Giáo trình Tài chính doanh nghiệp - Chương 5: Đầu tư dài hạn

Nội dung text: Giáo trình Tài chính doanh nghiệp - Chương 5: Đầu tư dài hạn

1. CHƯƠNG 5 ĐẦU TƯ DÀI HẠN (INVESTMENT) Mục tiêu của chương Đầu tư, nói một cách đơn giản, là việc sử dụng tiền nhằm mục đích sinh lợi. Đây là đặc trưng hàng đầu của đầu tư. Đối với một doanh nghiệp, khi xem xét một dự án để đầu tư, doanh nghiệp luôn xem xét trước tính hiệu quả về mặt tài chính của dự án. Nói cách khác, mối quan tâm chủ yếu của doanh nghiệp là khả năng sinh lợi của vốn góp mà dự án đó mang lại. Câu hỏi đặt ra là những chỉ tiêu nào đánh giá tính hiệu quả về mặt tài chính của một dự án đầu tư ? Khi đứng trước nhiều dự án để chọn lựa, cần phải làm thế náo ? Trong điều kiện có rủi ro, các chỉ tiêu đánh giá được áp dụng ra sao? Chương này sẽ đưa ra câu trả lời cho những vấn đề nêu trên. Số tiết : 6 tiết Tiết 1, 2, 3 : 5.1. Tổng quan 5.1.1. Khái niệm Đầu tư là sự bỏ vốn (tư bản) dài hạn vào kinh doanh nhằm mục đích kiếm lời. Đầu tư gồm: - Đầu tư cho sản xuất kinh doanh như xây dựng xí nghiệp, phân xưởng, đổi mới, thay thế tài sản cố định, tăng vốn lưu động. - Đầu tư về tài chính như cho vay, mua chứng khoán, 5.1.2. Chi phí của đầu tư Trong hoạt động đầu tư, người đầu tư phải tốn nhiều chi phí. Đó là những chi phí về khảo sát, thăm dò, thiết kế, xây dựng, mua sắm và lắp đặt máy móc, thiết bị mà nhà đầu tư phải bỏ ra trong thời gian xây dựng cơ bản. Đó cũng có thể là số tiền vay, mua chứng khoán, Tổng số tiền bỏ ra trong giai đoạn này gọi là tổng chi phí cho đầu tư ban đầu. 5.1.3. Thu nhập của đầu tư Sau thời gian xây dựng cơ bản là thời gian khai thác hoạt động kinh doanh. Trong thời gian này, người ta sẽ phải dự đoán thu nhập của đầu tư hàng năm. Thu nhập của đầu tư bao gồm tiền khấu hao và tiền lãi sau thuế. Thu nhập Tiền khấu hao Lãi sau thuế = + của đầu tư năm k năm k năm k - Tiền khấu hao năm k: là tiền khấu hao của tổng số tiền đầu tư gốc ban đầu. Tiền khấu hao này phụ thuộc vào giá trị tài sản cần tính khấu hao năm k và phương pháp khấu hao được áp dụng. Ví dụ: Một đầu tư dài hạn với tổng số tiền đầu tư là 500 triệu đồng sẽ được khấu hao trong 5 năm. Tính tiền khấu hao mỗi năm theo phương pháp đường thẳng, theo phương pháp khấu hao nhanh giảm dần theo giá trị (hệ số khấu hao là 2) và theo phương pháp khấu hao nhanh giảm dần theo thời gian. Tiền khấu hao Giá trị cần tính khấu hao Tỷ lệ khấu hao = x năm k năm k năm k Ta có bảng sau: Đơn
2. vị : triệu đồng Khấu hao theo Khấu hao nhanh giảm Khấu hao nhanh giảm Năm đường thẳng dần theo giá trị dần theo thời gian 1 100 500 x 40% = 200 500 x 33% = 165 2 100 300 x 40% = 120 500 x 27% = 135 3 100 180 x 40% = 72 500 x 20% = 100 4 100 118 x 40% = 43,2 500 x 13% = 65 5 100 64,8 500 x 7% = 35 Cộng 500 500 500 - Tiền lãi sau thuế (lãi ròng): là hiệu của tổng doanh thu trừ tổng chi phí và thuế. 5.1.4. Chi phí sử dụng vốn trong đầu tư Đầu tư là bỏ tiền vào hoạt động kinh doanh nhằm mục đích lợi nhuận. Tiền đầu tư có thể là từ nguồn vốn chủ sở hữu hoặc là nguồn vốn vay nợ. Do đó, cần phải tính toán chi phí sử dụng đồng tiền trong đầu tư thông qua chi phí sử dụng vốn. Chi phí sử dụng vốn trong đầu tư phụ thuộc vào cơ cấu vốn đầu tư và chi phí sử dụng của từng nguồn vốn đầu tư. - Đối với nguồn vốn vay: * Chi phí sử dụng vốn vay trước thuế: Lãi suất quy định trong hợp đồng vay nợ. * Chi phí sử dụng vốn vay sau thuế = Lãi suất trước thuế x (1 - Thuế suất thuế lợi tức). Ví dụ: Lãi suất nợ vay trước thuế là 10%/năm. Hoạt động đầu tư này chiu thuế lợi tức là 30%. Lãi suất nợ vay sau thuế = 10% x (1 – 30%) = 7% - Đối với nguồn vốn chủ sở hữu: Chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu chính là tỷ suất sử dụng vốn mong đợi. Nếu gọi i là chi phí sử dụng vốn trong đầu tư dài hạn, ta có: i = x Rbk x (1-t) + x Rsk Trong đó: - Bk: tỷ trọng (%) của món nợ k so với tổng vốn đầu tư. - Sk: tỷ trọng (%) của vốn chủ sở hữu k so với tổng vốn đầu tư. - Rbk: lãi suất trước thuế của món nợ k. - Rsk: tỷ suất sử dụng vốn chủ sở hữu k - t: thuế suất thuế lợi tức. Ví dụ: Một dự án đầu tư cần 1 tỷ đồng và số tiền này từ các nguồn và lãi suất như bảng sau. Cho biết thuế suất thuế lợi tức là 30%. Lãi suất trước Nguồn vốnTỷ trọng Lãi suất sau thuế thuế I. Nợ vay 35% 1. Nợ 1 10% 15% 10,5% 2. Nợ 2 15% 14% 9,8% 3. Nợ 3 20% 13% 9,1% II. Vốn chủ sở hữu60% Tỷ suất lợi nhuận 1. VCSH 1 15% 14% 2. VCSH 2 20% 15% 3. VCSH 3 25% 16% Từ bảng trên, ta có lãi suất sử dụng vốn đầu tư bình quân của dự án như sau:
3. Tỷ trọng Lãi suất sau thuế Lãi suất trung bình Nguồn vốn (1) (2) (3) = (1)x(2) I. Nợ vay 45% 1. Nợ 1 10% 10,5% 1,05% 2. Nợ 2 15% 9,8% 1,47% 3. Nợ 3 20% 9,1% 1,82% Cộng Nợ 4,34% II. Vốn chủ sở hữu 55% Tỷ suất sử dụng vốn mong đợi 1. VCSH 1 10% 14% 2,1% 2. VCSH 2 20% 15% 3,0% 3. VCSH 3 25% 16% 4,0% Cộng VCSH 9,1% Tổng cộng 13,44% Vậy, chi phí sử dụng vốn vốn của dự án đầu tư trên là 13,44%. 5.2. Hiệu quả kinh tế của đầu tư dài hạn Hiệu quả kinh tế của các đầu tư dài hạn được thể hiện qua các tiêu chuẩn sau: - Giá trị hiện tại ròng của đầu tư (NPV) tại một thời điểm được chọn làm gốc thời gian và theo lãi suất sử dụng vốn i. - Tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR). - Thời gian hoàn vốn. 5.2.1. Giá trị hiện tại ròng của đầu tư ( NPV: Net Present Value) Gọi: - CF0: Tổng số tiền chi cho đầu tư ban đầu tại thời điểm 0 (gốc thời gian); - CFk: Thu nhập đầu tư năm k trên thang thời gian; Sơ đồ biểu diễn: - Trị giá hiện tại ròng của đầu tư (NPV) là hiệu của tổng thu nhập và tổng chi của đầu tư tại thời điểm được chọn làm gốc thời gian theo lãi suất sử dụng vốn i. - Thời điểm được chọn làm gốc thời gian có thể là một thời điểm bất kỳ. Tuy nhiên, người ta thường chọn thời điểm bắt đầu của đầu tư làm gốc để tính NPV. Thời gian đầu tư được tính từ thời điểm bắt đầu đầu tư cho đến thời điểm kết thúc đầu tư. Thời gian đầu tư được chia làm n kỳ. Đối với hoạt động đầu tư dài hạn, kỳ đầu tư thường có thời gian là 1 năm. Theo sơ đồ trên, thời điểm 0 được chọn làm thời điểm gốc, NPV: NPV = -CF0 + Trong đó: - NPV: Trị giá hiện tại ròng của đầu tư tại thời điểm 0. - CF0: Tổng số chi cho đầu tư ban đầu tại 0.
4. - : Tổng trị giá của thu nhập đầu tư tại 0. - i: Chi phí sử dụng vốn trong hoạt động đầu tư. * Nếu NPV > 0: Hoạt động đầu tư có lãi ròng => Đầu tư có hiệu quả kinh tế. * Nếu NPV Đầu tư không có hiệu quả kinh tế. * Nếu NPV = 0: Hoạt động đầu tư chỉ bù đắp chi phí sử dụng vốn đầu tư. Kết luận: Dùng chỉ tiêu NPV để thẩm định hiệu quả kinh tế của đầu tư được thể hiện như sau: * Một dự án đầu tư sẽ được chấp nhận nếu NPV ≥ 0 và sẽ không được chấp nhận nếu NPV 0 lớn nhất. Ví dụ: Một dự án đầu tư đòi hỏi một số vốn 500 triệu đồng. Thu nhập của đầu tư dự trù vào khoảng 60 triệu mỗi năm liên tiếp trong 10 năm, bắt đầu từ năm thứ nhất. Cho biết dự án này có lợi không biết lãi suất sử dụng vốn là 13%/năm. Giải: NPV = -CF0 + = -500.000.000 + 60.000.000x = 154.359 đồng. Vậy dự án này có lãi. Chú ý: - Có thể tính NPV tại một thời điểm p bất kỳ (0<p<n).Theo phương thức lãi kép, ta có: p NPVp = NPV0(1 + i) - Trong trường hợp tiền chi cho đầu tư được thực hiện qua nhiều kỳ (Ví dụ: Những dự án đầu tư lớn có thời gian xây dựng cơ bản kéo dài trong nhiều năm), tổng chi phí đầu tư tại thời điểm được chọn làm thời điểm gốc là tổng trị giá của các chi phí đầu tư tại những thời điểm khác được quy về thời điểm gốc. Ví dụ: Xét 1 kế hoạch đầu tư gồm hai giai đoạn như sau: - Thời gian thi công, chi phí từng năm là -CFk với k = 1, 2, 3, , m. - Thời gian khai thác hoạt động kinh doanh, thu nhập mỗi năm là CFk với k = m+1, m+2, ,n. Chi phí sử dụng vốn là i. Sơ đồ biểu diễn NPV = - + Khi đó, tổng chi phí cho dự án đầu tư ban đầu tại thời điểm 0 là:
5. CF0 = - Về nguyên tắc, để chọn một trong nhiều dự án đầu tư, chỉ cần chọn dự án nào có NPV lớn hơn. Tuy nhiên, nếu thời hạn của những dự án này khác nhau, ta phải thận trọng. Đối với những trường hợp như vậy, ta có thể dùng cách sau: Lặp lại từng dự án cho đến khi vòng đời của chúng bằng nhau, sau đó dùng quy tắc NPV để chọn. Ví dụ: Một doanh nghiệp đang xem xét mua một trong hai thiết bị A và B. A hoạt động trong 3 năm trong khi B chỉ hoạt động trong 2 năm. Đơn vị: Triệu đồng. Máy Giá Thu nhập qua các năm A16777 B106,56,5- Lãi suất hiện hoá (Chi phí sử dụng vốn) là 12%/năm. Doanh nghiệp nên chọn thiết bị nào? Giải: NPVA = -16 + 7x = 0,73 triệu đồng. -1 -2 NPVB = -10 + 6,5(1+12%) + 6,5(1+12%) = 0,88 triệu đồng. => Doanh nghiệp có nên chọn thiết bị B không (vì NPVB > NPVA)? Không chắc chắn vì máy B bị thay thế sớm hơn 1 năm so với máy A. => Một cách để so sánh hai đầu tư này là tính giá trị hiện tại của hai đầu tư với thời hạn là 6 năm (cuối năm thứ 6, cả hai máy đều phải bị thay thế) Đơn vị: Triệu đồng. Máy Giá Thu nhập qua các năm A 167 77 - 16777 B 10 6,5 6,5 – 10 6,5 6,5 - 10 6,5 6,5 -3 => NPVA’= -16+7x +[-16 + 7x ]x(1+12%) = 1,24 triệu đồng. ’ -1 -2 -3 => NPVB = -10 + 6,5(1+12%) - 3,5(1+12%) + 6,5(1+12%) -3,5(1+12%)-4 + 6,5(1+12%)-5 + 6,5(1+12%)-6 = 2,14 triệu đồng. => Chọn máy B vì NPVB’ > NPVA’ 5.2.2. Tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR: Internal Rate of Return, TRI: Taux de rentabilité interne) Tỷ suất hoàn vốn nội bộ được định nghĩa là lãi suất mà tại đó NPV= 0. Đây cũng chính là tỷ suất sinh lời của dự án đầu tư. NPV = -CF0 + = 0 CF0 = Để xác định IRR, ta có thể sử dụng máy tính tài chính hoặc máy vi tính. Ta cũng có thể dùng phương pháp nội suy để tìm IRR.
6. Dựa vào phương trình NPV = -CF0 + = 0, phương pháp nội suy áp dụng trong trường hợp này như sau : Chọn IRR1, IRR2 sao cho : IRRk IRR1 IRR2 NPV(IRRk) NPV(IRR1) > 0 NPV(IRR2) i: Hoạt động đầu tư có hiệu quả kinh tế. * Nếu IRR i cao nhất. Chú ý: Hai chỉ tiêu NPV và IRR là hai chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá và thẩm định về mặt hiệu quả kinh tế của các hoạt động đầu tư dài hạn. Đồ thị biểu diễn Ví dụ: 1. Một nhà đầu tư đầu tư vào một dự án trong vòng 5 năm. Ông ta bỏ ra số tiền ban đầu là 100.000.000VND và thu được các khoản thu nhập là 10.000.000VND, 20.000.000VND, 40.000.000VND, 35.000.000VND và 30.000.000VND lần lượt vào cuối năm 1, 2, 3, 4,5. Tính tỷ suất sinh lợi của đầu tư. Đồ thị biểu diễn
7. CF0 = 100 = + + + + i 9,0% IRR 10% 101,09 100 98,37 IRR = 9,0% + (10% - 9,0%)x = 9,4% 2. Một nhà máy đầu tư cho một dây chuyền thiết bị vào đầu năm có giá trị là 300 triệu đồng và dự đoán thu được các khoản thu nhập hàng năm trong 5 năm như sau: Đơn vị: Triệu đồng. Năm 12345 Thu nhập 80 85 90 75 60 Giá trị phế thải của trang thiết bị vào cuối năm thứ 5 là 40 triệu. Xác định tỷ suất hoàn vốn nội bộ của đầu tư. Đồ thị biểu diễn Ta có: CF0 = 300 = + + + + i 13,0% IRR 13,1% 300,013 300 299,266 IRR = 13,0% + (13,1% - 13,0%)x = 13,002% 3. Lấy lại ví dụ 1 ở trên trên và thêm giả thiết như sau: Vào cuối năm thứ 5, nhà đầu tư bỏ thêm một số tiền là 50.000.000VND và dự án kéo dài thêm 3 năm với thu nhập vào cuối mỗi năm lần lượt là 25.000.000VND, 20.000.000VND và 15.000.000VND. Tính tỷ suất lời của đầu tư trong trường hợp này. Đồ thị biểu diễn
8. 100 = +++++ + i9,0%IRR10,0% 101,9 100 98,67 IRR = 9,0% + (10% - 9,0%)x = 9,59% 5.2.3. Thời gian hoàn vốn Thời gian hoàn vốn là thời gian mà tổng số tiền đầu tư ban đầu sẽ được thu hồi lại cho người đầu tư. * Nếu không tính đến yếu tố lãi suất trên thang thời gian thì thời gian hoàn vốn của đầu tư được tính như sau: CF0 = Trong đó: - CF0: Tổng số tiền đầu tư ban đầu. - CFk: Thu nhập của đầu tư năm k - m: Số năm thu hồi vốn. Từ phương trình trên, ta tính được m. Trong trường hợp CFk bằng nhau và bằng CF: m = . * Nếu tính đến yếu tố lãi suất trên thang thời gian đầu tư thì thời gian hoàn vốn được tính từ phương trình: CF0 = Trường hợp CFk bằng nhau và bằng CF, m sẽ được tính từ phương trình sau: CF0 = CF x * Trong thực tế hiện nay người ta tính thời gian hoàn vốn đầu tư không tính đến yếu tố lãi suất trên thang thời gian. Kết luận: * Nếu dùng tiêu chuẩn thời gian thu hồi vốn đầu tư để đánh giá hiệu quả của đầu tư, người ta sẽ xác định một số năm định mức thu hồi vốn đầu tư, ví dụ α : - m ≤ α: dự án được chấp nhận. - m > α: dự án không được chấp nhận. * Nếu có nhiều dự án đầu tư, dự án nào có thời gian hoàn vốn ngắn hơn sẽ ít rủi ro hơn.
9. Tiêu chuẩn thời gian thu hồi vốn không thể đánh giá một cách đúng đắn hiệu quả kinh tế của đầu tư dài hạn. Tuy nhiên, nó là một tiêu chuẩn quan trọng để thẩm định dự án đầu tư. Ví dụ: Có 3 dự án đầu tư A, B, C và thu nhập của từng dự án qua các năm như sau: Đơn vị: Triệu đồng. Dự 12345 án A 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 20.000 B 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 20.000 C 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 20.000 Tổng chi phí đầu tư ban đầu của ba dự án đều bằng nhau và bằng 15.000 triệu đồng. Tính thời gian hoàn vốn của ba dự án đầu tư trên (không tính đến yếu tố lãi suất). Giải: Thời gian hoàn vốn của ba dự án đầu tư A, B, C lần lượt là: mA = 3,75 năm. mB = 4 năm. mC = 3 năm. ð Dự án C ít rủi ro nhất. Tiết 4, 5, 6: 5.3. Hiệu quả kinh tế của đầu tư dài hạn có tính đến rủi ro Trong thực tế, đầu tư thường có nhiều rủi ro (tốt hoặc xấu) làm cho dự án có thể đạt hiệu quả cao hoặc thất bại. Do đó, khi tính toán hiệu quả kinh tế của đầu tư cần phải đo lường rủi ro của đầu tư, từ đó tính toán hiệu quả kinh tế của đầu tư với mỗi độ rủi ro khác nhau. 5.3.1. Rủi ro của đầu tư Có nhiều phương pháp để đo lường độ rủi ro của đầu tư khác nhau: - Dựa vào kinh nghiệm. - Phương pháp xác suất thống kê. Phương pháp này là phương pháp quan trọng trong đo lường mức độ rủi ro của đầu tư. Một dự án đầu tư có thu nhập trong một năm được phân phối theo xác suất như sau: Thu nhập của đầu tư Xj X1 X2 X3 Xm-1 Xm Xác suất pj p1 p2 p3 pm-1 pm Trong đó: - Xk (k = 1, ,m): thu nhập có thể có của đầu tư. - pk (k = 1, ,m): xác suất có thể có của đầu tư: = 1 Kỳ vọng toán của phân phối thu nhập theo xác suất (giá trị trung bình): = Rủi ro của đầu tư được thể hiện qua mức rủi ro và hệ số rủi ro.
10. 5.3.1.1. Mức rủi ro, δ Mức rủi ro được đo lường thông qua độ lệch tiêu chuẩn của thu nhập: δ = * Nếu δ càng lớn, độ rủi ro càng cao. * Nếu δ càng nhỏ, độ rủi ro càng ít. 5.3.1.2. Hệ số rủi ro, Hδ Trong trường hợp nhiều dự án có cùng mức rủi ro δ, nếu dùng δ để so sánh rủi ro của các đầu tư thì không thể thấy được. Khi đó, người ta sẽ dùng hệ số rủi ro để đánh giá. Hδ = Trong đó: - Hδ: Hệ số rủi ro. - CF0: Tổng chi phí đầu tư ban đầu. * Nếu Hδ càng lớn, độ rủi ro càng cao. * Nếu Hδ càng nhỏ, độ rủi ro càng ít. 5.3.2. Hiệu quả kinh tế của đầu tư trong điều kiện có rủi ro Hiệu quả kinh tế của các đầu tư dài hạn trong điều kiện có rủi ro cũng được đánh giá qua các tiêu chuẩn sau: - Giá trị hiện tại ròng của đầu tư (NPV) tại một thời điểm được chọn làm gốc thời gian và theo lãi suất sử dụng vốn i. - Tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR). - Thời gian hoàn vốn (n). Tuy nhiên, các tiêu chuẩn này được điều chỉnh theo các mức độ rủi ro. - Dự án đầu tư nhiều rủi ro, chi phí sử dụng vốn i phải cao hơn dự án đầu tư ít rủi ro. - Dự án đầu tư nhiều rủi ro, dòng thu nhập của đầu tư phải điều chỉnh hạ thấp theo hệ số điều chỉnh h (0,1). Dự án ít rủi ro, dòng thu nhập không có sự điều chỉnh nào. Ví dụ: Cho hai dự án đầu tư với thu nhập ròng mỗi năm được phân phối như sau: Dự án A: Lãi ròng 25 30 35 40 45 Xác suất 0,15 0,20 0,35 0,20 0,10 Dự án B: Lãi ròng 60 50 40 45 55 Xác suất 0,05 0,10 0,60 0,15 0,10 Vốn đầu tư ban đầu của hai dự án là 300 triệu đồng và thời gian sản xuất kinh doanh của dự án là 5 năm. Khấu hao theo đường thẳng. 1. Xác định mức rủi ro của mỗi dự án. 2. Nếu lãi suất hiện hóa là 14% cho dự án có mức rủi ro thấp và 16% cho dự án có mức rủi ro cao, dự án đầu tư nào hiệu quả hơn. 3. Xác định IRR của hai dự án đầu tư.
11. Giải: 1. Xác định mức rủi ro của mỗi dự án. Tiền khấu hao vốn đầu tư của hai dự án mỗi năm: = 60 triệu đồng. Lãi ròng bình quân mỗi năm: - Dự án A: LrA = 25x0,15 + 30x0,20 + 35x0,35 + 40x0,20 + 45x0,10 = 34,5 - Dự án B: LrB = 60x0,05 + 50x0,10 + 40x0,60 + 45x0,15 + 55x0,10 = 44,25 Thu nhập bình quân mỗi năm: - CFA = 34,5 + 60 = 94,5 - CFB = 44,25+ 60 = 104,25 Mức độ rủi ro: - Dự án A: δA= δA= 5,8949. - Dự án B: δB = δB= 6,1796. Dự án B có mức rủi ro cao hơn dự án A. 2. Dự án A có lãi suất hiện hoá là 14%: NPVA = -300 + 94,5x = 21,43. Dự án B có lãi suất hiện hoá là 16%: NPVB = -300 + 104,25x = 35,64. Dự án B hiệu quả hơn dự án A. 3. Xác định tỷ suất hoàn vốn nội bộ của đầu tư: - Dự án A: 300 = 94,5x i17,3%IRRA 17,4%
12. 94,5x 300,27 300 299,58 IRRA = 17,3% + (17,4% - 17,3%)x = 17,34% - Dự án B: 300 = 104,25x i 21,7% IRRB 21,8% 104,25x 300,46 300 299,82 IRRB = 21,7% + (21,8% - 21,7%)x = 21,77% Số tiết sửa bài tập chương 4 và 5 : 4 tiết Tóm tắt chương Các nội dung chính : Đầu tư là sự bỏ vốn (tư bản) dài hạn vào kinh doanh nhằm mục đích kiếm lời. Trong giai đoạn xây dựng cơ bản, nhà đầu tư phải bỏ ra nhiều chi phí, gọi là tổng chi phí cho đầu tư ban đầu. Sau thời gian xây dựng cơ bản là thời gian khai thác hoạt động kinh doanh. Trong thời gian này, người ta sẽ phải dự đoán thu nhập của đầu tư hàng năm : Thu nhập Tiền khấu hao Lãi sau thuế = + của đầu tư năm k năm k năm k - Tiền khấu hao năm k: là tiền khấu hao của tổng số tiền đầu tư gốc ban đầu. Tiền khấu hao Giá trị cần tính khấu Tỷ lệ khấu = x năm k hao năm k hao năm k - Tiền lãi sau thuế (lãi ròng): là hiệu của tổng doanh thu trừ tổng chi phí và thuế. Chi phí sử dụng đồng tiền trong đầu tư được phản ánh thông qua qua chi phí sử dụng vốn: i = x Rbk x (1-t) + x Rsk Trong đó: - Bk: tỷ trọng (%) của món nợ k so với tổng vốn đầu tư. - Sk: tỷ trọng (%) của vốn chủ sở hữu k so với tổng vốn đầu tư. - Rbk: lãi suất trước thuế của món nợ k. - Rsk: tỷ suất sử dụng vốn chủ sở hữu k - t: thuế suất thuế lợi tức. Các tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế của các đầu tư dài hạn: - Giá trị hiện tại ròng của đầu tư (NPV) tại một thời điểm được chọn làm gốc thời gian và theo lãi suất sử dụng vốn i.
13. NPV = -CF0 + Trong đó: NPV: Trị giá hiện tại ròng của đầu tư tại thời điểm 0. CF0: Tổng số chi cho đầu tư ban đầu tại 0. : Tổng trị giá của thu nhập đầu tư tại thời điểm 0. i: Chi phí sử dụng vốn trong hoạt động đầu tư. Sử dụng chỉ tiêu NPV: + Một dự án đầu tư sẽ được chấp nhận nếu NPV ≥ 0 và sẽ không được chấp nhận nếu NPV 0 lớn nhất. Tuy nhiên, nếu thời hạn của những dự án này khác nhau, ta phải lặp lại từng dự án cho đến khi vòng đời của chúng bằng nhau, sau đó dùng quy tắc NPV để chọn. - Tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR): lãi suất mà tại đó NPV= 0. Có thể sử dụng máy tính tài chính, máy vi tính hoặc dùng phương pháp nội suy để tìm IRR. Sử dụng chỉ tiêu IRR: + Một dự án đầu tư sẽ được chấp nhận nếu IRR ≥ i và sẽ không được chấp nhận nếu IRR i cao nhất. - Thời gian hoàn vốn: thời gian mà tổng số tiền đầu tư ban đầu sẽ được thu hồi lại cho người đầu tư. + Nếu không tính đến yếu tố lãi suất trên thang thời gian thì thời gian hoàn vốn của đầu tư được tính từ phương trình: Trong đó: - CF0: Tổng số tiền đầu tư ban đầu. - CFk: Thu nhập của đầu tư năm k - m: Số năm thu hồi vốn. + Nếu tính đến yếu tố lãi suất trên thang thời gian đầu tư thì thời gian hoàn vốn được tính từ phương trình: Trong thực tế hiện nay người ta tính thời gian hoàn vốn đầu tư không tính đến yếu tố lãi suất trên thang thời gian. Sử dụng chỉ tiêu thời gian hoàn vốn: + Giả sử số năm định mức thu hồi vốn đầu tư là α : - m ≤ α: dự án được chấp nhận. - m > α: dự án không được chấp nhận. + Nếu có nhiều dự án đầu tư, dự án nào có thời gian hoàn vốn ngắn hơn sẽ ít rủi ro hơn. Trên thực tế, luôn có các yếu tố bất thường xảy ra. Do đó, khi tính toán hiệu quả kinh tế của đầu tư cần phải đo lường rủi ro của đầu tư, từ đó tính toán hiệu quả kinh tế của đầu tư với mỗi độ rủi ro khác nhau. Rủi ro của đầu tư thể hiện qua mức rủi ro và hệ số rủi ro: - Mức rủi ro, δ: Mức rủi ro được đo lường thông qua độ lệch tiêu chuẩn của thu nhập:
14. Trong đó: - Xk (k = 1, ,m): thu nhập có thể có của đầu tư. - pk (k = 1, ,m): xác suất có thể có của đầu tư: - : giá trị trung bình của thu nhập. * Nếu δ càng lớn, độ rủi ro càng cao. * Nếu δ càng nhỏ, độ rủi ro càng ít. - Hệ số rủi ro, Hδ: được sử dụng trong trường hợp nhiều dự án có cùng mức rủi ro δ: Trong đó: - Hδ: Hệ số rủi ro. - CF0: Tổng chi phí đầu tư ban đầu. * Nếu Hδ càng lớn, độ rủi ro càng cao. * Nếu Hδ càng nhỏ, độ rủi ro càng ít. Các tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả của một dự án đầu tư trong trường hợp có tính đến rủi ro giống trong trường hợp không xét đến rủi ro. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn này được điều chỉnh theo các mức độ rủi ro: - Dự án đầu tư nhiều rủi ro, chi phí sử dụng vốn i phải cao hơn dự án đầu tư ít rủi ro. - Dự án đầu tư nhiều rủi ro, dòng thu nhập của đầu tư phải điều chỉnh hạ thấp theo hệ số điều chỉnh h (0,1). Dự án ít rủi ro, dòng thu nhập không có sự điều chỉnh nào. Dự án có rủi ro cao hơn phải có NPV và IRR lớn hơn. Bài tập 1. Một doanh nghiệp nghiên cứu một dự án đầu tư như sau: - Số vốn đầu tư ban đầu là 700 triệu đồng. - Trong 10 năm tiếp theo, bắt đầu từ cuối năm 1, thu nhập của đầu tư mỗi năm là 120 triệu. đồng. - Chi phí sử dụng vốn là 13%. Dự án này có lợi không? Đ.S. Không nên (NPV = -43,23 triệu VND) 2. Một dự án đầu tư với số vốn bỏ ra ban đầu là 500 triệu đồng. Thu nhập của đầu tư trong quá trình sản xuất kinh doanh hàng năm như sau: Năm 12345 Thu nhập 150 200 170 125 100 Xác định tỷ suất hoàn vốn nội bộ IRR. Đ.S. 16,32% 3. Có hai dự án đầu tư với số vốn bỏ ra ban đầu là 200 triệu đồng. Thời gian sản xuất kinh doanh là 10 năm với thu nhập hàng năm được thể hiện theo đồ thị như sau:
15. Xác định: 1. Giá trị hiện tại ròng của đầu tư (NPV) biết tỷ suất sử dụng vốn là 15,5%/năm. 2. Tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR). 3. Dự án nào hiệu quả hơn. Đ.S. 1. NPVA = 30,48 triệu VND và NPVB = 49,61 triệu VND 2. IRRA = 21,04% và IRRB = 23,29% 3. Dự án B 4. 4. Một người bỏ một khoản vốn kinh doanh, thu nhập đạt được qua các năm như sau: - Cuối năm thứ hai: 400 triệu đồng. - Cưối năm thứ ba: 425 triệu đồng. - Cuối năm thứ tư: 410 triệu đồng. - Cuối năm thứ năm: 430 triệu đồng. Xác định: 1. Số vốn bỏ ra ban đầu. 2. Giá trị đạt được vào cuối năm thứ 6. Biết tỷ suất sinh lợi của dự án đầu tư này là 11%. Đ.S. 1. 1.160.669.081 VND 2. 2.170.932.339 VND 5. Một doanh nghiệp xem xét mua một trong hai thiết bị sau: - Thiết bị thứ nhất giá 200 triệu đồng, sử dụng trong 7 năm và thu nhập do việc sử dụng thiết bị này mang lại cho doanh nghiệp mỗi năm 50 triệu đồng. - Thiết bị thứ hai giá 150 triệu đồng hoạt động trong 7 năm và thiết bị này làm tăng thu nhập của doanh nghiệp thêm mỗi năm 40 triệu đồng. Doanh nghiệp nên chọn thiết bị nào? Đ.S. Thiết bị 2 (IRRthiết bị 2 < IRRthiết bị 1) 6. Một công ty nghiên cứu mua một trong hai dây chuyền sản xuất sau: - Dây chuyền 1 có giá 150 triệu đồng, sử dụng trong 8 năm và việc sử dụng dây chuyền này làm tăng năng suất và thu nhập của đầu tư do đó tăng thêm 50 triệu đồng.
16. - Dây chuyền 2 giá 75 triệu đồng, hoạt động trong 4 năm và làm thu nhập của đầu tư tăng hơn mỗi năm là 45 triệu đồng. Thiết bị nào có lợi hơn cho công ty? Biết chi phí sử dụng vốn là 13%. Đ.S. Máy A (NPVA’ > NPVB’) 7. Một doanh nghiệp bỏ vốn vào một hoạt động đầu tư như sau: - Đầu năm thứ nhất: 1.500 triệu đồng. - Đầu năm thứ hai: 1.800 triệu đồng. - Đầu năm thứ ba: 1.600 triệu đồng. Bắt đầu từ năm thứ tư, dự án đi vào hoạt động và thu nhập doanh nghiệp đạt được như sau: - Ba năm đầu tiên, cuối mỗi năm thu được 1.200 triệu đồng. - Bốn năm cuối cùng, cuối mỗi năm thu được 1.450 triệu đồng. Nếu giá trị thanh lý của dự án này không đáng kể, xác định tỷ suất sinh lợi của hoạt động đầu tư trên. Đ.S. i = 11,55% 8. Có một dự án đầu tư như sau: - Thời gian xây dựng là 3 năm với chi phí vào cuối năm 1 là 500 triệu đồng, cuối năm 2 là 300 triệu đồng và cuối năm 3 là 200 triệu đồng. - Kể từ năm thứ tư, dự án đi vào hoạt động. Thời gian hoạt động kinh doanh là 15 năm. Thu nhập hàng năm trong 5 năm đầu tiên là 300 triệu đồng, trong 5 năm tiếp theo là 200 triệu đồng và trong năm cuối cùng là 100 triệu đồng. Xác định: 1. Giá trị hiện tại ròng của đầu tư (NPV) biết chi phí sử dụng vốn là 14%. 2. Tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR). Từ đó quyết định dự án này có nên đầu tư được không? Đ.S. 1. 170,13 triệu VND 2. 18,35% 9. Một người mua một căn nhà trị giá 500 triệu đồng; sửa chữa hết 50 triệu đồng và sau đó cho thuê căn nhà đó với những điều khoản sau: - Thuê trong vòng 5 năm. - Cuối mỗi năm, người đi thuê phải trả 75 triệu đồng. Người cho thuê phải trả một khoản thuế với thuế suất là 20% trên thu nhập cho thuê nhà. Giả sử sau 5 năm, giá trị của căn nhà tăng 15%, hãy xác định tỷ suất sinh lợi của hoạt động đầu tư trên. Đ.S. 11,765% 10. Một công ty dự tính đầu tư vào một tài sản trị giá 500 triệu. Tuổi thọ của tài sản đầu tư là 10 năm. Thu nhập của đầu tư vào cuối mỗi năm phân phối như sau: Lãi ròng 90 100 80 Xác suất 0,60 0,20 0,20
17. Xác định: 1. NPV biết chi phí sử dụng vốn là 14%. 2. IRR Đ.S. 1. -26,80 triệu VND 2. 12,41% 11. Một công ty xem xét hai dự án đầu tư như sau: - Dự án A: Vốn đầu tư ban đầu: 400 triệu đồng. Thời gian khấu hao vốn: 5 năm (Khấu hao theo đường thẳng) Phân bố thu nhập của đầu tư mong đợi hàng năm như sau: Lãi ròng 120 110 130 Xác suất 0,30 0,40 0,30 - Dự án B: Vốn đầu tư ban đầu: 1 tỷ đồng. Thời gian khấu hao vốn: 5 năm (Khấu hao theo đường thẳng) Phân bố thu nhập của đầu tư mong đợi hàng năm như sau: Lãi ròng 200 250 220 Xác suất 0,45 0,25 0,30 Biết chi phí sử dụng vốn là 13% cho dự án ít rủi ro và 15% cho dự án nhiều rủi ro. Công ty nên chọn dự án nào để đầu tư. Đ.S. Dự án B (Rủi ro B NPVA)