Phát triển du lịch sinh thái bền vững tại khu Ramsar Xuân Thủy (huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định)

Nội dung text: Phát triển du lịch sinh thái bền vững tại khu Ramsar Xuân Thủy (huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định)

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 10(76) năm 2015 ___ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI BỀN VỮNG TẠI KHU RAMSAR XUÂN THỦY (HUYỆN GIAO THỦY, TỈNH NAM ĐỊNH) PHẠM XUÂN HẬU*,NGUYỄN THỊ DIỄM TUYẾT TÓM TẮT Khu Ramsar Xuân Thủy là một trong 6 khu Ramsar của Việt Nam được Ban Thư kí Công ước Ramsar thuộc UNESCO công nhận, với chức năng là khu dự trữ sinh quyển và duy trì đa dạng sinh học cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Đây cũng là địa bàn có nhiều tiềm năng đang được khai thác cho các hoạt động du lịch, có sức thu hút du khách trong và ngoài nước. Bài báo trình bày những ưu thế của khu Ramsar Xuân Thủy và việc khai thác những ưu thế này nhằm phát triển du lịch sinh thái bền vững trong hiện tại và tương lai. Từ khóa: khu Ramsar Xuân Thủy, du lịch Ramsar, du lịch bền vững. ABSTRACT Developing the sustainable ecotourism at the Ramsar Xuan Thuy site (Giao Thuy district, Nam Đinh province) The Ramsar Xuan Thuy is one of the 6 Ramsar sites of VietNam which is recognized by the Ramsar Convention Secretariat,UNESCO. It has the funtion as biosphere reserves and maintaining biodiversity, which needs to protect strictly. This is also a locality with numerous potentials, which is exploiting for tourism activities and attracting more and more tourists at home and abroad. This paper presents the advantages and the exploitation of these in order to develop the sustainable ecotourism at the Ramsar Xuan Thuy site currently and in the future. Keywords: Ramsar Xuan Thuy site, Ramsar tourism, sustainable tourism. 1. Đặt vấn đề làm cho người lao động, nâng cao đời Huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, là huyện có vị trí địa lí thuận lợi, nguồn góp phần tích cực chuyển dịch cơ cấu tài nguyên phong phú, đa dạng với bãi kinh tế ; phát huy truyền thống và bản biển đẹp, điều kiện khí hậu đồng bằng sắc văn hóa dân tộc, tôn tạo và giữ gìn khá ổn định. Trong phương hướng và các di tích lịch sử văn hóa cảnh quan môi mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội huyện trường ; 2) Phát triển du lịch sinh thái Giao Thủy đã xác định: 1) Phát triển bền Vườn Quốc gia Xuân Thủy (nay là khu vững du lịch, đảm bảo hiệu quả kinh tế - Ramsar Xuân Thủy) với những sản phẩm xã hội cao gắn với đảm bảo vững chắc an du lịch chính là du lịch sinh thái rừng ninh quốc phòng, đa dạng hóa sản phẩm ngập mặn, nghiên cứu khoa học, cùng du lịch, kéo dài thời gian lưu trú của các dịch vụ du lịch chất lượng cao (cơ sở khách, tăng hiệu quả kinh doanh và sức lưu trú, ẩm thực, giao thông, viễn thông, hấp dẫn với du khách ; tạo nhiều việc văn hóa). Mục tiêu đến năm 2015, ngành * PGS TS, Trường Đại học Văn Hiến; Email: haupx@ier.edu.vn ThS, Trường Đại học Văn Hiến 78
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu và tgk ___ du lịch Giao Thủy đón khoảng 324.000 còn rất hạn chế, chưa tương xứng với lượt khách, trong đó có 323.000 khách tiềm năng vốn có. Vấn đề đặt ra là khi nội địa và 1000 lượt khách quốc tế; thu phát triển du lịch sinh thái bền vững tại hút khoảng 2.200 lao động (khoảng 800 khu Ramsar Xuân Thủy, cần thực hiện lao động trực tiếp, 1.400 lao động gián phù hợp nhiệm vụ bảo tồn vùng đất ngập tiếp) làm việc trong ngành du lịch. nước có tầm quan trọng quốc tế (công Vườn Quốc gia Xuân Thủy đã được ước Ramsar - UNESCO) với định hướng Ban Thư kí Công ước Ramsar thuộc chiến lược phát triển kinh tế chung và UNESCO công nhận là khu Ramsar đầu ngành du lịch nói riêng, nhằm đem lại tiên của Việt Nam với chức năng là khu hiệu quả cao khi khai thác tài nguyên ưu dự trữ sinh quyển và duy trì đa dạng sinh thế của địa phương. học cần bảo vệ nghiêm ngặt. Nơi đây đã 2. Khu Ramsar Xuân Thủy - những trở thành một địa danh “đặc biệt” bởi có lợi thế phát triển du lịch nhiều ưu thế phát triển du lịch. Tuy 2.1. Các khu Ramsar ở Việt Nam nhiên, trong những năm qua, trung bình Đến tháng 8/2015, Việt Nam đã có mỗi năm khu Ramsar Xuân Thủy chỉ đón 06 vườn quốc gia được công nhận là khu khoảng 5.000 lượt khách, trong đó khách Ramsar của thế giới, với chức năng là quốc tế khoảng hơn 100 người. Kết quả khu dự trữ sinh quyển và duy trì đa dạng này cho thấy quá trình khai thác tiềm sinh học cần bảo vệ nghiêm ngặt (xem năng phát triển du lịch tại khu Ramsar bảng). Một số thông tin về các khu Ramsar của Việt Nam Tên và vị Ngày trí các khu Diện tích Nguồn lợi sinh vật, đa dạng sinh học công nhận Ramsar Thực vật với 120 loài bậc cao, hơn 3000 ha rừng ngập mặn. Các hệ sinh thái rừng ngập mặn: Động vật: có 107 Xuân Thủy Tháng loài cá, 500 loài thủy sinh, 220 loài chim, hơn 150 loài di 12.000 ha (Nam Định) 12/2004 cư (09 loài nằm trong sách Đỏ quốc tế), hơn 10 loài thú (cá heo, cá đầu ông sư, rái cá), nhiều bò sát, lưỡng cư; các loài chim: Cò thìa, Bồ nông, Choắt mỏ vàng Là khu ngập nước nội địa ven sông độc đáo nhất về môi trường sinh thái tự nhiên với những giá trị và chức năng Bàu sấu Tháng nổi trội, nơi bảo tồn đa dạng sinh học của vùng Đông (thuộc VQG 13.759 ha 8/2005 Nam Bộ. Có khoảng 50 loài động, thực vật thủy sinh quý Cát Tiên) hiếm, 131 loài cá đặc hữu, 06 loại rùa và một số loài chim, đặc biệt là loài cá sấu Xiêm 79
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 10(76) năm 2015 ___ Các danh thắng đặc sắc, kì thú như hang Dơi, động Puông, động Nả Phoòng, động Thẳm Kít; là 1 trong 20 7.610 ha hồ nước ngọt đẹp nhất thế giới đã được công nhận là Hồ Ba Bể Tháng (Hồ Ba Vườn di sản ASEAN. Hệ thống rừng đặc dụng nổi tiếng (Bắc Kạn) 02/2011 Bể: Việt Nam với các sinh cảnh nước ngọt rất đa dạng, một 500 ha) loài linh trưởng có vùng phân bố hẹp là Voọc đen má trắng Còn gần 3.000 ha tràm và gần 1.000 ha lúa trời, sen, súng, nơi đặc trưng về sự bảo tồn tính toàn vẹn của các hệ sinh thái đất ngập nước trong khu vực sông Mekong. Có hơn 250 loài chim nước, trên 100 loài cá nước ngọt, Tràm Chim Tháng 190 loài thực vật bậc cao, nhiều loài lưỡng cư, bò sát và (Đồng 313ha 02/2012 các phiêu sinh vật khác. Đặc biệt có 32 loài chim quý Tháp) hiếm của thế giới có giá trị bảo tồn, như: Ngan cánh trắng, Cú lợn lưng nâu, Đại bàng đen, Chích chòe lửa, Ô tác, Cò thìa, Cò quắm, Công đất, Gà đãi, Giang sen, Diệc, Trích, Rồng rộc vàng - Là mô hình bảo tồn bền vững tài nguyên rừng ngập mặn. Hệ sinh thái đất ngập nước với những thực vật đặc trưng, gồm: sú, vẹt, đước, mắm, tràm Mũi Cà - Động vật có khoảng 93 loài chim, 26 loài thú, 43 loài Mau 13/4/2013 41.862 ha bò sát, 9 loài lưỡng cư, 233 loài thủy sản; nhiều loài quý (Cà Mau) hiếm như Bồ nông chân xám, Cò trắng Trung Quốc, Giang sen, Rái cá, Rùa hộp lưng đen, Cầy giông đốm lớn, Rùa răng, Rùa ba gờ, Rùa cổ bự, Ba ba Nam Bộ - Động vật rừng gồm 144 loài (28 loài thú, chim 69 loài, bò sát 39 loài, lưỡng cư 8 loài. Hệ sinh thái biển với Côn Đảo 1.321 loài, trong đó thực vật ngập mặn có 23 loài, rong (Bà Rịa - 18/6/2013 20.000 ha biển 127 loài, cỏ biển 7 loài, phù du thực vật 157 loài, Vũng Tàu phù du động vật 115 loài, san hô 219 loài với 37 loài có tên trong sách Đỏ Việt Nam 2.2. Khu Ramsar Xuân Thủy – những Vườn quốc gia Xuân Thủy, có tổng diện lợi thế phát triển du lịch tích 12.000 ha. Tháng 01/1989, Vườn Vùng đất ngập nước Xuân Thủy Quốc gia Xuân Thủy là đơn vị đầu tiên (Giao Thủy - Nam Định) là khu vực ngập của Việt Nam tham gia Công ước quốc tế nước điển hình còn lại ở vùng đồng bằng Ramsar (Công ước bảo vệ những vùng sông Hồng, đã được Thủ tướng Chính đất ngập nước có tầm quan trọng quốc phủ ban hành Quyết định số 01/QĐ-TTg, tế). Tháng 12/2004, Ban Thư kí Công ngày 02/01/2003, chuyển hạng từ khu ước Ramsar thuộc UNESCO chính thức bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước thành công nhận Vườn Quốc gia Xuân Thủy là 80
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu và tgk ___ khu Ramsar thứ 50 của thế giới và là khu hệ sinh thái đất ngập nước tại khu vực Ramsar đầu tiên của Việt Nam và cũng là cửa sông ven biển, hệ sinh thái đặc thù đầu tiên của Đông Nam Á . theo quy định của Công ước Ramsar Đặc điểm nổi bật của khu Ramsar quốc tế, nơi này cũng đã và đang được Xuân Thủy là vùng cửa sông với hệ sinh khai thác những sản phẩm ưu thế phục vụ thái bùn lầy và rừng ngập mặn ven biển du lịch, đón tiếp du khách trong và ngoài còn sót lại; là vùng lõi của khu dự trữ nước với các tour kết hợp ngắn ngày sinh quyển ở lưu vực vùng đồng bằng (trong tỉnh), dài ngày (của các tỉnh xa và sông Hồng, rất phong phú đa dạng về tài quốc tế). nguyên. Du khách đến Khu Ramsar Xuân Về thực vật, có 120 loài thực vật Thủy sẽ được thưởng thức cảnh quan bậc cao, hơn 3000 ha rừng ngập mặn. thiên nhiên sinh động, hấp dẫn, như: Các hệ sinh thái rừng ngập mặn có tầm những đàn chim di trú về ngủ đêm tại quan trọng trong việc duy trì khai thác rừng sú vẹt; tham gia các chuyến du thủy sản, sản xuất lương thực, cung cấp thuyền đi dọc theo sông Vọp ra cửa Ba tài nguyên gỗ, củi và bảo vệ vùng ven bờ, Lạt (cửa sông Hồng); được thăm ngọn hạn chế tác động của biển. hải đăng Tiền Hải, đài quan sát Cồn Về động vật, có 107 loài cá, 500 Ngạn và thăm Cồn Xanh - một đảo cát loài thủy sinh, 220 loài chim (hơn 150 pha mới bồi; thăm các cánh rừng ngập loài di cư, 09 loài nằm trong sách Đỏ mặn ở cửa sông; cùng người dân địa quốc tế), hơn 10 loài thú (cá heo, cá đầu phương bắt tôm, cá, ngao ven bãi biển; ông sư, rái cá) và nhiều loài bò sát, lưỡng thưởng thức những đặc sản ẩm thực tự cư; là địa bàn cư trú của các loài chim tay thực hiện (nướng tôm, ngao ); nước và chim di cư, như: Cò thìa, Bồ thưởng thức và tham gia giao lưu văn nông, Choắt mỏ vàng. [5] nghệ do các “nghệ sĩ hát chèo dân gian” Nơi đây là một trong số vùng đất biểu diễn vào buổi tối. tiêu biểu cho nền văn hóa mở đất của 3. Phát triển du lịch khu Ramsar cộng đồng cư dân đồng bằng sông Hồng Xuân Thủy với truyền thống quai đê, lấn biển chinh 3.1. Phát triển các loại hình du lịch phục thiên nhiên để tạo lập những làng Đối với vùng trũng ngập nước quê trù phú. Sinh hoạt văn hóa của cộng thường xuyên của cư dân vùng đồng đồng dân cư gắn với nền văn minh lúa bằng sông Hồng nói chung và Giao Thủy nước đồng bằng sông Hồng, với những nói riêng vốn không mấy thuận lợi cho làn điệu hát chèo, chầu văn, múa lân, đấu sản xuất nông nghiệp, nhất là trong phát vật, chọi gà cùng các lễ hội đình làng triển du lịch, thì mức độ quan tâm không mang màu sắc gắn kết cộng đồng “tình đáng kể, vì lợi ích kinh tế đem lại khó làng nghĩa xóm” chặt chẽ. phân biệt và xác định. Từ khi có sự xác Trong nhiều năm qua, ngoài việc nhận của tổ chức Công ước Ramsar quốc thực hiện nhiệm vụ bảo tồn nguyên vẹn tế về những cảnh quan sinh thái đặc thù 81
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 10(76) năm 2015 ___ (sự đa dạng sinh học) cần được bảo tồn, vùng đất “đặc biệt” được tổ chức bảo tồn khuôn viên 12.000 ha tại khu Vườn Quốc thiên nhiên thế giới công nhận và cùng có gia Xuân Thủy có danh tính mới: là khu trách nhiệm bảo tồn. Từ đó nâng cao lòng Ramsar thứ 50 của thế giới, khu Ramsar yêu thiên nhiên đất nước, nêu cao ý thức, đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á tính tự giác và trách nhiệm tham gia các Vùng đất này đã trở thành đối tượng “đặc hoạt động bảo vệ môi trường, bảo tồn biệt” cần tập trung khai thác của ngành những giá trị do thiên nhiên ban tặng và du lịch để phát triển những loại hình du công sức của cộng đồng dân cư tạo ra. lịch gắn với sản phẩm độc đáo, hấp dẫn, 3.2. Phát triển các tuyến du lịch kết có sức hút mạnh du khách trong và ngoài hợp (nội bộ khu và ngoài khu) nước, như: Du lịch sinh thái – nhân văn Đến nay, các tuyến du lịch vẫn chủ bền vững, Du lịch công vụ (nghiên cứu, yếu thực hiện theo sự chi phối từ các tìm hiểu - học tập kinh nghiệm), Du lịch tuyến chung của huyện Giao Thủy và của có trách nhiệm (tham gia hoạt động bảo tỉnh Nam Định. Lượng du khách rất vệ môi trường) với nội dung phong phú: khiêm tốn, đặc biệt là rất ít khi khách có - Tham quan, thưởng ngoạn những mục đích riêng để đến vùng ngập nước cảnh quan đất ngập nước vùng cửa sông, này. Tuy nhiên, những hoạt động nhằm ven biển cùng những loài chim nước quý hoàn thiện tour kết hợp cho du khách hiếm. được coi là nền tảng cho việc thiết lập - Tham quan và học tập kinh nghiệm các tuyến, tour trong tương lai đã được nuôi trồng thủy sản của dân địa phương hình thành như sau: vùng đệm, tham gia chương trình câu cá - Tuyến tham quan, giải trí: Thời trong đầm và cửa sông. gian du lịch từ 01 đến 02 ngày. Những du - Thực hiện các nghiên cứu về lịch sử khách có nhu cầu khám phá thiên nhiên, hình thành phát triển vùng đất ngập nước đến đây sẽ được chiêm ngưỡng cảnh Xuân Thủy, các cảnh quan và hệ sinh thái quan độc đáo của hệ sinh thái đất ngập động thực vật quý hiếm; những công nước vùng cửa sông, ven biển với hành trình kiến trúc, điêu khắc đặc sắc tại khu trình như sau: và vùng phụ cận. Xuất phát từ trụ sở khu Ramsar - Thưởng thức và cùng tham gia các Xuân Thủy, du khách đi thuyền dọc theo hoạt động văn hóa đậm đà bản sắc của sông Vọp đến cuối Cồn Lu, Cồn Ngạn. nền văn minh lúa nước vùng đồng bằng Tại đây, du khách sẽ ghi nhận được nơi sông Hồng, múa lân, chọi gà, đấu vật, hát tập trung của những đàn chim di trú, nơi chèo, hát chầu văn trong dịp lễ hội và lễ ngụ cư của các loài chim nước quý hiếm; tết đầu năm mới của dân cư bản địa. vùng nuôi ngao quảng canh của cộng - Các đoàn, nhóm học sinh, sinh viên đồng dân cư địa phương, các đàn chim di có cơ hội tìm hiểu, trao dồi thêm kiến trú thường tụ tập tại đây để kiếm mồi, du thức, nâng cao nhận thức về những cảnh khách có thể quan sát chúng bằng ống quan thiên nhiên và nhân văn ở những nhòm. Tiếp tục đi bộ dọc theo các giồng 82
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu và tgk ___ cát ở mé ngoài Cồn Lu, du khách sẽ được - Giao Hải, tham dự phiên chợ quê; được quan sát rừng phi lao và xem các loài chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc chim rừng quý hiếm ở đây. Kết thúc hành tôn giáo, dân sinh độc đáo như chùa trình tour, du khách tiếp tục hành trình chiền, nhà thờ, nhà bổi Vào các dịp lễ bằng thuyền quay trở về trụ sở khu hội, khách du lịch sẽ được tham gia sinh Ramsar. hoạt văn hóa dân gian, lễ hội độc đáo và - Tuyến tham quan, tìm hiểu, học đặc sắc như bơi chải, đấu vật, tế lễ, hát hỏi kinh nghiệm: Du khách tham gia chầu văn của một vùng quê. hành trình tour bộ hành, đi qua các cảnh - Tuyến tham quan tổng hợp: Phục quan tự nhiên gồm các khu rừng ngập vụ cho du khách muốn tìm hiểu tổng quát mặn và các mô hình nuôi tôm sinh thái về khu Ramsar Xuân Thủy, thời gian đi điển hình của cộng đồng dân cư địa tour 01 ngày, bằng du thuyền. phương (thời gian 01 ngày). Trong tour, Xuất phát từ trụ sở khu Ramsar đi du khách được ghé thăm các đầm tôm, theo sông Vọp ra cửa Ba Lạt - sông nghe hướng dẫn phương thức nuôi trồng Hồng, du khách được ghé thăm ngọn hải thủy sản quảng canh cải tiến từ các chủ đăng Tiền Hải - tỉnh Thái Bình, đài quan đầm; tham gia câu cá trong đầm; quan sát sát Cồn Ngạn và thăm Cồn Xanh - một các loài chim hoang dã kiếm mồi. Vào đảo cát pha mới bồi, tham quan đảo Cồn mùa chim di trú, du khách có thể tận mắt Lu và quay về thăm các cánh rừng ngập thưởng thức những con Cò thìa, một loài mặn ở cửa sông, được ngắm các đàn chim di trú quý hiếm có tên trong sách chim di trú đang bình thản kiếm mồi ở Đỏ quốc tế, cùng nhiều loài chim nước cửa sông Trà và ngắm toàn cảnh khu khác đang chung sống thân thiện với con Ramsar. người trong các đầm tôm; được thưởng - Tuyến du lịch từ ngoài vùng: thức các món ăn địa phương. Thời gian đi tour từ 1-3 ngày, đi lại bằng - Tuyến du khảo đồng quê: Thời đường bộ (ô tô kết hợp đường sắt). gian đi về trọn 01 ngày. Tour này phục + Tuyến từ Hà Nội: Ô tô xuất phát từ vụ những du khách có nhu cầu khám phá Hà Nội chạy thẳng đến mất khoảng 04 đời sống của người dân địa phương. giờ, qua các xã Giao Thiện, Giao Hương Điểm xuất phát từ trụ sở khu đến khu Ramsar Xuân Thủy. Khách tiếp Ramsar Xuân Thủy đi qua các làng mới tục cuộc hành trình theo các tuyến nội bộ, Tân Hồng và Điện Biên. Trong tour, du bằng các phương tiện theo chương trình khách được khám phá đời sống sinh hoạt du lịch đã thiết lập. của cộng đồng dân cư các xã vùng đệm + Tuyến từ thành phố Nam Định: Du làm nghề đánh bắt và nuôi trồng thủy hải khách di chuyển bằng ô tô đến khu sản, như: Giao Thiện, Giao An, Giao Ramsar Xuân Thủy, nếu thời gian dài (1- Lạc, Giao Xuân, Giao Hải; ngắm cảnh 2 ngày), du khách sẽ được bố trí ăn nghỉ tấp nập của ngư dân bến cá và làng nghề trong khu dịch vụ của Ramsar, hoặc tham dệt lưới, chế biến thủy hải sản Tiền Lang gia mô hình du lịch sinh thái cộng 83
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 10(76) năm 2015 ___ đồng, ở lại nghỉ cùng cư dân địa phương đối, gây thất thoát ngân sách, lãng phí và sử dụng các dịch vụ do cộng đồng dân sức lao động. Đôi khi triển khai công cư vùng đệm cung cấp. Tại khu Ramsar, việc chưa sát với thực tế và yêu cầu của sau thời gian tham quan hệ sinh thái đất Công ước Ramsar quốc tế: ngập nước, nếu có chương trình, du + Tình trạng các khu rừng ngập nước khách cũng có thể về nghỉ tại Khu du lịch ở vùng đệm thuộc khu Ramsar bị chết tắm biển Quất Lâm (khoảng 30 km). nhiều do quá trình sử dụng nuôi tôm theo Du khách có thể thiết lập tour theo phương pháp quảng canh của người dân thời gian phù hợp để đến với khu Ramsar địa phương, làm cho nguồn nước không Xuân Thủy, một địa danh du lịch hấp dẫn được tuần hoàn thường xuyên. gắn với những cảnh quan độc đáo. + Sự tăng cường khai thác nguồn lợi 4. Để khu Ramsar Xuân Thủy luôn thủy sản tự nhiên trong khu của người là không gian du lịch bền vững dân diễn ra mạnh, không có kế hoạch, 4.1. Xác định những khó khăn và làm cho nguồn lợi thủy sản giảm nhanh. nguy cơ tiềm ẩn Đặc biệt, việc sử dụng lưới điện khai thác Với danh phận là một Vườn quốc đã làm nhiều loại ấu trùng bị tiêu diệt, gia nhưng nguồn đầu tư về nhân lực và nguồn thức ăn của các loại chim biển di vật lực của quốc gia và địa phương đối cư đến bị thiếu hụt trầm trọng, số lượng với khu Ramsar Xuân Thủy còn rất hạn chim đến giảm đáng kể. chế. Hơn thế, việc sử dụng nguồn đầu tư + Việc xác định ranh giới thực địa và cho bảo tồn, phát triển đạt hiệu quả thấp. quy hoạch các phân khu như: khu phục Các hoạt động du lịch diễn ra tự phát làm hồi sinh thái, khu bảo vệ nghiêm ngặt, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái. Từ khu dịch vụ và hành chính chưa rõ ràng, khi chuyển đổi với danh phận là “khu chính xác; chức năng quản lí giữa bảo vệ Ramsar”, nguồn đầu tư cho bảo tồn từ của khu và kiểm lâm cũng còn sự chồng quỹ bảo tồn thiên nhiên thế giới đã góp chéo nên hiệu lực quản lí chưa cao. thêm động lực cho việc bảo tồn và phát + Sự tranh chấp trong quản lí và đánh triển nơi đây. Tuy nhiên, những hoạt bắt hải sản thuộc ranh giới giữa địa động chưa hợp lí vẫn là những rào cản phương thuộc Thái Bình và Nam Định với bảo tồn và tạo sản phẩm du lịch, như: (khu Ramsar) làm tổn hại đến hệ sinh thái - Chưa có được quy hoạch tổng thể vùng đệm và vùng tiếp giáp, có thể dẫn và chiến lược phát triển hợp lí đảm bảo đế việc phá vỡ hệ sinh thái tự nhiên của mối quan hệ bền vững giữa bảo tồn cảnh vùng và khu Ramsar. quan - đa dạng sinh học và phát triển 4.2. Giải pháp và hành động khắc kinh tế (trong đó có phát triển các sản phục hạn chế, nguy cơ để phát triển phẩm du lịch). Khắc phục những nguy cơ tiềm ẩn - Đội ngũ quản lí còn thiếu kinh để phát triển không gian du lịch sinh thái nghiệm và chuyên môn sâu, nên sử dụng bền vững là mục tiêu chiến lược của các nguồn đầu tư cho các hạng mục thiếu cân quốc gia và các tổ chức bảo tồn thiên 84
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Phạm Xuân Hậu và tgk ___ nhiên quốc tế. Vì vậy, để đảm bảo cho khu. khu Ramsar Xuân Thủy luôn là không - Kết hợp chặt chẽ với các địa gian du lịch bền vững thì cần phải có phương lân cận “vùng đệm”, cùng đầu tư những giải pháp hành động phù hợp, cụ nhân lực - vật lực với tinh thần trách thể là: nhiệm chung là: - Tiến hành tổng kết đánh giá toàn + Cùng bảo tồn và khai thác có diện kết quả thực hiện dự án “Xây dựng trách nhiệm, vừa đảm bảo hiệu quả kinh cơ chế tài chính bền vững từ việc quản lí tế, vừa đảm bảo ổn định hệ sinh thái, đa hiệu quả hệ sinh thái đất ngập nước tại dạng sinh học của cảnh quan thiên nhiên Vườn Quốc gia Xuân Thủy” giai đoạn đặc biệt này trong tổng thể vùng và khu 2013-2015 do Quỹ môi trường toàn cầu vực. (GEF) thông qua chương trình phát triển + Xây dựng mô hình kết nối các Liên hiệp quốc (UNDP) tài trợ, Ban quản loại hình du lịch, tạo nên mạng lưới các lí dự án PA - Vườn Quốc gia Xuân Thủy tuyến du lịch tổng hợp, nhiều ý nghĩa, thực hiện. Rút ra bài học kinh nghiệm phát huy vai trò của sản phẩm du lịch địa thực hiện mục tiêu: phương mà từ lâu chưa được đem ra phục + Xây dựng đề án tạo nguồn tài vụ. chính ổn định cho các hoạt động sản - Đầu tư thỏa đáng cho cộng đồng cư xuất, bảo tồn tại vườn. dân địa phương và vùng phụ cận để duy + Nâng cao năng lực, nhận thức, trì và phát huy nét văn hóa đặc thù vốn có trách nhiệm của các cơ quan quản lí hành nhằm phục vụ du khách thập phương khi chính, quản lí ngành các cấp ở địa đến với khu Ramsar theo các mục đích phương trong việc thực hiện nghiêm ngặt tham quan, vui chơi giải trí, nghiên cứu các quy định bảo tồn các vùng sinh thái khoa học. đặc biệt, bảo vệ đa dạng sinh học theo - Thiết lập các quy định nội bộ Công ước Ramsar quốc tế mà các quốc nghiêm ngặt về việc sử dụng tài nguyên gia đã kí kết. đáp ứng nhu cầu của du khách; đặc biệt - Thực hiện tổng điều tra, quy hoạch chú ý giáo dục nâng cao nhận thức và tổng thể về không gian và kế hoạch hành trách nhiệm cho cộng đồng dân cư địa động bảo tồn hệ sinh thái đặc biệt và phát phương, khách du lịch, các doanh nghiệp triển kinh tế theo các kế hoạch ngắn hạn, du lịch về bảo vệ môi trường trong khu trung hạn, dài hạn trên quan điểm phát Ramsar. triển bền vững. - Xây dựng hoàn thiện hệ thống cơ - Tổ chức các lớp tập huấn về nhận sở hạ tầng, vật chất kĩ thuật, đặc biệt là thức, những kĩ thuật cần thiết về quản lí, các dịch vụ sản phẩm du lịch trong và lập kế hoạch kinh doanh, xây dựng chiến ngoài khu đạt chuẩn, đảm bảo đáp ứng lược phát triển du lịch, giám sát, bảo tồn nhu cầu về quản lí điều hành, an ninh, an đa dạng sinh học cho cán bộ quản lí, toàn. lao động tham gia các hoạt động trong + Hệ thống giao thông từ ngoài vào, 85
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 10(76) năm 2015 ___ giao thông nội bộ và phương tiện vận thế giới đã trở thành điểm nhấn quan chuyển thuận lợi, không gây tác động xấu trọng, đang được các doanh nghiệp du về môi trường (tiếng ồn, khói bụi). lịch và du khách hướng tới. Với tiềm + Hệ thống thông tin liên lạc nội năng đa dạng và phong phú, nơi đây có bộ, các cơ sở lưu trú, dịch vụ văn hóa thể thể phát triển các loại hình du lịch đáp thao, vui chơi giải trí phù hợp với hoạt ứng nhu cầu của du khách. Trong thời động du lịch sinh thái, đảm bảo duy trì gian tham gia hành trình 1-2 ngày, du nếp sống văn hóa cộng đồng và không khách sẽ được thưởng thức những cảnh làm xáo trộn các loài động vật hoang dã quan thiên nhiên với vẻ đẹp tiềm ẩn; lưu trú trong khu Ramsar, vùng đệm và tham gia những hoạt động gắn với phong phụ cận. tục, tập quán sản xuất, sinh hoạt của cộng - Xây dựng, mở rộng mô hình “Du đồng dân cư vùng ngập nước. lịch có trách nhiệm” với các hoạt động Kết quả nghiên cứu và đánh giá về tham quan, tiêu thụ sản phẩm du lịch, các bảo tồn và phát triển du lịch trong thời hoạt động bảo vệ môi trường và giáo dục gian qua cho thấy, trong bất kì hoàn cảnh bảo vệ môi trường để vừa đảm bảo quyền nào, mục tiêu gì thì vấn đề thực hiện các lợi và trách nhiệm của cộng đồng dân cư giải pháp để phát triển du lịch sinh thái bền địa phương, khách du lịch và doanh vững phải luôn được duy trì và xem là nghiệp du lịch về kinh tế, về bảo vệ môi nhiệm vụ hàng đầu, bởi: đảm bảo sự phát trường, bảo tồn hệ sinh thái, đa dạng sinh triển bền vững sẽ vừa đảm bảo thực hiện học đặc biệt của quốc gia và quốc tế. nghiêm ngặt những quy định của Công 4. Kết luận ước Ramsar quốc tế về bảo tồn đa dạng Vườn Quốc gia Xuân Thủy (Giao sinh học các hệ sinh thái đặc thù của thế Thủy - Nam Định), từ khi được công giới tại các quốc gia, địa phương, vừa đảm nhận là khu Ramsar đầu tiên của Việt bảo lợi ích kinh tế - xã hội cho địa phương, Nam trong hệ thống các khu Ramsar của doanh nghiệp du lịch và du khách. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Vũ Tuấn Cảnh (1996), Cơ sở khoa học cho việc tổ chức và quản lý hệ thống các khu du lịch và đề xuất quy chế tổ chức và quản lí khai thác các khu du lịch ở Việt Nam, Đề tài nghiên cứu cấp Bộ, Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, Hà Nội. 2. Công ước Ramsar (1988), Vườn Quốc gia Xuân Thủy, khu Ramsar đầu tiên của Việt Nam. 3. Cục Bảo vệ Môi trường Việt Nam (2005), Tổng quan hiện trạng đất ngập nước sau 15 năm thực hiện Công ước Ramsar, Hà Nội, Việt Nam. 4. Quốc hội (2008), Luật Đa dạng sinh học, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 5. Ủy ban nhân dân huyện Giao Thủy (2010), Đề án phát triển du lịch huyện Giao Thủy giai đoạn 2011 – 2015, tầm nhìn 2020. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 27-6-2015; ngày phản biện đánh giá: 30-7-2015; ngày chấp nhận đăng: 20-10-2015) 86