Tài liệu Kết cấu tàu thủy - Vũ Ngọc Bích (Tập 2)

91 trang hapham 2750

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu Kết cấu tàu thủy - Vũ Ngọc Bích (Tập 2)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

tai_lieu_ket_cau_tau_thuy_vu_ngoc_bich_tap_2.pdf

Nội dung text: Tài liệu Kết cấu tàu thủy - Vũ Ngọc Bích (Tập 2)

THIEÁT KEÁ TAØU 221 PHAÀN HAI BOÁ TRÍ TAØU
NGOAÏI HÌNH TAØU 223 Chöông 9 NGOAÏI HÌNH TAØU Taïo ngoaïi hình taøu vôùi yeâu caàu ñaàu tieân laø laøm ñeïp con taøu, vaø taøu ñeïp môùi coù khaû naêng thu huùt söï chuù yù cuûa ngöôøi duøng. Thieát keá ngoaïi hình khoâng chæ ñaûm baûo kyõ thuaät maø coøn ñaûm baûo cho taøu thöïc hieän ñöôïc nhöõng yeâu caàu kyõ thuaät vaø chöùc naêng cuûa taøu. Tröôùc khi baøn veà myõ thuaät taøu, chuùng ta coù theå nhaéc laïi nhöõng kieåu taøu vaø daùng taøu thoâng duïng ñang duøng trong thöïc teá. Nhöõng taøu naøy khoâng chæ khaùc nhau veà chöùc naêng maø coøn khaùc veà ngoaïi hình. Caùc taøu ñang hoaït ñoäng coù theå chia laøm hai nhoùm lôùn, taøu chieán duøng cho caùc muïc ñích quaân söï vaø nhöõng taøu khoâng thuoäc nhoùm treân ñöôïc goïi laø taøu daân söï. Theo chöùc naêng caùc taøu trong nhoùm naøy ñöôïc phaân thaønh caùc nhoùm nhoû, goïi teân theo qui öôùc khoâng vaên baûn nhö sau: Taøu chôû haøng: taøu haøng khoâ hay coøn goïi taøu haøng toång hôïp (general cargo ships), taøu chôû haøng loûng, trong ñoù chuû yeáu laø taøu chôû daàu (tankers), taøu chôûû haøng rôøi (bulkcarries), taøu chôû haøng thuøng (container ships), taøu haøng laïnh (reefer vessels) Taøu khaùch (passenger vessels): taøu khaùch, chaïy bieån tuyeán coá ñònh, taøu hoaït ñoäng treân caùc ñöôøng khoâng coá ñònh, taøu du lòch, taøu khaùch chaïy treân caùc soâng, hoà vaø taøu haøng - khaùch. Taøu coâng duïng ñaëc bieät: taøu nghieân cöùu, thaêm doø, taøu giaùm saùt moâi tröôøng, taøu laøm traïm chöùa daàu khoâng beán. Taøu ñaùnh baét caù, taøu cheá bieán vaø taøu baûo quaûn caù. Taøu coâng trình: taøu cuoác, taøu huùt, taøu laøm saïch daàu, caùc loaïi taøu laøm vieäc trong ngaønh khai thaùc daàu khí taïi theàm luïc ñòa. Yeâu caàu myõ thuaät cuûa caùc taøu gioáng nhau, tuy nhieân caùc yeâu caàu kyõ thuaät vaø chöùc naêng taøu laøm cho moãi taøu coù daùng rieâng, veõ ñeïp rieâng. Thieát keá myõ thuaät taøu phaûi ñaùp öùng yeâu caàu myõ thuaät chung song phaûi coù tính ñaëc thuø. Phaàn ñaàu chöông naøy chuùng ta cuøng baøn veà nhöõng yeâu caàu myõ thuaät chung nhaát, duøng cho taøu khaùch. Nhöõng hieåu bieát chung naøy seõ ñöôïc caûi bieân khi aùp duïng cho caùc taøu khaùc kieåu. Thieát keá taøu baét ñaàu töø choïn kích thöôùc chính, tyû leä kích thöôùc, caùc ñaëc tröng hình hoïc lieân quan thaân taøu. Trong nhöõng ñieàu kieän ñoù thoâng thöôøng ñöôøng hình lyù thuyeát taøu phaûi ñöôïc laäp ngay trong giai ñoaïn thieát keá ban ñaàu. Ñöôøng hình taøu theo thoâng leä ñöôïc laäp treân cô sôû caùc yeâu caàu kyõ thuaät, theo chöùc naêng cuûa taøu vaø do vaäy baûn thaân ñöôøng hình chöa theå ñaùp öùng caùc ñoøi hoûi veà maët myõ thuaät.
224 CHÖÔNG 9 Khoâng phaûi laø nghòch lyù neáu nhaän xeùt raèng coù nhöõng ñöôøng hình chöa thuoäc dieän “ñeïp” song cho pheùp ngöôøi thieát keá taïo con taøu coù daùng haáp daãn, ngöôïc laïi ñöôøng hình “ñeïp” theo nhöõng caùch ñaùnh giaù nhaát ñònh chöa chaéc cho pheùp taïo ngoaïi hình haáp daãn cho taøu. Yeâu caàu ñaët ra cho nhöõng nhaø kieán truùc sö taøu thuûy, theo caùch goïi cuûa ngöôøi Anh: Naval Architect, laø taïo hình taøu ñeïp, haøi hoøa treân cô sôû ñöôøng hình taøu ñang ñöôïc thieát keá. Thoâng thöôøng haøi hoøa ñöôïc hieåu trong khung caûnh cuï theå, haøi hoøa vôùi moâi tröôøng, vôùi caûnh vaät, vôùi thieân nhieân vaø vôùi con ngöôøi. Ngoaïi hình taøu khaùch do kieán truùc sö taøu thuûy - ngheä só taïo hình qui ñònh. Ngoaïi hình taøu khoâng theå gioáng nhau hoaøn toaøn giöõa caùc taøu cuøng moät chöùc naêng, ví duï cuøng cho taøu khaùch. Maëc daàu vaäy, theo caùch laøm cuûa phöông phaùp thoáng keâ ngöôøi ta coù theå taäp hoïp, phaân tích vaø ruùt ra nhöõng qui luaät chung ñöôïc duøng cho thieát keá taøu. Vôùi taøu khaùch, ngoaïi hình ñöôïc duøng phoå bieán vaø veõ ñeïp ñöôïc ñaùnh giaù laø hoaøn myõ mang daïng hình gioït nöôùc. Töø nhöõng naêm ñaàu cuûa phaùt trieån taøu khaùch, hình daïng gioït nöôùc ñaõ ngöï trò treân phaàn lôùn caùc taøu. Hình “gioït nöôùc” trôû thaønh ñoäc toân trong nhöõng naêm daøi giöõa theá kyû XX. Nhìn ngang thöôïng taàng cuûa taøu thieát keá theo daùng gioït nöôùc naøy ñöôïc qui hoaïch theo chieàu cao khoâng ñeàu nhau. Ñoä cheânh leäch theo chieàu cao naøy ñaõ taïo ra veû ñeïp cho con taøu khi noåi baät treân bieån xanh. Hình 9.1a döôùi ñaây khaùi quaùt hoùa cô caáu “gioït nöôùc” cuûa taøu trong nhöõng naêm tröôùc, baûy möôi. Theo thôøi gian, hình gioït nöôùc nhö theå hieän taïi hình 9.1a toû ra “ñuû” cho ngöôøi duøng. Nhöõng ñoåi thay caàn thieát khi taïo hình laøm cho daùng beân ngoaøi cuûa taøu ñeïp vaø deã meán maëc daàu nhöõng daïng môùi khoâng löu giöõ hình aûnh gioït nöôùc nhö chuùng ta ñaõ quen. Nhöõng ngöôøi taïo hình ñeà nghò söû duïng frofil soùng trochoidal laøm hình daùng ñaõ ñöôïc trieån khai vaø aùp duïng cho taøu khaùch ñi bieån (H.9.1b). Daïng profil soùng bieån naøy thònh haønh trong nhöõng naêm saùu möôi. Ñieàu caàn noùi theâm khoâng chæ boä moân lyù thuyeát taøu, söùc beàn taøu ñöa caùc yù töôûng xaây döïng ngoaïi hình taøu maø caùc nhaø toaùn hoïc cuõng ñaõ giuùp raát nhieàu cho caùc kieán truùc sö taøu thuûy trong tìm kieám veõ ñeïp tieàm naêng cuûa taøu. Ñöôøng cong x haøm e (coøn ñöôïc vieát haøm exp trong caùc ngoân ngöõ laäp trình) khi aùp duïng cho taøu x khaùch ñaõ mang laïi nhöõng veû ñeïp laï thöôøng (H.9.1c). Ngoaïi hình taøu daïng haøm e khoâng chæ thònh haønh trong hai thaäp kyû baûy möôi, taùm möôi maø coøn löu ñeán ngaøy nay. Myõ thuaät taøu ngaøy nay khoâng chæ laø lónh vöïc quan taâm cuûa caùc nhaø kieán truùc sö taøu thuûy maø coøn laø ñieàu quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc chuû taøu. Ñeå caïnh tranh vôùi caùc phöông tieän vaän taûi haønh khaùch ñöôøng khoâng, ñöôøng saét cao toác, taøu thuûy chôû khaùch phaûi taêng tính haáp daãn vaø tính caïnh tranh. Taøu khaùch khoâng chæ ñoøi hoûi ngoaïi hình ñeïp maø tieän nghi phaûi ñaït ñeán möùc ñuû caïnh tranh vôùi maùy bay, taøu treân ñöôøng saét cao toác. Trong nhöõng naêm cuoái theá kyû XX caùc taøu khaùch bò buoäc phaûi “beùo” theâm ra vaø haáp daãn hôn xöa. Taøu phaûi ñuû cao, roäng ñeå boá trí nhieàu tieän nghi sinh hoaït hôn. Caùc phoøng ôû ñöôïc taêng dieän tích, phoøng nghæ, phoøng
NGOAÏI HÌNH TAØU 225 phuï ñeàu phaûi naâng caáp. Treân taøu khaùch hieän ñaïi ngöôøi ta khoâng chæ boá trí caùc phoøng sinh hoaït, phoøng sinh hoaït coâng coäng maø coøn coù beå taém, caùc phoøng theå thao, thaäm chí treân vaøi taøu coøn coù caû saân golf mini. Roõ raøng caùc thay ñoåi ñoù laøm cho caùc taøu sinh ñoäng hôn. Daùng caùc taøu ñöôïc cheá taïo cuoái theá kyû xa rôøi daàn nguyeân taéc “gioït nöôùc”, ñeå chuyeån sang traïng thaùi ñaày ñaën hôn. Hình 9.1d vaø hình 9.1e trình baøy ngoaïi hình cuûa taøu khaùch thuoäc nhoùm nôû phaàn tröôùc hay coøn goïi kieåu “loâi keùo” coøn hình ñeå sau thuoäc nhoùm “thuùc ñaåy”. Ñieàu coù theå noùi theâm, nhoùm “thuùc ñaåy” laø tieàn ñeà ñeå caùc kieán truùc sö taøu cho ra ñôøi kieåu daùng “hình thang”, neáu khoâng muoán goïi laø hình chöõ nhaät. Hình 1f trình baøy ngoaïi hình taøu ñang ñöôïc duøng trong taøu khaùch vaø caû caùc taøu khoâng phaûi laø taøu khaùch trong nhöõng naêm cuoái theá kyû XX. Hình 9.1 Ngoaïi hình taøu
226 CHÖÔNG 9 Coù theå ñöa ra nhaän xeùt sau, neáu nhöõng naêm naêm möôi hình gioït nöôùc vôùi troïng taâm profil naèm taïi phaàn tröôùc, ñeán nhöõng naêm baûy möôi, taùm möôi troïng taâm profil ñaõ luøi veà maët sau caét giöõa taøu, ñeán khi kieåu “thuùc ñaåy” ra ñôøi troïng taâm profil luøi veà sau xa hôn. Ñeán giai ñoaïn ngoaïi hình hình thang, troïng taâm ñaõ chuyeån haún ra sau. x Trong giai ñoaïn “gioït nöôùc”, ñeán “haøm e ” chieàu cao thöôïng taàng veõ neân ñöôøng gaãy khuùc, giai ñoaïn sau naøy ñöôøng gaãy khuùc haàu nhö nhöôøng choã cho ñöôøng thaúng hoaëc gaàn vôùi ñöôøng thaúng. Moät soá taøu khaùch côõ nhoû ñöôïc ñoùng töø nhöõng naêm naêm möôi ñeán taùm möôi theo phong caùch hình gioït nöôùc ñöôïc toång keát nhö sau. Taøu khaùch côõ nhoû “Sunnan” (H.9.2), taøu khaùch ven bieån “Lilla Wendera” (H.9.3) laø ñaïi dieän. Phaân tích loaïi hình caùc taøu ñaõ ñoùng töø hôn traêm naêm nay, coù theå ruùt ra qui luaät taïo hình cô caáu heä thoáng caùc phaàn töû kieán truùc taøu. Taát caû ñöôøng doùng taïo neân hình gioït nöôùc, hình soùng , phaûi tuaân thuû qui luaät cuøng ngaû theo höôùng chuû ñaïo vôùi goùc chuaån. Cuï theå hôn, moïi ñöôøng bao profil thöôïng taàng, oáng khoùi, cöûa soå, coät côø coät buoàm, loã khoeùt ñeàu coù chung höôùng, coøn ñoä nghieâng cuûa töøng ñöôøng bao khoâng khaùc xa ñoä nghieâng chuû ñaïo. Hình 9.2 Taøu khaùch côõ nhoû “Sunnan” Hình 9.3 Taøu khaùch ven bieån “Lilla Wendera”
NGOAÏI HÌNH TAØU 227 Qui luaät naøy ñöôïc giaûi thích taïi hình 9.4. Nhöõng taøu ñöôïc xaây döïng ngoaïi hình theo phong caùch thaúng ñöùng coù caùc thaønh bao thöôïng taàng thaúng ñöùng, nhö höôùng chuû ñaïo. Tuy nhieân, beân caïnh höôùng chuû ñaïo (H.9.4a), höôùng nghieâng thöù hai ñöôïc ñöa vaøo qui trình taïo hình laøm cho thieát keá duyeân daùng hôn, uyeån chuyeån hôn. Höôùng thöù hai thoâng thöôøng nghieâng veà sau nhö hieån thò cuøng hình. Ngoaïi hình daïng naøy ñöôïc duøng cho taøu khaùch vaø caùc taøu vaän taûi. Khuynh höôùng naøy xuaát hieän töø nhöõng naêm baûy möôi, ngaøy nay ñang laø moát thôøi thöôïng treân caùc kieåu taøu. Nhöõng ví duï hình 9.5, 9.6 vaø 9.7 xem xeùt khuynh höôùng naøy trong thieát keá taøu. Hình 9.4 Nguyeân taéc döïng ñöôøng doùng
228 CHÖÔNG 9 Phaàn lôùn taøu khaùch keå caû taøu ñaõ coù töø coå xöa ñeán taøu hieän ñaïi, thoâng thöôøng ñöôïc taïo hình treân neàn hai höôùng nghieâng chuû ñaïo, nghieâng veà tröôùc vaø nghieâng veà sau cuøng treân moät taøu. Hình 9.4b trình baøy ñoä nghieâng thöôïng taàng vaø caùc phaàn loài taïi thöôïng taàng taøu khaùch ñaëc tröng cho nhöõng taøu ra ñôøi vaøo cuoái theá kyû XX. Ba hình tieáp theo 9.4c, 9.4d, 9.4e trình baøy ngoaïi hình taøu khaùch ñaõ ñöôïc cheá taïo. Khaùc vôùi tröôøng hôïp ñöôøng doùng vöøa neâu, ñöôøng doùng xieân thaät söï ña daïng vaø phong phuù. Trong thöïc teá ñoä nghieâng cuûa goùc chuû ñaïo thay ñoåi khaù roäng. Goùc nghieâng veà sau coù theå töø 100o ñeán 150o hoaëc hôn. Goùc nghieâng veà tröôùc coù theå töø 50o ñeán 90o. Xaùc ñònh goùc nghieâng chuû ñaïo phuï thuoäc kích côõ taøu vaø yeâu caàu cuï theå cuûa moãi taøu cuï theå. Coù theå phaùt bieåu caùch chung nhaát, goùc nghieâng khi caùch xa goùc 90o daãn ñeán hieän töôïng thu heïp khoâng gian höõu ích, thay vaøo ñoù ngoaïi hình cuûa taøu coù khi ñeïp hôn, haáp daãn hôn. Thoâng leä goùc nghieâng veà sau lôùn, goùc nghieâng veà tröôùc coù xu höôùng caän keà höôùng thaúng. Ñieàu naøy caàn thieát khi taïo hình nhöõng taøu nhoû. Treân nhöõng taøu lôùn coù khi quan saùt ñöôïc goùc nghieâng so vôùi truïc ñöùng cuûa goùc nghieâng veà sau vaø nghieâng veà tröôùc gaàn baèng nhau. Nhöõng minh hoïa tieáp theo giuùp baïn ñoïc xem xeùt nhöõng thieát keá thaønh coâng nhôø taïo caùc goùc nghieâng hôïp lyù. Taøu khaùch mang teân “Seabourn Spirit” söùc chôû 210 khaùch, ñoùng taïi Seebeckwerft ñaïi dieän cho nhoùm taøu coù goùc nghieâng thöôïng taàng raát lôùn (H.9.5). Vôùi goùc nghieâng quaù côõ nhö vaäy, ngoaïi hình cuûa taøu khoâng chæ ñeïp, thanh thoaùt, mang tính “ñoäng” roõ neùt maø coøn taïo nhieàu thuaän lôïi cho nhöõng nhaø kieán truùc sö ñöa aùnh saùng trôøi vaøo taän moãi phoøng. Hình 9.5 “Seabourn Spirit”
NGOAÏI HÌNH TAØU 229 Moâ hình taøu khaùch “Bremer Vulkan” thöïc söï laø khaùch saïn noåi, treân ñoù trang bò ñuû caùc phoøng ôû cao caáp, nhaø haøng, bar, raïp chieáu boùng, discotheque, cöûa haøng supper market côõ nhoû, beå bôi ngoaøi trôøi, beå bôi coù maùi che, saân taém naéng Khaùc vôùi ngöôøi baïn ñoàng nghieäp vöøa neâu, goùc nghieâng cuûa thöôïng taàng so vôùi truïc ñöùng voâ cuøng nhoû, tuy vaäy caùc phöông phaùp laáy aùnh saùng trôøi vaø taän duïng aùnh saùng trôøi ñuû laøm haøi loøng hôn vaøi traêm con ngöôøi treân khaùch saïn noåi naøy (H.9.6). Hình 9.6 Moâ hình taøu khaùch “BremerVulkan” Hình 9.7 ñöôïc veõ laïi töø taøu khaùch daïng liner ñaëc tröng cho kieåu daùng chaâu AÂu, goùc nghieâng thöôïng taàng ôû möùc trung bình, ñoùng töø nhöõng naêm saùu möôi, baûy möôi. Hình 9.7 Taøu khaùch kieåu daùng chaâu AÂu Moät trong nhöõng yeâu caàu thieát keá ngoaïi hình laø taøu ñöôïc thieát keá phaûi ñeïp theo nhöõng tieâu chuaån xaùc ñònh song phaûi haøi hoøa vaø caân ñoái trong khoâng gian maø noù hoaït ñoäng. Ñieàu naøy quan troïng cho nhöõng taøu hoaït ñoäng noäi ñòa. Kích thöôùc cuûa taøu, chieàu daøi, chieàu roäng caàn thích hôïp cho caûnh soâng, hoà noù hoaït ñoäng. Ngoaïi hình vaø maøu saéc cuûa taøu phaûi hoøa hôïp vôùi caûnh quan doøng soâng taøu bôi, vôùi bôø soâng taøu gheù vôùi thaønh phoá taøu ñeán thöôøng xuyeân.
230 CHÖÔNG 9 Hình 9.8 Taøu haøng nhöõng naêm 50 – 60 Hình 9.9 Taøu haøng nhöõng naêm 70 Nguyeân taéc thieát keá treân ñaây khi aùp duïng vaøo caùc taøu khoâng phaûi laø taøu khaùch mang tính ñaëc thuø rieâng. Caùc ñaëc thuø ñoù do chöùc naêng cuûa taøu qui ñònh. Taøu chôû haøng caàn boá trí thöôïng taàng taïi khu vöïc treân buoàng maùy, nhöôøng khoaûng khoâng coøn laïi cho caùc khoang haøng vaø caùc nôi thao taùc taøu, thao taùc boác dôõõ haøng. Maët khaùc tuøy tình hình thöïc teá, buoàng maùy coù theå ñaët tröôùc, ñaët giöõa hoaëc sau. Trong hoaøn caûnh bò ñoäng ñoù nhieäm vuï kieán truùc sö laø taïo ngoaïi hình taøu goàm thöôïng taàng, thaân taøu thaønh moät khoái hoaøn myõ. Neáu kieán truùc sö khoâng coøn quyeàn thay ñoåi ñöôøng neùt thaân taøu thì coâng vieäc taïo hình thöôïng taàng ñaët treân thaân taøu do kieán truùc sö ñònh seõ coù taàm quan troïng ñaëc bieät. Thoâng thöôøng nhöõng nguyeân taéc taïo hình vöøa baøn, aùp duïng cho taøu khaùch ñöôïc duøng caû cho taøu khoâng phaûi laø taøu khaùch. Nhöõng thieát keá cuûa nhöõng naêm naêm möôi, saùu möôi, thöôïng taàng taøu haøng coù daùng daáp cuûa hình gioït nöôùc, ñöôøng bao thöôïng taàng thöôøng ñöôïc trau chuoát, uoán naén coâng phu. Theo naêm thaùng, ñeå trieät ñeå taän duïng khoaûng khoâng gian treân buoàng maùy, ñeå thi coâng nhanh choùng vaø thuaän lôïi theo qui trình coâng ngheä hieän ñaïi, thöôïng taàng taøu haøng thieân veà daïng thaúng ñöùng. Hình 9.10 giôùi thieäu profil taøu chôû haøng ñöôïc thieát keá trong nhöõng naêm chín möôi. Thöôïng taàng cuûa taøu mang tính ñaëc tröng cho nhöõng taøu hieän ñaïi, caùc thaønh thaúng ñöùng, “coät buoàm” thaúng ñöùng, coät côø
NGOAÏI HÌNH TAØU 231 thaúng ñöùng, muõi taøu daïng “quaû leâ”, ñuoâi taøu vaùt kieåu transom (T), baùnh laùi treo, chaân vòt bieán tröôùc. Taïo daùng theo moâ hình naøy khoâng chæ duøng cho taøu chôû haøng toång hôïp maø coøn duøng caû cho caùc taøu chaïy nhanh hôn, trong ñoù keå caû taøu chôû container. Hình 9.10 Taøu chôû haøng hieän ñaïi Hình tieáp theo (H.9.11) giôùi thieäu profil taøu chôû haøng thuøng cuûa nhöõng naêm chín möôi. Taøu daøi gaàn 130m, roäng 20m, cao 11m tính ñeán meùp boong. Ñieàu chuùng ta quan taâm laø caùch taïo hình cuûa thöôïng taàng ñuùng qui taéc vaø raát chuaån möïc. Hình 9.11 Taøu container Trong caùc taøu thuoäc nhoùm taøu coâng trình chuùng ta gaëp nhöõng taøu kích thöôùc raát lôùn ñeán nhöõng taøu nhoû. Caùc taøu tuy mang nhöõng ñaëc thuø rieâng bieät, boá trí nhieàu trang thieát bò raát kyø dò song vaãn phaûi ñöôïc taïo hình vôùi khaû naêng toát nhaát. Nhöõng ví duï sau giôùi thieäu nhöõng keát quaû lao ñoäng coù hieäu quaû cuûa caùc kieán truùc sö taøu thuûy trong ngaønh khai thaùc daàu khí. Hình 9.12 trình baøy traïm chöùa daàu vaø caáp daàu khoâng beán (Floating Production Storage and Offloading Vessel) ñang ñöôïc duøng nhieàu treân theá giôùi. Taïi Vieät Nam, Vietsovpetro ñang söû duïng boán traïm coù tính naêng töông ñöông traïm trong hình. Chuùng ta thaáy roõ phong caùch taïo hình cuûa nhöõng kieán truùc sö hieän ñaïi. Hình 9.12 Traïm FPSO
232 CHÖÔNG 9 Hình 9.13 Profile taøu chôû daàu söùc chôû 250.000t Taøu daàu côõ lôùn coù daïng nhö moâ taû taïi hình 9.13. Taøu chôû haøng rôøi (bulkcarrier) coù daùng beân ngoaøi khoâng khaùc taøu chôû daàu, ñöôïc trình baøy taïi hình 9.14. Hình 9.14 Profile taøu chôû haøng rôøi Hình 9.15 trình baøy profil caùc taøu thuoäc nhoùm taøu chôû khí LPG. Caùc taøu ñoùng töø nhöõng naêm giöõa theá kyû XX coù daùng daáp cuûa taøu haøng thôøi ñoù, coøn taøu hieän ñaïi coù höôùng chung laø taïo hình vôùi daïng hôïp thôøi nhaát. Hình 9.15 Taøu chôû khí hoùa loûng Veà taøu caù, chuùng ta seõ laøm quen vôùi caùc moâ hình thaønh coâng maø caùc kieán truùc sö ñaõ tìm toøi trong haøng chuïc naêm. Phaûi noùi ngay raèng, taïo hình taøu caù khoù hôn raát nhieàu so vôùi caùc loaïi taøu khaùc. Trong phaàn baøn veà phöông tieän boác dôõ, phöông tieän khai thaùc chuùng ta seõ tìm hieåu theâm caùc trang thieát bò khoâng maáy myõ quan maø taøu caù phaûi coù. Veà nguyeân taéc, nhöõng qui luaät taïo hình ñaõ trình baøy ñeàu aùp duïng ñöôïc cho taøu caù, tuy nhieân vôùi khoâng gian nhoû heïp taøu caù, coäng vôùi söï coàng keành trang thieát bò, taïo ñöôïc profil taøu ñeïp, haøi hoøa khoâng deã. Hình 9.16 trình baøy moät giaûi phaùp thaønh coâng veà maët kieán truùc cho taøu daøi 43m, ñaùnh caù baèng phöông phaùp keùo hoaëc vaây.
NGOAÏI HÌNH TAØU 233 Hình 9.16 Taøu ñaùnh caù kieâm ngheà Hình 9.17 Taøu côõ nhoû, chaïy nhanh Hai thaäp nieân cuoái theá kyû XX, xuaát hieän nhoùm taøu côõ nhoû, chaïy nhanh laøm nhieäm vuï tuaàn tra, phuïc vuï du lòch, theå thao Thuaät ngöõ chuyeân ngaønh ñöôïc boå sung moät soá töø môùi: taøu coâng vuï (work boats), taøu haûi quan, kieåm ngö, taøu chöõa chaùy, taøu hoa tieâu (pilot), taøu theå thao vaø nhieàu teân goïi khaùc nöõa. Treân thöïc teá ñaây laø nhoùm taøu tuaàn tra (patrol boats) caàn toác ñoä cao, hoaït ñoäng linh hoaït. Yeâu caàu ñaàu tieân cho ngoaïi hình loaït taøu naøy laø tính “ñoäng” bao goàm, cô ñoäng khi laøm vieäc, hình daùng taøu “khí ñoäng hoïc” coù khaû naêng thoaùt gioù. Nhìn chung
234 CHÖÔNG 9 profile taøu coù daùng gaàn vôùi daïng “thuùc ñaåy”. Veà maët ñoäng löïc hoïc, khi chaïy vôùi toác ñoä thieát keá caùc taøu naøy laøm vieäc ôû cheá ñoä thuûy – khí ñoäng, chöù khoâng laøm vieäc nhö taøu noåi chaïy chaäm. Khi chaïy gaàn nhö toaøn thaân taøu noåi leân maët nöôùc, do vaäy ngöôøi ngheä só taïo hình phaûi quan taâm ñeán toaøn boä thaân taøu khi thieát keá chöù khoâng chæ haïn cheá phaàn noåi nhö ñaõ neâu ôû phaàn tröôùc. Nhìn chung caùc taøu dieän naøy, ñöôïc thieát keá nhö hình muõi teân, ñaàu nhoïn naèm phía muõi taøu, phaàn laùi gaàn nhö caùnh höôùng doøng muõi teân. Kieán truùc taøu ñoøi hoûi luoân coù söï ñoåi môùi vaø taøu ñöôïc taïo ra sau phaûi coù tính hieän ñaïi, ít nhaát phaûi hôn taøu tröôùc ñoù. Maët khaùc gioáng nhö baát kyø laõnh vöïc ngheä thuaät naøo khaùc, kieán truùc taøu caàn coù tính saùng taïo, song caàn tieáp thu nhöõng gì laø toát ñeïp cuûa caùc laõnh vöïc gaàn guõi, caûi bieân vaø aùp duïng cho taøu. Treân cô sôû ñaûm baûo nhöõng nguyeân lyù taïo hình ñaõ neâu, ngöôøi thieát keá – kieán truùc taøu coù theå hoïc vaø thöïc haønh caùc kieåu daùng ñeïp cuûa caùc boä moân gaàn guõi vôùi taøu thuûy. Ngöôøi thieát keá coù quyeàn hoïc nhöõng ñieàu hay cuûa nöôùc khaùc ñeå aùp duïng cho con taøu cuï theå, söû duïng trong nöôùc. Taát nhieân, tính daân toäc, tính truyeàn thoáng cuõng laø caùc yeâu caàu quan troïng maø nhaø thieát keá phaûi coù trong caùc taùc phaåm cuûa mình. Caùc kieåu daùng ñeïp hoïc ñöôïc, hay goïi vaên hoùa hôn “moâ phoûng”, sau caùch ñieäu phaûi laø nhöõng taùc phaåm mang daùng daáp rieâng cho ngaønh taøu. Moät trong nhöõng khuynh höôùng tìm caùi ñeïp cho taøu thuûy laø ñöa ngheä thuaät taïo hình cuûa ngaønh cheá taïo maùy bay sang taøu. Hieän nay khaù nhieàu taøu khaùch ñöôïc thieát keá vaø boá trí gaàn gioáng maùy bay. Hình döôùi ñaây (H.9.18), giôùi thieäu thieát keá taøu caùnh ngaàm (hydrofoil craft) phuïc vuï chôû khaùch noäi ñòa. Profile taøu caùnh ngaàm naøy troâng khoâng khaùc nhieàu so vôùi profile maùy bay hieän ñaïi. Khi chaïy vôùi vaän toác thieát keá, toaøn thaân taøu bay trong khoâng khí, chæ ñoâi caùnh bôi trong nöôùc, laøm nhieäm vuï naâng taøu. So vôùi maùy bay, saûi caùnh cuûa taøu ngaén hôn, goïn hôn. Hình 9.18 Taøu treân caùnh ngaàm Trong theá giôùi hieän ñaïi, chuùng ta khoâng chæ coù taøu moät thaân maø caû taøu nhieàu thaân. Taøu hai thaân (catamaran) vaø taøu ba thaân (trimaran) chen laãn trong nhoùm taøu khaùch, taøu tuaàn tra. Ñoäi taøu choáng buoân laäu haûi quan Vieät Nam trang bò caùc taøu trimaran hieän ñaïi beân caïnh taøu moät thaân truyeàn thoáng. Caùc taøu hoã trôï nhau trong coâng taùc. Taøu hai thaân laøm nhieäm vuï chôû khaùch, chôû haøng vaø caû taøu ñaùnh
NGOAÏI HÌNH TAØU 235 caù. Nguyeân taéc thieát keá ngoaïi hình taøu nhieàu thaân thöïc ra khoâng khaùc nhöõng ñieàu ñang duøng cho taøu moät thaân. Ñieàu ñaùng quan taâm nhaát, chieàu roäng taøu nhieàu thaân thöôøng roäng hôn khaù nhieàu so vôùi taøu moät thaân. Boá trí hôïp lyù khoaûng khoâng gian toaøn taøu nhieàu thaân thoâng thöôøng ñoøi nhieàu suy nghó vaø caân nhaéc. Khoâng gian roäng taïo nhieàu thuaän lôïi cho vieäc boá trí song ñaûm Hình 9.19 Taøu hai thaân chaïy soâng baûo myõ thuaät cho khoâng gian roäng raõi ñoù chöa chaéc laø ñieàu deã daøng. Hình 9.20 trình baøy moät trong nhöõng trimaran thöôøng xuaát hieän trong caùc cuoäc thi taøu, thuyeàn. Thuyeàn ba thaân “Cable & Wireless Adventuer” ñaõ ñaït giaûi nhaát cuoäc ñua voøng quanh theá giôùi theá naêm 1998. Coù theå neâu theâm, taøu kieåu laï naøy ñöôïc thieát keá taïi UK, chieàu daøi taøu 35m, saûi caùnh (gioáng saûi caùnh maùy bay) 16m, chieàu chìm 1,61m, löôïng chieám nöôùc 45t. Vaät lieäu laøm taøu laø composite neàn epoxy, loõi goã. Taøu ñöôïc thieát keá cho tuyeán ñöôøng daøi 2300 daëm bieån. Vaän toác thieát keá 22 HL/h. Trong cuoäc ñua ñeå ñaït giaûi nhaát 1998, trimaran ñang neâu ñaõ vöôït qua ñöôøng bieån 26000 daëm bieån trong 74 ngaøy, 20 giôø vaø 58 phuùt. Hình 9.20 Taøu 3 thaân (Trimaran) Muõi, ñuoâi taøu vaø myõ thuaät taøu Taøu thuûy cheá taïo thôøi xa xöa coù ñaëc tröng chung, cha oâng chuùng ta raát coi troïng myõ thuaät phaàn muõi taøu vaø ñuoâi taøu. Caáu hình phaàn muõi taøu khaùc nhau khaù nhieàu treân caùc kieåu taøu. Ñoä nghieâng soáng muõi ñöôïc choïn töø 0o so vôùi truï ñöùng, töùc laø muõi taøu ñöïng ñöùng, ñeán goùc nghieâng khoâng thaáp hôn 60 – 70o. Taøu hieän ñaïi coøn ñöôïc
236 CHÖÔNG 9 gaén keát caáu ñaëc bieät, goïi laø keát caáu “boùng ñeøn troøn”, hoaëc “gioït nöôùc rôi thaúng ñöùng” hoaëc “quaû leâ” taïi phaàn muõi taøu laøm cho muõi taøu theâm duyeân daùng. Choïn löïa kieåu muõi, choïn goùc nghieâng cho soáng muõi trong thöïc teá thieát keá laø vieäc chung cuûa ngöôøi veõ ñöôøng hình vaø kieán truùc sö. Nhöõng daïng muõi taøu ñang hieän coù ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 9.21. Taïi hình coù theå thaáy roõ, muõi kieåu a ngaøy nay ñöôïc duøng raát roäng raõi, töø taøu vaän taûi, taøu khaùch, taøu ñaùnh caù ñeàu thaáy coù maët muõi taøu daïng naøy. Hình 9.21 Caùc daïng muõi taøu Muõi taøu daïng f ñöôïc duøng cho taøu chaïy chaäm, chuû yeáu taøu soâng. Tuy nhieân chuùng ta vaãn baét gaëp treân caùc taøu hieän ñaïi, muõi thaúng ñöùng khoâng heà maát veû uy nghi vaø beà theá treân caùc taøu chôû haøng voâ cuøng lôùn. Taøu vôùi muõi quaû leâ nhö theå hieän daïng e ñang ñöôïc öa chuoäng cho caùc taøu môùi ñoùng cuoái theá kyû. Muõi taøu khaùch côõ lôùn, chaïy nhanh nhìn chung coù daïng d. Ñöôøng hình cuûa taøu khaùch (passenger cruise liner) vôùi muõi daïng d ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 9.22. Theå hieän ñöôøng hình lyù thuyeát, taøu mang teân “Crown Odyssey”, ñoùng taïi nhaø maùy ñoùng taøu Meyer Werft, Germany. Taøu daøi 187,74m, rieâng phaàn nghieâng muõi taøu ñaõ chieám hôn 1:20 chieàu daøi taøu. Hình 9.22 Ñöôøng hình lyù thuyeát taøu liner
NGOAÏI HÌNH TAØU 237 Gioáng phaàn muõi, phaàn ñuoâi taøu laø phaàn kieán truùc laøm taêng veû ñeïp cuûa taøu ñi bieån noùi rieâng vaø taøu thuûy noùi chung. Taïi phaàn “Lyù thuyeát thieát keá taøu” chuùng toâi ñaõ coù dòp baøn veà taùc duïng caùc kieåu ñuoâi taøu kieán truùc sö caàn saép xeáp, boá trí ñeå ngoaïi hình cuûa taøu haøi hoøa vaø ñeïp maét. Ba daïng ñuoâi taøu ñöôïc duøng phoå bieán goàm: daïng thoâng duïng, daïng ñuoâi taøu tuaàn döông, ñuoâi vaùt transom. Hình 9.23 giôùi thieäu phaùc thaûo ba daïng ñuoâi taøu: a) tuaàn döông, b) thoâng thöôøng, Hình 9.23 Caùc daïng ñuoâi taøu c) ñuoâi taøu daïng transom. Theo tieán trình lòch söû, daïng ñuoâi cuûa taøu ñoùng trong theá kyû XX coù daïng nhö trình baøy taïi hình 9.24. Hình a) taøu ñoùng ñaàu theá kyû, b) taøu giöõa theá kyû vaø c) taøu hieän ñaïi. Hình 9.24 Ñeå keát thuùc phaàn baøn veà muõi vaø ñuoâi taøu, chuùng ta coù theå thoáng nhaát ñieàu naøy, muõi vaø ñuoâi taøu laø hai thaønh phaàn cuøng vôùi thöôïng taàng quyeát ñònh veû ñeïp vaø ñoä haøi hoøa cuûa moät taøu. Hình daùng vaø kieåu daùng cuûa muõi vaø ñuoâi phaûi mang tính truyeàn thoáng, song phaûi baét nhòp vôùi cuoäc soáng hieän ñaïi. OÁng khoùi, coät buoàm Cho ñeán ngaøy nay, treân taøu thuûy ngöôøi ta vaãn phaûi quan taâm ñeán caùc nhoùm keát caáu mang teân goïi “coät buoàm”, maëc daàu treân thöïc teá, ngoaïi tröø thuyeàn buoàm duøng trong theå thao, thuyeàn buoàm daân gian vaø taøu huaán luyeän, chuùng ta chaúng maáy khi chaïm phaûi “thuyeàn buoàm” thöù thieät khi thieát keá taøu haøng, taøu khaùch, taøu chieán. Coät theo nghóa hieän ñaïi bao goàm caùc coät côø, coät antena, coät caåu Trong
238 CHÖÔNG 9 moân hoïc chaán ñoäng taøu thuûy, ngöôøi ta vieát haún caû moät chöông “rung ñoäng coät buoàm”, vôùi tình theá ñoù baïn ñoïc coù theå hieåu “coät buoàm” theo nghóa chuùng toâi vöøa neâu. Nguyeân taéc chung boá trí coät buoàm laø theá ñöùng hôïp vôùi khung caûnh cuûa moät thöôïng taàng ñaõ daøy coâng trang trí. Coät côø phaûi coù xu höôùng ngaõ theo höôùng chuû ñaïo cuûa thöôïng taàng. Profil coät thöôøng mang daïng caùch ñieäu cuûa profil chuû ñaïo. Muïc ñích cuoái cuøng cuûa nhöõng caùch ñieäu nhaèm taïo söï haøi hoøa giöõa ngoaïi hình taøu vôùi caùc “chi tieát loài”, theo caùch goïi nhöõng ngöôøi nghieân cöùu söùc caûn taøu. Tuy trong nhoùm “coät” treân taøu coøn coät caåu haøng, chuùng ta khoù loøng baét coät caåu phaûi xa rôøi vò trí ñöùng thaúng cuûa noù. Trong tình theá ñoù caùch giaûi quyeát coøn laïi laø tìm caùch soáng chung vôùi “keû öông ngaïnh” ñoù, phaûi boá trí ngoaïi vaät bao quanh coät caåu ôû tö theá taïo ñöôïc aûo giaùc, coät caåu cuõng tham gia laøm ñeïp ngoaïi hình. Boá trí heä daây chaèng, daây caåu hôïp caùch, hôïp lyù seõ thay ñoåi caûnh quan cuûa cô caáu naøy. Trong phaàn tieáp, khi baøn veà boá trí oáng khoùi caùc baïn seõ xem caùc minh hoïa boá trí oáng khoùi, toâ ñieåm coät caåu. OÁng khoùi treân taøu ra ñôøi khi con ngöôøi ñaët maùy leân taøu. Taøu chaïy maùy hôi nöôùc vöôït Ñaïi Taây Döông “Savahna” ñöôïc ngöôøi Myõ ñöa xuoáng nöôùc töø 1891. Caàn noùi theâm teân taøu ñang neâu sau naøy ñöôïc ngöôøi Myõ ñaët teân cho taøu chaïy baèng naêng löôïng nguyeân töû ñaàu tieân. Theo chaân “Savahna” caùc taøu laép maùy thi nhau xuoáng nöôùc. Coù leõ vì maùy hôi nöôùc laø kieåu ñaàu tieân ñöôïc trang bò leân taøu, thay theá cho buoàm vaø cheøo laøm ñoäng löïc ñaåy taøu, ngöôøi ta goïi taøu laép maùy laø “steam ship”. Treân caùc taøu hôi nöôùc (steam ship), keå caû taøu laép maùy diesel, oáng khoùi luoân chieám vò trí xöùng ñaùng. Coù theå noùi nhöõng oáng khoùi cuûa thôøi kyø ñaàu cuûa hoï taøu laép maùy toû ra huøng duõng, hieân ngang. Noù vöôn leân cao nhaát, oáng thay cho coät buoàm chieám vò trí ñeïp nhaát treân taøu. Baïn ñoïc coù theå xem laïi böùc hoïa ghi caûnh chaïy thöû taøu hôi nöôùc töø 1815 taïi St Peterbourg ñeå thaáy veû hieân ngang cuûa chi tieát chuùng ta ñang quan taâm (H.9.25). Hình 9.25 Taøu hôi nöôùc naêm 1815
NGOAÏI HÌNH TAØU 239 Ñeå minh chöùng cho luaän thuyeát, oáng khoùi laø thaønh phaàn quan troïng cuûa kieán truùc taøu, baïn ñoïc coù theå xem theâm böùc hoïa ghi laïi taøu thuoäc nhoùm taøu laép maùy hôi nöôùc (steam vessel) hoaït ñoäng ôû baùn caàu naêm cuoái cuøng cuûa theá kyû XIX. Nhìn qua profil taøu, thöôïng taàng gaàn nhö bò maát huùt khi ñöùng beân caïnh hai oáng khoùi huøng vó vaø coät buoàm ngaát ngheåu. Veà maët kieán truùc coù theå ruùt ra ñöôïc, trong hoaøn caûnh baát khaû khaùng nhö theá naøy, neùt naëng neà cuûa maùy moùc coâng nghieäp, heä thoáng chaèng buoäc taïi hình 26a ñaõ giuùp xoùa bôùt hình aûnh naëng neà voán coù. Taïi ñaây baïn ñoïc coù theå lieân heä vôùi nhöõng thaønh töïu môùi nhaát trong kieán truùc caàu ñöôøng. Trong chöøng möùc nhaát ñònh, hình aûnh caây caàu ñeïp nhaát vuøng phía Nam baùn caàu, ñaët taïi Myõ Thuaän coù mang neùt ñeïp kieâu caêng cuûa kieán truùc taøu chuùng ta ñang tìm hieåu. Hình 9.26a Hình 9.26b Söï tieán hoùa oáng khoùi taøu
240 CHÖÔNG 9 Theo naêm thaùng oáng khoùi taøu ñöôïc naén ñeå toû ra haøi hoøa trong quaàn theå kieán truùc naøy. Töø khi maùy diesel thay theá cho maùy hôi nöôùc treân caùc taøu, hình aûnh oáng khoùi coù nhöõng ñoåi thay ñaùng ghi nhaän. Coät oáng khoùi khoâng caàn vöôn cao, ñöôøng kính oáng giaûm ñaùng keå cho tröôøng hôïp duøng maùy diesel treân taøu. Ñeán ñaây ngöôøi ta coá gaéng ñöa raát nhieàu thieát bò coàng keành vaøo trong loøng oáng khoùi nhö noài taän duïng, baàu giaûm aâm vaø profil cuûa oáng khoùi lôùn ra, deã taïo hình hôn. OÁng khoùi thôøi môùi coù daùng daáp cuûa thöôïng taàng thu nhoû, ñöôïc sôn phuû caùc baûng hieäu, quoác kyø, hoaëc caùc bieåu töôïng khaùc. Ñeán thôøi kyø kieán truùc taøu chuoäng caùc hình khoái vôùi ñöôøng neùt thaúng, saéc saûo, oáng khoùi thoaùt khoûi caûnh hình khí ñoäng hoïc ñeå tham gia vaøo quaàn theå kieán truùc hôïp thôøi ñaïi. OÁng khoùi thôøi môùi coù tieát dieän nhoû hôn tröôùc, maët caét ngang coù thieát dieän hình thang, hình chöõ nhaät. Quaù trình thay ñoåi cuûa oáng khoùi taøu thuûy baïn ñoïc tìm hieåu qua böùc tranh mieâu taû söï bieán hoùa (evolution) cuûa ñoái töôïng suoát baûy thaäp nieân, tính ñeán nhöõng naêm saùu möôi, (H.9.26b). Boá trí thieát bò cöùu sinh Thieát bò cöùu sinh laø phöông tieän cöùu ngöôøi khi coù söï coá treân bieån. Caùc thieát bò cöùu sinh thöôøng gaëp goàm xuoàng cöùu sinh, phao töï thoåi, beø cöùu sinh, caùc phao Trang bò caùc phöông tieän treân taøu thöïc hieän theo qui ñònh ghi taïi coâng öôùc quoác teá SOLAS - 85. Trang bò ñuû phöông tieän laø ñieàu baét buoäc khoâng coù tröôøng hôïp ngoaïi leä. Taøu khaùch, taøu haøng, taøu coâng taùc ñeàu phaûi thöïc hieän theo coâng öôùc. Ñieàu raéc roái thöôøng gaëp, vôùi soá löôïng thieát bò nhieàu vaø coù khi raát nhieàu, boá trí thieát bò ñuùng vò trí, ñuùng qui ñònh seõ laø ñieàu tranh chaáp vôùi myõ thuaät thieát keá. Nguyeân taéc öùng xöû chung nhaát, phaûi öu tieân cho vaán ñeà an toaøn vaø sau ñoù phaûi taïo cho veû ñeïp theo yù muoán, nhaát laø vôùi taøu khaùch. Toaøn boä giaù haï xuoàng cuøng xuoàng coù theå ñaët taïi vò trí boong xuoàng, coøn boong xuoàng coù theå laø boong daïo (H.9.27), hoaëc boong giöõa (H.9.28). Hình 9.27 Hình 9.28
NGOAÏI HÌNH TAØU 241 Phao töï thoåi ñöôïc baûo quaûn trong hoäp kín, goïi laø container, ñöôïc ñaët treân giaù. Vò trí ñaët phao töï thoåi khoâng khaùc vò trí ñaët xuoàng. Trong tröôøng hôïp laøm vieäc ngöôøi ta thaû phao rôi töï do töø ñoä cao qui ñònh xuoáng nöôùc. Döôùi taùc ñoäng cuù va chaïm phao seõ töï môû vaø töï thoåi ñeå thaønh beø cöùu sinh. Vuøng I - beø; vuøng II - xuoàng; vuøng III – canoâ Hình 9.29 Phöông aùn boá trí thieát bò cöùu sinh treân taøu khaùch Moät vaøi giaûi phaùp ñöôïc aùp duïng töø nhöõng naêm baûy möôi khi boá trí phöông tieän cöùu sinh ñöôïc giôùi thieäu taïi caùc hình tieáp theo. Hình 9.30 trình baøy boá trí xuoàng taïi boong xuoàng cuûa phaø (ferry car) chôû khaùch. Caùc phöông tieän cöùu sinh khaùc ngoaøi xuoàng coøn ñöôïc trình baøy doïc maïn, ñaûm baûo nhanh choùng ñeán ñöôïc ngöôøi bò naïn trong tröôøng hôïp söï coá. Hình 9.30 Boá trí xuoàng cöùu sinh treân phaø Hình 9.31 giôùi thieäu sô ñoà boá trí xuoàng cöùu sinh treân taøu khaùch. Taát caû xuoàng ñeàu ñöôïc treo treân giaù, haï xuoàng kieåu töï troïng. Cuïm thieát bò goàm giaù haï xuoàng vaø xuoàng cöùu sinh ñeàu ñöôïc ñaët taïi boong xuoàng.
242 CHÖÔNG 9 Hình 9.31 Sô ñoà boá trí xuoàng cöùu sinh treân taøu khaùch Treân caùc taøu khoâng phaûi taøu khaùch, vôùi soá ngöôøi treân taøu khoâng nhieàu, soá löôïng caùc phöông tieän cöùu sinh ít hôn so vôùi taøu khaùch. Trong tröôøng hôïp naøy boá trí thieát bò coù theå deã hôn, thuaän lôïi hôn neáu so vôùi boá trí cho taøu khaùch. Tuy vaäy nguyeân taéc chung cuûa boá trí vaãn khoâng thay ñoåi. Caùc thieát bò cöùu sinh boá trí moãi beân maïn taøu ñaûm baûo ñuû choã cho toaøn boä bieân cheá treân taøu. Hình 9.32 trình baøy sô ñoà boá trí caùc xuoàng cöùu sinh 1 vaø 4, xuoàng coâng taùc (xuoàng caáp cöùu) 2, beø coâng taùc 3 treân moät taøu chôû daàu côõ trung. Hình 9.32 Sô ñoà boá trí xuoàng cöùu sinh
BOÁ TRÍ CHUNG 243 Chöông 10 BOÁ TRÍ CHUNG 10.1 BOÁ TRÍ CHUNG Boá trí chung toaøn taøu hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo chöùc naêng nhieäm vuï taøu. Taøu khaùch ñaët vaán ñeà taát caû öu tieân daønh cho “thöôïng ñeá”, theo caùch goïi cuûa caùc nhaø kinh doanh. Trong thöïc teá, boá trí nhöõng khoâng gian toát nhaát cho haønh khaùch, nhöõng phöông tieän an toaøn, cöùu sinh phaûi boá trí thích hôïp cho ngöôøi mua veù leân taøu, keå caû ngöôøi giaø, treû nhoû, ñaøn oâng hay phuï nöõ. Vôùi taøu haøng, boá trí choã chöùa haøng luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu, song boá trí nôi sinh hoaït cho thuyeàn vieân moät caùch hôïp lyù vaø toát nhaát cuõng laø vaán ñeà coát töû cuûa söï nghieäp kinh doanh. Nhö chöông ñaàu chuùng ta ñaõ baøn ñeán, taøu chæ thu huùt ñöôïc chuù yù cuûa ngöôøi duøng neáu ñaûm baûo myõ thuaät. Vaø nhö vaäy, boá trí chung toaøn taøu khoâng chæ mang yù nghóa kyõ thuaät maø phaûi ñaûm baûo tính myõ thuaät cuûa phöông tieän vaän taûi voâ cuøng ñaét giaù naøy. Theo lyù thuyeát thieát keá, boá trí chung toaøn taøu phaûi ñöôïc tieán haønh trong quaù trình thieát keá taøu. Trong giai ñoaïn thieát keá sô boä, kieán truùc sö taøu phaûi phaùc hoïa toaøn caûnh con taøu töông lai, trong ñoù trình baøy roõ khoâng gian cho khu sinh hoaït, khu chöùa haøng neáu laø taøu haøng, khu sinh hoaït coâng coäng, khu chöùa thieát bò naêng löôïng, thieát bò taøu Toaøn boä khoâng gian naøy phaûi ñöôïc ñaët trong khoâng gian myõ thuaät maø chuùng ta ñaõ laøm quen. Ñeå theå hieän ñöôïc toaøn caûnh cuûa khoâng gian ñang ñöôïc xem xeùt, baûn veõ boá trí chung bao goàm ñuû caùc hình chieáu vaø caùc maët caét lôùp. Thoâng leä, hình chieáu caïnh hay coøn goïi laø profil taøu ñöôïc ñaët treân cuøng, tieáp theo ñoù trình baøy caùc maët caét lôùp ngang taøu. Trong veõ kyõ thuaät ngöôøi ta goïi ñaây laø hình chieáu baèng. Treân baûn veõ boá trí chung (general arrangement), caàn thieát trình baøy boá trí caùc taàng laàu, caùc khu vöïc sinh hoaït, khu vöïc sinh hoaït coâng coäng, phaân boá caùc khoang, caùc buoàng, caùc loái ñi laïi vaø thoaùt hieåm, boá trí caùc cöûa ra vaøo beân ngoaøi, heä thoáng cöûa beân trong, caùc caàu thang vaø taát caû trang thieát bò treân taøu. Nguyeân taéc chung ñaët ra cho ngöôøi kieán truùc sö taøu thuûy trong giai ñoaïn naøy laø: - Boá trí ñuû choã cho khaùch, cho ñoaøn thuûy thuû, caùc buoàng trang bò ñuû tieän nghi theo tieâu chuaån ñaõ ñònh; - Boá trí caùc buoàng sinh hoaït coâng coäng hôïp lyù, tieän nghi ñaày ñuû, ñaûm baûo theo tieâu chuaån ñaõ ñònh;
244 CHÖÔNG 10 - Loái ñi laïi deã daøng, an toaøn; - Loái thoaùt hieåm ñuû roäng, ñaûm baûo moïi ngöôøi treân taøu nhanh choùng thoaùt hieåm trong tröôøng hôïp söï coá; - Boá trí ñuû dung tích khoang, ñaûm baûo chöùa ñuû haøng, neáu laø taøu haøng. Thao taùc boác dôõ haøng, chuyeån haøng treân caùc taøu caàn ñöôïc boá trí thuaän lôïi vaø an toaøn. Boá trí ngöôøi vaø haøng trong moïi tröôøng hôïp phaûi ñaûm baûo cho taøu luoân ôû tö theá oån ñònh, caân baèng doïc vaø ngang theo tieâu chuaån ñaõ ñònh. Thieát bò taøu ñöôïc saép xeáp, boá trí hôïp vò trí, hôïp lyù, ñaûm baûo thao taùc deã daøng vaø an toaøn. Vôùi moãi kieåu taøu, loaïi taøu, tuøy thuoäc coâng duïng taøu, caùch boá trí vaø nguyeân taéc cuï theå coù theå khaùc nhau. Boá trí taøu khaùch ñöôïc trình baøy taïi ñaây theo caùch aùp duïng nguyeân taéc chính ñang neâu. Caùc taøu khoâng phaûi taøu khaùch aùp duïng coù choïn löïa caùc ví duï neâu taïi phaàn naøy. Phaân khoang treân taøu thuoäc veà coâng vieäc cuûa thieát keá chính. Phaân khoang taøu khaùch, caùc taøu khaùc cuõng thöïc hieän phaân khoang song möùc ñoä “nghieâm khaéc” khoâng baèng taøu khaùch, ñaûm baûo tính choáng chìm cuûa taøu. Theo nghóa naøy, giaû söû moät khoang hoaëc moät soá khoang treân taøu bò thuûng daãn ñeán vieäc nöôùc bieån traøn vaøo khoang thuûng, taøu vaãn ñuû khaû naêng noåi, ñaûm baûo an toaøn cho toaøn boä ngöôøi ñang coù maët treân taøu. Caên cöù vaøo phaân khoang ñaõ xaùc ñònh caàn thieát ñöa caùc khoang vaøo nhöõng chöùc naêng cuï theå. Treân taøu khaùch, nhöõng khoang “toát” nhaát ñöôïc daønh cho caùc phoøng khaùch. Ngoaøi ra, caùc phoøng sinh hoaït chung luoân laø moái quan taâm ñaëc bieät cuûa ngöôøi thieát keá taøu. Taøu khaùch theo nghóa hieän taïi khoâng chæ laø toa xe cuøng caùc giöôøng nguû qua ngaøy cho ngöôøi qua ñoø (passenger) maø ta goïi laø khaùch, taøu coøn phaûi laø khaùch saïn noåi trang bò ñuû tieän nghi vui chôi, giaûi trí Taøu khaùch chæ coù theå caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc phöông tieän vaän taûi hieän ñaïi khaùc nhôø vaøo myõ thuaät taøu, tieän nghi buoàng ôû, tieän nghi caùc buoàng sinh hoaït coâng coäng. Theo caùch dieãn giaûi naøy, nhöõng vò trí “ñeïp” nhaát treân taøu phaûi daønh cho caùc quaùn bar, quaày uoáng cafeù, raïp chieáu boùng, phoøng khieâu vuõ (dancing). Khu vöïc boá trí caùc buoàng cho thuyeàn vieân, ngöôøi phuïc vuï khoâng quaù xa caùc phoøng maø hoï phaûi thöôøng xuyeân phuïc vuï. Tìm thoûa hieäp cho nhöõng ñoøi hoûi khaét khe coù phaàn traùi nhau luoân laøm baän taâm kieán truùc sö taøu. Trong thöïc teá, khoâng theå ñöa ra moät khuoân maãu cöùng nhaéc cho vieäc boá trí chung taøu khaùch. Tuy vaäy, phöông aùn giôùi thieäu taïi hình 10.1 coù theå giuùp ngöôøi thieát keá hình dung caùch saép xeáp boá trí moät taøu khaùch ñi bieån, ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi thôøi hieän ñaïi.
BOÁ TRÍ CHUNG 245 Hình 10.1 Boá trí taøu khaùch ñi bieån Hình 10.1 cho thaáy roõ cô caáu boá trí theo khoái caùc vuøng coù chöùc naêng khaùc nhau: - Khu vöïc I daønh rieâng cho hai thang maùy vaø caàu thang leân xuoáng. Loái thoaùt thaúng ñöùng phaûi ñöa ñöôïc ngöôøi treân taøu ñeán boong thuyeàn (boat deck) trong baát cöù hoaøn caûnh naøo. Khu vöïc naøy luoân laø öu tieân haøng ñaàu veà maët an toaøn. - Vuøng II treân hình daønh rieâng cho khu taém naéng, nghæ ngôi ngoaøi trôøi. Thoâng thöôøng taïi ñaây boá trí beå bôi, caùc quaày giaûi khaùt, gheá taém naéng - Khu vöïc III boá trí caùc trung taâm sinh hoaït coâng coäng. Thoâng leä trong khu vöïc naøy ngöôøi ta tìm thaáy nhöõng khu vöïc vui chôi, giaûi trí daønh cho moïi löùa tuoåi cuûa khaùch treân taøu. - Khu vöïc IV, V, VI boá trí caùc buoàng phuïc vuï. Taïi khu vöïc VII boá trí trung taâm chöùa caùc thieát bò ñieàu khieån, phoøng vaø chöõa chaùy taøu. Trong thöïc teá, boá trí caùc trung taâm vui chôi giaûi trí treân taøu ñoøi hoûi nhieàu caân nhaéc, suy tính. Thoâng leä, caùc trung taâm naøy ñöôïc boá trí taäp trung, song moâ hình naøy khoâng phaûi laø duy nhaát. Hình 10.2 giôùi thieäu ba sô ñoà boá trí caùc khu vui chôi, giaûi trí naøy. Sô ñoà a trình baøy boá trí theo maët naèm ngang, sô ñoà 2 trình baøy caùch boá trí hoãn hôïp, trong ñoù coù tính ñeán boá trí ngang vaø caû boá trí theo chieàu ñöùng, sô ñoà 3 daønh cho caùch boá trí theo chieàu ñöùng. Trong caû ba sô ñoà, baïn ñoïc caàn löu yù, caùc khu vöïc vui chôi, giaûi trí, ñaùnh soá 2, khoâng ñöôïc quaù xa cô sôû haäu caàn, ñaùnh daáu 1. Hình 10.3 giôùi thieäu ví duï caùch boá trí caùc trung taâm ñang neâu theo sô ñoà c. Trong boá trí naøy khu vöïc I daønh cho caùc phoøng ña chöùc naêng, khu vöïc II vaø III- trung taâm aâm nhaïc vaø discotheque, khu IV- nhaø haøng (restaurant) phía laùi, khu V- nhaø beáp, khu VI- nhaø haøng trung taâm.
246 CHÖÔNG 10 Hình 10.2 Hình 10.3 Hình 10.4 trình baøy phöông aùn boá trí taøu khaùch côõ trung, phoå bieán vaøo nhöõng naêm baûy möôi. Theo sô ñoà phoå bieán naøy, caùc phoøng khaùch ñöôïc boá trí ôû khu vöïc tröôùc, naèm cao, ngay sau buoàng laùi. Khu vöïc khaùch thöù hai coøn ñöôïc boá trí phía laùi (caùc vuøng coù ñaùnh daáu baèng chaám chaám. Caùc phoøng phuïc vuï ñaùnh daáu vuøng V ñöôïc boá trí phaàn döôùi, saùt buoàng maùy vaø treân khu vöïc buoàng maùy. Trong thöïc teá, nhöõng vuøng naøy thöôøng bò aûnh höôûng tieáng oàn vaø rung töø buoàng maùy, khoâng cho pheùp boá trí cho khaùch maø ñeå cho chuû. Caùc phoøng daønh cho ñoaøn thuûy thuû ñöôïc gaïch daïng oâ vuoâng, gaïch cheùo. Haøng hoùa taøu phaûi vaän chuyeån cuøng khaùch ñöôïc boá trí trong caùc vuøng ñaùnh daáu II. Khu vöïc ñaùnh daáu ñaäm goàm III vaø IV daønh cho daàu, nhôùt, ballast. Hình 10.4 Chuùng ta seõ quay laïi boá trí chi tieát caùc phoøng caùc trung taâm ôû phaàn tieáp. Taïi ñaây baïn ñoïc caàn ñeå yù ñeán boá trí loái ñi, caàu thang nhö ñaõ ñaùnh daáu taïi khu vöïc I (H.10.5).
BOÁ TRÍ CHUNG 247 Nguyeân taéc chung boá trí loái ñi trong taøu laø ñaûm baûo ñuû roäng, ñuû aùnh saùng, deã nhaän phöông höôùng. Caàu thang daãn töø döôùi leân hoaëc treân xuoáng khoâng quaù doác, maët baèng traïm döøng chaân khoâng quaù nhoû. Trong moïi tröôøng hôïp caàu thang phaûi thoâng thoaùng. Caùc loái ñi trong taøu ñeàu ñöôïc chæ daãn roõ raøng, trong ñoù caùc baûng baùo chæ höôùng ñeán xuoàng cöùu sinh, ñeán boong daïo ñöôïc ñeå choã deã ñoïc, deã nhìn nhaát. Hình 10.5 Sô ñoà boá trí loái ñi treân taøu haøng - khaùch Caàu thang daønh cho khaùch phaûi roäng, deã ñi, böôùc caàu thang ñuùng chuaån. Theo tieâu chuaån nöôùc ngoaøi, ñoä doác caàu thang phaûi naèm trong giôùi haïn: - Caàu thang cuûa khaùch: min 30°, max 45° - Caàu thang cho nhaân vieân treân taøu: min 45°, max 55° Baïn ñoïc tham khaûo tieâu chuaån boá trí caàu thang daønh cho khaùch cuûa ngöôøi Myõ trong hình 10.5 ñeå thaáy roõ hôn caùch boá trí treân taøu thuoäc quoác tòch Hoa Kyø. Cuõng
248 CHÖÔNG 10 theo tieâu chuaån cuûa Myõ, caàu thang daønh cho ñoaøn thuûy thuû seõ coù daïng nhö hình 10.6. Trong hình caùc kyù hieäu mang yù nghóa cuï theå: D - xuoáng (down), U- leân (up). Hình 10.6a Hình 10.6b Chieàu roäng loái ñi treân taøu thöôøng ñöôïc caùc quoác gia ñöa vaøo tieâu chuaån. Theo taøi lieäu töø nhöõng naêm giöõa theá kyû XX, loái ñi treân taøu mang côø Myõ khoâng beù hôn caùc giaù trò sau, tính baèng m. Loái ñi ngang cuûa ñoaøn thuûy thuû: min 0,65, max 0,75 Loái ñi doïc cuûa ñoaøn thuûy thuû: min 0,75, max 1,0 Loái ñi chính cuûa ñoaøn thuûy thuû: min 0,9, max 1,2 Haønh lang: 1,0 Loái ñi ngang cuûa khaùch: min 0,75 Loái ñi doïc cuûa khaùch: min 1,0, max 1,2 Loái ñi chính cuûa khaùch: min 1,35 max 1,5 Baïn ñoïc coù theå tham khaûo theâm caùc thoâng tin sau ñaây daønh cho boá trí loái ñi vaø caàu thang, ñang hieän haønh taïi caùc nöôùc. Caàu thang taøu coù theå boá trí thaúng hoaëc xieân. Chieàu roäng caàu thang thaúng ñöùng 0,3m hoaëc 0,4m. Chieàu roäng caàu thang xieân ñöôïc tieâu chuaån hoùa: 0,6; 0,7; 0,8 vaø 0,9m. Caàu thang vôùi chieàu roäng döôùi 0,8m chæ duøng cho thuyeàn vieân. Ñoä nghieâng caàu thang töø 40÷65°. Baäc thang ñöôïc tieâu chuaån hoùa nhö sau: cao 150÷250 mm; roäng baäc thang 150÷250 mm. Chieàu roäng toái thieåu loái ñi treân taøu khaùch ñi bieån ñöôïc qui ñònh: - Töø buoàng khaùch ñeán boong loä thieân: 1,0 - Loái ñi trong buoàng khaùch: 0,8÷0,9 - Loái ñi giöõa caùc giöôøng: 0,8 - Loái ñi giöõa caùc gheá (cuøng chieàu): 0,5 - Loái ñi giöõa caùc gheá, ñoái dieän: 0,75
BOÁ TRÍ CHUNG 249 Taøu haøng laøm nhieäm vuï chính laø chôû haøng, phaàn lôùn khoâng gian trong taøu duøng cho vieäc boá trí khoang haøng. Thöôïng taàng taøu haøng daønh cho boá trí caùc khu sinh hoaït ñoaøn thuûy thuû vaø caùc khoang phuïc vuï ñieàu khieån maùy, laùi taøu. Trong thöïc teá, caùc daïng kieán truùc taøu haøng phong phuù, nhieàu kieåu caùch. Thöôïng taàng taøu haøng coù theå phaân boá daïng ba ñaûo, hai ñaûo hoaëc moät ñaûo. Thöôïng taàng taøu nhoùm sau coù theå ngaén, naèm tröôùc hoaëc sau. Trong nhieàu tröôøng hôïp thöôïng taàng coù theå keùo daøi suoát chieàu daøi taøu (H.10.7). Boá trí chung cuûa taøu haøng cuõng phaûi baét ñaàu töø boá trí choã aên ôû, sinh hoaït cho toaøn ñoäi thuûy thuû treân taøu. Nhieäm vuï cuûa kieán truùc sö taøu thuûy laø thöïc hieän boá trí hôïp lyù, ñuùng tieâu chuaån toaøn boä thöôïng taàng ñöôïc ñaùnh daáu treân hình 10.8 laø nhöõng vuøng coù gaïch cheùo hoaëc keû oâ vuoâng cheùo, ñaùnh soá töø 12 trôû ñi. Trong mieàn naøy chuùng ta phaûi boá trí ñuû caùc phoøng ôû, phoøng sinh hoaït coâng coäng. Caàu thang, loái ñi, loái thoaùt hieåm ñöôïc boá trí khoâng khaùc phaàn ñaõ trình baøy cho taøu khaùch. Moät trong nhöõng phöông aùn boá trí taøu haøng ñöôïc trình baøy chi tieát hôn taïi hình 10.9, trong ñoù vuøng II chæ caùc khoang chôû haøng, khu vöïc V- buoàng maùy, IV- caùc keùt daàu. Taát caû nhaân vieân treân taøu ñeàu ñöôïc boá trí töø boong chính ñeán boong xuoàng. Hình 10.7 Kieán truùc taøu haøng Hình 10.8 Sô ñoà boá trí taøu haøng Hình 10.9 Sô ñoà boá trí caùc khu vöïc taøu haøng
250 CHÖÔNG 10 10.2 BOÁ TRÍ BUOÀNG ÔÛ Buoàng ôû haønh khaùch laø thöôùc ño söï haáp daãn cuûa phöông tieän vaän taûi ñaëc saéc naøy. Moïi öu tieân haøng ñaàu trong coâng vieäc boá trí, trang bò tieän nghi ñeàu ñöôïc daønh cho caùc buoàng khaùch. Thieát keá buoàng khaùch, trang bò buoàng khaùch tuøy thuoäc vaøo con taøu cuï theå, tuøy thuoäc yeâu caàu chuû taøu. Neáu chuùng ta nhôù raèng khaùch saïn 5 sao treân ñaát lieàn ñaõ laø quaù sang ñoái vôùi ngöôøi daân möùc soáng trung bình, khaùch saïn noåi maø ta ñang quan taâm khoâng chæ ñaït tieâu chuaån 5 sao maø coù taøu coøn ñaït tieâu chuaån 6 sao. Nhöõng tröôøng hôïp ñoù boá trí phoøng khaùch, trang trí phoøng khaùch ôû, khaùch nghæ ngôi phaûi ñaït möùc ñoøi hoûi cao nhaát mang tính thôøi söï. Trong thieát keá taøu, trong ñieàu kieän thoâng thöôøng, boá trí caùc taøu khaùch theo tieâu chuaån sau. Taøu khaùch ñi bieån Dieän tích toái thieåu tính cho moät khaùch taøu bieån, taøu loaïi I, m2: Loaïi I, giöôøng meàm: 3,6 Loaïi II, giöôøng meàm: 2,4 Loaïi III, giöôøng meàm: 1,5 Loaïi IV, giöôøng cöùng: 1,2 Dieän tích toái thieåu tính cho moät khaùch taøu bieån, taøu loaïi II hoaëc III, m2: Loaïi I, giöôøng meàm: 2,0÷3,0 Loaïi II, giöôøng meàm: 1,2÷2,0 Loaïi III, giöôøng meàm: 1,2÷1,4 Loaïi IV, giöôøng cöùng: 1,05÷1,2 Giöôøng treân taøu ñi bieån khoâng nhoû hôn kích thöôùc chuaån. Giöôøng ñôn vôùi L×B = 1,85×0,65m Chieàu cao giöôøng tính töø maët saøn: 0,3m. Taøu khaùch chaïy soâng Dieän tích caàn thieát cho khaùch ñi ñöôøng daøi, taøu chaïy treân 12 giôø khoâng nhoû hôn 2m2 treân taøu cao caáp, ñeán 1,0÷1,25m2 ñoái vôùi taøu caáp thaáp hôn. Buoàng treân taøu khoâng thaáp hôn 2,0m (chieàu cao). Gheá ngoài taøu soâng thöôøng ñöôïc tieâu chuaån hoùa. Kích thöôùc phoå bieán nhö sau, tính baèng m. Taøu loaïi I: gheá meàm 0,50 × 0,48; gheá cöùng 0,48 × 0,45 Taøu loaïi II: gheá meàm 0,50 × 0,48; gheá cöùng 0,45 × 0,45 Taøu loaïi III: gheá meàm 0,45 × 0,40; gheá cöùng 0,45 × 0,40
BOÁ TRÍ CHUNG 251 Khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc gheá, m: Boá trí ñoái dieän 0,50÷0,55 Boá trí cuøng chieàu 0,30÷0,35 Loái ñi trong buoàng khoâng nhoû hôn 0,7m. Taøu haøng Moät trong nhöõng qui öôùc thaønh leä, tieâu chuaån soáng treân taøu cuûa só quan vaø thuyeàn vieân theo nghóa ñuùng cuûa noù khaùc nhau. Söï khaùc bieät caøng roõ neùt neáu taøu thuoäc haøng cao caáp. Buoàng ôû só quan ñöôïc boá trí choã “toát” nhaát, dieän tích buoàng ôû, tính theo ñaàu ngöôøi cuûa só quan cao hôn haún neáu so vôùi thuûy thuû. Treân taøu chôû haøng kieåu cuõ buoàng thuyeàn tröôûng, só quan 1, só quan 2, só quan 3, ñieän baùo vieân naèm ôû boong cao vaø thöôøng gaàn buoàng laùi. Buoàng ôû cuûa maùy tröôûng, trôï lyù maùy tröôûng, thôï maùy neân boá trí gaàn loái daãn ñeán buoàng maùy. Dieän tích buoàng ôû, tính baèng m2, daønh cho só quan vaø thuûy thuû treân taøu theo tieâu chuaån aùp duïng taïi Lieân Xoâ tröôùc ñaây nhö sau: Thuyeàn tröôûng min 7, max 20 Maùy tröôûng, só quan I min 6, max 15 Thôï maùy baäc cao min 8,5, max 16 Thôï maùy baäc thaáp min 6,5, max 11 VTÑ min 9,5, max 13 Beáp tröôûng min 6, max 10 Thuûy thuû tröôûng min 7, max 9,5 Thuûy thuû min 5, max 9 Treân caùc taøu khaùc thaáp caáp hôn taøu vieãn döông, caùc trò soá neâu treân ñöôïc giaûm. Möùc haïn cheá aùp duïng cho caùc taøu caän haûi neân vaøo khoaûng 50% trò giaù vöøa neâu. Caên cöù vaøo caùc tieâu chuaån vöøa neâu chuùng ta cuøng xem xeùt caùch boá trí buoàng ôû treân nhöõng taøu ñaõ ñöa ra söû duïng. Hình 10.10 giôùi thieäu moät vaøi giaûi phaùp boá trí buoàng khaùch treân taøu khaùch ñi bieån “Royal Viking Star”. Bieán töôùng caùch boá trí treân ñaây, theå hieän treân taøu “Royal Princess” ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 10.11.
252 CHÖÔNG 10 Hình 10.10 Boá trí buoàng khaùch taøu bieån “Royal Viking Star” Hình 10.11 Boá trí buoàng khaùch taøu bieån “Royal Princess”
BOÁ TRÍ CHUNG 253 Moät soá giaûi phaùp thieát keá phoøng ôû cho só quan ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 10.12. Caàn giaûi thích theâm, giaûi phaùp taïi hình 10.12 ñöôïc aùp duïng trong thôøi gian daøi, cho ñeán cuoái theá kyû XX môùi trôû thaønh “chaäm tieán”. Hình 10.12 Boá trí buoàng só quan treân taøu Nhöõng moâ hình boá trí phoøng ôû taïi hình 10.13 vaø 10.14 ñöôïc söû duïng trong thieát keá taøu haøng, taøu khaùch cuûa nöôùc ta suoát maáy möôi naêm qua, ñöôïc coi laø hôïp lyù vaø phuø hôïp thöïc teá. Hình 10.13 Hình 10.14 Caùc sô ñoà boá trí neâu treân giuùp baïn ñoïc laøm quen vôùi boá trí thaät treân moät taøu haøng do ngöôøi Myõ thieát keá töø nhöõng naêm naêm möôi, saùu möôi. Ñaây thuoäc boá trí chuaån, aùp duïng cho haàu heát caùc taøu cuøng côõ.
254 CHÖÔNG 10 Hình 10.15 Boá trí khu vöïc sinh hoaït taøu vaän taûi ñi bieåu USA Buoàng sinh hoaït daønh cho thuûy thuû vaø só quan luoân khaùc nhau, nhö ñaõ trình baøy, theå hieän taïi hình 10.16. Moät trong nhöõng khaùc bieät laø, dieän tích phoøng sinh hoaït cuûa só quan luoân lôùn hôn, tieän nghi ñaày ñuû hôn. Trong nhöõng ñieàu kieän coù theå, só quan ñöôïc boá trí buoàng moät ngöôøi, trong buoàng ñoù ngöôøi ta boá trí phoøng veä sinh, voøi taém hoa sen, baøn laøm vieäc, gheá meàm Ngöôïc laïi caùc buoàng thuûy thuû thöôøng bò thieáu caùc coâng trình phuï. Xu höôùng chung, caùc phoøng daønh cho thuûy thuû ôû saùt nhau cuøng chia chung coâng trình phuï. Ñieàu naøy chuùng ta coù theå thaáy roõ taïi phaàn beân phaûi hình 10.16 ñang neâu.
BOÁ TRÍ CHUNG 255 Hình 10.16 Boá trí buoàng sinh hoaït caù nhaân Hình 10.17 giôùi thieäu caùch boá trí buoàng caùc thaønh vieân trong ñoaøn thuûy thuû taøu haøng thoâng duïng. Hình 10.17 Boá trí caùc phoøng ôû treân taøu haøng a) Buoàng ñôn cuûa thuûy thuû tröôûng b) Phoøng thuyeàn tröôûng taøu haøng c) Phoøng sinh hoaït cuûa thuûy thuû
256 CHÖÔNG 10 10.3 BOÁ TRÍ GHEÁ NGOÀI TREÂN TAØU DU LÒCH Taøu chôû khaùch du lòch caàn ñöôïc boá trí hôïp lyù, taïo ñieàu kieän moïi haønh khaùch ñöôïc thöôûng ngoaïn ñaày ñuû phong caûnh nôi taøu ñi qua. Thoâng thöôøng caùc taøu du lòch ñöôïc trang bò gheá ngoài taïi boong treân. Haønh khaùch coù theå ngoài trong khoang coù maùi che hoaëc taïi khoang hôû. Caùc gheá ñöôïc boá trí saùt nhau theo tieâu chuaån. Thoâng thöôøng, vôùi caùc taøu chôû khoâng ñoâng khaùch, döôùi 200, ngöôøi ta boá trí taát caû khaùch trong cuøng khoâng gian. Phaûi noùi ngay raèng, boá trí gheá ñeïp maét laø ngheä thuaät, maø ngheä thuaät khoâng theå theo moät khuoân maãu eùp buoäc. Nhöõng thieát keá vôùi boá trí gheá hôïp lyù ñöôïc trình baøy taïi ñaây giuùp baïn ñoïc coù tö lieäu ñeå choïn löïa, so saùnh khi boá trí. Hình 10.18 giôùi thieäu saép xeáp gheá cho 400 khaùch treân taøu “Stad Duisburg”, chaïy soâng. Khoang haønh khaùch ñöôïc ñaùnh soá 1, soá 2 chæ khu vöïc caùc nhaø veä sinh, soá 3 chæ beáp. Hình 10.18 Boá trí gheá treân khoan haønh khaùch Hình 10.19 Boá trí gheá treân phaø chaïy soâng Hình 10.20 giôùi thieäu boá trí gheá treân taøu du lòch chaïy soâng. Caùc gheá ñöôïc ñaët trong phoøng chaén baèng kính trong, ñaûm baûo cho haønh khaùch quan saùt ñaày ñuû caûnh vaät quanh mình. Hình 10.21 laø aûnh chuïp taøu du lòch chaïy treân vònh, haønh khaùch treân ñoù ngoài döôùi laùn coù maùi che, vöøa höôûng gioù maùt, thôû hít khi trôøi töï nhieân vaø thaû söùc ngaém nhìn phong caûnh.
BOÁ TRÍ CHUNG 257 Hình 10.22, giôùi thieäu vôùi baïn ñoïc phaùc thaûo boá trí taøu du lòch hai thaân, chaïy soâng. Khaùch ñöôïc boá trí ngoài taïi khu vöïc ñeïp nhaát, eâm nhaát, vuøng ñaùnh soá 1 vaø 5, caùch nhau haønh lang 2. Khu vöïc sau goàm caùc phaàn thieát yeáu cho khaùch, 7- quaùn bar, 8- nhaø veä sinh, 9- nôi ñi daïo. Hình 10.20 Hình 10.21 Hình 10.22 Boá trí gheá treân taøu hai thaân 10.4 BOÁ TRÍ CAÙC BUOÀNG COÂNG COÄNG Nhaø beáp. Buoàng aên. Nhaø beáp laø nôi chuaån bò caùc böõa aên cho moïi ngöôøi treân taøu. Nhaø beáp treân taøu ñöôïc trang bò ñaày ñuû caùc phöông tieän ñeå naáu thöùc aên, röûa thöùc aên, baûo döôõng thöùc aên. Taát caû noài, nieâu, baùt, ñuõa ñeàu ñöôïc quaûn lyù vaø caát giöõ taïi khu vöïc naøy. Taïi ñaây phaûi boá trí caùc tuû laïnh ñuû lôùn, ñuû coâng suaát laøm chöùc naêng vöøa neâu. Dieän tích beáp phuï thuoäc vaøo löôïng ngöôøi maø noù phuïc vuï. Treân taøu haøng dieän tích beáp khoaûng 25m2, coäng tröø 10m2. Beáp treân taøu khaùch thöôøng lôùn hôn, tuøy thuoäc loaïi taøu. Thoâng leä nhaø beáp ñöôïc boá trí gaàn nhaø aên, hoaëc saùt vaùch nhaø aên. Treân taøu lôùn, nhaø beáp boá trí ôû caùc taàng cao hoaëc thaáp hôn nhaø aên, vieäc ñöa, chuyeån thöùc aên thöïc hieän baèng thang ñieän. Loái ñi phía tröôùc beáp naáu thöùc aên
258 CHÖÔNG 10 khoâng neân heïp hôn 1m. Chieàu roäng tröôùc baøn cheá bieán thöùc aên phaûi treân 0,8m. Thoâng leä, chuùng ta boá trí beáp ngang vôùi taøu taïo thuaän lôïi cho ngöôøi naáu beáp thao taùc thuaän lôïi hôn khi traùi gioù, trôû trôøi. Buoàng aên caàn ñöôïc boá trí treân taát caû caùc taøu. Taøu haøng chæ boá trí moät buoàng aên, trong ñoù coù phaân roõ daãy baøn daønh cho só quan vaø gian daønh cho thuûy thuû. Taøu khaùch coù nhieàu buoàng aên hoaëc nhaø haøng. Dieän tích buoàng aên ñöôïc tính theo soá ngöôøi söû duïng treân taøu. Buoàng aên ñoùn ngöôøi ñeán duøng böõa theo kíp. Thoâng leä, ñoaøn thuûy thuû ñöôïc chia laøm ba hoaëc toái ña boán kíp khi söû duïng buoàng aên. Dieän tích tính toaùn chia cho moät ngöôøi söû duïng laø 1,0÷1,5m2. Boá trí buoàng aên phaûi ñeïp, thoaùng vaø veä sinh. Phaûi taïo ñöôïc khoâng khí deã chòu, thuaän lôïi vaø saûng khoaùi cho ngöôøi aên. Hình 10.23 trình baøy boá trí khu vöïc naáu aên vaø buoàng aên treân taøu haøng côõ trung bình. Trong khoaûng khoâng khoâng roäng ngöôøi ta boá trí nhaø naáu aên (galley), taïi phía traùi hình. Buoàng aên ñöôïc taùch laøm hai khoang rieâng bieät, mess daønh cho só quan, vaø mess cho thuûy thuû vaø caû mess cho khaùch, phía phaûi. Hình 10.23 Boá trí beáp (galley) vaø caùc phoøng aên (mess) 10.5 BUOÀNG TAÉM RÖÛA, VEÄ SINH Xu höôùng chung hieän nay laø coá gaéng boá trí caùc buoàng coâng coäng trong caùc caên hoä rieâng leû. Tuy nhieân khoâng phaûi luùc naøo cuõng laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Tröôøng hôïp khoâng tìm ñuû khoâng gian ñeå boá trí rieâng leû caùc buoàng “coâng coäng” ñang neâu, phaûi boá trí chuùng ñuùng tieâu chuaån treân taøu. Buoàng veä sinh duøng treân taøu khaùch ñi bieån côõ khoâng lôùn, döôùi 500 khaùch ñöôïc tính theo coâng thöùc: soá haønh khaùch/40. Vôùi taøu lôùn hôn, soá khaùch treân 500 song khoâng quaù 1000, coâng thöùc tính coù daïng:
BOÁ TRÍ CHUNG 259 N − 500 13 + (10.1) 60 trong ñoù N - soá khaùch treân taøu. Khi soá khaùch vöôït 1000 coâng thöùc tính seõ laø: N − 1000 21 + (10.2) 80 Ñieàu caàn quan taâm, coá gaéng boá trí theo phöông aùn xeáp thaúng ñöùng caùc kieán truùc nhoùm naøy nhaèm giaûm thieåu chieàu daøi oáng daãn chaát thaûi ñoàng thôøi traùnh caùc phieàn phöùc khaùc. Nguyeân taéc chung khi boá trí ñöôøng oáng cho caùc nhaø veä sinh laø, ñöôøng oáng naøy khoâng baêng qua nhaø beáp, kho thöïc phaåm, keùt nöôùc sinh hoaït, Taát caû chaát baån caàn thaûi phaûi qui tuï taïi nhöõng ñieåm taäp keát vaø sau ñoù ñöôïc bôm ñeán vò trí ñaõ chæ ñònh taïi bôø. Vôùi taøu soâng caùc tieâu chuaån boá trí nhaø veä sinh ñöôïc hieåu nhö sau. Buoàng veä sinh duøng treân taøu khaùch côõ khoâng lôùn, döôùi 500 khaùch ñöôïc tính theo coâng thöùc: soá haønh khaùch/50. Vôùi taøu lôùn hôn, soá khaùch treân 500 song khoâng quaù 1000, coâng thöùc tính coù daïng: N − 500 10 + (10.3) 70 Khi soá khaùch vöôït 1000 coâng thöùc tính seõ laø: N − 1000 17 + (10.4) 100 Vôùi taøu khaùch loaïi thaáp nhaát trò giaù tính toaùn seõ laø 1 nhaø veä sinh tính cho 100 ngöôøi. Tuy nhieân vôùi taøu nhoû möùc toái thieåu phaûi laø moät nhaø veä sinh cho nöõ coøn 1 cho nam. 10.6 BUOÀNG GIAËT QUAÀN AÙO, PHOØNG SAÁY Vôùi taøu khaùch ñi bieån caàn thieát boá trí buoàng giaët aùo quaàn, ñoà duøng vaø theo ñoù phoøng phôi, saáy. Coâng vieäc giaët laø treân taøu khaùch do caùc nhaân vieân phuïc vuï ñaûm traùch. Caùc buoàng naøy ñöôïc boá trí theo tieâu chuaån vaãn duøng cho caùc khaùch saïn. 10.7 CAÙC PHOØNG VUI CHÔI, GIAÛI TRÍ, BEÅ BÔI, SAÂN BOÙNG Ñaây laø caùc boä phaän khoâng theå thieáu ñöôïc treân taøu khaùch hieän ñaïi. Trong thöïc teá khoâng coù tieâu chuaån ngaønh hoaëc tieâu chuaån quoác gia qui ñònh veà boá trí caùc phoøng nhoùm naøy, tuy nhieân treân caùc taøu khaùch hieän ñaïi khoâng theå vaéng boùng caùc tuï ñieåm quan troïng naøy. Nguyeân taéc chung boá trí caùc phoøng nhoùm naøy ñöôïc giôùi thieäu taïi phaàn Hình 13.24
260 CHÖÔNG 10 ñaàu chöông. Trang thieát bò caùc phoøng tuøy thuoäc vaøo ñoøi hoûi cuûa chuû taøu vaø yeâu caàu söû duïng cuûa khaùch seõ ñi taøu. Nhö chuùng toâi ñaõ coù dòp giôùi thieäu treân moät taøu khaùch ñoùng naêm 2000 ngöôøi ta ñaõ boá trí khoâng döôùi hai salon sang troïng, nhieàu quaùn bar cao caáp, phoøng hoïp tieâu chuaån quoác teá, hai beå bôi, phoøng dancing, casino, saân chôi golf mini treân ñoù. Döôùi ñaây baïn ñoïc coù theå thaáy roõ caùc beå bôi, choã ñi daïo, caùc khu giaûi trí treân moät taøu ñöôïc ñoùng töø nhöõng naêm baûy möôi. Caùch boá trí naøy ñöôïc öa chuoäng trong thôøi gian daøi, ngaøy nay kieán truùc naøy vaãn ñang loâi keùo söï chuù yù cuûa nhöõng nhaø ñoùng taøu. 10.8 VEÕ BAÛN VEÕ BOÁ TRÍ CHUNG Cho ñeán baây giôø khoâng toàn taïi qui ñònh mang tính baét buoäc veà laäp baûn veõ boá trí chung taøu. Ñieàu naøy taïo ra khaù nhieàu khuùc maéc giöõa ngöôøi thieát keá vaø ngöôøi kieåm tra hoaëc söû duïng thieát keá ñoù. Caàn thieát noùi raèng, baûn boá trí chung neân neâu ñaày ñuû caùc chi tieát, thaønh phaàn caàn theå hieän cuûa taøu, giuùp cho ngöôøi duøng hình dung ñaày ñuû hình daùng con taøu, thaáy roõ boá trí caùc trang thieát bò taøu. Coù theå thaáy raèng baûn veõ boá trí chung caøng roõ raøng vaø ñaày ñuû caøng taïo nhieàu thuaän lôïi cho ngöôøi cheá taïo vaø cho caû chuû taøu. Boá trí chung theo nghóa ñoù coù theå chöùa hình chieáu ngang, coøn goïi laø profil taøu, caùc maët caét qua boong hay coøn goïi caùc lôùp keå töø boong cao nhaát ñeán ñaùy taøu. Trong raát nhieàu tröôøng hôïp, ñaëc bieät vôùi taøu nhoû, caàn thieát coù hình chieáu thöù ba ñaët beân goùc phaûi, treân cuûa baûn veõ, nhìn töø muõi taøu. Hình 10.25 Boá trí chung taøu “Lilla Weneda”
BOÁ TRÍ CHUNG 261 Theo caùch naøy, trong nhöõng tröôøng hôïp caàn thieát ngöôøi thieát keá caàn trình baøy maët caét doïc taøu nhaèm cuï theå hoùa nhieàu chi tieát bò voû taøu che laáp. Quan ñieåm naøy ñöôïc theå hieän qua hai ví duï sau: Ví duï ñaàu trình baøy boá trí chung taøu khaùch chaïy trong vònh vaø vuøng ven bieån daøi 36,5m, laép hai maùy, moãi maùy coâng suaát 300HP. Taøu mang teân “Lilla Weneda”, ñuôïc thieát keá vaø ñoùng taïi Poland. Baûn boá trí chung trình baøy taïi ñaây ñöôïc sao veõ theo thieát keá goác. Soá khaùch ñöôïc boá trí treân taøu 260 ngöôøi, chia cho hai taàng. Theo qui öôùc caàn thieát veõ ñuû caùc hình chieáu, boá trí taïi taát caû caùc boong. Hình 10.26
262 CHÖÔNG 10 Ví duï thöù hai ñeà caäp thieát keá taøu nhoû, chaïy nhanh, ngöôøi ta goïi laø taøu cao toác (high speed craft), laøm baèng vaät lieäu composite. Taøu ñöôïc trang bò maùy phuït nöôùc (water jet), ñaït toác ñoä 37 HL/h. Boá trí chung cuûa taøu cuøng caùc maët caét, hình chieáu cuï theå ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 10.26. Baûn veõ daïng naøy giuùp ích raát nhieàu cho ngöôøi duøng khi ñöa ra quyeát ñònh ñaët haøng. Vôùi caùc taøu lôùn, caùch ñaët vaán ñeà xaây döïng baûn veõ seõ khoâng khaùc caùch vöøa neâu. Tuy nhieân, vì khoái löôïng coâng vieäc seõ nhieàu neáu ngöôøi veõ phaûi neâu baät heát caùc chi tieát nhoû trong taøu, ngöôøi ta thöôøng qui öôùc veõ ñôn giaûn caùc chi tieát quen thuoäc. Caùch laøm naøy ñöôïc aùp duïng töø nhöõng naêm baûy möôi khi thieát keá nhöõng taøu haøng ñi bieån côõ lôùn. Taïi hình 10.27 baïn ñoïc laøm quen baûn veõ boá trí chung taøu chôû haøng toång hôïp, thieát keá trong nhöõng naêm baûy möôi. Hình 10.28 giôùi thieäu boá trí chung taøu chôû haøng ñi bieån nhöõng naêm saùu möôi. Hình 10.27 Boá trí chung taøu chôû haøng
BOÁ TRÍ CHUNG 263 Hình 10.28 Boá trí chung taøu haøng ñi bieån nhöõng naêm 60
264 CHÖÔNG 10 Nhöõng trang tieáp theo baïn ñoïc xem theâm caùc baûn veõ boá trí chung caùc taøu thöôøng gaëp. YÙ ñònh nhöõng ngöôøi vieát phaàn naøy laø giôùi thieäu caùc thieát keá ñaõ ñöôïc hoaøn thieän trong maáy chuïc naêm qua cuûa nhöõng phoøng thieát keá khaùc nhau. Taïi moãi thieát keá baïn ñoïc coù dòp tìm hieåu phong caùch rieâng cuûa ngöôøi thieát keá taøu - kieán truùc sö taøu thuûy, caùch taïo hình ñoäc ñaùo vaø cuøng vôùi noù caùch theå hieän baèng ñöôøng neùt saéc saûo. Hình 10.29 giôùi thieäu taøu chôû haøng thuøng (container ship) ñi bieån vaø caùch boá trí caùc container treân taøu. Taøu treân hình thuoäc côõ trung bình, daøi 145m, roäng 21,5m, cao ñeán meùp boong 10,5m. Khaû naêng chôû cuûa taøu 436TEU. Taøu ñöôïc thieát keá cho vaän toác 22 HL/h. Hình 10.29 Boá trí chung taøu chôû container Hình 10.30 giôùi thieäu thieát keá gaàn ñaây cuûa haõng Bremer Vulkan AG, taøu container BV 2500, söùc chôû 2452 TEU.
BOÁ TRÍ CHUNG 265 Hình 10.30 Boá trí chung taøu container BV 2500
266 CHÖÔNG 10 Hình 10.31 Taøu daàu ñi bieån, côõ trung bình
BOÁ TRÍ CHUNG 267 Hình 10.32 Boá trí chung “Chim baùo baõo” Hình 10.32 tieáp theo trình baøy maët caét doïc vaø boá trí maët baèng taøu caùnh ngaàm “Chim baùo baõo” do Nga saûn xuaát.
268 CHÖÔNG 10 Hai hình 10.33 vaø 10.34 trình baøy boá trí chung taøu chaïy soâng, veõ theo phong caùch nhöõng naêm naêm möôi, saùu möôi. Hình 10.33 Taøu chôû haøng, söùc chôû tinh 2700 taán
BOÁ TRÍ CHUNG 269 Hình 10.34 Taøu soâng côõ nhoû, söùc chôû 400 taán
270 CHÖÔNG 10 ÖÙng duïng taøu hai thaân trong vaän chuyeån khaùch (H.10.35), vaø laøm taøu ñaåy chaïy soâng, (H.10.36). Hình 10.35 Taøu khaùch kieåu catamaran
BOÁ TRÍ CHUNG 271 Hình 10.36 Taøu ñaåy kieåu catamaran
272 CHÖÔNG 11 Chöông 11 KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 11.1 KHOANG HAØNG TAØU Soá löôïng khoang haøng treân taøu ñöôïc phaân ñònh treân soá löôïng haøng taøu phaûi chôû. Soá vaùch ngang taøu laøm nhieäm vuï phaân khoang xaùc ñònh theo quy ñònh trong “Phaân khoang vaø choáng chìm taøu”. Caùc pheùp tính thuoäc lónh vöïc naøy baïn ñoïc ñaõ tieáp xuùc trong lyù thuyeát taøu vaø phaàn I: lyù thuyeát thieát keá taøu. Taøu haøng khoâ: Tröôøng hôïp khoang maùy boá trí taïi phaàn laùi, toaøn boä khoang haøng naèm tröôùc buoàng maùy. Treân nhieàu taøu, buoàng maùy chính cuûa taøu naèm giöõa, caùc khoang haøng baét buoäc phaûi raûi ra phía tröôùc vaø sau khoang maùy. Trong nhöõng ñieàu kieän nhö vaäy, chieàu daøi moãi khoang haøng rieâng leû khoâng nhaát thieát baèng nhau. Moãi khoang haøng taøu chôû haøng khoâ nhaát thieát phaûi coù mieäng haàm haøng ñuû roäng, taïo ñieàu kieän xeáp haøng vaøo taøu hoaëc boác haøng ra deã daøng, thuaän lôïi, nhanh. Taøu container laøm nhieäm vuï chuyeân chôû haøng thuøng. Naêng löïc chôû cuûa taøu container khoâng tính baèng taán nhö chuùng ta vaãn aùp duïng cho caùc taøu haøng khaùc, maø tính baèng ñôn vò thuøng daøi 20 feet, goïi taét laø TEU. Chöông tröôùc baïn ñoïc ñaõ coù dòp xem boá trí chung taøu container coù söùc chöùa hay söùc chôû 436 TEU vaø taøu côõ lôùn vôùi 2400 TEU. Boá trí khoang chôû taøu chôû haøng thuøng ñang ñeà caäp caên cöù vaøo kích thöôùc chuaån cuûa container vaø phuï thuoäc vaøo löôïng container phaûi chôû. Kích thöôùc cuûa container ñöôïc chuaån hoùa. Theo tieâu chuaån ñang aùp duïng coù caùc nhoùm container vôùi kích thöôùc phuû bì L × B × H, tính baèng feet nhö sau: 40 × 8 × 8; 30 × 8 × 8; 20 × 8 × 8; 10 × 8 × 8 Baûng 11.1 Tieâu chuaån ISO caùc kieåu container ñang söû duïng treân caùc taøu Kieåu container Daøi (mm) Cao (mm) Khoái löôïng (t) IAA 12192 –10 2591 –5 30,48 IA 12192 –10 2438 –5 30,48 IBB 9125 –10 2591 –5 25,4 IB 9125 –10 2438 –5 25,4 ICC 6058 –10 2591 –5 20,32 IC 6058 –10 2438 –5 20,32
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 273 Theo kích thöôùc chuaån cuûa thuøng haøng, choïn kích thöôùc chính cho taøu container ñoøi hoûi söï caân nhaéc, tính toaùn nhaèm ñaûm baûo taøu ñöôïc ñoùng coù khaû naêng chöùa soá haøng theo chieàu ngang, soá daãy container theo chieàu ñöùng, tính baèng soá nguyeân. Mieäng haàm haøng taøu container phaûi ñuû roäng nhaèm ñöa ñöôïc thuøng vaøo vaø ra. Caùch saép xeáp container treân taøu ñöôïc chæ roõ taïi hình 11.1. Thieát keá taøu container phaûi chæ roõ soáù haøng ngang coù theå boá trí treân taøu, cuï theå treân hình soá haøng tính taïi khu vöïc giöõa taøu 6 trong haàm haøng coøn 8 treân haàm haøng. Soá haøng ngang giaûm taïi khu vöïc muõi taøu. Taïi hình 11.1 coù theå thaáy roõ, trong haàm haøng container ñöôïc xeáp choàng leân nhau laøm 4 choàng. Treân mieäng haàm haøng soá choàng vaãn tính baèng 4. Nhö vaäy, trong thöïc teá taøu container ñöôïc thieát keá ñeå coù theå naâng 8 choàng thuøng. Hình 11.1 Boá trí container treân taøu chôû haøng thuøng
274 CHÖÔNG 11 Hình 11.2 giôùi thieäu profile taøu chôû haøng thuøng côõ nhoû, ñoùng vaøo nhöõng naêm 90. Taøu daøi xaáp xæ 109,5m, roäng 18m, chieàu cao ñeán boong chính 8,15m. Taïi môùn nöôùc 6m, taûi troïng taøu tính baèng 5400tdw. Taøu laép maùy MCR coâng suaát 3300kW, voøng quay 117 voøng/phuùt. Boá trí container treân taøu theo sô ñoà: - Vôùi container 20’: döôùi boong 165 thuøng; treân boong 292 thuøng. Toång coäng 457 thuøng. Söùc chôû cuûa taøu ñöôïc tính laø 457 TEU. - Vôùi container daøi 40’: löôïng thuøng döôùi boong chæ laø 77, trong khi ñoù treân boong chöùa 11 thuøng côõ 20’ cuøng vôùi 146 thuøng daøi 40’. Hình 11.2 Boá trí container treân taøu côõ nhoû Taøu daàu thöôøng boá trí khoang maùy taïi phaàn laùi, caùc khoang chöùa haøng ñeàu naèm phía tröôùc. Thoâng thöôøng treân taøu daàu phaûi boá trí khoang bôm haøng. Traïm bôm coù theå ñaët taïi phaàn muõi taøu hoaëc khu vöïc giöõa taøu. Ñeå giaûm bôùt aûnh höôûng maët thoaùng haøng loûng ñeán tính oån ñònh taøu ngöôøi ta coøn boá trí caùc vaùch doïc taøu. Soá vaùch coù theå töø moät ñeán hai, ba. Baèng caùch ñoù, trong thöïc teá soá khoang chöùa daàu treân taøu daàu lôùn hôn soá khoang caùc taøu laøm chöùc naêng khaùc. Ngoaøi caùc khoang chôû haøng, treân taøu coøn boá trí caùc khoang chöùa nöôùc daèn giuùp cho coâng vieäc daèn taøu, caân baèng taøu. Soá löôïng keùt daèn, dung tích keùt daèn tham khaûo lyù thuyeát thieát keá taøu. Phaân khoang taøu daàu theo caùch laøm cuûa ngöôøi Nhaät theå hieän taïi hình 11.4 döôùi ñaây. Treân hình trình baøy phöông aùn phaân khoang taøu chôû daàu troïng taûi 116.000 DW, daøi 268m, theo thieát keá cuûa caùc kyõ sö ñoùng taøu ngöôøi Nhaät Baûn. Ví duï boá trí khoang haøng treân taøu daàu chaâu AÂu ñöôïc trình baøy taïi caùc hình 11.3. Treân hình giôùi thieäu phaân khoang taøu chôû daàu “Carlo Cameli” do Italy ñoùng vaøo giöõa thaäp nieân saùu möôi. Taøu daøi 264,6m; roäng 37,17m; chieàu cao maïn 19,15m; môùn nöôùc muøa heø 14,51m. Löôïng chieám nöôùc cuûa taøu 113.000 taán. Phaân khoang cuûa taøu nhö sau: taøu coù taùm vaùch ngang kín daàu, kín nöôùc vaø saùu vaùch ngang boå sung, naèm trong khu vöïc giöõa hai vaùch doïc. Hai vaùch doïc chia moãi khoang, theo chieàu ngang laøm ba khoang rieâng nhau.
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 275 Hình 11.3 Boá trí khoang haøng taøu daàu
276 CHÖÔNG 11 Hình 11.4 Taøu daàu ñieån hình cuûa Nhaät Baûn Hình 11.5 AÛnh chuïp Carlo Cameli Hình 11.5: Giôùi thieäu aûnh chuïp Carlo Cameli ñang bôi. Vaän toác khai thaùc cuûa taøu xaáp xæ 17 HL/h. 11.2 MIEÄNG HAÀM HAØNG TAØU CHÔÛ HAØNG Taát caû khoang haøng ñeàu coù mieäng haàm haøng, qua ñoù ñöa haøng vaøo hoaëc laáy haøng ra. Mieäng haàm haøng phaàn lôùn taøu boá trí treân haàm haøng, thoâng thöôøng taïi khu vöïc giöõa. Kích thöôùc mieäng haàm haøng tuøy thuoäc kieåu taøu vaø phuï thuoäc vaøo loaïi haøng chöùa trong ñoù. Chuû taøu luoân muoán mieäng haàm lôùn, nhôø ñoù thao taùc boác dôõ haøng, chaát haøng seõ nhanh hôn neáu so vôùi mieäng haàm haøng nhoû. Tuy nhieân, vôùi taøu chôû haøng loûng, taøu chôû khí, mieäng haàm khoâng neân lôùn ñeå tieän beà ñoùng kín. Taøu container coù mieäng haàm haøng roäng ñeán gaàn saùt maïn, chieàu daøi chieám gaàn heát khoang haøng. Tröôùc khi taøu container trôû thaønh phöông tieän phoå bieán trong ngaønh vaän taûi bieån, chieàu roäng haàm haøng caùc taøu haøng ñeàu bò haïn cheá ñeán möùc ñeå
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 277 söùc beàn taøu khoâng bò aûnh höôûng. Ngaøy aáy, ngöôøi ta truyeàn nhau raèng, mieäng haàm haøng khoâng neân roäng quaù 70% chieàu roäng khoang. Coâng thöùc tính ñöôïc ghi vaøo taøi lieäu hoïc taäp cuûa ngöôøi vieát coøn ghi roõ: Chieàu daøi mieäng haàm haøng: k1 ⋅ Lkhoang ; trong ñoù heä soá k1 = 0,60 ÷ 0,80. Chieàu roäng mieäng haàm haøng: k2 ⋅ Bkhoang ; trong ñoù heä soá k2 = 0,35 ÷ 0,60. Thôøi ñoù ñöôïc khuyeán caùo choïn k2 = 0,4÷0,5. Hình 11.6 Caùc kieåu naép haàm haøng Ngaøy nay, trò giaù 70% trôû thaønh raát khoù chaáp nhaän khi aùp duïng cho taøu chôû haøng thuøng. Coâng vieäc baøn caõi chung quanh chieàu roäng, chieàu daøi khoang haøng khoâng deã moät sôùm moät chieàu ñi ñeán keát thuùc. Tuy theá, khi thieát keá ngöôøi boá trí taøu phaûi coù caùch giaûi quyeát heä thoáng haàm haøng, naép ñaäy haàm haøng. Vôùi loaïi mieäng haàm haøng ñaët treân khoang haøng, thoâng thöôøng chuùng ta söû duïng caùc heä thoáng naép ñaäy ñeå phuû leân mieäng loã haàm haøng. Ngaøy nay, chuùng ta coù quyeàn löïa choïn nhöõng keát caáu thích hôïp, ñaûm baûo kyõ thuaät vaø ñaït nhöõng yeâu caàu toái thieåu veà myõ thuaät ñeå ñaäy naép haàm haøng. Caùc naép ñaïây coù theå ñöôïc saép xeáp döôùi daïng naép gaáp, xeáp choàng leân nhau, hoaëc naép laên. Hình 11.6 giôùi thieäu nhöõng kieåu ñaäy naép haàm haøng ñang phoå bieán vaøi chuïc naêm trôû laïi ñaây. Hình 11.7 giôùi thieäu caùc phöông aùn ñaäy haàm haøng cho taøu kieåu Ro-Ro. Vôùi sô ñoà chuyeån haøng theo phöông
278 CHÖÔNG 11 ngang, haøng ñöôïc ñöa vaøo theo kieåu laên vaøo (roll on) coøn khi laáy haøng ra, haøng ñöôïc laên ra (roll off). Sô ñoà laáy haøng, ñöa haøng daïng naøy phaûi coù caùch quaûn lyù kho nhö trình baøy taïi hình vöøa neâu. Caùc chi tieát cuûa heä thoáng ñaäy kho haøng ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 11.8. Hình 11.7 Hình 11.8 Ñieàu baïn ñoïc caàn quan taâm taïi ñaây laø phöông thöùc boá trí caùc thieát bò ñaäy naép khoang haøng. Caùc thieát bò phaûi ñöôïc boá trí ñuùng choã, laøm vieäc an toaøn vaø höõu hieäu. Vôùi caùc naép mieäng haàm neâu treân, nhìn chung phaûi ñoùng môû baèng thieát bò cô khí. Caùc thieát bò naøy coù theå chia laøm ba nhoùm nhoû. Nhoùm ñaàu söû duïng caùp vaø moùc caùp giöõ moät ñaàu naép haàm, duøng tôøi quaán caùp vöøa quaán caùp vöøa keùo toaøn boä naép ñaäy taäp keát veà phía saùt tôøi. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc taám naép ñaäy ñöôïc döïng ñöùng laàn löôït taïi ñaàu mieäng haàm haøng (H.11.9). Hình 11.9
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 279 Caùch thöôøng duøng trong ngaønh taøu duøng tôøi caåu haøng ñeå laên caùc naép ñaäy vaøo moät goùc, sau ñoù döïng chuùng daäy vaø xeáp chuùng treân thaønh mieäng haàm haøng. Hình 11.10 Caùch thöù ba ñöôïc duøng treân taøu laø söû duïng truïc laên lôùn cuoän troøn caùc naép thaønh cuoän. Hình aûnh cuoái cuûa caùch laøm naøy laø chuùng ta nhaän ñöôïc nhöõng cuoän naép haàm ñeïp vaø goïn nhö nhöõng cuoän thaûm Ba Tö vaäy. Caùch cuoän thaûm ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 11.11. Hình 11.11 11.3 THIEÁT BÒ BOÁC XEÁP DÔÕ HAØNG Thieát bò boác dôõ haøng treân taøu khaù ña daïng. Choïn löïa thieát bò thích hôïp, ñaûm baûo boác dôõ haøng cuûa taøu ñuùng tieán ñoä vaø hieäu quaû luoân laø vaán ñeà thôøi söï. Nhöõng ñoøi hoûi veà kyõ thuaät boác xeáp, giaûi phoùng taøu luoân ñöôïc naâng cao. Nhôø söï hoái thuùc ñoù con ngöôøi ñaõ saùng taïo theâm nhöõng phöông tieän boác dôõ hieäu quaû hôn so vôùi thieát bò chæ nöûa theá kyû tröôùc.
280 CHÖÔNG 11 Caàn caåu ñöôïc duøng laâu nhaát vaø coøn ñöôïc duøng roäng raõi nhaát laø caåu derrick. Ñaây laø caåu ñôn giaûn, deã cheá taïo, deã söû duïng. Caåu derrick ñöôïc boá trí hai ñaàu khoang haøng. Tôøi caåu phaûi ñöôïc boá trí taïi vò trí maø ngöôøi ñieàu khieån coù theå quan saùt toát nhaát. Ñieàu caàn noùi theâm, trong nhieàu phöông aùn thieát keá tôøi caåu coøn laøm nhöõng vieäc khaùc ngoaøi caåu haøng, do vaäy boá trí tôøi caåu phaûi ñaùp öùng caùc ñoøi hoûi khaùc nhau cuûa coâng vieäc. Thoâng thöôøng toaøn boä tôøi caåu ngöôøi ta taäp trung chung quanh coät caåu, boá trí döôùi goùc ñoä thuaän lôïi nhaát cho vieäc ñi daây cuûa heä thoáng caåu. Taäp hoïp naøy ñöôïc ñaët treân saøn coâng taùc, thöôøng cao hôn maët boong. Döôùi caùc saøn coâng taùc laø khoâng gian ñuû roäng, duøng laøm kho hoaëc thöïc hieän nhöõng chöùc naêng töông töï vaäy. Thoâng leä bao quanh saøn coâng taùc vöøa neâu laø daõy lan can ñuû ñoä tin caäy, baûo veä ngöôøi laøm vieäc, baûo veä thieát bò. Hình 11.12 giôùi thieäu moät soá sô ñoà caåu söû duïng caåu derrick. Sô ñoà a giôùi thieäu heä thoáng Veùlle, sô ñoà b- heä thoáng Hallene. Trong sô ñoà soá 16 chæ derrick chuùng ta ñang quan taâm. Hình 11.12 Boá trí caùc coät caåu, caàn caåu derrick, beä caåu cuøng caùc tôøi treân saøn coâng taùc treân taøu chôû haøng ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 11.13. Nhöõng voøng troøn veõ taïi hình chieáu baèng mieâu taû taàm vöôn caùc derrick ra maïn vaø ñeán ñaàu haàm haøng phía xa. Hình 11.13 Taøu vaän taûi cuøng heä thoáng caåu derrick
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 281 Boá trí heä thoáng caåu, nhö ñaõ ñeà caäp aûnh höôûng raát lôùn ñeán myõ thuaät cuûa taøu. Heä thoáng caåu, ñaëc bieät caåu naëng luoân laø nhöõng khoái hình naëng neà. Heä thoáng caàn caåu, heä thoáng daây caåu, daây chaèng thöôøng ñöôïc chöng ra heát côõ taïo neân böùc tranh khaù raém roái. Taïi ñaây ñoøi hoûi ngöôøi kieán truùc sö phaûi xöû lyù nhöõng tình huoáng khoù khaên, tìm bieän phaùp thích hôïp nhaát laøm ñeïp con taøu. Ñeå thay theá cho caùc caåu duøng derrick chuùng ta coù theå choïn caåu quay. Hình 11.14 trình baøy caåu ñoâi ñöôïc saûn xuaát vaøo nhöõng naêm saùu möôi, baûy möôi. Moãi caåu ñôn trong cuïm naøy coù söùc naâng 25t, taàm vöôn 24m. Hình 11.14 Boá trí heä thoáng caåu quay treân taøu caàn tuaân thuû moät soá qui luaät nhaát ñònh nhaèm naâng cao khaû naêng söû duïng cuûa toaøn boä heä thoáng. Taøu treân hình 11.15 goàm 5 khoang haøng, ñöôïc trang bò boán cuïm caåu quay, trong ñoù hai caåu giöõa laø caåu ñoâi, hai caåu hai ñaàu thuoäc caåu ñôn. Hình 11.15
282 CHÖÔNG 11 Vôùi caåu söùc naâng 25t, caåu ñuû naêng löïc caåu haøng döôùi söùc naëng cho pheùp, 25t baèng caåu ñôn. Vôùi troïng vaät ñeán 49t heä caåu ñoâi ñuû söùc laøm vieäc, coøn vôùi haøng naëng ñeán 92,5t hai heä caåu ñoâi ñuû söùc naâng. Vôùi nhöõng taøu chôû haøng naëng ngöôøi ta phaûi boá trí caùc caåu naëng. Thieát keá caåu naëng naèm ngoaøi khuoân khoå taøi lieäu naøy, tuy nhieân boá trí caåu naëng leân taøu laïi laø phaàn vieäc cuûa kieán truùc sö taøu. Caåu naëng ñöôïc thieát keá daïng caåu quay, caåu nhöõng maõ haøng naëng vaø raát naëng (H.11.16). Söùc Hình 11.16 Caåu quay naâng taïi moùc 600t. Boá trí caåu naëng leân taøu caàn heát söùc thaän troïng. Trong moïi tröôøng hôïp phaûi ñaûm baûo cho taøu laøm vieäc oån ñònh vaø taøu phaûi ñöôïc giöõ ôû tö theá caân baèng khi leân haøng. Baïn ñoïc nhìn thaáy boá trí “phaûn ñoái xöùng” cuûa taøu caåu taïi hình 11.17 nhaèm muïc ñích giöõ caân baèng taøu. Heä thoáng naøy ñöôïc veõ laïi töø taøu caåu haøng “Jambo Challenger”. Hình 11.17 Boá trí caåu kieåu “Phaûn ñoái xöùng”
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 283 Hình 11.18 giôùi thieäu boá trí caåu heát söùc ñoäc ñaùo treân taøu chôû haøng voâ cuøng naëng. Hai caåu quay, söùc naâng moãi caåu 550t, ñöôïc boá trí cuøng moät beân maïn taøu, traùi vôùi moïi lyù thuyeát caân baèng taøu. Taàm vöôn caåu quaù maïn beân kia 9-10m. Caùch laøm theo phöông aùn ñaày nguy hieåm naøy ñaõ ñöa ñeán thaønh coâng. Caåu laøm vieäc an toaøn, taøu ôû traïng thaùi caân baèng theo qui ñònh. Hình 11.18 Boá trí hai caåu quay cuøng moät beân maïn taøu Phöông aùn treân vôùi keát quaû khaû quan ñaõ ñöôïc aùp duïng cho taøu chôû haøng thuøng coù trang bò thieát bò töï boác dôõ. Hai caåu quay duøng ñeå naâng haï container 40’, troïng löôïng chuaån 35t vaø container 20’, troïng löôïng chuaån 25t, ñöôïc laép moät beân maïn. Taàm vöôn cuûa caåu qua khoûi maïn ñoái dieän khoaûng 10m, gioáng nhö tröôøng hôïp neâu tröôùc. Ñieàu khoù nhaát ñoái vôùi kieán truùc sö vaãn laø giöõ ñöôïc veû ñeïp cho taøu, trong khi phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu kyõ thuaät raát khaét khe. Chuùng ta laøm quen theâm caùch chuyeån haøng theo phöông ngang treân taøu hieän ñaïi. Moät trong nhöõng caûi tieán raát coù yù nghóa cuûa con ngöôøi trong vaän taûi thuûy laø cheá taïo loaïi taøu chôû saø lan, hay noùi daøi hôn, taøu meï chôû taøu con. Thieát keá taøu meï chöa phaûi khoù song tìm bieän phaùp thích hôïp chuyeån taøu con trong loøng taøu meï laø chuyeän khaù phöùc taïp. Heä thoáng chuyeån saø lan trong loøng taøu ñöôïc thöïc hieän theo ba kieåu khaùc nhau veà nguyeân taéc laøm vieäc: - Heä thoáng LASH ra ñôøi sôùm nhaát vaø ñöôïc duøng phoå bieán hôn caû ñöôïc vaän haønh nhôø hoaøn toaøn vaøo heä thoáng caåu di ñoäng, chaïy doïc taøu. Ngöôøi nöôùc ngoaøi goïi ñaây laø caåu chaân deâ. Saø lan chöùa haøng ñöôïc caåu thaúng töø nöôùc leân, “con deâ” mang saø lan chaïy doïc taøu vaø haï xuoáng vò trí ñaõ chæ thò, hình a treân hình 11.19. - Heä thoáng thöù hai coù teân goïi “Seabee”. Theo caùch laøm trong heä thoáng ong bieån naøy, taøu meï töï haï mình ñeán möùc nöôùc ñeå saø lan ñöôïc keùo vaøo trong theo nguyeân taéc “vaøo tröôùc ra sau” nhö quaù trính nhaäp döõ lieäu trong laäp trình vaäy. - Heä thoáng thöù ba ngöôøi ta goïi laø taøu - dock. Trong heä thoáng naøy caàn caåu vaãn coøn taùc duïng. Hình 11.19 trình baøy sô ñoà laøm vieäc cuûa ba heä thoáng vöøa ñeà caäp.
284 CHÖÔNG 11 Hình 11.19 Ñöa haøng vaøo taøu chôû saø lan Theo caùch laøm trong heä thoáng LASH caùc saø lan ñöôïc xeáp theo thöù töï trình baøy taïi hình 11.20. Hình 11.20 Xeáp saø lan treân taøu LASH
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 285 Hình 11.21 Caåu “con deâ” treân taøu LASH Hình 11.22 Boá trí caåu treân taøu “Dock Express”
286 CHÖÔNG 11 Phaàn tieáp theo baïn ñoïc theo doõi quaù trình chuyeån haøng cuûa taøu Ro-Ro. Taøu nhoùm naøy khoâng boá trí caåu naâng haøng, thay vaøo ñoù boá trí caàu daãn cho xe ra vaøo taøu vaø heä thoáng ñöôøng noäi boä cho xe taûi thöïc thi nhieäm vuï. Taøu trong tröôøng hôïp khoâng chæ laø garare maø coøn laø nhaø kho lôùn. Heä thoáng vaän taûi noäi boä taøu Ro-Ro ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 11.23. Trong hình chi tieát ñaùnh daáu baèng soá 2 chæ caàu daãn muõi taøu, 4- caàu daãn maïn, 7, 8- caàu daãn phía laùi. Caùc thieát bò ñaùnh daáu 10, 11, 12, 13, 14, 15 ñaûm baûo che ñaäy mieäng haàm, laøm kín taøu ñaõ giôùi thieáu taïi phaàn tröôùc. Heä thoáng caàu daãn cuûa taøu ñöôïc nghieân cöùu vaø thieát keá coâng phu, ñaûm baûo an toaøn cho caùc phöông tieän vaän taûi qua laïi treân caàu khi nhaän, xuaát haøng vaø heát söùc an toaøn, kín nöôùc khi taøu chaïy. Hình 11.24 giôùi thieäu hai daïng caàu daãn phía laùi. Hình 14.23 Taøu Ro-Ro Hình 11.24 Caàu daãn treân taøu Ro-Ro
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 287 11.4 BOÁ TRÍ KHOANG MAÙY 11.4.1 Khoang maùy taøu Hình 11.25 Boá trí chung taøu “Sagitta” Treân caùc taøu ngaøy nay, chuùng ta gaëp khoang maùy boá trí phía sau hoaëc khoang maùy naèm taïi khu vöïc giöõa taøu. Trong lyù thuyeát thieát keá, baïn ñoïc ñaõ phaûi phaân bieät caùc pheùp tính choïn kích thöôùc taøu, kích thöôùc caùc khoang, caùc keùt tuøy thuoäc vò trí khoang maùy. Caùc taøu daàu trình baøy trong caùc ví duï caùc chöông tröôùc ñaõ giôùi thieäu ñaày ñuû caùch boá trí khoang maùy phía sau taøu. Boá trí chung taøu ñaùnh caù “Sagitta”, ñaëc tröng cho kieåu taøu chaâu AÂu coù khoang maùy naèm taïi khu vöïc giöõa taøu. Nhìn vaøo hình chieáu ñöùng (profile), coù theå nhaän thaáy caùc thieát bò, maùy moùc trong khoang maùy ñöôïc boá trí raát goïn, coù theå noùi laø chaät vaø kín. Heä thoáng khí xaû, caùc thieát bò taän duïng nguoàn nhieät do maùy thaûi ñöôïc boá trí trong traïng thaùi kín, chaät vaø hôïp lyù trong loøng oáng khoùi. Heä thoáng ñöôøng truïc, baét ñaàu töø hoäp soá, caùc oå ñôõ, chaân vòt taøu ñöôïc saép xeáp ñuùng qui ñònh. Boû qua caùc maët caét qua caùc boong
288 CHÖÔNG 11 treân, chuù yù quan saùt boá trí treân maët baèng buoàng maùy. Taát caû vuøng töø khoang maùy ñeán sau taøu, trong ñoù boá trí maùy, ñöôøng truïc, caùc keùt chöùa daàu (FO vaø DO) ñeàu thuoäc phaàn vieäc chuùng ta quan taâm. Hình 11.26 Boá trí buoàng maùy taøu Carl Kampf Kích thöôùc khoang maùy vaø vò trí ñaët khoang maùy tuøy thuoäc vaøo chöùc naêng taøu vaø coâng suaát maùy cuøng trang thieát bò. Khoang maùy ñaët sau thöôøng chæ chieám ñöôïc khoâng gian chaät choäi hôn neáu so vôùi khu vöïc giöõa taøu. Khoang maùy ñaët sau laøm cho quaûng caùch giöõa ñaàu maùy vaø voøm laùi nôi chaân vòt hoaït ñoäng seõ ngaén hôn, vaø nhö vaäy ñöôøng truïc taøu seõ ngaén. Ngöôøi ta coá gaéng ruùt ngaén ñöôøng truïc, taát nhieân trong nhöõng ñieàu kieän cho pheùp, nhaèm tieát kieäm vaät lieäu laøm truïc, giaûm toån thaát naêng löôïng treân ñöôøng truyeàn vaø taïo nhieàu thuaän lôïi cho vieäc boá trí. Khoang maùy ñaët sau taøu trong nhöõng tröôøng hôïp nhaát ñònh gaây khoù khaên cho caân baèng taøu. Khoang maùy ñaët giöõa taøu seõ chieám ñöôïc khoaûng khoâng roäng raõi, beà ngang roäng, dieän tích maët saøn gaàn nhö vuoâng vaén. Boá trí maùy trong khoang naèm taïi
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 289 vuøng giöõa taøu seõ thuaän lôïi hôn, deã daøng hôn. Tuy nhieân khi khoang maùy caøng xa voøm ñuoâi, ñöôøng truïc chaân vòt seõ daøi ra, nhöõng phöùc taïp chung quanh ñöôøng truïc nhieàu hôn. Trong thieát keá taøu, ngöôøi ta phaûi ñaén ño, suy nghó khi xaùc ñònh vò trí ñaët khoang maùy. Ngaøy nay treân caùc taøu soâng, taøu bieån ñang hoaït ñoäng chuùng ta coøn thaáy, nhieàu taøu ñaët khoang maùy vaøo phaàn tröôùc taøu. Neáu coù dòp thaáy taøu supply (taøu dòch vuï, cung öùng) trong ñoäi hình taøu phuïc vuï ngaønh daàu khí baïn haún thaáy toaøn boä thöôïng taàng taøu, phaàn treân buoàng maùy, naèm veà phía taän cuøng phía tröôùc. Ñeå laøm roõ hôn caùch boá trí maùy chính, hoäp soá, ñöôøng truïc chuùng toâi ñöa theâm baûn veõ boá trí buoàng maùy taøu cuøng chöùc naêng nhö Sattiga laép maùy diesel, chaân vòt bieán böôùc, ñaët trong oáng ñaïo löu ñeå baïn ñoïc tham khaûo. Baûn veõ daïng naøy ñöôïc goïi laø boá trí chung buoàng maùy (engine room arrangement) (H.11.26). Hình 11.27 Buoàng maùy vôùi maùy hôi nöôùc Trong buoàng maùy, thöôøng phaûi boá trí taát caû maùy chính, maùy phuï, heä thoáng trang thieát bò phuïc vuï caùc maùy, caùc bôm Tröôùc khi phaân ñònh vò trí cho maùy chính, maùy phuï chuùng ta coù theå oân laïi vaøi neùt veà quaù trình phaùt trieån maùy taøu vaø caùch saép xeáp cuûa chuùng leân taøu. Maùy taøu ñöôïc duøng ñaàu tieân thuoäc theá heä maùy hôi nöôùc. Böôùc phaùt trieån tieáp theo ngöôøi ta duøng maùy hôi nöôùc cuøng tua bin hôi ñeå chaïy taøu. Hình aûnh buoàng maùy laép maùy hôi nöôùc cuøng tua bin hôi vôùi toång coâng suaát 3800PS ñöôïc giôùi thieäu taïi hình 11.27. Trong hình, chi tieát ñaùnh soá 1 laø heä
290 CHÖÔNG 11 noài hôi, soá 2- maùy hôi nöôùc, 3- tua bin hôi vaø 4- boä truyeàn vôùi ly hôïp thuûy löïc. Giai ñoaïn thònh haønh cuûa maùy hôi nöôùc keùo daøi cuøng vôùi phaùt trieån cuûa maùy diesel, cuûa ñieän. Hình 11.28 giôùi thieäu sô ñoà buoàng maùy taøu khaùch theá kyû tröôùc, coâng suaát toång coäng caùc maùy 160.000PS. Taøu ñang giôùi thieäu goàm boán heä ñöôøng truïc, boán chaân vòt, ñöôïc heä thoáng ñoäng löïc ñieän-tua bin vaän haønh. Hình 11.28 Buoàng maùy taøu khaùch, coâng suaát 160.000PS Ñoäng cô ñoát trong khi ñöa vaøo taøu laøm cho kích thöôùc buoàng maùy coù phaàn giaûm ñi. Theá heä ñaàu tieân cuûa maùy diesel xuoáng taøu laø caùc maùy quay chaäm (low speed), kích thöôùc phuû bì coøn ñaùng neå. Nhö taøi lieäu tham khaûo, baïn ñoïc coù theå nhìn boá trí buoàng maùy taøu haøng laép maùy diesel quay chaäm taïi hình 11.29 ñeå thaáy söï beà theá cuûa noù. Hình 11.29 Buoàng maùy taøu laép maùy diesel
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 291 Ñaëc ñieåm cuûa nhöõng maùy taøu toác ñoä chaäm laø khoâng duøng hoäp soá, voøng quay truïc chaân vòt baèng voøng quay truïc cô maùy chính. Tuy nhieân, kích thöôùc phuû bì quaù lôùn cuûa maùy gaây khoâng ít khoù khaên cho boá trí buoàng maùy, neáu ñoù laø nhöõng taøu khoâng lôùn. Xu höôùng chung trong ngaønh laø söû duïng maùy quay nhanh hôn, thuoäc dieän maùy trung toác, cao toác vôùi kích thöôùc phuû bì vaø troïng löôïng maùy giaûm ñaùng keå. Chuùng ta coù theå hình dung söï thay ñoåi kích thöôùc phuû bì cuûa maùy thaáp toác vaø maùy cao toác qua ví duï minh hoïa taïi hình 11.30. Hình 11.30 So saùnh kích thöôùc maùy thaáp toác vaø cao toác Yeâu caàu ñaët ra cho caùc taøu laøm vieäc ôû vaän toác thaáp hoaëc vaän toác trung bình laø voøng quay cuûa truïc chaân vòt neân ôû möùc nhoû cho pheùp hay ôû möùc coù theå, ñaûm baûo hieäu suaát chaân vòt cao. Caùch giaûi quyeát phoå bieán laø söû duïng theâm hoäp soá nhaèm giaûm toác ñoä quay ñeán truïc chaân vòt nhö yù chuû taøu. Caùc taøu ngaøy nay chuùng ta gaëp coù hoäp soá (gear box) laøm nhieäm vuï ñaõ neâu. Sô ñoà trình baøy taïi hình 11.31 giuùp baïn ñoïc hình dung cô caáu truyeàn ñoäng töø maùy chính ñeán chaân vòt thöôøng gaëp treân caùc taøu. Hình 11.31 Maùy chính, hoäp soá vaø truïc chaân vòt
292 CHÖÔNG 11 Caùch thöôøng duøng treân caùc taøu, vaø ñieàu naøy theå hieän taïi taøu neâu treân, taøu “Sagitta” söû duïng caùch lieân keát naøy laø söû duïng hoäp soá cô hoaëc thuûy löïc nhieàu caáp haï voøng quay töø moät maùy ñeán truïc chaân vòt. Daïng thöù hai söû duïng moät hoäp soá cho nhieàu maùy. Heä thoáng naøy ñöôïc bieåu dieãn taïi hình 11.31b cho tröôøng hôïp duøng hai maùy moät hoäp soá, taïi hình 11.31c duøng boán maùy vôùi moät hoäp soá. Theo sô ñoà b ngöôøi ta coù theå boá trí hai maùy cuøng coâng suaát, cuøng cheá ñoä quay hoaëc trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå coù theå boá trí theo kieåu heä thoáng “cha vaø con”. Trong heä thoáng “cha – con” hai maùy khoâng coù cuøng coâng suaát, trong ñoù maùy coâng suaát yeáu hôn (maùy con) laøm chöùc naêng boå sung cho “maùy cha” khi caàn. a) b) Hình 11.32 Buoàng maùy duøng thieát bò naêng löôïng ñieän
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 293 Ngoaøi ra trong thöïc teá, coøn duøng thieát bò naêng löôïng ñieän, ñieän - tua bin, tua bin khí trong vieäc ñaåy taøu. Hình 11.32 giôùi thieäu buoàng maùy trang bò heä thoáng ñaåy taøu treân cô sôû naêng löôïng ñieän. Theo boá trí taïi hình, thieát bò ñaùnh soá 1 chæ caùc toå phaùt ñieän chính, 2- noài hôi phuï, 4- keùt daàu, 5- baøn ñieàu khieån, 7- baûng ñieän chính, 8- ñoäng cô ñieän quay chaân vòt. Heä thoáng naøy ñang ñöôïc duøng treân nhieàu taøu. Heä thoáng ñieän - tua bin treân taøu ñöôïc trình baøy taïi hình 11.33: 1- ñoäng cô neùn, soá 2- tua bin khí, 3- hoäp giaûm toác, 4- cuïm maùy phaùt. Hình 11.33 Buoàng maùy vôùi thieát bò ñieän - tua bin khí 11.5 BOÁ TRÍ BUOÀNG MAÙY TAØU Buoàng maùy vôùi maùy chính diesel thaáp toác ñöôïc boá trí ñeå tröïc tieáp quay truïc chaân vòt. Maùy trung toác hoaëc cao toác ñöôïc noái vôùi hoäp giaûm toác ñeå haï thaáp voøng quay cho ñaàu ra. Truïc chaân vòt baét ñaàu töø maët bích sau hoäp giaûm toác, chæ quay vôùi vaän toác ñaõ tính toaùn. Tröôøng hôïp maùy chính tröïc tieáp quay chaân vòt maùy vaø truïc chaân vòt ñöôïc boá trí thaúng, song song vôùi maët doïc taøu. Nhöõng thieát bò phuï trong buoàng maùy ñöôïc boá trí goïn, ñuùng caùch trong Hình 11.34 khoâng gian xaùc ñònh.
294 CHÖÔNG 11 Maùy thaáp toác thöôøng coù kích thöôùc phuû bì lôùn. Hình 11.34 giôùi thieäu vôùi baïn ñoïc maùy diesel thaáp toác, coâng suaát 15.000PS ñang ñöôïc laép raùp tröôùc khi xuaát xöôûng. Baïn coù theå so saùnh veõ beà theá cuûa noù so vôùi chieàu cao, chieàu roäng phaân xöôûng laép maùy raát lôùn ñang che khuaát sau maùy. Hình 11.35 giôùi thieäu boá trí buoàng maùy, trong ñoù maùy chính thuoäc nhoùm maùy thaáp toác tröïc tieáp quay chaân vòt taøu. Maùy thaáp toác, quay tröïc tieáp truïc chaân vòt côõ ñang quan taâm khi ñaët vaøo taøu seõ chieám khoâng gian voâ cuøng lôùn. Sô ñoà boá trí maùy diesel thaáp toác cho taøu daàu ñöôïc giôùi thieäu goïn taïi hình 11.35. Maùy chính (4) treân hình chieám vò trí trung taâm buoàng maùy. Heä thoáng khí xaû cuøng noài taän duïng (1), baàu giaûm aâm naèm trong loøng oáng khoùi, vöôn leân khoûi boong cao nhaát. 4 Hình 11.35 Buoàng maùy taøu chôû daàu. Maùy diesel thaáp toác
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 295 Taïi hình veõ coù theå thaáy roõ hôn, 7- baûng ñieän chính, 8- caùc cuïm maùy phaùt, 9- baøn ñieàu khieån maùy chính, 10, 11, 15, 18- caùc bôm, 12- baàu loïc nhôùt, 13- sinh haøn daàu, 14- thieát bò laøm saïch daàu, 17- bình khí khôûi ñoäng. Chuùng ta seõ coù dòp so saùnh buoàng maùy vôùi maùy diesel treân ñaây vôùi kích côõ buoàng maùy trang bò tua bin khí duøng cho taøu daàu taïi hình 11.36. Hình 11.36 Buoàng maùy taøu chôû daàu trang bò tua bin Tröôøng hôïp coù trang bò hoäp giaûm toác, chuùng ta vaãn goïi laø hoäp soá, trong buoàng maùy phaûi daønh khoaûng khoâng nhaát ñònh cho chi tieát ñang neâu naøy. Ví duï tieáp theo trích töø thieát keá taøu chôû daàu trang bò cuïm maùy diesel trung toác, toång coâng suaát 11.800PS (H.11.37). Trong hình 11.26, 2- ñoäng cô diesel trung toác, 3- hoäp giaûm toác, 4- maùy phaùt ñaàu truïc, 5- hai heä ñöôøng truïc chaân vòt taøu. Baïn ñoïc coù theå ñeå yù, boá trí cuï theå cho thaáy hai ñöôøng truïc khoâng hoaøn toaøn song song vôùi ñöôøng ñoái xöùng doïc taøu. Thieát keá daïng naøy ñöôïc duøng khaù phoå bieán hieän nay.
296 CHÖÔNG 11 Hình 11.37 Buoàng maùy taøu chôû daàu, maùy trung toác Töø thieát keá thaønh coâng cuûa moät phoøng thieát keá taïi Poland chuùng ta coù theå xem boá trí buoàng maùy treân taøu ñi bieån trang bò moät maùy chính, chaïy baèng daàu D.O., saùu xi lanh, coâng suaát khoâng cao. Taøu ñöôïc ñoùng vaøo nhöõng naêm saùu möôi, treân ñoù ngöôøi ta ñaõ boá trí maùy chính kieåu KLSSMR6 coâng suaát 1600PS, voøng quay 400 v/ph. Hoäp soá theo maùy giaûm voøng quay theo tyû soá truyeàn 1:2, voøng quay coøn laïi cho truïc chaân vòt 200v/ph. Boá trí buoàng maùy taøu mang kyù hieäu B.23 ñöôïc trình baøy laïi taïi hình 11.38. Trong hình maùy chính ñöôïc kyù hieäu baèng soá 1, coøn soá 2- hoäp giaûm toác, 3 vaø 4- maùy phaùt do truïc chaân vòt quay, daïng maùy söû duïng coâng
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 297 suaát töø cuïm chi tieát maø ngaøy nay ta goïi laø “trích löïc”. Thieát bò 6- noài taän duïng, 7, 19- giaûm aâm, 9, 10- sinh haøn, 12- bôm, 13- phaân ly daàu, 16- bình khôûi ñoäng, 17- baûng ñieän chính, 18- baøn ñieàu khieån, 20- khôùp noái meàm. Caùc cuïm maùy phaùt ñieän ñaùnh daáu baèng soá 5. Caùc thieát bò khaùc khoâng khaùc nhieàu neáu so vôùi caùc boá trí buoàng maùy chuùng ta ñaõ laøm quen. Hình 11.38 Buoàng maùy taøu duøng maùy trung toác Phaàn tieáp theo chuùng ta cuøng tham khaûo boá trí buoàng maùy taøu vaän taûi ñi bieån troïng taûi treân 10.000tdw. Taøu laép maùy diesel, quay tröïc tieáp truïc chaân vòt. Baûn veõ ñöôïc giaûn ñôn hoùa giuùp ngöôøi ñoïc xem deã hôn (xem hình 11.39, 11.40). Trong thöïc teá thieát keá kyõ sö ñoùng taøu phaûi ñieàn nhieàu ñöôøng neùt nhaèm laøm roõ hôn caùc chi tieát boá trí treân taøu. Maùy diesel cao toác ngaøy nay duøng phoå bieán cho caùc taøu kieåu môùi, chuû yeáu taøu chaïy nhanh. Tuy vaäy töø nhöõng naêm môùi ra ñôøi maùy cao toác ñaõ tìm thaáy choã ñöùng trong ñoäi taøu bieån. Hình 11.41 giôùi thieäu buoàng maùy taøu bieån theá heä cuõ, söû duïng maùy cao toác ñaåy taøu. Toång coâng suaát buoàng maùy baïn ñoïc thaáy treân hình 32.500PS.
298 CHÖÔNG 11 Hình 11.39
KHOANG HAØNG - TRANG THIEÁT BÒ TAØU - BUOÀNG MAÙY TAØU 299 Hình 11.40
300 CHÖÔNG 11 Hình 11.41 Buoàng maùy taøu cuøng caùc maùy diesel, toång coâng suaát 32.500PS
CAÙC PHOØNG ÑIEÀU KHIEÅN TAØU. ÑEØN HIEÄU 301 Chöông 12 CAÙC PHOØNG ÑIEÀU KHIEÅN TAØU. ÑEØN HIEÄU 12.1 PHOØNG LAÙI, HOA TIEÂU, HAÛI ÑOÀ Buoàng laùi taøu ñöôïc boá trí taïi vò trí toát nhaát, thuaän lôïi nhaát cho vieäc ñieàu khieån taøu. Yeâu caàu ñaàu tieân veà taàm quan saùt cho buoàng ñieàu khieån vaø ngöôøi ñieàu khieån taøu laø, töø vò trí ñöùng laùi taøu ngöôøi ñieàu khieån nhìn bao quaùt vôùi taàm nhìn roäng nhaát. Cuï theå hôn, vuøng bò che khuaát bôûi caùc chi tieát cuûa baûn thaân taøu ñoái vôùi ngöôøi ñieàu khieån taøu laø thaáp nhaát. Vuøng bò che khuaát ñöôïc hieåu laø khu vöïc maø ngöôøi ñieàu khieån taøu khoâng theå quan saùt ñöôïc vì bò caùc keát caáu taøu che khuaát. Taïi hình 12.1 chuùng ta coù theå thaáy, caùc cô caáu taøu gaïch cheùo che khuaát taàm nhìn cuûa ngöôøi ñieàu khieån taøu. Hình 12.1 Vuøng bò che khuaát
302 CHÖÔNG 12 Nhöõng taøu khaùch côõ nhoû, chaïy soâng baïn ñoïc laøm quen taïi chöông ñaàu tieân coù vuøng bò che khuaát chæ naèm trong giôùi haïn: Taøu Lilla Weneda: che muõi 0,5L; che laùi 1L. Taøu “Caàu voàng”: che muõi 1L; che laùi 0,3L. Tröôøng hôïp xaáu nhaát trong nhoùm, taàm che muõi 1,7L; taàm che laùi 4L. Phaân tích taàm nhìn caùc taøu keùo, taøu ñaåy coù theå thaáy, taàm che khuaát caû phía muõi vaø laùi cuûa taøu kieåu naøy phaûi heát söùc nhoû, töø 0,1÷0,5L. Trong khi ñoù taàm bò che khuaát cuûa taøu ñi bieån khoâng theå nhoû vì cô caáu taøu khoâng cho pheùp thöïc hieän nhöõng haïn cheá caàn thieát naøy. Taàm che khuaát treân taøu bieån coù khi lôùn hôn 1L, thaäm chí vaøi laàn daøi hôn chieàu daøi taøu (H.12.2). Hình 12.2 Taàm che khuaát taøu bieån Taøu haøng vôùi thöôïng taàng giöõa taøu, coù nghóa phoøng ñieàu khieån naèm taïi khu vöïc giöõa taøu, taàm che khuaát vaøo khoaûng 1,0÷1,25L. Tröôøng hôïp buoàng ñieàu khieån cuøng thöôïng taàng naèm phía laùi, taàm naøy chæ neân töø 1,4÷1,7L. Ñònh kích thöôùc cho taàm bò che khuaát tuøy thuoäc vaøo coâng duïng taøu, vaøo thao taùc cuûa taøu. Taøu nhoû chaïy nhanh caàn coù taàm nhìn toát nhaát, ngöôøi ñieàu khieån coù theå quan saùt vuøng nöôùc ngay tröôùc maét mình ñeán khoaûng khoâng raát xa tröôùc vaø sau taøu nhaèm ñaûm baûo cho taøu thao taùc an toaøn nhaát. Taøu soâng caàn thu goïn taàm bò che khuaát song vôùi taøu bieån coù theå nôùi loûng ñieàu khaét khe naøy. Taêng taàm quan saùt ngöôøi ta phaûi boá trí buoàng ñieàu khieån ôû vò trí cao nhaát trong ñieàu kieän coù theå. Haïn cheá vuøng che khuaát muõi vaø laùi coù theå ñieàu chænh baèng bieän phaùp dôøi buoàng ñieàu khieån doïc taøu. Buoàng ñieàu khieån naèm caøng gaàn muõi taøu, vôùi chieàu cao coá ñònh, taàm bò che khuaát phía muõi seõ thu ngaén laïi, vaø haäu quaû keùo theo, taàm che khuaát phía laùi taêng. Ngöôïc laïi khi boá trí buoàng ñieàu khieån phía sau, taàm quan saùt phía laùi ñöôïc caûi thieän song taàm quan saùt phía muõi bò haïn cheá. Hình 12.3 giôùi thieäu thieát keá taøu nhoû khaù ñoäc ñaùo cuûa coâng ty Cygnus Marine Ltd, theo ñoù ngöôøi ta coù theå thay ñoåi taàm quan saùt cuûa ngöôøi ñieàu khieån taøu theo yù muoán. Buoàng ñieàu khieån coù theå boá trí phía sau, hình treân, hoaëc khi caàn ruùt ngaén taàm bò che khuaát phía muõi ngöôøi ta ñöa cabin laùi leân tröôùc, hình döôùi.
CAÙC PHOØNG ÑIEÀU KHIEÅN TAØU. ÑEØN HIEÄU 303 Hình 12.3 Boá trí caùc cöûa soå tröôùc buoàng ñieàu khieån thöôøng ñöôïc ñöa ra tranh luaän roäng raõi. Treân caùc taøu ñang hoaït ñoäng ngöôøi ta ñaët cöûa tröôùc cuûa buoàng laùi theo ba tö theá khaùc nhau: tö theá ñöùng thaúng, tö theá chaân ngaû veà tröôùc vaø tö theá thöù ba laø chaân cöûa ngaû veà sau. Hình 12.4 giôùi thieäu tieáp theo ñaây minh hoïa cho caùch saép xeáp kính ôû tö theá thöù hai ñang ñöôïc öa chuoäng treân caùc taøu côõ nhoû vaø taøu khaùch côõ lôùn. Hình 12.4 Hình 12.5 trình baøy thieát keá taøu ñaåy hai thaân, chaïy soâng vôùi buoàng ñieàu khieån mang tính hieän ñaïi. Baïn ñoïc coù theå nhìn nhaän, töø vò trí ñieàu khieån taøu, ngöôøi ñieàu khieån coù theå quan saùt taát caû thieát bò döôùi chaân mình vaø caùc caùc ñoái töôïng saùt muõi taøu.
304 CHÖÔNG 12 Hình 12.5 Taøu ñaåy chaïy soâng Boá trí cöûa theo tö theá thaúng ñöùng chuùng ta coù theå thaáy treân phaàn lôùn taøu ñang hoaït ñoäng. Moät trong caùc ví duï ñöôïc trình baøy taïi hình 12.6. Hình 12.6 Taøu caù Buoàng laùi treân taøu chæ duøng cho nhöõng ngöôøi ñieàu khieån taøu. Theo thoâng leä ñoù taïi ñaây chæ boá trí caùc thieát bò, phöông tieän giuùp cho cho ñieàu khieån taøu. Boá trí theo caùch laøm kinh ñieån cuûa buoàng laùi ñöôïc trình baøy taïi hình 12.7. Baøn laùi cuøng caùc thieát bò ñieàu khieån laùi boá trí vò trí trung taâm 1, baøn haûi ñoà 2 ñöôïc boá trí choã roäng, söû duïng thuaän tieän. Maøn hình ra ña 3 vaø caùc thieát bò khaùc ñöôïc ñaët trong cuøng buoàng.
CAÙC PHOØNG ÑIEÀU KHIEÅN TAØU. ÑEØN HIEÄU 305 a) b) Hình 12.7 Boá trí buoàng laùi Kích thöôùc buoàng ñieàu khieån treân caùc taøu côõ nhoû khoâng neân nhoû hôn giôùi haïn cuoái sau: daøi 1,5÷2,0m; roäng 1,2÷1,7m. Treân caùc taøu hieän ñaïi buoàng ñieàu khieån coù kích thöôùc khaù lôùn roäng töø 3,0m ñeán 14m, daøi 2,5m ñeán 4m. Taøu côõ trung bình buoàng ñieàu khieån coù kích thöôùc côõ 8×3 (m). Buoàng lieân laïc voâ tuyeán ñieän, chuùng ta quen goïi phoøng VTÑ luoân ñaët caän keà buoàng laùi. Taïi hình 12.7, buoàng VTÑ thoâng vôùi buoàng laùi qua caùc cöûa ñoùng môû baûn leà. Hình 12.7b giôùi thieäu toaøn boä laàu laùi taøu daàu côõ trung bình, ñoùng vaøo nhöõng naêm baûy möôi. Nhöõng buoàng boá trí taïi taàng naøy ñeàu phuïc vuï cho vieäc ñieàu khieån taøu. Khu vöïc I - buoàng laùi taøu, II- buoàng haûi ñoà, III- haønh lang (caàu) ñieàu khieån, IV- buoàng VTÑ, V- buoàng aéc qui cuûa VTÑ, VI- maùy phaùt cho heä thoáng VTÑ, VII- traïm phaùt ñieän cho heä thoáng ra ña, VIII- kho vaät tö VTÑ, IX- buoàng hoa tieâu. Hình 12.8 ghi laïi aûnh buoàng laùi taøu vaän taûi bieån cuûa nhöõng naêm 60. Hình 12.9 giôùi thieäu thieát bò ra ña thöôøng duøng treân taøu, aûnh beân traùi giôùi thieäu caùnh quay cuûa ra ña thöôøng ñaët treân noùc buoàng laùi vaø ñaàu ñoïc, maøn hình cuûa chuùng giôùi thieäu taïi caùc hình phía phaûi.