Khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại Thành phố Hồ Chí Minh

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Thị Phương ___ KHẢ NĂNG KHÁI QUÁT HÓA CỦA TRẺ MẪU GIÁO 5 - 6 TUỔI TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ PHƯƠNG* TÓM TẮT Bài báo phân tích kết quả khảo sát khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM). Kết quả này được dựa trên 24 bài tập đánh giá khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được soạn thảo từ trắc nghiệm “Đến tuổi học” do Trung tâm nghiên cứu tâm lí trẻ em dịch từ bản tiếng Pháp. Số liệu khảo sát trên 90 trẻ em mẫu giáo 5-6 tuổi cho thấy khả năng khái quát hóa của các trẻ ở giai đoạn này đạt mức độ trung bình và thấp thông qua công cụ đánh giá được xác định. Từ khóa: khả năng khái quát hóa, trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. ABSTRACT The generalization ability of 5- to 6-year-old preschoolers in Ho Chi Minh City The article analyses the results of the study of the generalization ability of 5- to 6-year-old preschoolers in Ho Chi Minh City. The results were obtained from 24 exercises for measuring the generalization ability of 5- to 6-year-old preschoolers, which were derived from a French test translated by the Center of Child Psycholosy Study. Results from the survey on 90 5- to 6-year-old preschoolers show that the generalization ability of children of this age is of low and average levels. Keywords: generalization ability, 5- to 6-year-old preschoolers 1. Đặt vấn đề năng khái quát hóa cho trẻ nên việc tìm Khái quát hóa là quá trình dùng trí hiểu vấn đề này là một hướng nghiên cứu óc để hợp nhất nhiều đối tượng khác cần thiết. nhau thành một nhóm, một loại theo 2. Giải quyết vấn đề những thuộc tính, những liên hệ, quan hệ Để khảo sát khả năng khái quát hóa chung nhất định [5]. Đối với trẻ mẫu giáo của trẻ em mẫu giáo 5-6 tuổi tại TPHCM, 5-6 tuổi, thao tác tư duy rất quan trọng chúng tôi sử dụng trắc nghiệm “Đến tuổi đối với sự phát triển trí tuệ. Thao tác tư học” với 24 bài tập. Trắc nghiệm này để duy được hình thành và phát triển trong đo thực trạng khả năng khái quát hóa của hoạt động giáo dục. Chính việc tìm hiểu trẻ ở giai đoạn chuẩn bị vào trường phổ các đối tượng gần gũi trong môi trường thông, do Trung tâm nghiên cứu tâm lí xung quanh sẽ giúp trẻ phát triển trí tuệ, trẻ em dịch từ bản tiếng Pháp. Số liệu tìm các thao tác của tư duy, trong đó có thao được trên 90 trẻ em mẫu giáo 5-6 tuổi ở tác khái quát hóa. Thế nhưng trong thực hai trường mầm non: Mầm non 9 – quận tế, giáo viên chưa quan tâm đúng mức Tân Bình và Mầm non Tân Hiệp – huyện đến việc hình thành và phát triển khả Hóc Môn từ tháng 3 năm 2013 đến tháng * TS, Trường Đại học Sài Gòn; Email: phuongtran_gdmn@yahoo.com.vn 69
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 6(72) năm 2015 ___ 4 năm 2013. trẻ thực hiện 24 bài tập (như đã trình bày Việc tổ chức điều tra khả năng khái ở trên). Dựa vào các đối tượng khái quát quát hóa của 90 trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở 2 hóa khác nhau, nên 24 bài tập đã được trường mầm non tại TPHCM trên cơ sở phân ra thành 7 nhóm bài tập như sau: Bảng 1. Phân loại các bài tập khái quát hóa Số Đối tượng khái quát Điểm Thứ STT lượng Bài tập hóa trung bình tự bài tập 1 4 1, 2, 4, 7 Đồ vật 5,01 1 2 4 5, 13, 16, 20 Động vật 4,90 2 3 3 3, 11, 22 Thực vật 4,82 3 4 3 15, 17, 19 Hình dạng 4,82 3 5 2 6, 8 Số lượng 4,52 6 6 3 21, 23, 24 Định hướng không gian 4,64 5 7 5 9, 10, 12, 14, 18 Con người – ngành nghề 4,21 7 Bảng 1 cho thấy, điểm trung bình của cả 7 nhóm bài tập về khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chưa cao, cụ thể chỉ có nhóm bài tập 1 với đối tượng khái quát hóa là đồ vật thì điểm trung bình là 5,01 (xếp thứ 1). 6 nhóm bài tập còn lại thì có điểm trung bình là dưới 5.00. Trong 7 nhóm bài tập này thì điểm trung bình thấp nhất là 4,21 (xếp thứ 7) với đối tượng khái quát là con người - ngành nghề. Số liệu chi tiết về khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thể hiện theo từng mức độ được mô tả cụ thể ở bảng 2 dưới đây: Bảng 2. Mức độ khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Mức độ đánh giá ST Đối tượng Rất Trung Cao Thấp Rất thấp T khái quát hóa cao bình SL % SL % SL % SL % SL % 1 Đồ vật 0 0 10 11,11 60 66,67 15 16,67 5 5,56 2 Động vật 0 0 6 6,67 54 60,00 25 27,78 5 5,56 3 Thực vật 0 0 5 5,56 58 64,44, 20 22,22 7 7,78 4 Hình dạng 0 0 6 6,67 58 64,44 19 21,11 7 7,78 5 Số lượng 0 0 4 4,44 55 61,11 21 23,33 10 11,11 6 Định hướng không gian 0 0 6 6,67 50 55,56 21 23,33 13 14,44 7 Con người – ngành nghề 0 0 2 2,22 50 55,55 28 31,10 10 11,11 70
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Thị Phương ___ Bảng 2 cho thấy, nếu dựa trên tỉ lệ dụ như khi giải quyết bài tập số 1, có trẻ khả năng khái quát hóa thì số trẻ khảo sát tách “ụ rơm” ra khỏi nhóm 4 đối tượng đạt ở 5 mức rất thấp, thấp, trung bình, còn lại và giải thích vì “ụ rơm” màu cao và rất cao, trong đó tập trung nhiều ở vàng, hình tròn và không giống các đối 2 mức: trung bình và thấp. tượng còn lại. Nổi bật nhất là ở nhóm bài tập 7, Như vậy, mức độ khái quát hóa của đối tượng khái quát hóa là con người - trẻ chủ yếu ở mức trung bình và thấp, là nghề nghiệp, có tới 55,55% mức trung do trẻ dựa vào đặc điểm bên ngoài của bình, 31,10% ở mức thấp. Khi trao đổi đối tượng mà thực hành phân loại chứ với giáo viên mầm non về khả năng khái không dựa vào các đặc điểm chung bản quát hóa của trẻ, giáo viên mầm non cho chất. Đối tượng phân loại là: đồ vật, con rằng trẻ khái quát hóa các đối tượng dựa vật, thực vật, đặc điểm bên ngoài mà trẻ trên đặc điểm bên ngoài là chủ yếu, như dựa vào phân loại đó là: màu sắc, hình bài tập 13 (một người đàn ông bơi, con dạng, kích thước. Còn đối tượng khái thiên nga đang bơi, con vịt đang bơi, con quát hóa là con người thì trẻ dựa vào đặc cá vàng đang bơi và con chim đang đậu điểm bên ngoài như: màu quần áo, tóc trên cây). Trẻ chọn ngay con chim để dài, ngắn, có đội nón hay không đội nón, tách ra khỏi nhóm vì cho rằng 4 đối có râu hay không có râu tượng còn lại đang bơi. Biểu hiện này Khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu cho thấy, trẻ thực hành phân nhóm trên giáo 5-6 tuổi phân tích trên theo phương đặc điểm vận động của các đối tượng mà diện giới tính được mô tả cụ thể ở bảng 3. không chú ý đến việc chọn người đàn Khảo sát khả năng khái quát hóa ông tách ra, còn lại là các con vật. Đây là của 47 trẻ nam và 43 trẻ nữ mẫu giáo 5-6 một bài tập đòi hỏi trẻ phải có khả năng tuổi của 2 trường mầm non tại TPHCM khái quát hóa cao hơn. Hoặc bài tập 10 cho thấy không có sự khác biệt đáng kể (một cô giáo đang viết bảng, một ụ rơm, về khả năng khái quát hóa giữa 2 giới một xe bò, một con bò và một nông dân tính. Hiệu số trung bình khác biệt giữa trẻ đang cầm xẻng). Trẻ có chú ý đến các nam và trẻ nữ về khả năng khái quát hóa đặc điểm về nghề đó là công việc của ở 7 nhóm bài tập đều bằng dưới 0,12, ở ngành nghề, các dụng cụ và sản phẩm nhóm bài tập đối tượng khái quát hóa là của ngành nghề mà trẻ chú ý đến màu sắc hình dạng và số lượng độ chênh lệch về để thực hành phân loại. Biểu hiện này điểm trung bình chỉ là 0,02. cũng tương tự ở một số bài tập còn lại. Ví 71
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 6(72) năm 2015 ___ Bảng 3. So sánh khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi phân tích theo giới tính Đối tượng Giới Cỡ Điểm trung Hệ số trung bình khác STT khái quát hóa tính mẫu bình biệt Nam 47 4,95 1 Đồ vật 0,12 Nữ 43 5,07 Nam 47 4,85 2 Động vật 0,10 Nữ 43 4,95 Nam 47 4,81 3 Thực vật 0,02 Nữ 43 4,83 Nam 47 4,83 4 Hình dạng 0,02 Nữ 43 4,81 Nam 47 4,54 5 Số lượng 0,06 Nữ 43 4,48 Định hướng Nam 47 4,66 6 0,04 không gian Nữ 43 4,62 Con người – Nam 47 4,24 7 0,06 ngành nghề Nữ 43 4,18 Khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi phân tích trên phương diện địa bàn sinh sống của trẻ được mô tả cụ thể ở bảng 4 sau đây: Bảng 4. So sánh khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi phân tích theo địa bàn sinh sống Đối tượng Địa bàn Cỡ Điểm Hệ số trung bình STT khái quát hóa sống mẫu trung bình khác biệt Nội thành 60 5,22 1 Đồ vật 0,42 Ngoại thành 30 4,80 Nội thành 60 4,91 2 Động vật 0,02 Ngoại thành 30 4,90 Nội thành 60 5,11 3 Thực vật 0,58 Ngoại thành 30 4,53 Nội thành 60 5,03 4 Hình dạng 0,42 Ngoại thành 30 4,61 Nội thành 60 4,70 5 Số lượng 0,39 Ngoại thành 30 4,31 Định hướng Nội thành 60 4,75 6 0,22 không gian Ngoại thành 30 4,53 Con người – Nội thành 60 4,60 7 0,78 ngành nghề Ngoại thành 30 3,82 72
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Thị Phương ___ Bảng 4 cho thấy, điểm trung bình của tập 10 có đối tượng khái quát hóa là nghề so sánh khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu nông nhưng không có trẻ nào ở ngoại giáo 5-6 tuổi phân tích theo địa bàn sinh thành thực hành khái quát hóa đúng. Vậy sống thể hiện ở từng đối tượng khái quát nguyên nhân là do giáo viên mầm non hóa của trẻ sống ở nội thành đều cao hơn không dạy trẻ phân tích các đặc điểm bản trẻ sống ở ngoại thành, hệ số trung bình chất của từng đối tượng mà chú trọng đến khác biệt cao nhất là khả năng khái quát các đặc điểm tên gọi, màu sắc, hình dạng hóa “Đồ vật” (0,42) và hệ số trung bình của các đối tượng đó, nên ngay từ khâu khác biệt thấp nhất là khả năng khái quát thực hành phân nhóm trẻ đã thực hiện sai. hóa “Động vật” (0,02). Điều này cho thấy, Khả năng khái quát hóa của trẻ ở một mặt, trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở các nội thành trong cả 7 nhóm bài tập đều trường mầm non ngoại thành có thể do cao hơn khả năng khái quát hóa của trẻ ở phương tiện dạy học (đồ chơi và các ngoại thành. phương tiện khác) còn thiếu thốn dẫn đến 3. Kết luận có sự khác biệt trung bình cao về khả năng Số liệu nghiên cứu cho thấy khả khái quát hóa “Đồ vật” so với trẻ mẫu giáo năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 ở các trường mầm non nội thành. Mặt tuổi chưa cao. Đa số trẻ chưa nắm được khác, trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở các trường các bước khái quát hóa và chưa biết được mầm non cả nội lẫn ngoại thành đều không đặc điểm bản chất của các đối tượng để có sự chênh lệch nhiều về khả năng khái khái quát hóa và không phụ thuộc vào quát hóa “Động vật” do các bé đều có thể giới tính nhưng phụ thuộc vào địa bàn tiếp xúc với động vật trực tiếp thông qua sinh sống của trẻ. Điều này cho thấy cần môi trường sống, tham quan sở thú hoặc xem xét lại việc phát triển khả năng khái gián tiếp như ti-vi, tranh ảnh quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong Khả năng khái quát hóa ở trẻ nội việc ảnh hưởng đến quá trình giáo dục. thành cao hơn ở trẻ ngoại thành có thể lí Nếu khắc phục được những hạn chế trên, giải vì điều kiện trang thiết bị, đồ dùng, khả năng khái quát hóa của trẻ sẽ được đồ chơi, trình độ của giáo viên mầm non cải thiện. Điều này góp phần rút ngắn cũng như mức độ cập nhật chương trình khoảng cách chênh lệch về nhận thức giáo dục mầm non ở trường ngoại thành giữa các trẻ trong việc phát triển trí tuệ so với nội thành còn hạn chế. cho trẻ nói chung và phát triển khả năng Điều đáng quan tâm là ngay cả bài khái quát hóa nói riêng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Huỳnh Văn Sơn (2006), Phát triển trí tuệ thông qua trò chơi, Nxb Giáo dục. 2. Huỳnh Văn Sơn (2009), Trò chơi phát triển trí tuệ, Nxb Trẻ. 3. Huỳnh Văn Sơn (2010), Nhập môn Tâm lí học phát triển, Nxb Giáo dục. 4. Nguyễn Ánh Tuyết (2001), Tâm lí học trẻ em, Nxb Giáo dục. 5. Nguyễn Quang Uẩn (2000), Tâm lí học đại cương, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 16-2-2015; ngày phản biện đánh giá: 06-5-2015; ngày chấp nhận đăng: 22-6-2015) 73