Lợi ích và các định hướng sự phát triển du lịch cộng đồng tại Quảng Nam

Nội dung text: Lợi ích và các định hướng sự phát triển du lịch cộng đồng tại Quảng Nam

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc ___ LỢI ÍCH VÀ CÁC ĐỊNH HƯỚNG SỰ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI QUẢNG NAM THÁI THẢO NGỌC* TÓM TẮT Tỉnh Quảng Nam có nhiều tiềm năng để phát triển loại hình du lịch cộng đồng, đặc biệt tại các khu vực làng quê, miền núi, nơi đời sống văn hóa tạo được nét đặc trưng và mới mẻ đối với du khách. Du lịch cộng đồng tại tỉnh Quảng Nam dù vẫn ở bước đầu khai phá nhưng đã mang lại nhiều lợi ích của sự phát triển du lịch bền vững. Bài viết trình bày sự thay đổi cách nhìn nhận về hướng phát triển du lịch, về cách làm du lịch tạo ra thu nhập bền vững từ các cấp quản lí đến người dân trong cộng đồng, sự thay đổi trong nhận thức về bảo tồn những giá trị văn hóa và tài nguyên môi trường của tỉnh Quảng Nam. Từ khóa: du lịch cộng đồng, lợi ích. ABSTRACT Benefits of and directions for developing tourism in Quang Nam Quang Nam has potentials to develop community tourism, especially in its villages and mountainous areas whose local culture is special and strange to tourists. Although still in its early stages of development, community tourism has brought about some benefits of sustainable tourism development. The article presents the changes in the view of directions for developing tourism, ways of operating tourism to create stable incomes from managerial levels to community members, changes in the awareness of preserving cultural values and environmental resources of Quang Nam province. Keywords: community tourism, benefit. 1. Mở đầu bách. Trong đó, loại hình du lịch cộng Trong những năm qua, ngành du đồng là một thế mạnh của ngành du lịch lịch tỉnh Quảng Nam đã có những đóng Việt Nam nói chung và du lịch tại tỉnh góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã Quảng Nam nói riêng. Đây là loại hình hội, và đang khẳng định vị trí vai trò của du lịch mới lạ, có khả năng thu hút du mình vào thu nhập GDP của Tỉnh. Bên khách trong và ngoài nước. cạnh đó, việc đầu tư xây dựng và phát Tỉnh Quảng Nam có nhiều tiềm triển nhiều loại hình du lịch, lựa chọn năng để phát triển loại hình du lịch cộng phương hướng phát triển du lịch phù hợp đồng, đặc biệt là tại các khu vực làng với tiềm năng tạo ra các sản phẩm du lịch quê, miền núi, nơi đời sống văn hóa tạo có khả năng cạnh tranh để có thể thu hút được nét riêng, nét mới mẻ đối với du khách du lịch là hết sức cần thiết và cấp khách. Những hoạt động của du lịch cộng * ThS, Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao Khoa học công nghệ và Dịch vụ; Email: thaithaongoc@yahoo.com 191
2. Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 ___ đồng đã góp phần tạo ra những lợi ích về Nhà nghiên cứu Nicole Hausle và kinh tế và làm thay đổi ý thức của người Wollfgang Strasdas đưa ra khái niệm du dân trong việc bảo vệ môi trường sinh lịch cộng đồng: “Du lịch cộng đồng là thái, giữ gìn cảnh quan tự nhiên cũng như một hình thái du lịch trong đó chủ yếu là những giá trị vật chất và văn hóa truyền người dân địa phương đứng ra phát triển thống của địa phương. và quản lí. Lợi ích kinh tế có được từ du Qua tổng hợp và phân tích, với bài lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương” viết “Lợi ích và các định hướng sự phát [4]. Theo định nghĩa này, cộng đồng triển du lịch cộng đồng tại Quảng Nam”, được nêu bật lên với vai trò chính trong chúng tôi sẽ trình bày ba nội dung chính vấn đề phát triển du lịch ngay trên địa sau đây: bàn họ quản lí. Họ cũng chính là chủ thể (i) Khái niệm về du lịch cộng đồng; thu lợi trực tiếp từ hoạt động này. (ii) Lợi ích của sự phát triển cộng Tổ chức mạng lưới du lịch cộng đồng; đồng vì người nghèo đã nêu: “Du lịch cộng (iii) Định hướng của sự phát triển du đồng là một loại hình du lịch bền vững lịch cộng đồng tại tỉnh Quảng Nam. thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo 2. Khái niệm về phát triển du lịch trong môi trường cộng đồng. Các sáng kiến cộng đồng của Du lịch cộng đồng nhằm vào mục tiêu Thuật ngữ Du lịch cộng đồng được thu hút sự tham gia của người dân địa xuất phát từ hình thức khách du lịch tham phương vào việc vận hành và quản lí các quan những làng bản, tìm hiểu về cuộc dự án du lịch nhỏ như một phương tiện sống hàng ngày của người dân từ các nền giảm nghèo và mang lại thu nhập thay thế văn hóa khác nhau. Một số du khách tìm cho cộng đồng. Các sáng kiến của Du lịch đến những nơi có dân cư thưa thớt, điều cộng đồng còn khuyến khích tôn trọng các kiện sinh hoạt đi lại và hỗ trợ rất khó truyền thống và văn hóa địa phương cũng khăn, vì vậy họ rất cần sự trợ giúp của như các di sản thiên nhiên” [6]. người dân bản địa như dẫn đường để Từ việc nghiên cứu các khái niệm tránh lạc, nơi ở qua đêm, ăn uống Họ về du lịch dựa vào cộng đồng, Võ Quế đã được người dân địa phương giúp đỡ, đưa khái niệm Phát triển du lịch dựa vào cung cấp các dịch vụ; khi đó, du khách cộng đồng vào trong sách của mình: “Du gọi đây là chuyến du lịch có sự hỗ trợ của lịch dựa vào cộng đồng là phương thức người bản xứ – đây là tiền đề để phát phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân triển loại hình du lịch dựa vào cộng đồng. cư tổ chức cung cấp các dịch vụ để phát Trong quá trình phát triển, du lịch triển du lịch, đồng thời tham gia bảo tồn cộng đồng được định nghĩa theo nhiều tài nguyên thiên nhiên và môi trường, cách khác nhau. Mỗi cách định nghĩa nêu đồng thời cộng đồng được hưởng quyền bật lên một khía cạnh của hình thức du lợi về vật chất và tinh thần từ phát triển lịch cộng đồng. du lịch và bảo tồn tự nhiên” [1]. 192
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc ___ Nói tóm lại, du lịch cộng đồng là Trong thời gian qua, việc phát triển loại hình du lịch mà trong đó cộng đồng theo hướng du lịch cộng đồng đang đem sẽ trực tiếp tham gia các hoạt động du lại cho tỉnh Quảng Nam những hiệu quả lịch như khai thác, quản lí và bảo tồn tài rõ rệt trong cải thiện đời sống tại các nguyên du lịch thông qua sự giúp đỡ của làng, bản miền núi. Một số dự án như các cơ quan tài trợ hay các tổ chức phi “Du lịch dựa vào cộng đồng Cơ Tu” do chính phủ. Lợi ích thu được từ du lịch sẽ Tổ chức Cứu trợ và Phát triển quốc tế đóng góp nhiều cho kinh tế địa phương - (FIDR) phối hợp với UBND huyện Nam giảm tỉ lệ đói nghèo, cải thiện thu nhập, Giang tổ chức tại xã Ta Bhing. Dự án này nâng cao chất lượng đời sống. Khách du không giống như các dự án du lịch cộng lịch được nâng cao nhận thức, học hỏi về đồng đã được triển khai trước đây, nó tập cộng đồng và về cuộc sống đời thường, trung vào mục tiêu chính là phát huy tính văn hóa, truyền thống của người dân bản chủ động của cộng đồng với việc kết nối xứ. Đồng thời, du lịch cộng đồng giúp nhiều thành phần tham gia. Dự án được giữ gìn, bảo tồn các di sản văn hóa, di sản triển khai từ tháng 4/2012, đến nay đã đi thiên nhiên ở địa phương và hướng đến được nửa chặng đường, và đã có 27 đoàn sự phát triển du lịch bền vững. với số lượng 381 khách, chủ yếu là khách 3. Lợi ích của sự phát triển du lịch châu Âu và Nhật Bản đến tham quan; cộng đồng tổng thu nhập của địa phương từ hoạt 3.1. Tạo thu nhập bền vững động du lịch này đạt gần 136 triệu đồng Du lịch có thể cung cấp công việc [5]. Dự án “Tăng cường hoạt động du trực tiếp đến các cư dân địa phương, hoặc lịch tại các huyện sâu trong đất liền có thể tài trợ một số hoạt động thông qua Quảng Nam giai đoạn 2011-2013” do việc phổ biến lợi tức từ các điểm du lịch. Chính phủ Luxembourg tài trợ thông qua Các lợi tức này có thể thu được từ những đối tác là Tổ chức Lao động Quốc tế ILO nguồn, như: phí vào cửa, cho thuê đất bên và sự tham gia nhiều ngành, đoàn thể của trong các khu du lịch và cũng từ du tỉnh Quảng Nam với mục tiêu giảm khách chi tiêu bên ngoài điểm du lịch như nghèo thông qua tạo việc làm bền vững việc lưu trú, thức ăn, đồ thủ công mĩ nghệ. trong ngành du lịch. Dự án này đã tạo ra Thực tế cho thấy, du lịch cộng đồng 44 lao động tại chỗ có việc làm ổn định, không cần đầu tư quá nhiều kinh phí, lại 4 gia đình có dịch vụ homestay cho du giúp cộng đồng dân cư làm du lịch có cơ khách [8]. Thông qua dự án, đã có sự hội tăng thu nhập, cải thiện, nâng cao chất thay đổi rõ rệt tác động tích cực đến đời lượng cuộc sống về cả vật chất lẫn tinh sống người dân. Đó là nhận thức của thần, đồng thời vẫn giữ gìn, bảo tồn các giá người dân trong vùng dự án được nâng trị văn hóa bản địa, bảo vệ cảnh quan môi lên rõ rệt, từ sản xuất riêng lẻ thì nay trường và phục vụ nhu cầu khám phá, tìm người dân tham gia sản xuất tập thể, tham hiểu, trải nghiệm của du khách. gia vào tổ hợp tác để có điều kiện giúp đỡ 193
4. Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 ___ nhau trong quá trình dệt các sản phẩm thổ du lịch; cao điểm, có ngày Cù Lao Chàm cẩm phục vụ du khách. Người dân biết đón khoảng 2 - 3 nghìn lượt khách [9]. tiếp cận thị trường, đổi mới mẫu mã sản Lượng du khách gia tăng đã và đang góp phẩm, dệt theo đơn đặt hàng, theo thị phần phát triển kinh tế và tạo thu nhập hiếu của du khách, tham gia hội chợ giới cho Cù Lao Chàm. thiệu sản phẩm Dự án được thực hiện Mặc dù doanh thu từ du lịch cộng trong vài năm qua với những hoạt động đồng ở Quảng Nam chưa cao, nhưng nó tích cực đã góp phần làm cho người dân đã cung cấp trực tiếp việc làm đến các cư tiến bộ về nhận thức và đời sống của dân địa phương tạo thu nhập bền vững và nhân dân 2 thôn Bhơhôông (xã Sông đang hứa hẹn mở ra hướng phát triển mới Kôn) và Đhơ Rôồng (xã Tà Lu) từ doanh trong hoạt động du lịch. thu của hai làng nghề đạt 180 triệu đồng 3.2. Bảo tồn văn hóa truyền thống và giúp các thành viên trong tổ hợp tác có Du lịch cộng đồng là một loại hình thu nhập gia đình tăng thêm 700 ngàn du lịch mới, mang lại lợi ích không chỉ về đồng/tháng. [8] kinh tế, xã hội mà còn góp phần bảo tồn Tại di sản Mỹ Sơn, mô hình du lịch văn hóa của các dân tộc các địa phương, homestay tại thôn Mỹ Sơn, xã Duy Phú đồng thời có vai trò quan trọng trong việc bước đầu thu được những thành công giữ gìn cảnh quan tự nhiên của vùng. nhất định. Mô hình này đã tạo điều kiện Những thành tựu văn hóa mà tỉnh để du khách lưu trú tại làng du lịch cộng Quảng Nam đã đạt được trong những đồng, làm quen với cuộc sống của người năm gần đây một phần là nhờ biết dựa dân, tìm hiểu giá trị văn hóa bản địa thay vào sức dân, phát huy vai trò và hướng vì việc du khách chỉ đến Mỹ Sơn trong đến lợi ích của cộng đồng. Việc hướng thời gian ngắn rồi về Hội An, Đà Nẵng, trọng tâm vào xây dựng “Gia đình văn đồng thời giúp người dân có thêm thu hóa”, “Thôn/bản văn hóa” đã mang lại nhập, góp phần nâng cao ý thức, trách sức mạnh nội lực cho Quảng Nam trong nhiệm của họ trong việc bảo tồn và phát việc bảo tồn, phát triển bản sắc văn hóa, huy giá trị di sản. tạo chuyển biến đáng kể trong đời sống Đặc biệt, mô hình du lịch cộng sinh hoạt văn hóa của cộng đồng. Chính đồng tại Cù Lao Chàm do chính cộng nhờ vào nguồn nội lực mạnh mẽ từ trong đồng hướng dẫn và phục vụ khách đạt nhân dân, mà tỉnh Quảng Nam đã giữ hiệu quả cao, góp phần quan trọng vào gìn, bảo vệ và phát triển được bề dày văn cải thiện kinh tế gia đình. Năm 2009, hóa của vùng đất được mệnh danh là “đất lượng khách đến Cù Lao Chàm khoảng văn hóa”, “đất khoa bảng”, “đất địa linh 10.000 người/năm thì đến cuối 2013 đã nhân kiệt”. có hơn 176.000 người/năm. Riêng 4 Tại các huyện miền núi Đông Giang, tháng đầu năm 2014, Cù Lao Chàm đã Tây Giang và Nam Giang, để duy trì đón hơn 40 nghìn lượt khách tham quan, những nét đẹp văn hóa truyền thống đó, 194
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc ___ con người tại các bản làng đã nỗ lực trong trợ của Tổ chức Cứu trợ và Phát triển công tác bảo tồn văn hóa bản địa bằng cách Quốc tế (FIDR), sau gần 2 năm đi vào chú trọng đầu tư phát triển du lịch gắn với hoạt động, dự án đã thực hiện được 30 văn hóa truyền thống của đồng bào để nét tour thử nghiệm và có tác động trực tiếp đẹp văn hóa vùng cao không bị mai một. vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa Hơn nữa, khi phát triển du lịch, đồng bào phương [7]. Thu nhập của đồng bào được được hưởng lợi từ chính văn hóa của mình cải thiện, có tác động tích cực đến việc khi phục vụ du khách. bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn Làng văn hóa du lịch Bhơ Hôồng 1 hóa truyền thống của người Cơ Tu. Các (xã Sông Kôn, huyện Đông Giang), dù hoạt động du lịch còn góp phần đáng kể không phải là làng kiểu mẫu của đồng trong công tác bảo vệ môi trường và gắn bào Cơ Tu, nhưng Bhơ Hôồng 1 được kết cộng đồng. biết đến với màu sắc văn hóa truyền Tuy nhiên, cũng không thể phủ thống còn khá nguyên vẹn. Từ cấu trúc nhận vẫn còn rất nhiều khó khăn trên con gươl làng, nghệ thuật điêu khắc cho đến đường phát triển, nhân rộng mô hình du không gian moong (nhà sinh hoạt truyền lịch cộng đồng tại nhiều làng, nhiều vùng thống) được dựng, tạo thành vòng tròn khác của tỉnh Quảng Nam để kết nối các khép kín theo nguyên mẫu làng Cơ Tu điểm đến với nhau, tăng cường mối quan cổ. Người làng Bhơ Hôồng bây giờ “lấy hệ bền chặt giữa cộng đồng, chính quyền, văn hóa để làm du lịch”, phục vụ du các doanh nghiệp lữ hành, cũng như để khách gắn với công tác bảo tồn trước duy trì những thành công đã đạt được. nguy cơ biến dạng của xu thế hiện đại 3.3. Nâng cao nhận thức về bảo vệ tài hóa trong nhận thức của nhiều người nguyên môi trường của người dân địa vùng cao. Hay như làng Atu (xã Ch’Ơm, phương huyện Tây Giang), nét truyền thống vẫn Nhu cầu du lịch của du khách là in đậm trong từng góc làng. Cuộc sống muốn nghỉ ngơi tại những khu vực có có nhiều đổi thay nhưng không gian văn nhiều cảnh đẹp và có môi trường trong hóa làng, ẩm thực truyền thống vẫn lành, điều đó đã kích thích việc tôn tạo, còn khá nguyên vẹn. bảo vệ môi trường sinh thái. Trong bối Với đồng bào Cơ Tu, những cái tên cảnh ô nhiễm môi trường trên toàn cầu làng như Tà Vàng (xã A Tiêng), A hiện nay thì việc phát triển du lịch cộng Noonh (xã A Nông), Arầng I (xã A Xan, đồng là một trong những giải pháp khả huyện Tây Giang); Đhrôồng (xã Tà Lu), thi, góp phần vào việc giáo dục cả du Bhơ Hôồng (xã Sông Kôn, huyện Đông khách lẫn cộng đồng dân cư về vấn đề Giang); Za Ra (xã Ta Bhing, huyện Nam bảo vệ môi trường. Giang) trở thành biểu tượng về công Cộng đồng dân cư sẽ nhận thức tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền được rằng khi giữ gìn môi trường là họ thống của đồng bào bản địa. Được sự hỗ đang giữ gìn chính môi trường sống của 195
6. Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 ___ họ, thu nhập của gia đình họ. quản lí bảo tồn biển thôn Bãi Hương đến Tại khu du lịch sinh thái Cù Lao nay, chính người dân nơi đây đã trực tiếp Chàm, ngoài vẻ đẹp quyến rũ của một quản lí, sử dụng và bảo vệ đa dạng các màu xanh biếc nguyên sơ của cây rừng nguồn tài nguyên biển đảo. Từ khi được nối liền với màu xanh của biển bằng dải trực tiếp quán xuyến mọi hoạt động khai lụa cát trắng mịn màng, không ít du thác, bảo vệ tài nguyên biển đảo, cộng khách sẽ ngạc nhiên khi không còn thấy đồng dân cư thôn Bãi Hương đã điều phối rác thải hay túi nilon tại đây. Người dân rất tốt. Những nhà quản lí “chân đất” đã thực hiện nghiêm túc chỉ thị của thành trực tiếp tổ chức sử dụng đi đôi với bảo vệ phố Hội An (từ giữa năm 2009) về việc môi trường, tài nguyên biển đảo. Qua việc không sử dụng túi nilon trên đảo cũng kết nối với các cơ quan quản lí Nhà nước, như giữ gìn vệ sinh môi trường. Hơn 600 các cơ quan nghiên cứu, họ đã kịp thời hộ dân nơi đây đồng lòng tẩy chay những ứng dụng các chính sách quản lí mới, đem chất gây hại không chỉ đối với môi lại hiệu quả cao trong đồng quản lí”. trường mà còn có nguy cơ ảnh hưởng tới Trước khi Tiểu khu đồng quản lí bảo tồn các thế hệ con cháu của họ sau này. biển thôn Bãi Hương được thành lập, Thậm chí ở chợ còn có tấm bảng với nguồn lợi hải sản, đa dạng sinh học tại đây khẩu hiệu “Xách giỏ đi chợ, phong cách luôn bị đặt trong tình trạng báo động do của người nội trợ” và hình minh họa nói khai thác trái phép, nhưng từ khi Tiểu khu không với túi nilon, đủ thấy quyết tâm ra đời đến nay, tài nguyên biển đảo ở đây của những người dân thế nào. Bà con dân được bảo vệ hợp lí. Điều cốt yếu là Tiểu đảo được thành phố và một số doanh khu đồng quản lí thôn Bãi Hương đã giải nghiệp hỗ trợ trong việc tăng cường sử quyết thấu đáo xung đột trong khai thác dụng túi giấy nên ngày nào cũng có cán nguồn lợi giữa người dân nơi đây với cộng bộ tới phát túi miễn phí. Du khách không đồng bên ngoài; xây dựng kế hoạch hành mang túi nilon ra đảo và được khuyến động và cơ chế tài chính thích hợp để duy khích dùng túi giấy. trì hoạt động; tìm kiếm các loại hình sinh Thời gian qua, hoạt động du lịch kế bổ trợ, thay thế để hạn chế cường lực ngày càng phát triển hơn tại xã đảo Tân khai thác hải sản. Hiệp. Thôn Bãi Hương cũng không đứng Sau thời gian 3 năm hoạt động của ngoài xu thế đó. Cộng đồng dân cư đã tạo Dự án bảo tồn hệ sinh thái rạn san hô ra nhiều sản phẩm du lịch từ tài nguyên Tam Hải, Núi Thành, cộng đồng địa biển đảo, đáp ứng nhu cầu của khách tham phương mà cụ thể là thôn Thuận An, xã quan, cải thiện sinh kế. Thôn Bãi Hương Tam Hải đã xây dựng được Khu bảo vệ (xã đảo Tân Hiệp, Hội An) là điển hình về hệ sinh thái rạn san hô Tam Hải. Cộng đa dạng sinh học, đa dạng các nguồn tài đồng đã được tiếp cận các hoạt động nguyên biển đảo. Từ khi Quảng Nam truyền thông, nâng cao nhận thức, đào thông qua quy chế quản lí Tiểu khu đồng tạo, nâng cao năng lực, nghiên cứu, cải 196
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc ___ thiện sinh kế, quy hoạch, phân vùng, tuần Chất lượng của sản phẩm du lịch tra và giám sát. Kết quả lớn nhất của dự được du khách cảm nhận một cách tinh tế án bảo vệ hệ sinh thái rạn san hô Tam về mặt tinh thần và sự thụ hưởng các giá Hải là cộng đồng đã xác định được các trị vật chất. Sự cảm nhận tốt và ấn tượng đối tượng ưu tiên cần được bảo vệ bao từ du khách cần được bắt đầu từ chính gồm rạn san hô, thảm cỏ biển, rong biển, thái độ tiếp đón ân cần, sự am hiểu về bãi biển, tôm hùm. Cộng đồng đã xác môi trường sống cả tự nhiên lẫn nhân định phạm vi bảo tồn, và các vùng chức văn, cách làm minh bạch từ chính cộng năng để bảo vệ; xây dựng được quy chế đồng địa phương. Giao tiếp tạo sự gần quản lí khu bảo vệ và một tổ chức cộng gũi và thân thiện chưa phải là hiệu quả đồng bao gồm một ban quản lí và các tổ tốt nhất trong quá trình tương tác giữa du công tác tuần tra, giám sát, sinh kế du khách và cộng đồng địa phương. Sự hiệu lịch, thu gom rác thải. quả trong quá trình giao tiếp giữa du Như vậy, các khu bảo tồn cấp cộng khách và cộng đồng còn cần được tính đồng với mục tiêu hỗ trợ cho sự tham gia đến sự diễn đạt thông tin một cách chính của người dân địa phương, nâng cao xác và súc tích. Vì vậy, rào cản về mặt trách nhiệm và chia sẻ lợi ích của mình ngoại ngữ cần được khắc phục từ chính vào sự nghiệp bảo vệ và phát triển nguồn sự nỗ lực của những hộ dân khi triển khai lợi, sử dụng bền vững tài nguyên và môi các hoạt động và sản phẩm du lịch từ trường tại khu vực với cấp độ thôn, xã, chính gia đình mình trong quá trình đón huyện đã và đang góp phần nâng cao tiếp các du khách quốc tế. Văn hóa bản và làm hiệu quả hơn sự quan tâm và đầu địa là yếu tố tạo nên tính độc đáo, tạo ấn tư của Nhà nước vào lĩnh vực này. tượng tốt cho du khách. Việc gìn giữ, Phương châm Nhà nước và nhân dân bảo tồn và thực hiện các thói quen văn cùng làm đã và đang có nhiều dấu hiệu hóa một cách rất đời thường chứ không tích cực, hiệu quả tại các khu bảo tồn/bảo phải “văn hóa diễn” là nội dung cần được vệ cấp cộng đồng. cộng đồng nhận thức một cách thấu đáo 4. Định hướng phát triển của du để tạo nên những giá trị văn hóa đích lịch cộng đồng tại Quảng Nam thực của đời sống hàng ngày, để du 4.1. Xây dựng sản phẩm du lịch khách hiểu đủ và hiểu đúng những gì Cộng đồng địa phương là “nhân tố đang diễn ra. Nên nhận diện lại những cốt lõi” xâu chuỗi và chuyển tải các giá điều kiện cơ sở vật chất tại chính gia đình trị của sản phẩm du lịch đến du khách. để có kế hoạch đầu tư làm mới hoặc tu bổ Từ đó, cộng đồng địa phương, đặc biệt là nhằm đảm bảo những điều kiện tối thiểu các hộ dân tham gia trực tiếp, phải tự ý về mặt sinh hoạt đời thường cho du thức một cách nghiêm túc trong quá trình khách, nhưng cũng tránh việc làm mới lại xây dựng, đảm bảo và duy trì chất lượng hoàn toàn một cách máy móc gây tổn hại sản phẩm du lịch phục vụ cho du khách. cho những giá trị vật chất truyền thống 197
8. Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 ___ của gia đình hoặc ảnh hưởng đến bố cục cơ sở vật chất kĩ thuật gắn kết với phát không gian nói chung của địa phương. triển du lịch 4.2. Tối đa hóa lợi ích kinh tế và xã hội Phát triển ngành du lịch, đặc biệt ở cho người dân địa phương vùng sâu, vùng xa, vùng mới khai thác, có Mô hình du lịch cộng đồng mang thể bao gồm cả công tác đầu tư cơ sở hạ tính chất cùng ăn cùng ở, cùng sinh hoạt tầng, chẳng hạn như xây dựng đường sá, hệ với người dân, góp phần tăng thu nhập, thống cung cấp nước và năng lượng, vệ tạo công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo sinh môi trường và phát triển văn hóa cộng cho người dân địa phương. Do đó, sự đồng. Với việc lập kế hoạch một cách cẩn tham gia của cộng đồng địa phương là thận, cơ sở hạ tầng sẽ đem lại những lợi ích yếu tố quyết định việc hình thành và tạo tích cực cho người nghèo thông qua việc nên thành công cho loại hình du lịch này. cung cấp cho họ những dịch vụ cơ bản, mở Một trong những điều kiện cơ bản ra đường giao thông và tiếp cận nhanh hơn để có thể xóa đói giảm nghèo đó là hàng với thị trường. hóa và dịch vụ trong ngành du lịch phải Cần tăng cường đầu tư xây dựng là một chuỗi cung ứng, nhiều nhất có thể, kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật đến từ các địa phương, vùng miền. Mục du lịch tại một số điểm, tuyến du lịch tiêu hướng tới là tối đa hóa tiêu dùng cho làng văn hóa để phát triển du lịch cộng ngành du lịch và lợi ích đó được giữ lại ở đồng được thuận lợi. Bên cạnh đó, cũng cộng đồng địa phương, quá trình này có cần có sự quy hoạch tổng thể về không sự tham gia của người dân địa phương. gian, kiến trúc và một số mẫu thiết kế xây Biện pháp nêu trên giúp hỗ trợ các kĩ dựng nhà ở truyền thống, đặc biệt là nhà năng và hoạt động truyền thống của vùng rông, các di tích lịch sử; đầu tư phát triển nông thôn, nâng cao chất lượng và định văn hóa cồng chiêng và các làng nghề vị sản phẩm du lịch địa phương, giúp ổn truyền thống phù hợp với không gian định các nguồn thu nhập cho người dân. theo mô hình du lịch cộng đồng tại các Người dân địa phương có thể tìm kiếm địa bàn dân cư và địa phương. lợi nhuận từ du lịch thông qua việc bán 4.4. Tạo môi trường du lịch thân thiện, các sản phẩm và dịch vụ, chẳng hạn: hoa an toàn và văn minh quả, đồ thủ công, hướng dẫn du lịch và Thời gian qua, du lịch Quảng Nam họ sẽ trực tiếp thực hiện việc cung cấp đã khẳng định được vị thế của mình, xây đó. Du khách tham quan tại các điểm đến dựng kế hoạch, định hướng phát triển du sẽ có một số hoạt động trao đổi mua bán lịch tầm ngắn và dài hạn, đảm bảo môi nhỏ, lẻ. Điều này có thể giúp tăng thu trường du lịch văn minh, an toàn và thân nhập cho người nghèo, đồng thời đem lại thiện Với tài nguyên du lịch phong những trải nghiệm đầy màu sắc và bổ ích phú, Quảng Nam hoàn toàn có thể khai cho du khách. thác đa dạng các loại hình du lịch và thu 4.3. Đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, hút hàng triệu du khách mỗi năm. Để đạt 198
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc ___ được điều đó, ngoài việc đầu tư hạ tầng, vi phạm pháp luật; giảm thiểu các tác xúc tiến, quảng bá thì yếu tố quan động tiêu cực tới di sản văn hóa, di sản trọng nhất vẫn là sự “thân thiện” của thiên nhiên, môi trường; đồng thời, tăng cộng đồng dân cư. cường bảo đảm an ninh cho du khách, Hiện nay, những người trực tiếp cũng như giữ gìn môi trường du lịch tham gia hoạt động du lịch tại các khu, xanh, sạch, đẹp. điểm đã và đang ảnh hưởng không nhỏ 5. Kết luận đến việc thu hút khách du lịch. Đặc biệt, Có thể nói rằng, phát triển du lịch đối với cộng đồng dân cư - những người cộng đồng tại tỉnh Quảng Nam trên quan được hưởng lợi trực tiếp từ du lịch và tiếp điểm bền vững, gìn giữ và phát huy bản xúc trực tiếp với khách du lịch - cũng cần sắc văn hóa của cộng đồng các dân tộc, có những cách làm tích cực nhằm để lại đảm bảo an ninh quốc phòng và trật tự an ấn tượng tốt trong lòng du khách. Trước toàn xã hội, đã đưa du lịch trở thành hết, cần chuyên nghiệp trong cách phục vụ, ngành kinh tế quan trọng trong cơ cấu có thái độ, hành động, lời nói thích hợp kinh tế, tạo thành động lực thúc đẩy các trong việc ứng xử. Bên cạnh đó, mỗi người lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội khác. làm du lịch cần tự nâng cao vốn hiểu biết, Với lợi thế về các điều kiện tự kiến thức để tự hoàn thiện bản thân Và nhiên, kinh tế - xã hội và sự đa dạng về quan trọng nhất là luôn luôn nở nụ cười phong tục tập quán vùng miền, du lịch “hài lòng” khi tiếp xúc với khách du lịch. cộng đồng là một hình thức du lịch phù Nụ cười chính là sự phản chiếu và bao hàm hợp và dễ phát triển tại tỉnh Quảng cho giá trị của sự thân thiện. Nam. Như vậy, có thể thấy, tuy là loại Mặt khác, để tạo niềm tin và sức hình du lịch còn khá mới nhưng du lịch hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài cộng đồng hứa hẹn sẽ trở thành một loại nước, tỉnh Quảng Nam cần kiên quyết hình du lịch phát triển mạnh trong loại bỏ những cơ sở kinh doanh ăn uống tương lai. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Võ Quế (2006), Du lịch cộng đồng lí thuyết và vận dụng, tập 1, Nxb Khoa học và Kĩ thuật. 2. Thủ tướng Chính phủ (2004), Quyết định số 201/QĐ-TTg, ngày 22/01/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. 3. Bùi Thị Hải Yến (2012), Du lịch cộng đồng, Nxb Giáo dục Việt Nam. 4. Nicole Hausler and Wolfang Strasdas (2000), community Based Sustainable Tourism A Reader. 199
10. Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 ___ 5. tai-xa-ta-bhing-nam-giang-gan-voi-bao-ton-van-hoa-465588/ 6. 7. cong-dong-R2ZI2ZI/ 8. cuong-hoat-dong-du-lich-tai-cac-huyen-sau-trong-dat-lien-tinh-Quang-Nam-255/ 9. sinh-thai-gan-voi-cong-dong_852.news.htm (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 08-8-2014; ngày phản biện đánh giá: 21-8-2014; ngày chấp nhận đăng: 24-02-2016) CÁC SỐ TẠP CHÍ KHOA HỌC SẮP TỚI: Số 3(81)/2016: Khoa học tự nhiên và công nghệ Số 4(82)/2016: Khoa học giáo dục Số 5(83)/2016: Khoa học xã hội và nhân văn. Ban biên tập Tạp chí Khoa học rất mong nhận được sự trao đổi thông tin của các đơn vị bạn và được bạn đọc thường xuyên cộng tác bài vở, góp ý xây dựng. 200