Một số yếu tố tác động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây, Thành phố Hà Nội

Nội dung text: Một số yếu tố tác động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây, Thành phố Hà Nội

1. J. Sci. & Devel., Vol. 11, No. 5: 654-662 Tạp chí Khoa học và Phát triển 2013, tập 11, số 5: 654-662 www.hua.edu.vn MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUẢN LÝ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Bùi Tuấn Anh1*, Nguyễn Đình Bồng2, Đỗ Thị Tám3 1Nghiên cứu sinh, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội, 2Hội Khoa học đất, 3Khoa Tài nguyên và Môi trường, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội Email*: m05.anhbuituan@gmail.com Ngày gửi bài: 16.09.2013 Ngày chấp nhận: 25.09.2013 TÓM TẮT Quản lý sử dụng đất bền vững quan hệ đến các lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hoá và môi trường hiện tại và tương lai, hạn chế suy thoái đất, nước và giảm chi phí sản xuất. Nghiên cứu nhằm tìm ra các yếu tố hạn chế trong quản lý sử dụng đất nông nghiệp của thị xã Sơn Tây. Tác động của các yếu tố đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp được phân tích bằng Kruskal-Wallis Test và Spearman Rank Corrrelation Coefficient trong SPSS 15.0 với mức ý nghĩa 0,05 thông qua điều tra 160 hộ từ 4 xã và 30 cán bộ. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, người dân nhận thấy có sự thay đổi lớn của công tác quản lý sử dụng đất trong thời gian qua và các yếu tố chính ảnh hưởng đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp đó là chính sách đất đai, các chính sách hỗ trợ (vốn, kỹ thuật); tính chất đất; quy mô diện tích đất canh tác, và vai trò của truyền thông, thông tin. Từ khóa: Đất nông nghiệp, quản lý sử dụng đất, quản lý đất đai, Sơn Tây. Some Factors Which Influence Management of Agricultural Land Use in Sontay Town, Hanoi City ABSTRACT The sustainable land use management relates to the current and future areas of economics, society, culture and environment, limits land and water degradation and reduces production costs. The study aims to find out some factors which have effects on the management of agricultural land use in SonTay Town. The impact of the factors on the management of agricultural land use was analyzed by using Kruskal-Wallis test and Spearman Rank Corrrelation Coefficient in SPSS15.0 with significant level: 0.05 through the investigation of 160 households from 4 communes and 30 office workers. The results of the research show that the local people realise that there has been a remarkable change in the land use management over the period and the main factors which influence the management of agricultural land use are land policies, policies supporting capital, techniques; characteristic of land, scale of the area of farm land, and the role of media and information. Keywords: Agricultural land, land management, management of land use, Sontay. cả các công cụ và kỹ thuật được sử dụng bởi 1. ĐẶT VẤN ĐỀ chính quyền để quản lý phương thức sử dụng và Đất đai là tài nguyên thiên nhiên, tài sản phát triển đất bao gồm: quy hoạch, kế hoạch sử quốc gia quý giá, là di sản của nhân loại, là tiền dụng đất, luật pháp, quyền sử dụng đất, định đề cho mọi quá trình sản xuất. Sử dụng đất là giá đất và thông tin bất động sản. Quản lý sử cách con người khai thác đất và các tài nguyên dụng đất bền vững quan hệ đến các lĩnh vực gắn liền với đất phục vụ cho các lợi ích của mình kinh tế, xã hội, văn hoá và môi trường, hiện tại (Meyer, 1996). Quản lý sử dụng đất tập trung và tương lai, hạn chế suy thoái đất, nước và vào loại đất và cách thức đất được sử dụng cho giảm chi phí sản xuất. Thị xã Sơn Tây là đô thị mục đích sản xuất, bảo tồn và thẩm mỹ (Willy, loại III, nằm ở phía Tây Bắc của Thủ đô Hà Nội, 2010). Quản lý sử dụng đất là sự kết hợp của tất với tổng diện tích tự nhiên 113,5 km2, (bình 654
2. Bùi Tuấn Anh, Nguyễn Đình Bồng, Đỗ Thị Tám quân 923,62 m2/người), mật độ dân số bình quân nghiệp về đất đai trên địa bàn nghiên cứu; thu 1.083 người/km2. Trong quá trình thực công thập từ các công trình nghiên cứu trước đây có nghiệp hóa – hiện đại hóa, Sơn Tây đang phải liên quan. đối mặt với những thách thức của quá trình mở rộng thủ đô Hà Nội với những áp lực ngày càng 2.3. Phương pháp xử lý số liệu gia tăng về nhu cầu đất đai cho phát triển công - Số liệu thuộc tính được xử lý thống kê nghiệp, đô thị; việc tổ chức tái định cư và bằng phần mềm SPSS. Sử dụng phương pháp chuyển đổi nghề nghiệp cho một bộ phận lớn phân tích định lượng và định tính (thống kê mô nông dân không còn đất sản xuất nông nghiệp. tả). Phân tích tác động của các yếu tố kỹ thuật, Mục đích của nghiên cứu là tìm ra các yếu tố tác kinh tế xã hội, chính sách pháp luật, cơ chế động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp từ đó góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đất đai quản lý, và nhận thức cộng đồng đến quản lý sử trên địa bàn thị xã Sơn Tây. dụng đất nông nghiệp bằng Kruskal-Wallis Test và Spearman Rank Corrrelation Coefficient 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU trong SPSS 15.0 với mức ý nghĩa 0,05, độ tin cậy của kết quả nghiên cứu 95%. Mức độ ảnh hưởng 2.1. Giả thiết nghiên cứu của mối quan hệ được đánh giá như sau: Sự thay đổi trong công tác quản lý sử dụng đất là rất cần thiết để thích ứng với xu hướng Mức độ quan hệ Hệ số tương quan r phát triển nông nghiệp trong thời kỳ công - Quan hệ nghịch hoàn toàn -1.00 nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giả thiết là có mối - Quan hệ nghịch rất cao - 0,75 to – 0,99 quan hệ giữa các yếu tố kỹ thuật trong sản xuất - Quan hệ nghịch cao -0,50 to - 0,74 nông nghiệp, yếu tố kinh tế xã hội, cơ chế chính - Quan hệ nghịch trung bình -0,25 to -0,49 - Quan hệ nghịch rất nhỏ -0,01 to -0,24 sách và vai trò của cộng đồng với quản lý sử - Không có quan hệ 0 dụng đất nông nghiệp và quá trình đó có mối - Quan hệ thuận rất nhỏ 0,01 to 0,24 quan hệ với nhận thức của cộng đồng về tác - Quan hệ thuận trung bình 0,25 to 0,49 động của quản lý sử dụng đất nông nghiệp đến - Quan hệ thuận cao 0,5 to 0,74 hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. - Quan hệ thuận rất cao 0,75 to 0,99 - Quan hệ thuận hoàn toàn 1,00 2.2. Phương pháp điều tra thu thập số liệu, Nguồn: Zulueta and Costales, 2005 tài liệu - Số liệu sơ cấp: số liệu sơ cấp được thu thập 3. KẾT QUẢ NGHÊN CỨU qua phiếu điều tra nông hộ và điều tra đại diện. 160 hộ điều tra được chọn theo phương pháp lấy 3.1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp mẫu ngẫu nhiên từ 4 xã điều tra của 2 tiểu vùng Tổng diện tích tự nhiên của thị xã là nghiên cứu, mỗi xã điều tra 40 phiếu. Xã Đường 11353,22ha; trong đó, đất nông nghiệp chiếm Lâm, Viên Sơn đại diện của tiểu vùng 1 (tiểu 43,47%, đất phi nông nghiệp chiếm 54,66%, đất vùng đồng bằng); xã Cổ Đông, Kim Sơn đại diện chưa sử dụng còn lại 1,86% (Phòng Tài nguyên cho tiểu vùng 2 (tiểu vùng bán sơn địa). Điều tra & Môi trường, 2011). Diện tích đất nông nghiệp 30 phiếu đại diện được lấy từ ban lãnh đạo của 4 năm 2010 của thị xã là 4935,36 ha, giảm 233,75 xã đại diện (gồm: chủ tịch, bí thư, cán bộ địa chính, cán bộ khuyến nông và chủ nhiệm HTX ha so với năm 2005, trong đó đất sản xuất nông nông nghiệp) và từ các phòng (phòng Kinh tế, nghiệp có 4050,10ha, chiếm phần lớn (82,06%) phòng Tài nguyên và Môi trường, trung tâm diện tích đất nông nghiệp và giảm 139,62ha so khuyến nông, phòng Quản lý đô thị, các phòng với năm 2005. Đất lâm nghiệp có 719,35ha, ban chức năng khác). chiếm 14,58% diện tích đất nông nghiệp, giảm - Số liệu thứ cấp: số liệu thứ cấp được thu 93,2ha so với năm 2005. Đất nuôi trồng thuỷ thập từ các cơ quan hành chính, các đơn vị tác sản là 164,91ha, giảm 0,93ha so với năm 2005. 655
3. Nghiên cứu một số yếu tố tác động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội Bảng 1. Hiện trạng và biến động đất nông nghiệp giai đoạn 2005-2010 Diện tích (ha) Thứ tự Mục đích sử dụng Mã Năm 2010 Năm 2005 Tăng (+), giảm (-) 1 Đất nông nghiệp NNP 4935,36 5169,11 -233,75 1.1 Đất sản xuất nông nghiệp SXN 4050,10 4189,72 -139,62 1.1.1 Đất trồng cây hàng năm CHN 3089,19 3232,41 -143,22 1.1.1.1 Đất trồng lúa LUA 2192,72 2285,25 -92,53 1.1.1.2 Đất cỏ dùng vào chăn nuôi COC 152,18 152,18 1.1.1.3 Đất trồng cây hàng năm khác HNK 744,29 794,98 -50,69 1.1.2 Đất trồng cây lâu năm CLN 960,91 957,31 3,60 1.2 Đất lâm nghiệp LNP 719,35 812,55 -93,20 1.2.1 Đất rừng sản xuất RSX 719,35 812,55 -93,20 1.3 Đất nuôi trồng thuỷ sản NTS 164,91 165,84 -0,93 1.5 Đất nông nghiệp khác NKH 1,00 1,00 Đất nông nghiệp khác có rất ít, với 1,0ha người dân. Mức độ chi tiết của phương án (Phòng Thống kê, 2011). Thị xã có các loại hình QHSDĐ được đánh giá ở mức khá với 41,25% số sử dụng đất chính (LUTs) là: LUT chuyên lúa, hộ được hỏi cho là chi tiết chỉ có 10% số hộ được LUT lúa – màu, LUT chuyên rau màu, LUT hỏi cho là chi tiết. Hầu hết 92,5% số hộ được hỏi hoa cây cảnh, LUT cây ăn quả, LUT thủy sản. cho là phương án QHSDĐ có tác động 2 chiều Tiểu vùng 1 có 4 LUTs và 23 kiểu sử dụng đất, đến việc sử dụng đất của họ, với mức độ tác trong đó LUT lúa - màu có diện tích lớn nhất. động lớn. Có tới 60% số hộ được hỏi cho rằng Tiểu vùng 2 có 5 LUTs và 18 kiểu sử dụng đất, QHSDĐ có tác động lớn đến việc ra quyết định trong đó, LUT lúa - màu chiếm diện tích lớn trong sử dụng đất nông nghiệp của họ. trong các LUTs. 3.2.2. Công tác tổ chức thực hiện các văn 3.2. Công tác quản lý sử dụng đất nông bản về quản lý sử dụng đất nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây Nhờ tổ chức thực hiện tốt các văn bản pháp luật của nhà nước, của UBND thị xã, trong thời 3.2.1. Công tác lập quy hoạch sử dụng đất, gian qua, công tác quản lý sử dụng đất của thị quản lý quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất xã đã đi vào nền nếp. Kết quả nghiên cứu cho Thị xã đã lập quy hoạch và có kế hoạch thấy người dân quan tâm đến các chính sách đất triển khai giám sát quy hoạch sử dụng đất đai là để tìm cơ hội tốt nhất, chuyển mục đích (QHSDĐ) của thị xã và của tất cả các phường, sử dụng đất như mong muốn (100% số hộ điều xã. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc thực hiện tra cho là lựa chọn số 1). Ngoài ra, họ cũng phương án QHSDĐ ở một số xã chậm hơn so với muốn tránh sai sót trong sử dụng đất và thực kế hoạch đề ra. Phương án QHSDĐ còn nhiều hiện tốt quyền lợi và nghĩa vụ của người sử điểm chưa phù hợp với thực tế, chưa phản ánh dụng đất. Hầu hết người dân (>80% số hộ được đúng, đủ nhu cầu thực tế của người dân. Tình hỏi) quan tâm đến chính sách đất đai, họ đánh trạng giao đất chậm so với tiến độ. Kết quả điều giá tốt (46% số hộ được hỏi) với việc ban hành và tra về nhận thức của người dân về công tác thực hiện các văn bản pháp luật đất đai. Theo QHSDĐ trên địa bàn thị xã cho thấy: đa số người họ, chính sách đất đai có tác động lớn tới việc dân (chiếm 96,88%) số người được hỏi biết thông thay đổi quyết định trong sử dụng đất nông tin về phương án QHSDĐ được công khai đến nghiệp của họ. 656
4. Bùi Tuấn Anh, Nguyễn Đình Bồng, Đỗ Thị Tám 3.2.3. Công tác giao và quản lý việc thực thông tin thị trường quyền sử dụng đất ở mức hiện quyền sử dụng đất kém và rất kém. Theo họ thông tin thị trường Công tác giao đất, cho thuê đất và thu hồi quyền sử dụng đất có tác động lớn đến quyết đất được thực hiện tương đối tốt. Trình tự, thủ định sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình. tục đã đi vào nề nếp, không còn hiện tượng giao 3.2.6. Đánh giá thực trạng công tác quản lý đất tùy tiện, trái thẩm quyền. Công tác quy sử dụng đất nông nghiệp hoạch, thiết kế cơ sở hạ tầng các khu dân cư trước khi tiến hành giao đất đã được coi trọng. Kết quả điều tra 30 đại diện cán bộ tại địa Việc giao đất đảm bảo chặt chẽ, đúng thủ tục. phương cho thấy: hầu hết (> 90%) số người được hỏi cho rằng công tác lập quy hoạch và kế hoạch Đến nay thị xã đã giao đất nông nghiệp cho các hộ gia đình sử dụng ổn định đạt 100%. Công tác sử dụng đất, tổ chức và thực hiện văn bản pháp thanh tra, kiểm tra tình hình sử dụng đất được luật, giao và quản lý việc thực hiện quyền sử thực hiện thường xuyên, đảm bảo việc sử dụng dụng đất thực hiện tương đối tốt. Phần lớn (> 60%) số người được hỏi cho rằng công tác định đất đúng pháp luật và có hiệu quả kinh tế cao. giá đất và thông tin thị trường quyền sử dụng Kết quả nghiên cứu cho thấy đa số người dân (68% số hộ được hỏi) thể hiện sự quan tâm và đất chưa được thực hiện tốt. rất quan tâm đến việc nhận quyền sử dụng đất. 3.3. Một số yếu tố tác động đến quản lý sử Tuy nhiên, họ đánh giá ở mức trung bình với dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã việc thực hiện công tác này ở địa phương. Song họ nhận thức rất rõ ràng tác động của việc giao Sơn Tây quyền sử dụng đất đến quyết định trong sử 3.3.1. Nhóm các yếu tố về cơ chế chính sách dụng đất nông nghiệp của họ. Điều tra sự đánh giá của người dân về cơ 3.2.4. Định giá đất chế chính sách (chính sách đất đai, chính sách hỗ trợ các chính sách xã hội khác) được tổng hợp UBND thành phố ban hành giá đất quy trong bảng 2. Cơ chế chính sách đất đai được định và điều chỉnh giá đất quy định hàng năm. người dân đánh giá ở mức tương đối tốt 19,38% Kết quả nghiên cứu cho thấy: đa số người dân số hộ được hỏi cho rằng chính sách đất đai giai (90% số hộ được hỏi) thể hiện sự quan tâm đến đoạn vừa qua là rất tốt và 55,63% số hộ được hỏi giá đất quy định cũng như giá đất nông nghiệp cho là tốt chỉ có 7,5% số hộ điều tra đánh giá ở trên thị trường. Tuy nhiên, họ đánh giá không mức kém. Các chính sách hỗ trợ và chính sách cao việc ban hành và thực hiện giá đất quy định xã hội đều được đánh giá ở mức trung bình (gần 50% số hộ được hỏi). Theo người dân công chiếm gần 60% số hộ được hỏi. tác định giá đất ít có ảnh hưởng lớn đến quyết định sử dụng đất nông nghiệp của họ. Kết quả nghiên cứu (Bảng 6) cho thấy, có mối quan hệ thuận với mức độ từ trung bình đến 3.2.5. Thông tin thị trường quyền sử dụng đất rất cao giữa chính sách đất đai với quản lý sử dụng Quản lý và phát triển thị trường quyền sử đất nông nghiệp (0,411 < rs< 0,817; P= 0,01; có mối dụng đất là một nhiệm vụ mới. Cho đến nay, thị quan hệ thuận với mức độ thấp giữa chính sách trường quyền sử dụng đất chưa được quản lý. hỗ trợ với lập và quản lý quy hoạch, kế hoạch sử Giao dịch về đất đai chủ yếu là tự phát giữa dụng đất, giao và quản lý việc thực hiện quyền sử người mua và người bán. Thị xã chưa có bộ phận dụng đất, thông tin thị trường quyền sử dụng đất chuyên trách quản lý lĩnh vực này. Kết quả (0,168 < rs< 0,197; P = 0,01). Có quan hệ thuận nghiên cứu cho thấy: có tới 91,88% số hộ được với mức độ trung bình giữa chính sách hỗ trợ với hỏi thể hiện sự quan tâm của mình đến thông định giá đất (rs = 0,393; P = 0,05). Có mối quan tin thị trường quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, họ hệ với mức độ cao (rs = 0,701, P = 0,01) giữa đánh giá không tốt về công tác này tại địa chính sách hỗ trợ và việc tổ chức thực hiện các văn phương. Có tới 75,63% đánh giá việc cung cấp bản pháp luật. Có mối quan hệ thuận với mức độ từ 657
5. Nghiên cứu một số yếu tố tác động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội Bảng 2. Kết quả điều tra về cơ chế chính sách Tiểu vùng 1 (n=80) Tiểu vùng 2 (n=80) Tổng (N=160) Các tiêu chí đánh giá Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Chính sách đất đai 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 17 21,25 14 17,50 31 19,38 - Tốt 46 57,50 43 53,75 89 55,63 - Trung bình 12 15,00 16 20,00 28 17,50 - Kém 5 6,25 7 8,75 12 7,50 - Rất kém 0,00 0,00 0 0,00 Chính sách hỗ trợ (kỹ thuật, vốn) 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 6 7,50 6 7,50 12 7,50 - Tốt 5 6,25 8 10,00 13 8,13 - Trung bình 50 62,50 47 58,75 97 60,63 - Kém 10 12,50 15 18,75 25 15,63 - Rất kém 9 11,25 4 5,00 13 8,13 Chính sách xã hội khác 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 3 3,75 4 5,00 7 4,38 - Tốt 15 18,75 17 21,25 32 20,00 - Trung bình 40 50,00 50 62,50 90 56,25 - Kém 8 10,00 9 11,25 17 10,63 - Rất kém 14 17,50 0 0,00 14 8,75 thấp đến trung bình giữa chính sách xã hội với - Có mối quan hệ thuận với mức độ cao giữa quản lý sử dụng đất nông nghiệp (0,123 < rs< tính chất đất với quản lý sử dụng đất nông 0,372; P = 0,01). nghiệp của hộ (0,420 < rs < 0,750, P = 0,01). Nghĩa là, theo nhận thức của hộ gia đình, tính 3.3.2. Nhóm các yếu tố tự nhiên và kỹ thuật chất đất có tác động thuận với mức độ lớn đến Kết quả điều tra về nhóm các yếu tố tự quản lý sử dụng đất nông nghiệp. nhiên và kỹ thuật (tính chất đất, loại và giống - Có mối quan hệ thuận với mức độ cao giữa cây trồng, cơ cấu mùa vụ, quy mô diện tích canh diện tích đất canh tác của hộ gia đình với quản tác) thông qua người dân được tổng hợp trong lý sử dụng đất nông nghiệp (0,501 < rs< 0,711, P bảng 3. Kết quả nghiên cứu cho thấy: tính chất = 0,01). Nghĩa là theo nhận thức của hộ gia đất, việc lựa chọn cơ cấu cây trồng, loại cây đình, diện tích đất nông nghiệp lớn có tác động trồng và cơ cấu mùa vụ có ảnh hưởng đến hiệu thuận với mức độ lớn đến quản lý sử dụng đất quả sử dụng đất nông nghiệp. Có tới 76,88% số nông nghiệp. hộ được hỏi quan tâm đến tính chất đất; 55% số - Có mối quan hệ thuận với mức độ trung hộ được hỏi quan tâm đến việc lựa chọn cây bình giữa việc lựa chọn cơ cấu mùa vụ và công trồng; 19,38% số hộ được hỏi rất quan tâm đến tác lập và quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng việc lựa chọn cây trồng. Có tới 85% số hộ được đất (rs = 0,401, P = 0,01). Và không có mối quan hỏi quan tâm đến cơ cấu mùa vụ. Bình quân hệ giữa việc lựa chọn cơ cấu mùa vụ với các công diện tích đất canh tác ở mức khá có tới 84% số tác quản lý sử dụng đất nông nghiệp khác. hộ điều tra có diện tích đất canh tác từ 1400 – - Có mối quan hệ thuận với mức độ cao giữa 2000 m2. Kết quả nghiên cứu (Bảng 6) cho thấy: việc lựa chọn loại và giống cây trồng của hộ gia 658
6. Bùi Tuấn Anh, Nguyễn Đình Bồng, Đỗ Thị Tám Bảng 3. Kết quả điều tra về nhóm các yếu tố tự nhiên và kỹ thuật Tiểu vùng 1 (n=80) Tiểu vùng 2 (n=80) Tổng (N=160) Các tiêu chí đánh giá Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Sự quan tâm đến tính chất đất 80 100 80 100 160 100 - Rất quan tâm 27 33,75 45 56,25 72 45,00 - Quan tâm 36 45,00 15 18,75 51 31,88 - Bình thường 12 15,00 18 22,50 30 18,75 - Ít quan tâm 5 6,25 2 2,50 7 4,38 - Rất ít quan tâm 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Sự quan tâm đến lựa chọn loại cây 80 100,00 80 100,00 160 100,00 trồng, giống cây trồng - Rất quan tâm 17 21,25 14 17,50 31 19,38 - Quan tâm 46 57,50 43 53,75 89 55,63 - Bình thường 12 15,00 16 20,00 28 17,50 - Ít quan tâm 5 6,25 7 8,75 12 7,50 - Rất ít quan tâm 0,00 0,00 0 0,00 Sự quan tâm đến cơ cấu mùa vụ 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất quan tâm 16 20,00 19 23,75 35 21,88 - Quan tâm 54 67,50 47 58,75 101 63,13 - Bình thường 8 10,00 7 8,75 15 9,38 - Ít quan tâm 2 2,50 1 1,25 3 1,88 - Rất ít quan tâm 0,00 6 7,50 6 3,75 Diện tích canh tác 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất lớn (> 2000 m2) 3 3,75 4 5,00 7 4,38 - Lớn (1700 - 2000m2) 48 60,00 52 65,00 100 62,50 - Trung bình (1400-1699 m2) 21 26,25 14 17,50 35 21,88 - Nhỏ (1100 – 1399 m2) 8 10,00 9 11,25 17 10,63 - Rất nhỏ (<1100 m2) 0 0,00 1 1,25 1 0,63 đình với công tác lập và quản lý quy hoạch, kế hộ) thậm chí có tới 23,75% số hộ cho rằng thị hoạch sử dụng đất (rs = 0,657, P = 0,01), và ở mức trường tiêu thụ sản phẩm là kém và rất kém. độ trung bình giữa việc lựa chọn loại và giống cây Kết quả nghiên cứu (Bảng 6) cho thấy có mối trồng của hộ gia đình với công tác giao và thực quan hệ thuận với mức độ trung bình giữa thị hiện quyền sử dụng đất (rs = 0,492, P = 0,01). trường tiêu thụ sản phẩm với quản lý sử dụng đất nông nghiệp (0,251 < rs< 0,406, P = 0,01). 3.3.3. Nhóm các yếu tố kinh tế xã hội Không tìm thấy mối quan hệ giữa trình độ canh Nhóm các yếu tố kinh tế xã hội gồm: kinh tế tác với quản lý sử dụng đất nông nghiệp. Có mối hộ, trình độ canh tác và thị trường tiêu thụ sản quan hệ thuận với mức độ trung bình giữa kinh phẩm. Kết quả điều tra cho thấy hầu hết số hộ tế hộ gia đình với công tác giao và thực hiện điều tra ở mức độ kinh tế trung bình và khá quyền sử dụng đất, định giá đất và thông tin thị 97%, chỉ còn khoảng 3% hộ nghèo. Trình độ của trường quyền sử dụng đất (0,381 < rs< 0,481, P người dân ở mức cao. Có tới 86,26% số người = 0,01) và không có mối quan hệ giữa kinh tế hộ được hỏi có trình độ văn hóa hết trung học phổ gia đình với công tác lập và quản lý quy hoạch, thông. Theo nhận thức của người dân thị trường kế hoạch sử dụng đất (rs = 0,657, P = 0,01), tổ tiêu thụ sản phẩm ở mức trung bình (55,63% số chức thực hiện các văn bản pháp luật. 659
7. Nghiên cứu một số yếu tố tác động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội Bảng 4. Kết quả điều tra về nhóm các yếu tố kinh tế-xã hội Tiểu vùng 1 (n=80) Tiểu vùng 2 (n=80) Tổng (N=160) Các tiêu chí đánh giá Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Mức độ kinh tế của hộ - Giàu 0 0,00 0 0,00 0 0,00 - Khá 8 13,30 18 25,7 47 23,5 - Trung bình 46 76,7 52 74,3 147 73,5 - Nghèo 6 10,0 0 0 6 3,0 - Rất nghèo 0 0,00 0 0 0 0 Trình độ của người dân 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất cao 2 2,50 5 6,25 7 4,38 - Cao 54 67,50 47 58,75 101 63,13 - Trung bình 18 22,50 19 23,75 37 23,13 - Thấp 4 5,00 7 8,75 11 6,88 - Rất thấp 2 2,50 2 2,50 4 2,50 Thị trường tiêu thụ sản phẩm 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 3 3,75 4 5,00 7 4,38 - Tốt 17 21,25 9 11,25 26 16,25 - Trung bình 45 56,25 44 55,00 89 55,63 - Kém 8 10,00 14 17,50 22 13,75 - Rất kém 7 8,75 9 11,25 16 10,00 việc thực hiện các quyền sử dụng đất (0,257 < r < 3.3.4. Vai trò của cộng đồng s 0,546, P = 0,05). Không tìm thấy mối quan hệ giữa Vai trò của cộng đồng đối với việc sử dụng vai trò của lãnh đạo với định giá đất và thông tin đất nông nghiệp của hộ được đánh giá thông thị trường quyền sử dụng đất. qua: vai trò của lãnh đạo địa phương, vai trò của - Có mối quan hệ thuận với mức độ từ trung các tổ chức khuyến nông, khuyến lâm, vai trò bình giữa vai trò của tổ chức khuyến nông, lâm của các tổ chức xã hội khác và vai trò của truyền và quản lý quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, tổ thông, thông tin. Kết quả điều tra được tổng hợp chức thực hiện các văn bản pháp luật, giao và trong bảng 5 cho thấy vai trò của lãnh đạo địa quản lý việc thực hiện các quyền sử dụng đất phương được đánh giá ở mức tương đối cao với (0,255 < rs < 0,430, P = 0,05). Không tìm thấy 29,38% số hộ được hỏi và 55,63% đánh giá ở mức mối quan hệ giữa vai trò của tổ chức khuyến trung bình. Vai trò của tổ chức khuyến nông, nông, lâm với định giá đất và thông tin thị khuyến lâm được đánh giá ở mức cao với 21,88% trường quyền sử dụng đất. số hộ được hỏi đánh giá là rất tốt và 45,25% số - Có mối quan hệ thuận với mức độ từ rất hộ được hỏi đánh giá ở mức trung bình. Vai trò thấp giữa vai trò của các tổ chức xã hội với quản của tổ chức xã hội khác được đánh giá ở mức cao lý quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, giao và với 18,13% số hộ được hỏi đánh giá là rất tốt và quản lý việc thực hiện các quyền sử dụng đất 50% số hộ được hỏi đánh giá ở mức tốt. Vai trò (0,255 < rs< 0,430, P = 0,05). Có mối quan hệ của hệ thống truyền thông, thông tin được đánh nghịch giữa vai trò của các tổ chức xã hội với tổ giá ở mức cao với 51,25% số hộ được hỏi đánh chức thực hiện các văn bản pháp luật (rs = -,142, giá là rất tốt và 25% số hộ được hỏi đánh giá ở P = 0,05). Không tìm thấy mối quan hệ giữa vai mức trung bình. Kết quả nghiên cứu (Bảng 6) trò của tổ chức xã hội với định giá đất và thông cho thấy. tin thị trường quyền sử dụng đất. - Có mối quan hệ thuận với mức độ từ trung - Có mối quan hệ thuận với mức độ từ trung bình đến cao giữa vai trò của lãnh đạo với lập và bình đến rất cao giữa vai trò của truyền thông, quản lý quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, tổ chức thông tin với quản lý sử dụng đất nông nghiệp thực hiện các văn bản pháp luật, giao và quản lý (0,405 < rs< 0,845, P= 0,01). 660
8. Bùi Tuấn Anh, Nguyễn Đình Bồng, Đỗ Thị Tám Bảng 5. Kết quả điều tra về vai trò của cộng đồng Tiểu vùng 1 (n=80) Tiểu vùng 2 (n=80) Tổng (N=160) Các tiêu chí đánh giá Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Số phiếu Tỉ lệ (%) Lãnh đạo địa phương 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 1 1,25 0 0,00 1 0,63 - Tốt 20 25,00 27 33,75 47 29,38 - Trung bình 44 55,00 45 56,25 89 55,63 - Kém 9 11,25 5 6,25 14 8,75 - Rất kém 6 7,50 3 3,75 9 5,63 Tổ chức khuyến nông, khuyến lâm 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất cao 3 3,75 4 5,00 7 4,38 - Cao 19 23,75 16 20,00 35 21,88 - Trung bình 33 41,25 41 51,25 74 46,25 - Thấp 18 22,50 10 12,50 28 17,50 - Rất thấp 7 8,75 9 11,25 16 10,00 Các tổ chức xã hội khác 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 15 18,75 14 17,50 29 18,13 - Tốt 39 48,75 41 51,25 80 50,00 - Trung bình 15 18,75 15 18,75 30 18,75 - Kém 5 6,25 6 7,50 11 6,88 - Rất kém 6 7,50 4 5,00 10 6,25 Truyền thông, thông tin 80 100,00 80 100,00 160 100,00 - Rất tốt 3 3,75 2 2,50 5 3,13 - Tốt 45 56,25 37 46,25 82 51,25 - Trung bình 17 21,25 23 28,75 40 25,00 - Kém 9 11,25 10 12,50 19 11,88 - Rất kém 6 7,50 8 10,00 14 8,75 Bảng 6. Mối quan hệ của các yếu tố tự nhiên và kỹ thuật, các yếu tố kinh tế, cơ chế chính sách và vai trò của cộng đồng đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp Quản lý sử dụng đất nông nghiệp Lập và quản lý Tổ chức Giao và quản lý Thông tin Biến độc lập Định quy hoạch, kế thực hiện việc thực hiện giá đất thị trường hoạch sử các văn bản quyền sử dụng quyền sử dụng đất pháp luật đất dụng đất Cơ chế chính sách - Chính sách đất đai 0,657 0,817 0,492 0,512 0,411* - Chính sách hỗ trợ (kỹ thuật, vốn) 0,197 0,701 0,168 0,393* 0,169* - Các chính sách xã hội khác 0,247* 0,123* 0,329* 0,351* 0,372 Nhóm các yếu tố tự nhiên và kỹ thuật - Tính chất đất 0,750 0,450* 0,420 0,712 0,715 - Loại và giống cây trồng 0,657 0,017 0,492 0,012 0,011 - Cơ cấu mùa vụ 0,401 0,012 0,076 0,037 0,046 - Diện tích canh tác 0,501 0,603 0,508 0,505 0,711 Nhóm các yếu tố KT-XH - Kinh tế hộ 0,055 -0,161* 0,381 0,345 0,481 - Trình độ canh tác 0,031 0,110 0,052 -0,063 0,070 - Thị trường tiêu thụ sản phẩm 0,206 0,306 0,134 0,251 0,209 Vai trò của cộng đồng - Vai trò của lãnh đạo địa phương 0,257* 0,463 0,546* 0,083 -0,104 - Vai trò của các tổ chức khuyến nông, khuyến lâm 0,430 0,261* 0,255 0,111 0,103 - Vai trò của các tổ chức xã hội khác 0,172* -0,142* 0,169* 0,001 0,068 - Vai trò của truyền thông, thông tin 0,845 0,497 0,636 0,446 0,405 Ghi chú: Mức ý nghĩa 0.01 (2-đuôi), * Mức ý nghĩa 0.05 (2-đuôi). N = 160 661
9. Nghiên cứu một số yếu tố tác động đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội 4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ - Vai trò của cộng đồng: Có mối quan hệ thuận với mức độ cao giữa vai trò của lãnh đạo Thị xã Sơn Tây có tổng diện tích tự nhiên là với giao và quản lý việc thực hiện các quyền sử 11353,22ha; trong đó: đất nông nghiệp chiếm dụng đất (r = 0,546, P = 0,05). 43,47%, đất phi nông nghiệp chiếm 54,66%, đất s chưa sử dụng chiếm 1,86% tổng diện tích tự - Tác động của quản lý sử dụng đất đến nhiên. Kết quả nghiên cứu cho thấy người dân hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Có mối quan nhận thấy có sự thay đổi lớn trong công tác hệ thuận với mức độ từ cao đến rất cao (0,579 < quản lý sử dụng đất trong thời gian qua và các rs < 0,780, P = 0,01), giữa lập và quản lý quy yếu tố chính ảnh hưởng đến quản lý sử dụng đất hoạch, kế hoạch sử dụng đất với hiệu quả sử nông nghiệp đó là: dụng đất nông nghiệp. Có mối quan hệ thuận - Nhóm các yếu tố về cơ chế chính sách: Có với mức độ từ rất cao (0,745 < rs < 0,850, P = mối quan hệ thuận với mức độ rất cao (rs = 0,01) giữa giao và quản lý việc thực hiện quyền 0,817, P = 0,01) giữa chính sách đất đai với tổ sử dụng đất với hiệu quả sử dụng đất nông chức thực hiện các văn bản pháp luật. Có mối nghiệp. Có mối quan hệ nghịch ở mức độ trung quan hệ ở mức độ cao (0,512 < r < 0,657, P = s bình (-0,447 < rs < -0,479; P = 0,05), giữa thông 0,01) giữa chính sách đất đai với lập và quản lý tin thị trường quyền sử dụng đất và hiệu quả sử quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; định giá đất. dụng đất nông nghiệp. - Nhóm các yếu tố về tự nhiên và kỹ thuật: Có mối quan hệ thuận với mức độ cao giữa tính TÀI LIỆU THAM KHẢO chất đất với quản lý sử dụng đất nông nghiệp Meyer W.B. and Turner B.L. II. (1996). "Land- (0,712 < rs < 0,750, P = 0,01). Có mối quan hệ thuận với mức độ cao giữa diện tích đất canh tác Use/Land-Cover Change: Challenges for Geographers", Geojournal 39(3): 237-240. của hộ gia đình với quản lý sử dụng đất nông Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Sơn Tây nghiệp (0,501 < rs < 0,711, P = 0,01). Có mối (2011). Số liệu kiểm kế đất đai năm 2010. quan hệ thuận với mức độ cao giữa lựa chọn loại và giống cây trồng của hộ gia đình với công tác Phòng Thống kê thị xã Sơn Tây. 2011.Số liệu thống kê lập và quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất về tình hình kinh tế - xã hội các năm 2005-2010. Zulueta, M. F and N. E. B. Costales, JR. (2003). (rs = 0,657, P = 0,01). Methods of Research Thesis – Writing and Applied - Nhóm các yếu tố kinh tế, xã hội: Có mối Statistics. National Bookstore, Mandaluyong, quan hệ thuận với mức độ trung bình giữa kinh tế Philippines. hộ gia đình với công tác giao và thực hiện quyền Willy Verheye (2010). Land Use Management. Land sử dụng đất, định giá đất và thông tin thị trường Use, Land Cover and Soil Science Vol. IV. quyền sử dụng đất (0,381 < rs < 0,481, P = 0,01). University Gent, Belgium. 662