Luận văn Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ số giá trứng khoán tại Việt Nam

pdf

139 trang hapham 1630

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ số giá trứng khoán tại Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_phan_tich_cac_nhan_to_anh_huong_den_chi_so_gia_trun.pdf

Nội dung text: Luận văn Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ số giá trứng khoán tại Việt Nam

B GIÊO D C V O TO TRNG I HC KINH T TP.HCM NGUYN DUY SU PH‰N TÈCH CÊC NH‰N T" V# MÓ %NH H&NG N CH' S" GIÊ CH(NG KHOÊN TI VI)T NAM LU,N V-N THC S. KINH T TP. H Chí Minh œ Nm 2010
B GIÊO D C V O TO TRNG I HC KINH T Tp.HCM NGUYN DUY SU PH‰N TÈCH CÊC NH‰N T" V# MÓ %NH H&NG N CH' S" GIÊ CH(NG KHOÊN TI VI)T NAM CHUYÂN NG NH: KINH T T I CHÈNH œ NG‰N H NG MÀ S" : 60.31.12 LU,N V-N THC S. KINH T NGI H9NG D:N KHOA HC: TS H; TH<Y TIÂN TP. H Chí Minh œ Nm 2010
LI CM N hoàn thành Č c lun vn này, tôi Čã nhn Č c rt nhiu s giúp Č t th!y cô và b#n bè. !u tiên, tôi xin chân thành g)i l*i c+m -n Č.n cô Th0y Tiên, ng *i Čã rt tn tình góp ð, cung cp nhiu tài li4u tham kh+o, Č7ng viên tôi trong su8t quá trình h ;ng d=n tôi làm lun vn. Tôi c>ng h.t s?c bi.t -n b#n HAu Tun ng *i Čã h.t lòng Č7ng viên góp ð và cung cp m7t s8 tài li4u bC ích cho tôi. Cu8i cùng, tôi xin g)i l*i c+m -n Č.n tt c+ các th!y cô Čã tn tình truyn Č#t nhAng ki.n th?c nn t+ng trong ba nm tôi theo hHc cao hHc. Cám -n nhAng ng *i thân, b#n bè Čã giúp Č) tôi trong su8t th*i gian qua Č tôi hoàn thành t8t lun vn này.
LI CAM OAN Tôi xin có l*i cam Čoan danh d rIng Čây là công trình nghiên c?u c0a tôi v;i s giúp Č c0a cô h ;ng d=n và nhAng ng *i mà tôi Čã c+m -n; s8 li4u th8ng kê là trung thc và n7i dung, k.t qu+ nghiên c?u c0a lun vn này ch a t ng Č c công b8 trong bt c? công trình nào cho t;i th*i Čim hi4n nay. TP.HCM, ngày 30 tháng 11 nm 2010 Tác gi+ NguyRn Duy SAu
DANH MC T VIT TT APT: Arbitrage pricing theory CAPM: Capital asset pricing model CP: CC phi.u CPI: ChX s8 l#m phát DN: Doanh Nghi4p DV: DZch v[ E: T] giá h8i Čoái EPS: Earning per share HH: Hàng hóa HNX: S) giao dZch ch?ng khoán TP.HCM HOSE: S) giao dZch ch?ng khoán TP.HCM IO: Giá trZ s+n l ng công nghi4p NTNN: Nhà Č!u t n ;c ngoài NHNN: Ngân Hàng Nhà n ;c R: Lãi sut TM: TCng m?c tiêu dùng HH và DV TTCK: ThZ tr *ng ch?ng khoán TTCKVN: ThZ tr *ng ch?ng khoán Vi4t Nam VNI: ChX s8 giá VN-Index
DANH MC CÊC BNG e+ng 2.1: Mô t+ các bi.n trong mô hình B+ng 2.2: B+ng tCng hp k.t qu+ kim ČZnh nghi4m Č-n vZ B+ng 2.3: K.t qu+ ;c l ng ph -ng trình hfi qui (25) B+ng 2.4 : TCng hp k.t qu+ ;c l ng hfi qui ph -ng trình (15) B+ng 2.5: K.t qu+ kim ČZnh và tính toán: RSS UR , RSS R B+ng 2.6: K.t qu+ hfi qui ph -ng trình (16) B+ng 2.7: K.t qu+ kim ČZnh và tính toán: RSS UR , RSS R B+ng 2.8: Tóm tot m8i quan h4 nhân qu+ Granger B+ng 2.9: K.t qu+ kim ČZnh mô hình hi4u chXnh sai s8 ECM
DANH MC HÏNH V Hình 1.1: Ch0 th tham gia thZ tr *ng ch?ng khoán Hình 1.2: Quan tâm c0a nhà Č!u t v r0i ro và t] sut sinh l*i ch?ng khoán Hình 1.3 : Quan h4 li nhun cC phi.u và r Hình 1.4: Tác Č7ng qua l#i c0a các nhân t8 +nh h )ng Č.n ch?ng khoán Hình 2.1: DiRn bi.n chX s8 VN-Index t tháng 01/2005 Č.n tháng 6/2010 Hình 2.2: DiRn bi.n c0a thZ tr *ng ch?ng khoán t tháng 2 nm 2009 Č.n nay Hình 2.3: M7t s8 thông tin làm cho chX s8 ch?ng khoán tng Čim T tháng 11/2008 Č.n tháng 12/2009 Hình 2.4: Quan h4 giAa giá trZ s+n l ng công nghi4p và chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index Hình 2.5: Quan h4 giAa l#m phát và chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index Hình 2.6: Quan h4 giAa t] giá h8i Čoái và chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index Hình 2.7 Lãi sut và chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index Hình 2.8: Quan h4 giAa tCng m?c tiêu dùng hàng hóa v;i ChX s8 VN-Index Hình 2.9: Quan h4 giAa giá trZ dài h#n và ngon h#n c0a VN-Index Hình 3.1: Tác Č7ng c0a các nhân t8 Č.n thZ tr *ng ch?ng khoán Hình 3.2: Y.u t8 quy.t ČZnh Č!u t
M U 1 CHNG 1: T!NG QUAN V# CHI S% GIÊ CH&NG KHOÊN V CÊC NH‰N T% V* MÓ NH HNG N CH, S% GIÊ CH&NG KHOÊN 6 1.1 T.ng quan v5 th8 tr:;ng ch=ng khoán và chi sD giá ch=ng khoán 6 1.1.1 . T.ng quan v5 th8 tr:;ng ch=ng khoán 6 1.1.1.1ThZ tr *ng ch?ng khoán 6 1.1.1.2Các ch0 th tham gia thZ tr *ng ch?ng khoán 8 1.1.1.3Hàng hóa tham gia trên thZ tr *ng ch?ng khoán 9 1.1.1.4R0i ro và t] sut sinh l*i c0a ch?ng khoán 10 1.1.2 ChG sD giá ch=ng khoán. 17 1.1.2.1 Khái ni4m và cách tính chX s8 giá ch?ng khoán 17 1.1.2.2 Các nhân t8 +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán 20 1.2 Các nhân tD vJ mô Mnh h:Nng ČPn chG sD giá ch=ng khoán. 21 1.2.1 Tng tr )ng kinh t. +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán. 21 1.2.2 L#m phát +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán. 23 1.2.3 T] giá h8i Čoái +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán. 24 1.2.4 Lãi sut +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán 25 1.2.5 TCng m?c tiêu dùng hàng hóa và dZch v[ +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán 26 1.3 Lð thuyPt th8 tr:;ng hiTu quM . 27 1.3.1 Khái ni4m 27 1.3.2 Các d#ng thZ tru*ng hi4u qu+ 30 1.4 Các nghiên c=u thWc nghiTm v5 chG sD giá ch=ng khoán và các nhân tD vJ mô tác ČXng ČPn chG sD giá ch=ng khoán trên thP giYi 31 1.4.1 Robert D, Gay, Jr., Nova Shoutheastem University 31 1.4.2 Christopher Gan, Minsoo Lee, Hua Hwa Au Yong, Jun Zhang 32 1.4.3 Serkan Yilmaz Kandir 33 1.4.4 Ramin Cooper Maysami, Lee Chuin Howe, Mohamad Atkin Hawzah 35 KPt lu[n ch:\ng 1 36
CHNG 2: PH‰N TÈCH CH, S% GIÊ CH&NG KHOÊN VI_T NAM V CÊC NH‰N T% V* MÓ NH HNG N CH, S% GIÊ CH&NG KHOÊN VI_T NAM GIAI O`N T THÊNG 1/2005 N THÊNG 6/2010 37 2.1 S\ l:dc v5 th8 tr:;ng ch=ng khoán ViTt Nam 37 2.2 Phân tích biPn ČXng v5 chG sD giá ch=ng khoán VN-Index 38 2.3 Các nhân tD vJ mô Mnh h:Nng ČPn chG sD giá ch=ng khoán 42 2.3.1 Giá trZ s+n l ng công nghi4p Č.n chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index .42 2.3.2 L#m phát +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index 43 2.3.3 T] giá h8i Čoái +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index 44 2.3.4 Lãi sut +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index 45 2.3.5 TCng m?c tiêu dùng hàng hóa và dZch v[ +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index 46 2.4 o l:;ng Mnh h:Nng cla các nhân tD vJ mô ČPn chG sD giá ch=ng khoán VN-Index (Sn dong mô hình hqi qui tuyPn tính) 47 2.4.1 GiYi thiTu mô hình phân tích 47 2.4.1.1 Các bi.n trong mô hình 47 2.4.1.2 Kim ČZnh nhân qu+ Granger 48 2.4.1.3 Kim ČZnh nghi4m Č-n vZ và Čfng liên k.t 51 2.4.1.4 7 trR t8i u Hsiao 54 2.4.1.5 Mô hình hi4u chXnh sai s8 55 2.4.2 Chtn muu, thu th[p, phân tích dw liTu và mô hình :Yc l:dng Č5 tài 56 2.4.2.1 Chtn muu, thu th[p và phân tích dw liTu 56 2.4.2.2 Mô hình :Yc l:dng Č5 tài 57 a. Nhân t8 +nh h )ng Č.n chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index 57 b. Mô hình +nh h )ng c0a t ng nhân t8 vz mô Č.n chX s8 VN-Index (mô hình nhân qu+ Granger) 58 2.4.3 Phân tích kPt quM hqi qui 59 2.4.3.1 Kim ČZnh s phù hp c0a mô hình 59 2.4.3.2 Kim ČZnh nghi4m Č-n vZ. 59 2.4.3.3 7 trR t8i u c0a các bi.n trong mô hình Granger. 61 2.4.3.4 Nhân t8 vz mô +nh h )ng Č.n giá ch?ng khoán VN-Index 61
2.4.3.5 Phân tích mDi quan hT nhân quM (KPt quM mô hình Granger) 66 gOi L8i quan h4 giAa chX s8 giá ch?ng khoán và s+n l ng công nghi4p 66 (2) M8i quan h4 giAa giá ch?ng khoán VN-Index và l#m phát 69 (3) M8i quan h4 giAa giá ch?ng khoán VN-Index v;i tX giá h8i Čoái 70 (4) M8i quan h4 giAa chX s8 giá ch?ng khoán VN-Index v;i lãi sut 72 (5) M8i quan h4 giAa chX s8 giá ch?ng khoán v;i TCng m?c tiêu dùng hàng hóa và dZch v[ 73 2.4.4 Phân tích lð thuyPt th8 tr:;ng hiTu quM tyi th8 tr:;ng ch=ng khoán ViTt Nam 74 2.4.5 Mô hình hiTu chGnh sai sD ECM 79 KPt lu[n ch:\ng 2: 81 CHNG 3: GII PHÊP I#U H NH KINH T V* MÓ NH{M PHÊT TRI}N TH~ TRNG CH&NG KHOÊN VI_T NAM 83 3.1 !n Č8nh các nhân tD vJ mô nh•m h€ trd th8 tr:;ng ch=ng khoán phát tri•n 84 3.1.1 Thúc Č{y gia tng s+n l ng công nghi4p 84 3.1.2 |n ČZnh và kim soát l#m phát. 85 3.1.3 iu hành t] giá h8i Čoái 85 3.1.4 iu hành lãi sut 87 3.2 Nâng cao hiTu quM hoyt ČXng cla th8 tr:;ng ch=ng khoán ViTt Nam . 87 3.2.1 Tng cung ch?ng khoán v s8 l ng, cht l ng và ch0ng lo#i 87 3.2.2 Phát trin các chính sách nhIm khuy.n khích các tC ch?c, cá nhân tham gia thZ tr *ng ch?ng khoán 89 3.2.3 Hoàn thi4n s;m các quy ČZnh giao dZch cho ch?ng khoán và công c[ phái sinh 90 3.2.4 Rút ngon th*i gian thanh toán, m) r7ng th*i gian giao dZch, khuy.n khích các doanh nghi4p th *ng xuyên công b8 thông tin. 90 3.2.5 Nâng cao nng lc qu+n lð nhà n ;c Č8i v;i thZ tr *ng ch?ng khoán .91 3.3 Nâng cao hiTu quM v5 m‚t thông tin cho th8 tru;ng ch=ng khoán ViTt Nam 92 3.4 &ng dong mô hình Č8nh l:dng vào dW báo giá ch=ng khoán cho nhà Čƒu t: 92
KPt lu[n ch:\ng 3: 94 KPt lu[n chung: 95 Tài liTu tham khMo 96 Pho loc Ph[ l[c 1 99 Ph[ l[c 2 101 Ph[ l[c 3 101 Ph[ l[c 4 103 Ph[ l[c 5 103 Ph[ l[c 6 105 Ph[ l[c 7 106 Ph[ l[c 8 110 Ph[ l[c 9 114 Ph[ l[c 10 118 Ph[ l[c 11 120 Ph[ l[c 12 126
1 M #U 1. Lð do l+a ch/n Č2 tài: Th trng chng khoán có th! nói là m$t trong nh%ng kênh huy Č$ng v+n l,n cho n-n kinh t Th trng chng khoán các n,c trên th. gi,i Čã tn t0i hàng trm nm nay và Čang phát tri!n r3t m0nh. Th trng chng khoán Vi5t Nam Čã ho0t Č$ng h6n 10 nm nay. Cho Č.n nay th trng chng khoán Vi5t Nam Čã trãi qua r3t nhi-u giai Čo0n và Čã tr8 nên ph9 bi.n và g;n g p kinh t. qu+c t Là m$t th trng v+n Čóng vai trò r3t quan trAng trong n-n kinh t. th trung. T0o Či-u ki5n cho nhà n,c, các doanh nghi5p và cá nhân huy Č$ng ČEc ngun v+n cho ho0t Č$ng sGn xu3t kinh doanh. Chính vì Či-u này mà Čòi hIi phát tri!n m$t th trng lành m0nh và 9n Čnh. Thi gian qua, th trng tuy Čã có nh%ng bi.n chuy!n tích cJc, v+n hóa cKa th trng cho Č.n quí hai nm 2010 chi.m 39%/GDP. Nhng v- các v3n Č- khác nh tính thanh khoGn cha t+t, chKng lo0i chng khoán còn nghèo nàn, thi.u các mã chng khoán l,n, s+ lEng cha nhi-u. Bên c0nh Čó v3n Č- rKi ro do nhi-u nguyên nhân khác nhau là m$t v3n Č- làm Čâu Č;u các nhà Č;u t khi tham gia th trng. Th trng chng khoán Vi5t Nam bi.n Č$ng không 9n Čnh trong thi gian qua là do nhi-u nguyên nhân tác Č$ng Č.n. U! th trng chng khoán phát tri!n 9n Čnh và b-n v%ng, th trng chng khoán Čã thJc hi5n Čúng chc nng cKa nó hay cha. Chúng ta c;n phGi tìm ra nguyên nhân tác Č$ng Č.n nó, tW Čó Ča ra nh%ng giGi pháp thích hEp Č! Čnh h,ng t+t cho th trng. Nh%ng nguyên nhân tác Č$ng Č.n th trng chng khoán trong Čó không th! không nói Č.n bi!n Č9i kinh t. vX mô. Hi5n t0i trên th trng chng khoán Viêt Nam Čã có nhi-u thông tin nói Č.n sJ tác Č$ng cKa các bi.n kinh t. vX mô Č.n th trng chng khoán, tuy nhiên vYn còn m6 h và cha có s+ li5u chng minh chính xác h6n. H6n n%a các nghiên cu cKa m$t s+ tác giG trên th. gi,i Čã có k.t lu>n cKa m$t s+ th trng chng khoán v- sJ tác Č$ng cKa các nhân t+ vX mô Č.n chZ s+ giá chng khoán. Chính
2 vì v>y mà tác giG lJa chAn Č- tài — Phân tích các nhân t v mô nh hng Čn chi s giá chng khoán ti Vit Nam“ Č! nghiên cu. Tính c8p thi:t c;a Č2 tài SJ bi.n Č$ng cKa th trng chng khoán trong thi gian qua r3t phc t0p mà cha có m$t phân tích nào cho th3y rõ các nguyên nhân tác Č$ng Č.n nó. Và vi5c phân tích nguyên nhân tác Č$ng Č.n chZ s+ giá chng khoán VN-Index tW các bi.n kinh t. vX mô trong thi gian này là r3t c;n thi.t. Bên c0nh Čó c;n làm rõ nguyên nhân tác Č$ng và xem xét tính hi5u quG v- mat thông tin dJa vào k.t quG phân tích tW các bi.n kinh t. vX mô nhbm Ča ra giGi pháp thích hEp Č! cho th trng chng khoán phát tri!n hi5u quG h6n. 2. Ð ngh?a khoa h/c th+c tiAn c;a Č2 tài Lu>n vn Ča ra m$t s+ Čóng góp chính nh sau: - H5 th+ng hóa các lð lu>n c6 bGn v- th trng chng khoán, chng khoán và nh%ng nhân t+ vX mô . - Ui!m qua tình hình th trng chng khoán Vi5t Nam, nh3t là nh%ng nm g;n Čây, Čánh giá sJ phát tri!n th trng chng khoán trong các nm t,i. - Tìm hi!u, chng minh sJ Gnh h8ng cKa các nhân t+ vX mô Č.n th trng chng khoán trong thi gian qua, qua Čó dJ báo cho thi gian t,i. - Phân tích xem có tn t0i tâm lð b;y Čàn trên th trng chng khoán Vi5t Nam hay không - Xem xét th trng Vi5t Nam có hi5u quG v- mat thông tin hay không - Xem xét có tn t0i m+i quan h5 dài h0n gi%a các bi.n kinh t. vX mô và chZ s+ giá chng khoán VN-Index hay không - U- xu3t các giGi pháp và ki.n ngh nhbm nâng cao tính hi5u quG cKa m$t s+ chính sách mà nhà n,c thông qua có tác Č$ng Čáng k! Č.n th trng chng khoán Vi5t Nam 3. MCc tiêu nghiên cFu
3 Mfc tiêu nghiên cu cKa Č- tài là phân tích Č! nh>n di5n sJ Gnh h8ng cKa các nhân t+ vX mô Č.n th trng chng khoán nhbm Ča ra các giGi pháp, ki.n ngh các bi5n pháp khgc phfc các y.u Či!m hi5n có v- các chính sách kinh t. vX mô, tW Čó giúp cho vi5c thc hi5n các chính sách kinh t. vX mô trong thi gian t,i hi5u quG h6n, giúp cho nhà Č;u t nh>n Čnh cho vi5c Č;u t mang l0i hi5u quG h6n. Qua Čó giúp cho th trng chng khoán phát tri!n hi5u quà và nhbm chng tI là kênh huy Č$ng v+n hi5u quG nh3t, góp ph;n phát tri!n kinh t. th trng Vi5t Nam. 4. Hi tIJng và phLm vi nghiên cFu. 4.1 i tr ng nghiên cu U! Č0t ČEc mfc tiêu trên, Č- tài h,ng Č.n nghiên cu các Č+i tEng sau - ChZ s+ giá chng khoán Vi5t Nam - SJ tác Č$ng cKa các nhân t+ vX mô Č.n th trng chng khoán 4.2 Phm vi nghiên cu Ph0m vi nghiên cu cKa Č- tài là: - Th trng chng khoán Vi5t Nam - ChZ s+ giá chng khoán Vi5t Nam giai Čo0n tW tháng 1/2005 Č.n tháng 6/2010. - Tng tr8ng kinh, thay Č9i v- l0m phát, bi.n Č$ng tZ giá, bi.n Č$ng lãi su3t, t9ng mc tiêu dùng hàng hóa và dch vf t0i Vi5t Nam giai Čo0n tW tháng 1/2005 Č.n tháng 6/2010. 5. PhIOng pháp nghiên cFu U- tài này tác giG dùng nhi-u ph6ng pháp nghiên cu nh sau: - Ph6ng pháp th+ng kê và phân tích so sánh: DJa trên s+ li5u thu th>p ČEc, tác giG th+ng kê và phân tích và Čánh giá sJ t6ng quan gi%a các bi.n, tác giG còn dùng ph6ng pháp so sánh bbng Č th Č! phân tích dl dàng h6n. - Ph6ng pháp phân tích kinh t. lEng: Dùng mô hình hi quy Ča bi.n Č! phân tích m+i quan h5 gi%a các bi.n kinh t. vX mô v,i bi.n chZ s+ giá chng khoán thông qua chumi d% li5u thi gian và ki!m Čnh nhân quG Granger Č! xem xét m+i quan h5 nhân quG gi%a bi.n chZ s+ giá chng khoán v,i bi.n kinh t. vX mô tW Čó phân tích xem th trng chng khoán Vi5t Nam có hi5u quG v- mat thông tin hay không. Ngoài ra Č-
4 tài còn so dfng mô hình hi5u chZnh sai s+ ECM Č! phân tích xem có tn t0i m+i quan h5 dài h0n gi%a chZ s+ giá chng khoán VN-Index v,i các bi.n kinh t. vX mô hay không. 6. NRi dung nghiên cFu U- tài t>p trung nghiên cu 4 n$i dung sau Čây Th nht : Khái quát l0i c6 s8 lð thuy.t v- chng khoán, th trng chng khoán và m+i quan h5 gi%a chZ s+ giá chng khoán v,i các bi.n kinh t. vX mô. - Các khái ni5m v- chng khoán, th trng chng khoán - GiG thi.t th trng hi5u quG - M+i quan h5 gi%a bi.n chZ s+ giá chng khoán v,i các bi.n kinh t. vX mô. - Tìm hi!u sJ tác Č$ng cKa m$t s+ nhân t+ vX mô Č.n chZ s+ giá chng khoán cKa m$t s+ tác giG t0i m$t s+ n,c trên Th. gi,i. Th hai : LJa chAn và xây dJng mô hình phân tích - LJa chAn mô hình hi quy Ča bi.n - LJa chAn các bi.n Č0i di5n - Ki!m Čnh sJ phù hEp cKa mô hình - Ki!m Čnh nghi5m Č6n v và tính Čng liên k.t - Qui trình ki!m Čnh nhân quG Granger - Mô hình hi5u chZnh sai s+ - Các mô hình ,c lEng cKa Č- tài Th ba : K.t quG nghiên cu - Phân tích thJc tr0ng th trng chng khoán Vi5t Nam thông qua vi5c phân tích so sánh sJ tác Č$ng cKa các nhân t+ vX mô Č.n chZ s+ giá chng khoán VN-Index - Ki!m Čnh nghi5m Č6n v - M+i quan h5 gi%a bi.n kinh t. vX mô và chZ s+ giá chng khoán thông qua phân tích ki!m Čnh nhân quG Granger. - Phân tích mô hình hi5u chZnh sai s+ ECM - Phân tích tính hi5u quG v- mat thông tin trên th trng chng khoán Vi5t Nam Th t : GiGi pháp nhbm phát tri!n th trng chng khoán Vi5t Nam
5 S. K:t c8u luTn vUn - Ph;n m8 Č;u - Ch6ng 1: T9ng quan v- chi s+ giá chng khoán và các nhân t+ vX mô Gnh h8ng Č.n chZ s+ giá chng khoán. - Ch6ng 2: Phân tích chZ s+ giá chng khoán Vi5t Nam và các nhân t+ vX mô Gnh h8ng Č.n chZ s+ giá chng khoán Vi5t Nam giai Čo0n tW tháng 1/2005 Č.n tháng 6/2010 - Ch6ng 3: GiGi pháp Či-u hành chính sách kinh t. vX mô nhbm phát tri!n th trng chng khoán Vi5t Nam - K.t lu>n
6 CHVNG 1: TWNG QUAN VY CH S GIÊ CHNG KHOÊN V CÊC NH‰N T V MÓ NH HNG N CH S GIÊ CHNG KHOÊN. 1.1 T[ng quan v2 th] trI_ng chFng khoán và ch` sH giá chFng khoán. 1.1.1 T[ng quan v2 th] trI_ng chFng khoán 1.1.1.1 Th] trI_ng chFng khoán . Th trng chng khoán là m$t b$ ph>n cKa th trng v+n dài h0n, thJc hi5n c6 ch. chuy!n v+n trJc ti.p tW nhà Č;u t sang nhà phát hành, qua Čó thJc hi5n chc nng cKa th trng tài chính là cung ng ngun v+n trung và dài h0n cho n-n kinh t Th trng chng khoán phGn ánh các quan h5 trao Č9i, mua bán quy-n s8 h%u t li5u sGn xu3t và v+n bbng ti-n, tc là mua bán quy-n s8 h%u v+n. Nó là c;u n+i Č! chuy!n ti-n ti.t ki5m cKa nh%ng chK th! thang d Č.n nh%ng n6i thi.u hft v+n. Qua Čó th trng chng khoán góp ph;n cân Č+i gi%a ti.t ki5m và d;u t, Čóng góp vào sJ tng tr8ng kinh t. bbng cách m8 r$ng kh+i lEng ti.t ki5m và Č;u t. Th trng này là n6i diln ra các ho0t Č$ng mua bán chng khoán. ChFc nUng, vai trò c;a th] trI_ng chFng khoán . Chc nng ca th tr ng chng khoán: - Huy Č$ng v+n Č;u t cho n-n kinh t.: Khi các nhà Č;u t mua chng khoán do các công ty phát hành, s+ ti-n nhàn rmi cKa hA ČEc Ča vào ho0t Č$ng sGn xu3t kinh doanh và qua Čó góp ph;n m8 r$ng sGn xu3t Xã h$i. Bbng càch hm trE các ho0t Č$ng Č;u t cKa công ty. Th trng chng khoán Čã có nh%ng tác Č$ng Č+i v,i sJ phát tri!n cKa n-n kinh t. qu+c dân. - Cung c3p môi trng Č;u t cho công chúng: TTCK cung c3p cho công chúng m$t môi trng Č;u t lành m0nh v,i các c6 h$i lJa chAn phong phú. Các lo0i chng khoán trên th trng thng r3t khác nhau v- tính ch3t và thi h0n và Č$ rKi ro, cho phép các nhà Č;u t có th! lJa chAn cho lo0i hàng hóa phù hEp v,i khG nng, mfc
7 tiêu và s8 thích cKa mình. Chính vì v>y TTCK góp ph;n Čáng k! làm tng mc ti.t ki5m qu+c gia. - T0o môi trng giúp Chính phK thJc hi5n các chính sách kinh t. vX mô: Các chZ báo cKa TTCK phGn Gnh Č$ng thái cKa n-n kinh t. m$t cách nh0y bén và chính xác. Giá các chng khoán tng lên cho th3y vi5c Č;u t Čang m8 r$ng, n-n kinh t. tng tr8ng và ngEc l0i. Vì th. TTCK là m$t công cf quan trAng giúp Chính phK thJc hi5n các chính sách kinh t. vX mô. Thông qua th trng chng khoán Chính phK có th! mua và bán trái phi.u Chính phK t0o ra ngun thu bù Č3p thâm hft ngân sách và quGn lð l0m phát. Chính phK c n ti5n, tW Čó t0o ČEc môi trng c0nh tranh lành m0nh nhbm nâng cao hi5u quG so dfng v+n, kích thích áp dfng công ngh5 m,i, cGi ti.n sGn phsm. SJ bi.n Č$ng không ngWng cKa giá chng khoán, Čac bi5t là giá c9 phi.u, nhà Č;u t có th! Čánh giá doanh nghi5p m$t cách khách quan và khoa hAc b3t kt thi Či!m nào. Ngoài ra Č+i v,i công ty niêm y.t, nghXa vf cung c3p thông tin trên TTCK, giúp các nhà Č;u t, các nhà quGn lð th trng có th! Čánh giá sJ tng tr8ng 9n Čnh hay suy thoái b3t 9n Čnh cKa các công ty.
8 - Hm trE và thúc Čsy các công ty c9 ph;n ra Či và phát tri!n TTCK hm trE ch6ng trình c9 ph;n hóa c p và phát tri!n cKa m$t công ty c9 ph;n qua vi5c quGn bá thông tin, Čnh giá doanh nghi5p, bGo lãnh phát hành, phân ph+i chng khoán m$t cách nhanh chóng, t0o tính thanh khoàn cho chúng và tW Čó thu hút các nhà Č;u t Č.n góp v+n vào công ty c9 ph;n. - Th trng chng khoán góp ph;n Či-u hòa v+n gi%a các ngành trong n-n kinh t., t0o nên sJ phát tri!n nhanh và Čng Či-u trong n-n kinh t - Th trng chng khoán là công cf thu hút và ki!m soát v+n Č;u t n,c ngoài. 1.1.1.2 Các ch; thA tham gia th] trI_ng chFng khoán. Hình 1.1: Ch th) tham gia th tr ng chng khoán Nhà phát hành chng khoán: Nhà phát hành là các t9 chc thJc hi5n huy Č$ng v+n thông qua TTCK. Nhà phát hành là ngi cung c3p chng khoán- hàng hóa cKa TTCK. - Chính phK và chính quy-n Ča ph6ng là nhà phát hành trái phi.u Chính phK và trái phi.u Ča ph6ng. - Các công ty phát hành các c9 phi.u và trái phi.u công ty.
9 - Các t9 chc tài chính phát hành các công cf tài chính nh trái phi.u, chng chZ thf h8ng phfc vf cho ho0t Č$ng cKa hA. Nhà Č.u t chng khoán: Nhà Č;u t là nh%ng ngi thJc hi5n mua và bán chng khoán trên TTCK. Nhà Č;u t có th! làm hai lo0i. - Nhà Č;u t cá nhân là nh%ng ngi có v+n t0m thi nhàn rmi, tham gia mua bán trên TTCK v,i mfc Čích ki.m lEi nhu>n. Tuy nhiên trong Č;u t thì l6i nhu>n l0i luôn ggn li-n v,i rKi ro, lEi nhu>n càng cao thì rKi ro càng l,n và ngEc l0i. - Nhà Č;u t có c9 tc hay còn gAi là các Čnh ch. Č;u t, thng xuyên mua bán v,i s+ lEng l,n trên th trng nh các công ty bGo hi!m, các công ty quGn lð quw. Nhà môi gi0i chng khoán: - Công ty chng khoán: Công ty chng khoán là nh%ng công ty hAat Č$ng trong lXnh vJc chng khoán có th! ČGm nh>n m$t hoac nhi-u trong s+ các nghi5p vf chính là bGo lãnh phát hành, môi gi,i, tJ doanh và Č;u t chng khoán. C1 quan qu3n lð th tr ng chng khoán . Là c6 quan Č0i di5n cho Chính phK Čnh h,ng cho th trng chng khoán phát tri!n, Ča ra các quy Čnh nhbm h,ng dYn và giám sát mAi ho0t Č$ng trên th trng chng khoán. 1.1.1.3 Hàng hóa tham gia trên th] trI_ng chFng khoán Hàng hóa tham gia trên th trng chng khoán bao gm c9 phi.u, trái phi.u và các công cf tài chính phái sinh khác. - C9 phi.u là gi3y chng nh>n s+ ti-n cKa nhà Č;u t góp v+n vào công ty phát hành hoac bút toán ghi s9 xác nh>n quy-n s8 h%u m$t hoac m$t s+ c9 phi.u cKa công ty Čó. Ngi ngm gi% c9 phi.u tr8 thành c9 Čông Čng thi là chK s8 h%u cKa công ty phát hành.
10 - Trái phi.u là chng nh>n nghXa vf nE cKa ngi phát hành phGi trG cho ngi s8 h%u trái phi.u Č+i v,i m$t khoGn ti-n cf th!, trong m$t thi gian xác Čnh và m$t lEi tc quy Čnh. - Công cf tài chính phái sinh: là nh%ng quy-n chAn mua, quy-n chAn bán, hEp Čng kt h0n và hEp Čng t6ng lai ČEc l>p gi%a ngi mua và ngi bán nhbm thJc hi5n m$t nghi5p vf phát sinh v- mua bán hàng hóa nào Čó. U- tài này tác giG chZ phân tích xung quanh hàng hóa là c9 phi.u mà thôi. 1.1.1.4 R;i ro và tf su8t sinh l_i c;a chFng khoán H(nh 1.2: Quan tâm ca nhà Č.u t v8 ri ro và t9 sut sinh l i chng khoán Trong Č;u t thng ngi ta xem xét Č.n lEi nhu>n mang l0i hay là tx su3t sinh li có ČEc là bao nhiêu. Tuy nhiên b3t k! Č;u t nào c n Čòi hIi càng cao thì rKi ro Č! Č0t lEi nhu>n Čó càng cao và ngEc l0i. U;u t chng khoán c y, rKi ro và tx su3t sinh lEi luôn Či cùng nhau và là hai y.u t+ mà ai c<ng phGi quan tâm. (1) R;i ro chFng khoán RKi ro chng khoán ČEc phân làm hai lo0i: rKi ro h5 th+ng và rKi ro phi h5 th+ng !i ro h th ng
11 RKi ro h5 th+ng là rKi ro tác Č$ng Č.n toàn b$ hoac h;u h.t chng khoán. SJ b3p bênh cKa môi trng kinh t. nói chung nh GDP sft giGm, lãi su3t bi.n Č$ng, t+c Č$ l0m phát thay Č9i là nh%ng ví df v- rKi ro h5 th+ng, nh%ng bi.n Č9i này tác Č$ng Č.n sJ dao Č$ng giá cKa các chng khoán trên th trng. RKi ro h5 th+ng ČEc chia làm 3 lo0i rKi ro chính sau: Ri ro th tr ng : Giá c9 phi.u có th! dao Č$ng m0nh trong m$t khoGng thi gian nggn, mac dù thu nh>p cKa công ty không thay Č9i. Nguyên nhân cKa nó có th! r3t khác nhau, nhng phf thu$c chK y.u vào cách nhìn nh>n cKa nhà Č;u t v- các lo0i c9 phi.u nói chung, hay v- m$t nhóm c9 phi.u nói riêng. Nh%ng thay Č9i trong mc sinh li Č+i v,i ph;n l,n các lo0i c9 phi.u chK y.u là do kt vAng cKa nhà Č;u t vào nó thay Č9i và gAi là rKi ro th trng. Ri ro lãi sut : RKi ro lãi su3t nói Č.n sJ không 9n Čnh trong giá tr th trng và s+ ti-n thu nh>p trong t6ng lai, nguyên nhân là dao Č$ng trong mc lãi su3t chung. Nguyên nhân c+t lõi cKa rKi ro lãi su3t là sJ lên xu+ng cKa lãi su3t trái phi.u Chính phK, khi Čó sz có sJ thay Č9i trong mc sinh li kt vAng cKa các lo0i chng khoán khác, Čó là các lo0i c9 phi.u và trái phi.u công ty. Nhà Č;u t thng coi trái phi.u Chính PhK không có rKi ro, lãi su3t cKa trái phi.u Chính phK là lãi su3t chusn, là mc phí vay v+n không rKi ro. Do Čó, nh%ng thay Č9i trong lãi su3t trái phi.u Chính phK sz Gnh h8ng t,i toàn b$ h5 th+ng chng khoán, tW trái phi.u cho Č.n các lo0i c9 phi.u rKi ro nh3t. Ri ro sc mua: RKi ro sc mua là tác Č$ng cKa l0m phát Č+i v,i khoGn Č;u t, bi.n Č$ng giá càng cao thì rKi ro sc mua càng tng, n.u nhà Č;u t không tính toán l0m phát vào thu nh>p kt vAng. Nói cách khác, lEi tc thJc t. cKa chng khoán Čem l0i là k.t quG gi%a lEi tc danh nghXa sau khi kh3u trW l0m phát. Nh v>y, khi có tình tr0ng l0m phát thì lEi tc thJc t. giGm !i ro phi h th ng
12 RKi ro phân tán ČEc, tc rKi ro phi h5 th+ng là m$t ph;n rKi ro Č;u t mà nhà Č;u t có th! lo0i bI ČEc n.u ngm gi% m$t s+ lo0i chng khoán ČK l,n. Lo0i rKi ro này là k.t quG cKa nh%ng bi.n c+ ngYu nhiên hoac không ki!m soát ČEc chZ Gnh h8ng Č.n m$t công ty hoac m$t ngành công nghi5p nào Čó. Các y.u t+ này có th! là nh%ng bi.n Č$ng v- lJc lEng lao Č$ng, nng lJc quGn tr, ki5n tfng hay chính sách Či-u ti.t cKa Chính phK. Vì h;u h.t các nhà Č;u t có hi!u bi.t t+i thi!u Č-u có th! lo0i bI rKi ro có th! phân tán ČEc bbng cách ngm gi% m$t danh mfc Č;u t ČK l,n tW vài chfc Č.n vài trm. Tuy nhiên, các nghiên cu Čã chZ ra rbng, n.u lJa chAn chng khoán m$t cách csn th>n thì chZ c;n khoGng 15 chng khoán là có th! làm nên m$t danh mfc Č;u t lo0i bI ČEc h;u h.t rKi ro có th! phân tán ČEc. RKi ro phi h5 th+ng ČEc chia làm hai lo0i chính là rKi ro kinh doanh và rKi ro tài chính. Ri ro kinh doanh xu3t phát tW tình tr0ng ho0t Č$ng cKa công ty, khi có nh%ng thay Č9i trong tình tr0ng này công ty có th! sz b sút giGm lEi nhu>n và c9 tc. Nói cách khác, n.u lEi nhu>n dJ ki.n tng 10% hàng nm trong nh%ng nm ti.p theo, rKi ro kinh doanh sz cao h6n n.u nh lEi nhu>n tng t,i 14% hay giGm xu+ng 6% so v,i lEi nhu>n nbm trong khoGng 9-11%. RKi ro kinh doanh có th! ČEc chia làm hai lo0i c6 bGn: Bên ngoài và n$i t0i. RKi ro kinh doanh n$i t0i phát sinh trong quá trình v>n hành ho0t Č$ng cKa công ty. Mmi công ty có m$t lo0i rKi ro n$i t0i riêng và mc Č$ thành công cKa mmi công ty th! hi5n qua hi5u quG ho0t Č$ng. Ri ro tài chính liên quan Č.n vi5c công ty tài trE v+n cho ho0t Č$ng cKa mình. Ngi ta thng tính toán rKi ro tài chính bbng vi5c xem xét c3u trúc v+n cKa m$t công ty. SJ xu3t hi5n cKa các khoGn nE trong c3u trúc v+n sz t0o ra cho công ty nh%ng nghXa vf trG lãi mà phGi ČEc thanh toán cho chK nE tr,c khi trG c9 tc cho c9 Čông nên nó có tác Č$ng l,n Č.n thu nh>p cKa hA. RKi ro tài chính là rKi ro có th! tránh ČEc trong ph0m vi mà các nhà quGn lð có toàn quy-n quy.t Čnh vay hay không vay. M$t công ty không vay nE chút nào sz không có rKi ro tài chính. g2) Tf su8t sinh l_i
13 ah Mi hình CAPM Mô hình Čnh giá tài sGn v+n (Capital asset pricing model-CAPM) 1 là mô hình mô tG m+i quan h5 gi%a rKi ro và lEi nhu>n kt vAng. Trong mô hình này, lEi nhu>n kt vAng cKa m$t chng khoán bbng lEi nhu>n không rKi ro (risk free) c$ng v,i m$t khoGn bù Čgp rKi ro dJa trên c6 s8 rKi ro toàn h5 th+ng cKa chng khoán Čó. Còn rKi ro không toàn h5 th+ng không ČEc xem xét trong mô hình này do nhà Č;u t có th! xây dfng danh mfc Č;u t Ča d0ng hóa Č! lo0i bI rKi ro này. Lð thuy.t v- mô hình CAPM và ng dfng cKa nó da trên m$t s+ giG thi.t quan trAng v- th trng chng khoán và thái Č$ cKa nhà Č;u t nh sau: - Các nhà Č;u t ngm gi% danh mfc chng khoán Ča d0ng hóa hoàn toàn. Do Čó nh%ng Čòi hIi v- tx su3t sinh lEi cKa nhà Č;u t b tác Č$ng chK y.u b8i rKi ro h5 th+ng cKa tWng chng khoán ch không phGi rKi ro t9ng th!. - Các chng khóan ČEc trao Č9i tf do trên th trng c0nh tranh là th trng mà thông tin v- m$t công ty nào Čó và tri!n vAng cKa công ty này là công khai Č+i v,i nhà Č;u t. - Không có chi phí cho vi5c mua và bán chng khoán. - Không có thu. - T3t cG các nhà Č;u t thích lJa chAn chng khoán có tx su3t sinh li cao nh3t t6ng ng v,i mc Č$ cho tr,c cKa rKi ro. - T3t cG các nhà Č;u t có kt vAng thu;n nh3t liên quan Č.n tx su3t sinh li kt vAng, ph6ng sai và hi5p ph6ng sai. LEi nhu>n kt vAng cKa m$t chng khoán có m+i quan h5 Čng bi.n v,i rKi ro cKa chng khoán Čó, nghXa là nhà Č;u t kt vAng nh%ng chng khoán có rKi ro cao có lEi nhu>n cao và ngEc l0i. Hay nói khác Či nhà Č;u t gi% chng khoán có rKi ro cao chZ khi nào lEi nhu>n kt vAng ČK l,n Č! bù Čgp rKi ro. • là h5 s+ dùng Č! Čo lng rKi ro 1 Mô hính CAPM do Willim Sharpe phát hi5n vào th>p niên 1960
14 cKa m$t chng khoán. Do Čó lEi nhu>n kt vAng cKa m$t chng khoán có quan h5 Čng bi.n v,i h5 s+ • cKa nó. GiG so rbng th trng tài chính hi5u quG và nhà Č;u t Ča d0ng hóa danh mfc Č;u t sao cho rKi ro không h5 th+ng không Čáng k!. Nh v>y còn rKi ro h5 th+ng Gnh h8ng Č.n lEi nhu>n cKa c9 phi.u. C9 phi.u có • càng l,n thì rKi ro càng cao, do Čó, Čòi hIi lEi nhu>n cao Č! bù Čgp rKi ro. Theo mô hình CAPM m+i quan h5 gi%a lEi nhu>n và rKi ro ČEc miêu tG b8i công thc sau: ek = R f + (R m œ R f)* q j (1.1) Trong Čó R f là lEi nhu>n không rKi ro, R m là lEi nhu>n kt vAng cKa danh mfc th trng và •j là h5 s+ beta cKa c9 phi.u j. Ph6ng trình này bi!u diln n$i dung mô hình CAPM, có d0ng hàm s+ b>c nh3t y = b+ ax v,i bi.n phu thu$c 8 Čây là R j, bi.n Č$c l>p là •j và h5 s+ góc là (R m œ R f). V- mat hình hAc, m+i quan h5 gi%a lEi nhu>n kt vAng c9 phi.u và h5 s+ rKi ro beta ČEc bi!u diln bbng Čng th„ng có tên gAi là Čng th trng chng khoán SML (Security market line). Hình vz d,i Čây mô tG quan h5 gi%a lEi nhu>n kt vAng cKa chng khoán v,i h5 s+ • cKa nó. H(nh 1.3 : Quan h@ li nhuAn cB phiCu và D
15 TW công thc và hình trên, ta có th! rút ra m$t s+ Či-u quan trAng sau Čây: - Beta bbng 0: LEi nhu>n kt vAng cKa chng khoán có beta bng 0 chính là R f Rj = R f + (R m œ R f)* • j = R f + (R m œ R f)* 0 = R f - Beta bbng 1: LEi nhu>n kt vAng cKa chng khoán có beta bbng 1 chính là R m Rj = R f + (R m œ R f)* • j = R f + (R m œ R f)* 1 = R m - Quan h5 tuy.n tính- Quan h5 gi%a lEi nhu>n c9 phi.u và h5 s+ rKi ro beta là quan h5 tuy.n tính ČEc diln tG b8i Čng th„ng SML có h5 s+ gó là (R m-Rf) Danh mfc Č;u t c n ng dfng cho tWng trng hEp c9 phi.u cá bi5t và mô hình này c p niên 1970 S.A Ross Čã tri!n khai mô hình APT (Arbitrage pricing theory) trong vi5c mua bán các lo0i chng khoán hàng hóa kh+i lEng l,n, ngo0i t5 gi%a các th trng Č! h8ng chênh l5ch tx giá. Lð thuy.t APT cho rbng tx su3t sinh lEi cKa chng khoán là m$t hàm s+ tuy.n tính cKa t>p hEp các y.u t+ có khG nng xGy ra rKi ro Č.n tx su3t sinh li cKa chng khoán. Mô hình APT v,i nh%ng giG Čnh nh sau: - Tx su3t sinh li có th! ČEc mô tG bbng m$t mô hình nhân t+. - Không có các c6 h$i kinh doanh chênh l5ch. - Có m$t lEng chng ČK l,n Č! có th! xây dJng m$t danh mfc Č;u t Ča d0ng hóa t+t, lo0i bI nh%ng rKi ro riêng có cKa các chng khoán Č6n lz. Mô hình APT xem xét v,i hai mô hình d,i Čây: Mô hình hai nhân t và mô hình Ča nhân t
16 Theo mô hình hai nhân t+, lEi nhu>n thJc cKa c9 phi.u R j có th! giGi thích bbng công thc sau: ek = a + b 1j F1 + b 2j F2 + e j (1.2) Trong Čó a là lEi nhu>n khi hai y.u t+ F1 và F 2 bbng 0, F 1 và F 2 là giá tr cKa y.u t+ 1 và y.u t+ 2, b 1j và b 2j là hbng s+ th! hi5n lEi nhu>n chng khoán j khi y.u t+ 1 hoac 2 thay Č9i 1 Č6n v và e j là sai s+. Trong mô hình này a là hbng s+ th! hi5n lEi nhu>n không rKi ro còn các y.u t+ F 1 và F 2 th! hi5n rKi ro toàn h5 th+ng hay rKi ro không th! tránh khIi bbng chi.n lEc Ča d0ng hóa Č;u t. Thu>t ng% sai s+ 8 Čây chZ rKi ro không toàn h5 th+ng tc là rKi ro có th! tránh khIi bbng cách Ča d0ng hóa danh mfc Č;u t. M/ hình Ča nhân t DJa theo nguyên tgc t6ng tJ nhng khi chúng ta Č- c>p Č.n nhi-u h6n hai y.u t+ bbng cách thêm các y.u t+ khác vào ph6ng trình (1.2) chúng ta sz có ČEc mô hình Ča nhân t+. Mô hình Ča nhân t+ cho rbng giá cG chng khoán thay Č9i tùy thu$c vào nhi-u nhân t+ ch không phGi m$t hoac hai nhân t+. Vi5c quan trAng là tìm ra ČEc m$t s+ nhân t+ Č0i di5n cho các nhân t+ Gnh h8ng Č.n giá chng khoán. V3n Č- này có th! giGi quy.t ČEc nh công cf phân tích y.u t+ (factor analysis) mà các ph;n m-m th+ng kê hi5n nay có. K.t quG nghiên cu cKa Stephen A.Ross nghiên cu và cho rbng có 5 nhân t+ quan trAng quy.t Čnh lEi nhu>n c9 phi.u là: - SJ thay Č9i tx l5 l0m phát kt vAng - S thay Č9i b3t ng cKa tx l5 l0m phát - SJ thay Č9i b3t ng cKa tình hình sGn xu3t trong ngành - SJ thay Č9i b3t ng cKa chênh l5ch lEi tc gi%a trái phi.u x.p h0n th3p và trái phi.u x.p h0n cao
17 - SJ thay Č9i b3t ng chênh lêch lEi tc gi%a trái phi.u nggn h0n và trái phi.u dài h0n Ba y.u t+ Č;u tác Č$ng Č.n dòng ti-n thu nh>p cKa công ty, do Čó Gnh h8ng Č.n c9 tc và t+c Č$ gia tng c9 tc. Hai y.u t+ sau cùng Gnh h8ng Č.n giá tr th trng hoac tx su3t chi.t kh3u. H(nh 1.4: Tác ČIng qua li ca các nhân t 3nh h Jng ČCn chng khoán 1.1.2 Ch` sH giá chFng khoán. ChZ s+ giá chng khoán là chZ s+ giá bình quân cKa các lo0i chng khoán (Cô phi.u) giao dch trên th trng chng khoán t0i m$t thi Či!m. Các lo0i chng khoán ČEc chAn Č! tính chZ s+ tùy thu$c vào mmi lo0i chZ s+ Či-u có cách lJa chAn khác nhau. Ví df: T0i Mw có 3 lo0i chZ s+: chZ s+ Dow Jones là chZ s+ bình quân cKa 65 lo0i c9 phi.u tiêu bi!u (30 c9 phi.u cKa ngành công nghi5p, 20 c9 phi.u cKa ngành v>n tGi và 15 c9
18 phi.u cKa ngành dch vf); chZ s+ S&P 500 là chZ s+ giá bình quân cKa 500 c9 phi.u tiêu bi!u; chZ s+ AMEX là chZ s+ cKa toàn b$ c9 phi.u trên th trng chng khoán Mw. Mfc tiêu c6 bGn cKa vi5c xây dJng chZ s+ giá nói chung là phGi c+ Čnh ph;n lEng, lo0i bI mAi y.u t+ Gnh h8ng v- giá tr Č! khGo sát sJ thay Č9i cKa riêng giá. Có nh v>y chZ s+ giá m,i phGi ánh Čúng sJ bi.n Č$ng v- giá. MAi công thc, ph6ng pháp không thJc hi5n ČEc ð t8ng này Či-u không chính xác và chgc chgn chZ s+ giá không phGn ánh Čúng sJ bi.n Č$ng v- giá. U! thJc hi5n mfc tiêu trên, có 3 v3n Č- c;n giGi quy.t trong quá trình xây dJng chZ s+ giá c9 phi.u. (a) Ch/n phIOng pháp . Hi5n nay trên th. gi,i dùng 4 ph6ng pháp Č! tính chZ s+ giá c9 phi.u. U- tài này trình bày ph6ng pháp Paasche mà Vi5t Nam Čang áp dfng Č! tính chZ s+ giá chng khoán VN-Index. Các chZ s+ khác ČEc trình bày 8 PhF lFc 3 Ph$ng pháp Paasche i i ∑q t pt Ip = i i ∑q 0 pt Trong Čó: Ip : ChZ s+ Paasche pt : Giá th,i kt t p0 : Giá thi kt góc qt : Kh+i lEng thi Či!m tính toán i: C9 phi.u I tham gia tính toán n : s+ lEng c9 phi.u da vào tính chZ s+
19 Uây là lo0i chZ s+ giá c9 phi.u thông dfng nh3t và là chZ s+ giá bình quân gia quy-n giá tr v,i quy-n s+ là lEng chng khoán niêm y.t thi kt tính toán. K.t quG tính sz phf thu$c vào c6 c3u quy-n s+ (c6 c3u chng khoán niêm y.t) thi kt tính toán. grh Ch/n r[ ČLi diun M$t nhi5m vf th hai trong vi5c xây dJng chZ s+ giá chng khoán là vi5c chAn rm Č0i di5n. Ba tiêu thc quan trAng Č! xác Čnh sJ tiêu bi!u cKa c9 phi.u Č! chAn vào r9 Č0i di5n là s+ lEng c9 phi.u niêm y.t, giá tr niêm y.t là tx l5 giao dch mua bán chng khoán Čó trên th trng (kh+i lEng và giá tr giao dch). U+i v,i Vi5t Nam hay b3t kð th trng chng khoán nào m,i ra Či, s+ lEng các c9 phi.u niêm y.t cha nhi-u, thì r9 Č0i di5n bao gm t3t cG các c9 phi.u. Tuy nhiên c y chZ s+ chúng ta tính ra m,i phGn ánh ČEc Č$ng thái v>n Č$ng thJc sJ cKa giá th trng. (c) V8n Č2 trv khw xnh hIyng c;a các y:u tH thay Č[i v2 khHi lIJng và giá tr] trong quá trình tính toán ch` sH giá c[ phi:u Trong quá trình tính toán m$t s+ nhân t+ làm thay Č9i v- kh+i lEng và giá tr cKa các c9 phi.u trong r9 Č0i di5n sz Gnh h8ng Č.n tính liên tfc cKa chZ s+. Ví df nh ph0m vi, n$i dung tính toán cKa ngày báo cáo không Čng nh3t v,i ngày tr,c Čó và làm cho vi5c so sánh b kh>p khilng, chZ s+ giá tính ra không phGn ánh Čúng sJ bi.n Č$ng cKa riêng giá. Các y.u t+ nh vi5c thêm, b,t c9 phi.u khIi r9 Č0i di5n, thay c9 phi.u trong r9 Č0i di5n; nh>p, tách c9 phi.u; th8ng c9 ph;n, th8ng ti-n, tng v+n bbng cách phát hành c9 phi.u m,i; bán chng quy-n; c9 phi.u trong r9 Č0i di5n b giGm giá trong nh%ng ngày giao dch không có c9 tc. U! trW kho Gnh h8ng cKa các y.u t+ thay Č9i v- kh+i lEng và giá tr trong quá trình tính toán chZ s+ giá c9 phi.u, làm cho chZ s+ giá c9 phi.u thJc sJ phGn ánh Čúng sJ bi.n Č$ng cKa riêng giá c9 phi.u mà thôi ngi ta dùng kx thu>t Či-u chZnh h5 s+ chia. Uây là m$t Čac thù riêng cKa vi5c xây dJng chZ s+ giá chng khoán. Khi th trng có
20 trng hEp niêm y.t m,i hay t9 chc Čã niêm y.t ti.n hành tng v+n, giGm v+n h5 s+ chia ČEc tính nh sau EPhF lFc 4) ChK s giá TTCKVN, VN-Index là chK s ph3n ánh mc giá trên TTCK trong mIt ngày cF th) so sánh v0i mc giá ti th i Či)m gc. VN-Index là chZ s+ giá t9ng hEp ČEc tính theo ph6ng pháp bình quân gia quy-n t9ng giá tr th trng cKa t3t cG các c9 phi.u ČEc niêm y.t trên S8 Giao dch Chng khoán Thành ph+ H Chí Minh (Ph 1ng pháp Passcher trong Čó quy8n s là khi l ng giao dch th i kT hi@n ti). VN-Index có ngày g+c là 28 tháng 07 nm 2000 v,i giá tr 100 Či!m. T9ng giá tr th trng hi5n t0i VN-INDEX = *100 T9ng giá tr th trng g+c 1.1.2.1 Các nhân tH xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán Nhân t+ Gnh h8ng Č.n chZ s+ giá chng khoán có th! chia thành 3 nhóm nhân t+ sau Čây. Nhân t kinh tC : là nh%ng nhân t+ Gnh h8ng trJc ti.p Č.n chng khoán nh lEi nhu>n doanh nghi5p, tx su3t sinh li n$i b$, quy.t Čnh chi trG c9 tc, chZ s+ P/E, EPS và nh%ng nhân t+ vX mô Gnh h8ng gián ti.p nh tng tr8ng kinh t., l0m phát, lãi su3t, tx giá, lãi su3t, cung ti-n t5, giá xng d;u, giá vàng, Gnh h8ng chính sách cKa thu. cKa Chính phK. Nhân t phi kinh tC nh : Chi.n tranh, thiên tai, thay Č9i c6 c3u quGn lð hành chính, thay Č9i thi ti.t và nh%ng thay Č9i khác do thiên nhiên t0o ra. Nhân t th tr ng : Là nh%ng nhân t+ th trng hay nhân t+ n$i t0i cKa th trng bao gm sJ bi.n Č$ng cKa cung c;u, hay nh%ng thông tin liên quan Č.n th trng chng khoán sz Gnh h8ng Č.n giá chng khoán cKa tWng c9 phi.u tW Čó Gnh h8ng Č.n chZ s+ giá chng khoán.
21 1.2 Các nhân tH v? mô xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán . 1.2.1 TUng trIyng kinh t: xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán . Tng tr8ng kinh t. là m$t thu>t ng% dùng Č! chZ sJ gia tng bình quân Č;u ngi sGn phsm qu+c n$i (GDP). Nó thng ČEc Čo lng nh t+c Č$ thay Č9i trong GDP. Tng tr8ng kinh t. chZ Č- c>p Č.n s+ lEng hàng hóa và dch vf sGn xu3t. Tng tr8ng kinh t. có th! là tích cJc hay tiêu cJc, tng tr8ng âm có th! ČEc gAi bbng cách nói rbng n-n kinh t. là thu hŒp l0i, tng tr8ng phK ČEc k.t hEp v,i kinh t. suy thoái. U! so sánh thu nh>p trên Č;u ngi trên nhi-u qu+c gia, các s+ li5u th+ng k. ČEc trích dYn trên m$t lo0i ti-n duy nh3t, dJa trên m$t trong hai tx giá h+i Čoái hi5n hành hoac sc mua t6ng Č6ng. Tng tr Jng kinh tC và chK s giá chng khoán Khi nhìn vào sJ tng hay giGm chZ s+ giá c9 phi.u trên th trng chng khoán ta có th! rút ra k.t lu>n v- mc Č$ suy thoái hay tng tr8ng cKa m$t n-n kinh t Trong thi kt n-n kinh t. phát tri!n, giá cG chng khoán tng cao, ngun cung chng khoán r3t nhi-u do các doanh nghi5p c;n v+n phfc vf cho ho0t Č$ng sGn xu3t kinh doanh cKa mình. Nhng khi n.n kinh t. suy thoái, các doanh nghi5p kinh doanh kém hi5u quG, gap khó khn v- tài chính, lEi tc c9 phi.u giGm Či và chng khoán c<ng b m3t giá nghiêm trAng. Ui-u này là do mAi sJ thay Č9i trong các ho0t Č$ng kinh t. thJc Či-u ČEc phGn ánh m$t cách Č;y ČK và kp thi vào giá chng khoán, khi giá chng khoán thay Č9i chng tI Čã có m$t sJ thay Č9i trong n-n kinh t Vì sJ nh0y cGm cKa mình, giá chng khoán là m$t hình Gnh phGn chi.u nh%ng v3n Č- v- vi mô, c6 bGn cKa các doanh nghi5p niêm y.t và nh%ng v3n Č- c6 bGn thu$c t;m vX mô cKa n-n kinh t Uac bi5t Čây là chZ s+ giá, Č0i di5n cho toàn th trng chng khoán. Feridun(2006) 2, th trng chng khoán góp ph;n làm tng tr8ng kinh t. thông qua các chc nng riêng có cKa mình phGn ánh m$t cách trJc ti.p và gián ti.p nh huy Č$ng v+n nhàn rmi, t0o ra tính thanh khoGn cho các khoGn v+n Č;u t, Ča d0ng hóa r<i 2 Feridun, 2006, Longterm between economic growth and stock, Canada and United States
22 ro, cGi thi5n vi5c cung c3p thông tin và t0o Č$ng c6 cho các doanh nghi5p ho0t Č$ng hi5u quG h6n so v,i các hình thc huy Č$ng v+n truy-n th+ng khác. V,i m$t th trng v+n linh ho0t, thông su+t, rKi ro liên quan Č.n Č;u t có xu h,ng giGm, góp ph;n thu hút các nhà Č;u t làm gia tng tri!n vAng tng tr8ng kinh t. trong dài h0n. T6ng tJ, Malkiel(1998) cho rbng th trng chng khoán tác Č$ng lên n-n kinh t. ít nh3t thông qua ba cách: (1) Giá chng khoán cao h6n gây ra tác Č$ng thu nh>p, vì giá chng khoán tng, ngi ta cGm th3y giàu có h6n và sz chi tiêu nhi-u h6n; (2) V,i doanh nghi5p niêm y.t, giá chng khoán tng giúp giGm chi phí vay v+n, v+n Č;u t phát tri!n trong n-n kinh t. tng lên. Và khi giá chng khoán tng còn làm tng giá tr th trng cKa doanh nghi5p, giúp doanh nghi5p dl dàng huy Č$ng v+n Č! thJc hi5n các ho0t Č$ng Č;u t m,i;(3) Kt vAng nhà Č;u t tng lên, n-n kinh t. sôi Č$ng h6n, mAi ho0t Č$ng kinh t. c n có m+i quan h5 d6ng gi%a hai bi.n này. Ngoài ra, Hassapis so dfng mô hình VAR cho b$ s+ li5u cKa các qu+c gia nh : Mw, Anh, Pháp, Nhât, Canada rút ra rbng thay Č9i giá chng khoán thJc là m$t nhân t+ h%u ích Č! dJ báo sGn lEng cKa qu+c gia này. Demirguc-Kunt (1996) l0i hi qui GDP (t9ng sGn phsm qu+c n$i) theo các bi.n Č0i di5n cho th trng chng khoán và các bi.n vX mô khác, có m+i quan h5 chat chz gi%a sJ phát tri!n th trng chng khoán và tng tr8ng kinh t. trong dài h0n. M+i quan h5 gi%a giá chng khoán, lãi su3t trái phi.u và GDP 8 Mw và Canada c n cKa Ibrahim (2003) thì có m+i quan h5 d6ng trong dài h0n gi%a chZ s+ giá chng khoán và sGn lEng công 3 Fama.E.F,1990, Stock return, Expected return and real activity, Journal of Financial.
23 nghi5p 8 Malaysia. Cu+i cùng là Merikas (2006) c n th3y có m+i quan h5 d6ng gi%a chZ s+ giá chng khoán v,i tng tr8ng GDP 8 Uc. 1.2.2 LLm phát xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán . L0m phát là hi5n tEng ti-n trong lu thông vEt qua nhu c;u c;n thi.t làm cho chúng b m3t giá, giá cG cKa các hàng hóa tng lên Čng lo0t. Hay nói cách khác l0m phát là k.t quG cKa lEng ti-n trong lu thông nhi-u h6n s+ lEng hàng hóa t0i m$t thi Či!m nh3t Čnh làm cho hàng hóa ČEc xem nh là thi.u nên giá hàng hóa tng. L0m phát có nh%ng Gnh h8ng nh3t Čnh Č.n sJ phát tri!n kinh t.- xã h$i tùy theo mc Č$ cKa nó. Nhìn chung l0m phát vWa phGi có th! Čem l0i nh%ng Či-u lEi bên c0nh nh%ng tác h0i không Čáng k!, còn l0m phát cao thng gây tác h0i Č.n n-n kinh t. và Či s+ng. Mac khác tác Č$ng cKa l0m phát còn tùy thu$c vào l0m phát có dJ Čoán tr,c ČEc hay không. N.u t3t cG các ČEt l0m phát hoàn toàn dJ báo tr,c ČEc thì l0m phát không gây nên gánh nang kinh t. l,n b8i ngi ta có nh%ng giGi pháp Č! thích nghi v,i nó. L0m phát không dJ Čoán ČEc sz dYn Č.n nh%ng Č;u t sai l;m và phân ph+i l0i thu nh>p m$t cách ngYu hng làm m3t tin th;n và sinh lJc cKa n-n kinh t Tác ČIng ČCn chK s giá chng khoán L0m phát là m$t trong nh%ng y.u t+ quan trAng cKa n-n kinh t. và nó c n th3y rbng n-n kinh t. Čang trong tình tr0ng b3t 9n, kt vAng v- n-n kinh t. x3u Či. L0m phát còn làm giGm lEng ti-n thJc lu thông trong n-n kinh t. khi.n c;u v- hàng hóa giGm Či, góp ph;n giGm c;u chng khoán và giá chng khoán giGm. Bên c0nh Čó, l0m phát tng dYn Č.n lEi nhu>n doanh nghi5p giGm, chi phí cKa vi5c phát hành chng khoán c m h6n. T3t cG Či-u này làm giGm dòng ti-n trong t6ng lai cKa doanh nghi5p và làm giGm giá chng khoán do c;u giGm. Khil và Lee (2000) c<ng tìm th3y m+i quan h5 âm gi%a lEi tc chng khoán và l0m phát cho các n,c Châu Ê œ Thái Bình D6ng. Trái l0i, k.t quG nghiên cu cKa
24 Ibramhim (2003) 4 cho Malaysia rút ra k.t lu>n l0m phát l0i có m+i quan h5 d6ng v,i chZ s+ giá chng khoán. Còn v,i nghiên cu cKa Humpe (2005), l0m phát Gnh h8ng gián ti.p Č.n mc lãi su3t phi rKi ro và su3t chi.t kh3u, vì th. Gnh h8ng x3u Č.n giá tr dòng ngân lu t6ng lai cKa doanh nghi5p và trJc ti.p thông qua thay Č9i trong mc giá và các chính sách ki!m soát l0m phát. 1.2.3 Tf giá hHi Čoái xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán. Tx giá h+i Čoái Čo lng giá tr cKa m$t Čng ti-n trên m$t Č6n v Čng ti-n khác. Khi các Či-u ki5n kinh t. thay Č9i, tx giá h+i Čoái có th! bi.n Č$ng m$t cách Čáng k!. Ajayi (1996) Čã phân tích m+i quan h5 nggn h0n gi%a th trng chng khoán và th trng ngo0i h+i. K.t quG nghiên cu cho th3y có m+i quan h5 hai chi-u gi%a chZ s+ giá chng khoán và tZ giá h+i Čoái. Vi5c tng giá chng khoán sz làm n$i t5 m3t giá do khi có sJ tng tr8ng trên th trng chng khoán sz thúc Čsy tng tr8ng kinh t Nhng tng tr8ng kinh t. thng kéo theo l0m phát, mà l0m phát trong n,c gây Gnh h8ng tiêu cJc Č.n tâm lð nhà Č;u t n,c ngoài c p khsu và có lEi cho doanh nghi5p xu3t khsu. Vì th. theo Granger (2000), m+i quan h5 gi%a chZ s+ giá chng khoán và tZ giá h+i Čoái là không rõ ràng, khi Čng n$i t5 m3t giá có th! làm tng hoac giGm giá tr doanh nghi5p tùy vào doanh nghi5p này là nh>p khsu hay xu3t khsu. M$t giG thi.t khác cho rbng, th trng chng khoán suy giGm sz làm giGm giá Čng n$i t5. Do trong m$t th trng v+n m8, tJ do phát tri!n thì ngun v+n Č;u t quy.t Čnh cung c;u ngo0i t5 ch không phGi vi5c giao th6ng hàng hóa quy.t Čnh v3n Č- này. Khi có sJ c+ phát sinh trên th trng chng khoán nh giá chng khoán giGm 4 Ibramhim, M.,2003, Macroeconomic variable and the Malaysia equity market: Aview throuth rolling subsample.
25 m0nh m$t cách Č$t ng$t, các nhà Č;u t n,c ngoài sz rút v+n ra thông qua vi5c bán các tài sGn tài chính và các gi3y t có giá khác, góp ph;n làm m3t giá Čng n$i t5 và giGm ti.p giá chng khoán. 1.2.4 Lãi su8t xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán . Trong n-n kinh t. th trng, lãi su3t là m$t trong nh%ng lo0i giá có Gnh h8ng l,n Č.n nên kinh t Lãi su3t Gnh h8ng Č.n sJ phân ph+i thu nh>p cKa dân c, doanh nghi5p, tx giá h+i Čoái, l0m phát và chng khoán. Lãi su3t là giá cG mà ngi Či vay phGi trG cho vi5c so dfng v+n cKa ngi cho vay. Có th! nói lãi su3t là s+ ti-n phGi trG Č! thuê mEn v+n trong m$t khoGn thi gian nh3t Čnh. Khi vay mEn v+n ČEc thJc hi5n trong m$t th trng tJ do thì lãi su3t phGn ánh nh%ng thay Č9i cKa th trng. Lãi su3t ČEc xem là lo0i giá c6 bGn cKa th trng tài chính và có Gnh h8ng quan trAng Č.n các ho0t Č$ng kinh t. và tài chính Lãi su3t chi.t kh3u làm Gnh h8ng Č.n tình hình kinh doanh cKa Doanh nghi5p, v,i lãi su3t tng sz làm cho khG nng Č;u t cKa Doanh nghi5p b h0n ch., lEi nhu>n t6ng lai cKa Doanh nghi5p sz giGm Či Čáng k!. Chính vì v>y mà v,i m$t nhà Č;u t. Khi hA nhìn th3y m$t Či-u rõ ràng nh v>y thì chgc chgn rbng hA sz e nhè trong vi5c Č;u t vào chng khoán mà hA có th! Č;u t vào lXnh vJc khác ch„ng h0n nh goi ti-n ti.t ki5m và nhi-u nhà Č;u t luôn có suy nghX nh v>y làm cho c;u Č;u t chng khoán giGm dYn Č.n giá chng khoán giGm. Cung ti-n c<ng là m$t trong nh%ng bi.n kinh t. vX mô Gnh h8ng Č.n th trng chng khoán. Và ČEc nhi-u nhà kinh t. nghiên cu vì hA tin rbng thay Č9i trong cung ti-n sz trJc ti.p Gnh h8ng làm thay Č9i danh mfc Č;u t và gián ti.p thông qua Gnh h8ng Č.n các ho0t Č$ng kinh t. thJc. Mà Čây là nh%ng nhân t+ quan trAng Gnh h8ng Č.n giá chng khoán. Nhng cho Č.n nay, các k.t quG nghiên cu còn trái ngEc nhau. Theo Wong ( 2005) 5, Gnh h8ng cKa cung ti-n lên giá chng khoán khá phc t0p. M$t chính sách m8 r$ng ti-n t5 kích thích tng tr8ng kinh t. và làm tng lEng ti-n trong dân. 5 Wing œKeung Wong, Habibullah Khan&Jun Du, 2005, Money, Interest rate and Stock prices: New Evidence from Singapore and the United States, Working Paper.
26 Ui-u này góp ph;n làm tng nhu c;u v- hàng hóa và các tài sGn tài chính khác trong Čó có chng khoán. Vì v>y chính sách m8 r$ng ti-n t5 làm giá chng khoán có xu h,ng tng lên. Bên c0nh Čó n.u c;u ti-n không Č9i, tng cung ti-n làm tng lãi su3t danh nghXa do l0m phát tng. Chi phí c6 h$i cKa vi5c gi% ti-n và các gi3y t có giá khác nh chng khoán sz tng. Nên ngi dân có th! chuy!n vi5c gi% ti-n và các tài sGn tài chính sang các tài sGn kð goi khác có tx su3t sinh li cao h6n, nh th. làm giá chng khoán giGm xu+ng. Khi tng cung ti-n l0m phát sz tng , kt vAng cKa nhà Č;u t v- n-n kinh t. x3u Či, dYn Č.n giGm nhu c;u mua chng khoán, giá chng khoán giGm xu+ng. Ngoài ra, l0m phát và mat bbng lãi su3t tng Gnh h8ng x3u Č.n doanh nghi5p, giGm EPS (earning per share) nên chng khoán không còn h3p dYn nhà Č;u t n%a. Th trng ti-n t5 và th trng chng khoán nh hai bình thông nhau trong vi5c luân chuy!n v+n, ti-n t5. Lãi su3t ngân hàng tng hoac giGm sz khi.n giá cG trên th trng chng khoán giGm hoac tng, c p cKa doanh nghi5p. Mà dòng thu nh>p doanh nghi5p và su3t chi.t kh3u là hai nhân t+ dùng Č! Čnh giá chng khoán. Vì có th! nói lãi su3t Gnh h8ng tiêu cJc Č.n chZ s+ giá chng khoán. Ngoài ra n.u th trng tài chính thông su+t thì lãi su3t tng lên nhà Č;u t có th! chuy!n sang g8i ti-n do yêu c;u v- ph;n bù rKi ro chng khoán tng lên. 1.2.5 T[ng mFc tiêu dùng hàng hóa và d]ch vC xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán. T9ng mc tiêu dùng hàng hóa và dch vf là T9ng mc chi tiêu hàng hóa và dch vf cKa cG n,c. Nó th! hi5n mc Č$ chi tiêu cho tiêu dùng cKa các h$ dân và là t9ng mc c;u v- chi tiêu hàng hóa và dch vf trong n,c - Tác Č$ng Č.n khu vJc công. Khi nhu c;u tiêu dùng tng, nhà n,c phGi tng chi tiêu ngân sách Č! Čáp ng nhu c;u tng này. Và khi Čó tng mc chi tiêu chung cKa Xã h$i.
27 - Tác Č$ng Č.n khu vJc t: Khi nhu c;u chi tiêu tng, tc c;u v- hàng hóa tng, tác Č$ng tch cJc Č.n cung hàng hóa, chính vì v>y mà các Công ty sGn xu3t phGi tng quy mô sGn xu3t Č! Čáp ng nhu c;u chi tiêu 3y, dYn Č.n lEi nhu>n Čòi hIi phGi cao h6n và th trng chng khoán phát tri!n h6n. - Tác Č$ng Č.n các trung gian tài chính: Khi nhu c;u chi tiêu tng, Čòi hIi lEng ti-n lu thông Č! Čáp nhng cho vi5c th6ng giao tng, nên các Čnh ch. tài chính phGi tng mc cung ti-n Č! Čáp ng nhu c;u tng này nên ho0t Č$ng cKa các trung gian tài chính này có lEi nhu>n - Tác Č$ng Č.n ngân sách Chính phK: Khi nhu c;u tng, thì thu ngân sách cho Chính phK c<ng tng theo do các Công ty làm n có hi5u quG n$p thu. TNDN, thu. giá tr gia tng 1.3 Lð thuy:t th] trI_ng hiuu qux . 1.3.1 Khái nium Khái ni5m v- m$t th trng hi5u quG Čã ČEc hình thành tW nh%ng nm 60 cKa th. kx 20 này. GiG thi.t th trng hi5u quG (EMH) cho rbng — không ai có th! khôn h6n th trng chng khoán“, mAi thông tin m,i Či-u ČEc các nhà Č;u t tham gia th trng ngm bgt ČEc. Nh%ng thông tin này phGn ánh trJc ti.p vào giá cG th trng. T0i b3t kt thi Či!m nào th trng c<ng Ča vào xo lð kp thi nh%ng thông tin m,i nh3t hi5n có. Uây c<ng là lð do th trng chng khoán tr8 thành — phong v< bi!u“ cKa n-n kinh t Th trng chZ ČEc xem là hi5u quG khi nó Čng thi hi5u quG 8 cG ba mat:(1) phân ph+i, (2) ho0t Č$ng và (3) xem thông tin. (1) Th trng hi5u quG v- mat phân ph+i khi các ngun lJc khan hi.m trong n-n kinh t. ČEc th trng Ča Č.n n6i so dfng m$t cách t+t nh3t và hi5u quG nh3t. Ui-u Čó có nghXa là nh%ng ngi nào s„n lòng trG và trG giá cao nh3t m,i có quy-n lJc s8 h%u các ngun lJc 3y. Trên th trng chng khoán, vai trò cKa th trng chính là lu thông v+n, phân ph+i các ngun v+n Č.n n6i nó ČEc Č;u t, so dfng hi5u quG nh3t, và chZ nh%ng ngi trG giá cao nh3t m,i có quy-n s8 h%u chng khoán.
28 (2) Khi chi phí giao dch trên th trng ČEc quy.t Čnh theo quy lu>t c0nh tranh, nghXa là th trng ČEc Čat trong sJ c0nh tranh gi%a các nhà môi gi,i chng khoán, nhà Č;u t, nhà kinh doanh chng khoán Č! chi phí giao dch g;n bbng 0, và th trng xem là hi5u quG v- mat ho0t Č$ng. Chi phí giao dch bbng hoa hng trung gian c$ng khoGng sai bi5t, khoGn sai bi5t chính là giá mua vào œ giá bán ra. KhoGng sai bi5t này càng l,n, chi phí giao dch càng cao, th trng c;n có sJ thông su+t, n.u nhà Č;u t mua chng khoán v,i giá quá cao và bán chng khoán 8 mc giá th3p, thì chi phí Č! thJc hi5n m$t giao dch trên th trng Čang r3t cao và ngEc l0i. (3) Th trng hi5u quG v- mat thông tin là khi giá cG trên th trng phGn Gnh m$t cách Č;y ČK và tc thi t3t cG các thông tin s„n có trên th trng. Ba khía c0nh trên, v,i sJ phf thu$c, ggn bó lYn nhau, cùng nhau hình thành nên m$t th trng chng khoán hi5u quG. Nhng 8 Čây, Č! xem xét v3n Č- hi5u quG v- mat thông tin, giG thi.t th trng hi5u quG kh„ng Čnh rbng th trng Čã hi5u quG v- mat phân ph+i và ho0t Č$ng. Vì th., th trng hi5u quG ČEc Čnh nghXa nh sau: — th trng hi5u quG là th trng trong Čó giá cG cKa các chng khoán Čã phGn Gnh Č;y ČK, tc thi t3t cG các thông tin sGn có trên th trng“. Nói cách khác, b3t c m$t thông tin nào dùng Č! dJ Čoán giá c9 phi.u trong t6ng lai Či-u Čã ČEc phGn ánh hoàn toàn trong giá c9 phi.u Čó. Khi Čó giá chng khoán ČEc xác Čnh t0i mc cân bbng, vi5c giá chng khoán tng hay giGm và do hay chZ do nó phGn ng v,i các thông tin m,i. Mà các thông tin m,i, theo giG thi.t th trng hi5u quG là thông tin không th! dJ Čoán tr,c ČEc, n.u nó là lo0i thông tin dJ Čoán ČEc thì dJ Čoán Čó Čã ČEc phGn ánh vào trong giá c9 phi.u. Vì th., giá chng khoán thay Č9i do tác Č$ng cKa các thông tin m,i này là ngYu nhiên và không th! dJ Čoán tr,c ČEc. Hay giá cG các tài sGn nh trái phi.u, c9 phi.u, Č$ng sGn, ČEc mua bán trên th trng Čã phGn ánh Č;y ČK t3t cG các thông tin và không b Gnh h8ng b8i các tin Čn trên th trng. Và theo Granger, m$t th trng hi5u quG v- mat thông tin n.u không tn t0i m+i quan h5 nhân quG m$t chi-u nào tW m$t hay nhi-u bi.n kinh t. vX mô Č.n giá chng khoán.
29 Phân tích chng khoán bao gm phân tích c6 bGn và phân tích kw thu>t. Phân tích c6 bGn ČEc thJc hi5n thông qua vi5c Čánh giá thJc tr0ng tài chính cKa công ty Č! xem xét công ty có lành m0nh v- tình hình tài chính hay không nhbm rút ra nh%ng mat m0nh và mat y.u cKa công ty, so sánh gi%a các công ty trong cùng ngành ngh-. Phân tích này sz cho ta bi.t nh%ng thông tin v- khG nng thanh khoGn cKa công ty, mc Č$ và quy mô v+n, khG nng t0o ra lEi nhu>n, Phân tích kw thu>t góp ph;n b9 sung cho phân tích c6 bGn, ČEc thJc hi5n bbng vi5c nghiên cu trào lu giá cG lên xu+ng cKa các c9 phi.u trên th trng th$ng qua các hAc thuy.t, các bi!u Č, mô hình Č th, chZ s+ bình quân, K.t quG tW phân tích góp ph;n giúp nhà Č;u t Ča ra các quy.t Čnh mua bán chng khoán Čúng lúc h6n. Nhng xu h,ng bi.n Č$ng cKa giá cG còn chu tác Č$ng cKa tình hình kinh t.-xã h$i, quan h5 cung c;u thay Č9i nên nh%ng phân tích này không luôn luôn chính xác. Thông qua quá trình phân tích cKa mình, h;u h.t các nhà Č;u t Č;u t vào chng khoán Č-u cho rbng chng khoán mà hA mua Čang b th trng Čnh th3p giá và chng khoán mà hA bán Čang ČEc th trng Čnh giá cao. Nhng n.u th trng hi5u quG, sz không có Či-u này xGy ra. Fama cho rbng trong m$t th trng hi5u quG, t0i b3t kt thi Či!m nào, giá th trng cKa chng khoán sz là m$t ,c lEng có ð nghXa cho giá tr thJc cKa chng khoán Čó, và các cá nhân hi!u bi.t m$t cách hoàn hGo các thông tin s„n có trên th trng nên Či-u có kt vAng hEp lð. N.u ho0t Č$ng kinh t. thJc tác Č$ng theo xu h,ng làm thay Č9i giá chng khoán, thì th trng hi5u quG sz l>p tc xo lð và phGn ánh sJ thay Č9i Čó trong giá chng khoán. Kt vAng và hành vi hEp lð cKa nh%ng ngi tham gia th trung ČGm bGo rbng t3t cG các thông tin hi5n t0i và quá kh Čã ČEc phGn ánh m$t cách Č;y ČK trong giá chng khoán hi5n hành. Vì th., không m$t nhà Č;u t nào có th! Čoán tr,c ČEc xu h,ng bi.n Č$ng cKa th trng, hình thành các quy lu>t mua bán nhbm ki.m lEi nhu>n siêu ng0ch cho riêng mình. Thông tin là hoàn hGo, mAi ngi Či-u có kt vAng nh nhau, vì v>y có th! k.t lu>n rbng trong m$t th trng hi5u quG v- mat thông tin, giá chng khoán phGi ČEc bi.n Č$ng m$t cách ngYu nhiên. Các k.t quG ho0t Č$ng kinh t. trong quá kh không th! dùng Č! dJ báo giá chng khoán trong hi5n t0i c<ng nh k.t quG ho0t Č$ng kinh t. trong hi5n t0i không th! dùng Č! dJ báo giá chng khoán trong t6ng lai.
30 1.3.2 Các dLng th] trI_ng hiuu qux . CS ba hình thc th tr ng hi@u qu3: (1) Th trng hi5u quG y.u giG Čnh rbng giá cG và d% li5u quá kh ČEc phGn ánh Č;y ČK trong giá chng khoán, và không th! so dfng ph6ng pháp phân tích kw thu>t (CAPM, APT, hi quy, ) Č! tìm ki.m lEi nhu>n b3t thng dù các phân tích c6 bGn vYn còn có th! áp dfng ČEc trong trng hEp này. Vì các nhà phân tích kw thu>t thng theo dõi sJ thay Č9i giá c9 phi.u qua m$t lo0t các thi Či!m khác nhau. N.u hA nh>n ra sJ bi.n Č$ng giá tuân theo m$t s+ d0ng nh3t Čnh thì dJ Čoán rbng Či-u này sz ČEc lap l0i theo cùng quy lu>t trong t6ng lai. Tuy nhiên, n.u d0ng y.u cKa th trng tn t0i thì không có b3t kt m$t thông tin nào trong quá kh ČEc so dfng Č! dJ Čoán cho t6ng lai. Do v,i b3t kt thông tin nào có ČEc trong quá kh Či-u ČEc phân tích b8i hàng nghìn nhà phân tích, nhà Č;u t trên th trng. HA sz hành Č$ng theo nh%ng cái Čã tìm ČEc và Či-u này c p và c9 tc, tx l5 P/E, tx l5 D/P Či-u Čã ČEc phGn ánh Č;y ČK trong giá chng khoán. Và nh%ng thông tin mang tính ch3t dJ Čoán nh các Čánh giá, dJ báo, tin Čn Či-u ČEc h;u h.t các nhà Č;u t Ča vào Č! xác Čnh giá. Trong trng hEp này n.u vi5c phân tích chZ dJa trên nh%ng s+ li5u ČEc công b+ hoac nh%ng dJ Čoán cG th trng Či-u
31 bi.t thì không có hình thc phân tích nào (cG c6 bGn lYn kw thu>t) có khG nng mang l0i lEi nhu>n cao b3t thng cho nhà Č;u t. (3) Th trng hi5u quG m0nh giG Čnh t3t cG các thông tin c;n thi.t có liên quan Č.n doanh nghi5p niêm y.t, k! cG thông tin n$i gián c n siêu ng0ch là không th!, c n vEt mc. Th trng d0ng này không cho phép phân tích c6 bGn lYn kw thu>t tn t0i. 1.4 Các nghiên cFu th+c nghium v2 ch` sH giá chFng khoán và các nhân tH v? mô tác ČRng Č:n ch` sH giá chFng khoán trên th: gi~i. 1.4.1 Robert D, Gay, Jr., Nova Shoutheastem University 6 — phân tích 3nh h Jng ca các nhân t vU mô ČCn chK s giá chng khoán cho 4 n 0c Brazil, ‚n ČR, Trung QuHc và Nga“. Tác giG Čã chAn các bi.n kinh t. vX mô, bi.n tx giá, bi.n giá d;u Č! phân tích sf tác Č$ng cKa các bi.n trên Č.n chZ s+ giá chng khoán giai Čo0n tháng 3/1999 Č.n tháng 6/2006. K.t lu>n nh sau: Bi.n tx giá h+i Čoái và thay Č9i giá d;u không có quan h5 Čáng k! nào Č.n chZ s+ giá chng khoán trên th trng chng khoán các n,c nh Brazil, Nga, Trung Qu+c và ‘n Č$. Ui-u này không nh mong ČEi cKa Č- tài. Nhng các bi.n kinh t. vX mô khác trong n,c và th. gi,i nh l0m phát, lãi su3t, cán cân th6ng m0i ) l0i có vai trò quy.t Čnh Č+i v,i chZ s+ giá chng khoán. H6n n%a vi5c nghiên cu m+i quan h5 gi%a các bi.n kinh t. vX mô v,i chZ s+ giá chng khoán Čã ČEc bGo ČGm. Khi tác giG Ča ra giG thi.t tx giá có m+i quan h5 v,i chZ s+ giá chng khoán, thì k.t quG này chZ ČEc tìm th3y m+i quan h5 gi%a chZ s+ giá và tx giá h+i Čoái 8 th trng 6 Robert D. Gay, Jr., Nova Southeastern University, Effect Of Macroeconomic Variables On Stock Market Returns For Four Emerging Economies: Brazil, Russia, India, And China, International Business & Economics Research Journal œ March 2008
32 chng khoán Brazil, ‘n Č$, Trung Qu+c mà không tìm th3y 8 th trng chng khoán Nga. V,i k.t quG khác là quan h5 gi%a chZ s+ giá chng khoán v,i giá d;u, tác giG Ča ra giG thuy.t có m+i quan h5 ngEc chi-u, k.t quG là không m$t th trng chng khoán nào tn t0i m+i quan h5 trên. Mac d;u giá tr giGi thích gi%a tx giá h+i Čoái, giá d;u Č+i v,i chZ s+ giá chng khoán là không quan trAng. Nghiên cu này Čã nêu lên sJ Gnh h8ng cKa các nhân t+ vX mô khác lên chZ s+ giá chng khoán k! cG trong n,c và ngoài n,c. Nên nó c n nh sau: M+i quan h5 gi%a chZ s+ giá chng khoán NewZealand (NZSE40) v,i các bi.n kinh t. vX mô nh l0m phát (CPI), tx giá h+i Čoái (EX) lãi su3t nggn h0n (SR), lãi su3t dài h0n (LR), tng tr8ng kinh t. (GDP), Cung ti-n (M1). Tác giG dùng mô hình ki!m Čnh nhân quG Granger Č! ki!m Čnh m+i quan h5 gi%a các bi.n kinh t. vX mô trên v,i chZ s+ giá chng khoán NZSE40 k.t quG cho th3y có m+i quan h5 gi%a các bi.n kinh t. vX mô nh lãi su3t nggn h0n, cung ti-n và tng tr8ng kinh t. v,i chZ s+ giá chng khoán NZSE40 giai Čo0n 1990-2003. K.t quG này chZ cho chúng ta rbng vi5c ch3p nh>n Č;u t vào th trng chng khoán New Zealand k.t hEp v,i vi5c pha tr$n vào các th trng chng khoán Čã tr8ng thành khác nh th trng chng khoán Hàn Qu+c, Mw và Nh>t bGn. Vì v>y nhi-u nhà Č;u t quan tâm Č;u t vào th trng chng khoán Newzealand nên chú ð nhi-u h6n vào sJ thay Č9i cKa các bi.n kinh t. vX mô Čã phân 7 Christopher Gan*, Minsoo Lee, Hua Hwa Au Yong, Jun Zhang, MACROECONOMIC VARIABLES AND STOCK MARKET INTERACTIONS: NEW ZEALAND EVIDENCE, Investment Management and Financial Innovations, Volume 3, Issue 4, 2006
33 tích 8 trên h6n là các bi.n tx giá và l0m phát. Khi th trng chng khoán Newzealand ČEc so sánh v,i các th trng chng khoán cKa các n,c phát tri!n khác, th trng chng khoán Newzealand c p trên mmi c9 ph;n, giá cG và tx l5 Čòn bsy. Ba danh mfc Č;u t ČEc hình thành theo các ng0ch b>c cKa các công ty b8i mmi tiêu chí xây dJng danh mfc Č;u t. M$t mô hình hi quy ČEc thi.t k. Č! ki!m tra các m+i quan h5 gi%a tx su3t sinh li danh mfc chng khoán v,i bGy y.u t+ kinh t. vX mô. Trong mô hình hi quy, tx su3t sinh li cKa danh mfc chng khoán ČEc so dfng nh là các bi.n phf thu$c, trong khi các bi.n kinh t. vX mô ČEc so dfng nh là các bi.n Č$c l>p. K.t quG thJc nghi5m cho th3y, tx giá, lãi su3t và tx su3t sinh lEi cKa th trng dng nh Gnh h8ng Č.n t3t cG các tx su3t sinh lEi danh mfc Č;u t, trong khi tx l5 l0m phát chZ Gnh h8ng ba trong s+ mi hai danh mfc Č;u t. Mat khác, giá tr sGn xu3t công nghi5p, cung ti-n và giá d;u dng nh không có b3t kt Gnh h8ng Čáng k! Č.n tx su3t sinh li cKa danh mfc 8 Serkan Yilmaz Kandir, Macroeconomic Variables, Firm Characteristics and Stock Returns: Evidence from Turkey, Cukurova University, Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business, 01330, Adana, Turkey
34 chng khoán. Ð nghXa cKa tx giá h+i Čoái 8 Th9 NhX Kt là hEp lð, vì s+ lEng v- ho0t Č$ng du lch và th6ng m0i n,c ngoài Čã tng d;n trong nh%ng nm g;n Čây. C9 phi.u ISE ČEc tìm th3y là có liên quan tích cJc v,i tx su3t sinh lEi th trng chng khoán toàn c;u. TW khi, ISE di chuy!n v- h,ng h$i nh>p toàn c;u, quan h5 v,i th trng th. gi,i là không Čáng ng0c nhiên. T6ng tJ nh v>y, Gnh h8ng cKa lãi su3t lên tx su3t sinh lEi cKa chng khoán là không Čáng ng0c nhiên, vì lãi su3t Č0i di5n cho c6 h$i thay th. Č;u t. Mac dù Th9 NhX Kt là m$t n,c nh>p khsu ròng v- d;u, d;u dng nh không quan trAng cho các công ty Th9 NhX Kt. Giá d;u Čã luôn luôn ČEc k.t hEp v,i chi phí sGn xu3t. Tuy nhiên, phát hi5n này hàm ð sJ tn t0i cKa nhi-u y.u t+ quan trAng v- sGn xu3t cho các công ty Th9 NhX Kt. T6ng tJ nh v>y, nh%ng phát hi5n liên quan v,i tx l5 l0m phát dng nh không thuy.t phfc. Mac dù, m+i quan h5 không nh mong ČEi, tx su3t sinh lEi chng khoán Th9 NhX Kt có v– không b Gnh h8ng b8i tx l5 l0m phát. Phát hi5n này có th! cho rbng c9 phi.u Th9 NhX Kt không th! ČEc so dfng nh m$t rào cGn ch+ng l0i l0m phát. Không phù hEp vì s+ lEng mYu thu th>p không ČK l,n, sGn xu3t công nghi5p dng nh không Gnh h8ng Č.n tx su3t sinh lEi chng khoán 8 Th9 NhX Kt. Phát hi5n này Ča ra m$t cu$c tranh lu>n t+t v- chc nng cKa th trng tài chính Th9 NhX Kt. Nh%ng phát hi5n này cho th3y rbng nhân t+ kinh t. vX mô có ph0m vi Gnh h8ng l,n lên tx su3t sinh li cKa chng khoán, khi danh mfc Č;u t Čac trng dng nh không b Gnh h8ng m$t cách khác nhau b8i các bi.n kinh t. vX mô. M$t vài nghiên cu trong t6ng lai là Či-u hi!n nhiên Č! phân tích các k.t quG này. Mac dù là m$t t>p hEp phong phú các bi.n kinh t. vX mô ČEc so dfng trong nghiên cu này, các bi.n s+ kinh t. vX mô t>p hEp là cha Č;y ČK. M$t s+ bi.n s+ kinh t. vX mô khác sz cung c3p thêm thông tin v- quan h5 gi%a tx su3t sinh lEi chng khoán và các ho0t Č$ng kinh t Ti.p tfc nghiên cu c<ng sz xem xét Čac Či!m công ty khác Č! có ČEc m$t cách nhìn sâu sgc h6n v- quá trình sinh lEi cKa chng khoán. Nhìn chung, Č- tài này dJ ki.n sz h%u dfng cho các nhà Č;u t chng khoán và các tài li5u tài chính.
35 1.4.4 Ramin Cooper Maysami, Lee Chuin Howe, Mohamad Atkin Hawzah 9 nghiên cu mi quan h@ giVa các biCn kinh tC vU mô v0i các chK s giá chng khoán ti th tr ng chng khoán Singaphore giai Čon 1/1989 ČCn 12/2001 . Bài vi.t này xem xét m+i quan h5 gi%a các bi.n s+ kinh t. vX mô và ChZ s+ chng khoán Č0i di5n b8i chZ s+ chng khoán SES, và t>p hEp t3t cG chng khoán thu$c lXnh vJc b3t Č$ng sGn, khách s0n, c p Č;y ČK thông tin Č! ,c lEng mô hình. K.t lu>n cKa chúng tôi ČEc rbng th trng chng khoán Singapore (SES) v,i ChZ s+ chng khoán b3t Č$ng sGn hình thành m+i quan h5 quan trAng v,i t3t cG các bi.n s+ kinh t. vX mô, trong khi chZ s+ chng khoán tài chính và chZ s+ chng khoán khách s0n chZ t0o m+i quan h5 Čáng k! v,i các bi.n s+ ČEc lJa chAn. Cf th!, Č+i v,i chZ s+ chng khoán tài chính, Gnh h8ng ho0t Č$ng n-n kinh t. thJc và cung ti-n không Čáng k!, và trong trng hEp cKa chZ s+ chng khoán khách s0n, Gnh h8ng cKa cung ti-n, và lãi su3t nggn h0n và dài h0n là Čáng k!. Các k.t lu>n rút ra tW nghiên cu sz có lEi trong hai cách: (1) li5u có tn t0i c6 h$i cho cho vi5c ki.m ČEc lEi nhu>n tW vi5c thi.u hi5u quG cKa c6 ch. th trng chng khoán trong vi5c chuy!n thông tin gi%a các th trng chng khoán, và (2) cf th! h6n, Čac bi5t "lJa chAn c9 phi.u" có th! dYn Č.n m$t khG nng thu nh>p cao. SJ hi5n di5n cKa m$t m+i quan h5 gi%a các bi.n kinh t. vX mô và giá c9 phi.u sz Čem l0i k.t lu>n cho giG thi.t th trng hi5u quG. V- c6 bGn, hành vi cKa th trng chng khoán có th! thJc sJ ČEc dJ Čoán, trái ngEc v,i các k.t lu>n EMH và các nhà ho0ch Čnh chính sách có th! c;n Čánh giá l0i chính sách kinh t. cKa hA n.u Gnh h8ng Č.n th trng chng khoán không phGi là cái gì mà hA mong mu+n. ThJc t. là b$ ph>n Č0i di5n trên th trng chng khoán là cá nhân b Gnh h8ng b8i mc Č$ khác nhau Č+i v,i các bi.n s+ kinh t. vX mô Č.n khG nng sinh li cKa chng 9 Ramin Cooper Maysami, Lee Chuin Howe, Mohamad Atkin Hamzah, Relationship between Macroeconomic Variables and Stock Market Indices: Cointegration Evidence from Stock Exchange of Singapore‘s All-S Sector Indices, Jurnal Pengurusan 24(2004) 47-77
36 khoán ČEc chAn lJa trong n-n kinh t. c n h6n khi c+ ggng Č! Gnh h8ng Č.n n-n kinh t. thông qua nh%ng thay Č9i trong các bi.n s+ kinh t. vX mô nh cung ti-n, lãi su3t, hoac tx giá h+i Čoái. Trong khi mfc tiêu kinh t. vX mô là Č! Či-u chZnh nh%ng y.u kém nh l0m phát hoac th3t nghi5p, hA vô tình có th! làm suy giGm th trng chng khoán, và ngn chan nh%ng hình thành v+n có cKa nó và sz dYn Č.n sJ suy giGm h6n n%a cKa n-n kinh t K.t quG nghiên cu cKa các tác giG trên cho th trng chng khoán cKa m$t s+ n,c cho th3y các bi.n vX mô nh tng tr8ng, l0m phát, lãi su3t, tx giá Či-u có Gnh h8ng Č.n chZ s+ giá chng khoán. K:t luTn chIOng 1 Khái quát c6 s8 lu>n v- th trng chng khoán, quan h5 gi%a rKi ro và tx su3t sinh li, chZ s+ giá chng khoán, các nhân t+ vX mô tác Č$ng Č.n chZ s+ giá chng khoán cho ta k.t lu>n rbng: Tng tr8ng kinh t., l0m phát, tx giá h+i Čoái, lãi su3t, t9ng mc tiêu dùng hàng hóa và dch vf có tác Č$ng Č.n chZ s+ giá chng khoán. Lð thuy.t th trng hi5u quG cKa Pama và các d0ng th trng hi5u quG Čã rút ra t;m quan trAng cKa m$t th trng chng khoán hi5u quG nh th. nào. K.t hEp v,i vi5c tìm hi!u t;m Gnh h8ng cKa các nhân t+ vX mô b8i m$t s+ tác giG t0i m$t s+ n,c trên th. gi,i cho ta th3y rbng các nhân t+ vX mô th>t sJ có Gnh h8ng Č.n chZ s+ chng khoán.
37 CHVNG 2: PH‰N TÈCH CH S GIÊ CHNG KHOÊN VI!T NAM V CÊC NH‰N T V MÓ NH HNG N CH S GIÊ CHNG KHOÊN VI!T NAM GIAI O N T‰ THÊNG 1/2005 N THÊNG 6/2010 2.1 SO lIJc v2 th] trI_ng chFng khoán Viut Nam Ngày 11 tháng 7 nm 1998 Chính phK Čã kð quy.t Činh s+ 48/CP ban hành v- chng khoán và th trng chng khoán chính thc khai sinh cho Th trng chng khoán Vi5t Nam ra Či. Cùng ngày Chính phK c p Trung tâm giao dich chng khoán Čat t0i TP.HCM và Hà N$i. Vi5c chusn b cho TTCK Vi5t Nam Čã do šy ban Chng khoán Vi5t Nam ra Či bbng ngh Čnh 75/CP ngày 28 tháng 11 nm 1996. Trung tâm Giao dch Chng khoán TP.HCM ČEc thành l>p theo quy.t Čnh s+ 127/1998/QU-TTg ngày 11/07/1998 và chính thc Či vào ho0t Č$ng thJc hi5n phiên giao dch Č;u tiên vào ngày 28/07/2000. Khi m,i ra Či ho0t Č$ng, t0i TTGDCK TP.HCM (Nay là S8 giao dch chng khoán) chZ có hai lo0i c9 phi.u Čó là REE và SAM và m$t s+ trái phi.u Chính phK ČEc niêm y.t giao dch. Sau 10 nm ho0t Č$ng, tW khi chZ có vài doanh nghi5p niêm y.t Č.n nay TTCK Vi5t Nam Čã có g;n 500 doanh nghi5p niêm y.t trên cG hai sàn TP.HCM và Hà N$i. Nm 2000, giao dch c9 phiêu chZ Č0t 1,37 tx Čng/ phiên, trái phi.u 0.03 tx Čng/phiên. U.n tháng 2/2010, giao dch c9 phi.u Č.n 1.520 tx Čng/phiên và trái phi.u 216 tx Čng/phiên. TW lúc v+n hóa chZ ČEc 0.28% GDP nm 2000, Č.n h.t tháng 2/2010 Čã Č0t Č.n 38.57% GDP, vEt xa tính toán ban Č;u cKa B$ tài chính khi mfc tiêu h,ng t,i cKa TTCK Vi5t Nam là Č.n nm 2010 giá tr v+n hóa Č0t 15% GDP. TTCK Vi5t Nam Čã góp ph;n quan trAng giúp Chính phK và các doanh nghi5p (DN) huy Č$ng v+n dài h0n Č;u t phát tri!n th trng, m8 r$ng sGn xu3t kinh doanh, làm cho n-n kinh t. b,t phf thu$c vào tín dfng ngân hàng. V,i nguyên tgc công khai, minh b0ch, TTCK là Č$ng lJc Č! các DN niêm y.t và công ty Č0i chúng thJc hi5n ki!m toán, công b+ thông tin, quGn tr DN theo thông l5 qu+c t., góp ph;n c6 c3u l0i h5 th+ng DN,
38 Č9i m,i c6 ch. quGn lð và nâng cao hi5u quG ho0t Č$ng thông qua vi5c thúc Čsy ti.n trình c9 ph;n hóa DN nhà n,c và chuy!n Č9i DN có v+n Č;u t n,c ngoài thành công ty c9 ph;n (CTCP). U.n nay có th! nói vai trò cKa TTCK Vi5t Nam Čã Čóng vai trò r3t quan trAng trong vi5c phát tri!n kinh t Và TTCK Čã là m$t kênh huy Č$ng v+n hi5u quG. Dù có nhi-u thng tr;m nhng TTCK Vi5t Nam vYn ti.p tfc th! hi5n là m$t kênh huy Č$ng v+n hi5u quG cKa Chính phK và DN. S+ v+n huy Č$ng tW các kênh phát hành CP, Č3u giá, c9 ph;n hóa, Č3u th;u trái phi.u nm 2008 trên 29.000 tx Čng, nm 2009 trên 33.000 tx Čng. Uây là nh%ng con s+ r3t có ð nghXa khi tr,c Čây các DN Vi5t Nam chZ quen vay v+n tW kênh truy-n th+ng là ngân hàng, khi.n áp lJc cung ng v+n n-n kinh t. Čè nang lên kh+i này. Ngay cG trong giai Čo0n th trng sft giGm, nhi-u DN vYn huy Č$ng ČEc ngun v+n l,n Č! Č;u t cho ho0t Č$ng sGn xu3t kinh doanh. Thông qua TTCK, Chính phK và DN Čã huy Č$ng ČEc ngun v+n l,n trong dân, bi.n ngun v+n nhàn rmi thành các khoGn Č;u t hi5u quG. TTCK m,i n9i Vi5t Nam Čã thu hút sJ quan tâm cKa các nhà Č;u t n,c ngoài (NUTNN). ChZ tính riêng giao dch CP và chng chZ quw, tW thi Či!m nm 2008 Č.n nay, NUTNN luôn trong tr0ng thái mua ròng. Cf th!, nm 2008 mua ròng h6n 6.300 tx Čng, nm 2009 mua ròng 3.400 tx Čng và 2 tháng Č;u nm 2010 mua ròng h6n 1.700 tx Čng. 2.2 Phân tích bi:n ČRng v2 ch` sH giá chFng khoán VN-Index ChZ s+ giá chng khoán là th,c Čo phGn ánh sJ bi.n Č$ng giá chng khoán nói chung trên TTCK. Mfc Čích chính cKa vi5c xây dJng nên các chZ s+ giá là nhbm phGn ánh sJ bi.n Č$ng giá chng khoán Čng thi qua Čó làm c6 s8 cho các quy.t Čnh mua hoac bán chng khoán t0i tWng thi Či!m nh3t Čnh. ChZ s+ giá TTCKVN, VN-Index là chZ s+ phGn ánh mc giá trên TTCK trong m$t ngày cf th! so sánh v,i mc giá t0i thi Či!m g+c.
39 ChZ s+ VN-Index Čã chng minh sJ tng tr8ng nhanh chóng cKa th trng. N.u trong phiên giao dch Č;u tiên ngày 28/7/2000, VN-Index 8 mc 100 Či!m thì vào ngày 28/2/2007, là 1.136 Či!m, tng 11 l;n so v,i ngày g+c. TTCKVN cho t,i cu+i nm 2007 Čã trGi qua nhi-u giai Čo0n thng tr;m: Giai Čon Č.u tW khi ra Či cho Č.n h.t nm 2000, chZ s+ chng khoán VN-Index Čã tng —phi mã“ tW 100 Či!m lên 571 Či!m - g3p trên 5,7 l;n trong vòng 6 tháng. Giai Čon th hai bgt Č;u tW nm 2001 Č.n gi%a nm 2004, chZ s+ VN-Index g;n nh —r6i tJ do“ tW 571 Či!m xu+ng còn trên 130 Či!m. Giai Čon th ba , tW noa cu+i nm 2004, chZ s+ VN-Index —bò d;n“ lên trên 200 Či!m và Č.n h.t nm 2005, Čã vEt qua m+c 300 Či!m. Giai Čon th t , tW nm 2006 là giai Čo0n s+t nóng, khi phiên giao dch Č;u nm m,i có 304 Či!m, thì Č.n ngày 25/4 Čã vAt lên ČZnh Či!m 632,69 Či!m, trong Čó giá c9 phi.u cKa b+n công ty niêm y.t hàng Č;u Čã vEt mc 100 nghìn Čng/c9 phi.u, tc g3p trên 10 l;n m5nh giá. Giai Čon th nm bgt Č;u tW cu+i tháng 5/2006, chZ s+ VN-Index l0i —lao xu+ng“ còn khoGng 500 Či!m. Giá tr giao dch chng khoán trung bình m$t phiên t0i S8 giao dch Chng khoán TP HCM, n.u tháng 3 m,i Č0t 92,4 tx Čng, thì tháng 4 Č0t 156 tx Čng, nhng tháng 5, l0i giGm xu+ng còn 104 tx Čng, tháng 6 chZ còn 60 tx - trong Čó tu;n cu+i tháng 6 còn 53,7 tx Čng, th>m chí m$t s+ phiên chZ còn 30 - 40 tx Čng. Giai Čon th sáu , TTCK 6 tháng Č;u nm 2007 phát tri!n Či lên, VN-Index bt phá ngo0n mfc, v,i Č th Či lên g;n nh th„ng Čng, tW Č;u tháng 1 Č.n gi%a tháng 3 nm 2007, VN-Index tng Č.n trên 55% và Čã Č0t 8 mc kx lfc 1.174,22 Či!m. Sau Čó là giai Čo0n Či-u chZnh m0nh tW gi%a tháng 3 Č.n cu+i tháng 4/2007, VN-Index tft d+c Č.n trên 20%; và phfc hi tW cu+i tháng 4 Č.n cu+i tháng 6/2007 v,i mc tng tr8ng khoGng 15%. U.n cu+i tháng 7/2007, VN-Index dao Č$ng xung quanh ng›ng 1.000 Či!m (Č.n gi%a tháng 5/2007 Čã lên 1.060 Či!m), tng h6n 10 l;n so v,i nm 2000.
40 Giai Čon th 7 t^ cui nm 2007 ČCn tháng 2 nm 2009 , VN-Index sft giGm liên ti.p và Čã có nh%ng thi Či!m xu+ng d,i ng›ng tâm lð là 245 Či!m. Uây là giai Čo0n thng tr;m nh3t cKa th trng chng khoán Vi5t Nam, chi s+ VN- Index liên tfc giGm và có khi ch0m Č.n mc mà nhi-u nhà Č;u t không nghX Č.n. Giai Čon th 8 t^ tháng 3 nm 2009 ČCn nay, thi gian này chZ s+ VN-Index Čã có sJ chuy!n bi.n tích cJc và Či lên. Và k! tW thi gian này th trung chng khoán Vi5t Nam m,i bgt Č;u d;n 9n Čnh, và xu hu,ng Č;u t chng khoán theo h,ng bày Čàn Čã giGm b,t, và giá cG chng khoán Čã tr8 v- v,i giá thJc cKa chính nó. ChZ s+ VN-Index luôn xoay quanh ngu›ng 400 Č.n 500Či!m. Và thi gian này th trng chng khoán Vi5t Nam vYn còn Gnh h8ng cKa y.u t+ thông tin và còn phf thu$c vào kh+i Č;u t ngo0i. Giá chng khoán tng hay giGm Či-u phf thu$c vào dòng vào hay ra cKa kh+i Č;u t này. Tình hình th trng trong thi gian này Čã tng tr8ng và 9n Čnh nh v>y là do m$t trong nh%ng nguyên nhân sau - Tình hình kinh t. Vi5t Nam c<ng nh kinh t. th. gi,i Čã thoát khIi suy thoái, và VN-Index Čã Č0t mc ch0m Čáy. - Chính phK Vi5t Nam Čã thJc hi5n chính sách n,i lIng ti-n t5 nhbm Č+i phó v,i khKng hoGng kinh t. nên lEng ti-n b6m vào n-n kinh t. khá nhi-u - Các công ty chng khoán tng cng hm trE công cf Čòn bsy tài chính cho khách hàng - M$t s+ Cty chng khoán cho khách hàng Vip bán chng khoán khi cha ČK ngày T+4 giúp vi5c quay vòng Čng v+n cKa nhà Č;u t Čáng k! - SJ phfc hi cKa chng khoán Mw Čã Gnh h8ng Čáng k! Č.n nhà Č;u t trong n,c (Xem hình 2.1 và hình 2.2)
Hình 2.1: DiŽn bi:n ch` sH VN-Index tv tháng 01/200 1200.00 1000.00 800.00 600.00 400.00 200.00 41 0.00 VN-Index Jan-05 May-05 Hình 2.2: DiŽn bi:n c;a th] trI_ng chFng khoán tv t Sep-05 5 Č:n tháng 6/2010 Jan-06 May-06 Sep-06 700.00 Jan-07 600.00 May-07 500.00 Sep-07 400.00 300.00 Jan-08 200.00 May-08 100.00 Sep-08 Ngu`n: ayJan ban-0 9Chng khoán Nhà n 0c 0.00 VN-Index May-09 Sep-09 Hình 2.3: MRt sH thông tin làm cho ch` sH chFng kho Mar-09 Jan-10 Diem 11/2008 Č:n tháng 12/2009. May-10 May-09 háng 2 nUm 2009 Č:n nay Jul-09 Sep-09 Nov-09 Jan-10 Mar-10 Ngu`n: ay ban Chng khoán Nhà n 0c May-10 VN-Index án tUng ČiAm Tv tháng
42 2.3 Các nhân tH v? mô xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng kh 2.3.1 Giá tr] sxn lIJng công nghiup Č:n chi sH giá Bi.n giá tr sGn lEng công nghi5p tác giG so dfng kinh t. trong Č- tài này vì qúa trình thu th>p s+ l s+ li5u tWng tháng. H6n n%a giá tr sGn lEng công GDP và bi.n Č$ng cùng chi-u. Uây là lð do mà tác gi Hình 2.4: Giá tr] sxn lIJng công nghiup và ch` sH g 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 Ngu`n: Công ty chng khoán ‰u Vi@t 20,000 Thang Čo bên trái 10,000 chFng khoán VN-Index. 0 oán 2005M1 i5u, bi.nlàm tng Č0i tr8ng di5n cho kinh bi.n t. khôngtng tr8ng có . 2005M5 2005M9 nghi5p chi.m h6n 50% trên t9ng 2006M1 G so dfng bi.n IO. 2006M5 iá chFng khoán VN-Index 2006M9 2007M1 2007M5 2007M9 2008M1 IO 2008M5 Thang Čo bên ph+i 2008M9 1200.00 2009M1 1000.00 2009M5 800.00 2009M9 600.00 2010M1 400.00 VN-Index 2010M5 200.00 0.00
43 Nhìn vào hình ta th3y chZ s+ sGn lEng công nghi5p bi.n Č$ng theo chi-u h,ng Či lên, trong khi chZ s+ giá VN-Index bi.n Č$ng lên xu+ng qua nhi-u thi gian khác nhau. Ui-u này cho th3y gi%a chZ s+ sGn lEng công nghi5p và chZ s+ giá chng khoán có sJ tác Č$ng qua l0i tuy nhiên sJ tác Č$ng này vYn cha hoàn toàn. Nhng nhìn chung trên hình vz vYn cho ta th3y nhi-u giai Čo0n cG hai bi.n Č$ng cùng chi-u. Cf th! tW tháng 6 nm 2008 Č.n tháng 4 nm 2009 khi sGn lEng công nghi5p giGm tW 56.409 tx VNU xu+ng còn 53.551 tx VNU thì chZ s+ VN-Index giGm tW 451 Či!m xu+ng còn 321 Či!m, và giai Čo0n tW tháng 5 nm 2009 Č.n tháng 1 nm 2010, chZ s+ sGn lEng công nghi5p tng tW 53.551 tx VNU Č.n 63.122 tx VNU thì chZ s+ VN-Index tng tW 321 Či!m lên 481 Či!m. Ui-u này Čúng nh mong ČEi cKa n-n kinh t Khi giá tr sGn lEng công nghi5p tng chng tI n-n kinh t. Čang phát tri!n, qua Čó chng tI rbng các doanh nghi5p Čã góp ph;n làm cho sJ phát tri!n Čó, Či-u này th! hi5n sJ bi.n Č$ng cùng chi-u. 2.3.2 LLm phát xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán VN-Index Hình 2.4: Quan hu gi•a lLm phát và ch` sH giá chFng khoán VN-Index 30.00% 1200.00 25.00% 1000.00 20.00% 800.00 15.00% 600.00 10.00% 400.00 5.00% 200.00 0.00% 0.00 7M1 2005M1 2005M5 2005M9 2006M1 2006M5 2006M9 200 2007M5 2007M9 2008M1 2008M5 2008M9 2009M1 2009M5 2009M9 2010M1 2010M5 CPI VN-Index Nhìn vào hình th3y gi%a l0m phát và chZ s+ VN-Index Ča s+ bi.n Č$ng ngEc chi-u nhau. Tuy nhiên vYn có m$t s+ giai Čo0n bi.n Č$ng cùng chi-u. Ui-u này c<ng dl hi!u vì th trng chng khoán còn tác Č$ng b8i nhi-u nhân t+ khác ngoài nhân t+ l0m phát.
44 Nhìn chung l0m phát vYn tác Č$ng tích cJc Č.n chZ s+ giá chng khoán VN-Index. Cf th! giai Čo0n tháng 9 nm 2006 Č.n tháng 4 nm 2007 l0m phát giGm tW 7.46% xu+ng còn 6.41% Čã làm chZ s+ VN-Index tng tW 491Č!m lên 1.041Či!m. Giai Čo0n tW tháng 1/2008 Č.n tháng 5/2008 l0m tng tW 14% lên 25% thì chZ s+ VN-Index l0i giGm tW 844 Či!m xu+ng còn 414 Či!m. V,i s+ li5u phân tích trên cho th3y bi.n Č$ng cKa th trng chng khoán chu Gnh h8ng cKa l0m phát là r3t l,n. Và Gnh h8ng này cho th3y t;m quan trAng cKa Chính phK trong vi5c thJc hi5n các chính sách nhbm h0n ch. l0m phát. 2.3.3 Tf giá hHi Čoái xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán VN-Index Hình 2.6: Quan hu gi•a tf giá hHi Čoái và ch` sH giá chFng khoán VN-Index 25,000 1200.00 1000.00 20,000 800.00 15,000 600.00 10,000 400.00 5,000 200.00 0 0.00 9 1 5 9 1 5 M5 M9 M1 M5 M9 M1 M5 5 05 08 006 009 2005M1200 20 2 2006 2006M2007M2007M2007M92008M12008M520 2 2009 2009M2010M2010M E VN-Index Nhìn vào hình ta th3y tx giá h+i Čoái bi.n Č$ng tuy.n tính theo m$t Čng th„ng Či lên. ChZ s+ giá chng khoán thì bi.n Č$ng lên xu+ng qua nhi-u giai Čo0n khác nhau. Nhìn hình thì ta th3y có vz nh tx giá h+i Čoái không Gnh h8ng Čáng k! Č.n chZ s+ VN- Index. Nhng thJc t. thì không phGi v>y. Khi th trung chng khoán có nhi-u thông tin hm trE khác có tác Č$ng tích cJc h6n thì thông tin Čó Čã lo0i bI Či các y.u t+ mà y.u t+ Čó cho th3y sz Gnh h8ng trJc ti.p Č.n chZ s+ giá chng khoán. Tx giá h+i Čoái nbm trong y.u t+ này. Nh%ng giai Čo0n mà thông tin Čã ČEc phân tích kx và h;u nh thông tin Čã ČEc minh b0ch, t3t cG mAi Č+i tEng tham gia trên th trng chng khoán Č-u
45 cùng có thông tin nh nhau thì tZ giá h+i Čoái tác Č$ng Č.n th trng chng khoán ČEc th! hi5n rõ h6n. Cf th! giai Čo0n tW tháng 1/2008 Č.n tháng 5/2010 tx giá h+i Čoái Čã tng tW 15.970 VND/USD Č.n 19.010VND/USD thì chZ s+ VN-Index giGm tW 844 Č!m xu+ng còn 507 Či!m. ThJc t. Čã cho th3y khi tx giá tng, làm cho giG cG Č;u vào cKa mat hàng nh>p khsu tng làm cho giá nguyên li5u, y.u t+ Č;u vào tng trong khi giá cG trong n,c cha tng kp làm cho lEi nhu>n cKa doanh nghi5p giGm Či và do v>y mà giá c9 phi.u giGm và Gnh h8ng chung dYn Č.n chZ s+ giá chng khoán VN- Index giGm theo. 2.3.4 Lãi su8t xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán VN-Index Hình 2.7 : Quan hu gi•a lãi su8t và ch` sH gia chFng khoán VN-Index 16.00% 1200.00 14.00% 1000.00 12.00% 800.00 10.00% 8.00% 600.00 6.00% 400.00 4.00% 200.00 2.00% 0.00% 0.00 M1 M5 M9 M1 M5 M9 M5 M9 5 5 5 7 7 7 9 9 06M1 08M1 10M1 10M5 00 00 00 0 00 00 00 0 009M1 00 00 0 0 2 2 2 2 2006M5 2006M9 2 2 2 2 2008M5 2008M9 2 2 2 2 2 R VN-Index Nhìn vào hình c p ČEc thì lãi su3t cho vay không tác Č$ng nhi-u Č.n chZ s+ giá chng khoán VN-Index. Lãi su3t cho vay không bi.n Č$ng nhi-u qua các nm trong khi Čó VN-Index l0i bi5n Č$ng r3t l,n. ChZ có m$t giai Čo0n duy nh3t là tW tháng 1/2008 Č.n tháng 10/2008 lãi su3t tng tW 8.25%/nm Č.n 14%/nm Čã làm cho chZ s+ giá chng khoán VN-Index giGm tW 844 Či!m xu+ng còn 456 Či!m. Còn các giai Čo0n khác thì h;u nh không bi.n Č$ng nh v>y. Chng tI lãi su3t có tác Č$ng r3t ch>m có khi không tác Č$ng Č.n chZ s+ giá chng khoán nh mong ČEi cKa n-n kinh t
46 2.3.5 T[ng mFc tiêu dùng hàng hóa và d]ch vC xnh hIyng Č:n ch` sH giá chFng khoán VN-Index. Hình 2.8: Quan hu gi•a t[ng mFc tiêu dùng hàng hóa v~i Ch` sH VN-Index 140,000 1200.00 120,000 1000.00 100,000 800.00 80,000 600.00 60,000 400.00 40,000 20,000 200.00 0 0.00 1 9 1 5 9 1 5 9 1 M5 5M9 6M1 8M1 8M5 8M9 0M5 05M 05 0 0 07M 07M 0 0 0 09M 10M 1 0 0 0 0 0 0 2 2 20 20 2006M52006M2007M2 2 20 20 20 2009M2009M2 2 20 TM VN-Index Nhìn vào hình ta th3y T9ng mc tiêu dùng hàng hóa và dch vf bi.n Č$ng Či lên g;n nh theo m$t Čng th„ng tuy.n tính. Ui-u c n và quy mô cKa doanh nghi5p tng theo và sz làm cho th trng chng khoán phát tri!n h6n và cf th! hóa bbng vi5c chZ s+ giá chng khoán VN-Index tng .
47 2.4 o lI_ng xnh hIyng c;a các nhân tH v? mô Č:n ch` sH giá chFng khoán VN- Index (Sw dCng mô hình h•i qui tuy:n tính) 2.4.1 Gi~i thiuu mô hình phân tích 2.4.1.1 Các bi:n trong mô hình U- tài này nghiên cu m+i quan h5 gi%a bi.n chZ s+ giá chng khoán VN-Index (VNI), sGn lEng công nhi5p (IO), l0m phát (CPI), tx giá h+i Čoái (E), lãi su3t cho vay (R), T9ng mc tiêu hàng hóa và doanh thu dch vf (TM). Trên th trng Vi5t Nam Čang có hai chZ s+ giá có tính Č0i di5n là chZ s+ VN-Index (Č0i di5n cho S8 giao dch chng khoán TP.HCM(HOSE)) và chZ s+ HNX-Index (t0i S8 giao dch chng khoán Hà N$i (HNX)). V,i quy mô v+n hoá, thi gian ho0t Č$ng, s+ doanh nghi5p niêm y.t c<ng nh s+ lEng nhà Č;u t tham gia l,n h6n nhi-u l;n so v,i HNX nên chZ s+ giá VN-Index có tính Č0i di5n cao h6n. Bi.n này ČEc tính theo tháng ČEc l3y chZ s+ giá Čóng coa cu+i mmi tháng. Bi.n l0m phát l3y tW ph;n trm thay Č9i trong CPI. Bi.n sGn lEng công nghi5p ČEc chAn Č0i di5n cho ho0t Č$ng kinh t. thJc. Theo lð thuy.t thì bi.n tng tr8ng kinh t. là bi.n Č0i di5n cho các ho0t Č$ng kinh t. thJc, nhng s+ li5u theo tháng thng không có s™n, Čac bi5t là các n,c Čang phát tri!n. Cho nên Č- tài này chAn bi.n sGn luEng công nghi5p làm bi.n Č0i di5n. Bi.n Č0i di5n cho giá cG trên th trng ti-n t5 thng là lãi su3t th trng thng ČEc chAn Č! nghiên cu, tuy nhiên bi.n này thng không có s™n nên Č- tài này chAn bi.n lãi su3t cho vay làm Č0i di5n. Tx giá h+i Čoái dùng Č0i di5n cho th trng ngo0i h+i. Cu+i cùng T9ng mc bán lz và doanh thu dch vf tiêu dùng Č0i di5n cho mc c;u tiêu dùng cKa ngi dân. Bi.n này có tác dfng cho bi.t mc ti-u dùng cKa ngi dân tng hay giGm qua các nm, và v,i sJ tng giGm Čó có Gnh h8ng Č.n th trng chng khoán hay có Gnh h8ng Č.n sJ thay Č9i cKa chZ s+ VN-Index hay không.
48 c3ng 2.1: Mô t3 các biCn trong mô hình KhP5 nium Bi:n On v] Čo lI_ng Kð hiuu Th trng chng khoán ChZ s+ giá chng khoán VN-Index, Či!m, tháng VNI t SGn lEng công nghi5p Tx VNU, tháng IO t TZ l5 l0m phát % thay Č9i CPI, tháng CPI t Môi trng kinh t. VX mô Tx giá hôi Čoái VNU/USD, tháng Et Lãi su3t cho vay %, tháng Rt T9ng mc HH, DV tiêu dùng Tx VNU, tháng TM t 2.4.1.2 KiAm Činh nhân qux Granger Theo Gujarati(2003,696) cho rbng khi hi qui chumi d% li5u thi gian thì m$t v3n Č- quan tâm là c;n phGi ki!m Čnh m+i quan h5 nhân quG gi%a các bi.n Č! xem xét trong các bi.n, bi.n nào là nguyên nhân, bi.n nào là k.t quG. U! xem m+i quan h5 Čó, Č- tài này so dfng mô hình nhân qKa Granger hai bi.n. V,i giG Čnh rbng các y.u t+ khác không Č9i thì d% li5u chumi thi gian là chumi d% li5u duy nh3t hàm cha Č;y ČK các thông tin thích hEp Č! giGi thích cho nh%ng sJ thay Č9i trong m+i quan h5 trên. Theo Granger, tr,c h.t phGi ,c lEng hai ph6ng trình hi qui sau Čây. IO t = ∑gi VNI t-1 + ∑DjIO t-j + u 1t (1) VNI t = ∑iiVNI t-I + ∑jjIO t-j + u 2t (2) œ Čây giG Čnh u 1t và u 2t không t6ng quan nhau. Ph6ng trình (1) cho rbng sGn lEng công nghi5p hi5n hành (IO t) phf thu$c vào giá tr sGn lEng công nghi5p và chZ s+ chng khoán trong quá kh( IO t-j và VNI t-i); ph6ng trình (2) cho rbng chZ s+ giá chng khoán (VNI t) phf thu$c vào giá tr chZ s+ giá chng khoán và sGn lEng công nghi5p trong quá kh (VNI t-I và IO t-j). Có th! xGy ra m$t trong b+n trng hEp sau Čây. (1) M+i quan h5 nhân quG m$t chi-u tW chZ s+ giá chng khoán Č.n sGn lEng công nghi5p: N.u các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl chZ s+ giá chng khoán (VNI t-i) 8 ph6ng trình (1) khác 0 m$t cách có ð nghXa th+ng kê (∑•i ≠ 0) và các h5 s+ ,c lEng cKa bi.n trl sGn lEng công nghi5p (IO t-j) 8 ph6ng trình (2) bbng 0 m$t cách có ð nghXa th+ng kê (∑Ÿj = 0).
49 (2) M+i quan h5 nhân quG m$t chi-u tW sGn lEng công nghi5p Č.n chZ s+ giá chng khoán: n.u các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl chZ s+ giá chng khoán (VNI t-i) 8 ph6ng trình (1) bbng 0 (∑•i = 0) và các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl sGn lEng công nghi5p (IO t-j) 8 ph6ng trình (2) khác 0 m$t cách có ð nghXa th+ng kê (∑Ÿj ≠ 0). (3) M+i quan h5 nhân quG hai chi-u gi%a sGn lEng công nghi5p và chZ s+ giá chng khoán : n.u các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl chZ s+ giá chng khoán (VNI t-i) 8 ph6ng trình (1) khác 0 m$t cách có ð nghXa th+ng kê (∑•i ≠ 0) và các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl sGn lEng công nghi5p (IO t-j) 8 ph6ng trình (2) khác 0 m$t cách có ð nghXa th+ng kê (∑Ÿj ≠ 0). (4) Không tn t0i m+i quan h5 gi%a sGn lEng công nghi5p và chZ s+ giá chng khoán: n.u các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl chZ s+ giá chng khoán (VNI t-i) 8 ph6ng trình (1) bbng 0 (∑•i = 0) và các h5 s+ ,c lEng cKa các bi.n trl sGn lEng công nghi5p (IO t-j) 8 ph6ng trình (2) bbng 0 (∑Ÿj = 0). Wing-Keung Wong (2005,10), (a) m$t th trng chng khoán thJc sJ hi5u quG n.u không có m+i quan h5 nhân quG hai chi-u nào gi%a chZ s+ giá chng khoán và các bi.n kinh t. vX mô (trng hEp 4); (b) ngEc l0i, sz là m$t th trng không hi5u quG v- mat thông tin khi có m+i quan h5 nhân quG hai chi-u gi%a chZ s+ giá chng khoán và các bi.n kinh t. vX mô (trng hEp 3); (c) n.u có m+i quan h5 nhân quG m$t chi-u tW bi.n kinh t. vX mô sang chZ s+ giá chng khoán thì th trng chng khoán c<ng không hi5u quG v- mat thông tin (trng hEp 2) (do n.u hi5u quG, th trng Čã phGn Gnh Č;y ČK các thông tin s™n có trên th trng , không tn t0i m+i quan h5 v,i các bi.n kinh t. vX mô c<ng nh xu h,ng thay Č9i trong các bi.n kinh t. vX mô không th! dùng Č! dJ Čoán giá chng khoán), (d) còn n.u có m+i quan h5 nhân quG m$t chi-u tW bi.n chZ s+ giá chng khoán sang bi.n kinh t. vX mô thì th trng chng khoán vYn không hi5u quG v- mat thông tin. Thkc hi@n ki)m Čnh nhân qu3 Granger, c.n có các Či8u ki@n sau Čây:
50 (1) Các bi.n kinh t. vX mô và chZ s+ giá chng khoán phGi là các chumi dWng và/hoac Čng liên k.t (không có hi5n tEng t6ng quan giG). (2) Chi-u h,ng cKa m+i quan h5 nhân quG có th! phf thu$c vào s+ bi.n trong mô hình. Nói cách khác, k.t quG cKa ki!m Čnh Granger r3t nh0y cGm v,i vi5c lJa chAn Č$ trl cKa các bi.n. N.u Č$ trl ČEc chAn bé h6n Č$ trl thJc sJ, thì vi5c bI sót bi.n trl thích hEp có th! làm l5ch k.t quG. NgEc l0i, n.u l,n h6n, thì s+ bi.n trl không thích hEp trong mô hình sz làm cho các ,c lEng không hi5u quG. (3) Các ph;n d không có hi5n tEng t6ng quan. N.u có hi5n tEng t6ng quan c;n phGi thJc hi5n vi5c chuy!n sang m$t d0ng mô hình thích hEp h6n. Các b 0c thkc hi@n ki)m Čnh nhân qu3 Granger: (1) Hi qui bi.n sGn lEng công nghi5p theo bi.n trl cKa bi.n sGn lEng công nghi5p và các bi.n khác (l0m phát, tx giá h+i Čoái, lãi su3t và t9ng mc tiêu dùng) nhng không có các bi.n trl cKa chZ s+ giá chng khoán trong mô hình (Ph6ng trình(1)). Uây ČEc gAi là mô hình ràng bu$c. TW k.t quG hi quy này ta có ČEc giá tr t9ng bình ph6ng ph;n d cKa mô hình ràng bu$c RSS R (Sum squared resid). (2) Hi qui bi.n sGn lEng công nghi5p theo bi.n trl cKa bi.n sGn lEng công nghi5p và các bi.n khác (l0m phát, tx giá h+i Čoái, lãi su3t và t9ng mc tiêu dùng) k! cG các bi.n trl cKa chZ s+ giá chng khoán trong mô hình (Ph6ng trình (1)). Uây ČEc gAi là mô hình không ràng bu$c. TW k.t quG hi quy này ta có ČEc giá tr t9ng bình ph6ng ph;n d cKa mô hình ràng bu$c RSS UR (Sum squared resid). (3) Xác Čnh giG thi.t H 0 : ∑•i = 0 (chZ s+ giá chng khoán không tác Č$ng Č.n sGn luEng công nghi5p). (4) Ki!m Čnh gia thi.t bbng cách áp dfng th+ng kê F, nh sau: (RSS R-RSS UR )/m F = RSS UR /(n-k) m: S+ bi.n trl cKa chZ s+ giá chng khoán trong mô hình (s+ ràng bu$c) k: S+ bi.n giGi thích trong mô hình không ràng bu$c (n.u mô hình hi quy có h5 s+ cgt thì b>c tJ do cKa mYu s+ là n-k-1).
51 (5) N.u giá tr F tính toán > F tra bGng (•,m,n-k), ta bác bI H 0, nghXa là các bi.n trl cKa chZ s+ giá chng khoán có ð nghXa và phGi ČEc Ča vào mô hình. 2.4.1.3 KiAm Č]nh nghium ČOn v] và Č•ng liên k:t. Theo Basabi(2006), h;u h.t các bi.n chumi thi gian là không dWng hoac liên k.t b>c m$t (sai phân b>c 1 là m$t chumi dWng). U! tránh hi5n tEng hi quy t6ng quan giG (sourious regression) do hi quy m$t chumi thi gian không dWng v,i m$t hoac nhi-u chumi thi gian không dWng khác thì các bi.n trong mô hình hi quy phGi dWng hoac Čng liên k.t (cointegration). Ui-u này xGy ra là do vi5c ,c lEng các h5 s+ hi qui không chZ gm Gnh h8ng các bi.n Č$c l>p Č.n bi.n phf thu$c mà còn bao hàm cG y.u t+ xu th Theo Nguyen Quang Dong ( 2006,106) n.u ,c lEng mô hình v,i chu9i thi gian trong Čó có bi.n Č$c l>p không dWng sz vi ph0m các giG Čnh OLS. Granger và Newbold cho rbng R 2> DW (Durbin Watson stat) là d3u hi5u cho bi.t k.t quG ,c lEng có th! tu6ng quan giG (Gujarati, 1999,455). Có nhi-u cách Č! nh>n d0ng m$t chumi thi gian dWng hay không dWng, ví df nh phân tích Č th, sai phân, hàm tJ t6ng quan, ki!m Čnh th+ng kê Ljung œBox. Theo Gujarati(2003,814) ki!m Čnh nghi5m Č6n v (unit roof test) là m$t cách ki!m Čnh ČEc so dfng ph9 bi.n trong thi gian g;n Čây. a) KiAm Č]nh nghium ČOn v] Gi3 sl VNI t = pVNI t-1+ u t ( -1≤p≤1) (3) Trong Čó u t là nhilu trgng (white noise), nghXa là u t có trung bình bbng không, ph6ng sai không Č9i và hi5p ph6ng sai bbng không. N.u p = 1, (1) tr8 thành b,c ngYu nhiên không có hbng s+ (random walk without 2 drif), nghXa là VNI t là m$t chumi không dWng (E(VNI t) = VNI 0 và Var(VNI t)= t¢ . Nên ð t8ng 8 Čây là hi qui VNI t v,i bi.n trl cKa nó và ki!m Čnh xem p có bbng 1 m$t cách có ð nghXa hay không. Tuy nhiên thay vì ki!m Čnh giG thi.t H 0 : p=1 (VNI t là chumi không dWng) và H 1: p<1 (VNI t là chumi dWng, ngi ta chuy!n ph6ng trình (1) nh sau:
52 VNI t œ VNI t-1 = pVNI t-1 œ VNI t-1 + u t = (p-1)VNI t-1+ u t ¤VNI t = ŸVNI t-1 + u t E4) Và ki!m Čnh giG thi.t H 0: Ÿ=0 (VNI t là chumi không dWng), H 1: Ÿ=1 (VNI t là chumi dWng). N.u Ÿ=0, ta có ¤VNI t = (VNI t-VNI t-1)= u t . Do u t là m$t nhilu trgng, nghXa là chumi dWng, nên sai phân b>c 1 cKa m$t chumi thi gian b,c ngYu nhiên là m$t chumi dWng. U! ki!m Čnh giG thi.t H 0 ta không th! so dfng ki!m Čnh th+ng kê t, vì giá tr t cKa h5 s+ ,c lEng Ÿ không theo phân ph+i xác su3t t, th>m chí khi mYu r3t l,n, nghXa là nó không có phân ph+i chusn. Theo Gujarati (2003, 815), Dickey và Fuller cho rbng v,i giG thi.t H 0: Ÿ=0, giá tr t ,c lEng cKa h5 s+ VNI t-1 sz theo phân ph+i xác su3t ¥ (tau statistic, ¥= giá tr Ÿ ,c lEng / sai s+ cKa h5 s+ Ÿ). Ki!m Čnh th+ng k. ¥ còn gAi là ki!m Čnh Dickey- Fuller (DF). Tuy nhiên, bác bI giG Čnh H 0 thì ta có th! so dfng th+ng kê t (vì khi Čó VNI t là chumi dWng). Ki!m Čnh DF ČEc ,c lEng v,i 3 hình thc: Khi VNI t là m$t b,c ngYu nhiên không có hbng s+: ¤VNI t = ŸVNI t-1 + u t (4) Khi VNI t là m$t b,c ngYu nhiên có hbng s+: ¤VNI t = •1 + ŸVNI t-1 + u t (5) Khi VNI t là m$t b,c ngYu nhiên v,i hbng s+ xoay quanh m$t Čng xu th. ngYu nhiên: ¤VNI t = •1 + •2TIME + ŸVNI t-1 + u t (6) Trong Čó TIME (tW 1 Č.n n) là bi.n thi gian hoac bi.n xu th U! ki!m Čnh H 0 ta so sánh giá tr th+ng kê ¥ tính tóan v,i giá tr th+ng kê ¥ tra bGng DF (các ph;n m-m kinh t. lEng Či-u cung c3p giá tr th+ng kê ¥). Ki!m Čnh DF giG Čnh rbng các s+ h0ng u t không t6ng quan. Tuy nhiên theo Howard White (1998,352) có th! có hi5n tuEng t6ng quan chumi gi%a các u t, do thi.u bi.n, nên ngi ta thng so dfng ki!m Čnh DF m8 r$ng là ADF (Augmented Dickey œFuller Test) .