kỹ thuật này kém nên đã không đạt được thành tích tốt nhất của mình. Trong tất cả các kiểu nhảy, việc thu chân chuẩn bị rơi xuống cát được bắt đầu khi tổng trọng tâm cơ thể ở cách mặt cát ngang với mức khi họ kết thúc giậm nhảy. Để chuẩn bị cho việc rơi xuống cát, đầu tiên cần nâng đùi, đưa 2 đầu gối lên sát Hình 18.1 ngực và gập thân trên nhiều về trước (Hình 18.1). Cẳng chân lúc này được hạ xuống dưới, hai tay chuyển từ trên cao ra phía trước. Tiếp đó là duỗi chân, nâng cẳng chân để gót chân chỉ thấp hơn mông một chút. Thân trên lúc này không nên gập về trước quá nhiều vì sẽ gây khó khăn cho việc nâng chân lên cao. Tay lúc này hơi gấp ở khuỷu và được hạ xuống theo hướng xuống dưới và ra sau. Sau khi 2 gót chân chạm cát cần gập chân ở khớp gối để giảm chấn động và tạo điều kiện chuyển trọng tâm cơ thể xuống dưới – ra trước vượt qua điểm chạm cát của gót. Thân trên lúc này cũng cố gập về trước để giúp không đổ người về sau làm ảnh hưởng đến thành tích (Hình 18.2). Hình 18.2 28
29. V. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY KỸ THUẬT NHẢY XA. Giảng dạy kỹ thuật nhảy xa nên tiến hành sau khi người học đã được tập luyện chạy ngắn và bao gồm những nhiệm vụ, biện pháp chủ yếu sau: 5.1 Nhiệm vụ 1: Xây dụng khái niệm kỹ thuật thông qua các biện pháp sau: - Giới thiệu, phân tích, làm mẫu, cho xem phim, ảnh kỹ thuật các kiểu nhảy và làm quen. - Tập chạy tăng tốc độ 30 – 50m. 5.2 Nhiệm vụ 2: Dạy kỹ thuật giậm nhảy và bước bộ thông qua các biện pháp sau: - Tại chỗ tập đặt chân giậm nhảy và giậm nhảy. - Chạy 1 bước, 3 bước đà làm động tác giậm nhảy. - Tập bước bộ liên tục (3 đến 6 lần một tổ). - Chạy đà 3 – 5 bước giậm nhảy bước bộ đầu chạm vật chuẩn treo trên cao (bóng hoặc cành lá). - Chạy đà ngắn giậm nhảy bước bộ bước bộ qua xà thấp 40-50cm đặt cách ván giậm nhảy một nửa đường bay. 5.3 Nhiệm vụ 3: Dạy kỹ thuật chạy đà và giậm nhảy bước bộ thông qua các biện pháp sau: - Chạy đà 5 bước giậm nhảy bước bộ liên tục (30 – 50m). - Chạy đà 7 đến 11 bước làm động tác giậm nhảy bước bộ rơi xuống hố cát bằng chân lăng rồi chạy thẳng ra khỏi hố. - Chạy với đà trung bình (13 – 15 bước) làm động tác giậm nhảy bước bộ rơi xuống hố cát bằng chân lăng (yêu cầu đặt chân giậm đúng ván giậm nhảy). 5.4 Nhiệm vụ 4: Dạy kỹ thuật bay trên không “kiểu ngồi” và rơi xuống đất thông qua những biện pháp sau: - Nhảy xa tại chỗ, rơi xuống hố cát bằng hai chân. - Nhảy xa với đà ngắn đến quá nửa đường bay thu chân giậm về trước, cùng với chân lăng duỗi cẳng chân rơi vào hố cát có đánh dấu trước. - Nhảy xa “kiểu ngồi” với đà ngắn và trung bình. 5.5 Nhiệm vụ 5: Dạy kỹ thuật nhảy hiểu “ưỡn thân” thông qua các biện pháp sau: - Tại chỗ, từ tư thế bước bộ làm động tác ưỡn thân (ép miết chân lăng và căng chân) sau đó bật về trước, rơi xuống bằng hai chân. - Đứng trên bục cao làm động tác ưỡn thân rơi xuống hố cát. - Chạy đà ngắn giậm nhảy lên bục cao (30 – 40cm) làm động tác ưỡn thân sau khi đã bay bước bộ rồi rơi xuống hố cát. - Chạy đà ngắn, giậm nhảy bước bộ, miết gót chân lăng chạm vào vật chuẩn đặt cách ván giậm 1.5 – 1.8m. - Nhảy xa kiểu “ưỡn thân” với chiều dài đà tăng dần. 29
30. 5.6 Nhiệm vụ 6: Dạy kỹ thuật nhảy kiểu “cắt kéo” thông qua các biện pháp sau: - Treo người trên xà đơn (hoặc cành cây) làm động tác mô phỏng “cắt keo” hai chân. - Chạy đà ngắn giậm nhảy bước bộ, thực hiện đổi chân ở trên không, rơi xuống bằng chân giậm rồi chạy tiếp. - Chạy đà ngắn giậm nhảy lên bục, làm động tác “cắt kéo” trên không rồi rơi xuống bằng hai chân. - Nhảy xa kiểu “cắt kéo” với chiều dài đà tăng dần. 5.7 Nhiệm vụ 7: Hoàn thiện kỹ thuật kiểu nhảy quy định (hoặc lựa chọn) thông qua những biện pháp sau: - Hoàn thiện từng phần kỹ thuật động tác của kiểu nhảy quy định, xác định cự ly đà chính thức. - Nhảy xa với chiều dài đà tăng dần và nhịp điệu động tác ổn định. - Thi đấu, kiểm tra đánh giá kết quả. 30
31. CHƯƠNG V MỘT SỐ ĐIỀU LUẬT CƠ BẢN A. QUẦN ÁO THI ĐẤU, GIÀY THI ĐẤU: - Trong tất cả các cuộc thi, các vận động viên phải mặc quần áo thi đấu sạch sẽ, theo các mẫu mã và cách mặc gọn gàng, không gây trở ngại cho hoạt động thi dấu. Quần áo không được may bằng các loại vải có thề nhìn thấu vào da thịt bên trong kể cả khi bị ướt. Vận động viên không được mặc các loại quần áo làm cản trở tầm nhìn của các trong tài giám định. - Các vận động viên được phép thi đấu bằng chân đất hoặc mang giày, dép ở một hoặc cả hai chân. Giày thi đấu theo quy định phải có tác dụng bảo vệ, được giữ chắc chắn ở chân và bám tốt vào đất. Nhưng giày thi đấu không được thiết kế để nhằm tạo cho vận động viên có thêm bất kỳ một sự trợ giúp nào, và không được lắp thêm lò xo hoặc các công cụ dưới bất kỳ dạng thức nào vào giày thi đấu. Giày thi đấu được phép sử dụng là giày có dây buộc hoặc quai trên mu bàn chân. B. CÁC MÔN CHẠY: I. XUẤT PHÁT: 1.1 Nơi xuất phát của một cuộc đua phải được thể hiện bởi một vạch trắng rộng 5cm. 1.2 Tất cả các cuộc thi chạy phải xuất phát theo tiếng súng nổ của trọng tài phát lệnh sau khi trọng tài xuất phát đã xác định chắc chắn rằng các vận động viên đã ổn định ở đúng vị trí xuất phát. 1.3 Tại tất cả các cuộc thi đấu quốc tế, khẩu lệnh của trọng tài xuất phát bằng tiếng Anh và tiếng Pháp. Đối với các cuộc đua dưới và tới 400m (bao gồm cả 4x200m và 4x400m). Khi tất cả các vận động viên đã “sẵn sàng”, súng hoặc thiết bị phát lệnh tương ứng sẽ nổ. 1.4 Trong các cuộc thi dài hơn 400m, khẩu lệnh sẽ là “vào chỗ” và khi tất cả các vận động viên ổn định, súng hoặc thiết bị phát lệnh sẽ nổ. Vận động viên không được phép chạm đất bằng một tay hoặc hai tay trong lúc xuất phát. 1.5 Trong tất cả các cuộc thi dưới và tới 400m, sau lệnh “vào chỗ”, các vận động viên phải tiến tới vạch xuất phát, chiếm vị trí hoàn toàn trong ô chạy riêng của mình, phía sau vạch xuất phát. Hai bàn tay và một đầu gối phải tiếp xúc với mặt đất và hai bàn chân phải tiếp xúc với bàn đạp xuất phát. Khi có lệnh “sẵn sàng”, các vận động viên phải lập tức nâng lên tới tư thế xuất phát cuối cùng của mình trong khi vẫn giữ sự tiếp xúc của hai tay với đất và sự tiếp xúc của hai bàn chân với bàn đạp. Khi ở tư thế vào chỗ, vận động viên không được chạm vào vạch xuất phát hoặc đất phía trước vạch xuất phát bằng chân hoặc tay của mình. 1.6 Khi thực hiện lệnh “vào chỗ” hoặc “sẵn sàng”, tất cả các vận động viên phải lập tức và không được chậm trễ ở vào tư thế đầy đủ và cuối cùng của họ. Nếu một vận 31
32. động viên sau khi đã ở tư thế xuất phát đầy đủ và cuối cùng của mình, bắt đầu có hành động xuất phát trước khi súng phát lệnh hoặc thiết bị phát lệnh nổ sẽ bị lỗi xuất phát. 1.7 Bất kỳ vận động viên nào phạm lỗi xuất phát sẽ bị cảnh cáo. Nếu một vận động viên phạm hai lỗi xuất phát sẽ bị truất quyền thi đấu. Trọng tài phát lệnh hoặc bất kỳ trọng tài bắt phạm quy khi thấy có phạm quy trong xuất phát, phải gọi các vận động viên lại bằng một phát súng. II. VỀ ĐÍCH: 2.1 Đích của một cuộc thi chạy phải được biểu thị bằng một vạch trắng rộng 5cm. 2.2 Các vận động viên sẽ được xếp theo thứ tự mà trong đó thứ tự về đích của các vận động viên sẽ được tính tại thời điểm mà ở đó bất kỳ phần cơ thể nào của họ, trừ đầu, cổ, tay, chân, bàn tay, bàn chân chạm tới mặt phẳng thẳng đứng tại mép gần của vạch đích như đã được xác định ở trên. 2.3 Trong bất kỳ cuộc thi mà thành tích dựa trên cơ sở độ dài đã vượt qua được trong một thời gian cố định, đúng một phút trước khi kết thúc cuộc thi, trọng tài phát lệnh phải bắn súng để báo trước cho các vận động viên và các trọng tài giám định biết là cuộc thi đã gần kết thúc. Tại thời điểm súng nổ để phát lệnh kết thúc cuộc thi, các trọng tài giám định được phân công sẽ đánh dấu chính xác điểm mà tại đó mỗi vận động viên chạm vào đường chạy trong thời gian cuối cùng trước khi hoặc đồng thời với tiếng súng nổ. Cự ly đạt được phải được đo tới mép gần nhất phía sau vạch đánh dấu này. Ít nhất một trọng tài giám định phải được phân công theo dõi mỗi vận động viên trước khi bắt đầu cuộc thi để đánh dấu cự ly mà vận động viên đạt được. C. NHẢY XA: I. CUỘC THI ĐẤU: 1.1 Vận động viên sẽ phạm lỗi nếu: a. Trong khi giậm nhảy, chạm đất phía sau vạch giậm nhảy bằng bất kỳ bộ phận nào của cơ thể, dù chạy đà không giậm nhảy hoặc có giậm nhảy; hoặc b. Giậm nhảy từ phía bên ngoài phạm vi cả hai đầu của ván, dù ở phía sau hay phía trước đường kéo dài của vạch giậm nhảy; hoặc c. Chạm đất ở khu giữa vạch giậm nhảy và khu vực rơi xuống; hoặc d. Sử dụng bất kỳ hính thức nhào lộn nào trong khi chạy lên hoặc trong hành động giậm nhảy; hoặc e. Trong quá trình tiếp đất, vận động viên chạm vào phần phía bên ngoài hố gần vạch giậm nhảy hơn so với điểm chạm gần nhất trên cát; hoặc f. Khi rời khu vực rơi, điểm tiếp xúc đất đầu tiên bên ngoài hố cát gần vạch giậm nhảy hơn so với điểm chạm gần nhất trên cát ở khu vực rơi xuống, bao gồm bất kỳ điểm chạm do mất thăng bằng khi rơi nằm hoàn toàn trong hố cát nhưng gần vạch giậm nhảy hơn so với điểm chạm đầu tiên lúc rơi xuống. Ghi chú: - Nếu vận động viên chạy đà bên ngoài vạch trắng đánh dấu đường chạy ở bất kỳ điểm nào thi không bị coi là phạm lỗi. 32
33. - Nếu một phần giày của vận động viên chạm vào đất phía bên ngoài hai đầu của ván giậm nhảy song ở trước vạch giậm nhảy thì không bị coi là phạm lỗi. - Nếu vận động viên đi ngược lại qua khu vực rơi xuống sau khi đã rời khỏi khu vực rơi đúng quy định thì không bị coi là phạm lỗi. 1.2 Ngoại trừ trường hợp đã nêu trong điểm 1 (b) ở trên, nếu vận động viên giậm nhảy ở vị trí trước khi đạt tới ván giậm thì sẽ không bị coi là phạm lỗi. 1.3 Tất cả các lần nhảy sẽ được đo từ điểm chạm gần nhất do bất kỳ bộ phận nào của cơ thể hoặc chân tay trên khu vực rơi tới vạch giậm nhảy hoặc đường kéo dài của vạch gậm nhảy (xem mục 1 (f) ở trên). Việc đo phải tiến hành vuông góc với vạch giậm nhảy hoặc đường kéo dài của vạch này. II. VÁN GẬM NHẢY (BỤC GIẬM NHẢY): 2.1 Giậm nhảy được thực hiện trên ván giậm được chôn ngang với mức đường chạy đà và bề mặt của khu vực rơi (hố cát). Cạnh của ván giậm gần với khu vực rơi được gọi là vạch giậm nhảy. Ngay sau vạch giậm nhảy được đặt một ván phủ chất dẻo để giúp cho trọng tài xác định phạm quy. Nếu khong thể lắp đặt ván phủ chất dẻo ở trên, thì có thể áp dụng phương pháp sau: ngay sau vạch giậm nhảy tạo một khuôn bằng đất xốp hoặc cát có chiều dài đúng bằng dộ dài của ván giậm nhảy và chiều rộng bằng 10cm. Khuôn cát hoặc đất xốp này có góc vát 30 0 dọc theo chiều dài của nó. 2.2 Khoảng cách giữa ván giậm nhảy và mép xa của khu vực rơi (hố cát) phải có độ dài tối thiểu 10m. 2.3 Ván giậm nhảy phải đặt cách mép gần của khu vực rơi từ 1 – 3m. 2.4 Cấu trúc: ván giậm nhảy là một khối hình hộp chữ nhật bằng gỗ hoặc vật liệu cứng phù hợp khác có chiều dài từ 1.21m tới 1.22m, chiều rộng 20cm (± 2mm) và chiều cao (sâu) 10cm. Mặt trên ván giậm nhảy được sơn màu trắng. 2.5 Ván phủ chất dẻo để xác định phạm quy, ván này gòm một thanh cứng rộng 10cm (± 2mm) và dài từ 1.21m tới 1.22m bằng gỗ hoặc bất cứ vật liệu nào phù hợp. Ván này sẽ được gắn vào khoảng trống hoặc giá trong đường chạy đà ở cạnh ván giậm nhảy gần phía khu vực rơi. Mặt trên ván cao hơn mặt ván giậm nhảy 7mm (± 1mm). Hai cạnh bên có mặt vát với góc 45 0 và mặt vát hướng về phía đường chạy được phủ một lớp chất dẻo có độ dày 1mm. Nếu mặt ván được tách riêng thì khi khép vào phải có góc nghiêng 45 0 . Khi được ghép vào phải đủ chắc để chấp nhận toàn bộ lực giậm của vận động viên. Bề mặt của ván phía dưới lớp chất dẻo phải là vật liệu để mũi đinh giầy vận động viên bám chắc chứ không bị trượt. Lớp phủ chất dẻo có thể được làm nhẵn bằng cách lăn hoặc miết để tạo hình phù hợp cho các mục đích xóa tẩy vết chân của vận động viên in trên lớp phủ. Ghi chú: Rất thuận tiện nếu có các ván phủ chất dẻo dự trữ để thay thế lúc các vết chân để lại trên ván đang được xóa tẩy, cuộc thi đấu sẽ không bị trì hoãn. 33
34. III. KHU VỰC RƠI XUỐNG: 3.1 Khu vực rơi xuống (hố cát) phải có chiều rộng tối thiểu 2.75m và tối đa là 3.00m. Nếu điều kiện cho phép khu vực rơi nên được bố trí cân đối giữa đường chạy đà kể cả lúc nó được mở rộng. Ghi chú: Khi trục của đường chạy đà không trùng với đường trung tâm của khu vực riơ xuống, thì để đạt được mục đích trên nên đặt một băng hoặc 2 băng (nếu cần thiết) dọc theo khu vực rơi. 3.2 Khu vực rơi xuống phải đổ đầy cát ẩm và xốp. Mặt trên của khu vực rơi phải bằng với mức ván giậm nhảy. 34
35. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Dương Nghiệp Chí – Võ Đức Phùng – Phạm Văn Thụ, 1975, Sách điền kinh dùng cho học sinh Đại học TDTT, NXB TDTT, Hà Nội. 2. Nguyễn Văn Quảng, 1995, Chương trình môn học điền kinh, NXB TDTT, Hà Nội. 3. Dương Nghiệp Chí – Nguyễn Kim Minh – Phạm Khắc Học, 1996, Sách điền kinh dùng cho sinh viên Đại học TDTT, NXB TDTT, Hà Nội. 4. Ủy ban TDTT, 2003, Luật điền kinh, NXB TDTT, Hà Nội. 5. Bộ môn Điền kinh, 2004, Giáo trình giảng dạy phổ tu điền kinh, Trường Đại học Thể dục thể thao Thành phố Hồ Chí Minh. 35