Giáo trình Tài chính doanh nghiệp - Chương II: Tài sản cố định và vốn cố định trong doanh nghiệp

Nội dung text: Giáo trình Tài chính doanh nghiệp - Chương II: Tài sản cố định và vốn cố định trong doanh nghiệp

1. Ch−¬ng II: tμi s¶n cè ®Þnh vμ vèn cè ®Þnh trong doanh nghiÖp 2.1. TÀI SẢN CỐ ĐỊNH - VỐN CỐ ĐỊNH TRONG DOANH NGHIỆP 2.1.1 Khái niệm, đặc điểm của tài sản cố định trong doanh nghiệp a. Khái niệm: Tài sản cố định là những tư liệu lao động chủ yếu thoả mãn các tiêu chuẩn của tài sản cố định, tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh, gồm cả những tài sản cố định có hình thái vật chất (nhà cửa, máy móc thiết bị, vật kiến trúc ) và những tài sản cố định không có hình thái vật chất như: chi phí quyền sử dụng đất, bản quyền bằng sáng chế, quyền phát hành, phần mềm vi tính theo chế độ tài chính hiện hành (Quyết định 206/2003/QĐ-BTC ngày 12/12/2003 của Bộ trưởng Bộ Tài chính). Những tư liệu lao động có đầy đủ 4 tiêu chuẩn sau đây được coi là tài sản cố định: - Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng tài sản đó. - Nguyên giá phải được xác định một cách đáng tin cậy. - Có thời hạn sử dụng hữu dụng từ một năm trở lên. - Có giá trị từ 10.000.000 đồng trở lên. Những tư liệu lao động không đủ một trong bốn tiêu chuẩn trên được coi là công cụ lao động nhỏ và được đài thọ bằng nguồn vốn lưu động. Chú ý: Trường hợp một hệ thống gồm nhiều bộ phận tài sản riêng lẻ liên kết với nhau, trong đó mỗi bộ phận cấu thành có thời gian sử dụng khác nhau và nếu thiếu một bộ phận nào đó mà cả hệ thống vẫn thực hiện được chức năng hoạt động chính, nhưng do yêu cầu quản lý, sử dụng tài sản cố định đòi hỏi phải quản lý riêng từng bộ phận, thì mỗi bộ phận tài sản đó nếu thoả mãn cả bốn tiêu chuẩn của tài sản cố định vẫn coi là tài sản cố định độc lập. Đối với súc vật làm việc và cho sản phẩm, thì từng con súc vật đồng thời thoả mãn cả bốn tiêu chuẩn trên được coi là tài sản cố định. Đối với vườn cây lâu năm thì từng mảnh vườn hoặc cây thoả mãn cả bốn tiêu chuẩn được coi là tài sản cố định. b. Đặc điểm của tài sản cố định - Tham gia trực tiếp, gián tiếp vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh. - Tài sản cố định hữu hình khi tham gia vào sản xuất kinh doanh, mặc dù bị hao mòn về giá trị song vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu cho đến khi hư hỏng phải loại bỏ. - Khi tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh, tài sản cố định bị hao mòn dần và giá trị của chúng được chuyển dịch từng phần vào giá thành của sản phẩm làm ra dưới hình thức khấu hao. 14
2. 2.1.2 Vốn cố định và những đặc điểm của vốn cố định trong doanh nghiệp Trong nền kinh tế hàng hoá - tiền tệ, tài sản cố định cũng là đối tượng trao đổi mua sắm trên thị trường nên cũng có hai thuộc tính giá trị và giá trị sử dụng. Để tiến hành sản xuất kinh doanh các đơn vị phải mua sắm, xây dựng tài sản cố định nên cần phải có một lượng vốn ứng trước để mua sắm xây dựng tài sản cố định hữu hình hoặc những chi phí đầu tư cho những tài sản cố định không có hình thái vật chất. Vậy số vốn ứng trước để xây dựng mua sắm tài sản cố định hữu hình và vô hình gọi là vốn cố định. Từ những đặc điểm của tài sản cố định đã quy định đặc điểm của vốn cố định: - Vốn cố định tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh. - Vốn cố định luân chuyển dần dần từng bộ phận giá trị vào sản phẩm mới cho đến khi hết thời hạn sử dụng thì vốn cố định hoàn thành một vòng luân chuyển (vòng tuần hoàn vốn cố định). 2.1.3. Phân loại tài sản cố định a. Căn cứ vào hình thái biểu hiện, tài sản cố định gồm hai loại - Tài sản cố định hữu hình: là những tư liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất (từng đơn vị tài sản có kết cấu độc lập hoặc là nhiều bộ phận tài sản liên kết với nhau để thực hiện một hay một số chức năng nhất định) đảm bảo bốn tiêu chuẩn của tài sản cố định , tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh, nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầun như nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc thiết bị - Tài sản cố định vô hình: là những tài sản không có hình thái vật chất, thể hiện một lượng giá trị đã được đầu tư thoả mãn bốn tiêu chuẩn của tài sản cố định vô hình, tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh gồm: chi phí liên quan trực tiếp đến quyền sử dụng đất, chi phí về quyền phát hành, bản quyền, bằng sáng chế Qua cách phân loại này giúp cho nhà quản lý thấy rõ toàn bộ cơ cấu đầu tư của doanh nghiệp để có những quyết định đúng đắn về đầu tư hoặc điều chỉnh phương án đầu tư cho phù hợp với tình hình thực tế. b. Căn cứ vào tính chất của tài sản cố định trong kinh doanh, tài sản cố định được chia thành: - Tài sản cố định dùng cho mục đích kinh doanh: là những tài sản cố định do doanh nghiệp sử dụng cho mục đích kinh doanh, bao gồm tài sản cố định hữu hình, tài sản cố định vô hình tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào sản xuất kinh doanh. - Tài sản cố định dùng cho mục đích phúc lợi, sự nghiệp, an ninh, quốc phòng. - Tài sản cố định bảo quản hộ, giữa hộ, cất giữ hộ nhà nước. 15
3. Qua cách phân loại này giúp doanh nghiệp xác định phạm vi tính khấu hao đúng đắn, từ đó mà tính giá thành, lợi nhuận được chính xác. c. Căn cứ vào quyền sở hữu, tài sản cố định trong doanh nghiệp được chia thành: - Tài sản cố định tự có: là những tài sản cố định mua sắm, xây dựng hoặc hình thành từ nguồn vốn của doanh nghiệp (vốn do ngân sách Nhà nước cấp, do nhận vốn liên doanh, vốn cổ phần, do đi vay dài hạn ). - Tài sản cố định đi thuê bao gồm: Tài sản cố định thuê hoạt động: là những tài sản cố định mà doanh nghiệp đi thuê của đơn vị khác về sử dụng theo hợp đồng đã ký. Thuê hoạt động không có sự chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản (thuê quyền sử dụng đất thường là thuê hoạt động vì quyền sở hữu không chuyển giao cho bên thuê khi hết thời hạn thuê). Tài sản cố định thuê tài chính: là những tài sản cố định mà doanh nghiệp có quyền sử dụng và có quyền sở hữu. Qua phân loại trên giúp doanh nghiệp biết được tỷ trọng của từng loại vốn cố định theo nguồn hình thành từ đó mà có quyết định đầu tư hợp lý. Ngoài ra tuỳ theo mỗi loại doanh nghiệp còn có cách phân loại theo tình hình sử dụng, theo nguồn hình thành.v.v. 2.1.4. Kết cấu của tài sản cố định a. Khái niệm: Kết cấu của tài sản cố định là tỷ trọng giữa nguyên giá một loại tài sản cố định nào đó so với tổng nguyên giá toàn bộ tài sản cố định của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định. b. Các nhân tố ảnh hưởng đến kết cấu tài sản cố định: Kết cấu tài sản cố định chịu ảnh hưởng của các nhân sau đây: * Tính chất sản xuất và đặc điểm quy trình công nghệ - Ngành công nghiệp cơ khí chế tạo thì tỷ trọng máy móc, thiết bị thường chiếm tỷ trọng cao. - Ngành công nghiệp thực phẩm, công nghiệp chế biến sữa, dầu ăn, chế biến hoa quả thường tỷ trọng máy móc thiết bị thấp hơn * Trình độ trang bị kỹ thuật và hiệu quả vốn đầu tư xây dựng cơ bản Đối với doanh nghiệp có trình độ sản xuất cao thì máy móc thiết bị chiếm tỷ trọng lớn, nhà cửa thường chiếm tỷ trọng thấp. Còn các doanh nghiệp có trình độ kỹ thuật thấp thì ngược lại. * Loại hình tổ chức sản xuất Doanh nghiệp tổ chức sản xuất theo lối dây chuyền thì công cụ vận chuyển nội bộ chiếm tỷ trọng thấp, nhưng kết cấu về máy móc thiết bị lại chiếm tỷ trọng cao. Ngược lại đối với các doanh nghiệp không tổ chức sản xuất theo lối dây chuyền thì công cụ vận chuyển chiếm tỷ trọng cao, máy móc thiết bị lại chiếm tỷ trọng thấp. 16
4. Qua việc phân loại và phân tích tình hình kết cấu của tài sản cố định là căn cứ quan trọng để xem xét quyết định đầu tư cũng như giúp cho việc tính toán chính xác khấu hao tài sản cố định - một trong những khâu cơ bản của công tác quản lý vốn cố định trong doanh nghiệp. 2.2. PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH NGUYÊN GIÁ TÀI SẢN CỐ ĐỊNH Nguyên giá tài sản cố định là toàn bộ chi phí chi ra để có được tài sản cố định tính đến thời điểm đưa tài sản đó vào trạng thái sẵn sàng sử dụng. 2.2.1. Xác định nguyên giá tài sản cố định hữu hình a. Tài sản cố định hữu hình loại mua sắm: Giá mua Các khoản thuế Chi phí liên quan trực tiếp (lãi vay đầu tư XDCB, chi Nguyên thực tế (không bao gồm = + + phí vận chuyển bốc dỡ, giá phải trả thuế được nâng cấp lắp đặt chạy thử, (hóa đơn) hoàn lại) lệ phí trước bạ ) b. Trường hợp tài sản cố định hữu hình mua trả chậm, trả góp. Giá mua trả Các khoản thuế Chi phí liên quan Nguyên = tiền ngay tại + (không bao gồm + trực tiếp trước giá thời điểm mua thuế được hoàn lại) khi sử dụng c. Trường hợp mua tài sản cố định hữu hình dưới hình thức trao đổi - Trường hợp trao đổi tương tự: trao đổi tương tự là trao đổi TSCĐ có công dụng tương tự trong cùng một lĩnh vực kinh doanh và có giá trị tương đương. Nguyên giá = Giá trị còn lại của tài sản cố định đem trao đổi. - Trao đổi không tương tự: là trao đổi tài sản cố định không có cùng công dụng trong lĩnh vực kinh doanh và không có cùng giá trị. Giá trị hợp lý của TSCĐ hữu Các khoản thuế Chi phí liên quan Nguyên = hình nhận về + (không bao gồm + trực tiếp khác trước giá hoặc TSCĐ thuế được hoàn lại) khi đua vào sử dụng đem trao đổi Ví dụ 1: Doanh nghiệp X mua một tài sản cố định hữu hình dưới hình thức trao đổi không tương tự của doanh nghiệp A như sau: (đơn vị tính 1.000đ) + Biên bản giao nhận tài sản cố định, giao cho doanh nghiệp A một ô tô bốn chỗ ngồi. - Nguyên giá: 400.000 - Đã khấu hao: 80.000 - Giá trị còn lại: 320.000 - Giá trị hợp lý hai bên đã xác định: 330.000 17
5. + Giấy nhận nợ của doanh nghiệp A xác định số nợ trao đổi TSCĐ trên : - Giá gốc: 330.000 - Thuế GTGT: 33.000 - Giá thanh toán: 363.000 + Biên bản giao nhận một máy công cụ sản xuất do doanh nghiệp A đổi ô tô - Trị giá công cụ sản xuất hai bên xác định 260.000 - Thuế GTGT: 10% 26.000 - Giá thanh toán: 286.000 + Phiếu thu tiền mặt, nhận số tiền chênh lệch do trao đổi tài sản cố định của doanh nghiệp A: 77.000 Yêu cầu: Xác định nguyên giá tài sản cố định (máy công cụ) của doanh nghiệp (Doanh nghiệp và doanh nghiệp A áp dụng phương pháp tính thuế GTGT khấu trừ). Bài giải: Qua tài liệu trên ta có: Nguyên giá máy công cụ = 260.000 (theo giá trị hợp lý nhận lại) d. Tài sản cố định hữu hình do đầu tư XDCB theo phương thức cho thầu Giá quyết toán công Chi phí liên quan trực Nguyên giá = trình đầu tư XDCB + tiếp khác và lệ phí duyệt lần cuối trước bạ (nếu có) đ. Đối với tài sản cố định tự xây dựng, tự chế: Giá thành thực tế Chi phí Chi phí liên quan Nguyên = củaTSCĐ tự xây + lắp đặt, + trực tiếp khác trước giá dựng, tự chế chạy thử khi đưa vào sử dụng Chú ý: Những chi phí chi ra không hợp lý như nguyên vật liệu lãng phí, chi phí lao động, chi phí khác sử dụng vượt quá mức bình thường trong quá trình tự xây dựng, tự chế thì không được tính vào nguyên giá tài sản cố định. e. Đối với tài sản cố định được cấp được chuyển đến: Giá trị còn lại của Chi phí bên nhận chi Nguyên giá = đơn vị cấp, đơn vị + ra trước khi sử dụng . chuyển đến Riêng tài sản cố định của cấp trên cấp cho cấp dưới và ngược lại trong nội bộ một doanh nghiệp thì nguyên giá, giá trị còn lại, giá trị hao mòn không thay đổi. Mọi chi phí liên quan đến di chuyển tài sản cố định được tính vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ. g. Tài sản cố định được cho, biếu tặng, nhận vốn góp liên doanh Giá trị thực tế do Chi phí bên nhận chi ra trước Nguyên giá = Hội đồng giao nhận + khi đưa vào sử dụng đánh giá 18
6. Ví dụ 2: (đvt: 1.000đ) 1. Theo quyết định điều động của Nhà nước chuyển một thiết bị sản xuất tại doanh nghiệp A cho doanh nghiệp B. Theo tài liệu trên sổ sách của doanh nghiệp A thì nguyên giá thiết bị là: 100.000, đã khấu hao luỹ kế: 20.000. Chi phí vận chuyển thiết bị về doanh nghiệp B hết 200 (doanh nghiệp B chịu). 2. Doanh nghiệp B nhận lại của đơn vị phụ thuộc một phương tiện vận tải dùng cho bộ phận bán hàng, theo sổ sách của đơn vị phụ thuộc: Nguyên giá: 200.000, khấu hao luỹ kế: 50.000, chi phí vận chuyển phương tiện vận tải về doanh nghiệp: 200 (doanh nghiệp B chịu). Yêu cầu: hãy xác định nguyên giá tài sản cố định tại doanh nghiệp B. Bài giải: NG thiết bị SX = ( 100.000 - 20.000) + 200 = 80.200 NG Phương tiện vận tải = 200.000 (Chi phí của phương tiện vận tải 200 doanh nghiệp tính vào chi phí bán hàng trong kỳ). 2.2.2. Nguyên giá tài sản cố định vô hình Nguyên giá tài sản cố định vô hình là toàn bộ chi phí mà doanh nghiệp bỏ ra để có được tài sản cố định vô hình tính đến thời điểm đưa tài sản đó vào sử dụng theo dự kiến a. Đối với tài sản cố định mua riêng biệt - Chiết khấu + Các khoản thuế Chi phí liên Nguyên Giá mua thương mại (không bao gồm quan trực tiếp = + giá thực tế giảm giá thuế được hoàn lại khác khi sử dụng b. Các trường hợp mua tài sản cố định vô hình theo phương thức trả chậm trả góp, trao đổi (tương tự tài sản cố định hữu hình) c. Tài sản cố định vô hình là quyền sử dụng đất có thời hạn hoặc giá trị quyền sử dụng đất, nhận vốn góp liên doanh Nguyên Giá trị quyền sử dụng đất được giao hoặc tiền phải trả khi = giá nhận chuyển quyền sử dụng đất hợp pháp từ người khác 2.2.3. Đối với tài sản cố định thuê tài chính Thuê tài chính là thuê tài sản mà bên cho thuê có sự chuyển giao phần lớn các rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản cho bên thuê. Quyền sở hữu tài sản có thể chuyển giao vào cuối thời hạn thuê. a. Các trường hợp thuê tài sản dưới đây thường dẫn đến hợp đồng thuê tài chính: - Bên cho thuê chuyển giao quyền sở hữu tài sản cho bên thuê khi hết thời hạn thuê. - Tại thời điểm khởi đầu thuê tài sản, bên thuê có quyền lựa chọn mua lại tài sản thuê với mức giá ước tính thấp hơn giá trị hợp lý vào cuối thời hạn thuê. 19
7. - Thời hạn thuê tài sản tối thiểu phải chiếm phần lớn thời gian sử dụng kinh tế của tài sản cho dù không có sự chuyển giao quyền sở hữu. - Tại thời điểm khởi đầu thuê tài sản, giá trị hiện tại của các khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu chiếm phần lớn (tương đương) giá trị hợp lý của tài sản thuê. - Tài sản thuê thuộc loại chuyên dùng mà chỉ có bên thuê có khả năng sử dụng không cần có sự thay đổi, sửa chữa lớn nào. b. Hợp đồng thuê được coi là hợp đồng thuê tài chính nếu hợp đồng thoả mãn ít nhất một trong 3 trường hợp sau: - Nếu bên thuê huỷ hợp đồng và đền bù tổn thất phát sinh liên quan đến việc huỷ hợp đồng cho bên cho thuê; - Thu nhập hoặc tổn thất do sự thay đổi giá trị hợp lý của giá trị còn lại của tài sản thuê gắn với bên thuê; - Bên thuê có khả năng tiếp tục thuê lại tài sản sau khi hết hạn hợp đồng thuê với tiền thuê thấp hơn giá thuê thị trường. c. Phương pháp xác định nguyên giá tài sản cố định thuê tài chính Nguyên giá tài sản cố định thuê tài chính là giá trị hợp lý của tài sản cố định thuê (không bao gồm thuế GTGT kể cả đơn vị áp dụng phương pháp tính thuế GTGT trực tiếp) cộng (+) với chi phí trực tiếp phát sinh ban đầu liên quan đến hoạt động thuê tài chính. Cụ thể - Nếu hợp đồng thuê ghi tỷ lệ lãi suất thì : n P 1 - (1+i)-n Nguyên giá = Σ = P x (2.1) t = 1 (1+ i)t i Trong đó: P : Số tiền thuê phải trả đều vào cuối mỗi năm theo hợp đồng thuê i : lãi suất vay vốn tính theo năm . n : số năm thuê tài chính. t : thời điểm trả tiền thuê. ƒ Nếu hợp đồng thuê không ghi tỷ lệ lãi suất: thì tỷ lệ lãi suất được tính theo tỷ lệ lãi suất ngầm định (không vượt quá lãi suất do ngân hàng quy định) ƒ Nếu hợp đồng thuê tài chính đã ghi rõ: số nợ gốc phải trả bằng giá hợp lý của tài sản thuê thì: Nguyên giá = Giá trị hợp lý (không gồm thuế GTGT). ƒ Nếu giá trị hợp lý tài sản thuê cao hơn giá trị hiện tại của các khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu thì nguyên giá ghi theo giá trị hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu. Chú ý: Nguyên giá TSCĐ trong DN được thay đổi trong trường hợp: + Đánh giá lại tài sản cố định. + Nâng cấp hay tháo gỡ bớt một số bộ phận tài sản cố định. 20
8. Ví dụ 3: Một hợp đồng thuê thiết bị trong thời hạn 3 năm (đủ điều kiện thuê tài chính), giá trị hợp lý của thiết bị được xác định là: 135.000.000đ. Tiền thuê phải trả mỗi năm vào cuối năm là: 50.000.000đ. Lãi suất biên đi vay giả sử là 10%/ năm (lãi suất ngầm định thuộc bên cho thuê khó biết). Giá trị còn lại đảm bảo sau thời gian thuê 10.000.000đ Yêu cầu: Hãy xác định nguyên giá tài sản cố định thuê? Bài giải: Giá trị hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu được xác định theo công thức: n P 50.000 50.000 50.000 +10.000 PV = Σ = + + t = 1 (1+i)t (1+ 0,1)1 (1+ 0,1)2 (1+ 0,1)3 PV = 131.855,747 ngàn đồng Vậy NG thiết bị thuê = 131.855,747 nđ đồng (vì giá trị hợp lý lớn hơn giá trị hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu 135.000 nđ đồng). Số nợ gốc và lãi thuê tài chính theo phương pháp lãi suất thực tế được xác định như sau: ĐVT: 1.000đ Kỳ thanh Tiền thuê Phải trả nợ lãi Phải trả nợ gốc Số dư nợ gốc toán phải trả Nợ gốc 131.855 1 50.000 131.855 x 10% 50.000 - 13.185,5 = 13.185,5 = 36.814,5 95.040,5 2 50.000 95.040,5 x 10% 50.000 - 95.040,5 = 9.504,05 = 40.495,95 54.544,55 3 50.000 54.544,55 x 10% 50.000 - 5.454,45 = 5.454,45 = 44.545,55 10.000 Cộng 150.000 28.144 121.856 - 2.3. KHẤU HAO TÀI SẢN CỐ ĐỊNH 2.3.1 Khái niệm hao mòn, khấu hao tài sản cố định a. Hao mòn tài sản cố định: Hao mòn tài sản cố định là sự giảm dần về giá trị sử dụng và giá trị của tài sản cố định do tài sản cố định tham gia vào sản suất kinh doanh, do hao mòn của tự nhiên, do tiến bộ kỹ thuật trong quá trình hoạt động của tài sản cố định. Quá trình sử dụng tài sản cố định bị hao mòn do nhiều nguyên nhân: - Hao mòn hữu hình: là sự giảm dần về giá trị và giá trị sử dụng do tài sản cố định tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào sản xuất kinh doanh. 21
9. - Hao mòn vô hình: là sự giảm dần về giá trị của tài sản cố định do sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật gây ra. b. Khấu hao tài sản cố định: Khấu hao tài sản cố định là việc tính toán và phân bổ một cách có hệ thống giá trị phải khấu hao (hoặc nguyên giá) của tài sản cố định vào chi phí sản xuất kinh doanh trong suốt thời gian sử dụng tài sản cố định. - Giá trị hao mòn luỹ kế: là tổng cộng số khấu hao đã trích vào chi phí SXKD qua các kỳ kinh doanh của tài sản cố định tính đến thời điểm báo cáo. - Giá trị còn lại = Nguyên giá - hao mòn luỹ kế (khấu hao luỹ kế). c. Một số qui định khi tính khấu hao tài sản cố định - Tài sản cố định đã khấu hao đủ thì không trích khấu hao kể từ ngày khấu hao đủ. - Tài sản cố định thuê tài chính thì bên đi thuê trích khấu hao. - Tài sản cố định thuê hoạt động thì bên đi thuê không trích khấu hao. - Tài sản cố định đầu tư bằng nguồn kinh phí sự nghiệp, quỹ phúc lợi khi hoàn thành đưa vào sử dụng cho hoạt động sự nghiệp, dự án, phúc lợi tập thể thì không trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh mà chỉ tính hao mòn để ghi giảm vốn cố định mỗi năm một lần vào cuối năm. Mức tính hao mòn theo phương pháp khấu hao đường thẳng. NG Mk = (2.2) Tsd Trong đó: MK lμ møc khÊu hao n¨m NG lμ nguyªn gi¸ TSC§ Tsd lμ thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ d. Ý nghĩa của việc trích lập quỹ khấu hao - Trích khấu hao chính xác làm cho giá thành sản phẩm chính xác từ đó lợi nhuận được xác định chính xác. - Trích khấu hao chính xác giúp tái sản xuất giản đơn và tái sản suất mở rộng ra tài sản cố định. 2.3.2. Phương pháp tính khấu hao tài sản cố định: Theo QĐ 206/2003/QĐ - BTC ngày 12/12/2003 khấu hao tài sản cố định gồm các phương pháp sau: a. Phương pháp khấu hao đường thẳng * Đặc điểm: phương pháp này được tính khấu hao cho từng tài sản cố định cá biệt, mức khấu hao tài sản cố định là như nhau trong suốt thời gian sử dụng. * Nội dung: - Tính mức khấu hao hàng năm của tài sản cố định (MK) 22
10. Giá trị phải khấu hao MK = (2.3) Tsd NG - Giá trị thanh lý ước tính MK = Tsd Giá trị thu được Chi phí NG - khi thanh lý ước tính + thanh lý ước tính MK = Tsd Trong đó: NG là nguyên giá của tài sản cố định Tsd là thời gian sử dụng hữu ích của tài sản cố định Trường hợp giá trị thu được khi thanh lý và chi phí thanh lý nhỏ hoặc giá trị thu hồi sau thanh lý bằng chi phí thanh lý thì c«ng thøc (2.3) trë vÒ c«ng thøc (2.2): NG MK = Tsd MK MK /tháng = (2.4) 12 tháng MK tháng cuối cùng = NG - khấu hao luỹ kế đã thực hiện đến tháng trước tháng cuối cùng. - Tỷ lệ khấu hao: (TK) là tỷ lệ % giữa số tiền khấu hao hàng năm so với nguyên giá tài sản cố định. MK TK = x 100% (2.5) NG Thế (2.2) vào (2.5) ta được: 1 TK = x 100% (2.6) Tsd Chú ý: + Thời gian sử dụng hữu ích của tài sản cố định là thời gian tài sản cố định phát huy được tác dụng cho sản xuất kinh doanh (tính bằng thời gian hoặc số lượng sản phẩm doanh nghiệp dự tính thu được từ việc sử dụng tài sản cố định đó) 23
11. Ở nước ta đối với các doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần có vốn góp chi phối của nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên, hai thành viên Nhà nước quy định khung thời gian sử dụng các loại tài sản cố định (Phụ lục 01 Quyết định 206/2003/QĐ-BTC). + Trường hợp thời gian sử dụng hay nguyên giá có sự thay đổi thì doanh nghiệp phải xác định lại mức khấu hao hàng năm theo công thức sau: Giá trị còn lại trên sổ kế toán MK = Tsd xác định lại của tài sản cố định (hoặc Tsd còn lại của tài sản cố định) Ví dụ 4: Công ty A mua một thiết bị chuyên dùng còn mới giá ghi trên hoá đơn 119.000.000đ, thuế GTGT: 5%, chiết khấu mua hàng được hưởng 5.000.000đ, chi phí vận chuyển lắp đặt chạy thử: 6.000.000đ, thời gian sử dụng uớc tính 10 năm. Hãy xác định nguyên giá (NG) thiết bị nói trên (biết: doanh nghiệp nộp thuế GTGT khấu trừ). Bài giải: - NG thiết bị = 119.000.000 + 6.000.000 - 5.000.000 = 120.000.000đ 120.000.0000 - MK = = 12.000.000 đ/ năm 10 12.000.000 - M K/tháng = = 1.000.000đ/ tháng 12 1 - TK = x 100% = 10%/ năm 10 Ví dụ 5: Sau 5 năm sử dụng, doanh nghiệp nâng cấp tài sản cố định nói trên với tổng chi phí nâng cấp 30.000.000đ, thời gian sử dụng đánh giá lại là 6 năm, ngày hoàn thành đưa vào sử dụng là 01/01/2009. Yêu cầu: Hãy xác định MK sau khi nâng cấp. Bài giải: NG thiết bị = 120.000.000 + 30.000.000 = 150.000.000đ Giá trị còn lại = 150.000.000 - 12.000.000 x 5 = 90.000.000đ 90.000.000 MK sau nâng cấp = = 15.000.000đ/ năm 6 24
12. 15.000.000 MK tháng sau nâng cấp = = 1.250.000đ/ tháng 12 Như vậy từ tháng 1/2009 doanh nghiệp sẽ trích khấu hao hàng tháng 1.250.000đ/ tháng . * Ưu, nhược điểm: + Ưu điểm: phương pháp này đơn giản, tính chính xác cao. + Nhược điểm: khối lượng tính toán nhiều trong điều kiện hiện nay có thể khắc phục được. b. Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần có điều chỉnh. * Đặc điểm Phương pháp này mức khấu hao hàng năm giảm dần kết hợp với phương pháp khấu hao theo đường thẳng ở những năm cuối để thu hồi đủ vốn. * Nội dung: - Xác định thời gian sử dụng của tài sản cố định (dựa vào Quyết định 206/2003/QĐ-BTC) - Xác định mức khấu hao hàng năm của tài sản cố định MK = Giá trị còn lại của tài sản cố định x Tỷ lệ khấu hao nhanh (TK nhanh) - Xác định tỷ lệ khấu hao nhanh: TK nhanh = TK cá biệt x Hệ số điều chỉnh Hệ số điều chỉnh được xác định như sau: Thời gian sử dụng Hệ sè điều chỉnh Đến 4 năm (Tsd ≤ 4 năm) 1,5 Trên 4 -> 6 năm tức 4 < Tsd ≤ 6 2,0 Trên 6 năm 2,5 MK MK/tháng = 12 Những năm cuối khi mức khấu hao xác định theo phương pháp số dư giảm dần nói trên bằng (hoặc thấp hơn) mức khấu hao tính bình quân giữa giá trị còn lại và thời gian sử dụng còn lại của tài sản cố định, kể từ năm đó mức khấu hao được tính theo phương pháp khấu hao đường thẳng: Giá trị còn lại của tài sản cố định MK = Tsd còn lại 25
13. Ví dụ 6: Công ty A mua thiết bị sản xuất các linh kiện điện tử mới nguyên giá: 20.000.000đ, thời gian sử dụng xác định tại phụ biểu (01): là 5 năm Yêu cầu: Hãy xác định MK theo phương pháp kết hợp. Bài giải: 1 TK = x 100% = 20%; TK/nhanh = 20% x 2 = 40% 5 Vậy MK hàng năm của tài sản cố định được xác định theo bảng sau: đvt:1.000đ Năm Khấu hao luỹ kế Giá trị còn lại Cách tính M M thứ K K/tháng cuối năm 1 20.000 20.000 x 40% 8.000 666 8.000 2 12.000 12.000 x 40% 4.800 400 12.800 3 7.200 7.200 x 40% 2.880 240 15.680 4 4.320 4.320 : 2 2160 180 17.840 5 4.320 4.320 : 2 2160 180 20.000 Số khấu hao tài sản cố định từ năm thứ nhất đến năm thứ ba được tính như sau: MK = Giá trị còn lại x 40% (tỷ lệ khấu hao nhanh). Giá trị còn lại đầu năm thứ tư Từ năm thứ 4 trở đi thì: MK = Số năm sử dụng còn laị 4320 MK = = 2.160/năm 2 Vì năm thứ 4 trở đi mức khấu hao được tính theo phương pháp số dư giảm dần (4.320 x 40% =1.728 < 2.160) nhỏ hơn mức khấu hao theo phương pháp đường thẳng. Chú ý: - Phương pháp này chỉ áp dụng đối với những tài sản cố định mới đầu tư (chưa qua sử dụng). - Tài sản cố định là máy móc thiết bị, dụng cụ đo lường thí nghiệm. - Được áp dụng đối với những doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực có công nghệ đòi hỏi phải thay đổi, phát triển nhanh. c. Phương pháp khấu hao theo số lượng, khối lượng sản phẩm. * Đặc điểm: theo phương pháp này căn cứ vào hồ sơ kỹ thuật của tài sản cố định, xác định số lượng, khối lượng sản phẩm sản xuất theo công suất thiết kế (sản lượng theo công suất thiết kế) để xác định mức khấu hao. 26
14. * Nội dung: - Xác định mức khấu hao bình quân tính cho một đơn vị sản phẩm theo công thức: Giá trị phải khấu hao MK bình quân/ sản phẩm = Số lượng sản phẩm theo công suất thiết kế - Xác định mức khấu hao hàng tháng của tài sản cố định: Số lượng sản MK/tháng = phẩm sản xuất x MK bình quân / sản phẩm trong tháng - Xác định MK hàng năm của tài sản cố định MK = MK bình quân /sản phẩm x Số lượng sản phẩm sản xuất trong năm Ví dụ 7: Công ty A mua máy ủi đất (mới 100%). Với NG 450.000.000đ, công suất thiết kế của máy ủi là: 30 m3/giờ. Số lượng theo công suất thiết máy ủi là: 2.400.000 m3, khối lượng sản phẩm đạt được trong năm thứ nhất của máy ủi như sau: Khối lượng Khối lượng Tháng sản phẩm Tháng sản phẩm hoàn thành (m3) hoàn thành (m3) 1 14.000 7 15.000 2 15.000 8 14.000 3 18.000 9 16.000 4 16.000 1 16.000 5 15.000 11 18.000 6 14.000 12 18.000 Hãy xác định MK, Mk/tháng của máy ủi trên. Bài giải: * Xác định định mức khấu hao bình quân 1m3 đất ủi: 450.000.000 3 3 MK bình quân/1m = = 187,5 đ /m 2.400.00 * Mức khấu hao hàng tháng và mức khấu hao năm thứ 1 của máy ủi: 27
15. Tháng Số lượng thực tế M K /tháng (đồng) các tháng 1 14.000 14.000 x 187,5 = 2.625.000 2 15.000 2.812.500 3 18.000 3.375.000 4 16.000 3.000.000 5 15.000 2.812.500 6 14.000 2.625.000 7 15.000 2.812.500 8 14.000 2.625.000 9 16.000 3.000.000 10 16.000 3.000.000 11 18.000 3.375.000 12 18.000 3.375.000 Cộng MK = 35.437.500 Ưu nhược điểm: phương pháp này đơn giản, dễ tính nhưng khối lượng tính toán nhiều. d. Phương pháp khấu hao tổng hợp * Đặc điểm : Phương pháp này dựa trên cơ sở PP tuyến tính cố định nhưng tỷ lệ khấu hao không tính cho từng tài sản cố định cá biệt mà được tính theo nhóm, loại. * Nội dung: gồm 2 trường hợp: -Tính khấu hao tổng hợp theo nhóm (phương pháp tỷ trọng) Theo phương pháp này toàn bộ tài sản cố định của doanh nghiệp được chia thành các nhóm có tỷ lệ khấu hao cá biệt gần giống nhau, sau đó dùng phương pháp bình quân để tính ra tỷ lệ khấu hao tổng hợp bình quân theo công thức: n TK = Σ Fi x Zi (2.7) i=1 Trong đó: TK Là tỷ lệ khấu hao tổng hợp bình quân Fi Là tỷ trọng giá trị của nhóm tài sản cố định thứ i. Zi Là tỷ lệ khấu hao của nhóm tài sản cố định thứ i. n Là số nhóm tài sản cố định. - Tính khấu hao tổng hợp theo từng loại: Theo phương pháp này, toàn bộ tài sản cố định của doanh nghiệp được xếp thành từng loại có nội dung kinh tế giống nhau. Sau khi xác định tỷ lệ khấu hao bình quân của loại, ta tính được mức khấu hao của từng loại (Mkli). 28
16. n MKli = Σ (TKi x NGi ) (2.8) i =1 Trong đó: n là số lượng tài sản cố định cần khấu hao mỗi loại NGi là nguyên giá cá biệt của tài sản cố định thứ i trong loại. TKi:Tỷ lệ khấu hao cá biệt của tài sản cố định thứ i trong loại. Sau khi xác định được mức khấu hao mỗi loại ta tính được Mk của toàn bộ tài sản cố định trong doanh nghiệp. m MK = Σ MKli với m là số loại tài sản cố định. (2.9) i =1 Khi xác định được mức khấu của toàn bộ tài sản cố định trong doanh nghiệp, ta xác định được tỷ lệ khấu hao tổng hợp bình quân của toàn bộ tài sản cố định: MK TK = x 100% NG Ví dụ 8: Doanh nghiệp X có tổng nguyên giá tài sản cố định phải tính khấu hao là 1.250.000.000đ được chia thành 3 loại. + Loại 1: Nhà cửa có tổng nguyên giá: 450.000.000đ, trong đó: - Nhà A NG: 120.000.000đ tỷ lệ khấu hao 5% - Nhà B NG: 50.000.000đ tỷ lệ khấu hao 7% - Nhà C NG: 155.000.000đ tỷ lệ khấu hao 6% - Nhà D NG: 125.000.000đ tỷ lệ khấu hao 4% + Loại 2: vật kiến trúc tổng NG = 100.000.000đ, TKli2 = 4%. + Loại 3: máy móc thiết bị tổng NG = 700.000.000đ, TKl3 = 8%. Yêu cầu: Hãy xác định MK, TK ? Bài giải: (đơn vị tính: 1.000.000đ) MKl1 = 120 x 5% + 50 x 7% +155 x 6% + 125 x 4% = 23,800 triệu MKl2 = 100 x 4% = 4 triệu MKl3 = 700 x 8% = 56 triệu 83,8 83,8 triệu TK = x 100% = 6,7% 1.250 Tác dụng: Phương pháp tính tỷ lệ khấu hao tổng hợp chỉ sử dụng trong công tác lập kế hoạch khấu hao tài sản cố định, phương pháp này đơn giản nhưng mức độ chính xác không cao, vì phải tính nhiều lần bình quân. 2.3.3. Kế hoạch khấu hao tài sản cố định 29
17. a. Phạm vi tính khấu hao Trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, việc trích khấu hao tài sản cố định là do từng doanh nghiệp quyết định trong phạm vi quyền tự chủ tài chính của mình. Riêng đối với doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên, hai thành viên trở lên, doanh nghiệp có cổ phần vốn góp chi phối của nhà nước, phạm vi tính khấu hao được áp dụng theo Quyết định 206/2003/QĐ - BTC ngày 12/12/2003 của Bộ trưởng Bộ Tài chính như sau: + Mọi tài sản cố định có liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh đều phải tính khấu hao, mức khấu hao được tính bằng một trong ba phương pháp trên. + Những tài sản cố định không tham gia vào sản xuất kinh doanh thì không phải khấu hao gồm: - Tài sản cố định thuộc dự trữ, Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý hộ, giữ hộ. - Tài sản cố định phục vụ cho các hoạt động phúc lợi trong doanh nghiệp như: nhà trẻ câu lạc bộ, nhà truyền thống, nhà ăn được đầu tư bằng quỹ phúc lợi. - Những tài sản cố định phục vụ cho nhu cầu chung của toàn xã hội, không phục vụ cho hoạt động kinh doanh riêng của doanh nghiệp như: đê đập, cầu cống, đường xá mà Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý. - Tài sản cố định đã khấu hao đủ nhưng vẫn tiếp tục sử dụng cho sản xuất kinh doanh. - Tài sản cố định chưa khấu hao đủ nhưng đã hư hỏng doanh nghiệp phải xác định nguyên nhân quy trách nhiệm vật chất bắt bồi thường và không trích khấu hao kể từ khi ngừng hoạt động. - Quyền sử dụng đất lâu dài là TSCĐ vô hình đặc biệt, doanh nghiệp ghi tăng nguyên giá tài sản cố định vô hình nhưng không trích khấu hao. Chú ý: - Những tài sản cố định không thuộc phạm vi trích khấu hao doanh nghiệp vẫn quản lý và theo dõi như đối với tài sản cố định dùng cho sản xuất kinh doanh và tính hao mòn của những tài sản cố định này (nếu có). NG MK = Tsd - Nếu những tài sản cố định này có tham gia vào hoạt động kinh doanh, thì trong thời gian tham gia vào hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp tính và trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh như những tài sản cố định thông thường khác. b. Xác định thời điểm trích khấu hao tài sản cố định 30
18. Thông thường tài sản cố định trong năm kế hoạch có thể tăng, giảm hơn nữa thời gian, giá trị tăng, giảm cũng không xảy ra cùng một lúc. Vì vậy để xác định chính xác mức khấu hao hàng năm thì cần phải xác định được nguyên giá bình quân của tài sản cố định cần khấu hao trong năm. * Tài sản cố định tăng thêm phải trích khấu hao năm kế hoạch gồm: - Do mua sắm - Do xây dựng cơ bản bàn giao đưa vào sản xuất - TSCĐ được phép đưa vào sử dụng (chuyển từ dự trữ đưa vào sử dụng). - Tài sản cố định từ nơi khác chuyển đến * Tài sản cố định giảm năm kế hoạch gồm: - Tài sản cố định sa thải thanh lý, nhượng bán. - Tài sản cố định chuyển từ sử dụng sang dự trữ hoặc điều đình sử dụng theo quyết định của cấp trên, điều động đi nơi khác. Theo chế độ tài chính hiện nay việc xác định thời điểm tính hoặc thôi tính khấu hao được bắt đầu từ ngày tài sản cố định tăng, giảm hoặc ngừng tham gia vào hoạt động kinh doanh (tức tài sản cố định tăng từ ngày 01/01 thì tính khấu hao bắt đầu từ ngày 01/01 đến ngày 31/12, giảm từ ngày 01/01 thì cũng thôi tính khấu hao từ ngày 01/01 đến 31/12). c. Lập kế hoạch khấu hao tài sản cố định * Ý nghĩa - Lập kế hoạch khấu hao tài sản cố định hàng năm là nhằm xác định số tiền khấu hao hàng năm được tính vào chi phí sản xuất kinh doanh giúp doanh nghiệp quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cố định. - Lập kế hoạch khấu hao tài sản cố định giúp doanh nghiệp biết được số vốn cố định giảm trong năm kế hoạch. Từ đó mà xác định nguồn tài chính bù đắp số vốn cố định đã giảm nhằm tái sản xuất giản đơn ra TSCĐ khi nó bị hư hỏng. - Lập kế hoạch khấu hao tài sản cố định chính xác sẽ góp phần lập kế hoạch chi phí sản xuất kinh doanh được chính xác, từ đó mà lập kế hoạch lợi nhuận được chính xác. * Trình tự lập kế hoạch khấu hao Do trong kỳ kế hoạch tình hình sử dụng tài sản cố định có nhiều biến động lúc tăng, lúc giảm, thời gian, giá trị tăng giảm cũng không giống nhau. Vì vậy muốn tính chính xác số tiền khấu hao trong năm kế hoạch phải căn cứ vào nguyên giá bình quân của tài sản cố định phải tính khấu hao. Việc lập kế hoạch khấu hao TSCĐ được tiến hành lần lượt theo các bước sau: Bước 1: Xác định nguyên giá tài sản cố định đầu kỳ kế hoạch phải tính khấu hao (NGđ) Trong tổng nguyên giá tài sản cố định có đến đầu kỳ kế hoạch có thể có một số tài sản cố định không thuộc phạm vi tính khấu hao. Vì vậy số tài sản này phải loại trừ khi tính nguyên giá đầu kỳ cần khấu hao. 31
19. Vì lập kế hoạch khấu hao tài sản cố định thường được tiến hành từ đầu quý 4 năm trước, nên việc xác định nguyên giá đầu kỳ cần khấu hao được dựa vào tài liệu thực tế đến 30/9 năm báo cáo và dự kiến tình hình tăng, giảm tài sản cố định quý 4 năm báo cáo để xác định: NG TCSĐ cần NG TSCĐ tăng cần NG TSCĐ giảm cần khấu hao thực tế NG = + khấu hao quý 4 + thôi tính khấu hao đ đến 30/9 năm năm báo cáo quý 4 năm báo cáo báo cáo Bước 2: Xác định nguyên giá tăng bình quân (NGt), nguyên giá giảm bình quân (NGg) của tài sản cố định cần tính hoặc thôi tính khấu hao năm kế hoạch. Σ (NGti x tsdi) NGt = (2.10) 360 Σ [NGgi x (360 – tsdi)] NGg = (2.11) 360 Trong đó: NGti, NGgi là nguyên giá TSCĐ thứ i tăng, giảm cần tính hoặc thôi tính khấu hao. tsdi là số ngày sử dụng của TSCĐ thứ i trong năm (năm kế hoạch lấy tròn là 360 ngày). (360 - tsdi) là số ngày thôi sử dụng tài sản cố định Bước 3: Xác định nguyên giá tăng bình quân tài sản cố định phải tính khấu hao trong kỳ (NG): NG = NGđ + NGt - NGg Bước 4: Xác định số tiền khấu hao bình quân năm kế hoạch. MK = NG x TK Bước 5: Phản ánh kết quả tính toán vào “Bảng kế hoạch khấu hao tài sản cố định” như sau (trang 31,32) Ví dụ 9: Tại một doanh nghiệp Nhà nước X có tài liệu liên quan sau: I - Tài liệu năm báo cáo 1. Tổng giá trị tài sản cố định đến 30/9: 12.000.000.000đ Trong đó: - Giá trị quyền sử dụng đất lâu dài: 1.000.000.000đ - Giá trị tài sản cố định không cần khấu hao: 500.000.000đ 2. Dự kiến trong quí 4 năm báo cáo: -Tháng 11 mua một số TSCĐ dùng cho SXKD với nguyên giá: 500.000.000đ. -Tháng 12 thanh lý một số TSCĐ ở phân xưởng sản xuất chính nguyên giá: 455.000.000đ đã khấu hao 450.000.000đ II - Tài liệu năm kế hoạch Căn cứ vào kế hoạch xây dựng, mua sắm, thanh lý dự kiến có tình hình sau: 32
20. 1. Ngày 19/02, đưa một dây chuyền công nghệ mới vào hoạt động, nguyên giá: 120.000.000đ. tài sản cố định này mua sắm bằng vốn ngân sách cấp. 2. Ngày 01/3, thanh lý một nhà làm việc nguyên giá: 600.000.000đ đã khấu hao đủ, giá trị thanh lý ước tính: 2.500.000đ. 3. Ngày 01/5, xây dựng xong bàn giao đưa vào sử dụng một phân xưởng sản xuất, giá dự toán được duyệt 720.000.000đ, công trình này được mua sắm bằng nguồn vốn ngân sách cấp. 4. Ngày 01/7, thanh lý ô tô vận tải ở bộ phận bán hàng nguyên giá: 400.000.000đ đã khấu hao đủ. 5. Ngày 01/11, mua một thiết bị quản lý dùng cho văn phòng doanh nghiệp nguyên giá: 180.000.000đ, tài sản cố định này mua sắm bằng vốn vay dài hạn ngân hàng. 6. Ngày 19/12, nhượng bán một số dụng cụ nhà ăn (đủ tiêu chuẩn TSCĐ) nguyên giá: 20.000.000đ, đã khấu hao 15.000.000đ nay bán theo giá trị còn lại. 7. Tỷ lệ khấu hao tổng hợp bình quân 10%. Yêu cầu: Tính và lập kế hoạch khấu hao TSCĐ (ghi cột chỉ tiêu kế hoạch) Biết rằng: - Nguyên giá tài sản cố định có đến đầu năm kế hoạch cần khấu hao đều thuộc nguồn vốn ngân sách cấp; - Khấu hao tài sản cố định thuộc vốn tín dụng được dùng để trả nợ vay. Bài giải: (đvt: triệu đồng) 1. Nguyên giá tài sản cố định có đến đầu năm kế hoạch là: 12.000 + 500 - 455 = 12.045 Trong đó NGđ = 12.045 - 1.500 = 10.545 2. Nguyên giá tài sản cố định tăng trong năm kế hoạch: 120 + 720 + 180 = 1.020 Trong đó: NGt = 1.020 (120 x 312) + (720 x 240) + (180 x 60) NGt = = 614. 360 3. Nguyên giá tài sản cố định giảm năm kế hoạch: 600 + 400 + 20 = 1.020. Trong đó: NGg = 600 + 400 = 1.000. (600 x 300) +( 400 x 180) NGg = = 700 360 4. Nguyên giá tài sản cố định có đến cuối năm kế hoạch là: 12.045 + 1.020 - 1.020 = 12.045 33
21. Trong đó: NGc = 10.545 + 1.020 -1.000 = 10.565 NG = 10.545 + 614 - 700 = 10.459 5. Tính số tiền khấu hao phải tích năm kế hoạch MK = 10.459 x 10% = 1.045,9 180 x 60 Trong đó: MK trả nợ vay = x 10% = 3 360 MK để lại doanh nghiệp = 1.045,9 - 3 = 1042,9. Lập “Bảng kế hoạch khấu hao tài sản cố định” DN X BẢNG KẾ HOẠCH KHẤU HAO TÀI SẢN CỐ ĐỊNH Năm 200X Đvt: Triệu đồng TT Chỉ tiêu Năm BC Năm KH 1 Tổng giá trị tài sản cố định đầu năm 12.045 Trong đó: Cần khấu hao (NGđ) 10.545 2 Tổng giá trị tài sản cố định tăng trong năm 1.020 Trong đó: a, Tăng cần khấu hao (NGt) 1.020 b, Bình quân tăng cần tính khấu hao (NGt) 614 3 Tổng giá trị tài sản cố định giảm trong năm 1.020 Trong đó: a, Giảm cần thôi khấu hao(NGg) 1.000 b, Giảm bình quân cần thôi tính khấu 700 hao (NGg) 4 Tổng giá trị tài sản cố định có đến cuối năm 12.045 (Chỉ tiêu 4 = 1 + 2 - 3) a, Cần tính khấu hao (NGc = 1a + 2a - 3a) 10.565 b, Bình quân cần tính khấu hao (NG) 10.459 (NG = 1a + 2b - 3b) Trong đó: - TSCĐ thuộc ngân sách cấp 10.429 - TSCĐ thuộc vốn tự có - - TSCĐ thuộc vốn vay dài hạn 30 5 Tỷ lệ khấu hao tổng hợp bình quân (TK) 10% 6 Tổng số tiền khấu hao (MK) 1.045,9 7 Gía trị tài sản cố định thải loại và nhượng bán 1.020 a. Trong đó giá trị còn lại 5 8 Giá trị thanh lý và nhượng bán tài sản cố định 2,5 34
22. 2.4. BẢO TOÀN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN CỐ ĐỊNH 2.4.1 Sự cần thiết phải bảo toàn vốn cố định - Do vốn cố định thường chiếm tỷ trọng lớn, quyết định đến khả năng tăng trưởng kinh tế, cạnh tranh của doanh nghiệp. - Do vòng quay của vốn dài nên rủi ro lớn do những nguyên nhân chủ quan khách quan gây ra. - Vốn cố định được bù đắp từng phần nên dễ bị thất thoát vốn. Bảo toàn vốn cố định là phải thu hồi đủ giá trị thực của tài sản cố định để tái đầu tư được năng lực sử dụng (giá trị sử dụng) ban đầu của tài sản cố định theo thời giá hiện tại (bảo toàn vốn giản đơn) hoặc có thể mua được tài sản cố định có giá trị lớn hơn tài sản cố định ban đầu (bảo toàn mở rộng). Phương pháp xác định vốn cố định phải bảo toàn theo công thức sau: VCĐ phải VCĐ được giao Hệ số VCĐ đầu kỳ (phải tăng bảo toàn = - Số khấu hao x điều chỉnh ± bảo toàn đến trích trong kỳ giá của giảm đến cuối kỳ đầu kỳ) TSCĐ trong kỳ Trong đó: - Số vốn được giao đầu kỳ là số vốn cố định giao lần đầu (không gồm số dư khấu hao để lại doanh nghiệp) hoặc số vốn đã được điều chỉnh theo hệ số phải bảo toàn đến đầu kỳ. - Khấu hao tài sản cố định chỉ tính khấu hao cho những tài sản cố định có đến đầu năm. - Hệ số điều chỉnh do Nhà nước công bố. - Vốn cố định tăng, giảm trong kỳ được xác định cho từng trường hợp cụ thể trên cơ sở tài sản cố định tăng giảm trong kỳ. 2.4.2. Biện pháp bảo toàn vốn cố định a. Đánh giá và đánh giá lại tài sản cố định Đánh giá tài sản cố định: là xác định lại giá trị của tài sản cố định tại một thời điểm nhất định. Giá đánh lại của tài sản cố định là giá của tài sản tại thời điểm kiểm kê đánh giá. Giá trị đánh giá lại = Giá trị còn lại x Chỉ số đánh giá lại NGt Chỉ số đánh giá lại = NG0 Trong đó: NGt giá trị hiện tại của tài sản cố định tại thời điểm đánh giá NG0 nguyên giá ban đầu 35
23. b. Lựa chọn phương pháp khấu hao và mức khấu hao thích hợp: nhằm phản ánh đúng mức độ hao mòn thực tế của tài sản cố định vào giá thành sản phẩm. c. Thực hiện chế độ bảo dưỡng, sửa chữa thường xuyên và sửa chữa lớn tài sản cố định. Bảo dưỡng sửa chữa tài sản cố định là để duy trì năng lực hoạt động bình thường của tài sản cố định trong quá trình sử dụng. Để bảo dưỡng tài sản cố định các doanh nghiệp thường tiến hành sửa chữa thường xuyên và sửa chữa lớn. - Sửa chữa thường xuyên: là công việc bảo dưỡng, sửa chữa, thay thế những chi tiết hoặc những bộ phận hư hỏng của tài sản cố định nhằm duy trì hoạt động bình thường của tài sản cố định. Chi phí phát sinh trong thời gian sửa chữa được tính vào đối tượng sử dụng tài sản cố định đó. - Sửa chữa lớn: là việc sửa chữa, thay thế những bộ phận quan trọng, chủ yếu của tài sản cố định nhằm khôi phục năng lực hoạt động ban đầu của tài sản đó. Khi sửa chữa lớn phải ngừng hoạt động, chi phí mỗi lần sửa chữa phát sinh lớn nên cần phải phân bổ hoặc trích trước chi phí vào đối tượng sử dụng. Yêu cầu khi sửa chữa lớn tài sản cố định phải đảm bảo duy trì năng lực hoạt động bình thường của máy móc thiết bị trong vòng đời hoạt động của nó. Đánh giá hiệu quả sửa chữa lớn tài sản cố định để xem xét hiệu quả về chi phí sửa chữa lớn ta sử dụng công thức : Chi phí sửa chữa lớn + giá trị thiệt hại trong thời gian sửa chữa lớn Hscl = Giá trị còn lại của tài sản cố định x Chỉ số trượt giá Hscl < 1 sửa chữa lớn có hiệu quả Hscl ≥ 1 sửa chữa lớn không có hiệu quả d. Tổ chức quản lý và sử dụng quỹ khấu hao nhằm tái đầu tư ra tài sản cố định Theo chế độ hiện hành các doanh nghiệp được sử dụng toàn bộ số khấu hao luỹ kế để tái đầu tư, thay thế, đổi mới tài sản cố định. Khi chưa có nhu cầu đầu tư tái tạo lại tài sản cố định, doanh nghiệp có quyền sử dụng linh hoạt số khấu hao luỹ kế để phục vụ nhu cầu kinh doanh của mình. 2.4. 3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản cố định, vốn cố định a. Hiệu suất sử dụng tài sản cố định (HTSCĐ) DTT (giá trị sản lượng) HTSCĐ = (2.12) NG Trong đó: DTT là doanh thu bán hàng thuần DTT = Tổng doanh thu bán hàng - các khoản giảm trừ doanh thu. NGđ + NGc NG = 2 36
24. Ý nghĩa: chỉ tiêu này cho biết cứ một đồng nguyên giá bình quân tài sản cố định tham gia vào hoạt động kinh doanh thì tạo ra bao nhiêu đồng doanh thu thuần hoặc có thể làm ra bao nhiêu giá trị sản lượng. b. Hiệu suất sử dụng vốn cố ®Þnh (HSV) DTT (giá trị sản lượng) Hsv = (2.13) Vcđ Trong đó: Vcđ là vốn cố định bình quân; Vcđ = NG - khấu hao luỹ kế. Vđ + Vc Vcđ = 2 Ý nghĩa: Chỉ tiêu này phản ánh cứ một đồng vốn cố định bình quân tham gia vào sản xuất kinh doanh thì thu được bao nhiêu đồng doanh thu thuần hay bao nhiêu đồng giá trị tổng sản lượng. c. Hiệu quả sử dụng vốn cố định (Hqv) Lợi nhuận thực hiện Hqv = Vcđ Ý nghĩa: Chỉ tiêu này phản ánh cứ một đồng vốn cố định bình quân tham gia vào sản xuất kinh doanh thì thu được bao nhiêu đồng lợi nhuận (lợi nhuận trước thuế). d. Hệ số hao mòn (Hhm) Hệ số hao mòn của tài sản cố định thể hiện mức độ hao mòn của tài sản cố định tại thời điểm đánh giá so với thời điểm đầu tư ban đầu. Hệ số này càng cao chứng tỏ tμi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiệp ®· cò kü, l¹c hËu, doanh nghiÖp đã kh«ng chú trọng nâng cao chất lượng tài sản cố định. Khấu hao mòn luỹ kế Hhm = Σ NG Hhm > 1 chứng tỏ tài sản cố định của doanh nghiệp đã cũ và lạc hậu. Hhm > 0 chứng tỏ tài sản cố định của doanh nghiệp còn mới, hiện đại. 2.4.4. Phương hướng cải tiến tình hình sử dụng tài sản cố định Giảm bớt tỷ trọng tài sản cố định không dùng trong sản xuất kinh doanh khiến cho tài sản cố định hiện có phát huy hết tác dụng của nó bằng cách: điều động tài sản cố định giữa các đơn vị thành viên để phục vụ kinh doanh có hiệu quả hơn. Chủ động nhượng bán hết tài sản cố định không cần dùng để thu hồi vốn. Chủ động thanh lý tài sản cố định hư hỏng, lạc hậu mà không thể nhượng bán hoặc hư hỏng mà không có khả năng phục hồi; Đối với tài sản cố định tạm 37
25. thời chưa dùng đến thì cho thuê, cầm cố, thế chấp để huy động vốn đầu tư vào lĩnh vực khác. Chú ý : Trong thời gian cầm cố, thế chấp, cho thuê hoạt động tài sản cố định thì doanh nghiệp vẫn phải tính và trích khấu hao được tính vào chi phí kinh doanh trong kỳ. Triệt để sử dụng diện tích hiện có của nhà cửa vật kiến trúc, giảm bớt diện tích dùng vào quản lý hành chính và các bộ phận phục vụ khác để tương ứng mở rộng diện tích sử dụng cho sản xuất kinh doanh. Ở doanh nghiệp sản xuất, cần cải tiến tình hình sử dụng thiết bị sản xuất là khâu cơ sở có tính chất quyết định trong việc cải tiến tình hình sử dụng toàn bộ tài sản cố định. Muốn cải tiến tình hình sử dụng thiết bị cần chú ý hai mặt sau: + Tăng thời gian sử thiết bị sản xuất bằng cách tăng thêm thời gian làm việc thực tế của máy móc, thiết bị sản xuất phù hợp với định mức thiết kế, nâng cao hiệu suất và chất lượng công tác sửa chữa thực hiện chế độ làm việc hai hoặc ba ca trong ngày, khắc phục tính thời vụ trong sản xuất, đảm bảo thiết bị sản xuất làm việc đều đặn trong cả năm. + Nâng cao năng lực sử dụng máy móc, thiết bị sản xuất bằng cách áp dụng những biện pháp kỹ thuật mới, cải tiến quy trình công nghệ, tổ chức sản xuất theo lối dây chuyền và chuyên môn hoá thiết bị sản xuất, cải tiến chất lượng nguyên, vật liệu Ngoài ra nâng cao trình độ của công nhân và áp dụng phổ biến những kinh nghiệm thao tác tiên tiến cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến tình hình thiết bị sản xuất. 38