Giáo trình Tài chính trong doanh nghiệp xây dựng - Nguyễn Thị Thu Thủy

65 trang hapham 1860

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Tài chính trong doanh nghiệp xây dựng - Nguyễn Thị Thu Thủy", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_tai_chinh_trong_doanh_nghiep_xay_dung_nguyen_thi.pdf

Nội dung text: Giáo trình Tài chính trong doanh nghiệp xây dựng - Nguyễn Thị Thu Thủy

Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Giaïo trçnh TAÌI CHÊNH TRONG DOANH NGHIÃÛP XÁY DÆÛNG Biãn soaûn: Th.s Nguyãùn Thë Thu Thuyí Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -1-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. TµI CHÝNH TRONG DOANH NghiÖp X¢Y DùNG. Muûc âêch yãu cáöu: Quaín trë taìi chênh laì mäüt trong nhæîng váún âãö cäút yãúu maì caïc doanh nghiãûp seî sæí duûng khi hoaût âäüng kinh doanh trong mäüt nãön kinh tãú thë træåìng phaït triãøn âãø âaût âæåüc hiãûu quaí cao vaì an toaìn vãö màût taìi chênh. Vç váûy nhæîng kiãún thæïc måïi vãö taìi chênh vaì quaín lyï taìi chênh doanh nghiãûp trong nãön kinh tãú thë træåìng laì mäüt näüi dung khäng thãø thiãúu trong chæång trçnh âaìo taûo sinh viãn åí caïc ngaình kinh tãú cuía caïc træåìng âaûi hoüc vaì cuîng laì yãu cáöu bæïc thiãút âäúi våïi caïc nhaì quaín lyï doanh nghiãûp hiãûn nay. Âäúi våïi nhæîng kyî sæ kinh tãú xáy dæûng, bãn caûnh kiãún thæïc cuía caïc män khoa hoüc kinh tã ú nghiãûp vuû khaïc cáön âæåüc trang bë thãm nhæîng kiãún thæïc vãö taìi chênh hoüc vaì taìi chênh doanh nghiãûp âãø coï thãø laìm täút caïc cäng viãûc sau khi ra træåìng nhæ láûp, phán têch âaïnh giaï vãö màût taìi chênh caïc dæû aïn âáöu tæ, so saïnh læûa choün caïc phæång aïn kinh tãú - kyî thuáût trong xáy dæûng Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -2-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Chæång I. RA ÂÅÌI VAÌ PHAÏT TRIÃØN CUÍA TAÌI CHÊNH BAÍN CHÁÚT VAÌ CHÆÏC NÀNG CUÍA TAÌI CHÊNH. I. Sæû ra âåìi vaì phaït triãøn cuía taìi chênh. Taìi chênh ra âåìi vaì phaït triãøn gàõn liãön våïi sæû ra âåìi vaì phaït triãøn cuía nhaì næåïc vaì nãön saín xuáút haìng hoaï . - Khi nhaì næåïc ra âåìi, âãø duy trç hoaût âäüng cuía mçnh, nhaì næåïc âaî duìng quyãön læûc chênh trë âãø quy âënh sæû âoïng goïp cuía caíi cuía caïc täø chæïc, âån vë kinh tãú vaì cuía caï nhán cho nhaì næåïc. Tæì âoï laìm naíy sinh trong xaî häüi nhæîng quan hãû kinh tãú. Nhæîng quan hãû naìy luïc âáöu âæåüc biãøu hiãûn dæåïi hçnh thaïi hiãûn váût. Âoï chênh laì hçnh thaïi så khai ban âáöu cuía taìi chênh. - Sæû ra âåìi cuía nãön saín xuáút haìng hoaï vaì sæû phaït triãøn cuía caïc hçnh thaïi giaï trë dáùn tåïi sæû xuáút hiãûn cuía tiãön tãû. Nhaì næåïc huy âäüng sæû âoïng goïp cuía caíi váût cháút cáön thiãút âãø thæûc hiãûn nhiãûm vuû vaì caïc chæïc nàng cuía nhaì næåïc khäng chè bàòng hiãûn váût maì coìn bàòng tiãön. Sæû xuáút hiãûn cuía tiãön tãû âaî laìm nãn cuäüc caïch maûng trong cäng nghãû phán phäúi, tæì phán phäúi bàòng hiãûn váût (phi taìi chênh) sang phán phäúi bàòng giaï trë (phán phäúi taìi chênh). - Cuìng våïi sæû phaït triãøn cuía Nhaì næåïc vaì nãön saín xuáút haìng hoaï, taìi chênh cuîng phaït triãøn theo quaï trçnh tæì tháúp âãún cao, tæì quan hãû phán phäúi hiãûn váût tåïi quan hãû phán phäúi giaï trë. Nhæng taìi chênh chè tråí thaình män khoa hoüc vaì coï tiãön âãö phaït triãøn maûnh meî khi caïc quan hãû phán phäúi bàòng giaï trë tråí thaình phäø biãún. Nhæ váûy coï thãø coi saín xuáút haìng hoaï - tiãön tãû vaì Nhaì næåïc laì nhæîng tiãön âãö phaït sinh vaì phaït triãøn cuía taìi chênh. II. Baín cháút cuía taìi chênh. 1. Nhæîng quan hãû kinh tãú trong phán phäúi. Khi phán phäúi saín pháøm xaî häüi, hçnh thaình nhæîng quan hãû kinh tãú giæîa ngæåìi våïi ngæåìi, giæîa caïc doanh nghiãûp våïi nhau, giæîa caïc doanh nghiãûp, caïc täø chæïc kinh tãú, caïc cäng dán våïi nhaì næåïc. Taìi chênh laì nhængî quan hãû kinh tãú trong phán phäúi saín pháøm quäúc dán. Nhæng khäng phaíi moüi quan hãû trong nãön kinh tãú - xaî häüi âãöu thuäüc phaûm vi cuía taìi chênh. Taìi chênh chè bao gäöm nhæîng quan hãû kinh tãú trong phán phäúi gàõn liãön våïi quaï trçnh hçnh thaình vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû. * Quyî tiãön tãû: laì mäüt læåüng nháút âënh cuía nguäön læûc taìi chênh âæåüc daình cho mäüt muûc âêch nháút âënh. Vê duû: - Ngán saïch nhaì næåïc laì quyî tiãön tãû âàûc biãût cuía Nhaì næåïc âãø phuûc vuû cho viãûc thæûc hiãûn caïc chæïc nàng Nhaì næåïc. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -3-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Väún âiãöu lãû cuía doanh nghiãûp laì mäüt loaûi quyî tiãön tãû âàûc biãût cuía caïc doanh nghiãûp âãø phuûc vuû hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh. - Quyî kháúu hao taìi saín cäú âënh trong caïc doanh nghiãûp âãø taïi saín xuáút giaín âån taìi saín cäú âënh trong caïc doanh nghiãûp. - Quyî baío hiãøm xaî häüi âãø tråü cáúp cho viãûc máút sæïc lao âäüng taûm thåìi hay vénh viãùn cuía nhæîng ngæåìi lao âäüng. - Ngán saïch gia âçnh: quyî tiãön tãû phuûc vuû muûc âêch tiãu duìng cuía mäùi gia âçnh. 2. Caïc âàûc træng cå baín cuía taìi chênh. - Taìi chênh laì nhæîng quan hãû kinh tãú trong phán phäúi, phaín aïnh quan hãû vãö låüi êch kinh tãú giæîa ngæåìi våïi ngæåiì trong quaï trçnh phán phäúi cuía caíi quäúc dán. - Viãûc taûo láûp vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû laì phæång thæïc phán phäúi âàûc thuì, giuïp phán biãût phaûm truì taìi chênh våïi caïc phaûm truì khaïc nhæ giaï caí, tiãön læång. Mäùi quyî tiãön tãû âãöu coï muûc âêch sæí duûng xaïc âënh vaì nàòm trong traûng thaïi váûn âäüng. Sæû hçnh thaình vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû âãöu âæåüc thãø chãú hoaï båíi hãû thäúng caïc chãú âäü vaì Luáût taìi chênh. - Taìi chênh laì män Khoa hoüc vãö sæû læûa choün trong âáöu tæ, sæû læûa choün giæîa nhu cáöu thë træåìng, cuía xaî häüi, cuía con ngæåìi vaì khaí nàng cho phepï âãø quyãút âënh saín xuáút caïi gç?, bàòng caïch naìo?, baïn cho ai?, sao cho âaût hiãûu quaí kinh tãú cao nháút våïi chi phê êt nháút. - Taìi chênh laì nhæîng quan hãû kinh tãú, quan hãû tiãön tãû nhæ taìi chênh thãø hiãûn sæû thäúng nháút tæång âäúi giæîa hiãûn váût vaì giaï trë. - Taìi chênh luän gàõn liãön våïi Nhaì næåïc, laì cäng cuû quan troüng âæåüc Nhaì næåïc sæí duûng âãø quaín lyï vé mä vaì vi mä nãön kinh tãú, thæûc hiãûn caïc chæïc nàng vaì nhiãûm vuû cuía Nhaì næåïc. 3. Caïc mäúi quan hãû taìi chênh. Càn cæï vaìo hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cuía doanh nghiãûp coï thãø coï caïc mäúi quan hãû taìi chênh sau : - Mäúi quan hãû taìi chênh giæîa caïc Doanh nghiãûp våïi ngán saïch Nhaì næåïc: Nhaì næåïc cáúp phaït, häù tråü väún vaì goïp väún cäø pháön theo nhæîng nguyãn tàõc vaì phæång thæïc nháút âënh âãø tiãún haình saín xuáút kinh doanh vaì phán chia låüi nhuáûn. Âäöng thåìi mäúi quan hãû taìi chênh naìy cuîng phaín aïnh nhæîng quan hãû kinh tãú dæåïi hçnh thæïc giaï trë phaït sinh trong quaï trçnh phán phäúi vaì phán phäúi laûi täøng saín pháøm xaî häüi vaì thu nháûp quäúc dán giæîa ngán saïch nhaì næåïc våïi caïc doanh nghiãûp thãø hiãûn thäng qua caïc khoaín thuãú maì caïc doanh nghiãûp phaíi näüp vaìo ngán saïch Nhaì næåïc theo luáût âënh. - Mäúi quan hãû taìi chênh giæîa caïc doanh nghiãûp våïi thë træåìng taìi chênh Caïc mäúi quan hãû naìy âæåüc thãø hiãûn thäng qua viãûc taìi tråü caïc nhu cáöu väún cuía doanh nghiãûp. Thë træåìng tiãön tãû, thäng qua hãû thäúng ngán haìng, taìi tråü cho caïc nhu cáöu väún ngàõn haûn cuía doanh nghiãûp bàòng caïc khoaín tiãön vay vaì ngæåüc laûi caïc doanh nghiãûp phaíi hoaìn traí väún vay vaì tiãön laîi trong thåìi haûn nháút âënh. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -4-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Våïi thë træåìng väún, thäng qua hãû thäúng caïc täø chæïc taìi chênh trung gian khaïc, caïc doanh nghiãûp tçm kiãúm caïc nguäön taìi tråü khaïc âãø âaïp æïng väún daìi haûn bàòng caïch phaït haình caïc chæïng khoaïn. Ngæåüc laûi caïc doanh nghiãûp cuîng phaíi hoaìn traí mäüt khoaín laîi cho caïc chuí thãø tham gia âáöu tæ vaìo doanh nghiãûp bàòng mäüt khoaín tiãön cäú âënh hay phuû thuäüc vaìo khaí nàng kinh doanh cuía doanh nghiãûp. Thäng qua thë træåìng taìi chênh caïc doanh nghiãûp cuîng coï thãø âáöu tæ väún nhaìn räùi taûm thåìi bàòng caïch kyï gæíi taûi hãû thäúng ngán haìng hay âáöu tæ vaìo chæïng khoaïn cuía doanh nghiãûp khaïc. - Mäúi quan hãû taìi chênh giæîa doanh nghiãpû våïi caïc thë træåìng khaïc (thë træåìng haìng hoaï, dëch vuû, sæïc lao âäüng ) Laì chuí thãø hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh, caïc doanh nghiãûp phaíi sæí duûng väún âãø mua sàõm caïc yãúu täú saín xuáút nhæ váût tæ, maïy moïc thiãút bë, traí cäng lao âäüng, chi traí caïc dëch vuû Âäöng thåìi thäng qua thë træåìng, doanh nghiãûp xaïc âënh nhu cáöu saín pháøm vaì dëch vuû maì doanh nghiãûp cung æïng âãø laìm cå såí hoaûch âënh ngán saïch âáöu tæ, kãú hoaûch saín xuáút, tiãúp thë nhàòm laìm cho saín pháøm, dëch vuû cuía doanh nghiãûp luän thoaí maîn yãu cáöu cuía thë træåìng. - Mäúi quan hãû taìi chênh trong näüi bäü doanh nghiãûp. Âáy laì mäúi quan hãû taìi chênh khaï phæïc taûp, phaín aïnh quan hãû taìi chênh giæîa caïc bäü pháûn saín xuáút kinh doanh, giæîa caïc bäü pháûn quaín lyï, giæîa caïc thaình viãn trong doanh nghiãûp, giæîa quyãön såí hæîu väún vaì quyãön sæí duûng väún. Mäúi quan hãû taìi chênh naìy âæåüc thãø hiãûn thäng qua caïc chênh saïch taìi chênh cuía doanh nghiãûp nhæ: + Chênh saïch vãö phán phäúi thu nháûp. + Chênh saïch vãö âáöu tæ vaì cå cáúu âáöu tæ. + Chênh saïch täø chæïc huy âäüng väún. III. Chæïc nàng cuía taìi chênh. 1. Chæïc nàng phán phäúi. * Khaïi niãûm: phán phäúi cuía taìi chênh laì sæû phán chia täøng saín pháøm quäúc dán theo nhæîng tyí lãû vaì xu hæåïng nháút âënh cho tiãút kiãûm vaì tiãu duìng nhàòm têch tuû, táûp trung väún âãø âáöu tæ phaït triãøn kinh tãú vaì thoaí maîn caïc nhu cáöu chung cuía Nhaì næåïc, cuía xaî häüi vaì caï nhán. * Âäúi tæåüng phán phäúi: laì cuía caíi xaî häüi dæåïi hçnh thæïc giaï trë, laì caïc nguäön taìi chênh, laì tiãön tãû âang váûn âäüng mäüt caïch âäüc láûp våïi tæ caïch laì phæång tiãûn thanh toaïn vaì phæång tiãûn cáút giæî trong quaï trçnh taûo láûp vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû. * Chuí thãø phán phäúi: Nhaì næåïc, doanh nghiãûp, caïc täø chæïc xaî häüi, häü gia âçnh hay caï nhán. Viãûc phán phäúi caïc nguäön taìi chênh bë chi phäúi båíi quyãön såí hæîu hoàûc quyãön sæí duûng caïc chuí thãø âäúi våïi caïc nguäön taìi chênh trong lénh væûc kinh tãú hoàûc båíi caïc quan hãû xaî häüi Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -5-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. nhæ quyãön læûc chênh trë cuía Nhaì næåïc, quan hãû xaî häüi trong caïc täø chæïc xaî häüi, trong cäüng âäöng dán täüc vaì quäúc tãú. * Yãu cáöu cuía phán phäúi: - Phán phäúi cuía taìi chênh phaíi xaïc âënh quy mä, tyí troüng cuía âáöu tæ trong saín pháøm quäúc dán phuì håüp våïi khaí nàng vaì sæû tàng træåíng kinh tãú åí mäùi thåìi kyì nháút âënh. - Phán phäúi cuía taìi chênh phaíi âaím baío giaíi quyãút thoaí âaïng mäúi quan hãû giæîa tiãu duìng, tiãút kiãûm vaì âáöu tæ. - Phán phäúi phaíi giaíi quyãút thoaí âaïng caïc quan hãû vãö låüi êch kinh tãú cuía nhæîng chuí thãø tham gia phán phäúi. - Phán phäúi phaíi giaíi quyãút thoaí âaïng caïc mäúi quan hãû cán âäúi trong nãön kinh tãú quäúc dán cuîng nhæ trong tæìng kháu riãng biãût. - Phán phäúi phaíi âaím baío taûo láûp vaì chu chuyãøn nguäön väún, baío âaím quaï trçnh taïi saín xuáút xaî häüi bçnh thæåìng. * Nhæîng âàûc âiãøm cuía phán phäúi taìi chênh. - Phán phäúi cuía taìi chênh luän gàõn liãön våïi sæû hçnh thaình vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû nháút âënh. - Phán phäúi cuía taìi chênh laì sæû phán phäúi chè diãùn ra dæåïi hçnh thæïc giaï trë, noï khäng keìm theo sæû thay âäøi hçnh thaïi giaï trë (khaïc våïi mua baïn haìng hoaï). - Phán phäúi taìi chênh bao haìm caí quaï trçnh phán phäúi láön âáöu (giæîa nhæîng ngæåìi taûo ra saín pháøm xaî häüi, thu nháûp quäúc dán) våïi quaï trçnh phán phäúi laûi. • Phán phäúi láön âáöu: âæåüc tiãún haình trong lénh væûc saín xuáút cho nhæîng chuí thãø tham gia vaìo quaï trçnh saïng taûo ra cuía caíi váût cháút hay thæûc hiãûn caïc dëch vuû. Qua phán phäúi láön âáöu, saín pháøm xaî häiü vaì thu nháûp quäúc dán dæåïi hçnh thæïc giaï trë måïi chè hçnh thaình nãn nhæîng pháön thu nháûp cå baín. Dæìng laûi åí âoï chæa thãø âaïp æïng nhu cáöu nhiãöu màût cuía toaìn xaî häüi. • Phán phäúi laûi: tiãúp tuûc phán phäúi nhæîng pháön thu nháûp cå baín, sæí duûng nhæîng quyî tiãön tãû chæïa âæûng nhæîng nguäön læûc taìi chênh âaî âæåüc hçnh thaình trong phán phäúi láön âáöu ra phaûm vi xaî häüi räüng hån hoàûc theo nhæîng chi tiãút cuû thãø hån trong muûc âêch cuía caïc quyî tiãön tãû. 2. Chæïc nàng giaïm âäúc. * Khaïi niãûm: giaïm âäúc taìi chênh laì quaï trçnh kiãøm tra, kiãøm soaït caïc hoaût âäüng taìi chênh nhàòm phaït hiãûn nhæîng æu âiãøm âãø phaït huy, nhæîng täön taûi âãø khàõc phuûc trong toaìn bäü qua trçnh phán phäúi täøng saín pháøm quäúc dán. * Chuí thãø cuía giaïm âäúc, kiãøm tra cuîng laì caïc chuí thãø phán phäúi. * Âäúi tæåüng kiãøm tra cuîng laì âäúi tæåüng cuía chæïc nàng phán phäúi, âoï laì caïc quaï trçnh taûo láûp vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû, caïc quaï trçnh váûn âäüng cuía caïc nguäön taìi chênh. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -6-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. * Âàûc âiãøm cuía chæïc nàng giaïm âäúc taìi chênh. - Chæïc nàng giaïm âäúc cuía taìi chênh luän luän gàõn liãön våïi chæïc nàng phán phäúi ngay trong quaï trçnh phán phäúi bàòng viãûc sæí duûng taìi chênh. Quaï trçnh váûn âäüng cuía caïc nguäön taìi chênh âãø taûo láûp, sæí duûng caïc quyî tiãön tãû âaî luän coï sæû cáön thiãút vaì khaí nàng kiãøm tra saït sao caïc quaï trçnh âoï. Vê duû: Khi hçnh thaình ngán saïch nhaì næåïc, cáön thiãút vaì coï khaí nàng kiãøm tra viãûc näüp thuãú cuía mäùi doanh nghiãûp, mäùi cäng dán âäúi våïi Nhaì næåïc. Khi cáúp phaït kinh tãú cuía ngán saïch cho caïc cå quan nhæ sæû nghiãûp, y tãú, vàn hoaï, giaïo duûc, âaìo taûo cáön thiãút vaì coï thãø kiãøm tra tênh âuïng âàõn cuía viãûc cáúp säú kinh phê âoï, tênh âuïng âàõn, håüp lyï, håüp phaïp cuía viãûc sæí duûng säú kinh phê âæåüc cáúp. * Âàûc âiãøm, chæïc nàng cuía giaïm âäúc taìi chênh. - Chæïc nàng giaïm âäúc cuía taìi chênh luän luän gàõn liãön våïi chæïc nàng phán phäúi ngay trong quaï trçnh phán phäúi bàòng viãûc sæí duûng taìi chênh. Quaï trçnh váûn âäüng cuía caïc nguäön taìi chênh âãø taûo láûp, sæí duûng caïc quyî tiãön tãû âaî luän coï sæû cáön thiãút vaì khaí nàng kiãøm tra saït sao caïc quaï trçnh âoï. Vê duû: Khi hçnh thaình ngán saïch Nhaì næåïc, cáön thiãút vaì coï khaí nàng kiãøm tra viãûc näüp thuãú cuía mäùi doanh nghiãûp, mäùi cäng dán âäúi våïi Nhaì næåïc. Khi cáúp phaït kinh phê cuía ngán saïch cuía ngán saïch cho caïc cå quan nhæ sæû nghiãûp, y tãú, vàn hoaï, giaïo duûc, âaìo taûo, cáön thiãút vaì coï thãø kiãøm tra tênh âuïng âàõn cuía viãûc cáúp säú kinh phê âoï, tênh âuïng âàõn, håüp lyï, håüp phaïp cuía viãûc sæí duûng säú kinh phê âæåüc cáúp. - Giaïm âäúc taìi chênh nhæ mäüt chæïc nàng cuía phaûm truì kinh tãú, laì mäüt khaí nàng coï tênh toaìn diãûn, thæåìng xuyãn, liãn tuûc, räüng raîi, këp thåìi trong khi taìi chênh âæåüc con ngæåìi sæí duûng nhæ mäüt cäng cuû, biãûn phaïp kinh tãú. IV. Cå chãú quaín lyï taìi chênh. 1. Cå chãú quaín lyï kinh tãú vaì cå chãú quaín lyï taìi chênh. - Cå chãú quaín lyï kinh tãú laì caïch thæïc täø chæïc, âiãöu khiãøn váûn haình nhàòm duy trç caïc mäúi quan hãû kinh tãú phaït triãøn phuì håüp våïi nhæîng quy luáût kinh tãú khaïch quan, våïi nhæîng muûc tiãu vaì nhæîng âiãöu kiãûn kinh tãú xaî häüi trong mäüt giai âoaûn lëch sæí nháút âënh. - Cå chãú quaín lyï taìi chênh laì hãû thäúng caïc hçnh thæïc, phæång phaïp, biãûn phaïp vaì täø chæïc quaín lyï quaï trçnh taûo láûp, phán phäúi vaì sæí duûng caïc nguäön taìi chênh trong nãön kinh tãú quäúc dán. Cå chãú quaín lyï taìi chênh phaíi phuì håüp va ì thêch æïng våïi cå chãú quaín lyï kinh tãú cuía cuìng thåìi kç. Vê duû: Trong cå chãú táûp trung kãú hoaûch hoaï thç cå chãú quaín lyï taìi chênh laì cå chãú cáúp phaït vaì giao näüp. Trong cå chãú kinh tãú thë træåìng, cå chãú quaín lyï taìi chênh nhæ laì tæû chuí, tæû chëu traïch nhiãûm vaì thæûc hiãûn haûch toaïn kinh doanh. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -7-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Tæì âoï coï thãø hiãøu cå chãú quaín lyï taìi chênh laì täøng thãø caïc phæång phaïp taïc âäüng cuía taìi chênh maì dæûa vaìo âoï caïc hoaût âäüng taìi chênh âæåüc thæûc hiãûn träi chaíy theo nhæîng muûc tiãu âaî âënh. 2. Caïc phæång phaïp taïc âäüng cuía taìi chênh. - Kãú hoaûch hoaï taìi chênh. - Caïc âoìn báøy taìi chênh. - Täø chæïc quaín lyï taìi chênh. + Kãú hoaûch hoaï taìi chênh xaïc âënh muûc tiãu cå baín vaì phæång hæåïng nhiãûm vuû chiãún læåüc. Kãú hoaûch hoaï taìi chênh laì kãú hoaûch hoaï quaï trçnh phán phäúi täøng saín pháøm quäúc dán dæåïi hçnh thæïc giaï trë, kãú hoaûch naìy âæåüc xáy dæûng trãn cå såí cán âäúi giæaî khaí nàng vaì nhu cáöu cuía hoaût âäüng taìi chênh. + Caïc âoìn báøy taìi chênh taûo ra âäüng læûc vaì sæïc maûnh trong quaín lyï: • Thuãú laì cäng cuû quaín lyï taìi chênh vé mä cuía Nhaì næåïc nhàòm âënh hæåïng, kêch thêch saín xuáút, tiãu duìng vaì âiãöu hoaì thu nháûp. • Låüi nhuáûn vaì doanh låüi laì chè tiãu phaín aïnh kãút quaí saín xuáút kinh doanh cuäúi cuìng cuía doanh nghiãûp. + Täø chæïc quaín lyï taìi chênh: laì viãûc sàõp xãúp vaì täø chæïc bäü maïy quaín lyï våïi hãû thäúng vàn baín luáût vaì dæåïi luáût âãø thæûc hiãûn caïc kãú hoaûch vaì chè tiãu taìi chênh. • Cå cáúu täø chæïc va ì bäü maïy quaín lyï taìi chênh bao gäöm caïc cå quan coï chæïc nàng quaín lyï taìi chênh âæåüc täø chæïc phuì håüp våïi bäü maïy quaín lyï kinh tãú vaì quaín lyï Nhaì næåïc âaím baío âiãöu haình thäúng nháút hoaût âäüng cuía hãû thäúng taìi chênh. • Caïc vàn baín quaín lyï taìi chênh (luáût taìi chênh) bao gäöm chênh saïch baío vãû taìi chênh nhæ chênh saïch thuãú, dæû aïn thu chi ngán saïch. Vàn baín dæåïi luáût laì caïc chênh saïch, chãú âäü quaín lyï taìi chênh âæåüc Quäúc häüi phã chuáøn, Thuí tæåïng chênh phuí vaì Bäü Taìi chênh ban haình. Chæång II. HÃÛ THÄÚNG TAÌI CHÊNH. I. Khaïi niãûm vãö hãû thäúng taìi chênh vaì nhiãûm vuû cuía caïc bäü pháûn cáúu thaình hãû thäúng taìi chênh. 1. Khaïi niãûm vãö hãû thäúng taìi chênh. Hãû thäúng taìi chênh laì täøng thãø caïc luäöng váûn âäüng cuía caïc nguäön taìi chênh trong caïc lénh væûc hoaût âäüng khaïc nhau cuía nãön kinh tãú quäúc dán, coï quan hãû hæîu cå våïi nhau vãö viãûc Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -8-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Tæì âoï coï thãø hiãøu cå chãú quaín lyï taìi chênh laì täøng thãø caïc phæång phaïp taïc âäüng cuía taìi chênh maì dæûa vaìo âoï caïc hoaût âäüng taìi chênh âæåüc thæûc hiãûn träi chaíy theo nhæîng muûc tiãu âaî âënh. 2. Caïc phæång phaïp taïc âäüng cuía taìi chênh. - Kãú hoaûch hoaï taìi chênh. - Caïc âoìn báøy taìi chênh. - Täø chæïc quaín lyï taìi chênh. + Kãú hoaûch hoaï taìi chênh xaïc âënh muûc tiãu cå baín vaì phæång hæåïng nhiãûm vuû chiãún læåüc. Kãú hoaûch hoaï taìi chênh laì kãú hoaûch hoaï quaï trçnh phán phäúi täøng saín pháøm quäúc dán dæåïi hçnh thæïc giaï trë, kãú hoaûch naìy âæåüc xáy dæûng trãn cå såí cán âäúi giæaî khaí nàng vaì nhu cáöu cuía hoaût âäüng taìi chênh. + Caïc âoìn báøy taìi chênh taûo ra âäüng læûc vaì sæïc maûnh trong quaín lyï: • Thuãú laì cäng cuû quaín lyï taìi chênh vé mä cuía Nhaì næåïc nhàòm âënh hæåïng, kêch thêch saín xuáút, tiãu duìng vaì âiãöu hoaì thu nháûp. • Låüi nhuáûn vaì doanh låüi laì chè tiãu phaín aïnh kãút quaí saín xuáút kinh doanh cuäúi cuìng cuía doanh nghiãûp. + Täø chæïc quaín lyï taìi chênh: laì viãûc sàõp xãúp vaì täø chæïc bäü maïy quaín lyï våïi hãû thäúng vàn baín luáût vaì dæåïi luáût âãø thæûc hiãûn caïc kãú hoaûch vaì chè tiãu taìi chênh. • Cå cáúu täø chæïc va ì bäü maïy quaín lyï taìi chênh bao gäöm caïc cå quan coï chæïc nàng quaín lyï taìi chênh âæåüc täø chæïc phuì håüp våïi bäü maïy quaín lyï kinh tãú vaì quaín lyï Nhaì næåïc âaím baío âiãöu haình thäúng nháút hoaût âäüng cuía hãû thäúng taìi chênh. • Caïc vàn baín quaín lyï taìi chênh (luáût taìi chênh) bao gäöm chênh saïch baío vãû taìi chênh nhæ chênh saïch thuãú, dæû aïn thu chi ngán saïch. Vàn baín dæåïi luáût laì caïc chênh saïch, chãú âäü quaín lyï taìi chênh âæåüc Quäúc häüi phã chuáøn, Thuí tæåïng chênh phuí vaì Bäü Taìi chênh ban haình. Chæång II. HÃÛ THÄÚNG TAÌI CHÊNH. I. Khaïi niãûm vãö hãû thäúng taìi chênh vaì nhiãûm vuû cuía caïc bäü pháûn cáúu thaình hãû thäúng taìi chênh. 1. Khaïi niãûm vãö hãû thäúng taìi chênh. Hãû thäúng taìi chênh laì täøng thãø caïc luäöng váûn âäüng cuía caïc nguäön taìi chênh trong caïc lénh væûc hoaût âäüng khaïc nhau cuía nãön kinh tãú quäúc dán, coï quan hãû hæîu cå våïi nhau vãö viãûc Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -8-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. hçnh thaình vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû cuía caïc chuí thãø kinh tãú - xaî häüi hoaût âäüng trong laìm viãûc âoï. Nhæ váûy hãû thäúng taìi chênh cuía mäüt quäúc gia laì mäüt thãø thäúng nháút do nhiãöu bäü pháûn (kháu) taìi chênh håüp thaình æïng våïi mäùi mäüt lénh væûc hoaût âäüng seî coï mäüt kháu taìi chênh phuûc vuû. * Caïc âàûc træng cuía mäüt kháu taìi chênh. 1) Âæåüc goüi laì mäüt kháu taìi chênh nãúu åí âoï coï caïc quyî tiãön tãû âàûc thuì âæåüc taûo láûp vaì âæåüc sæí duûng mäüt caïch âäüc láûp. 2) Âæåüc xaïc âënh laì mäüt kháu taìi chênh nãúu åí âoï cacï hoaût âäüng taìi chênh phuûc vuû cho mäüt chuí thãø phán phäúi cuû thãø, xaïc âënh. Nhæ váûy æïng våïi mäùi lénh væûc hoaût âäüng kinh tãú - xaî häüi seî coï mäüt kháu taìi chênh phuûc vuû. 3) Âæåüc xaïc âënh laì mäüt kháu taìi chênh nãúu åí âoï caïc hoaût âäüng taìi chênh coï cuìng tênh cháút, âàûc âiãøm vai troì, coï tênh âäöng nháút vãö hçnh thæïc caïc mäúi quan hãû taìi chênh, tênh thäúng nháút vãö muûc âêch sæí duûng caïc quyî tiãön tãû âæåüc taûo láûp. Vê duû: - Coï nhiãöu hçnh thæïc huy âäüng väún nhæng tênh cháút chung cuía sæû váûn âäüng caïc nguäön taìi chênh åí âáy laì coï hoaìn traí gäúc, traí laîi, theo thåìi haûn xaïc âënh vaì coï âiãöu kiãûn khaïc keìm theo (taìi saín thãú cháúp ). Hoaût âäüng taìi chênh åí hçnh thæïc naìy âæåüc xãúp chung vaìo mäüt kháu laì taìi chênh tên duûng. - Coï nhiãöu loaûi hçnh doanh nghiãûp, tênh cháút chung cuía caïc quyî tiãön tãû åí âáy phaíi gàõn liãön våïi caïc hoaût âäüng saín xuáút âãø âaût âæåüc muûc âêch cuía hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cuû thãø åí mäüt doanh nghiãûp cuû thãø. Nhæîng hoaût âäüng taìi chênh åí âáy âæåüc xãúp vaìo mäüt kháu taiì chênh laì taìi chênh doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -9-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Chuí tëch Häüi âäöng quaín trë Täøng giaïm âäúc Giaïm âäúc Giaïm âäúc taìi Giaïm âäúc Giaïm âäúc saín xuáút chênh nhán sæû Marketing Kãú toaïn træåíng Chuyãn viãn Chuyãn viãn kiãøm toaïn Ngán quyî Så âäö täø chæïc vãö màût taìi chênh cuía mäüt doanh nghiãûp âiãøn hçnh 2.Täøn g quan vãö hãû thäúng taìi chênh næåïc ta. a. Caïc kháu taìi chênh. Dæûa vaìo caïc âàûc træng âaî nãu, trong nãön kinh tãú thë træåìng hiãûn nay åí næåïc ta gäöm caïc kháu taìi chênh sau âáy: 1) Taìi chênh Nhaì næåïc. 2) Taìi chênh doanh nghiãûp. 3) Baío hiãøm. 4) Tên duûng. 5) Taìi chênh caïc täø chæïc xaî häüi vaì taìi chênh caïc häü gia âçnh. ÅÍ mäùi quäúc gia, tuyì thuäüc vaìo âiãöu kiãûn (mæïc âäü phaït triãøn vaì cå chãú) cuía nãön kinh tãú trong tæìng giai âoaûn phaït triãøn maì mäúi quan hãû giæîa caïc kháu taìi chênh coï thãø thæûc hiãûn theo âiãöu phäúi chung laì ngán saïch Nhaì næåïc (taìi chênh Nhaì næåïc) hay âæåüc thãø hiãûn træûc tiãúp thäng qua thë træåìng taìi chênh. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -10-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Taìi chênh doanh Tên duûng nghiãûp Ngán saïch Nhaì næåïc (taìi chênh Nhaì næåïc) Taìi chênh caïc täø chæïc xaî häüi Baío hiãøm vaì taìi chênh häü gia âçnh Mä hçnh 1. Thãø hiãûn hãû thäúng taìi chênh Nhaì næåïc maì vai troì chuí âaûo laì ngán saïch Nhaì næåïc (Hiãûn âang thæûc hiãûn). Taìi chênh Nhaì næåïc Taìi chênh Thë træåìng Tên duûng doanh nghiãûp taìi chênh Taìi chênh caïc täø Baío hiãøm chæïc xaî häüi vaì gia âçnh Mä hçnh 2. Hãû thäúng taìi chênh Nhaì næåïc váûn haình trong âiãöu kiãûn kinh tãú Gi¸o viªn: NguyÔnthë t æåThÞì Thuhë æThñy hi hä. úi í th ëtæå ì t ìihêh -11-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Khaïc våïi mä hçnh 1: caïc kháu taìi chênh hoaût âäüng âäüc láûp våïi nhau. Ngán saïch Nhaì næåïc âæåüc giæî nhæ laì mäüt kháu âäüc láûp giäúng caïc kháu taìi chênh khaïc. b. Mäúi liãn hãû giæîa caïc kháu taìi chênh trong hãû thäúng taìi chênh Nhaì næåïc. - Taìi chênh Nhaì næåïc (theo mä hçnh 1) Laì mäüt kháu trong hãû thäúng taìi chênh våïi âàûc træng laì mäüt quyî tiãön tãû táûp trung låïn nháút gàõn våïi viãûc taûo láûp vaì sæí duûng quyî tiãön tãû phuûc vuû cho viãûc thæûc hiãûn caïc chæïc nàng cuía Nhaì næåïc trong quaín lyï âåìi säúng kinh tãú xaî häüi, chênh trë cuía quäúc gia trong tæìng thåìi kyì phaït triãøn. Taìi chênh Nhaì næåïc bao gäöm ngán saïch Nhaì næåïc vaì caïc quyî taìi chênh Nhaì næåïc khaïc trong âoï ngán saïch Nhaì næåïc âoïng vai troì chuí âaûo. - Taìi chênh doanh nghiãûp. Laì kháu cå såí trong hãû thäúng taìi chênh quäúc gia. Hoaût âäüng cuía taìi chênh doanh nghiãûp aính hæåíng låïn âãún hãû thäúng taìi chênh quäúc gia (laì nåi taûo ra nguäön thu vaì nåi sæí duûng nguäön taìi chênh låïn nháút trong caí hãû thäúng taìi chênh). Taìi chênh doanh nghiãûp coï quan hãû räüng raîi træûc tiãúp våïi caïc kháu taìi chênh khaïc nhau cuía hãû thäúng taìi chênh nhæ ngán saïch, täø chæïc tên duûng, taìi chênh häü gia âçnh Quan hãû giæîa taìi chênh doanh nghiãûp våïi caïc kháu taìi chênh khaïc coï thãø thäng qua thë træåìng taìi chênh hoàûc coï thãø quan hãû træûc tiãúp våïi nhau. - Baío hiãøm: Laì mäüt kháu trong hãû thäúng taìi chênh næåïc ta. Baío hiãøm laì quyî tiãön tãû táûp trung âæåüc hçnh thaình tæì sæû âoïng goïp cuía caïc täø chæïc vaì caï nhán tham gia baío hiãøm (âoïng phê baío hiãøm). Quyî naìy âæåüc sæí duûng âãø bäöi thæåìng thiãût haûi täøn tháút cho hoü khi gàûp ruíi ro báút ngåì. Theo tênh cháút hoaût âäüng cuía baío hiãøm ngæåìi ta chia baío hiãøm thaình hai loaûi: + Baío hiãøm kinh doanh gäöm baío hiãøm taìi saín, baío hiãøm con ngæåìi vaì caïc nghiãûp vuû baío hiãøm khaïc. + Baío hiãøm xaî häüi gäöm baío hiãøm xaî häüi vaì baío hiãøm y tãú. - Tên duûng. Laì mäüt kháu quan troüng trong hãû thäúng taìi chênh quäúc gia. Tên duûng laì quyî tiãön tãû táûp trung hoaût âängü theo nguyãn tàõc coï hoaìn traí våïi thåìi haûn xaïc âënh vaì coï laîi. Trong âiãöu kiãûn nãön kinh tãú thë træåìng, tên duûng laì kháu taìi chênh trung gian âàûc biãût quan troüng cuía hãû thäúng taìi chênh. Hoaût âäüng tên duûng åí næåïc ta bao gäöm: + Hãû thäúng ngán haìng thæång maûi. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -12-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. + Hãû thäúng täø chæïc tên duûng phi ngán haìng. + Hãû thäúng täø chæïc tên duûng håüp taïc xaî. - Taìi chênh caïc täø chæïc xaî häüi vaì taìi chênh häü gia âçnh. Âáy laì kháu taìi chênh cuía caïc täø chæïc phi chênh phuí, laì quyî khäng táûp trung chuí yãúu âæåüc sæí duûng cho muûc âêch tiãu duìng trong caïc hoaût âäüng cuía caïc täø chæïc âoï. Caïc täø chæïc xaî häüi, âoaìn thãø, häüi nghãö nghiãûp coï quyî tiãön tãû riãng âãø âaím baío hoaût âäüng cuía täø chæïc mçnh theo tän chè hoaût âäüng. Quyî tiãön tãû cuía caïc täø chæïc naìy âæåüc hçnh thaình tæì nhiãöu nguäön khaïc nhau: âoïng goïp häüi phê, quyãn goïp uíng häü, biãuú tàûng, viãûn tråü, taìi tråü cuía caïc täø chæïc vaì caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc. Quyî tiãön tãû cuía caïc táöng låïp dán cæ sæí duûng cho muûc âêch tiãu duìng cuía gia âçnh. c. Thë træåìng taìi chênh. Trong hãû thäúng taìi chênh quäúc gia, trong âiãöu kiãûn nãön kinh tãú thë træåìng hçnh thaình thë træåìng taìi chênh. Thë træåìng taìi chênh khäng phaíi laì mäüt kháu taìi chênh maì laì mäi træåìng cho moüi hoaût âäüng cuía caïc kháu taìi chênh. Trong thë træåìng taìi chênh (nåi diãùn ra hoaût âäüng mua baïn trong lénh væûc taìi chênh) ngæåìi mua vaì baïn coï thãø laì táút caí caïc chuí thãø âaûi diãûn cho caïc kháu taìi chênh cuía hãû thäúng taìi chênh. * Caïc yãúu täú cáúu thaình mäüt thë træåìng taìi chênh gäöm: + Thë træåìng tiãön tãû. + Thë træåìng väún. + Thë træåìng chæïng khoaïn. II. Ngán saïch Nhaì næåïc. 1. Nhæîng váún âãö chung vãö ngán saïch Nhaì næåïc. a. Khaïi niãûm vãö ngán saïch Nhaì næåïc. Ngán saïch Nhaì næåïc laì toaìn bäü caïc khoaín thu, chi cuía Nhaì næåïc trong dæû toaïn âaî âæåüc cå quan Nhaì næåïc coï tháøm quyãön quyãút âënh vaì âæåüc thæûc hiãûn trong mäüt nàm âãø âaím baío thæûc hiãûn caïc chæïc nàng, nhiãûm vuû cuía Nhaì næåïc. b. Âàûc âiãøm ngán saïch Nhaì næåïc. - Ngán saïch Nhaì næåïc laì quyî tiãön tãû táûp trung låïn nháút trong tay Nhaì næåïc âãø Nhaì næåïc thæûc hiãnû chæïc nàng, nhiãûm vuû cuía mçnh. Quaï trçnh taûo láûp vaì sæí duûng ngán saïch theo nguyãn tàõc khäng hoaì traí træûc tiãúp. - Ngán saïch Nhaì næåïc bao gäöm nhæîng quan hãû taìi chênh nháút âënh: quan hãû taìi chênh giæîa Nhaì næåïc vaì caïc chuí thãø trong xaî häüi phaït sinh khi Nhaì næåïc tham gia âäüng viãn vaì phán phäúi caïc nguäön taìi chênh quäúc gia. Bao gäöm caïc quan hãû taìi chênh sau: + Quan hãû giæîa Nhaì næåïc våïi caïc táöng låïp dán cæ. + Quan hãû giæîa Nhaì næåïc våïi caïc täø chæïc xaî häüi. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -13-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. + Quan hãû giæîa Nhaì næåïc våïi caïc Nhaì næåïc khaïc trãn thãú giåïi vaì våïi caïc täø chæïc quäúc tãú. + Quan hãû giæîa Nhaì næåïc våïi caïc kháu taìi chênh khaïc nhæ quyî baío hiãøm xaî häüi, baío hiãøm y tãú c. Vai troì cuía ngán saïch Nhaì næåïc. Ngán saïch Nhaì næåïc laì cäng cuû chuí yãúu phán bäø træûc tiãúp hoàûc giaïn tiãúp caïc nguäön taìi chênh quäúc gia, phaït triãøn saín xuáút xaî häüi theo âënh hæåïng Xaî häüi Chuî nghéa. Ngán saïch Nhaì næåïc laì cäng cuû âiãöu tiãút thë træåìng, goïp pháön hæåïng dáùn saín xuáút vaì tiãu duìng, bçnh äøn giaï caí vaì kiãöm chãú laûm phaït. Ngán saïch Nhaì næåïc laì cäng cuû coï hiãûu læûc cuía Nhaì næåïc âiãöu tiãút thu nháûp, goïp pháön giaíi quyãút vaì thæûc hiãûn âæåìng läúi phaït triãøn kinh tãú, caïc mäúi quan hãû vãö phaït triãøn xaî häüi Ngán saïch Nhaì næåïc coï vai troì to låïn âäúi våïi viãûc cuíng cäú, tàng cæåìng sæïc maûnh cuía bäü maïy Nhaì næåïc, baío vãû täø quäúc Xaî häüi Chuî nghéa vaì an toaìn xaî häüi. 2. Thu ngán saïch Nhaì næåïc. a. Nhæîng váún âãö chung vãö thu ngán saïch Nhaì næåïc. * Khaïi niãûm thu ngán saïch Nhaì næåïc. Thu ngán saïch Nhaì næåïc laì viãûc Nhaì næåïc duìng quyãön læûc cuía mçnh âã ø táûp trung mäüt pháön saín pháøm xaî häüi (nguäön taìi chênh quäúc gia) âãø hçnh thaình quyî tiãön tãû táûp trung låïn nháút laì ngán saïch Nhaì næåïc nhàòm thoaí maîn caïc nhu cáöu cuía Nhaì næåïc. * Baín cháút thu ngán saïch. - Thu ngán saïch Nhaì næåïc laì quaï trçnh Nhaì næåïc tham gia phán phäúi cuía caíi xaî häüi dæåïi hçnh thæïc giaï trë, âãø hçnh thaình quyî tiãön tãû táûp trung låïn nháút cuía Nhaì næåïc. - Thu ngán saïch Nhaì næåïc laì cäng cuû cuía Nhaì næåïc âãø âaím baío cho Nhaì næåïc hoaìn thaình nhiãûm vuû cuía mçnh. * Näüi dung thu ngán saïch Nhaì næåïc Thu ngán saïch Nhaì næåïc åí næåïc ta hiãûn nay gäöm: - Thu thuã,ú phê, lãû phê tæì caïc täø chæïc, caï nhán theo quy âënh cuía phaïp luáût. - Thu tæì hoaût âäüng kinh tãú cuía Nhaì næåïc nhæ caïc khoaín thu sæí duûng väún Nhaì næåïc tæì caïc doanh nghiãûp maì Nhaì næåïc goïp väún. - Thu häöi väún tæì caïc cå såí kinh tãú cuía Nhaì næåïc thu häöi tiãön cho vay. - Thu tæì caïc hoaût âäüng sæû nghiãûp, sæû nghiãûp kinh tãú, sæû nghiãûp vàn hoaï thãø duûc thãø thao - Thu tæì caïc khoaín huy âäüng âoïng goïp cuía caïc täø chæïc vaì táöng låïp nhán dán âãø xaïc âënh cå såí haû táöng. - Thu viãûn tråü, tàûng cuía caïc täø chæïc, caï nhán vaì chênh phuí caïc næåc.ï - Caïc khoaín do Nhaì næåïc vay âãø buì âàõp bäüi chi âæåüc âæa vaìo cán âäúi ngán saïch. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -14-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Caïc khoaín thu khaïc theo quy âënh cuía phaïp luáût. * Caïc nhán täú aính hæåíng âãún thu ngán saïch Nhaì næåïc. - Täúc âäü phaït triãøn nãön kinh tãú thãø hiãûn mæïc tàng træåíng GDP xeït vãö täøng giaï trë vaì thu nháûp GDP bçnh quán theo âáöu ngæåìi. Tæì täúc âäü tàng træåíng GDP âãø xaïc âënh mæïc thu cuía ngán saïch Nhaì næåïc. - Tè suáút doanh låüi trong nãön kinh tãú: phaín aïnh hiãûu quaí cuía âáöu tæ phaït triãøn kinh tãú. Tè suáút doanh låüi caìng låïn, nguäön taìi chênh caìng låïn. Nhæîng næåïc coï tè suáút âáy laì trong nãön kinh tãú cao seî coï tè suáút thu ngán saïch Nhaì næåïc låïn vaì ngæåüc laûi. - Khaí nàng xuáút kháøu khoaïng saín taiì nguyãn: nãúu tàng nhanh tè troüng xuáút kháøu coï thãø tàng tè suáút thu ngán saïch Nhaì næåïc. Vç váûy taìi nguyãn khoaïng saín åí næåïc ta trong âoï coï dáöu khê laì mäüt trong nhæîng nhán täú quan troüng tàng thu ngán saïch Nhaì næåïc. - Täø chæïc bäü maïy thu näüp, thæûc hiãûn thu âi âäi våïi näüp: täø chæïc bäü maïy thu goün nheû âaût hiãûu quaí cao, coï caïc biãûn phaïp chäúng tháút thu thuãú, träún láûu thuãú. - Phong tuûc táûp quaïn, yï thæïc cháúp haình näüp thuãú âäúi våïi caïc täø chæïc vaì âàûc biãût laì våïi caïc táöng låïp nhán dán. b. Thuãú - nguäön thu chuí yãúu cuía ngán saïch Nhaì næåïc * Khaïi niãûm Thuã ú laì hçnh thæïc taìi chênh âáöu tiãn maì Nhaì næåïc duìng quyãön læûc cuía mçnh ban haình caïc sàõc luáût thuãú, bàõt buäüc caïc táöng låïp dán cæ, caïc täø chæïc kinh tãú âoïng goïp cho Nhaì næåïc. Nhaì næåïc so saïnh hoaût âäüng thuãú âãø huy âäüng caïc nguäön thu, phán phäúi thu nháûp, theo âæåìng läúi phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía Nhaì næåïc. * Âàûc âiãøm thuãú åí næåïc ta. - Thuãú laì hçnh thæïc âäüng viãn taìi chênh mang tênh bàõt buäüc theo luáût âënh. Nhaì næåïc duìng quyãön læûc cuía mçnh ban haình caïc sàõc luáût thuãú nhàòm taûo nguäön thu äøn âënh cho ngán saïch Nhaì næåïc, thuãú laì nguäön thu thæåìng xuyãn. - Thuãú laì khoaín âongï goïp khäng bäöi hoaìn træûc tiãúp âäúi våïi ngæåìi näüp (ngæåìi näüp coï thãø âæåüc thuû hæåíng tæì ngán saïch caïc khoaín chi cho hoaût âäüng sæû nghiãûp vàn hoaï xaî häüi ) - Thuãú luän laì cäng cuû taìi chênh thæûc hiãûn thàõng låüi nhiãûm vuû cuía Nhaì næåïc. Thuãú luän mang tênh giai cáúp cuía Nhaì næåïc âaî sinh ra noï. * Caïc yãúu täú cáúu thaình mäüt sàõc thuãú: 1) Ngæåìi näüp thuãú: coï theí laì mäüt phaïp nhán hay thãø nhán. Trong táút caí caïc luáût thuãú, ngæåìi näüp thuãú phaíi âæåüc quy âënh roî raìng. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -15-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. 2) Ngæåìi chëu thuãú: laì ngæåìi phaíi trêch tæì thu nháûp cuía mçnh âãø näüp thuãú cho Nhaì næåïc. Trong caïc sàõc luáût thuãú, viãûc xaïc âënh ngæåìi chëu thuãú laì khoï laìm âæåüc (coï thãø noïi laì khäng xaïc âënh âæåüc yãúu täú ngæåìi chëu thuãú). Tuy nhiãn khi ban haình caïc luáût thuãú, phaíi âãö cáûp âãún yãúu täú naìy âãø tiãn læåüng sæû taïc âäüng cuía thuãú cuû thãø aính hæåíng nhæ thãú naìo âäúi våïi caïc doanh nghiãûp, caïc táöng låïp dán cæ 3) Âäúi tæåüng âaïnh thuãú: trong luáût thuãú, âäúi tæåüng âaïnh thuãú laì thuãú âaïnh vaìo caïi gç? Âäúi tæåüng âaïnh thuãú coï thãø laì doanh thu, laì laîi, laì saín læåüng taìi nguyãn khai thaïc, laì diãûn têch nhaì âáút sæí duûng 4) Giaï tênh thuãú: laì càn cæï âãø xaïc âënh säú thuãú phaíi näüp. Vê duû: Thuãú giaï trë gia tàng âäúi våïi haìng hoaï näüi âëa tênh trãn giaï baïn (chæa coï thuãú giaï trë gia tàng). Giaï tênh thuãú nháûp kháøu laì giaï nháûp taûi cæía kháøu (chæa coï thuãú giaï trë gia tàng). 5) Thuãú suáút: laì pháön thuãú phaíi näüp trãn mäùi âån vë tênh thuãú cuía âäúi tæåüng âaïnh thuãú. Thuãú suáút thãø hiãûn mæïc âäü âäüng viãn âäúi våïi tæìng âäúi tæåüng âaïnh thuãú khaïc nhau trong caïc luáût thuãú. Thuãú suáút coï caïc loaûi: + Thuãú suáút theo säú tuyãût âäúi (thuãú coï mæïc thu cäú âënh). + Thuãú suáút tè lãû laì thuãú suáút âæåüc quy âënh theo tyí lãû % trãn âäúi tæåüng âaïnh thuãú. + Thuãú suáút luyî tiãún laì loaûi thuãú suáút tàng dáön lãn theo âäü låïn cuía tæìng âäúi tæåüng âaïnh thuãú. Coï 2 loaûi thuãú suáút luyî tiãún: • Thuãú suáút luyî tiãún tæìng pháön laì thuãú suáút tàng dáön lãn theo mæïc âäü tàng lãn cuía âäúi tæåüng âaïnh thuãú. • Thuãú suáút luyî tiãún tæìng pháön laì thuãú suáút tàng lãn theo toaìn bäü mæïc tàng cuía âäúi tæåüng âaïnh thuãú. Trong táút caí caïc yãúu täú cáúu thaình mäüt sàõc thuãú, thuãú suáút laì yãïu täú quan troüng nháút, coï thãø coi laì linh häön cuía mäüt sàõc thuãú. Khi thiãút kãú thuãú suáút cho mäüt sàõc thuãú, caïc nhaì thiãút kãú phaíi xem xeït, nghiãn cæïu ráút cáøn troüng. 6) Âån vë tênh thuãú: âån vë âæåüc sæí duûng laìm phæång tiãûn tênh toaïn cuía âäúi tæåüng âaïnh thuãú. Vê duû: âån vë tênh thuãú thu nháûp doanh nghiãûp laì VNÂ, âån vë tênh thuãú sæí duûng âáút näng nghiãûp laì Kg thoïc, tênh theo haûng âáút. 7) Miãùn giaím thuãú: trong báút kyì mäüt sàõc thuãú naìo cuîng coï yãúu täú naìy. Viãûc miãùn giaím thuãú âãø thæûc hiãûn viãûc âiãöu chènh phuì håüp trong nhæîng træåìng Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -16-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. håüp khoï khàn, khi caïc âäúi tæåüng näüp thuãú gàûp hoaìn caính, nhæîng træåìng håüp “ báút khaí khaïng“ trong viãûc näüp thuãú cho Nhaì næåïc. 8) Thæåíng phaût: laì hçnh thæïc Nhaì næåïc khuyãún khêch, âäüng viãn bàòng váût cháút nhæîng ngæåìi thæûc hiãûn täút luáût thuãú, âäöng thåìi thæûc hiãûn phaût bàòng váût cháút âäúi våïi nhæîng ngæåìi vi phaûm luáût thuãú (ngoaìi viãûc phaût bàòng váût cháút, ngæåìi vi phaûm coï thãø bë xæí lyï bàòng phaïp luáût). 9) Thuí tuûc vãö thuã:ú laì nhæîng quy âënh vãö giáúy tåì, chæïng tæì trçnh tæû näüp, thu, mang tênh cháút haình chênh nhæ: thuí tuûc kã khai, thuí tuûc tênh thuãú vaì näüp thuãú. 10) Hãû thäúng thuãú næåïc ta hiãûn nay vaì phán loaûi thuã ú * Hiãûn nay hãû thäúng thuãú næåïc ta bao gäöm: + Thuãú giaï trë gia tàng. + Thuãú tiãu thuû âàûc biãût. + Thuãú xuáút nháûp kháøu. + Thuãú thu nháûp doanh nghiãûp. + Thuãú taìi nguyãn. + Thuãú nhaì âáút + thuãú sæí duûng âáút näng nghiãûp. + Thuãú thu nháûp våïi ngæåìi thu nháûp cao. + Thuãú män baìi. + Thuãú træåïc baû. + Thuãú thu nháûp caï nhán (dæû kiãún). + Caïc loaûi phê, lãû phê. * Phán loaûi thuãú: âãø quaín lyï vaì hoaûch toaïn täút caïc khoaín thuãú ta tiãún haình phán loaûi thuãú. Phán loaûi thuãú laì sàõp sãúp caïc thuãú coï âàûc træng giäúng nhau vaìo tæìng loaûi, tæìng nhoïm. Hiãûn nay coï caïc caïch phán loaûi thuãú: 1> Phán loaûi thuãú theo quan hãû giæîa thuãú vaì âäúi tæåüng phaíi gaïnh chëu thuãú. Coï 2 loaûi: • Thuãú træûc thu: laì caïc thæï thuãú træûc tiãúp huy âäüng (thu) mäüt pháön thu nháûp cuía ngæåìi näüp thuãú. Âàûc âiãøm cå baín cuía thuãú træûc thu laì ngæåìi näüp thuãú vaì ngæåìi chëu thuãú laì mäüt. Khi näüp thuãú træûc thu, ngæåìi näüp thuãú âem mäüt pháön thu nháûp cuía mçnh näüp thuãú. Hiãûn nay coï caïc loaûi thuãú træûc thu nhæ: thuãú thu nháûp doanh nghiãûp, thuãú âäúi våïi ngæåìi coï thu nháûp cao, thuãú sæí duûng âáút näng nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -17-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Thuãú træûc thu coï thãø træûc tiãúp âiãöu tiãút thu nháûp cuía caï nhán vaì doanh nghiãûp nãn trong sàõc thuãú naìy ngæåìi ta thiãút kãú thuãú suáút luyî tiãún âãø âiãöu tiãút ngæåìi coï thu nháûp cao. • Thuãú giaïn thu: laì caïc loaûi thuãú maì ngæåìi näüp thuãú näüp giaïn tiãúp cho ngæåìi tiãu duìng. Ngæåìi näüp thuãú khäng phaíi laì ngæåìi chëu thuãú. Âàûc âiãøm cå baín cuía thuãú giaïn thu laì: thuãú giaïn thu laì bäü pháûn cáúu thaình giaï (thuãú giaïn thu nàòm trong giaï baïn). Ngæåìi tiãu duìng khi mua haìng âaî traí tiãön haìng trong âoï coï caí thuãú. Hiãûn nay coï caïc loaûi thuãú giaïn thu nhæ thuãú giaï trë gia tàng, thuãú xuáút nháûp kháøu. 2> Phán loaûi theo âäúi tæåüng âaïnh thuãú. Phán loaûi naìy laì xem xeït thuãú âaïnh trãn caïi gç ?. Theo caïch phán loaûi naìy coï thãø chia laìm caïc loaûi thuãú sau: • Thuãú thu nháûp: nhæ thuãú thu nháûp doanh nghiãûp, thuãú thu nháûp cuía ngæåìi coï thu nháûp cao. • Thuãú vãö taìi saín: nhæ thuãú træåïc baû (thuãú chuyãøn giao quyãön sæí duûng âáút, thuãú mua baïn ä tä, báút âäüng saín), thuãú sæí duûng taìi saín Nhaì næåïc (thuãú sæí duûng âáút näng nghiãûp, thuãú taìi nguyãn, thu sæí duûng väún Nhaì næåïc ) • Thuãú tiãu duìng: âaïnh vaìo haìng hoaï dëch vuû læu thäng trãn thë træåìng näüi âëa vaì xuáút nháûp kháøu nhæ thuãú giaï trë gia tàng, thuãú tiãu thuû âàûc biãût, thuãú xuáút nháûp kháøu c. Chi ngán saïch Nhaì næåïc. * Nhæîng váún âãö chung vãö chi ngán saïch Nhaì næåïc. - Khaïi niãûm: Chi ngán saïch Nhaì næåïc laì viãûc phán phäúi vaì sæí duûng quyî ngán saïch Nhaì næåïc nhàòm âaím baío thæûc hiãûn caïc chæïc nàng, nhiãûm vuû cuía Nhaì næåïc theo nguyãn tàõc nháút âënh. Chi ngán saïch Nhaì næåïc laì quaï trçnh phán phäúi laûi caïc nguäön taìi chênh âaî âæåüc táûp trung vaìo ngán saïch Nhaì næåïc vaì sæí duûng nguäön taìi chênh naìy cho viãûc thæûc hiãûn tæìng muûc tiãu, tæìng hoaût âäüng vaì tæìng cäng viãûc cuû thãø thuäüc caïc chæïc nàng cuía Nhaì næåïc. - Âàûc âiãøm cuía chi ngán sachï Nhaì næåïc. • Chi ngán saïch Nhaì næåïc gàõn liãön våïi bäü maïy Nhaì næåïc, våïi viãûc thæûc hiãûn chæïc nàng, nhiãûm vuû cuía tæìng bäü maïy Nhaì næåïc. • Chi ngán saïch Nhaì næåïc gàõn liãön våïi quyãön læûc Nhaì næåïc. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -18-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. • Chi ngán saïch Nhaì næåïc laì khoaín chi khäng hoaìn traí træûc tiãúp (khaïc våïi tên duûng). • Chi ngán saïch Nhaì næåïc laì mäüt bäü pháûn cáúu thaình luäöng váûn âäüng tiãön tãû trong nãön kinh tãú, vç váûy chi ngán saïch Nhaì næåïc gàõn liãön våïi sæû váûn âäüng cuía caïc phaûm truì giaï trë khaïc nhæ giaï caí, tiãön læång, tên duûng, thë træåìng chæïng khoaïn * Nhæîng nguyãn tàõc täø chæïc chi ngán saïch Nhaì næåïc: - Khi bäú trê chi ngán saïch Nhaì næåïc phaíi dæûa trãn cå såí coï nguäön thu thæûc tãú. Thæûc hiãûn nguyãn tàõc naìy seî âaím baío haûn chãú bäüi chi, thæûc hiãûn kiãöm chãú laûm phaït tæì “gäúc”. - Thæûc hiãûn tiãút kiãûm trong caïc khoaín chi tiãu vaì tênh hiãûu quaí trong viãûc bäú trê caïc khoaín chi tiãu cuía ngán saïch Nhaì næåïc. - Khi täø chæïc chi ngán saïch Nhaì næåïc phaíi thæûc hiãûn táûp trung vaìo chæång trçnh troüng âiãøm, táûp trung vaìo caïc ngaình muîi nhoün, nhæîng ngaình naìy laìm cå såí cho viãûc thæûc hiãûn cäng nghiãûp hoaï - hiãûn âaûi hoaï. Quaïn triãût nguyãn tàõc naìy haûn chãú tçnh traûng raíi maình maình trong bäú trê chi ngán saïch Nhaì næåïc. - Chi ngán saïch Nhaì næåïc phaíi thæûc hiãûn phæång chám “ Nhaì næåïc vaì dán cuìng laìm”. Thæûc hiãûn kãút håüp giæîa chi trong ngán saïch vaì chi caïc quyî ngoaìi ngán saïch Nhaì næåïc. * Bäüi chi ngán saïch Nhaì næåïc vaì cacï giaíi phaïp Thæûc hiãûn thàng bàòng thu - chi ngán saïch laì âiãöu kiãûn quan troüng âãø bçnh äøn váût giaï, äøn âënh vaì phaït triãøn saín xuáút, äøn âënh âåìi säúng caïc táöng låïp nhán dán, kiãöm chãú laûm phaït. Tuy nhiãn säú thu ngán Nhaì næåïc coï haûn, trong khi âoï nhu cáöu chi tiãu cuía Nhaì næåïc laûi khäng ngæìng tàng lãn, dáùn âãún bäüi chi ngán saïch Nhaì næåïc. Bäüi chi ngán saïch cuìng våïi laûm phaït tråí thaình phäø biãún âäúi våïi háöu hãút caïc quäúc gia våïi nhæîng mæïc âäü khaïc nhau. Bäüi chi ngán saïch Nhaì næåïc trãn quy mä låïn âæåüc coi laì nguyãn nhán træûc tiãúp gáy ra laûm phaït taïc âäüng xáúu âãún phaït triãøn kinh tãú xaî häüi vaì âåìi säúng cacï táöng låïp nhán dán. Caïc giaíi phaïp khäúng chãú bäüi chi, kiãöm chãú laûm phaït: - Caïc giaíi phaïp kêch cáöu nãön kinh tãú: tàng thu giaím chi ngán saïch Nhaì næåïc. - Vay nåü trong vaì ngoaìi næåïc âãø buì âàõp bäüi chi (phaït haình traïi phiãúu, tên phiãúu ). - Phaït haình tiãön giáúy âãø buì âàõp. Trong caïc giaíi phaïp trãn thç tàng thu, giaím chi laì giaíi phaïp têch cæûc âãø cán âäúi ngán saïch. Caïc giaíi phaïp tçnh thãú thæåìng âæåüc sæí duûng laì: - Vay nåü trong næåïc thäng qua hçnh thæïc phaït haình traïi phiãúu. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -19-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Vay nåü næåïc ngoaìi, phaíi cán nhàõc læûa choün hçnh thæïc vay, laîi suáút vay, caïc âiãöu kiãûn keìm theo cuía caïc khoaín vay, täø chæïc quaín lyï coï hiãûu quaí tiãön vay. III. Taìi chênh doanh nghiãûp. 1. Nhæîng váún âãö chung vãö taìi chênh doanh nghiãûp. a. Khaïi niãûm Doanh nghiãûp laì mäüt täø chæïc kinh doanh coï tãn riãng, coï taìi saín , truû såí giao dëch äøn âënh âæåüc pheïp kinh doanh theo quy âënh cuía phaïp luáût, coï tæ caïch phaïp nhán, hoaût âäüng kinh doanh nhàòm muûc âêch täúi âa hoaï giaï trë taìi saín cuía chuí såí hæîu doanh nghiãûp. Âãø tiãún haình caïc hoaût âäüng kinh doanh doanh nghiãûp phaíi coï 3 yãúu täú càn baín: âäúi tæåüng lao âäüng, sæïc lao âäüng vaì tæ liãûu lao âäüng. Trong nãön kinh tãú thë træåìng caïc yãúu täú trãn biãøu hiãûn bàòng tiãön goüi laì väún kinh doanh. Muäún coï väún kinh doanh caïc doanh nghiãûp phaíi sæí duûng taìi chênh doanh nghiãûp âãø huy âäüng väún, phán phäúi väún, sæí duûng väún hiãûu quaí. Quaï trçnh taûo láûp, phán phäúi vaì sæí duûng caïc quyî tiãön tãû cuía doanh nghiãûp laì caïc quan hãû kinh tãú thãø hiãûn dæåïi hçnh thæïc giaï trë (goüi laì caïc quan hãû taìi chênh). - Quan hãû taìi chênh giæîa doanh nghiãûp våïi caïc chuí thãø khaïc: Doanh nghiãûp, täø chæïc kinh tãú khaïc trong viãûc goïp väún, cho vay väún - Quan hãû taìi chênh giæîa doanh nghiãûp våïi Nhaì næåïc trong quan hãû vãö tiãön cáúp vaì tiãön näüp - Quan hãû taìi chênh giæîa doanh nghiãûp våïi caïc bäü pháûn saín xuáút kinh doanh træûc thuäüc trong viãûc thæûc hiãûn haûch toaïn kinh doanh näüi bäü vaì våïi caïn bäü cäng nhán viãn. - Quan hãû taìi chênh phaït sinh ra trong caïc hoaût âäüng xaî häüi. b. Âàûc âiãøm cuía taìi chênh doanh nghiãûp. - Taìi chênh doanh nghiãûp gàõn liãön våïi quaï trçnh hoaût âäüng kinh doanh cuía doanh nghiãûp. Quaï trçnh saín xuáút kinh doanh cuía doanh nghiãûp gäöm caïc quaï trçnh cung cáúp - saín xuáút vaì tiãu thuû. Quaï trçnh saín xuáút laìm phaït sinh caïc quan hãû taìi chênh âaî nãu åí pháön trãn. - Taìi chênh doanh nghiãûp gàõn liãön våïi quaï trçnh váûn âäüng cuía väún kinh doanh. c. Vai troì cuía taìi chênh doanh nghiãûp. - Täø chæcï huy âäüng väún (khai thaïc, thu huït caïc nguäön taìi chênh), âaím baío âuí vaì këp thåìi väún cho caïc hoaût âäüng kinh doanh cuía doanh nghiãûp cuîng nhæ caïc hoaût âäüng khaïc. - Täø chæïc sæí duûng väún coï hiãûu quaí vaì tiãút kiãûm. - Kêch thêch saín xuáút kinh doanh vaì âiãöu tiãút kinh doanh. - Kiãøm tra, kiãøm soaït chàût cheî viãûc sæí duûng väún, viãûc täø chæïc saín xuáút vaì tiãu thuû âãø tæì âoï âæa ra caïc quyãút âënh håüp lyï âãø âiãöu chènh caïc quan hãû taìi chênh cuía doanh nghiãûp. IV. Baío hiãøm. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -20-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. 1. Khaïi niãûm: Baío hiãøm laì mäüt quyî tiãön tãû táûp trung gàõn lieìn våïi quaï trçnh hçnh thaình, phán phäúi vaì sæí duûng quyî tiãön tãû naìy âãø xæí lyï caïc ruíi ro, âaím baío an toaìn cho quaï trçnh taïi saín xuáút vaì âåìi säúng con ngæåìi trong xaî häüi. 2. Caïc hçnh thæïc baío hiãøm a. Càn cæï vaìo muûc âêch hoaût âäüng cuía caïc täø chæïc quaín lyï quyî baío hiãøm ngæåìi ta chia baío hiãøm ra laìm 2 loaûi: + Baío hiãøm coï muûc âêch kinh doanh: laì hoaût âäüng baío hiãøm cuía caïc haîng (cäng ty) vç muûc âêch låüi nhuáûn. Vê duû baío hiãøm taìi saín , baío hiãøm nhán thoü + Baío hiãøm khäng vç muûc âêch kinh doanh, vê duû baío hiãøm xaî häüi, baío hiãøm y tãú. b. Theo phæång thæïc xæí lyï ruíi ro: 2 loaûi. + Phæång thæïc phán taïn, chuyãøn ruíi ro cho cäng ty baío hiãøm chëu. Âãø thæûc hiãûn phæång thæïc naìy, caï nhán, täø chæïc tham gia baío hiãøm phaíi näüp phê baío hiãøm theo håüp âäöng baío hiãøm kyï kãút giæîa 2 bãn: täø chæïc chuyãn doanh baío hiãøm vaì ngæåìi tham gia baío hiãøm. + Phæång thæïc tæû baío hiãøm: caïc täø chæïc vaì caï nhán tæû thaình láûp caïc quyî dæû træî riãng âãø buì âàõp caïc thiãût haûi, ruíi ro coï thãø xaíy ra âäúi våïi quaï trçnh saín xuáút vaì âåìi säúng sæïc khoeí cuía con ngæåìi. V. Tên dungû 1. Nhæîng váún âãö chung vãö tên duûng a. Khaïi niãûm: Tên duûng laì kháu trong hãû thäúng taìi chênh biãøu hiãûn mäúi quan hãû kinh tãú gàõn liãön våïi quaï trçnh taûo láûp vaì sæí duûng quyî tên duûng nhàòm thoaí maîn nhu cáöu väún taûm thåìi cho quaï trçnh phaït triãøn, saín xuáút kinh doanh vaì nhu cáöu tiãu duìng khaïc cuía táöng låïp nhán dán theo nguyãn tàõc hoaìn traí. b. Âàûc âiãøm - Tên duûng laì quyî tiãön tãû táûp trung váûn haình theo nguyãn tàõc hoaìn traí theo håüp âäöng tên duûng âaî kyï giæîa hai bãn ngæåìi âi vay vaì ngæåìi cho vay. - Väún cho vay laì mäüt loaûi haìng hoaï âàûc biãût, vç váûy giaï caí cuía väún tên duûng luän âæåüc coi laì giaï caí cuía mäüt haìng hoaï âàûc biãût. c. Vai troì cuía tên duûng trong nãön kinh tãú thë træåìng. - Tên duûng goïp pháön âiãöu hoaì väún âaím baío väún cho quaï trçnh taïi saín xuáút xaî häüi diãùn ra bçnh thæåìng, liãn tuûc vaì coï hiãûu quaí. - Tên duûng goïp pháön phaït triãøn kinh tãú, thæûc hiãûn âæåüc quaï trçnh cäng nghiãûp hoaï, hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc, xoaï âoïi giaím ngheìo, thæûc hiãûn chênh saïch phaït triãøn nãön kinh tãú, thæûc hiãûn chênh saïch xaî häüi cuía Âaíng vaì Nhaì næåïc. - Tên duûng goïp pháön måí räüng quan hãû håüp taïc quäúc tãú, goïp pháön âáøy nhanh quaï trçnh häüi nháûp cuía nãön kinh tãú næåïc ta våïi caïc næåïc khaïc trong khu væûc 2. Caïc hçnh thæïc tên duûng chuí yãúu trong nãön kinh tãú thë træåìng Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -21-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. a. Tên duûng thæång maûi: Tên duûng thæång maûi laì quan hãû mua baïn chëu haìng hoaï saín pháøm giæîa nhæîng ngæåìi hoàûc täø chæïc saín xuáút kinh doanh. Âäúi tæåüng cuía tên duûng thæång maûi laì caïc loaûi haìng hoaï, saín pháøm: nguyãn váût liãûu, haìng hoaï, maïy moïc thiãút bë, dëch vuû - Chuí thãø tham gia tên duûng thæång maûi laì nhæîng täø chæïc vaì caï nhán tham gia saín xuáút kinh doanh thuäüc moüi loaûi hçnh såí hæîu thuäüc caïc ngaình saín xuáút kinh doanh dëch vuû khaïc nhau. - Cäng cuû cuía tên duûng thæång maûi laì thæång phiãúu. Thæång phiãúu: laì chæïng chè coï giaï trë ghi lãûnh yãu cáöu thanh toaïn hoàûc cam kãút thanh toaïn khäng âiãöu kiãûn mäüt säú tiãön xaïc âënh trong mäüt thåìi gian nhátú âënh. Thæång phiãúu gäöm häúi phiãúu vaì lãûnh phiãúu. + Häúi phiãúu: laì chæïng chè coï giaï do chuí nåü kyï phaït haình (coìn goüi laì ngæåìi kyï phaït láûp) yãu cáöu con nåü (goüi laì ngæåìi bë kyï phaït) thanh toaïn khäng âiãöu kiãûn mäüt khoaín tiãön xaïc âënh khi coï yãu cáöu vaìo mäüt thåìi gian nháút âënh cho ngæåìi thuû hæåíng. + Lãûnh phiãúu: laì chæïng chè coï giaï do ngæåìi thiãúu nåü (con nåü) láûp ra âãø cam kãút thanh toaïn khäng âiãöu kiãûn mäüt säú tiãön xaïc âënh vaìo mäüt thåìi gian nháút âënh cho ngæåìi thuû hæåíng. Tên duûng thæång maûi coï æu âiãøm: tàng täúc âäü læu thäng haìng hoaï, giaím chi phê giao dëch. Haûn chãú cuía tên duûng thæång maûi: quy mä nhoí, thåiì gian ngàõn (khäng âaïp æïng nhu cáöu daìi haûn), phaûm vi heûp (chè thæûc hiãûn dæåïi hçnh thæïc hiãûn váût). b. Tên duûng ngán haìng Tên duûng ngán haìng phaín aïnh quan hãû vay mæåün väún tiãön tãû giæîa caïc ngán haìng våïi caïc chuí thãø kinh tãú khaïc trong nãön kinh tãú. * Chuí thãø tham gia tên duûng ngán haìng bao gäöm: - Täø chæïc ngán haìng: gäöm caïc ngán haìng thæång maûi, håüp taïc xaî tên duûng. - Caïc doanh nghiãûp, caïc täø chæïc kinh tãú, täø chæïc xaî häüi vaì caïc táöng låïp dán cæ. * Âäúi tæåüng cuía tên duûng ngán haìng laì väún tiãön tãû taûm thåìi nhaìn räùi trong nãön kinh tãú quäúc dán. * Caïc hçnh thæïc hoaût âäüng cuía tên duûng ngán haìng gäöm 2 màût hoaût âäüng: âi vay (täø chæïc huy âäüng väún dæåïi moüi hçnh thæïc) vaì cho vay våïi caïc hçnh thæïc: vay väún læu âäüng, vay daìi haûn, vay thanh toaïn Tên duûng ngán haìng âoïng vai troì bäø tråü quan troüng trong viãûc cung æïng väún cho saín xuáút kinh doanh våïi säú læåüng låïn, thåìi gian daìi (kãø caí ngàõn) Âäúi tæåüng phuûc vuû cuía tên duûng ngán haìng ráút räüng raîi, goïp pháön thæûc hiãûn phaït triãøn kinh tãú. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -22-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. c. Tên duûng thuã mua Tên duûng thuã mua (thuã taìi chênh) phaín aïnh nhæîng quan hãû tên duûng phaït sinh giæîa cäng ty taìi chênh (cäng ty cho thuã taìi chênh) våïi nhæîng ngæåìi saín xuáút kinh doanh dæåïi lénh væûc cho thuã taìi saín. + Chuí thãø tham gia: caïc cäng ty taìi chênh (ngæåìi cho thuã). + Âäúi tæåüng tên duûng thuã mua: caïc loaûi maïy moïc, phæång tiãûn váûn taíi Æu âiãøm: giuïp cho caïc doanh nghiãûp coï thãø hiãûn âaûi hoaï cäng nghãû, thiãút bë khi khaí nàng taìi chênh coï haûn. Hçnh thæïc tên duûng naìy khäng cáön taìi saín thãú cháúp. Caïc doanh nghiãûp dãù tiãúp cáûn khoaín vay naìy. Haûn chãú: Âäúi tæåüng chè laì taìi saín nãn phaûm vi heûp hån tên duûng khaïc. Våïi hçnh thæïc nay chi phê väún cao hån. d. Tên duûng Nhaì næåïc. Tên duûng Nhaì næåïc phaín aïnh quan hãû tên duûng giæîa Nhaì næåïc våïi caïc táöng låïp dán cæ vaì caïc chuí thãø kinh tãú khaïc. - Chuí thãø tham gia tên duûng Nhaì næåïc: Nhaì næåïc, dán cæ, caïc täø chæïc tên duûng vaì caïc doanh nghiãûp - Âäúi tæåüng cuía tên duûng Nhaì næåïc laì tiãön taûm thåìi nhaìn räùi cuía táöng låïp dán cæ vaì täø chæïc - Caïc hçnh thæïc phäø biãún tên duûng Nhaì næåïc: + Tên phiãúu kho baûc. + Traïi phiãúu kho baûc. + Traïi phiãúu âáöu tæ. Vê duû: trong khaïng chiãún chäúng Phaïp, chênh phuí næåïc Viãût Nam dán chuí Cäüng hoaì âaî phaït haình “ Cäng phiãúu khaïng chiãún“, “ Traïi phiãúu quäúc gia” thu bàòng thoïc vaì tiãön nhàòm taûo nguäön thu cho chênh phuí thæûc hiãûn khaïng chiãún thàõng låüi. Sau hoaì bçnh (1954) chênh phuí phaït haình “ Traïi phiãúu xaïc âënh nhaì maïy dãût 8/3”. Trong sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoaï, hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc chênh phuí âaî phaït haình “ Traïi phiãúu kho baûc”, “ Traïi phiãúu xáy dæûng âæåìng dáy 500 KV”. Gáön âáy (2003) phaït haình “ Cäng traïi giaïo duûc” -Æu âiãøm: buì âàõp bäüi chi ngán saïch, goïp pháön âiãöu tiãút nãön kinh tãú, âiãöu chènh laûm phaït, âiãöu hoaì læu thäng tiãön tãû, thæûc hiãûn chênh saïch xaî häüi. Âäúi våïi âäúi tæåüng cho vay coï âäü an toaìn cao. - Haûn chã:ú nãúu gàûp ruíi ro trong quaï trçnh thæûc hiãûn caïc chæång trçnh, dæû aïn phaït triãøn saín xuáút thç nguäön trang traíi traïi phiãúu huy âäüng seî gáy sæïc eïp âäúi våïi nãön kinh tãú. Màûc khaïc viãûc huy âäüng cuía chênh phuí seî taûo sæïc eïp âäúi våïi âáöu tæ cuía tæ nhán. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -23-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Chæång III. THË TRÆÅÌNG TAÌI CHÊNH. I. Thë træåìng taìi chênh. 1. Khaïi niãûm vãö thë træåìng taìi chênh. Coï thãø diãùn âaût våïi caïc caïch khaïc nhau vãö thë træåìng taìi chênh: - Thë træåìng taìi chênh laì nåi diãùn ra caïc hoaût âäüng trao âäøi, mua baïn quyãön sæí duûng caïc khoaín väún ngàõn haûn hoàûc daìi haûn thäng qua nhæîng phæång thæïc giao dëch vaì nhæîng cäng cuû nháút âënh, laì täøng hoaì caïc quan hãû cung vaì cáöu vãö väún. - Thë træåìng taìi chênh laì mäüt thë træåìng âàûc biãût, maì åí âoï diãùn ra caïc hoaût âäüng mua baïn, trao âäøi caïc taìi saín taìi chênh. Taìi saín taìi chênh laì haìng hoaï âàûc træng cuía thë træåìng taìi chênh, noï laì mäüt daûng âiãøn hçnh cuía taìi saín vä hçnh. Taìi saín taìi chênh coï thãø laì traïi phiãúu kho baûc, chæïng khoaïn chênh phuí, traïi phiãúu cäng ty, cäø phiãúu thæåìng, cäø phiãúu æu âaîi 2. Sæû hçnh thaình cuía thë træåìng taìi chênh Sæû hçnh thaình thë træåìng taìi chênh laì xuáút phaït tæì yãu cáöu khaïch quan cuía sæû phaït triãøn nãön kinh tãú våïi täúc âäü cao vaì khaí nàng cung æïng väún trong nãön kinh tãú thë træåìng laì cå såí khaïch quan laìm naíy sinh thë træåìng taìi chênh. * Ngæåìi cáön väún - Doanh nghiãûp: caïc doanh nghiãûp thæåìng coï nhu cáöu vãö väún væåüt quaï khaí nàng taìi tråü. Nháút laì khi doanh nghiãûp thæûc hiãûn caïc dæû aïn låïn vãö âáöu tæ, thay âäøi maïy moïc thiãút bë cäng nghãû, chãú taûo saín pháøm måïi thç caìng tråí nãn thiãúu väún. Vç váûy ngoaìi khaí nàng tæû taìi tråü caïc doanh nghiãûp thæåìng naìy sinh nhu cáöu huy âäüng väún tæì bãn ngoaìi âãø måí räüng kinh doanh. - Nhaì næåïc: våïi chæïc nàng täø chæïc, quaín lyï caïc hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi, Nhaì næåïc thæåìng xuyãn cáön tiãön âãø thæûc hiãûn caïc dæû aïn phaït triãøn kinh tãú xaî häüi vaì cho caïc nhu cáöu hoaût âäüng khaïc. Khaí nàng ngán saïch Nhaì næåïc chè giåïi haûn åí mäüt mæïc âäü nháút âënh, do âoï Nhaì næåïc cuîng åí trong tçnh traûng thiãúu huût ngán saïch. Vç váûy Nhaì næåïc cuîng coï nhu cáöu huy âäüng thãm väún âãø buì âàõp sæû thiãúu huût âoï. * Ngæåìi coï khaí nàng cáúp väún: - Doanh nghiãûp. - Caïc táöng låïp dán cæ. * Coï nhiãöu caïch thæïc âãø ngæåìi cáön väún vaì ngæåìi coï khaí nàng cung æïng väún gàûp nhau, thoaí maîn nhu cáöu vaì låüi êch cuía nhau. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -24-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Dæûa trãn quan hãû quen biãút tên nhiãûm âãø vay vaì cho vay láùn nhau. - Ngán haìng âoïng vai troì trung gian giæîa ngæåìi cáön väún vaì ngæåìi coï väún âaî laìm cho cung vaì cáöu vãö väún trong nãön kinh tãú gàûp nhau dãù daìng hån, thuïc âáøy viãûc luán chuyãøn väún phaït triãøn. Tuy nhiãn sæû hoaût âäüng cuía ngán haìng váùn coï nhæîng haûn chãú trong viãûc âaïp æïng nhu cáöu vaì låüi êch cuía ngæåìi coï väún vaì ngæåìi cáön väún. Laîi suáút ngán haìng khäng phaíi luän luän háúp dáùn ngæåìi coï tiãön gæíi vaìo ngán haìng. Vãö phêa ngæåìi cáön väún cuîng khäng phaíi luän luän dãù daìng vay väún cuía ngán haìng nháút laì khi thæûc hiãûn caïc dæû aïn âáöu tæ coï âäü ruií ro vaì maûo hiãøm cao. - Sæû phaït triãøn maûnh meî cuía nãön kinh tãú haìng hoaï âoìi hoíi khäúi læåüng väún ngaìy caìng låïn, tæì âoï laìm naíy sinh nhiãöu hçnh thæïc huy âäüng väún våïi nhæîng giáúy ghi nåü ghi dæåïi caïc hçnh thæïc khaïc nhau: cäø phiãúu (cäng ty cäø pháön), traïi phiãúu kho baûc (ngàõn haûn), cäng traïi chênh phuí, traïi phiãúu cuía caïc cå quan Nhaì næåïc, cuía chênh quyãön âëa phæång. 3. Vai troì cuía thë træåìng taìi chênh trong nãön kinh tãú thë træåìng. - Thu huït, huy âäüng caïc nguäön taìi chênh nhaìn räùi trong xaî häüi, goïp pháön taìi tråü cho nhu cáöu phaït triãøn kinh tãú - xaî häüi. - Âoïng vai troì quan troüng thuïc âáøy náng cao hiãûu quaí sæ í duûng caïc nguäön taìi chênh, taûo âiãöu kiãûn thuáûn låüi, dãù daìng cho viãûc luán chuyãøn väún tæì lénh væûc kinh doanh coï hiãûu quaí. - Âoïng vai troì quan troüng âãø thæûc hiãûn caïc chênh saïch tiãön tãû vaì chênh saïch taìi chênh cuía nhaì næåïc trong viãûc âiãöu hoaì caïc hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi. - Goïp pháön taûo âiãöu kiãûn thuáûn låüi thu huït väún âáöu tæ næåïc ngoaìi. 4. Vai troì cuía thë træåìng taìi chênh âäúi våïi doanh nghiãûp. - Thäng qua thë træåìng taìi chênh, mäüt màût caïc doanh nghiãûp huy âäüng väún våïi caïc kyì haûn vaì caïc caïch thæïc khaïc nhau nhàòm phuûc vuû saín xuáút kinh doanh, màût khaïc thë træåìng taìi chênh nhæ támú gæång âãø doanh nghiãûp tháúy âæåüc giaï trë cuía mçnh. - Sæû biãún âäüng haìng ngaìy cuía thë træåìng taìi chênh cung cáúp nhæîng thäng tin háúp dáùn cho caïc doanh nghiãûp vaì nhaì âáöu tæ. Âoï laì nhæîng thäng tin bäø êch cho ban laînh âaûo doanh nghiãûp âãø coï nhæîng quyãút âënh taìi chênh âuïng âàõn. - Caïc doanh nghiãûp coìn chëu aính hæåíng cuía thë træåìng taìi chênh båíi sæû taïc âäüng cuía chênh phuí. Thë træåìng taìi chênh laì nåi âãø chênh phuí vay mæåün cho ngán saïch bàòng caïch mua baïn caïc giáúy tåì coï giaï trë, nhæng cuîng laì nåi âãø chênh phuí taïc âäüng vaìo doanh nghiãûp vaì vaìo nãön kinh tãú noïi chung. 5. Caïc loaûi thë træåìng taìi chênh chuí yãúu. a. Thë træåìng tiãön tãû (thë træåìng taìi chênh ngàõn haûn) * Khaïi niãûm: Thë træåìng tiãön tãû laì thë træåìng väún ngàõn haûn, nåi gàûp nhau cuía cung vaì cáöu vãö väún ngàõn haûn. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -25-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. * Âäúi tæåüng giao dëch trãn thë træåìng naìy laì caïc khoaín väún ngàõn haûn hay noïi khaïc âi laì nguäön taìi chênh coï thåìi haûn sæí duûng ngàõn. Thë træåìng taìi chênh coï thãø chia laìm 2 loaûi: - Thë træåìng giæîa caïc ngán haìng: laì thë træåìng daình cho caïc ngán haìng vaì caïc täø chæïc tên duûng, kho baûc nhaì næåïc, ngán haìng trung æång vaì nhæîng ngæåìi mäi giåïi chuyãn nghiãûp giæîa bãn vay vaì bãn cho vay. - Thë træåìng chæïng khoaïn ngàõn haûn: âáy laì thë træåìng mua baïn caïc loaûi chæïng khoaïn ngàõn haûn. Hai loaûi chæïng khoaïn ngàõn haûn âæåüc sæí duûng phäø biãún trãn thë træåìng tiãön tãû cuía nhiãöu næåïc laì chæïng chè tiãön gæíi cuía caïc ngán haìng vaì tên phiãúu kho bac.û Ngoaìi ra coìn coï nhiãöu loaûi chæïng khoaïn ngàõn haûn khaïc cuía caïc doanh nghiãûp, caïc täø chæïc taìi chênh phi ngán haìng. b. Thë træåìng väún (thë træåìng taìi chênh daìi haûn). * Khaïi niãûm: thë træåìng väún laì nåi diãùn ra caïc hoaût âäüng giao dëch, mua baïn quyãön sæí duûng caïc khoaín väún daìi haûn. * Thë træåìng väún laì mäüt bäü pháûn chuí yãúu cuía thë træåìng taìi chênh. Thë træåìng väún cung æïng nhæîng khoaín väún daìi haûn cho nãön kinh tãú, coï mäúi quan hãû khàng khêt våïi thë træåìng tiãön tãû. c. Thë træåìng chæïng khoaïn. * Khaïi niãûm: Thë træåìng chæïng khoaïn laì nåi diãùn ra caïc hoaût âäüng mua baïn caïc loaûi chæïng khoaïn coï giaï trë. * Dæûa vaìo viãûc mua baïn chæïng khoaïn måïi phaït haình vaì chæïng khoaïn cuî ngæåìi ta phán biãût: - Thë træåìng så cáúp (thë træåìng cáúp I, thë træåìng phaït haình) laì nåi phaït haình láön âáöu caïc chæïng khoaïn âãø âæa vaìo læu thäng. Thë træåìng naìy coï táöm quan troüng âàûc biãût vç âoï laì giai âoaûn âäüng viãn caïc nguäön taìi chênh. - Thë træåìng thæï cáúp: laì thë træåìng trao âäøi caïc chæïng khoaïn âaî phaït haình trãn thë træåìng så cáúp vaì laìm thay âäøi quyãön såí hæîu chæïng khoaïn. II. Thë træåìng väún 1. Khaïi niãûm vaì mä hçnh cuía thë træåìng väún. * Khaïi niãûm: thë træåìng väún laì mäüt bäü pháûn cuía thë træåìng taìi chênh, laì thë træåìng maì åí âoï táûp trung caïc quan hãû cung cáöu vãö väún daìi haûn. * Mä hçnh thë træåìng väún: gäöm 3 bäü pháûn chuí yãúu: - Thë træåìng chæïng khoaïn nhaì næåïc. - Thë træåìng traïi phiãúu. - Thë træåìng cäø phiãúu cäng ty. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -26-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. ÅÍ caïc næåïc phaït triãøn (Myî, Anh, Phaïp, Nháût, Âæïc) âaî thiãút láûp thë træåìng chæïng khoaïn nhaì næåïc træåïc, sau âoï laì thë træåìng traïi phiãúu, räöi thë træåìng cäø phiãúu. ÅÍ caïc næåïc âang phaït triãøn thç quaï trçnh phaït triãøn thë træåìng väún gàõn liãön våïi quaï trçnh tæ nhán hoaï caïc xê nghiãûp quäúc doanh. Xáy dæûng thë træåìng cäø phiãúu, sau âoï laì thë træåìng traïi phiãúu vaì cuäúi cuìng laì thë træåìng chæïng khoaïn nhaì næåïc. 2. Caïc cäng cuû cuía thë træåìng väún. a. Thë træåìng ngáöm: laì thë træåìng hoaût âäüng tæû phaït khäng coï cå såí phaïp lyï âaím baío. Thë træåìng ngáöm ráút âa daûng, coï caïc hçnh thæïc nhæ chåi hoü, chåi huûi, cho vay láùn nhau. - Æu âiãøm: täø chæïc âån giaín, chi phê giao dëch tháúp, khaí nàng cung cáúp väún nhanh, goün. - Nhæåüc âiãøm: tæû phaït, khäng chëu sæû quaín lyï cuía nhaì næåïc vaì khäng coï luáût phaïp âiãöu chènh nãn dãù naíy sinh tiãu cæûc. b. Thë træåìng tên duûng. - Nhæåüc âiãøm: + Taïch råìi ngæåìi coï väún vaì ngæåìi cáön väún. + Mang tênh âäüc quyãön trong quan hãû (laîi suáút, âiãöu kiãûn cho vay, khäúi læåüng väún cho vay ) III. Thë træåìng chæïng khoaïn 1. Khaïi niãûm. Thë træåìng chæïng khoaïn coï thãø hiãøu laì nåi giao dëch, mua baïn caïc loaûi chæïng chè âáöu tæ hoàûc vay väún våïi sæû âaím baío thu âæåüc mäüt khoaín låüi tæïc tæì säú väún boí ra. Thë træåìng chæïng khoaïn laì mäüt cäng cuû huy âäüng vaì chu chuyãøn väún. 2. Haìng hoaï cuía thë træåìng chæïng khoaïn. Chæïng khoaïn coï 2 loaûi: traïi phiãúu vaì cäø phiãúu. - Traïi phiãúu laì chæïng chè cho vay väún, noï chæïng nháûn ngæåìi sæí dungû traïi phiãúu âaî cho ngæåìi phaït haình vay mäüt säú tiãön nháút âënh trong mäüt thåìi gian nháút âënh vaì våïi mäüt tyí lãû laîi nháút âënh. - Traïi phiãúu coï nhiãöu loaûi khaïc nhau: + Traïi phiãúu cuía chênh phuí. + Traïi phiãúu cuía doanh nghiãûp. + Traïi phiãúu cuía ngán haìng vaì caïc täø chæïc taìi chênh. + Traïi phiãúu cuía chênh quyãön âëa phæång vaì caïc täø chæïc khaïc. - Cäø phiãúu laì chæïng chè âáöu tæ väún, noï chæïng nháûn ngæåìi såî hæîu cäø phiãúu âaî goïp mäüt säú väún nháút âënh vaìo viãûc âáöu tæ cuía cäng ty cäø pháön. Thäng thæåìng cäø phiãúu âæåüc chia ra laìm 2 loaûi: Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -27-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. + Cäø phiãúu thæåìng. + Cäø phiãúu æu âaîi. Giäúng nhau: traïi phiãúu vaì cäø phiãúu âãöu laì nhæîng phæång tiãûn taìi chênh âãø huy âäüng väún daìi haûn. Khaïc nhau: Traïi phiãúu Cäø phiãúu - Phæång tiãûn âáöu tæ väún daìi haûn, laì - Phæång tiãûn huy âäüng väún âáöu tæ daìi phæång thæïc vay väún qua thë træåìng coï haûn våïi thåìi haûn khäng xaïc âënh, laì thåìi haûn xaïc âënh. phæång thæïc hçnh thaình vaì tàng thãm väún tæû coï cuía cäng ty cäø pháön. - Ngæåìi sæí duûng traïi phiãúu khäng tham - Ngæåìi sæí duûng cäø phiãúu coï quyãön tham gia vaìo hoaût âäüng cuía cäng ty maì hoü cho gia vaìo hoaût âäüng cuía cäng ty våïi tæ vay väún. caïch laì âäöng såí hæîu väún taûi cäng ty. - Khäng chëu traïch nhiãûm âäúi våïi kãút - Ngæåìi coï cäø phiãúu phaíi chëu traïch quaí hoaût âäüng cuía cäng ty. nhiãûm hæîu haûn âäúi våïi säú väún âoïng goïp (khäng âæåüc pheïp traí laûi cäø phiãúu cho cäng ty, phaíi chëu báút cæï ruíi ro naìo maì cäng ty gàûp phaíi). Chæång IV. TÄØ CHÆÏC VAÌ QUAÍN TRË TAÌI CHÊNH DOANH NGHIÃÛP. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -28-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. I. Taìi chênh doanh nghiãûp trong nãön kinh tãú thë træåìng. 1. Caïc mäúi quan hãû taìi chênh cuía doanh nghiãûp. Xeït trãn phaûm vi hoaût âäüng, caïc quan hãû taìi chênh doanh nghiãûp coï thãø âæåüc diãùn ra trãn caïc phaûm vi sau: - Quan hãû taìi chênh giæîa caïc doanh nghiãûp våïi Nhaì næåïc. Âoï laì nhæîng quan hãû vãö taìi tråü taìi chênh âäúi våïi caïc doanh nghiãûp Nhaì næåïc, caïc khoaín thuãú, lãû phê näüp Nhaì næåïc âäúi våïi moüi loaûi hçnh doanh nghiãûp. Nhæîng quan hãû naìy âæåüc giåïi haûn trong khuän khäø luáût quy âënh. - Quan hãû taìi chênh giæîa doanh nghiãûp våïi thë træåìng, caïc thë træåìng bao gäöm: thë træåìng haìng hoaï, thë træåìng sæïc lao âäüng, thë træåìng taìi chênh Âáy laì nhæîng quan hãû mua baïn, trao âäøi caïc yãúu täú phuûc vuû cho quaï trçnh saín xuáút kinh doanh vaì tiãu thuû saín pháøm, dëch vuû cuía doanh nghiãûp. - Quan hãû taìi chênh trong näüi bäü doanh nghiãûp: âoï laì nhæîng quan hãû vãö phán phäúi, âiãöu hoaì cå cáúu thaình pháön väún kinh doanh, phán phäúi thu nháûp giæîa caïc thaình viãn (hoàûc cäø âäng) trong näüi bäü doanh nghiãûp, caïc quan hãû vãö thanh toaïn håüp âäöng lao âäüng giæîa chuí doanh nghiãûp våïi cäng nhán viãn chæïc vaì ngæåìi håüp âäöng lao âäüng. Xeït vãö näüi dung kinh tãú, caïc quan hãû taìi chênh cuía doanh nghiãûp coï thãø âæåüc chia thaình 3 nhoïm: - Caïc quan hãû taìi chênh nhàòm muûc âêch khai thaïc, thu huït väún: âoï laì nhæîng quan hãû vãö vay väún, huìn väún, phaït haình traiï phiãúu, cäø phiãúu cäng ty nhàòm thu huït taûo láûp väún kinh doanh cuía doanh nghiãûp. Ngæåìi cáön väún phaíi "mua" väún trãn thë træåìng taìi chênh. Viãûc sæí duûng väún caìng maûo hiãøm, âäü ruíi ro caìng låïn thç giaï väún caìng cao vaì ngæåüc laûi. Âáy laì váún âãö cäút loîi cuía cå chãú âäüng viãn, khai thaïc thu huït väún trong nãön kinh tãú theo cå chãú thë træåìng. - Caïc quan hãû taìi chênh vãö âáöu tæ, sæí duûng väún kinh doanh: pháön låïn nhæîng quan hãû naìy diãùn ra trong näüi bäü doanh nghiãûp. Âoï laì viãûc phán phäúi âãø hçnh thaình cå cáúu väún kinh doanh thêch håüp vaì sæí duûng, quaín lyï chuïng nhæ: väún cäú âënh, väún læu âäüng, quyî tiãön læång, quyî kháúu hao, quyî dæû phoìng taìi chênh nhàòm phuûc vuû cho muûc tiãu kinh doanh cuía doanh nghiãûp. Ngoaìi caïc hoaût âäüng âáöu tæ bãn trong, caïc doanh nghiãûp coìn coï thãø âáöu tæ ra bãn ngoaìi nhæ goïp väún liãn doanh, mua traïi phiãúu, cäø phiãúu cuía cäng ty khaïc. - Caïc quan hãû taìi chênh vãö phán phäúi thu nháûp vaì låüi nhuáûn. 2. Vai troì cuía taìi chênh doanh nghiãûp trong hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh. - Taìi chênh doanh nghiãûp laì mäüt cäng cuû khai thaïc, thu huït caïc nguäön taìi chênh nhàòm âaím baío nhu cáöu väún cho âáöu tæ kinh doanh cuía doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -29-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Taìi chênh doanh nghiãûp coï vai troì trong viãûc sæí duûng väún tiãút kiãûm vaì coï hiãûu quaí. - Taìi chênh doanh nghiãûp âæåüc sæí duûng nhæ mäüt cäng cuû âãø kêch thêch, thuïc âáøy saín xuáút kinh doanh cuía doanh nghiãûp. - Taìi chênh doanh nghiãûp laì mäüt cäng cuû quan troüng âãø kiãøm tra caïc hoaût âäüng saín xuáút cuía doanh nghiãûp. II. Täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp. 1. Khaïi niãûm: Täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp laì hoaûch âënh caïc chiãún læåüc taìi chênh vaì hãû thäúng caïc biãûn phaïp âãø thæûc hiãûn caïc chiãún læåüc nhàòm âaût âæåüc caïc muûc tiãu kinh doanh cuía doanh nghiãûp trong tæìng thåìi kyì nháút âënh. 2. Caïc nhán täú aính hæåíng âãún mä hçnh täø chæcï taìi chênh doanh nghiãûp. Mä hçnh täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp luän luän åí trong traûng thaïi váûn âäüng. Tuyì thuäüc vaìo nhæîng âiãöu kiãûn vaì hoaìn caính cuû thãø maì coï nhæîng mä hçnh täø chæïc taìi chênh khaïc nhau. Tuy nhiãn mä hçnh täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp thæåìng chëu aính hæåíng båíi caïc nhán täú chuí yãúu sau: a. Hçnh thæïc phaïp lyï täø chæïc doanh nghiãûp. Âaûi häüi Âaíng toaìn quäúc láön thæï 9 âaî xaïc âënh nãön kinh tãú nhiãöu thaình pháön caíu næåïc ta gäöm 6 thaình pháön, cuû thãø: - Kinh tãú Nhaì næåïc. - Kinh tãú táûp thãø. - Kinh tãú caï thãø. - Kinh tãú tæ baín Nhaì næåïc. - Kinh tãú tæ baín tæ nhán. - Kinh tãú coï väún âáöu tæ næåïc ngoaìi. Tæång æïng våïi 6 thaình pháön kinh tãú, theo hçnh thæïc täø chæïc doanh nghiãûp hiãûn haình åí næåïc ta hiãûn coï nhæîng loaûi hçnh doanh nghiãûp chuí yãúu sau: - Doanh nghiãûp Nhaì næåïc. - Cäng ty cäø pháön. - Cäng ty traïch nhiãûm hæîu haûn. - Doanh nghiãûp tæ nhán. - Doanh nghiãûp coï väún âáöu tæ næåïc ngoaìi. b. Âàûc âiãøm kinh tãú - kinh tãú cuía ngaình trong âoï doanh nghiãûp hoaût âäüng. 3. Nguyãn tàõc vaì näüi dung cuía täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp. a) Nguyãn tàõc cuía täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp. - Nguyãn tàõc tän troüng luáût phaïp - Nguyãn tàõc hoaûch toaïn kinh doanh Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -30-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Nguyãn tàõc giæî chæî tên - Cäng taïc täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp cáön phaíi giæî nguyãn tàõc an toaìn, phoìng ngæìa ruíi ro báút tràõc. Âaím baío an toaìn, phoìng ngæìa nhæîng ruíi ro báút tràõc cuîng âæåüc coi laì nguyãn tàõc quan troüng trong kinh doanh noïi chung, trong täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp noïi riãng. Âaím baío an toaìn laì cå såí væîng chàõc cho viãûc thæûc hiãûn kinh doanh coï hiãûu quaí. Nguyãn tàõc an toaìn cáön âæåüc quaïn triãût trong moüi kháu cuía cäng taïc täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp : an toaìn trong viãûc læûc choün nguäön väún , an toaìn khi choün âäúi taïc âáöu tæ liãn doanh, an toaìn trong sæí dung väún Ngoaìi caïc giaíi phaïp læûa choün caïc phæång aïn âaím baío an toaìn trong kinh doanh , cáön thiãtú phaíi taûo láûp caïc quyî dæû phoìng (quyî dæû træî taìi chênh, quyî dæû phoìng vãö máút viãûc laìm) hoàûc tham gia baío hiãøm. Trong viãûc thaình láûp caïc cäng ty, hçnh thæïc phaït haình cäø phiãúu cuîng laì biãûn phaïp âãø táûp trung väún, væìa san seí caïc ruíi ro cho caïc cäø âäng, væìa nhàòm tàng âäü an toaìn väún kinh doanh cuía doanh nghiãûp. b. Näüi dung cuía täø chæïc taìi chênh doanh nghiãûp. - Tham gia tháøm âënh dæåïi goïc âäü taìi chênh nhæîng dæû aïn låïn vãö saín xuáút - kinh doanh cuía doanh nghiãûp. Nhæîng dæû aïn cuía doanh nghiãûp phaíi nhàòm giaií âaïp nhæîng váún âãö do thë træåìng cuía ngaình âàût ra: saín xuáút thi cäng vaì caïc cäng trçnh (hoàûc dëch vuû) saín xuáút ra âæåüc phuûc vuû cho bãn chuí âáöu tæ naìo? Saín xuáút phuûc vuû cho ai? . Bàòng nhæîng chæïng liãûu dæåïi goïc âäü taìi chênh nhæ: khaí nàng vãö nguäön väún taìi chênh, khaí nàg thanh toaïn cuía doanh nghiãûp , khaí nàg sinh låìi Ngæåìi caïn bäü quaín lyï taìi chênh coï thãø chuí âäüng tham gia vaìo nhæîng âënh hæåïng nãu trãn bàòng nhæîng luáûn cæï coï tênh thuyãút phuûc cao âãø nhàòm âaût âæåüc nhæîng muûc tiãu âaî âæåüc hoaûch âënh. - Chuáøn bë nhæîng luáûn cæï vaì xáy dæûng caïc quyãút âënh vãö taìi chênh cuía doanh nghiãûp Sau khi nhæîng dæû aïn låïn âæåüc thäng qua (giæîa häüi âäöng quaín trë våïi ban giaïm âäúc doanh nghiãûp ) vaì tråí thaình phæång hæåïng muûc tiãu cuía doanh nghiãp,û thç nhiãûm vuû cuía caïc täø chæïc, doanh nghiãûp laì phaíi xáy dæûng nhæîng quyãút âënh chiãún læåüc vãö taìi chênh âãø âaût âæåüc caïc muûc tiãu âoï . Âäúi våïi caïc doanh nghiãûp xáy dæûng âang hoaût âäüng thæång coï nhæîng loaûi quyãút âënh vãö taìi chênh nhæ sau: + Caïc quyãút âënh vãö taìi chênh daìi haûn + Caïc quyãút âënh vãö kãút cáúu taìi chênh cuía doanh nghiãûp . + Caïc quyãút âënh vãö âáöu tæ vaì cå cáúu âáöu tæ. + Caïc quyãút âënh vãö quy mä väún cuía doanh nghiãûp . + Caïc quyãút âënh vãö phán phäúi låüi nhuáûn vaì thu nháûp cuía doanh nghiãûp nhàòm taûo láûp vaì sæí duûng caïc quyî cuía doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -31-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Xáy dæûng hãû thäúng kãú hoàûch taìi chênh cuía doanh nghiãûp vaì viãûc täø chæïc caïc biãûn phaïp thæûc hiãûn kãú hoaûch. Kãú hoàûch taìi chênh cuía doanh nghiãûp hàòng nàm âæåüc cáúu thaình båíi caïc kãú hoaûch taìi chênh bäü pháûn nhæ: + Kãú hoaûch vãö väún cäú âënh vaì kháúu hao taìi saín cäú âënh. + Kãú hoaûch vãö väún læu âäüng vaì nguäön väún læu âäüng. + Kãú hoaûch vãö låüi nhuáûn vaì phán phäúi låüi nhuáûn. + Kãú hoaûch phán phäúi, sæí duûng caïc quyî cuía doanh nghiãûp. + Baíng cán âäúi täøng håüp nguäön taìi chênh cuía doanh nghiãûp haìng nàm. - Phán têch kiãøm tra vaì âaïnh giaï kãút quaí taìi chênh cuía doanh nghiãûp. III. QUAÍN TRË TAÌI CHÊNH DOANH NGHIÃÛP . 1. Khaïi niãûm vãö quaín trë taìi chênh: Quaín trë taìi chênh âæûåc âënh nghéa nhæ laì mäüt män hoüc vãö khoa hoüc quaín trë nghiãn cæïu caïc mäúi quan hãû taìi chênh phaït sinh trong phaûm vi hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cuía doanh nghiãûp, âãø tæì âoï âæa ra caïc quyãút âënh taìi chênh nhàòm muûc tiãu täúi âa hoaï doanh låüi. Càn cæï vaìo hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cuía mätü doanh nghiãûp coï thãø tháúy nhæîng mäúi quan hãû taìi chênh âoï laì: - Caïc mäúi quan hãû taìi chênh giæîa caïc doanh nghiãûp våïi ngán saïch. Caïc mäúi quan hãû taìi chênh naìy phaín aïnh nhæîng quan hãû kinh tãú dæåïi hçnh thaïi giaï trë phaït sinh trong quaï trçnh phán phäúi vaì phán phäúi laûi täøng saín phámø xaî häi vaì thu nháûp quäúc dán, giæîa ngán saïch nhaì næåïc våïi caïc doanh nghiãûp vaì thãø hiãûn thäng qua caïc khoaín thuãú maì doanh nghiãûp phaíi näüp vaì ngán saïch nhaì næåïc theo luáût âënh. - Caïc mäúi quan hãû taìi chênh giæîa cac doanh nghiãûp våïi thë træåìng taìi chênh. Caïc mäúi quan hãû naìy âæåüc thãø hiãûn qua viãûc taìi tråü caïc nhu cáöu väún cuía doanh nghiãûp : + Våïi thë træåìng tiãön tãû , thäng qua hãû thäúng ngán haìng caïc doanh nghiãûp nháûn nhæîng khoaín tiãön vay âãø taìi tråü cho caïc nhu cáöu väún ngàõn haûn vaì ngæåüc laûi caïc doanh nghiãûp phaíi hoaìn traí väún vay vaì tiãön laîi trong thåìi haûn nháút âënh. + Våïi thë træåìng väún, thäng qua hãû thäúng cacï täø chæïc taìi chênh trung gian khaïc. Caïc doanh nghiãûp tçm kiãúm caïc nguäön taìi tråü khaïc âãø âaïp æïng nhu cáöu väún daìi haûn bàòng caïch phaït haình caïc chæïng khoaïn nhæ: cäø phiãúu, traïi phiãúu. Ngæåüc laûi caïc doanh nghiãûp cuîng phaíi hoaìn traí mäüt khoaín laîi cho caïc chuí thãø tham gia âáöu tæ vaìo doanh nghiãûp bàòng mäüt khoaín tiãön cäú âënh hay phuû thuäüc vaìo khaí nàng kinh doanh cuía doanh nghiãûp. - Caïc mäúi quan hãû taìi chênh giæîa caïc doanh nghiãûp våïi caïc thë træåìng khaïc. - caïc mäúi quan hãû taìi chênh phaït sinh trong näüi bäü doanh nghiãûp. Caïc mäúi quan hãû taìi chênh naìy cuîng âæåüc biãøu hiãûn thäng qua caïc chênh saïch taìi chênh cuía doanh nghiãûp nhæ : Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -32-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. + Chênh saïch vãö phán phäúi thu nháûp. + Chênh saïch vãö âáöu tæ vaì cå cáúu âáöu tæ. + Chênh saïch vãö chi phê 2. Vai troì cuía quaín trë taìi chênh trong nãö kinh tãú. Nhaì quaín trë taìi chênh giæî vai troì quan troüng trong hoaût âäüng cuía doanh nghiãûp. Qua viãûc sæí duûng quyãön kiãøm soaït näüi bäü, hoü giuïp sæí duûng âaût âæåüc hiãûu quaí täúi âa caïc taìi nguyãn hiãûn coï cuía doanh nghiãûp. Trong váún âãö naìy coï caí viãûc phán têch vaì kiãøm soaït chi phê nhàòm sæí duûng taìi saín coï hiãûu quaí täúi âa. Nhaì quaín trë taìi chênh cuîng giæî vaìi troì quan troüng quyãút âënh viãûc tçm kiãúm taìi nguyãn åí bãn ngoaìi hiãûn khäng nàòm dæåïi quyãön kiãøm soaït cuía doanh nghiãûp. Âáöu tiãn laì caïc quyãút âënh vãö ngán saïch âáöu tæ nhàòm baío âaím cho doanh nghiãûp âáöu tæ âuïng chäù vaì coï låüi. 3. Vë trê cuía quaín trë taìi chênh. Viãûc hoaûch âënh taìi chênh âæåüc thi haình båíi nhæîng nhaì quaín trë cao cáúp nháút . Do âoï ngæåìi âiãöu haình hoaût âäüng taìi chênh thæåìng laì mäüt phoï täøng giaïm âäúc hoàûc âäi khi chênh laì täøng giaïm âäúc laìm nhiãûm vuû cuía nhaì quaín trë taìi chênh. Trong caïc doanh nghiãûp låïn, caïc quyãút âënh quan troüng vãö taìi chênh do mäüt uyí ban taìi chênh âæa ra. Trong caïc doanh nghiãûp nhoí, chênh chuí nhán, täøng giaïm âäúc âaím traïch luän hoaût âäüng taìi chênh cuía doanh nghiãûp. Lê do maì nhaì quaín trë taìi chênh chiãúm âæûåc âëa vë cao trong cå cáúu täø chæcï laì vç táöm quan troüng cuía cäng viãûc phán têch, hoaûch âënh vaì kiãøm soaït maì hoü chëu traïch nhiãûm. Mäüt lê do khaïc giaíi thêch taûi sao tháøm quyãön vãö taìi chênh êt khi âæåüc phán quyãön hay uyí quyãön cho cáúp dæåïi laì vç do caïc quyãút âënh taìi chênh laì nhán täú quan troüng cho sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía doanh nghiãûp. Hån næîa táûp quyãön vãö taìi chênh giuïp tiãút kiãûm nhiãöu chi phê. 4. Muûc tiãu cuía quaín trë taìi chênh. Quaín trë taìi chênh cäø âiãøn thæåìng chuï troüng vaìo quaín trë väún luán chuyãøn hay tçm caïc nguäön taìi tråü. Tuy nhiãn viãûc tçm kiãúm nguäön taìi tråü chè thæûc hiãûn åí nhæîng khoaín thåìi gian caïch nhau ráút xa nãn chè chiãúm mäüt pháön nhoí thåìi gian cuía ngæåìi giamï âäúc taìi chênh. Pháön låïn thåìi gian cuía ngæåìi giaïm âäúc taìi chênh âæåüc daình vaìo viãûc quaín trë väún luán chuyãøn. Muûc tiãu cuía quaín trë taìi chênh táûp trung vaìo 3 hæåïng chênh cuía chæïc nàng quaín trë taìi chênh: - Phán têch, hoaûch âënh vaì kiãøm soaït taìi chênh. - Quaín trë väún luán chuyãøn. - Caïc giai âoaûn taìi tråü caï biãût. 5. Näüi dung quaín trë taìi chênh doanh nghiãûp . a) Nhiãûm vuû quaín trë taìi chênh doanh nghiãûp. - Âaím baío âuí nguäön taìi chênh cho doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -33-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Huy âäüng väún våïi chi phê tháúp nháút. - Sæí duûng tiãút kiãûm, coï hiãûu quaí caïc nguäön väún kinh doanh. - Phán têch taìi chênh vaì hoaûch âënh taìi chênh b) Bäü maïy quaín trë taìi chênh doanh nghiãûp. Häüi âäöng quaín trë Täøng giaïm âäúc Giaïm âäúc Giaïm âäúc Giaïm âäúc Giaïm âäúc Saín xuáút - kyî thuáût taìi chênh nhán sæû Marketing Kãú toaïn træåíng Nhán viãn kãú toaïn Kiãøm toaïn näüi bäü c) Näüi dung quaín trë taìi chênh doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -34-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Quaín trë taìi chênh doanh nghiãûp bao gäöm caïc näüi dung sau: - Quaín lê thu chi cuía doanh nghiãûp: + Quaín lê thu nháûp, chi phê vaì låüi nhuáûn. + Quaín lê caïc quyî cuía doanh nghiãûp . - Phán têch taìi chênh cuía doanh nghiãûp: + âoüc vaì kiãøm tra baïo caïo taìi chênh cuía doanh nghiãûp. + Phán têch taìi chênh cuía doanh nghiãûp. - Âáöu tæ daìi haûn trong doanh nghiãûp: + Caïc yãúu täú aính hæåíng tåïi quaín trë taç chênh daìi haûn. + Caïc phæång phaïp tháøm âënh hiãûu quaí taìi chênh dæû aïn âáöu tæ. + Xaïc âënh luäöng tiãön cuía dæû aïn âáöu tæ. + Âaïnh giaï dæû aïn âáöu tæ trong âiãöu kiãûn ruíi ro vaì laûm phaït. - Nguäön taìi tråü kinh doanh vaì quaín lê väún, taìi saín: + Caïc nguänö taìi tråü kinh doanh. + Thë træåìng taìi chênh vaì caïc trung gian taìi chênh trong taìi tråü väún cho doanh nghiãûp. + Cå cáúu väún vaì âoìn báøy. + Quaín lê vaì baío toaìn väún. - Váún âãö taìi chênh trong saïp nháûp vaì giaíi thãø doanh nghiãûp: + Saïp nháûp vaì mua laûi doanh nghiãûp. + Phaï saín vaì thanh lyï doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -35-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Chæång V : VÄÚN KINH DOANH CUÍA DOANH NGHIÃÛP I. KHAÏI NIÃÛM VÃÖ VÄÚN KINH DOANH CUÍA DOANH NGHIÃÛP 1. Khaïi niãûm vãö väún : - Väún laì tiãön âãö hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cuía doanh nghiãûp vç âãø tiãún haình báút cæï mäüt quaï trçnh naìo cuîng cáön phaíi coï väún. - Väún kinh doanh phaíi coï træåïc khi diãùn ra hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh , vç váûy väún âæåüc goüi laì säú tiãön æïng træåïc cho doanh nghiãûp. Trong nãön kinh tãú thë træåìng cac doanh nghiãûp coï thãø váûn duûng caïc phæång thæïc âáöu tæ väún khaïc nhau våïi muûc tiãu coï mæïc doanh låüi cao vaì nàòm trong khuän khaío cuía phaïp luáût. Nhæ váûy: Väún kinh doanh cuía doanh nghiãûp laì biãøu hiãûn bàòng tiãön cuía toaìn bäü taiì saín cuía doanh nghiãûp boí ra cho hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh nhàòm muûc âêch sinh låüi. 2. Phán loaûi väún: a. Càn cæï vaìo hçnh thaïi biãøu hiãûn väún âæåüc chia laìm 2 loaûi: väún hæîu hçnh vaì väún vä hçnh. b. Càn cæï vaìo phæång thæïc luán chuyãøn väún âæåüc chia laìm 2 loaûi: Väún cäú âënh vaì väún læu âäüng. c. Càn cæï vaìo thåìi haûn luán chuyãøn väún âæåüc chia laìm 2 loaûi: väún daìi haûn vaì väún ngàõn haûn. d. Càn cæï vaìo nguäön hçnh thaình väún: Väún âæåüc hçnh thaình tæì 2 nguäön cå baín laì nguäön väún chuí såí hæîu, nåü phaíi traí. e. Càn cæï vaìo näüi dung váût cháút väún âæåüc chia laìm 2 loaûi: Väún thæûc (väún vátû tæ, haìng hoaï) vaì väún taìi chênh (väún tiãön tãû). II. VÄÚN CÄÚ ÂËNH CUÍA DOANH NGHIÃÛP. 1. Khaïi niãûm vãö väún cäú âënh cuía doanh nghiãûp. Väún cäú âënh laì biãøu hiãûn bàòng tiãön cuía toaìn bäü taìi saín cäú âënh cuía doanh nghiãûp . Hoàûc väún cäú âënh laì säú tiãön æïng træåïc cho taìi saín cäú âënh cuía doanh nghiãûp. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -36-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Taìi saín cäú âënh laì nhæîng tæ liãûu lao âäüng chuí yãúu vaì taìi saín khaïc coï giaï trë låïn vaì thåìi gian sæí duûng láu daìi. * Phán loaûi taìi saín cäú âënh: - Phán loaûi theo hçnh thæïc biãøu hiãûn: Taìi saín cäú âënh hæîu hçnh vaì taìi saín cäú âënh vä hçnh. + Taìi saín cäú âënh hæîu hçnh: nhaì cæía, váût cháút kiãún truïc, maïy moïc thiãút bë, phæång tiãûn váûn taíi, truyãön dáùn, thiãút bë , duûng cuû quaín lê, cáy láu nàm, suïc váût laìm viãûc hoàûc cho saín pháøm, caïc taìi saín cäú âënh khaïc. Âäúi våïi doanh nghiãûp xáy dæûng thç giaìn giaïo theïp , cäúp pha, tän cuîng xãúp vaìo táöi saín cäú âënh hæîu hçnh. + Taìi saín cäú âënh vä hçnh: quyãún sæí duûng âáút, chi phê thaình láûp doanh nghiãûp, bàòng phaït minh, saïng chãú, chi phê nghiãn cæïu phaït triãøn, chi phê vãö låüi thãú thæång maûi. Taìi saín cäú âënh vä hçnh khaïc. - Phán loaûi theo muûc âêch sæí duûng : + Taìi saín cäú âënh duìng cho muûc âêch kinh doanh. + Taìi saín cäú âënh duìng cho muûc âêch phuïc låüi. + Taìi saín cäú âënh baío quaín häü, giæî häü, cáút giæî häüNhaì næåïc. 2. Kháúu hao taìi saín cäú âënh. a. Kháúu hao vaì kháúu hao taìi saín cäú âënh Kháúu hao taìi saín cäú âënh do sæû taïc âäüng cuía nhiãöu nguyãn nhán khaïc nhau: - Kháúu hao hæîu hçnh laì sæû giaím dáön vãö màût giaï trë sæí duûng vaì theo âoï giaï trë cuía taìi saín cäú âënh giaím dáön do tham gia vaìo hoaût âäüng kinh doanh, do baìo moìn cuía tæû nhiãn gáy ra. - Hao moìn vä hçnh laì sæû giaím thuáön tuyï vãö màût giaï trë cuía taìi saín cäú âënh do tiãún bäü kyî thuáût. Vç váûy âãø thu häöi laûi giaï trë cuía taìi saín cäú âënh do hao moìn cáön phaíi tiãún haình kháúu hao taìi saín cäú âënh. Kháúu hao taìi saín cäú âënh laì viãûc tênh toaïn vaì phán bäø mäüt caïch coï hãû thäúng nguyãn giaï cuía taìi saín cäú âënh vaìo chi phê kinh doanh qua thåìi gian sæí duûng cuía taìi saín cäú âënh. Säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh laì bäü pháûn giaï trë cuía taìi saín cäú âënh tæång æïng våïi mæïc hao moìn taìi saín cäú âënh, laì mäüt yãúu täú cuía chi phê kinh doanh vaì cáúu thaình trong giaï thaình saín pháøm âæåüc biãøu hiãûn dæåïi hçnh thæïc tiãön tãû. Quyî kháúu hao taìi saín cäú âënh laì säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh âæåüc trêch laûi vaì têch luyî sau khi saín pháøm haìng hoaï âæåüc tiãu thuû. Tuyì theo muûc âêch sæí duûng maì quyî kháúu hao taìi saín cäú âënh âæåüc chia ra: Quyî kháúu hao cå baín vaì quyî kháúu hao sæía chæîa låïn. - Quyî kháúu hao cå baín taìi saín cäú âënh laì säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh âæåüc têch luyî cho muûc âêch khäi phuûc laûi hoaìn toaìn giaï trë sæí duûng ban âáöu taìi saín cäú âënh khi hãút thåìi haûn kháúu hao . Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -37-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Quyî kháúu hao sæía chæîa låïn taìi saín cäú âënh laì säú tiãön kháúu hao âæåüc têch luyî nhàòm muûc âêch sæía chæîa låïn (khäi phuûc laûi giaï trë sæí duûng tæìng bäü pháûn) taìi saín cäú âënh trong quaï trçnh tham gia vaìo hoaût âäüng kinh doanh. b. Phæång phaïp tênh kháúu hao taìi saín cäú âënh. * Phæång phaïp kháúu hao âãöu : P D = n D: säú tiãön kháúu hao cå baín taìi saín cäú âënh bçnh quán trong nàm P: nguyãn giaï taìi saín cäú âënh n: thåìi gian sæí duûng taìi saín cäú âënh (nàm) D 1 d = = P n : tè lãû kháúu hao taìi saín cäú âënh haìng nàm. Nguyãn giaï taìi saín cäú âënh laì toaìn bäü caïc chi phê thæûc tãú âaî chia ra âãø coï taìi saín cäú âënh , caïc chi phê váûn chuyãøn, bäúc dåî, làõp âàût, chaûy thæí, thuãú vaì chi phê træåïc baû nãúu coï. Trong thæûc tãú âãø tênh kháúu hao cho toaìn bäü taìi saín cäú âënh cuía doanh nghiãûp, ngæåìi ta thæåìng xaïc âënh tyí lãû kháúu hao täøng håüp bçnh quán chung theo cäng thæïc: n d bq = ∑ m i .d i i = 1 dbq: tè lãû kháúu hao täøng håüp bçnh quán chung cuía taìi saín cäú âënh . n : Säú loaûi taìi saín cäú âënh mi : tè troüng cuía loaûi taìi saín cäú âënh thæï i. di : tè lãû kháúu hao cuía taìi saín cäú âënh thæï i Tæì âoï tênh âæåüc täøng säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh theo cäng thæïc: T= Ppq.dbq T: täøng säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh trong nàm. Pbq:nguyãn giaï bçnh quán taìi saín cäú âënh phaíi tênh kháúu hao. Cuîng coï thãø tênh dbq theo cäng thæïc: ∑ ( Pi .d i ) d bq = ∑ Pi Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -38-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. * Phæång phaïp kháúu hao theo saín læåüng Theo phæång phaïp naìy säú tiãön trêch kháúu hao taìi saín cäú âënh trong kyì âæåüc tênh theo cäng thæïc sau âáy: Nguyãn giaïtaìi saín cä úâënh Chi phê kháúu hao cho mäüt âån vë saín læåüng = Täøng saín læåüng æåïc tênh trong ca íthåìi kç hoaût âäüng cuía TSCÂ Sä ú tiãön Kh TSCÂ = Chi phê KH cho mäüt âån vë saín læåüng X saín læåüng thæûc hiãûn cuaí TSCÂ trong kyì * Caïc phæång phaïp kháúu hao nhanh + Kháúu hao theo kãút säú giaím nhanh Dx = BVx-1. dr Dx: mæïc kháúu hao åí nàm x BVx-1 : giaï trë coìn laûi cuía taìi saín cäú âënh cuäúi nàm x-1 âáöu nàm x. dr: tè lãû kháúu hao cäú âënh haìng nàm cuía taìi saín cäú âënh . + Kháúu hao theo täøng caïc säú thæï tæû nàm Dx = P. dx n − x +1 d = x n(n +1) / 2 P : nguyãn giaï TSCÂ dx:tyí lãû kháúu hao taìi saín cäú âënh åí nàm x n-x+1: säú nàm sæí duûng coìn laûi cuía taìi saín cäú âënh theo thæï tæû nàm sæí duûng n(n+1)/2: täøng caïc säú thæï tæû nàm. Theo quyãút âënh 166/1999/QÂ-BTC, caïc doanh nghiãûp nhaì næåïc âæåüc trêch Kháúu hao theo phæång phaïp âæåìng thàóng. Tuy nhiãn doanh nghiãûp coï thãø xaïc âënh thåìi gian sæí duûng cuía taìi saín cäú âënh càn cæï vaìo khung thåìi gian sæí duûng cuía taìi saín cäú âënh ban haình keìm theo QÂ 166/1999/QÂ-BTC.Trong mäüt säú træåìng håüp doanh nghiãûp coï thãø xaïc âënh thåìi gian sæí duûng Taìi saín cäú âënh khaïc våïi khung thåìi gian qui âënh c. Kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh : Láûp kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh laì mäüt näüi dung cuaí láûp kãú hoaûch taìi chênh doanh nghiãûp . * yï nghéa cuía láûp kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh: - Laì mäüt biãûn phaïp quan troüng trãn caí phæång tiãûn baío toaìn väún vaì náng cao hiãûu quaí sæí duûng väún. - Kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh coìn laì càn cæï âãø xáy dæûng caïc quyãút âënh taìi chênh vãö dáöu tæ. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -39-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. * Yãu cáöu khi láûp kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh : - Chênh xaïc, këp thåìi vaì tuán thuí nhæîng trçnh tæû nháút âënh. * Näüi dung cuía láûp kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh : - Theo quyãút âënh 166/1999/QÂ-BTC: nhæîng taìi saín cäú âënh khäng tham gia vaìo hoaût âäüng kinh doanh thç khäng phaíi trêch kháúu hao bao gäöm: + Taìi saín cäú âënh khäng cáön duìng, chæa cáön duìng hoàûc taìi saín cäú âënh âæåüc pheïp âæa vaìo cáút giæî, baío quaín, âiãöu âäüng cho doanh nghiãûp khaïc. + Taìi saín cäú âënh thuäüc dæî træî nhaì næåïc giao cho doanh nghiãûp nghiãûp quaín lyï häü, giæî häü. + Taìi saín cäú âënh phuûc vuû caïc hoaût âäüng phuïc låüi. + Taìi saín cäú âënh phuûc vuû nhu cáöu chung toaìn xaî häi,ü khäng phuûc vuû cho hoaût âäüng kinh doanh riãng cuía doanh nghiãûp nhæ âã âáûp , cáöu cäúng, âæåìng saï maì nhaì næåïc giao cho doanh nghiãûp quaín lyï. + Taìi saín cäú âënh khaïc khäng tham gia vaìo hoaût âäüng kinh doanh . + Taìi saín cäú âënh âaî kháúu hao hãút nhæng váùn coìn sæí duûng, nhæîng taìi saín cäú âënh chæa kháúu hao hãút nhæng khäng coìn khaí nàng sæí duûng, taìi saín cäú âënh thuã hoaût âäüng, taìi saín cäú âënh âang chåì quyãút âënh thanh lê tênh tæì thåìi âiãøm taìi saín cäú âënh ngæìng tham gia vaìo hoaût âäüng kinh doanh, doanh nghiãûp thäi trêch kháúu hao. Moüi taìi saín cäú âënh cuía doanh nghiãûp coï liãn quan âãún hoaût âäüng kinh doanh âãöu phaíi trêch kháúu hao. - Caïc phæång phaïp láûp kãú hoaûch kháúu hao taìi saín cäú âënh + Phæång phaïp giaïn tiãúp: T = Pbq.dbq T: säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh dæû kiãún trêch trong kyì. Pbq:Nguyãn giaï bçnh quán taìi saín cäú âënh phaíi tênh kháúu hao trong kyì. dbq: Tyí lãû kháúu hao täøng håüp bçnh quán taìi saín cäú âënh. Trong âoï: âk t g Pbq = P + P - P Pâk :Nguyãn giaï taìi saín cäú âënh phaíi tênh kháúu hao åí âáöu kyì kháúu hao. Pt :Nguyãn giaï bçnh quán taìi saín cäú âënh phaíi tênh kháúu hao tàng lãn trong kyì. Pg :Nguyãn giaï bçnh quán taìi saín cäú âënh thäi tênh kháúu hao trong kyì. n P t .x P t = ∑ i i i =1 12 n g g Pi .xi P = ∑ i=1 12 Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -40-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Våïi i =1,n laì caïc træåìng håüp tàng hoàûc giaím taìi saín cäú âënh. Láûp kãú hoaûch kháúu hao theo phæång phaïp træûc tiãúp n n T = ∑∑Pj .d j i==11j T: Säú tiãön kháúu hao dæû kiãún trêch trong nàm kháúu hao. j: Loaûi taìi saín cäú âënh (j = 1,n ) i: Säú thaïng trong nàm ( i =1,n ) Coï thãø tênh säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh cuía tæìng thaïng theo cäng thæïc: Sä ú tiãön KH TSCÂ = Sä ú tiãön KH TSCÂ thaïng (i -1) + Sä ú tiãön KHTSCÂtàng thãm trong thaïng i - Sä ú tiãön KH TSCÂ giaím âi trong nàm i d.Sæí duûng tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh : Âãø quaín lyï vaì sæí duûng säú tiãön trêch kháúu hao taìi saín cäú âënh doanh nghiãûp cáön dæû kiãún phán phäúi vaì sæí duûng tiãön trêch kháúu hao taìi saín cäú âënh trong kyì. Váún âãö naìy phuû thuäüc vaìo cå cáúu nguäön väún âáöu tæ âãø hoaìn thaình taìi saín cäú âënh cuía doanh nghiãûp (gäöm väún chuí såí hæîu vaì väún âi vay) * Âäúi våïi doanh nghiãûp nhaì næåïc: - Taìi saín cäú âënh âæåüc âáöu tæ bàòng nguäön väún ngán saïch nhaì næåïc cáúp: cho pheïp âãø laûi toaìn bäü säú tiãön kháúu hao cå baín âãø taïi âáöu tæ, thay thãú, âäøi måiï taìi saín cäú âënh vaì sæí duûng cho caïc yãu cáöu kinh doanh khaïc theo quy âënh cuía nhaì næåïc. - Taìi saín cäú âënh âæåüc mua sàõm bàòng nguäön väún tæû bäø sung , doanh nghiãûp âæåüc chuí âäüng sæí duûng toaìn bäü säú tiãön kháúu hao taìi saín cäú âënh thu âæåüc âãø taïi âáöu tæ, thay thãú, âäøi måïi taìi saín cäú âënh cuía doanh nghiãûp hoàûc sæí duûng cho caïc yãu cáöu kinh doanh khi chæa coï nhu cáöu taïi taûo laûi taìi saín cäú âënh. - Taìi saín cäú âënh âæåüc mua sàõm bàòng nguäön väún âi vay, vãö nguyãn tàõc doanh nghiãûp phaíi sæí duûng tiãön trêch kháúu hao thu âæåüc âãø hoaìn traí väún vay, Khi chæa âãún kyì haûn traí nåü, doanh nghiãûp cuîng coï thãø taûm thåì sæí duûng vaìo caïc muûc âêch kinh doanh khaïc âãø náng cao hiãûu quaí sæí duûng nguäön väún vay cuía doanh nghiãûp. * Âäúi våïi caïc doanh nghiãûp khaïc viãûc sæí duûng quyî kháúu hao taìi saín cäú âënh hoaìn toaìn do häüi âäöng quaín trë, häüi âäöng thaình viãn hoàûc chuí doanh nghiãûp quyãút âënh. 3. Biãûn phaïp quaín lyï vaì náng cao hiãûu suáút sæí duûng väún cäú âënh. - Biãûn phaïp bao truìm, täøng quaït laì sæí duûng taìi saín cäú âënh âãø kinh doanh coï laîi. - Huy âäüng täúi âa taìi saín cäú âënh hiãûn coï vaìo hoaût âäüng kinh doanh. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -41-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. - Khi coï biãún âäüng låïn vãö giaï caí thë træåìng cáön xaïc âënh giaï, âaïnh giaï laûi cuía taìi saín cäú âënh âãø laìm càn cæï cho viãûc tênh kháúu hao chênh xaïc. - Thæûc hiãûn kháúu hao taìi saín cäú âënh mäüt caïch håüp lyï. - Thæûc hiãûn täút viãûc baío dæåîng, sæía chæîa thæåìng xuyãn vaì sæía chæaî låïn trong kyì taìi saín cäú âënh - Chuï troüng âäøi måïi taìi saín cäú âënh mäüt caïch këp thåìi âãø tàng cæåìng sæïc caûnh tranh. - Chuí âäüng thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa ruíi ro, baío toaìn väún bàòng caïch mua baío hiãøm taìi saín, trêch láûp quyî dæû phoìng taìi chênh, âáöu tæ ra bãn ngoaìi. III. VÄÚN LÆU ÂÄNGÜ CUÍA DOANH NGHIÃÛP. 1.khaïi niãûm: Âãø tiãún haình caïc hoaût âäüng kinh doanh , ngoaìi tæ liãûu lao âäüng, doanh nghiãûp cáön coï âäi tæåüng lao âäüng. Âäúi tæåüng lao âäüng: Vãö hçnh thaïi hiãûn váût goüi laì taìi saín læu âäüng. Coìn hçnh thaïi giaï trë goüi laì väún læu âäüng cuía doanh nghiãûp. Váy: Väún læu âäüng laì biãøu hëãn bàòng tiãön cuía taìi saín læu âäüng hay väún læu âäüng laì læåüng giaï trë æïng træåïc cho toaìn bäü taìi saín læu âäüng cuía doanh nghiãûp. a.Näüi dung väún læu âäüng: -Väún bàòng tiãön - Caïc khoaín âáöu tæ taìi chênh ngàõn haûn (âáöu tæ chæïng khoaïn, goïp väún liãn doanh vaì âáöu tæ taìi chênh khaïc coï thåìi haûn thu häöi väún dæåïi 1 nàm hay trong mäüt chu kyì kinh doanh.) - Caïc khoaín phaíi thu. - Haìng täön kho. - Taìi saín læu âäüng khaïc. b. Phán loaûi Väún læu âäüng: - Theo vai troì cuía väún læu âäüng trong quaï trçnh saín xuáút kinh doanh väún læu âäüng âæåüc chia thaình 3 loaûi: + Väún læu âäüng trong kháu dæû træî saín xuáút. + Väún læu âäüng trong kháu saín xuáút. + Väún læu âäüng trong kháu læu âäüng - Theo hçnh thaïi biãøu hiãûn: Väún læu âäüng trong doanh nghiãûp âæåüc chia laìm 2 loaûi: + Väún haìng täön kho (hay väún váût tæ haìng hoaï) + Väún tiãön tãû. - Theo nguäön hçnh thaình: chia laìm 2 loaûi + Väún chuí såí hæîu + Nåü phaíi traí. 2.Quaín lyï väún læu âäüng. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -42-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. a. Quaín lyï caïc khoaín haìng täön kho.Haìng täön kho doanh nghiãûp bao gäöm: - Haìng mua âang âi trãn âæåìng. - Nguyãn liãûu, váût liãûu täön kho. - Cäng cuû, duûng cuû trong kho. - Chi phê saín xuáút kinh doanh dåí dang. - Thaình pháøm täön kho. - Haìng hoaï täön kho. - Haìng gåíi baïn. * Âäúi våïi nhæîng khoaín haìng täön kho giaï trë låïn, sæí duûng nhiãöu vaì thæåìng xuyãn: - Våïi nguyãn váût liãûu täön kho: Vdt = Fn.Ndt Vdt: Väún cáön thiãút täúi thiãøu âãø dæû træî loaûi nguyãn liãûu, váût liãûu âang xeït. Fn: Chi phê vãö loaûi nguyãn liãûu, váût liãûu âang xeït bçnh quán mäùi ngaìy. Ndt: Säú ngaìy cáön thiãút âãø dæû træî loaûi nguyãn váût liãûu âang xeït Ndt = Ntâ + Ncc +Ncb + Nbh Ntd: Säú ngaìy haìng âi trãn âæång Ncc: Säú ngaìy cung cáúp caïch nhau, coï thãø âæåüc xaïc âënh theo håüp âäöng mua baïn hoàûc coï thãø ghi theo säú ngaìy cung cáúp caïch nhau bçnh quán kyì baïo caïo. bq Ncc = N cc x Hc bq N cc: Säú ngaìy cung cáúp caïch nhau bçnh quán theo tênh toaïn. Hc: Hãû säú cung cáúp caïch nhau, caïc doanh nghiãûp saín xuáút , Hc thæåìng coï trë säú tæì 0.5 âãún 0.8 Ncb: Säú ngaìy chuáøn bë sæí duûng Nbq: Säú ngaìy baío hiãøm, laì säú ngaìy dæû træî tàng thãm âãø âãö phoìng báút tràõc do cung æïng bë tråí ngaûi hoàûc váûn chuyãøn bë truûc tràûc. Fn: âæåüc xaïc âënh càn cæï vaìotäøng chi phê nguyãn váût liãûu âang xeït dæû kiãún tiãu hao nàm kãú hoaûch. Âäúi våïi doanh nghiãûp xáy dæûng chè tiãu naìy xaïc âënh dæûa vaìo tiãún âäü thi cäng trong nàm vaì mæïc hao phê nguyãn váût liãûu cuìng âån giaï cuía noï. - Våïi chi phê saín xuáút kinh doanh dåî dang :( trong hoaût âäüng xáy làõp): Z N V xl = ct x tt dd 360 2 Zct: giaï thaình dæû toaïn cuía caïc cäng trçnh thi cäng nàm kãú hoaûch. Ntt:Säú ngaìy cáön thiãút âãø thanh toaïn baìn giao cäng trçnh. - Våïi thaình pháøm: (hoaût âäüng xáy làõp) Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -43-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Gxl V xl = xNtt tp 360 tp Trong âoï: GXL: Giaï trë khäúi læåüng cäng trçnh (hoàûc cäng taïc) xáy làõp hoaìn thaình baìn giao phaíi thu nàm kãú hoaûch tt N tp: Säú ngaìy thanh toaïn. * Âäúi våïi nhæîng khoaín haìng täön kho giaï trë khäng låïn làõm sæí dæûng khäng thæåìng xuyãn.Âäúi våïi nhæîng khoaín naìy duìng phæång phaïp giaïn tiãúp: bq V =M HTKo (1±t) nc 1 Mo Trong âoï: Vnc: nhu cáöu väún vãö khoaín haìng täön kho cáön tênh kyì kãú hoaûch Mo,M1:täøng mæïc luán chuyãøn (láúy theo doanh thu thuáön) kyì baïo caïo vaì kyì kãú hoaûch. bq HTKo :Säú haìng täön kho bçnh quán cuía khoaín cáön tênh kyì baïo caïo. t: tyí lãû tàng (hoàûc giaím) täúc âäü luán chuyãøn väún kyì kãú hoaûch. * Phæång phaïp xaïc âënh nhu cáöu väún cho toaìn bäü haìng hoaï täön kho cuía doanh nghiãûp. Tæì cäng thæïc: K = V.360/M K: laì kyì luán chuyãøn bçnh quán väún læu âäüng trong nàm. V: Nhu cáöu väún læu âäüng trong nàm. M: täøng mæïc luán chuyãøn väún (thæåìng láúy doanh thu thuáön) trong nàm. Suy ra V = M.K/360 * Mäüt säú phæång phaïp khaïc - Phæång phaïp xaïc âënh mæïc dæû træî täön kho täúi æu: Dæû træî haìng täön kho seî laìm phaït sinh 2 loaûi chi phê : + Chi phê læu kho, bao gäöm: Chi phê baío quaín, chi phê baío hiãøm, chi phê do giaím giaï, chi phê hao huût máút maït, chi phê bäúc xãúp, chi phê vãö thuãú, kháúu hao Täøng chi phê læu kho tàng khi säú læåüng cung cáúp mäùi láön tàng. + Chi phê âàût haìng laì chi phê thæûc hiãûn âån âàût haìng gäöm nhæîng chi phê phaït sinh trong quaï trçnh taïi cung cáúp vaì giao nháûn. Chi phê naìy coìn âæåüc goüi laì chi phê håüp âäöng. Chi phê naìy seî giaím khi mæïc täön kho haìng nàm tàng. Âãø xaïc âënh mæïc täön kho täúi æu: giaí thiãút haìng täön kho âæåüc sæí duûng âãöu âàûn vaì thåìi gian giao haìng cäú âënh. Goüi säú læångü mäùi láön cung æïng haìng laì Q thç dæû træî trung bçnh laì Q/2. Goüi C1 laì chi phê læu kho cho mäüt âån vë haìng Täøng chi phê læu kho cuía doanh nghiãûp laì C1x Q/2 Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -44-
Tµi chÝnh trong doanh nghiÖp x©y dùng. Goüi D laì toaìn bäü læåüng haìng cáön sæí duûng trong mäüt thåìi kyì (thaïng, quyï , nàm) Säú láön cáön cung æïng haìng laì D/Q Goüi C2 laì chi phê mäùi láön âàût haìng thç täøng chi phê âàût haìng laì C2.D/Q Goüi TC laì täøng chi phê haìng täön kho: Q D TC = C1 + C 2 2 Q dTC C1 C2 D 2C2 D = + 2 = 0 ⇒ Qopt = dQ 2 Q C1 - Phæång phaïp cung cáúp këp thåìi: Phæång phaïp naìy coìn goüi laì phæång phaïp kaban âæåüc haîng TOYOTA aïp duûng vaìo nhæîng nàm 30 cuía thãú kyí XX, sau âoï âaî lan truyãön sang caïc haîng khaïc cuía Nháût, sang Táy áu, Myî. b. Quaín lyï caïc khoaín phaíi thu, taûm æïng, traí træåïc vaì caïc khoaín väún bàòng tiãön, caïc khoaín âáöu tæ taìi chênh ngàõn haûn. * Quaín lyï caïc khoaín phaíi thu, taûm æïng vaì traí træåïc. Caïc khoaín phaíi thu trung bçnh Kyì thu tiãön trung bçnh = Doanh thu bçnh quán ngaìy Khi kyì thu tiãön trung bçnh tàng lãn maì doanh thu vaì låüi nhuáûn khäng tàng coï nghéa laì väún cuía doanh nghiãûp bë æïng âoüng åí kháu thanh toaïn. Khi âoï nhaì quaín lyï phaíi coï biãûn phaïp can thiãûp këp thåìi. - Sàõp xãúp “tuäøi” cuía caïc khoaín phaíi thu: Sàõp xãúp caïc khoaín phaíi thu theo âäü daìi thåìi gian âãø theo doîi vaì coï biãûn phaïp giaíi quyãút thu nåü khi âãún haûn. - Xaïc âënh säú dæ khoaín phaíi thu. * Quaín lyï väún bàòng tiãön, caïc khoaín âáöu tæ taìi chênh ngàõn haûn. Väún bàòng tiãön cuía doanh nghiãûp gäöm tiãön màût täön quyî, tiãön gåíi ngán haìng, tiãön âang chuyãøn. - Väún bàòng tiãön baín thán noï laì loaûi taìi saín khäng sinh laîi, do âoï viãûc cáön xem xeït thæûc hiãûn. - Tuy nhiãn viãûc giæî väún bàòng tiãön trong kinh doanh cuîng laì váún âãö cáön thiãút vç nãúu coï âuí tiãön, doanh nghiãûp coï thãø âæåüc hæåíng låüi thãú chiãút kháúu, khaí nàng thanh toaïn nhanh, giuïp doanh nghiãûp táûn duûng âæåüc nhæîng cå häüi thuáûn låüi trong kinh doanh. 3.Biãûn phaïp tàng täúc âäü luán chuyãøn väún læu âäüng. -Tàng doanh thu -Haû tháúp chi phê - Ruït ngàõn säú ngaìy trong quaï trçnh luán chuyãøn cuía väún. Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Thu Thñy. -45-