Tài liệu Một số tình huống sư phạm thường gặp

Nội dung text: Tài liệu Một số tình huống sư phạm thường gặp

1. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp ( Tài Liệu Sưu Tầm )
2. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . I. CÁC TÌNH HUỐNG CÓ SỰ PHÂN TÍCH CÁCH GIẢI QUYẾT. 1) Dạy thay đồng nghiệp bị ốm . Một lần do đồng nghiệp của bạn bị ốm phải nghỉ dạy, bạn được phân cơng dạy thay. Sau khi kết thúc bài giảng, bạn hỏi các em: “Thầy dạy thế các em cĩ hiểu bài khơng?”. Các em trả lời: “Thầy dạy hay lắm ạ. Cơ A. dạy chúng em chẳng hiểu gì cả. Hay là thầy dạy luơn lớp em đi ạ”. Vào tình huống này bạn chọn cách xử lý nào trong 3 cách sau: 1. Mỉm cười, im lặng khơng nĩi gì. 2. Phê bình các em, tỏ thái độ khơng thích khi các em nĩi “xấu” cơ giáo A. 3. Giải thích cho các em hiểu mỗi người cĩ một phương pháp dạy riêng, khơng nên phê phán cơ A. dạy khơng hay. Đây là một tình huống rất thường gặp và quả là khĩ xử đối với giáo viên. Vào một lớp lạ dạy thay một đồng nghiệp của mình, đa số các thầy cơ đều rất ngại vì cĩ thể phương pháp của mình khơng giống với thầy cơ đang dạy các em khiến các em khơng quen nên khĩ tiếp thu bài. Khi kết thúc bài giảng, các thầy (cơ) thường hỏi: “Thầy (cơ) dạy thế nào, các em cĩ hiểu bài khơng?”. Nhưng đến khi nhận được câu trả lời thì chính thầy cơ lại bị rơi vào tình huống khĩ xử. Câu trả lời rất hồn nhiên của học sinh: “Thầy dạy hay lắm ạ” cĩ thể chỉ là một lời “xã giao” với thầy giáo mới, nhưng cũng cĩ thể là một lời nĩi thật. Với câu nĩi “vơ hại” này bạn cĩ thể mỉm cười và cám ơn các em đã nhận xét tốt về cách dạy của thầy. Nghề thầy giáo cịn gì hạnh phúc hơn khi nghe học sinh của mình nĩi như vậy. Nếu chỉ dừng lại ở đĩ thì thật tuyệt vời và chẳng cĩ gì đáng bàn. Nhưng khi học sinh cĩ sự so sánh và ngỏ ý chê bai cơ giáo của mình dạy khơng hay: “Cơ A. dạy chúng em chẳng hiểu gì cả” thì vấn đề lại khơng cịn đơn giản nữa. Người ta vẫn nĩi “Bụt chùa nhà khơng thiêng” là vì thế. Chưa chắc bạn đã dạy hay hơn cơ giáo A như các em nĩi, mà cĩ thể vì các em đã quen với cơ nên cảm thấy cách dạy của cơ khơng cịn thú vị. Cịn bạn, mới tiếp xúc gặp gỡ các em, nên vì mới lạ nên các em thấy bạn dạy hay hơn cơ A. Điều đĩ cĩ thể lắm chứ! Nhưng dù đĩ là một lời khen thật lịng và nhận xét đúng đi nữa bạn cũng khơng nên mỉm cười mà khơng nĩi gì. Vì như vậy rất dễ khiến các em hiểu rằng bạn đồng tình với phê phán đĩ của các em thì thật là tệ hại, và mối quan hệ tốt đẹp giữa bạn và người đồng nghiệp đĩ rất cĩ thể sẽ bị ảnh hưởng. Bạn cũng khơng nên phê bình các em. Rõ ràng bạn đã hỏi để biết được nhận xét của các em về bài giảng của bạn và các em cũng đã trả lời theo đúng những gì chúng nghĩ. Các em hồn tồn cĩ quyền được phát biểu những ý kiến chính đáng của mình một cách bình đẳng, dân chủ. Bạn cũng cần phải hiểu rằng đã đến lúc phải thay đổi quan điểm cho rằng chỉ cĩ thầy cơ mới cĩ quyền nhận xét, phê bình học sinh, cịn các em chỉ biết răm rắp nghe theo chứ khơng được phép đưa ra ý kiến của mình. Lối tư duy đĩ sẽ tạo cho học sinh tâm lý ỉ lại, thiếu chủ động và bạn cũng sẽ khơng bao giờ biết được hiệu quả thực sự cách dạy của mình. Vậy chọn cách xử lý 3 là tối ưu. Trước hết, bạn nên mỉm cười cám ơn các em đã chú ý lắng nghe bài giảng và dành tình cảm cho thầy. Điều đĩ làm thầy rất hài lịng. Sau đĩ bạn nhẹ nhàng giải thích cho các em hiểu mỗi thầy cơ giáo đều cĩ một phương pháp dạy riêng nhưng đều cĩ chung một mục đích là giúp các em hiểu bài, nắm vững được kiến thức. Chính vì vậy các em khơng nên Trang 2
3. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . so sánh để rồi khen người này, chê bai người kia. Bạn cĩ thể nĩi: “Các em ạ, các em rất may mắn là đã được học cơ A, đĩ là một cơ giáo cĩ kinh nghiệm, cĩ trình độ chuyên mơn cao, đã đào tạo được nhiều học sinh giỏi, được học sinh nhiều thế hệ yêu quý, ngợi ca. Cĩ thể là các em chưa quen với phương pháp dạy học của cơ nên các em cảm thấy khĩ khăn trong việc tiếp thu bài giảng. Cách tốt nhất là các em nên trao đổi thẳng thắn với cơ để cơ trị cĩ thể hiểu nhau. Thầy tin rằng, với một giáo viên luơn cĩ tinh thần trách nhiệm cao như cơ A, cơ sẽ sẵn sàng điều chỉnh phương pháp dạy để các em dễ hiểu hơn. Và theo thầy các em nên chăm chú nghe cơ giảng và cĩ thể điều chỉnh cách học của mình để làm sao đạt được kết quả cao nhất”. Với những lời lẽ thấu tình, đạt lý ấy, chắc chắn bạn sẽ được các em yêu quý, tơn trọng khơng chỉ vì bạn dạy hay mà chủ yếu là vì sự tơn trọng học sinh và đồng nghiệp của bạn. 2) Phụ huynh xin cho con thơi học . Trong lớp bạn chủ nhiệm cĩ một học sinh học rất kém, lại thường xuyên đi học muộn, trong giờ học lại thường ngủ gật, khơng chú ý nghe giảng. Khi bạn đến gặp phụ huynh của em ấy nhằm trao đổi về tình hình học tập của em và muốn phối hợp với gia đình để giúp đỡ em học tốt thì mẹ của em lại xin cho con thơi học. Lý do là vì bố em mất sớm, em lại cĩ em nhỏ, mẹ em muốn xin cho em thơi học, ở nhà trơng em để mẹ đi bán hàng kiếm tiền nuơi các con. Trước tình huống này, bạn phải làm gì để giúp đỡ cho học sinh? 1. Đành đồng ý với mẹ của học sinh vì em ấy cần ở nhà giúp mẹ, mà cĩ đi học thì em ấy cũng khơng thể học tốt được. 2. Khăng khăng khơng đồng ý vì lý do nhà nước đã cĩ luật phổ cập giáo dục đến hết cấp II. 3. Trao đổi thêm với phụ huynh học sinh, động viên gia đình tạo điều kiện cho em học tiếp. Phối hợp với hội phụ huynh của lớp, trường và địa phương để giúp đỡ gia đình em vượt qua khĩ khăn. Do nhà nước đã quy định phổ cập trung học cơ sở nên bạn khơng thể đồng ý cho học sinh nghỉ học vì cịn chưa học hết cấp II, cho dù sức học của em ấy yếu kém. Mặt khác, nghỉ học lúc này sẽ làm mất đi cơ hội được đào tạo, trang bị mọi kiến thức để em ấy bước vào đời, và chắc chắn em ấy cũng sẽ khơng cĩ cơ hội để sau này cĩ được việc làm tốt, tương lai khơng thể rộng mở. Việc ở nhà trong độ tuổi này cũng sẽ cĩ thể làm cho học sinh buồn chán, thậm chí chơi bời, lêu lổng. Bạn hãy động viên gia đình cho em học hết phổ thơng cơ sở, sau đĩ sẽ đi học một nghề nào đĩ để em ấy cĩ thể tự kiếm sống, tự lập, giúp đỡ mẹ và các em. Nếu mẹ của học sinh tỏ ý lo lắng rằng con mình kém cỏi, cĩ đi học cũng chẳng theo được, chẳng cĩ lợi ích gì, thì bạn cần phải khéo léo, tế nhị nĩi rằng em ấy học chưa tốt khơng phải vì em ấy kém mà chỉ vì em ấy chưa cĩ thời gian và chưa thực sự tập trung vào việc học. Như vậy, gia đình học sinh vừa tin tưởng con mình, vừa khơng phải xấu hổ vì kết quả học tập của con. Bạn hãy yêu cầu gia đình tạo điều kiện cho cháu tập trung học và bạn cũng hứa sẽ quan tâm, khích lệ để cháu học tốt hơn. Bạn cĩ thể phân cơng những em học sinh khác kèm cặp, giúp đỡ học sinh đĩ. Nếu gia đình học sinh muốn cháu ở nhà giúp việc nhà vì hồn cảnh khĩ khăn như vậy thì bạn cĩ khăng khăng khơng đồng ý vì lý do nhà nước đã cĩ luật phổ cập giáo dục đến hết cấp II thì cũng khơng ích gì. Trong trường hợp này, bạn nên nhẹ nhàng động viên gia đình cho cháu đi học tiếp vì Trang 3
4. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . chính tương lai của cháu. Bạn cĩ thể cắt cử học sinh ngồi giờ học thay phiên nhau đến giúp đỡ việc nhà cho em ấy cĩ thời gian đi học. Bạn nên phối hợp với hội phụ huynh của lớp, trường và địa phương để giúp đỡ gia đình em vượt qua khĩ khăn này. Bạn cũng cĩ thể động viên gia đình cho các em nhỏ của học sinh đi gửi nhà trẻ để mẹ em cĩ thể yên tâm đi làm mà em học sinh ấy vẫn được tiếp tục đi học. 3) Nếu thầy cơ khơng dạy được nĩ Khi đến một gia đình học sinh với mục đích phối hợp giáo dục em A, một học sinh học kém và thiếu ý thức kỷ luật, nhưng gia đình em lại nĩi: “Nếu thầy cơ khơng dạy được nĩ thì để tơi cho nĩ chuyển trường hoặc cho nĩ nghỉ học luơn cũng được”. Bạn phải xử lý thế nào? 1. Đặt vấn đề cho con đi học hay khơng là tùy thuộc vào gia đình. 2. Yêu cầu gia đình tiếp tục cho em đi học vì chưa đến tuổi lao động, nghỉ học thì dễ sinh hư hỏng. 3. Trao đổi với gia đình và tìm hiểu nguyên nhân, về phía nhà trường, giáo viên chủ nhiệm sẽ nhận cố gắng và quan tâm giúp đỡ em học tập tiến bộ hơn. Đề nghị với gia đình tạo điều kiện và động viên em chăm chỉ học hành. Việc phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục học sinh là một yêu cầu hết sức quan trọng. Trong trường hợp này học sinh A vừa học kém lại thiếu ý thức kỷ luật, cĩ thể một số biện pháp của bạn ở trường đã khơng cĩ hiệu quả, bạn tìm đến sự giúp đỡ của phụ huynh là việc làm cần thiết. Nhưng vấn đề là ở chỗ, khơng phải bất kỳ phụ huynh học sinh nào cũng hiểu được vai trị của mình trong việc phối hợp cùng nhà trường để giáo dục con cái. Nhiều người thường cĩ quan niệm rằng, đã gửi con em họ đến trường, phải đĩng tiền là nhà trường và các thầy cơ giáo phải cĩ trách nhiệm hồn tồn trong việc dạy dỗ chúng mà khơng cần mình phải quan tâm nữa. Đĩ là một cách nghĩ hết sức sai lầm. Trong tình huống này bạn phải đối mặt với cách suy nghĩ đĩ. Vậy bạn cĩ thể bỏ qua? Bạn là một giáo viên cĩ trách nhiệm, lo lắng cho tương lai của học sinh nên đã tìm đến tận nhà để nĩi chuyện với gia đình tìm cách giúp đỡ em. Nhưng sự nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm của bạn đã bị “dội một gáo nước lạnh” khi gặp câu nĩi cĩ vẻ phĩ mặc từ phía gia đình. Bạn sẽ tự ái, cảm thấy bị xúc phạm? Điều đĩ hồn tồn cĩ thể hiểu được. Nhưng bạn khơng thể vì tự ái mà “đầu hàng” dễ dàng như thế. Bạn chỉ đến để “thơng báo” về khuyết điểm của em học sinh và sau đĩ để gia đình tự “tìm cách lo liệu”, cho nghỉ hay đi học tiếp tùy gia đình quyết định, thì sự cĩ mặt của bạn liệu cĩ ý nghĩa gì? Trước thái độ phản ứng của phụ huynh, là một giáo viên cĩ trách nhiệm, thương yêu học sinh và ý thức được hậu quả của việc nghỉ học sớm nên bạn thẳng thắn đề nghị gia đình phải tiếp tục cho con đi học. Đĩ là việc nên làm. Nhưng bạn sẽ “ăn nĩi” ra sao nếu vị phụ huynh đĩ phản ứng lại: “Việc cho đi học nữa hay khơng là quyền của gia đình tơi, khơng cần nhà trường can thiệp”. Đĩ là điều hiển nhiên khơng cần bàn cãi. Trước thái độ cĩ vẻ “bất cần” ấy rất dễ đẩy bạn vào tình thế khơng cịn gì để nĩi. Và chắc chắn lúc này bạn sẽ khơng cịn hứng thú gì để tiếp tục thể hiện trách nhiệm của mình nữa vì nĩ khơng được gia đình đĩn nhận. Tốt nhất là để tránh đẩy mình vào tình thế khĩ xử đĩ, trước hết bạn cần tự kiềm chế sự tự ái của mình, tìm cách để giải thích cho gia đình hiểu mục đích của việc gặp gỡ phụ huynh khơng phải là Trang 4
5. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . để “thơng báo” mà là cùng nhau phối hợp tìm cách giúp đỡ học sinh tiến bộ. Biết rằng phải nén lịng chấp nhận thái độ khơng tơn trọng từ phía gia đình là việc khơng đơn giản và khơng phải giáo viên nào cũng chấp nhận. Nhưng vì tình thương yêu, trách nhiệm với học trị, đơi khi các thầy cơ cũng phải chịu thiệt thịi. Với thái độ bình tĩnh, giọng nĩi nhẹ nhàng, bạn nhấn mạnh cho phụ huynh hiểu bạn đến đây khơng phải là để “trao trả” cho gia đình một học sinh “khơng thể dạy dỗ được”, tức là chối bỏ trách nhiệm của nhà trường, mà là để cùng nhau tìm ra giải pháp tốt nhất để giáo dục học sinh. Trong cách nĩi của bạn phải thể hiện nhà trường luơn luơn đề cao vai trị của gia đình trong việc giúp các thầy cơ giáo hồn thành trách nhiệm giáo dục của mình. Ở đây trong câu nĩi của vị phụ huynh đã thể hiện một suy nghĩ hết sức sai lầm: phĩ mặc việc dạy dỗ con em mình hồn tồn cho nhà trường, và như vậy nhà trường, mà đại diện là các thầy cơ phải cĩ trách nhiệm dạy dỗ chúng nên người, và khi giáo viên đã phải tìm đến gia đình là thể hiện các thấy cơ đã “bất lực” trong việc dạy bảo học sinh. Cách suy nghĩ phiến diện này cần phải “chấn chỉnh” ngay. Nhưng tuyệt đối khơng nên nĩng vội, gay gắt mà thật sự bình tĩnh, kiên trì, bạn giải thích cho phụ huynh đĩ hiểu đúng vai trị của nhà trường và gia đình trong việc giáo dục học sinh. Sau khi đã giải thích cho phụ huynh hiểu vai trị của họ trong việc phối hợp cùng với nhà trường để tạo điều kiện giúp học sinh tiến bộ, bạn sẽ trao đổi thẳng thắn về nguyên nhân những khuyết điểm của em và đề xuất giải pháp. Trong khi trao đổi, bạn nên chỉ rõ đâu là nguyên nhân khách quan thuộc về trách nhiệm của gia đình và nhà trường, đâu là nguyên nhân chủ quan thuộc về cá tính và đạo đức của học sinh. Bạn cũng nên thẳng thắn nhận khuyết điểm nếu như chưa thực sự làm trịn trách nhiệm của mình, cĩ như thế mới khiến gia đình tin tưởng. Chắc chắn bằng thái độ đúng mực, tinh thần trách nhiệm cao và tình thương yêu học trị, bạn sẽ thuyết phục được gia đình trong việc phối hợp cùng nhà trường dạy dỗ học sinh nên người. 4) Bị bố mẹ bắt nghỉ học để lấy chồng . Một học sinh lớp bạn làm chủ nhiệm vừa mới bước sang tuổi 18 đã bị bố mẹ bắt em nghỉ học để lấy chồng vì lý do hồn cảnh gia đình. Nữ học sinh đĩ sau khi đã thuyết phục gia đình nhưng khơng cĩ kết quả đã đến nhờ giáo viên chủ nhiệm giúp đỡ. Nếu bạn là một giáo viên chủ nhiệm, bạn xử lý sao đây? 1. Giáo viên nĩi với học sinh đĩ: “Đây là vấn đề của nội bộ gia đình, nhà trường khơng thể tham gia vào được”. 2. Khuyên em đĩ nên kiên quyết “đấu tranh”, khước từ ý kiến của bố mẹ. 3. Động viên em giữ vững tinh thần, tiếp tục học tốt. về phía giáo viên sẽ cĩ một số biện pháp để hỗ trợ: trao đổi với những tổ chức, cá nhân cĩ trách nhiệm và uy tín ở trường cũng như ở địa phương cùng giúp đỡ em học sinh đĩ để em được tiếp tục đi học. Đây là một tình huống liên quan đến một vấn đề rất tế nhị, nhưng khơng phải hiếm gặp, nhất là với những thầy cơ giáo chủ nhiệm lớp cuối cấp phổ thơng trung học. “Trai lớn lấy vợ, gái khơn lấy chồng”, đĩ là một quy luật tất yếu của sự phát triển xã hội, nhưng cái chính là nĩ được thực hiện vào lúc nào thì khơng phải ai cũng cĩ quan điểm đúng đắn. Khơng ít vùng việc con gái chưa hết tuổi đi học đã phải bỏ dở để thực hiện “nghĩa vụ” làm vợ, làm mẹ trở thành một hiện tượng phổ biến. Dù biết rằng đĩ là một sự thiệt thịi rất lớn đối với các em nhưng khơng phải lúc nào sự can thiệp từ phía thầy cơ giáo và những người xung quanh cũng cĩ kết quả tốt đẹp. Vì vậy bạn thực sự đang đối mặt với một vấn đề khĩ khăn. Thật khơng gì hạnh phúc hơn đối với một người thầy khi học sinh luơn coi mình là chỗ dựa tinh thần đáng tin cậy nhất, là nơi cĩ thể thổ Trang 5
6. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . lộ những gì sâu kín nhất, hạnh phúc cũng như nỗi buồn. Trong tình huống này, học sinh của bạn đang rơi vào một hồn cảnh éo le: một bên là niềm hạnh phúc được cắp sách đến trường, vui vẻ hồn nhiên cùng bạn bè, một bên là trách nhiệm của người con đối với gia đình. Và em gái tội nghiệp đĩ đã tìm đến bạn để “cầu cứu”. Thế mà bạn nỡ “làm ngơ”. Bạn cĩ thể nĩi: “Đây là chuyện nội bộ của gia đình”, điều đĩ hồn tồn chính xác, nhưng nĩ đang đe dọa đến tương lai học sinh của bạn. Cũng là một người phụ nữ, bạn thừa hiểu rằng việc lập gia đình ở tuổi này đồng nghĩa với việc chấm dứt việc học hành cịn đang dang dở. Ở độ tuổi phổ thơng trung học các em cịn bồng bột, suy nghĩ cịn đơn giản thế mà đã phải gánh vác một trách nhiệm rất lớn, địi hỏi sự trưởng thành về mọi mặt. Vẫn biết đĩ là một hạnh phúc nhưng trong lúc này em cịn đang đi học, chưa thể cĩ sự chuẩn bị chu đáo đĩn nhận nĩ và cịn bao hồi bão về con đường học vấn sẽ theo đĩ mà tan biến. Thái độ thờ ở đối với tương lai của học sinh là một thái độ vơ trách nhiệm, nếu khơng muốn nĩi là hơi nhẫn tâm. Xử lý theo cách này thì quả thật bạn đã tránh cho mình khơng phải chuốc lấy “rắc rối” vì bạn biết đây là vấn đề rất khĩ mà nhiều khi cĩ cố gắng cũng chưa chắc đã đem lại kết quả. Nhưng như vậy bạn đã vơ tình dập tắt niềm hy vọng, tin tưởng của học sinh vào cơ giáo và dễ khiến học sinh của bạn dễ rơi vào tuyệt vọng vì mất đi một chỗ để “cầu cứu”. Bạn là một giáo viên cĩ trách nhiệm và luơn yêu thương học sinh, bạn khơng bao giờ muốn chứng kiến cảnh học trị của mình đang vui vẻ học hành bên bạn bè phải ngậm ngùi “lên xe hoa về nhà chồng”, nên càng khơng thể thờ ơ trước cảnh ngộ éo le của học sinh. Bạn sẽ tiếp thêm sức mạnh, động viên em học sinh kiên quyết đấu tranh với ý kiến của gia đình. Điều đĩ tạm thời cĩ thể an ủi được học sinh vì ít nhất em đã tìm được một chỗ dựa tinh thần. Nhưng liệu rằng trong tình cảnh này điều thực sự em cần cĩ phải chỉ là những lời động viên và “cổ vũ” đấu tranh. Vì nếu sự chống đối mà cĩ hiệu quả chắc em đã khơng phải tìm đến bạn. Chắc chắn em đã hồn tồn bất lực khi một mình phải đấu tranh phản đối lại quyết định của gia đình, nên em cần một cách để hành động. Hơn nữa, biết đâu đấy học sinh đĩ càng dứt khốt đấu tranh theo sự cổ vũ của bạn khơng những khơng đem lại kết quả, mà lại càng làm cho tình hình thêm xấu đi thì thật tai hại. Vậy tốt nhất trong tình huống này bạn nên thật bình tĩnh trấn an tinh thần và động viên em. Bạn tỏ ra thơng cảm nhưng cũng nĩi cho em hiểu bố mẹ luơn thương yêu, mong muốn con cái được hạnh phúc, biết đâu việc bắt em lập gia đình sớm là cĩ lý do nào đĩ chăng. Khi cả cơ trị đã cùng bình tĩnh phân tích kỹ càng nguyên nhân của vấn đề rồi hãy quyết định phương án giải quyết cũng chưa muộn. Nếu thực sự đĩ là một sự áp đặt quá đáng từ phía gia đình, đơn giản chỉ xuất phát từ một quyền lợi nào đĩ của người lớn bắt con trẻ phải chấp nhận hy sinh hạnh phúc của mình thì bạn nên khuyên em kiên trì giải thích để cha mẹ hiểu mà bỏ qua quyết định sai lầm đĩ. Nhưng đĩ khơng phải là sự chống đối bằng những hành động tiêu cực (như bỏ nhà đi, hỗn láo với cha mẹ ) mà phải kết hợp với sự thuyết phục, giải thích kiên trì. Bạn cần nĩi cho em hiểu việc đầu tiên em cần làm là vẫn tiếp tục học thật tốt để bố mẹ thấy rằng hạnh phúc thực sự của em lúc này là được cắp sách tới trường như các bạn bè cùng trang lứa. Sự thất vọng, chán nản bỏ bê chuyện học hành lúc này sẽ là một bất lợi lớn khiến cha mẹ càng quyết tâm với quyết định của mình hơn. Nhưng để cho học sinh thực sự yên tâm, bạn hứa sẽ bằng mọi cách giúp em thuyết phục gia đình, kể cả sự can thiệp của những tổ chức xã hội ở địa phương nếu cần thiết. Lựa chọn xử lý theo cách này là bạn đã thực sự phải đối mặt với một nhiệm vụ hết sức khĩ khăn. Bạn phải lập tức lên kế hoạch gặp gỡ gia đình, phải chuẩn bị những lý lẽ cần thiết để lời nĩi của bạn cĩ sức thuyết phục nhất. Đĩ sẽ là vấn đề khơng đơn giản, địi hỏi sự khéo léo, kiên trì, lịng dũng cảm và tình thương yêu vơ bờ với học sinh vì bạn cĩ thể vấp phải sự kháng cự từ phía gia đình, khơng loại trừ cả sự xúc phạm. Trong cuộc “thương lượng” với gia đình, bạn phải giải thích cho gia đình thấy rằng nếu bắt em phải nghỉ học trong lúc này là buộc em phải hy sinh niềm hạnh phúc lớn lao của đời mình. Và em sẽ lo toan cho cuộc sống sao đây khi em chưa thực sự chuẩn bị để đối phĩ với vơ vàn khĩ khăn, thách thức sẽ đến. Người lớn chúng ta sẽ cầm lịng sao đây khi phải chứng kiến cảnh một em gái ngậm ngùi Trang 6
7. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . nhìn bạn bè trang lứa của mình đang vui vẻ cắp sách đến trường. Dù được cha mẹ sinh ra và nuơi dưỡng, nhưng con trẻ hồn tồn cĩ quyền tự quyết định về những vấn đề liên quan đến tương lai của mình, nhất là vấn đề trọng đại này. Chính vì thế người lớn chúng ta cần tơn trọng và chỉ nên định hướng chứ khơng thể can thiệp một cách thơ bạo. Nhưng những lời “giảng giải” của bạn sẽ ít sức thuyết phục nếu thiếu đi một lời cam kết. Với tư cách là một giáo viên luơn gần gũi, quan tâm đến em, bạn hứa sẽ cố gắng giúp đỡ hết sức để em cĩ thể học tập tốt, chẩn bị một cách tốt nhất cho tương lai của mình về sau. Trong tình huống này chỉ cĩ thể bằng những lời nĩi cĩ lý, cĩ tình và sự kiên trì của bạn mới mang lại kết quả. 5) Giáo viên chủ nhiệm đưa học sinh phạm lỗi về nhà . Cĩ một học sinh vi phạm nghiêm trọng nội quy của nhà trường. Ban giám hiệu yêu cầu giáo viên chủ nhiệm phải đưa em đĩ về tận nhà để nĩi chuyện với bố mẹ. Nhưng khi chưa kịp để giáo viên trình bày xong, bố của em học sinh đĩ đã đứng dậy tát em học sinh tới tấp vì đã làm “xấu mặt” gia đình. Vào địa vị của người giáo viên chủ nhiệm này, bạn xử lý sao đây? 1. Bạn im lặng khơng nĩi gì vì đĩ là chuyện của gia đình giáo dục con cái. Và đĩ cũng là một bài học cho cậu học sinh phạm tội. 2. Bạn bỏ về vì cho rằng gia đình phụ huynh học sinh đã khơng tơn trọng giáo viên 3. Bạn can thiệp khơng cho người bố tiếp tục đánh học sinh đĩ. Đồng thời bạn dùng những lời lẽ giải thích cho vị phụ huynh hiểu đĩ khơng phải là cách giáo dục hay và yêu cầu gia đình cùng phối hợp với nhà trường để giáo dục em. Việc phải dẫn học sinh phạm lỗi về tận nhà để trình bày với gia đình là “vạn bất đắc dĩ”, vì giáo viên sẽ phải chuẩn bị “đương đầu” với những phản ứng từ phía gia đình. Nhưng thiết lập mối quan hệ giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục học sinh là một nhiệm vụ vơ cùng quan trọng. Là một giáo viên chủ nhiệm, bạn thay mặt cho nhà trường để thực hiện sự phối hợp đĩ. Trong tình huống này bạn thực sự đã gặp phải một thách thức lớn vì phụ huynh học sinh quá nĩng tính và cư xử cĩ phần hơi thơ lỗ, đánh con ngay trước mặt giáo viên. Bạn cĩ thể im lặng vì nghĩ đĩ là quyền giáo dục con của gia đình, chỉ là một giáo viên chủ nhiệm nên bạn khơng cĩ quyền can thiệp. Sẽ cĩ nhiều người lựa chọn phương án xử lý này vì dù sao đĩ cũng là hình phạt thích đáng cho một cậu học trị nghịch ngợm. Nhưng liệu học sinh sẽ nghĩ gì về thái độ “thờ ơ”, phĩ mặc đĩ của bạn? Biết đâu em đĩ sẽ nghĩ rằng chính việc “tố cáo” của bạn là nguyên nhân khiến em phải chịu một trận địn ngay trước mặt “người ngồi”. Và sự bực tức, thậm chí coi thường cơ giáo sẽ ngấm ngầm hình thành và những lời dạy bảo của bạn trở nên vơ tác dụng. Dù học sinh cĩ mắc khuyết điềm thế nào đi nữa thì khơng một giáo viên nào lại muốn học sinh phải chịu những trận địn chí mạng. Vì trách nhiệm với học sinh, bạn sẽ khơng thể chọn một giải pháp chỉ vì sự “an tồn” của bản thân. Nếu bỏ về trong lúc này thì lại là cách xử sự hết sức sai lầm. Bạn cĩ quyền làm điều đĩ vì sự tự ái trước thái độ cư xử thiếu tơn trọng của phụ huynh học sinh. Bạn thay mặt nhà trường đến gặp gia đình trình bày tình hình sai phạm của học sinh để cùng gia đình tìm giải pháp giúp đỡ em chứ khơng phải để “tố cáo” khiến học sinh phải chịu địn. Chính vì thế bạn cĩ quyền tức giận nhưng tuyệt đối khơng nên bỏ về vào lúc này vì nhiệm vụ của bạn chưa được hồn thành. Trang 7
8. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Đứng trước tình huống khĩ xử này bạn nên thật bình tĩnh và khéo léo. Hãy cố gắng kiềm chế sự tự ái để nhanh chĩng tìm ra phương án xử lý. Trước hết bạn cần tìm cách chấm dứt ngay hành động đánh con của vị phụ huynh đĩ và phân tích để phụ huynh nhận ra rằng trong việc giáo dục học sinh bạo lực khơng bao giờ đem lại kết quả tốt đẹp mà đơi khi cịn phản tác dụng. Sau khi vị phụ huynh đĩ cĩ vẻ bình tĩnh trở lại, bạn bắt đầu câu chuyện của mình một cách nhẹ nhàng, cởi mở. Bạn phải giải thích cho phụ huynh hiểu nhà trường luơn coi trọng vai trị của gia đình trong việc phối hợp để giáo dục học sinh, nhất là khi chúng phạm lỗi. Dù đĩ cĩ thể là một học sinh nghịch ngợm, hay vi phạm nội quy của trường, lớp nhưng khơng bao giờ mong muốn gia đình lại giáo dục em bằng những hình thức tiêu cực, phản khoa học như đánh đập, chửi mắng thậm tệ, xúc phạm đến lịng tự trọng của các em. Ở độ tuổi học sinh trung học các em đã cĩ ý thức về cái tơi cá nhân, cần được người lớn tơn trọng. Chính vì vậy, chỉ cĩ sự nhẹ nhàng, ân cần nhưng tuyệt đối nghiệm khắc mới cĩ tác dụng khi chúng cĩ lỗi. Bạo lực hay sự xúc phạm quá đáng chỉ khiến chúng dễ nảy sinh tâm lý chống đối và trở nên ương ngạnh hơn mà thơi. Những cố gắng của bạn sẽ cĩ ý nghĩa hơn khi thẳng thắn đề xuất với gia đình những biện pháp cụ thể để cùng giúp đỡ em học sinh đĩ tiến bộ. Sự điềm tĩnh, khéo léo và tình thương yêu, trách nhiệm với học trị là điều kiện quan trọng để bạn xử lý thành cơng tình huống này. 6) Học sinh bị kỷ luật, phụ huynh nhờ giáo viên chủ nhiệm can thiệp . Một học sinh sắp bị đưa ra xét ở Hội đồng kỷ luật. Phụ huynh là người cĩ chức vị chủ chốt ở địa phương đến đề nghị bạn với tư cách là giáo viên chủ nhiệm xin với Hội đồng kỷ luật chiếu cố và “cho qua”. Nếu là giáo viên chủ nhiệm, bạn ứng xử thế nào với vị phụ huynh đĩ? 1. Giáo viên chủ nhiệm đế nghị với phụ huynh đĩ lên thẳng hiệu trưởng để trình bày ý kiến. 2. Nhận là sẽ trình bày đề nghị của gia đình trước cuộc họp Hội đồng kỷ luật. 3. Tĩm tắt lại khuyết điểm trầm trọng mà học sinh vi phạm. Đề nghị gia đình cùng thống nhất với giáo viên chủ nhiệm đánh giá mức độ vi phạm và biện pháp kỷ luật cần thiết, coi đĩ là biện pháp giáo dục để em học sinh cĩ dịp “tỉnh ngộ” rút kinh nghiệm và sửa chữa khuyết điểm. Mối quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm và cha mẹ học sinh là vơ cùng quan trọng trong việc giáo dục học sinh. Giáo viên chủ nhiệm là người thay mặt nhà trường thực hiện mối liên kết giữa giáo dục nhà trường và giáo dục gia đình để đảm bảo được tính thống nhất, tồn vẹn của quá trình giáo dục. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm và cha mẹ học sinh nhiều khi lại là một vấn đề hết sức nhạy cảm, đặt giáo viên vào những tình thế khĩ xử mà khơng phải bất cứ giáo viên nào cũng tìm được cách xử lý đúng đắn. Trong trường hợp này, phụ huynh học sinh bị kỷ luật là một vị chức sắc ở địa phương (và chắc chắn rất cĩ ảnh hưởng trong Hội phụ huynh của lớp bạn), đã đến nhờ bạn giúp để “giảm tội” cho con họ. Đây là một hiện tượng khơng hiếm. Bởi đã là một người cĩ địa vị, lại là gia đình danh giá, chắc chắn họ khơng muốn con họ lại bị kỷ luật, “tiếng dữ” đồn xa ảnh hưởng đến uy thế chính trị của gia đình. Bạn thực sự lúng túng khơng biết nên nhận lời hay kiên quyết từ chối? Và khơng ít giáo viên đã chọn xử lý theo phương án 1 và 2. Bởi bạn sẽ gặp khĩ khăn khi phải từ chối thẳng thừng đề nghị của vị phụ huynh cĩ địa vị ấy, nhất là khi việc này “nằm trong tầm tay” Trang 8
9. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . của bạn. Khi chọn cách xử lý này chắc chắn bạn sẽ cảm thấy thoải mái hơn trong mối quan hệ với vị phụ huynh đĩ. Và cũng cĩ khi sự nhận lời của bạn chỉ là giải pháp tình thế để “yên lịng” vị phụ huynh đĩ. Nhưng sau đĩ bạn sẽ “bào chữa” thế nào trước Hội đồng kỷ luật và các em học sinh khác trong lớp về những lỗi mà em đĩ đã gây ra? Liệu các em học sinh cĩ đặt nghi vấn gì về mối quan hệ “đặc biệt” giữa bạn và gia đình cĩ địa vị ấy khi mà học sinh vi phạm kỷ luật mà vẫn khơng bị xử lý hay xử lý rất nhẹ? Như vậy, hai cách trên nghe chừng khơng ổn. Bạn nên xử lý theo gợi ý 3. Đầu tiên bạn nên ơn tồn giải thích cho vị phụ huynh đĩ hiểu được mức độ vi phạm kỷ luật trầm trọng của con họ và biện pháp xử lý kỷ luật là cần thiết để giáo dục em. Bạn phải nĩi thế nào để vị phụ huynh đĩ hiểu rằng việc đưa trường hợp của em ra xét ở Hội đồng kỷ luật nhà trường khơng cĩ gì khác là nhằm giúp đỡ em tiến bộ, chỉ cho em thấy hậu quả của việc vi phạm kỷ luật, để em nhận lỗi và chịu trách nhiệm về những việc làm sai trái của mình. Cĩ như thế lần sau em mới khơng tái phạm. Bạn cần nĩi để phụ huynh của em hiểu rằng chiếu cố cho em lúc này khơng phải là giúp đỡ em mà trái lại, chỉ làm hại em, và rất cĩ thể lần sau em vẫn tiếp tục phạm lỗi. Để phụ huynh của em “yên tâm”, bạn cũng cĩ thể nĩi với họ rằng việc đưa ra Hội đồng kỷ luật trường khơng phải là điều gì ghê gớm cả và bạn sẽ hết sức giúp đỡ trong khả năng cĩ thể để nâng đỡ em nếu như em biết ăn năn và quyết tâm sửa chữa sai lầm. Và bạn cũng cần phải nĩi cho phụ huynh biết rằng để xảy ra hiện tượng học sinh vi phạm kỷ luật lỗi một phần cũng do phía gia đình và nhà trường chưa nghiêm khắc trong việc giáo dục em. Chính vì thế đây là cơ hội để bạn đưa ra lời đề nghị và giải pháp để thắt chặt hơn mối quan hệ này. Nếu khéo léo bạn cĩ thể chuyển hướng mục đích của buổi gặp gỡ này từ “nhờ vả” sang sự phối hợp để tìm hiểu nguyên nhân mắc lỗi của em học sinh và bàn biện pháp giúp đỡ. Bằng một thái độ nghiêm túc, bằng tinh thần trách nhiệm bạn hãy biến nĩ thành một cuộc trao đổi cởi mở và thẳng thắn. Tuy nhiên bạn cũng phải chuẩn bị tinh thần để đối phĩ với tình huống vị phụ huynh đĩ sau khi bị bạn từ chối sẽ tức giận với bạn. Điều đĩ hồn tồn cĩ thể xảy ra. Nhưng dù thế nào bạn cũng phải giữ vững nguyên tắc khơng thỏa hiệp chiếu cố cho những vi phạm kỷ luật nghiêm trọng. Cĩ thể bạn sẽ gặp phải một vài rắc rối nào đĩ, nhưng lương tâm bạn thanh thản vì đã làm trịn trách nhiệm của một giáo viên chủ nhiệm. và chắc chắn rằng sau đĩ mọi người (kể cả vị phụ huynh đã bị từ chối ấy) cũng khơng thể nhìn bạn với ánh mắt coi thường. 7) Khi học sinh lảng tránh thầy cơ . Cơ Lan chủ nhiệm lớp 8A. Lớp của cơ hầu hết đều rất ngoan và lễ phép. Tuy nhiên, cũng cĩ một số các em nam nghịch ngợm, lười học, hay bị cơ giáo phê bình. Nhiều lần, khi gặp những em học sinh này trong sân trường, cơ Lan nhận thấy học sinh của mình thường lảng tránh, giả vờ nhìn đi chỗ khác để khơng phải chào cơ. Nếu là cơ Lan, bạn sẽ làm như thế nào? Tại sao bạn lại làm như vậy? 1. Khơng nĩi gì vì cho đĩ là những học sinh hư hỏng, vơ văn hố, khơng thể giáo dục được. 2. Coi như khơng cĩ chuyện gì vì cho đĩ là chuyện bình thường, bây h học sinh hầu hết là vậy. 3. Khơng nĩi gì nhưng nhân buổi học nào đĩ cĩ thể khéo léo kể một câu chuyện tương tự để giáo dục các em. Trang 9
10. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Ngày nay, nước ta đã thoải mái hơn về tư tưởng, khơng cịn gị bĩ đến mức thầy giáo nĩi gì, học sinh cũng phải cho đĩ là đúng “đã là thấy giáo thì sao cĩ thể nĩi sai được”. Đĩ là những quan niệm quá cứng nhắc vì thầy cơ giáo cũng là những con người bình thường, cũng cĩ những lúc phạm sai lầm. Tuy vậy nhân dân ta luơn giữ gìn truyền thống “tơn sư trọng đạo”, các trường đều cĩ khẩu hiệu “Tiên học lễ, hậu học văn”. Mỗi em học sinh đi học, trước khi học kiến thức để mở mang sự hiểu biết, các em cần học lễ nghĩa, học cách để làm người. Thầy cơ giáo là người trực tiếp dạy dỗ các em, cùng gia đình dìu dắt các em nên người. Chính vì vậy, thế hệ trước thường nhắc nhở thế hệ sau: “Nhất tự vi sư bán tự vis ư” (Một chữ là thầy, nửa chữ cũng là thầy). Thầy cơ thường được ví dụ như cha mẹ, học sinh sao cĩ thể gặp thầy cơ mà lờ đi như khơng quen biết, khơng chào hỏi được? Là giáo viên, bạn cũng khơng thể lờ đi như khơng cĩ gì xảy ra. Đây khơng chỉ là vấn đề nhỏ nhặt, coi đĩ chỉ là một câu chào, mình cũng khơng cần, bỏ qua cho xong được. Đĩ cịn là vấn đề về đạo đức, lễ nghĩa. Bạn là giáo viên, khơng chỉ phải dạy kiến thức cho các em mà cịn phải dạy cách cư xử, giao tiếp, uốn nắn học sinh thành những con người đạo đứa tốt, cĩ văn hố, cĩ trình độ. Vì coi nhẹ vấn đề này mà nhiều giáo viên lại cảm thấy rất bình thường khi học sinh khơng chào mình, hậu quả là ngày càng nhiều học sinh quên mất rằng chào thầy cơ giáo là một quy tắc ứng xử tối thiểu trong giao tiếp. Cũng cĩ học sinh khi thấy thầy cơ giáo thì vẫn chạy huỳnh huỵch, nhai nhĩp nhép, chào lấy lệ mà chẳng thèm nhìn xem thầy cơ giáo phản ứng ra sao, cĩ nghe thấy mình chào khơng. Bạn hãy nhân dịp nào đĩ trong buổi học, khéo léo kể một câu chuyện tương tự để nhắc nhở, giáo dục chung cả lớp. Hãy nhắc cho các em hiểu đĩ là một việc nên làm, một việc thể hiện văn hố, đạo đức của con người các em, và cũng là biểu hiện tình cảm của các em với thầy cơ giáo. Bạn cũng nên nĩi với học sinh: ”Nếu cơ gặp học sinh của mình ngồi đường mà các em khơng chào cơ thì cơ sẽ buồn lắm vì cơ nghĩ điều đĩ là do mình đáng ghét và dữ dằn nên học sinh mới sợ và lẩn tránh khơng muốn gặp mình”. Câu nĩi đùa mà thật như vậy sẽ cĩ thể nhắc nhở học sinh chú ý, quan tâm hơn đến thầy cơ giáo. Những học sinh nghịch ngợm, hay bị mắng thường lảng tránh khơng chào giáo viên cũng cĩ thể do ngượng ngùng, xấu hổ, mặc cảm hoặc sợ hãi. Bạn cũng nên gần gũi hơn với những em này, nhẹ nhàng khuyên bảo các em chứ khơng nên quá gay gắt mỗi khi phê bình hay trách phạt. Khi đã yêu quý thầy cơ giáo, cĩ lẽ khơng cĩ học sinh nào lại phải giả vờ như khơng trơng thấy hoặc lảng tránh thầy cơ giáo chỉ bởi vì ngại phải chào. 8) Cả lớp đứng lên nhưng một em vẫn ngồi . Khi bạn bước vào lớp, cả lớp đều đứng lên rất ngay ngắn chào cơ. Nhưng khi nhìn xuống cuối lớp, bạn phát hiện ra cĩ một em học sinh vẫn ngồi. Trước hiện tượng đĩ, bạn sẽ xử lý ra sao? 1. Bạn lờ đi coi như khơng biết và cho cả lớp ngồi xuống rồi bắt đầu bài giảng của mình. 2. Bạn nhìn thẳng và gọi trực tiếp học sinh đĩ đứng lên chào giáo viên khi vào lớp. 3. Bạn cho cả lớp ngồi xuống, sau đĩ bạn đi xuống chỗ học sinh đĩ để tìm hiểu nguyên nhân vì sao em lại khơng thể đứng lên chào cơ như các bạn, nếu khơng thấy học sinh trình bày được lý Trang 10
11. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . do gì chính đáng, bạn nghiêm khắc yêu cầu em lần sau phải đứng dậy và cĩ ý thức nghiêm chỉnh khi giáo viên bước vào lớp. Bắt đầu tiết học, giáo viên vào lớp, học sinh đứng lên chào và giáo viên chào đáp lại, là một điều hiển nhiên. Nĩ cĩ tác dụng ổn định trật tự lớp học, đồng thời cũng qua đĩ thể hiện sự tơn trọng lẫn nhau giữa giáo viên và học sinh. Tuy nhiên, tình huống xảy ra như trên cũng khơng phải hiếm gặp trong nhà trường. Khi gặp phải tình huống này, nhiều giáo viên được coi là dễ tính cĩ thể chọn cách xử lý như phương án 1. Nhưng làm như thế là bạn đã để cho học sinh cĩ ý khinh nhờn, coi thường giáo viên. Nếu cứ tiếp tục như thế, e rằng đến một ngày nào đĩ khơng chỉ cĩ một mình em học sinh đĩ khơng đứng lên chào bạn. Đến lúc đĩ bạn sẽ làm thế nào? Sẽ hết sức khĩ khăn để khắc phục đấy! Cũng cĩ một số giáo viên ứng xử theo cách 2: ngay lúc đĩ yêu cầu em học sinh đứng dậy chào cơ để nâng cao uy tín. Tuy nhiên khơng phải bao giờ bạn cũng đạt được kết quả theo ý muốn (cĩ thể bạn gặp phải một cơ cậu bướng bỉnh nào đĩ khơng chịu đứng lên thì sao?). Phải chịu “bĩ tay” trước mặt học sinh là điều rất bất lợi cho bạn. Tốt nhất trong tình huống này bạn nên giữ thái độ bình tĩnh, đưa mắt nhìn nhanh cả lớp và dừng lâu hơn ở chỗ em học sinh đĩ, chờ đợi trong giây lát. Nếu em học sinh đĩ nhận được “tín hiệu” từ ánh mắt của bạn và tự giác đứng lên thì coi như khơng cĩ chuyện gì. Nhưng trong trường hợp ánh mắt của bạn khơng nhận được sự phản hồi thì bạn cũng nên cho lớp ngồi xuống. Sau khi ổn định lớp, bạn đi xuống chỗ em học sinh đĩ và tìm hiểu nguyên nhân tại sao em khơng đứng lên chào bạn. Bạn cĩ thể bắt đầu “hỏi thăm” rất nhẹ nhàng: “Em cĩ thể cho cơ biết hơm nay em cĩ gặp khĩ khăn gì mà khơng thể đứng lên chào cơ lúc đầu giờ khơng?”. Nếu trường hợp em bị đau chân hay một lý do chính đáng nào đĩ, bạn nên thơng cảm. Nhưng nếu chỉ vì một sự “chống đối”, vì lý do khơng thích, thì bạn nên tỏ thái độ nghiêm khắc. Bạn phải nĩi rõ cho em hiểu đây khơng phải là vấn đề thích hay khơng thích mà là thái độ tơn trọng kỷ luật lớp, tơn trọng giáo viên của một học sinh. Em đã là một học sinh trong lớp thì phải cĩ nghĩa vụ tuân thủ những nội quy đĩ. 9)Khi cơ giáo đến lớp muộn . Một lần vì cĩ việc bận đột xuất nên bạn đã đến muộn 10 phút. Khi vừa bước đến cửa lớp bạn nghe rõ tiếng học sinh trong lớp đang reo hị vì tưởng cơ giáo khơng đến dạy. Gặp tình huống này bạn xử lý thế nào? 1. Bạn lờ đi coi như chưa nghe thấy và vẫn vào lớp bắt đầu bài giảng như bình thường. 2. Bạn bước vào lớp với thái độ bực bội và cho cả lớp nghe một bài giảng về thái độ thiếu tơn trọng thầy cơ. 3. Bạn vào lớp, xin lỗi các em về việc mình đã đến muộn. Đồng thời cũng nhẹ nhàng nhắc nhở học sinh về thái độ vừa rồi và nhanh chĩng bắt đầu bài giảng. Ai đã từng trải qua thời học trị tinh nghịch chắc chắn đã cĩ lần được hưởng cảm giác sung sướng,ạnh phúc khi được thơng báo là hơm nay nghỉ học vì giáo viên cĩ việc bận đột xuất. Là một giáo viên, bạn nên hiểu và thơng cảm cho hành động này của các em vì cũng đã cĩ một thời mình Trang 11
12. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . như thế. Xin đừng vội đánh giá đĩ là một biểu hiện của thái độ khơng tơn trọng thầy, cơ giáo mà đĩ đơn giản chỉ là những cảm xúc bồng bột trẻ con của tuổi học trị. Bạn sẽ trở thành một cơ giáo cứng nhắc khi bước vào lớp với thái độ bực tức và gay gắt hơn lại cho cả lớp một “bài giảng” về đạo đức. Làm như thế bạn đã vơ tình gây ra một khơng khí căng thẳng khơng cĩ lợi cho buổi giảng bài của bạn. Làm như thế bạn cũng khơng thể chắc chắn rằng lần sau các em sẽ khơng reo hị khi bạn đến muộn (nhất là sau lưng bạn). Hơn nữa, bạn phải cơng nhận một điều rằng lỗi trước tiên phải thuộc về bạn, vì đến muộn nên mới để lớp cĩ “cơ hội” như thế chứ! Vậy bạn sẽ tỏ ra dễ dãi hơn và sẵn sàng bỏ qua, vẫn vào lớp bình thường như khơng cĩ chuyện gì xảy ra? Thực tế cĩ nhiều giáo viên ứng xư theo cách này vì đơn giản đĩ là chuyện “thường ở huyện” của tuổi học trị nghịch ngợm, khơng cĩ gì đáng phải bận tâm cả. Và lúc này trong mắt học sinh, bạn là một cơ giáo “cực kỳ dễ tính”. Nhưng dù sao cách bỏ qua “vơ điều kiện” của bạn chưa phải là cách ứng xử hay. Trong tình huống này, dù cĩ tự ái hay khơng vừa lịng trước hành động đĩ của học sinh, bạn vẫn nên vào lớp như bình thường. Thay vì “lên lớp” học sinh, bạn thành thật xin lỗi vì việc đột xuất nên đã đến muộn. Đồng thời bạn cũng nên nhẹ nhàng, khéo léo nhắc nhở học sinh về hành động bột phát khi thấy giáo viên đến muộn, khuyên các em lần sau khơng nên làm như thế. Và bạn cũng khơng nên để mất quá nhiều thời gian vào những chuyện “ngồi rìa” này bằng cách nhanh chĩng bắt đầu bài giảng của mình với tâm lý thoải mái để buổi học được thành cơng. 10) Khi lớp vắng nhiều học sinh . Bước vào giờ dạy, sau khi điểm danh, bạn biết lớp học vắng đến một nửa số học sinh. Khi hỏi nguyên nhân, bạn biết được là các em bỏ đi đưa đám ma mẹ của một bạn học sinh trong lớp từ tiết trước nên chưa kịp về. Trước tình huống đĩ, bạn xử lý thế nào? 1. Vì thấy học sinh nghỉ nhiều, nên bạn tức giận và tuyên bố cho học sinh nghỉ luơn khơng tiến hành dạy giờ đĩ nữa. 2. Bạn vẫn tiến hành dạy bình thường để khơng ảnh hưởng đến quyền lợi của các em cịn lại, và nĩi sẽ phạt các em khơng cĩ mặt trong buổi học hơm nay. 3. Bạn ghi tên những học sinh vắng mặt, tuyên bố sẽ lùi việc giảng bài mới sang buổi sau, và sau đĩ tổ chức cho học sinh làm bài tập tại lớp, tránh việc để trống giờ. Dù là một giáo viên dễ tính đến mức nào đi nữa cũng khơng thể “vui vẻ” trước tình trạng đã đến giờ vào học mà lớp vắng đến một nửa số học sinh. Bạn cĩ thể tức giận, tự ái vì cho rằng học sinh đã khơng tơn trọng mình. Điều đĩ hồn tồn dễ hiểu. Nhưng vì phút tức giận ấy mà bạn sẵn sàng tuyên bố cho học sinh nghỉ học luơn một tiết là quá nĩng vội. Thứ nhất, bạn đã vi phạm quy chế của nhà trường; thứ hai, bạn đã làm ảnh hưởng đến quyền lợi của học sinh. Trên thực tế cĩ nhiều giáo viên sẽ xử lý theo cách thứ hai, vẫn tiến hành bài giảng như bình thường để hồn thành nhiệm vụ của mình. Cách xử lý này cĩ thể đảm bảo quyền lợi của các em học sinh đang cĩ mặt ở lớp và bạn cũng khơng sợ mang tiếng là cho học sinh nghỉ tự do. Nhưng như vậy cịn các em học sinh vắng mặt thì sao? Bởi vì, dù sao các em cũng vắng vì một lý do khá chính đáng. Bạn vẫn kiên quyết xử lý “rắn” trong khi biết rõ nguyên nhân đĩ e rằng khơng tránh khỏi việc “mang tiếng” là cứng nhắc, thậm chí “vơ tình”. Trang 12
13. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Việc đảm bảo kỷ cương trong học đường, nhất là với các em học sinh phổ thơng là hết sức cần thiết. Nhưng đơi khi các giáo viên cũng phải tính đến những trường hợp bất đắc dĩ để cĩ cách ứng xử linh hoạt. Ở đây các em đến muộn vì lý do là đi đám ma mẹ một bạn trong lớp nên giáo viên cĩ thể thơng cảm và khơng nên tức giận. Tốt nhất bạn khơng nên dạy ngay vào bài mới để ảnh hưởng đến quyền lợi của các em vắng mặt. Nhưng cũng khơng thể để trống giờ cho các em học sinh ngồi tán gẫu trong lớp được. Bạn nên cho học sinh ơn luyện một số bài tập trong khi chờ các em kia kịp về. Nhưng khi các em đã cĩ mặt đầy đủ, bạn cũng nên nhẹ nhàng nhắc nhở các em lần sau chú ý sắp xếp thời gian để khơng về quá muộn ảnh hưởng đến việc học tập. Với thái độ cảm thơng và cách xử lý nghiệm khắc nhưng cĩ tình, chắc chắn bạn sẽ nhận được sự ủng hộ của học sinh và khiến các em ngày càng tơn trọng và yêu quý bạn hơn. 11) Học sinh chê bài giảng của giáo viên . Là một giáo viên mới ra trường, tình cờ bạn nghe được hai học sinh đi trước đang nĩi chuyện và cĩ ý chê bai bài giảng của bạn vừa nơng cạn, vừa kém hấp dẫn. Trong tình huống đĩ, bạn sẽ làm gì? 1. Lờ đi như khơng nghe thấy họ nĩi gì và đi tiếp. 2. Đi vượt lên trên và hỏi “Hai em trị chuyện gì mà vui thế?” nhằm chấp dứt câu chuyện “buơn dưa lê” lung tung, phê phán giáo viên khơng đúng chỗ và cũng là để “nhắc khéo” cho chúng biết bạn đã nghe thấy. 3. Khơng phản ứng gì vội mà chú ý lắng nghe hết câu chuyện xem hai học sinh đĩ phàn nàn về vấn đề gì. Khi biết được thơng tin, bạn cĩ thể xem lại cách dạy của mình cho phù hợp. Buổi lên lớp sau bạn gợi ý lại vấn đề bằng cách hỏi các em về cách dạy của mình và “vơ tình” mời một trong hai em hơm qua lên phát biểu. Sau đĩ bạn hứa sẽ tiếp thu và nhắc nhở các em nên nĩi chuyện một cách trực tiếp, thẳng thắn với giáo viên, khơng nên biến nĩ thành những câu chuyện phiếm sau lưng các thầy cơ. Việc bàn tán về các thầy cơ giáo dường như đã là một “căn bệnh mãn tính” của học sinh. Nào là cơ này xinh, cơ kia xấu, cơ này ăn mặc “model”, thầy kia cĩ nụ cười duyên, đơi mắt đẹp, rồi cơ kia cĩ dáng đi “hãm tài” vơ vàn những “đặc điểm” của các thầy cơ trở thành đề tài cho các cuộc bàn luận sơi nổi ở mọi lúc mọi nơi. Là một giáo viên trẻ bạn nên “làm quen” dần với điều này và đơi khi cũng phải coi nĩ là “chuyện thường ngày ở huyện” nên khơng cần để ý. Nhưng lần này bạn vơ tình nghe thấy câu chuyện về cách giảng bài của bạn. Khơng thể bỏ ngồi tai được rồi. Là một giáo viên trẻ mới về trường, bạn luơn cĩ tâm lý lo lắng, “nghe ngĩng” xem cĩ ai bàn tán gì về cách dạy của mình khơng? Phương pháp truyền đạt của mình đã thực sự phù hợp chưa? Vì vậy khi nghe lời phàn nàn dù khơng trực tiếp và chưa chắc đã chính xác này cũng làm bạn giật mình. Bạn sẽ “hành động” ngay lập tức bằng cách đi vượt lên trên và ra tín hiệu cho chúng biết là bạn đã nghe thấy, và “liệu hồn” mà chấm dứt ngay. Điều đĩ cũng cần thiết để ngăn chặn việc nĩi năng về giáo viên khơng đúng chỗ, nhưng cũng chỉ là giải pháp tạm thời mà thơi. Biết đâu khi bạn đi qua rồi chúng cịn bàn tán nhiệt tình hơn thì sao! Hay bạn sẽ bỏ qua vì cho rằng đĩ chỉ là những câu chuyện thường ngày, chẳng cĩ gì lạ của học sinh, khơng đáng phải bận tâm. Nếu nghĩ như vậy e rằng bạn đã quá chủ quan. Vì biết đâu những Trang 13
14. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . lời nĩi đĩ lại phản ánh đúng sự thật, một sự nhận xét rất cần thiết để bạn tiến bộ mà khơng bao giờ bạn cĩ thể nghe một cách trực tiếp. Vì thế hãy thận trọng và bình tĩnh hơn, cố gắng lắng nghe hết những điều mà hai học sinh đĩ đang “trị chuyện” về mình (mặc dù phải nĩi thẳng rằng “nghe trộm” câu chuyện của người khác là việc làm hơi xấu, bạn khơng nên vận dụng nĩ một cách thường xuyên). Sau đĩ bạn chắt lọc thơng tin và xem lại cách dạy của mình xem cĩ gì chưa ổn và tìm cách khắc phục. Nhưng điều này địi hỏi sự điềm tĩnh, biết lắng nghe và thấu hiểu học sinh mà khơng phải giáo viên nào cũng cĩ được. Thái độ luơn sẵn sàng tiếp thu để thay đổi rất cần thiết cho những giáo viên trẻ muốn cải thiện khả năng giảng dạy của mình. Và trong buổi học hơm sau chắc chắn bạn phải dành ra một khoảng thời gian để thẩm định lại thơng tin. Bạn cĩ thể bắt đầu vấn đề một cách nhẹ nhàng cởi mở: “Như các em biết cơ là một giáo viên trẻ, mới ra trường nên kinh nghiệm nghề nghiệp cịn rất non nớt. Chính vì vậy cách giảng bài của cơ chắc chắn sẽ cịn những chỗ chưa sâu sắc, chưa phù hợp. Trước hết cơ mong các em hiểu và thơng cảm cho cơ. Nhưng điều cơ mong muốn hơn đĩ là các em sẽ gĩp ý, giúp đỡ cơ để cơ cĩ thể thay đổi. Nếu các em khơng cho cơ biết thì trước hết người thiệt thịi sẽ là các em. Các em hồn tồn cĩ quyền phát biểu thẳng thắn những suy nghĩ của mình vì mục đích xây dựng, cơ rất cảm ơn và trân trọng những ý kiến đĩ”. Dừng một lát để học sinh cĩ thời gian để suy nghĩ nghiêm túc về vấn đề này, bạn cĩ thể tiếp tục bằng cách mời các em phát biểu. Nhân cơ hội này bạn cũng nên “đánh tiếng” cho hai em học sinh hơm qua đã bàn tán sau lưng bạn là bạn đã biết các em “nĩi xấu” về bạn bằng cách “vơ tình” gọi một trong hai lên trình bày ý kiến của mình. Kết thúc buổi thảo luận đĩ, bạn cần phải chốt lại vấn đề và khơng quên nhắc nhở các em: “Cơ rất vui vì hơm nay các em đã nĩi lên những suy nghĩ của mình. Cơ hứa sẽ cĩ sự điều chỉnh để phù hợp với các em hơn. Cơ trị chúng ta cùng phấn đấu vì một kết quả tốt đẹp nhất. Nhưng cơ mong rằng lần sau cĩ vấn đề gì các em hãy cứ trao đổi thẳng thắn với các thầy cơ giáo, đừng e ngại điều gì cả. Đĩ là quyền lợi chính đáng của các em. Tuyệt đối khơng nên đem những vấn đề đĩ ra bàn tán, nếu “chẳng may” các thầy cơ biết được sẽ nghĩ khơng hay về các em”. Sau cuộc trị chuyện vừa chân tình vừa nghiêm khắc ấy, chắc chắn học sinh sẽ cảm phục bạn hơn khơng chỉ vì bản lĩnh của một cơ giáo trẻ mà cịn vì sự cởi mở, tinh thần cầu tiến, khơng tự ái cá nhân, luơn phấn đấu vì tương lai của học trị. 2) Học sinh mất tiền trong lớp . Hồi trống báo hiệu bắt đầu tiết học thứ hai vang lên, tơi bước vào lớp. Nhưng bài học mới chỉ bắt đầu được vài phút thì một em học sinh đứng lên thất thanh: “Thưa ưa ưa cơ em bị mất tiền. Em mang tiền đi đĩng quỹ lớp mà sau giờ ra chơi em vào thì đã khơng thấy đâu". Cả lớp nhốn nháo, em học sinh khơng ngừng khĩc. Vào hồn cảnh của tơi lúc đĩ bạn sẽ làm gì? 1. Bạn yêu cầu học sinh đĩ ngồi xuống và nĩi: “Tiền em mang đi thì phải cất giữ cẩn thận, bây giờ trĩt mất rồi cơ biết làm thế nào”, và khuyên em đĩ đành cho qua vì cũng khơng đáng là bao. 2. Bạn dừng ngay bài giảng của mình và tiến hành truy tìm thủ phạm. 3. Bạn ân cần nĩi với học sinh cứ bình tĩnh ngồi xuống tiếp tục học. Sau đĩ bạn cố gắng kết thúc bài sớm, dành ra 10 - 15 phút để giải quyết vấn đề của em. Bạn sẽ dùng lời lẽ nghiêm khắc nhưng ân cần để thuyết phục em học sinh nào đã trĩt lấy tự giác trả lại cho bạn. Trang 14
15. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Đây là vấn đề liên quan đến chuyện tiền bạc nên các em khơng thể tự giải quyết mà chắc chắn sẽ tìm đến sự giúp đỡ của giáo viên. Và dù số tiền đĩ là ít hay nhiều thì bạn vẫn phải đứng ra phân giải để chấm dứt ngay hiện tượng lấy trộm tiền của nhau trong lớp học. Nhưng ngặt một nỗi đây là chuyện đã xảy ra trong giờ ra chơi, khơng một ai để ý nên chắc chắn khơng hy vọng gì cĩ được nhân chứng. Chính vì thế nhiều giáo viên đã chọn cách xử lý 1 vì như thế bạn cũng khơng mất thời gian đi “mị kim đáy bể” mà lại làm mất tiết học của cả lớp. Và một số tiền “khơng đáng bao nhiêu” ấy bạn khuyên em nên về nhà xin lại bố mẹ. Nhưng như thế là bạn đã cố tình làm ngơ để cho tật xấu trộm cắp tiền của bạn bè ngang nhiên tồn tại trong lớp học. Và lần sau biết đâu lại là một em học sinh khác cũng kêu mất tiền! Bạn khuyên em nên cho qua vì theo suy nghĩ của bạn nĩ chẳng đáng bao nhiêu. Nhưng bạn cĩ nghĩ đến tình huống phụ huynh học sinh sẽ nghĩ gì khi con họ thơng báo là bị mất tiền ngay ở trong lớp học mà cơ giáo khơng cĩ biện pháp gì. Cịn nữa nếu đĩ là một em cĩ hồn cảnh gia đình khĩ khăn thì khoản tiền đĩ cũng đáng kể đấy chứ! Cũng cĩ nhiều người cho rằng đây là vấn đề rất nghiêm trọng ở lứa tuổi học trị nên cho dừng ngay tiết học và truy tìm thủ phạm. Trong tình huống mất tiền khơng rõ ràng như thế liệu bạn cĩ chắc chắn vào khả năng “phá án” của mình? Bạn cĩ nghĩ đến trường hợp sau một thời gian căng thẳng cố gắng đến mấy bạn cũng khơng thể tìm ra thì tính sao đây? Uy tín của bạn ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng, và cả lớp mất một tiết học, chịu đựng khơng khí căng thẳng nghi ngờ lẫn nhau mà vấn đề vẫn khơng được giải quyết. Đành rằng phương án xử lý này cĩ thể nĩi lên trách nhiệm và sự quan tâm đến các vấn đề trong lớp học của bạn nhưng nĩ sẽ đẩy bạn vào nhiều tình huống khĩ xử khác và bạn rất dễ vận dụng những biện pháp “rắn” khơng cần thiết. Vì bạn nên biết rằng ở lứa tuổi này các em thường rất sợ bị dư luận tập thể lên án, coi thường, thậm chí hắt hủi vì tội trộm cắp tài sản của bạn là tật xấu khơng thể bỏ qua. Nên mặc dù cĩ thể đã “trĩt cầm nhầm” nhưng vì bạn đang truy xét đến cùng và rất gay gắt nên em đĩ sẽ tìm mọi cách để tẩu tán “tang vật” chứ khơng bao giờ để bạn phát hiện ra. Việc cần làm trước tiên trong tình huống này là bạn phải trấn an em học sinh đĩ để em khơng hoảng hốt. Bạn cĩ thể nĩi: “Cơ rất hiểu sự lo lắng của em nhưng em cứ bình tĩnh, đã cĩ cơ ở đây. Nhưng bây giờ đang là tiết học, chắc em cũng khơng muốn vì việc riêng của mình mà ảnh hưởng đến tất cả các bạn trong lớp. Cơ hứa sau tiết học này cơ sẽ giải quyết giúp em”. Đĩ cũng cĩ thể coi là “kế hỗn bình” để bạn cĩ thời gian suy nghĩ tìm ra giải pháp tối ưu nhất. Sau đĩ bạn cố gắng kết thúc bài giảng của mình sớm, dành ra một khoảng thời gian để giải quyết vấn đề. Trước tiên bạn nên khuyên em học sinh đĩ xem xét lại thật kỹ xem cĩ thật sự là mất tiền khơng và cĩ thể là mất ở đâu đĩ sau đấy mới đến lớp. Nếu sau khi em đã xem xét kỹ và khẳng định với bạn rằng đã mất trong lớp học thì vấn đề lại trở nên khá nghiêm trọng rồi đấy! Lúc này bạn cần giữ một thái độ bình tĩnh, ơn tồn để nĩi chuyện với các em học sinh trong lớp. Bằng những lời lẽ nhẹ nhàng, cĩ sức thuyết phục, bạn “kêu gọi” tinh thần tự giác của các em: “Cơ biết lớp ta từ trước đến nay rất thương yêu nhau, đồn kết và luơn giúp đỡ nhau trong mọi lĩnh vực. Chính vì vậy cơ tin khơng bao giờ cĩ trường hợp lấy trộm tiền hay tài sản của nhau. Hơm nay bạn A cĩ mất một số tiền. Tuy đối với nhiều em đĩ khơng phải là một điều gì to tát cả, nhưng trong điều kiện hồn cảnh nhà bạn A rất khĩ khăn để cĩ thể thuyết phục bố mẹ cho lại. Vậy các em thử đặt vào hồn cảnh của bạn A, các em sẽ hiểu và cảm thơng với bạn. Cơ mong rằng nếu bạn nào đã “trĩt” cầm hay nhặt được tiền của bạn thì cho bạn xin lại. Nếu khơng muốn đưa trực tiếp cho bạn thì cĩ thể lên gặp cơ để nộp quỹ cho bạn A. Cơ sẽ rất cám ơn và đánh giá cao sự trung thực ấy. Các em biết khơng, thực ra cơ khơng thiếu cách để truy xét các em đến cùng nhưng cơ đã khơng làm như vậy, vì cơ biết các em khơng bao giờ muốn điều đĩ và điều quan trọng là cơ tin vào tình cảm của các em dành cho bạn bè cùng lớp học”. Trang 15
16. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Những lời lẽ chí tình ấy của bạn chắc chắn sẽ khiến các em tơn trọng và em nào đã trĩt phạm lỗi cũng cĩ thêm dũng khí để nhận lỗi, vì em tin tưởng rằng cơ sẽ khơng bao giờ mạt sát, phê bình em gay gắt và em vẫn cĩ thễ giữ được tình cảm và sự tơn trọng của các bạn trong lớp mặc dù mình đã phạm tội. 13) Khi học sinh đến muộn . Bạn đang say sưa giảng bài thì một học sinh đi học muộn xin vào lớp làm cắt ngang bài giảng của bạn. Lúc này giờ học đã bắt đầu được 15 phút. Bạn bực mình vì bị mất hứng. Vậy bạn xử lý như thế nào? 1. Bạn hỏi “Tại sao bây giờ mới đến, cĩ biết vào học từ mấy giờ khơng?” rồi mới nĩi với giọng bực tức: “Vào đi” 2. Nhất định khơng cho học sinh vào lớp, phạt đứng ngồi cửa đến hết tiết học mới được vào lớp. 3. Nhẹ nhàng ra hiệu cho học sinh vào lớp, tiếp tục giảng bài bình thường rồi hết tiết học mới gọi học sinh lên, tìm hiểu nguyên nhân đi học muộn của em ấy rồi nhắc nhở. Học sinh đi học muộn là điều rất thường gặp, cĩ thể do nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan, do đĩ cũng khơng nên làm to chuyện, xử lý quá nghiêm khắc và gay gắt. Ngay cả bạn, là giáo viên, chắc bạn cũng khơng thể cam đoan bạn sẽ khơng bao giờ đi muộn. Nếu ngày hơm trước bạn cương quyết khơng cho học sinh đi muộn được vào lớp mà ngay ngày hơm sau chính bạn lại cĩ việc đột xuất phải đến muộn thì bạn phải làm thế nào? Đừng để học sinh cho rằng bạn cậy mình là giáo viên nên khơng ai dám phê bình bạn, bạn được quyền đi muộn cịn học sinh thì khơng! Do vậy, bạn khơng thể ứng xử như cách hai, khăng khăng khơng cho học sinh vào lớp hoặc phạt học sinh đứng ngồi cửa đến hết tiết học mới được vào lớp. Làm như thế, học sinh sẽ khơng tiếp thu được bài giảng và bạn cũng khơng thể tập trung giảng bài được. Nếu để học sinh lang thang ở ngồi thì cĩ điều gì xảy ra, bạn sẽ phải chịu trách nhiệm. Cịn nếu phạt em ấy đứng ở cửa lớp thì thật khơng hay, những giáo viên khác đi qua sẽ thắc mắc, cịn học sinh trong lớp cũng sẽ bị phân tâm, để ý và cười em bị phạt ở ngồi chứ khơng chú ý vào bài giảng nữa. Nếu bạn chọn cách thứ nhất, bạn sẽ làm mất thời gian vơ ích, lại làm mất hứng giảng bài của chính bạn và làm mất sự tập trung chú ý của học sinh, làm khơng khí lớp học căng thẳng và em học sinh bị mắng cũng ấm ức. Bạn chỉ nên nhẹ nhàng ra hiệu cho học sinh vào lớp bằng cách gật nhẹ rồi tiếp tục giảng bài bình thường. Như vậy, giờ giảng vẫn được tiếp tục, khơng bị gián đoạn và học sinh cũng khơng cĩ gì để bàn tán, phân tán sự chú ý. Hết tiết học, bạn hãy gọi em học sinh lên, tìm hiểu nguyên nhân đi học muộn của em ấy rồi nhắc nhở, động viên, khuyến khích em ấy đi học đúng giờ. Bạn cũng nên nhắc học sinh mượn vở các bạn khác để xem lại phần bài học em khơng được nghe vì đi muộn. Nếu em ấy thường xuyên đi học muộn như vậy, bạn phải cĩ biện pháp xử lý nghiêm khắc hơn như báo với giáo viên chủ nhiệm hoặc gặp gia đình để nhắc nhở em đi học cho nghiêm túc. Bạn cũng cĩ thể nhờ các em ở gần nhà qua rủ em đĩ đi học cùng. Đối với cả lớp, cũng nên nhắc nhở các em đi học cho đúng giờ, chấp hành kỷ luật của nhà trường. Phải tỏ ra nghiêm khắc để học sinh hiểu rằng bạn sẽ khơng dễ dàng bỏ qua cho những học sinh khơng chấp hành kỷ luật. Trang 16
17. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . 14) Một tình huống khĩ xử trong phịng thi . Trong phịng thi cĩ một em học sinh là con của vị giám đốc cơ quan chồng bạn đang cơng tác, bị bắt quả tang đang quay cĩp bài và thậm chí cịn cĩ lời lẽ thiếu lễ phép với giám thị. Bạn cũng cĩ mặt ở đĩ. Vậy bạn sẽ ứng xử sao đây? 1. Quay đi chỗ khác coi như khơng biết hoặc vì khơng thuộc quyền hạn giải quyết của mình. 2. Bạn cố gắng xin giám thị tha cho em đĩ chỉ vì “đĩ là con của một nhân vật rất quan trọng ở cơ quan chồng bạn”. 3. Bạn kiên quyết để cho giám thị xử lý theo đúng nguyên tắc, đồng thời giải thích cho em đĩ biết mức độ vi phạm của mình và cĩ hướng khắc phục. Nhưng để khơng gây căng thẳng trong mối quan hệ của bạn và em đĩ, đồng thời tránh tiếng “thấy người quen mà khơng giúp”, bạn cĩ thể nĩi với em là bạn sẽ nĩi với Hội đồng kỷ luật nâng đỡ em nếu như em thực sự cĩ quyết tâm khắc phục khuyết điểm. Trong mối quan hệ xã hội chồng chéo, phức tạp như hiện nay thì tình huống của người giáo viên này khơng phải là hiếm gặp. Nếu là người nhà ruột thịt của bạn thì cịn dễ vì dù sao họ cũng cĩ thể thơng cảm được. Đằng này lại là con của một vị lãnh đạo trong cơ quan chồng bạn, cĩ thể rất cĩ ảnh hưởng đến con đường cơng danh của anh ấy. Cĩ khi chỉ cần sự “quan tâm, tạo điều kiện” của bạn đối với học sinh thì biết đâu phụ huynh của em đĩ sẽ cho chồng bạn những cơ hội thuận lợi. Nhưng cũng vì thế mà chỉ cần thái độ khơng “thiện chí hợp tác” của bạn cũng cĩ thể gây khĩ khăn cho anh ấy. Vậy bạn phải xử lý thật khéo léo để khơng phá vỡ nguyên tắc trong việc giáo dục học sinh nhưng cũng khơng làm tổn hại đến mối quan hệ của chồng mình. Nhiều người sẽ chọn phương án 1. Đĩ là cách rút lui an tồn nhất để phụ huynh cũng khơng thể cĩ gì trách cứ bạn. Nhưng bạn cĩ tính đến trường hợp học sinh đĩ đã nhìn thấy bạn và biết rằng bạn đã cố tình làm ngơ? Lúc đĩ thì rắc rối to! Đơi khi lảng tránh để đỡ phiền hà cho bản thân lại khơng phải là cách xử lý hay. Vậy theo bạn xử lý theo cách 2? Cũng khơng ít trường hợp giáo viên chọn cách này. Đơn giản đĩ là một cơ hội để bạn tỏ rõ sự quan tâm giúp đỡ của mình đối với học sinh đĩ, và hy vọng rằng việc làm đĩ sẽ cĩ tác động tốt đến vị lãnh đạo ở cơ quan chồng bạn. Nhưng như vậy bạn sẽ đối mặt ra sao với học sinh của mình, chúng cĩ cịn kính trọng bạn khơng khi chỉ vì lợi ích cá nhân mà bạn đã sẵn sàng bỏ qua cho học sinh phạm lỗi. Bạn luơn nhắc nhở học sinh về sự cơng bằng, nghiêm khắc, nhưng chính hành động của bạn phản tác dụng mất rồi! Và chắc chắn sự bao che ấy cũng khơng cĩ lợi gì cho học sinh đã vi phạm kỷ luật vì sẽ tạo cho chúng tâm lý “đã cĩ người che chở rồi, muốn làm gì thì làm”. Như vậy bạn khơng thể tránh khỏi cảnh phải đứng ra xin xỏ vài lần sau nữa. Xử lý theo cách này lợi thì chưa thấy đâu nhưng cái hại thì đã bày ra trước mắt. Trong tình huống này, cách tốt nhất là bạn luơn luơn giữ vững sự nghiêm khắc và cơng tâm của mình. Dù là con của một người cĩ địa vị đi nữa nhưng đã vi phạm kỷ luật thì cần phải được xử lý. Bạn nhẹ nhàng giải thích cho em học sinh đĩ biết rằng em đã vi phạm vào nội quy của trường nên khơng thể xin các thầy tuyên bố “trắng án” trước sự chứng kiến của đơng đảo mọi người được. Bạn cĩ thể nĩi: “Cơ cĩ thể giúp em xin với các thầy cơ giám thị nhưng như thế thì các bạn sẽ nghĩ như thế nào về cơ, về em? Chắc chắn là sự coi thường đúng khơng? Nhưng em yên tâm, em vi phạm lần đầu thì các thầy cơ chỉ lập biên bản để nhắc nhở em thơi chứ khơng cĩ gì nặng nề cả. Nếu em thực sự nhận thấy lỗi của mình và cĩ ý thức sửa chữa thì thầy cơ sẽ sẵn sàng giúp đỡ em”. Trang 17
18. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Với những lời lẽ chí tình ấy của bạn chắc chắn rằng dù khơng nhận được “sự bào chữa hiệu quả” của bạn nhưng học sinh đĩ cũng khơng giữ tâm lý bất bình, tức giận với bạn. 15) Học sinh khơng học thêm ở lớp của thầy . Hiền là một học sinh vào loại khá giỏi trong lớp. Em đã đi học tại lớp học thêm của thầy B (giáo viên dạy mơn Tốn ở lớp em) đã hai năm. Nhưng sang năm lớp 12 em khơng theo học thầy nữa mà chọn học thêm tại một thầy dạy Tốn ở trường khác. Biết được điều này, thầy B cĩ vẻ khơng hài lịng, mỗi lần gọi Hiền lên bảng trả lời thầy thường đặt ra những câu hỏi rất khĩ, điểm bài kiểm tra của Hiền tự nhiên “sa sút” hẳn. Hiền đã gặp bạn để tâm sự. Với tư cách là cơ giáo chủ nhiệm, bạn xử lý thế nào? 1. Phản đối ngay những lời em nĩi vì cho rằng khơng bao giờ một thầy giáo như thầy B lại cĩ thái độ đĩ với học sinh. 2. Tỏ ra thơng cảm với tâm sự của học sinh và hứa sẽ lựa lời nĩi giúp với thầy dạy Tốn. 3. Bạn khuyên em học sinh trước hết cần xem lại nhận định của mình cĩ chính xác hay khơng hay chỉ là “cảm giác” như thế. Sau đĩ em tìm một cơ hội nào đĩ để khéo léo tìm hiểu nguyên nhân cách cư xử của thầy với em. Và để em cĩ thể yên tâm phần nào, bạn hứa sẽ cĩ dịp chuyện trị với thầy giáo B để thầy hiểu và thơng cảm cho em. Cĩ thể nĩi hiện nay học sinh ít gặp phải vấn đề này và cũng khơng cịn hiện tượng thầy giáo trù dập học sinh khi khơng tham gia học thêm ở lớp của thầy. Nhưng bạn cĩ chắc rằng tình huống này khơng bao giờ xảy ra trong quá trình bạn tham gia cơng tác chủ nhiệm? Đây là một tình huống hiếm gặp nhưng lại khá phức tạp vì nĩ động chạm đến vấn đề tế nhị, khơng chỉ ảnh hưởng đến mối quan hệ thầy trị mà cịn là tình cảm giữa các đồng nghiệp với nhau. Chính vì thế địi hỏi ở bạn sự sáng suốt và khéo léo. Lựa chọn theo cách 1 bạn sẽ tránh được những rắc rối với đồng nghiệp. Bạn cũng thừa biết rằng học sinh bạn cĩ thể dạy một, hai năm hoặc ba năm là cùng trong khi mối quan hệ với đồng nghiệp là mối quan hệ lâu dài, thường xuyên, hàng ngày “chạm mặt với nhau”, khơng “dại” gì vì chuyện nhỏ của học sinh mà ảnh hưởng đến mối quan hệ đĩ. Nhưng như vậy cịn trách nhiệm là một giáo viên chủ nhiệm và lương tâm nghề nghiệp của bạn thì sao? Và thái độ của bạn lúc đĩ rất dễ khiến em học sinh đĩ nghĩ rằng bạn “bao che” cho đồng nghiệp và khơng dám bênh vực quyền lợi của học sinh. Niềm tin của học sinh đối với bạn theo đĩ mà giảm dần. Bạn sẽ lựa chọn cách 2? Và đương nhiên đối với học sinh lúc đĩ bạn trở nên vĩ đại vơ cùng. Nhưng bạn sẽ nĩi như thế nào với thầy dạy Tốn? Chả lẽ lại “kết luận” thầy khơng hài lịng về học sinh khi khơng tham gia vào lớp học thêm của thầy? Mà bạn thừa biết rằng đây mới chỉ là những lời tâm sự từ một phía của em học sinh và cũng chỉ là nhận định “thầy cĩ vẻ khơng hài lịng”. Nếu đây chỉ là nhận định chủ quan của cá nhân em và khơng đúng sự thật thì quả là tai hại, bạn đã xúc phạm nghiêm trọng đến một đồng nghiệp đáng kính của mình rồi đấy. Vậy lựa chọn hai cách trên đều thể hiện sự nĩng vội và chủ quan trong nghệ thuật ứng xử sư phạm của bạn. Trong trường hợp này, khi chưa biết được mức độ chính xác của thơng tin đến đâu bạn cần giữ thái độ điềm tĩnh, hỏi han em đĩ thật cặn kẽ và khuyên em nên xem xét lại. Bạn cĩ thể nĩi: “Cơ hiểu nỗi lo lắng của em vì đây là năm học rất quan trọng. Các em hồn tồn cĩ quyền lựa Trang 18
19. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . chọn học thêm ở một thầy giáo phù hợp. Là thầy cơ, ai cũng mong các em tiến bộ và cĩ kết quả học tập tốt. Chính vì thế theo cơ em nên xem lại thật kỹ bài làm của mình xem cĩ chỗ nào khơng phù hợp với cách dạy của thầy khơng. Và biết đâu những câu hỏi khĩ của thầy lại xuất phát từ mong muốn em tiến bộ. Nếu thực sự khi đã xem xét kỹ mà em vẫn khơng tìm ra được nguyên nhân thì em nên tìm một cơ hội nào đĩ thật phù hợp, khéo léo hỏi thầy xem do đâu mà bài của em điểm khơng cao để em cĩ cách khắc phục. Cơ nghĩ rằng với sự bình tĩnh, khéo léo, tế nhị và tơn trọng thầy giáo của em, chắc chắn em sẽ cĩ được câu trả lời. Và để em yên tâm là bạn khơng bỏ mặc vấn đề của em, bạn cĩ thể hứa: “Về phía cơ, cơ sẽ lựa lời trị chuyện với thầy B để thầy hiểu và thơng cảm cho em”. Nhưng bạn cũng nên nhắc em khơng nên đem chuyện này ra để bàn tán làm chủ đề cho những cuộc “buơn dưa lê” trên lớp. Điều đĩ khơng giúp em cải thiện được tình hình mà chỉ làm cho quan hệ thầy trị xấu đi mà thơi. 16) Nhắc lại thầy vừa nĩi gì? . V. là một học sinh bướng bỉnh nhất lớp mà hầu như giáo viên nào cũng biết tiếng. Trong giờ Tốn, thầy X. đang say sưa giảng bài (về một vấn đề khĩ của chương trình), cả lớp đang chú ý lắng nghe. Riêng V. ngồi dưới cứ khi nào thầy quay mặt lên bảng là lại trêu chọc mấy bạn bên cạnh rồi tủm tỉm cười một mình. Bất chợt thầy quay xuống thấy V. đang cười, trêu bạn, thầy giáo nghiêm khắc: - V., em đứng dậy và nhắc lại thầy vừa nĩi gì? V. đứng dậy và nhanh nhảu đáp: - Thưa thầy thầy vừa nĩi :”V., em đứng dậy và nhắc lại thầy vừa nĩi gì” ạ. Cả lớp cười ồ lên, cịn thầy giáo thì đỏ mặt tía tai. Vào “tình cảnh” này của thầy giáo X., bạn sẽ làm gì? 1. Đành làm ngơ và quay lên bục giảng tiếp tục cơng việc của mình, khơng để ý đến em học sinh đĩ nữa. 2. Bạn tức giận đuổi em đĩ ra khỏi lớp vì đã cĩ thái độ khơng nghiêm túc với thầy cơ giáo. 3. Bạn bình tĩnh nhìn thẳng vào em học sinh và yêu cầu em nhắc lại vấn đề bạn đang giảng. Nếu em tỏ ra lúng túng và khơng trả lời được thì bạn phải cĩ sự nhắc nhở thật nghiêm khắc. Sự bướng bỉnh, “láu cá” của học sinh đơi khi đẩy giáo viên vào những tình huống “dở khĩc dở cười”. Trong những tình thế đĩ nếu bạn khơng thực sự nhanh trí, thơng minh thì khĩ cĩ thể xử lý một cách thành cơng. Hiện tượng học sinh trong lớp khơng chú ý nghe giảng, lại trêu chọc bạn khơng lấy gì làm lạ, nhất là bạn lại đang dạy ở một lớp cĩ nhân vật “thầy cơ nào cũng biết tiếng”. Một số giáo viên do đã quá quen với chuyện đĩ, vả lại cũng khơng muốn phải trực tiếp đối mặt với những học sinh cá biệt ấy nên cũng đành “làm ngơ”. Nhưng là một giáo viên nghiêm khắc bạn khơng thể chấp nhận được chuyện đĩ. Việc làm của bạn là cần thiết để duy trì kỷ cương lớp học đồng thời đảm bảo quyền lợi của học sinh trong việc tiếp Trang 19
20. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . thu kiến thức trên lớp, vì sự quậy phá trêu chọc của em học sinh đĩ sẽ làm ảnh hưởng đến việc học tập của các bạn khác và khơng coi trọng sự cĩ mặt của giáo viên. Khơng ngờ một giáo viên nghiêm khắc như bạn cũng cĩ lúc bị học sinh “giỡn mặt”. Bạn yêu cầu học sinh đứng dậy nhắc lại lời bạn nĩi là hành động nhắc nhở thái độ thiếu tập trung của em đĩ, vì bạn biết chắc rằng cĩ hỏi em đĩ cũng khơng nĩi được. Chắc chắn bạn chờ đợi một sự ấp úng từ học sinh và chuẩn bị một “bài” cảnh cáo. Nhưng khơng ngờ một “sơ hở” trong câu nĩi của bạn đã bị học sinh đĩ “tận dụng” tạo ra một địn “phản bác”. Quả thật phải thừa nhận là câu trả lời của cậu học sinh đĩ khơng sai, nhưng đĩ khơng phải là điều bạn cần hỏi. Và bạn sẽ tức giận đuổi học sinh ra khỏi lớp vì thái độ vơ lễ? Nhưng bạn nên nhớ rằng đây là một học sinh bướng bỉnh và giỏi lý sự nên sẽ khơng dễ dàng “đầu hàng”, chắc chắn sẽ tiếp tục “đấu tay đơi” với bạn chứ nhất định khơng chịu thi hành. Lúc đĩ bạn sẽ phải xử lý ra sao? Sự nĩng vội đã đẩy bạn lấn sâu vào tình thế khĩ xử. Bình tĩnh một chút bạn sẽ nhận ngay ra rằng đĩ chỉ là sự chống chế và láu cá của học sinh. Và phải cơng nhận là lập luận của cậu học sinh này cũng khơng phải khơng cĩ lý. Nhưng “cái lý” của cậu ta bạn lại bám vào chính sơ hở trong câu nĩi của bạn. Chính vì vậy tốt nhất trong lúc này bạn khơng nên để câu chuyện chấm dứt ở đĩ mà tiếp tục phải “làm ra nhẽ”. Bạn phải tự trấn an mình trước tiếng cười của học sinh và “vẻ đắc thắng” của cậu học sinh đĩ. Sau đĩ bạn tìm cách khắc phục sơ hở của mình bằng cách đặt lại một câu hỏi khác, rõ ràng và chính xác hơn: “Em nhắc lại thầy vừa giảng về phần gì?”. Chắc chắn em học sinh đĩ sẽ khơng cịn cách nào để chống chế, và tùy tình hình cụ thể mà bạn quyết định cách xử lý phù hợp. Nhưng dù biện pháp nào thì bạn phải tỏ ra hết sức nghiêm khắc để chấn chỉnh ngay hiện tượng học sinh thiếu lễ độ với giáo viên lại hay chống chế và lý sự “cùn”. 17) Khi học sinh làm bài tập tốn, lý trong giờ giảng văn . Thầy Tâm nổi tiếng là người rất thương học sinh và cũng là người nghiêm túc trong cơng việc. Thầy dạy mơn văn ở một lớp chuyên Tốn-Lý-Hĩa tồn học sinh khá giỏi. Do áp lực thi vào đại học nên bất cứ giờ học văn nào của thầy, các em cũng lén lơi đề tốn, lý ra để giải. Thầy rất buồn, nhưng vì thương học sinh nên thường chỉ nhắc nhở mà khơng nỡ lần nào phạt nặng. Một hơm, thầy lại bắt gặp và nhắc nhở nhưng các em vẫn lén cúi xuống bàn giải tiếp. Ở vào địa vị của thầy Tâm, bạn sẽ xử lý thế nào? 1. Tiếp tục cho qua vì cĩ nhắc cũng vơ ích và nghĩ rằng các em khơng học thì ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của các em mà thơi. 2. Nhắc nhở nghiêm khắc hơn và nĩi sẽ báo lại với giáo viên chủ nhiệm và ghi vào sổ đầu bài phê bình các em thiếu ý thức, khơng tơn trọng giáo viên. 3. Nhắc nhở các em khơng tiếp tục làm bài mà chú ý vào nghe giảng. Cuối giờ học, bạn dành ra vài phút để tâm sự với các em để tìm nguyên nhân và giúp các em tìm ra phương pháp học tập thích hợp nhất. Trong cuộc đời làm thầy, cịn hạnh phúc nào hơn khi mỗi lần lên giảng bài bạn luơn nhận được sự chú ý, tập trung nghiêm túc của học sinh. Nhưng khơng hiểu vì lý do gì mà hiện tượng học sinh “rì rầm”, làm việc riêng trong giờ học đã trở thành một căn bệnh “cố hữu” mà đơi khi các thầy “cao tay” mấy cũng phải chịu thua. Vẫn biết rằng đĩ khơng hẳn là học sinh khơng tơn trọng mình nhưng nhiều thầy cơ giáo đã tỏ ra rất bực bội và quyết định những biện pháp xử lý kiên quyết. Trang 20
21. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Trong trường hợp thầy Tâm, dù khơng vừa lịng về việc học sinh khơng “tồn tâm, tồn ý” vào học mơn của thầy, hơn nữa lại cịn mang bài của mơn khác ra giải, nhưng vì thương học sinh nên thầy vẫn bỏ qua. Vì ý nghĩ dù sao mơn của thầy cũng là mơn phụ đối với một lớp chuyên khối A nên thầy vẫn đành chấp nhận chuyện đĩ. Chắc rằng nhiều người sẽ khơng ủng hộ cách “chiều” học sinh của thầy Tâm. Và dù cĩ là người “dễ tính” nhất cũng khĩ lịng chấp nhận cách xử lý theo phương án 1. Đĩ là sự nhân nhượng một cách quá đáng và rất dễ khiến học sinh “được đằng chân, lân đằng đầu”. Dần dần sẽ nảy sinh tâm lý khơng tơn trọng thầy và mơn học mà thầy hướng dẫn. Là người “cứng rắn” hơn, bạn cĩ thể chọn cách xử lý 2. Bạn hồn tồn cĩ quyền làm điều đĩ vì thực tế là bạn đã “nhắc nhiều lần mà học sinh vẫn tái phạm”. Nhưng hãy cố gắng cảm thơng với nỗi lo lắng về chuyện học hành của học sinh. Bạn biết rằng đĩ chẳng qua cũng chỉ là biện pháp “bất đắc dĩ” để đối phĩ với áp lực của các mơn học kia chứ khơng hồn tồn là do học sinh khơng tơn trọng bạn. Vậy cĩ nên trách phạt các em quá nặng nề vì một lý do “cĩ vẻ chính đáng” ấy”? Lựa chọn cách xử lý tế nhị, kiên quyết mà cĩ tình là giải pháp tốt nhất trong tình huống này. Bằng những lời tâm sự nhẹ nhàng nhưng thẳng thắn bạn sẽ cho các em hiểu rằng việc làm của các em là chưa hợp lý và đĩ cũng khơng phải là cách học hay. Bạn cĩ thể nĩi: “Cơ biết các em rất lo lắng cho việc học tập của mình nhưng tận dụng thời gian trên lớp của mơn này để học mơn kia là một cách học thiếu khoa học. Vì như vậy các em sẽ khơng thể tiếp thu bài học của cơ trên lớp và về nhà đương nhiên lại phải mất nhiều thời gian để học lại mà chưa chắc là đã hiệu quả. Hơn nữa, cơ rất thương các em, cĩ thể thơng cảm được nhưng nếu người khác nhìn thấy sẽ coi thường cơ. Chính vì vậy theo cơ, giờ lên lớp mơn học của cơ các em nên tập trung vào để lĩnh hội kiến thức tổng quát nhất. Sau đĩ khi về nhà các em chỉ cần một thời gian ngắn để ơn lại là cĩ thể nhớ được. Cịn tồn bộ thời gian ở nhà các em dồn vào ơn mơn học chuyên của mình. Cơ tin rằng với sự cố gắng của mình, các em sẽ hồn thành tốt các mơn học”. Bằng những lời lẽ nhẹ nhàng, chân tình của một người thầy cĩ kinh nghiệm, cĩ trách nhiệm, chắc chắn bạn sẽ khiến các em “tâm phục, khẩu phục”. Và các em sẽ kính trọng bạn hơn vì nhận thấy ở bạn tinh thần trách nhiệm và tình yêu thương học sinh hết mực. 18) Làm gì để “trấn an” dư luận của học sinh? . Gần đây bạn phát hiện trong lớp bạn chủ nhiệm đang cĩ lời bàn ra tán vào của học sinh về trường hợp bạn H “học thì chẳng ra gì mà mơn Tốn của thầy N tồn 8, 9 điểm”. Trong khi các bạn khác “phấn đấu chật vật cũng chỉ được 6, 7 điểm là cùng”. Là một giáo viên chủ nhiệm, bạn phải làm gì để “trấn an” dư luận này của học sinh? (chọn 1 trong 3 cách xử lý dưới đây) 1. Trong buổi sinh hoạt cuối tuần bạn thẳng thắn đưa ra vấn đề này và đề nghị các em nĩi trực tiếp, khơng bàn tán sau lưng. Sau đĩ tuỳ tình hình bạn sẽ tìm cách xử lý. 2. Phê bình học sinh trong lớp đã cĩ hiện tưởng khơng đồn kết, nĩi xấu bạn và thầy giáo. 3. Gặp riêng lớp trưởng hoặc một em học sinh học khá giỏi và cĩ uy tín trong lớp để xác minh hiện tượng này. Sau đĩ bạn sẽ quyết định cách xử lý để đảm bảo tính cơng bằng trong lớp học. Sự cơng bằng là một tiêu chuẩn vơ cùng quan trọng trong suy nghĩ của học sinh. Chúng luơn quan niệm một cách đơn giản rằng đã là mơi trường sư phạm thì các thầy cơ phải tuyệt đối cơng bằng Trang 21
22. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . trong cách cư xử với học sinh, cĩ như thế mới cĩ thể khuyến khích các em phấn đấu học tập tốt. Một khi nguyên tắc đĩ bị vi phạm sẽ rất dễ khiến các em mất niềm tin vào các thầy cơ giáo. Chính vì vậy khi lớp bạn chủ nhiệm cĩ dư luận về vấn đề này, hơn nữa lại liên quan đến “quyền lợi sát sườn” của học sinh (chuyện đánh giá kết quả học tập bằng điểm) chắc chắn bạn khơng thể bỏ qua. Nếu bạn cố tình cho qua như khơng hề biết cĩ thể dư luận đĩ sẽ khơng chỉ ngấm ngầm mà sẽ bùng phát vào một ngày nào đĩ chưa biết chừng. Bạn sốt sắng với thơng tin này và quyết tâm “làm ra nhẽ” bằng cách thẳng thắn nêu ra vấn đề trong một cuộc họp tập thể nào đĩ. Thậm chí trong cuộc họp cĩ vẻ dân chủ và cơng khai ấy, bạn tỏ ý phê bình các em đã cĩ hiện tượng nĩi xấu thầy và bạn. Bạn chọn cách xử lý này sẽ là quá nĩng vội khi chưa hề biết là độ chính xác của thơng tin đĩ đến mức nào. Bạn biết rằng “khơng cĩ lửa thì làm sao cĩ khĩi”, chắc chắn học sinh của bạn khơng ghen tị nhau đến mức bịa đặt ra chuyện “tày trời” đĩ. Nếu bạn vội kết tội học sinh biết đâu chúng sẽ nghĩ bạn bênh vực cho đồng nghiệp của mình và sẽ khơng bao giờ đứng về phía chúng. Hơn nữa, mang những chuyện tế nhị này ra cơng bố trước dư luận là điều khơng bao giờ nên làm. Điều trước tiên cần làm là bạn phải tìm mọi cách để thẩm định lại thơng tin này một cách chính xác. Bạn cĩ thể gặp riêng lớp trưởng hoặc một em học sinh mẫu mực trong lớp để khéo léo trị chuyện. Bạn chỉ cĩ thể “thu thập” được những thơng tin chuẩn xác khi nĩi chuyện với học sinh bằng sự cởi mở, chân thành, tế nhị và khơng áp đặt. Khi xác minh dư luận đĩ là cĩ thật thì bạn cần suy nghĩ về cách xử lý để đảm bảo cơng bằng và quyền lợi của học sinh. Nhưng dù lựa chọn giải pháp nào thì sự tế nhị và thận trọng sẽ là nguyên tắc đầu tiên cần tơn trọng. 19) Học sinh đánh nhau sau khi cơ giáo rời lớp sớm . Giáo viên hướng dẫn bận việc đột xuất nên nhờ N – giáo viên thực tập dạy thay một tiết. Suốt cả tiết dạy, trên bảng cơ giảng mặc cơ, dưới lớp nhiều em học sinh nĩi chuyện, làm việc riêng, bàn tán rồi cùng nhau cười khúc khích. Giận dỗi, N bỏ ra khỏi lớp sớm 6 phút. Chẳng may trong 6 phút đĩ cĩ hai em nghịch ngợm trong lớp đã trêu nhau dẫn đến đánh lộn khiến cả lớp học náo loạn cả lên. Vào tình huống của giáo viên N bạn sẽ xử lý ra sao? 1. Bạn làm ngơ vì đĩ là thuộc về trách nhiệm của học sinh 2. Bạn quay lại lớp và gay gắt phê bình học sinh đã vi phạm nội quy lớp học và nĩi sẽ báo cáo lại cho giáo viên chủ nhiệm. 3. Bạn quay lại lớp ổn định tình hình và tìm hiểu rõ nguyên nhân vì sao các em mất trật tự trong giờ học, lại cịn gây lộn, đánh nhau. Đồng thời cũng nhận khuyết điểm đã bỏ về khi tiết học chưa kết thúc dẫn đến tình trang nhốn nháo trên. Đây quả thật chỉ là một tình huống đột xuất xảy ra ngồi dự đốn của bạn. Chỉ vì một phút tự ái, nĩng vội, bạn đã khơng kiên trì ở lại hết tiết mà cho học sinh nghỉ sớm nên đã xảy ra chuyện. Như vậy dù biện minh thế nào thì trước hết lỗi phải thuộc về bạn. Thế mà bạn lại cĩ thể làm ngơ và cho rằng trách nhiệm thuộc về học sinh. Rõ ràng nếu cĩ mặt ở lớp đến hết tiết chắc rằng sự việc đĩ đã khơng xảy ra. Xử lý theo cách thứ nhất là bạn đã vơ tình biến mình thành một giáo viên thiếu trách nhiệm với học sinh. Trang 22
23. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Bạn cũng cĩ thể quay lại lớp để chấn chỉnh học sinh và cho các em biết rằng chúng phải chịu hồn tồn trách nhiệm về hành động của mình. Trong tình huống đĩ cĩ thể vì sợ nên học sinh sẽ ngoan ngỗn nhận lỗi của mình nhưng thực ra trong lịng các em thừa hiểu rằng bạn phải là người cĩ trách nhiệm trước tiên chứ. Vậy cách ứng xử hợp lý nhất trong tình huống này là bạn nhanh chĩng quay lại lớp học và ổn định tình hình. Trước cả lớp, bạn nên thẳng thắn nhận trách nhiệm của mình trong việc ra khỏi lớp trước khi hết giờ, nên lớp đã xảy ra tình trạng trên. Đồng thời bạn cần phải nghiêm khắc nhắc nhở các em về ý thức tự quản khi khơng cĩ giáo viên ở trong lớp. Với sự chia sẻ trách nhiệm này, cĩ thể bạn sẽ nhận được sự phê bình từ phía Ban giám hiệu, nhưng đĩ cũng là một lần nhắc nhở bạn về lịng kiên trì và sự kiềm chế cảm xúc cá nhân. 20) Khi học sinh xé bài kiểm tra. Trả bài kiểm tra một tiết cho học sinh xong, bạn quay lên bục giảng để bắt đầu bài mới thì bỗng “roạc”, “xoạt, xoạt”, hình như là tiếng xé và vị giấy. bạn quay lại thì thấy Tiến đã xé tan bài làm được một điểm của mình trước sự ngơ ngác của các bạn trong lớp. Khi được hỏi tại sao em xé bài, thì Tiến trả lời tỉnh queo: “Bài của em thì em xé”. Trước sự việc đĩ, bạn phải giải quyết ra sao? (gợi ý 4 các xử lý sau): 1. Bạn khơng nĩi gì, quay trở lại bục giảng để bắt đầu bài của mình 2. Bắt em đĩ đứng dậy, phê bình em gay gắt trước lớp và ghi vào sổ đầu bài vì ý thức thiếu tơn trọng giáo viên. 3. Bạn tạm thời “bỏ qua” và nhanh chĩng bắt đầu bài giảng của mình. Sau đĩ cuối giờ bạn gọi em học sinh đĩ lại để hỏi han, tâm sự và giải thích cho em hiểu sự đúng sai trong hành động của mình. 4. Bạn dành ra một vài phút xuống chỗ em đĩ và nhẹ nhàng nhắc nhở em, để em đĩ nhận ra khuyết điểm của mình và động viên em lần sau cố gắng. Trong quá trình giảng dạy, bạn khơng hiếm trường hợp phải đối mặt với những học sinh cĩ thành tích học tập kém, lại ngang ngạnh và nhiều khi tỏ ra coi thường kỉ luật, thiếu tơn trọng giáo viên. Nếu bạn khơng thực sự nghiêm khắc thì cĩ những lúc rất dễ bị học sinh coi thường và tiếp tục cĩ những hành động khơng đúng mực. Chắc chắn là các thầy cơ giáo ai cũng sẽ cảm thấy tức giận trước hành động này của học sinh. Em đĩ cĩ thể biện minh rằng do bài bị điểm kém, lại là bài của mình nên em muốn làm gì thì làm. Nhưng đĩ là cách “lý sự cùn” vì rõ ràng đây là lớp học, cơ giáo đang lên lớp, bài tập vừa được cơ giáo chấm điểm mà em đĩ cĩ hành động như thế là thiếu tơn trọng giáo viên. Và chính vì vậy bạn khơng thể bỏ qua một cách dễ dàng (như ở gợi ý 1), vì rất dễ khiến học sinh coi thường bạn. Các em học sinh khác trong lớp sẽ nghĩ gì đây khi chứng kiến hành động hơi vơ lễ đĩ mà cơ giáo lại “khơng dám làm gì”. Thái độ nghiêm khắc lúc này là hết sức cần thiết. Bạn cĩ thể phê bình em đĩ gay gắt ngay trước lớp, nhưng để giữ “hịa khí’, bạn nên tìm cách nhẹ nhàng khuyên bảo em. Bạn khơng nên để sau buổi học để nĩi riêng với em đĩ vì những hành động như thế cần được rút kinh nghiệm ngay để các em khác khơng lặp lại. Trang 23
24. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Bạn nên dành một vài phút xuống chỗ em học sinh đĩ để phân tích về hành động vừa rồi của em. Bạn cĩ thể nĩi: “Cơ biết bài hơm nay của em bị điểm kém và em rất buồn. Nhưng em đã kịp xem lại bài của mình nghuyên nhân tại sao khơng? Em nĩi là “bài của em thì em xé”, đúng bài đĩ là của em nhưng dù sao đĩ cũng là bài cơ đã cẩn thận xem xét, đánh giá và chỉ ra cái sai cho em để lần sau em cố gắng hơn. Thế mà khơng ngờ cơng sức của em trong một tiết và cả của cơ bị em xé toạc thành những mảnh giấy vụn. Nếu đặt trường hợp em sau này sẽ là một giáo viên như cơ, cĩ một học sinh làm việc đĩ ngay trước mặt em thì em nghĩ sao? Nhưng thơi, dù sao em cũng đã trĩt làm, lần đầu cơ cĩ thể thơng cảm. Cơ mong rằng em hiểu những điều cơ nĩi và cố gắng hơn trong những bài làm sau. Cơ tin là em làm được”. Đồng thời bạn cũng nên khéo léo nhắc nhở các em trong lớp rút kinh nghiệm để lần sau khơng cĩ những phản ứng nĩng nảy như thế. 21) Em ước được nghỉ tiết học của cơ . Ở lớp 7C sau khi giảng bài xong, cơ giáo Lan hỏi vui: - Nếu cơ cho các em một điều ước trong khả năng của cơ, các em sẽ ước gì? Cả lớp cười, bỗng cơ nghe thấy cuối lớp cĩ tiếng học sinh đáp: - Thưa cơ, em ước được nghỉ tiết học của cơ ạ. Là cơ giáo Lan, bạn ứng xử thế nào? 1. Lờ đi coi như khơng nghe thấy câu nĩi đĩ và “đánh trống lảng” sang chuyện khác. 2. Tự ái, phê bình em học sinh đĩ về ý thức học tập. 3. Vẫn thái độ vui vẻ, bạn giải thích cho em hiểu bạn khơng thể đáp ứng được điều ước đĩ của em, nhưng cũng rút kinh nghiệm trong việc nĩi chuyện vui vẻ với các em vào những lần sau để tránh bị học sinh đẩy vào tính huống khĩ xử. Sau những giờ học căng thẳng, một vài câu chuyện vui hay những lời tâm sự cởi mở giữa cơ và trị là một mĩn ăn tinh thần thực sự quý giá. Nĩ chính là một sợi giây vơ hình gắn kết tình thầy trị trong một bầu khơng khí gần gũi, thương yêu và cũng là phút thư giãn hiếm hoi để chuẩn bị bước vào những tiết học sau. Bạn hiểu được ý nghĩa cũa việc đĩ và bắt đầu câu chuyện của mình một cách “hồn nhiên”. Nhưng ai ngờ được rằng chính sự vơ tư ấy lại đặt bạn vào một tình thế khĩ xử. Ai cũng đã từng trải qua một thời học trị tinh nghịch, ngây thơ chắc sẽ hiểu được rằng ở tuổi này đơi khi chúng ta “lỡ” nĩi những lời quá vơ tư và bồng bột. Quả thật khi nghe bạn hỏi, các em đã trả lời một cách chân thành khơng dấu diếm. Với học sinh sau 3-4 tiết học căng thẳng nếu được “giải lao” hẳn một tiết thì cịn gì bằng. Thế là chúng hồn nhiên nĩi ra điều ước của mình. Nhưng điều đĩ cĩ thể làm bạn phật lịng và nặng nề hơn lại bị quy kết là thiếu ý thức học tập? Cũng cĩ thể lắm chứ. Nhưng đừng vội trách mắng học sinh vì như thế sự cởi mở và chân thành của các em đã bị thái độ “nghiêm túc quá” của cơ làm cho tắt ngấm. Và lần sau chắc sẽ rất khĩ để học sinh cĩ thể biểu lộ sự chân tình và hồn nhiên trẻ con đáng yêu của mình. Như vậy dù học sinh của bạn cĩ trả lời như thế nào, bạn hãy duy trì sự dịu dàng và gần gũi của mình. Sự hĩm hỉnh sẽ là chìa khĩa giúp bạn thốt khỏi tình huống này. Bạn sẽ vui vẻ giải thích cho các em hiểu rằng, với tư cách là giáo viên, bạn khơng thể đáp ứng “điều ước” này của các em vì khơng thể bỏ qua quy định của nhà trường. Nhưng bạn luơn thể hiện cho học sinh thấy bạn luơn thấu hiểu những vất vả trong cơng việc học tập của học sinh, chính vì thế bạn sẽ cố tạo ra những Trang 24
25. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . câu chuyện cười, những phút thư giãn để động viên tinh thần của các em. Ở vào những tình thế này, sự cởi mở, chân tình và ĩc hài hước của bạn sẽ được vận dụng tối đa. 22) Khi học sinh từ chối thực hiện yêu cầu của cơ . Khi bước vào dạy tiết 2, bạn nhìn thấy bảng chưa lau và mấy mẩu giấy vụn cịn nằm rải rác trên nền lớp học, bạn gọi một học sinh ngồi ở đầu bàn trên cùng lên xĩa bảng và nhặt những mẩu giấy vụn đĩ đi. Nhưng vừa dứt lời thì em học sinh đĩ đứng lên và nĩi: “Thưa cơ, em khơng vứt giấy ra lớp và hơm nay cũng khơng phải đến phiên em trực nhật”. Nĩi xong, học sinh đĩ ngồi xuống. Trong tình huống đĩ, bạn sẽ phản ứng thế nào? (lựa chọn 1 trong 4 cách sau) 1. Phê bình em học sinh đĩ và dứt khốt yêu cầu em phải lên nhặt giấy vụn để đảm bảo uy tín của cơ. 2. Gọi em khác hoặc em trực nhật lên dọn. 3. Khơng nĩi gì thêm mà lẳng lặng bước lên bục giảng xĩa bảng và cúi xuống nhặt mấy mẩu giấy vụn bỏ vào sọt rác. Sau đĩ bạn bắt đầu bài giảng một cách bình thường như khơng cĩ chuyện gì xảy ra. 4. Bạn sẽ nĩi rằng: “Vậy thì em cĩ thể làm giúp cơ được khơng?” Sau đĩ bạn nên khen ngợi em học sinh đĩ đồng thời nhắc nhở người trực nhật lần sau rút kinh nghiệm. Tình trạng đến khi giáo viên bước vào lớp mà lớp vẫn cịn chưa ổn định là hiện tượng khơng lấy gì làm lạ. Bạn đã từng chứng kiến học sinh vẫn lang thang nhốn nháo ngồi hành lang, khi thấy bĩng giáo viên vào gần đến lớp thì mới “co giị lên mà chạy”, hay cảnh những chiếc bàn bị xơ vẹo, bảng viết vẫn cịn ngổn ngang vết phấn Và cịn nhiều, nhiều nữa những điều làm bạn khơng hài lịng. Lâu dần cũng thành quen, bạn phải chấp nhận sự thật đĩ và sẵn sàng bỏ ra vài phút đầu tiết học của mình cho các em “chấn chỉnh”. Nhưng khơng ngờ yêu cầu rất chính đáng của bạn lại đầy bạn rơi vào một tình thế khĩ xử. Nếu xét một cách khách quan thì câu trả lời đĩ của em học sinh nghe cĩ vẻ cĩ lý, khơng vứt rác thì làm sao phải đi nhặt rác? Cách lập luận này cĩ thể làm bạn hơi sốc vì khơng ngờ rằng học sinh của mình lại cĩ cách xử sự như vậy. Nhưng điều đĩ hồn tồn cĩ thể, vì khi mới chỉ là những cơ cậu học trị 9-10 tuổi, các em thường cĩ suy nghĩ khá máy mĩc và ngây thơ là nếu mình khơng vứt rác ra lớp thì tại sao lại phải đi nhặt, đáng lẽ ra cơ phải gọi bạn nào bày ra thì phải lên dọn đi chứ! Dù sao cách suy nghĩ trẻ con này cũng cĩ cái lý của nĩ, nên bạn khơng thể và cũng khơng cơng bằng khi trách mắng gay gắt học sinh đĩ và bắt em lên nhặt. Vì như thế sẽ khiến em cảm thấy bực bội, khơng vừa lịng. Và bạn cĩ nghĩ đến trường hợp đĩ là một em rất “bướng”, bạn cĩ yêu cầu thế nào em cũng khơng thực hiện thì bạn phải xử sự ra sao? Đừng tự đẩy mình vào tình huống khĩ xử như thế. Bạn tiếp tục gọi học sinh khác. Nếu phải một em hiền lành dễ bảo, em sẽ lên nhặt thì coi như xong, nhưng nếu chẳng may lại là một “phản ứng dây chuyền” và vẫn là lý lẽ của em học sinh thứ nhất thì bạn sẽ thực sự bế tắc. Tỏ ra bất lực khơng thể giải quyết được tình huống trước mặt học sinh là điều tối kỵ. Trang 25
26. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Thơi thì “vạn bất đắc dĩ” bạn sẽ tự mình làm để khơng rơi vào tình thế như khi chọn hai cách xử lý trên. Cĩ thể trong suy nghĩ của bạn đĩ là việc hết sức nhỏ nhặt chẳng đáng phải bận tâm, bạn sẽ làm thay các em. Chắc chắn trước mặt học sinh lúc này bạn trở nên rất gần gũi, khơng quan cách và dễ tính. Nhưng biết đâu đĩ lại chính là sự mở đường cho học sinh tiếp tục bầy bừa và khơng cĩ ý thức chuẩn bị chu đáo trước khi giáo viên vào lớp. Và sự dễ dãi của bạn sẽ khiến học sinh nghĩ rằng cơ dễ tính như vậy cĩ bày bừa chắc cũng chẳng sao đâu! Đến lúc đĩ thì cịn gì là lớp học nữa. Tốt nhất là tùy vào tình huống cụ thể mà bạn cần phải nhanh trí tìm cách xử lý. Cũng khơng nên quá quan trọng vấn đề bằng cách truy xét ai cĩ trách nhiệm với việc “xả rác” này. Bạn cũng cĩ thể tự làm nếu thấy hợp lý và cũng chỉ là mấy mảnh giấy vụn trên sàn hay vài vết phấn chưa lau. Nhưng sau đĩ bạn cũng nghiêm khắc nĩi cho học sinh biết rằng sẽ khơng cĩ lần sau như thế. Nhưng tốt nhất là bạn nên nhắc nhở học sinh kê lại bàn ghế cho ngay ngắn, “nhờ” một em học sinh lên lau bảng “giúp” cơ, sau đĩ nhanh chĩng bắt đầu bài giảng. Và đến cuối buổi chắc chắn bạn phải yêu cầu lớp trưởng cĩ trách nhiệm cắt cử các bạn trực nhật để bước vào tiết học sau. Làm như vậy bạn sẽ khơng mất thời gian và sẽ khơng tạo ra bầu khơng khí căng thẳng cho buổi lên lớp của mình vì những chuyện cỏn con ấy. 23) Khi học sinh thắc mắc vì thầy cho điểm thấp . Trong một lần trả bài kiểm tra lớp 9B của thầy Việt, cĩ một học sinh đứng lên thắc mắc với thầy về kết quả điểm thầy chấm với lý do: “Bài của em làm giống hệt bài của bạn Thắng, sao bạn ấy lại được điểm 8 mà em chỉ được cĩ 5?”. Đặt vào tình huống của thầy Việt, bạn xử lý ra sao? 1. Trả lời qua loa và vào bài giảng mới ngay. 2. Yêu cầu học sinh đĩ xem lại bài và khơng được thắc mắc vì thầy đã chấm rất kỹ khơng cĩ chuyện nhầm lẫn. 3. Yêu cầu em đĩ ngồi xuống bình tĩnh xem lại bài của mình. Sau đĩ bạn cĩ thể thu lại hai bài làm đĩ để xem xét cho kỹ. Nếu thực sự đã cĩ sai sĩt, bạn thành thật xin lỗi trước các em và hứa chấm lại bài cho em đĩ. Nếu sau khi kiểm tra thấy mình đã làm đúng thì nên giải thích cặn kẽ cho em đĩ hiểu về kết quả của mình. Bạn đã bao giờ phải xử lý một tình huống tương tự chưa? Quả thật là khơng mấy khi chúng ta nghĩ rằng cĩ học sinh nào lại “ngố” đến thế khi tự “lạy ơng tơi ở bụi này”. Nếu là học sinh chúng ta sẽ chọn cách im lặng dù ở trong tình thế là người chép, hay người cho chép thì khơng bị thầy phát hiện ra là “may mắn” rồi. Nhưng sự thực lại cĩ những khi xảy ra một số tình huống “trái khốy” như thế đấy. Sự thắc mắc của học sinh chắc chắn sẽ khiến bạn giật mình tự hỏi: “Tại sao mình chấm kỹ như thế mà lại khơng phát hiện ra việc này nhỉ?”. Nhưng trấn tĩnh lại mình, bạn sẽ quả quyết rằng mình đã chấm kỹ rồi và khơng thể cĩ sai sĩt. Tự tin là tốt nhưng đơi khi quá tin tưởng vào sự cẩn thận của mình lại chưa chắc đã phải là cách ứng xử hay, nhất là trong tình huống này. Bạn đã chấm bài với tinh thần trách nhiệm cao nhưng cĩ ai dám chắc rằng phải chấm nhiều bài của nhiều lớp bạn sẽ khơng bao giờ nhầm? Chính vì thế kiểm tra lại một cách cẩn thận trong mọi tình huống là điều khơng bao giờ thừa. Trang 26
27. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Trước thái độ phản ứng của học sinh, bạn khơng thể trả lời cho qua chuyện mà phải cĩ sự phân tích cặn kẽ. Tốt nhất trong tình huống này để cĩ thời gian kiểm chứng lại lời nĩi của em học sinh đĩ, bạn nên hẹn em đến cuối giờ sẽ thu bài để xem lại. Khi đối chiếu hai bài và nhận ra sự thiếu sĩt của mình (một sự chênh lệch khơng nhỏ: giữa 5 điểm và 8 điểm) bạn phải lập tức nhận lỗi về mình và chấm lại bài cho học sinh. Cịn nếu đã kiểm tra kỹ và hồn tồn chắc chắn về kết quả mình chấm là chính xác, bạn cũng nên nhẹ nhàng giải thích cho em đĩ hiểu. Với thái độ thẳng thắn và đúng mực, chắc chắn những đánh giá của bạn về kết quả học tập sẽ được các em tin tưởng và trân trọng, vì nĩ thể hiện trách nhiệm và tâm huyết của người thầy. 24) Khi cơ giáo ghi nhầm đầu bài . Lớp 4A cĩ phong trào thi đua vở sạch chữ đẹp đã được học sinh nhiệt tình hưởng ứng. Sau khi kiểm tra bài cũ, cơ giáo ghi đầu bài của tiết học lên bảng. Em Long cặm cụi, cẩn thận ghi đầu bài mới vào vở sạch sẽ của mình. Bỗng cơ giáo phát hiện ra mình đã ghi nhầm đầu bài bèn thơng báo cho học sinh và ghi lại đầu bài lên bảng. Em Long cảm thấy bực bội xé ngay trang vở vừa viết và càu nhàu nĩi: “Viết như vậy mà cũng viết”. Cơ giáo cũng nghe thấy. Ở vào tình huống này bạn xử lý sao đây? 1. Lờ đi coi như khơng nghe thấy câu nĩi của Long. 2. Quay sang hỏi em học sinh nào đã nĩi câu đĩ và phê bình em đĩ trước lớp. 3. Nhận sự sơ suất của mình trước các em, nhưng cũng đồng thời phân tích cho các em hiểu những sai sĩt của em Long. Cơ nĩi cho các em hiểu rằng trong cuộc sống đơi khi mọi người cũng cĩ lúc nhầm lẫn. Đây là một tình huống rất dễ xảy ra nhất là ở những lớp thuộc bậc tiểu học. Với các em, phong trào “vở sạch chữ đẹp” cĩ một ý nghĩa kích thích rất lớn trong việc rèn luyện tính cẩn thận, nghiêm túc trong học tập. Nhưng đơi khi do trẻ quá đề cao, và hiểu một cách máy mĩc nên cũng gây ra khơng ít tình huống khiến cho các cơ giáo khĩ xử. Và đây là một ví dụ. Trước hết bạn phải thừa nhận rằng lỗi đầu tiên thuộc về mình do đã khơng cẩn thận. Nhưng đối với học sinh lớp lớn hơn (trung học cơ sở trở lên) thì chuyện đĩ chẳng cĩ gì to tát cả vì cơ giáo thì cũng cĩ lúc phải nhầm chứ. Mà nhầm thì bỏ đi viết lại cĩ sao đâu. Sự hiểu biết và dễ thơng cảm của các em sẽ khơng làm bạn phải áy náy. Nhưng ở đây bạn phải đối mặt với một học sinh cịn quá nhỏ. Các em chưa ý thức được mọi việc một cách chính xác nên rất dễ “quan trọng hĩa vấn đề”. Hơn nữa ở tuổi này các em cịn vơ tư, bồng bột nên nghĩ gì nĩi nấy một cách khơng do dự. Và đây dù sao cũng là phản ứng của học sinh khi chỉ vì lỗi nhỏ của cơ giáo mà cĩ thể ảnh hưởng đến thành tích thi đua của mình. Hiểu được đặc điểm tâm lý này, bạn cĩ thể sẵn sàng bỏ qua câu nĩi bột phát đĩ của em. Và đĩ cũng cĩ thể là cách bạn “né tránh” phải thú nhận sự nhầm lẫn của mình. Nhưng thái độ im lặng của bạn khơng làm cho học sinh cảm thấy thỏa mãn. Cĩ thể trong lúc “hậm hực” vì phải viết lại mà khơng do lỗi của mình em học sinh đĩ sẽ nghĩ: “Tại sao mình nhầm, mình sai thì phải xin lỗi cơ giáo, mà cơ giáo nhầm thì chẳng thấy nĩi năng gì”. Nếu để suy nghĩ đĩ tồn tại thì quả thật là tai hại. Dù các em cịn rất nhỏ nhưng khơng vì thế mà chúng ta nghĩ chúng khơng để ý, dễ bỏ qua mọi chuyện. Ngược lại trẻ em đặc biệt tinh tế trong việc thiết lập sự cơng bằng Trang 27
28. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . trong quan hệ với bạn bè, thầy cơ, chính vì thế hay xuất hiện tâm lý so sánh, xét đốn. Nếu chúng khơng nhận được sự đối xử cơng bằng ở người lớn thì lần sau rất khĩ cĩ thể khiến chúng nghe lời. Vì vậy trong tình huống này thái độ im lặng của bạn là hồn tồn khơng cĩ lợi. Là một giáo viên chắc chắn bạn sẽ khơng vừa lịng khi nghe học sinh nĩi ra câu đĩ dù là bột phát. Nhưng bạn cĩ thể trách mắng học sinh khi lỗi thực ra thuộc về mình? Nếu bạn cẩn thận một chút chắc là đã khơng thể cĩ chuyện đĩ xảy ra. Chính vì vậy, sự nghiêm khắc của bạn trong lúc này cĩ thể làm các em nể sợ nhưng trong lịng chúng khơng thực sự bằng lịng vì cảm giác mình bị mắng oan. Khơng cĩ cách nào khác dù khơng muốn bạn cũng phải thành thật nhận lỗi trước học sinh là đã cĩ sự nhầm lẫn. Bạn cĩ thể đưa ra một lý do nào đĩ để giải thích và mong các em thơng cảm. Nhưng như thế chưa đủ. Bạn cũng phải phân tích cho em Long và các bạn khác trong lớp thấy được chỗ khơng phải trong cách phản ứng đĩ. Bạn nên nĩi cho các em hiểu ở đời khơng ai là khơng một lần cĩ sơ xuất. Cơ đã nhầm nhưng đáng lẽ ra em Long khơng nên cĩ phản ứng mạnh như vậy. Thành tích thi đua là quan trọng, nhưng điều ý nghĩa nhất là rèn luyện cho các em tính kiên trì, cẩn thận và ý thức nghiêm túc trong học tập. Khơng một thầy cơ nào cĩ thể trừ điểm thi đua của em khi trong cả một quá trình rèn luyện em chỉ cĩ một nhầm lẫn nhỏ. Khi các em đã hiểu ra thì thực sự bạn đã thành cơng trong việc giúp các em biết cách kiềm chế bản thân trong những tình huống giao tiếp xã hội để tránh cĩ những biểu hiện và lời nĩi khơng phù hợp. 25) Thanh niên ngồi trường đĩn đánh học sinh . Do va chạm xích mích, một số thanh niên ngồi trường đến chờ lúc tan học sẽ đến đánh một học sinh lớp bạn chủ nhiệm. Vơ tình biết được thơng tin này, bạn sẽ ứng xử thế nào? 1. Coi chuyện xích mích ngồi phạm vi nhà trường khơng phải là trách nhiệm của mình, khơng cĩ trách nhiệm giải quyết 2. Nhắc nhở học sinh, cần hịa giải mâu thuẫn với bạn và khơng được gây chuyện đánh nhau tại cổng trường 3. Yêu cầu học sinh lưu lại trường. Cử lớp trưởng hoặc một bạn trong lớpvề báo ngay cho gia đình đến đĩn bạn học sinh đĩ về. báo cáo với bảo vệ trường giải tỏa đám thanh niên đĩ. Nếu thấy cĩ dấu hiệu cịn cĩ khả năng số người đĩ tìm cách đĩn đánh học sinh của lớp bạn thì báo cho cơng an địa phương nhờ can thiệp khi cần thiết. Đây khơng phải là một tình huống hiếm gặp nhất là đối với những học sinh ở bậc phổ thơng trung học. Ở độ tuổi này tuy các em đã cĩ sự trưởng thành nhưng tính cách vẫn cịn khá xốc nổi, dễ bị kích động. Nên đơi khi chỉ vì những lý do rất nhỏ nhặt (một câu nĩi trêu chọc, một cái huých vơ tình, hay thậm chí là một cái nhìn “đểu”) cũng cĩ thể dẫn đến mâu thuẫn và đánh lộn. Trong trường học dù học sinh cĩ quậy phá đến đâu cũng phải “kiêng nể”, dè chừng một chút nên ít xảy ra xơ xát lớn. Nhưng bạn cĩ nghĩ đến trường hợp chúng “gây ốn, kết thù” ở đâu đĩ rồi mang vào trường “giải quyết”? Tình huống này liên quan đến vấn đề sức khỏe và tính mạng của học sinh. Liệu bạn cĩ thể chọn cách xử lý 1? Mặc dù biết rằng đây là chuyện xích mích ở ngồi trường nhưng nĩ liên quan trực tiếp đến học sinh của bạn. Dù chưa biết đúng sai thế nào nhưng một hành động can ngăn khơng để Trang 28
29. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . xảy ra đánh lộn vào lúc này là hết sức cần thiết. Nếu bạn vơ tình bỏ qua vì một suy nghĩ thiếu trách nhiệm, bạn sẽ cảm thấy thế nào khi chẳng may hậu quả đáng tiếc xảy ra? Vậy bạn sẽ phải đĩng vai một người “hịa giải”? Nhưng liệu cĩ thể giải quyết triệt để tình huống này khi chỉ bằng biện pháp nhẹ nhàng như vậy? Vì những thanh niên ngồi đã phải đến mức kéo đến tận trường để tìm học sinh của bạn thì chắc chắn sẽ khơng dễ dàng bỏ qua chỉ vì vài lời giảng hịa. Bạn cĩ chắc chắn rằng chúng “vâng, dạ” nghe bạn lúc đĩ thì chúng khơng thể tìm chỗ khác để “giải quyết”. Chính vì thế trong tình huống này chọn cách xử lý 3 là hợp lý. Làm như vậy bạn cĩ thể tạm thời tránh cho học sinh của mình phải trực tiếp đối đấu với nguy hiểm. Sau đĩ bạn phải thẳng thắn tìm hiểu lý do tại sao xảy ra mâu thuẫn đĩ và tìm cách giải quyết dứt điểm. Nếu lỗi thuộc về học sinh của bạn, bạn phải động viên em đứng ra nhận lỗi. Nhưng nếu những thanh niên ngồi trường vì một lý do nào đĩ “bắt nạt” học sinh của bạn thì cần phải cĩ thái độ kiên quyết và nhờ đến sự giúp đỡ của những tổ chức khác nếu cần. Sự nhanh trí, quyết đốn và cĩ lý, cĩ tình là mấu chốt để bạn xử lý thành cơng tình huống này. 26) Nghi ngờ học sinh nghiện ma túy . Trong giờ dạy, thầy giáo mơn Tốn phát hiện ra một học sinh ở cuối lớp hay ngáp vặt và cĩ vẻ rất mệt mỏi. Thầy giáo nghi ngờ là em đĩ cĩ thể mắc nghiện ma túy. Nếu là thầy giáo trong trường hợp này bạn xử lý thế nào? 1. Phê bình gay gắt về thái độ lơ là học tập của học sinh đĩ. 2. Vẫn tiếp tục giảng như khơng nhìn thấy để khơng ảnh hưởng đến lớp. 3. Giáo viên xuống lớp, nhẹ nhàng hỏi học sinh đĩ vì sao cĩ vẻ mệt mỏi và động viên em chú ý đến bài giảng. Sau đĩ vẫn tiếp tục chú ý đến học sinh đĩ, nếu biểu hiện này diễn ra thường xuyên thì phải cĩ cách xử lý kiên quyết hơn. Đây là một tình huống khơng chỉ liên quan đến thái độ học tập mà cịn là tương lai của học sinh. Chính vì vậy dù với bất cứ lý do gì bạn cũng khơng thể bỏ qua như khơng cĩ chuyện gì xảy ra (theo cách xử lý 2). Nhưng phải ứng xử theo cách nào thì khơng phải lúc nào chúng ta cũng tìm được cách giải quyết hợp lý. Trong khi chưa kịp tìm hiểu xem nguyên nhân của hiện tượng uể oải của học sinh trong giờ học thế nào mà bạn đã “chấn chỉnh” một cách gay gắt (cách xử lý 1) là quá nĩng vội và thiếu khách quan. Trên thực tế cĩ rất nhiều lý do khiến các em cĩ biểu hiện khơng tập trong trong giờ học. Cĩ thể là do giờ học trước các em đã quá căng thẳng do khối lượng kiến thức nặng nề hoặc phải chịu một áp lực tâm lý nào đĩ. Cũng cĩ thể do bài giảng của bạn hơm nay thiếu hấp dẫn vì kiến thức khơ khan, khĩ hiểu mà phương pháp của cơ lại chưa phù hợp để lơi cuốn các em. Do đĩ, nếu bạn tỏ thái độ bực tức rồi phê bình em đĩ trước cả lớp là điều thật sai lầm (mặc dù ở vị trí người thầy giáo, việc học sinh khơng chú ý nghe giảng cĩ thể làm bạn khĩ chịu). Hành động Trang 29
30. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . như vậy, bạn khơng những khơng cải thiện được tình hình mà trái lại cịn khiến cho khơng khí lớp học căng thẳng, nặng nề, giờ học khơng thể đạt kết quả cao. Cịn nếu bạn cố tình bỏ qua việc này trong khi đã “nghi ngờ” là em đĩ “cĩ thể bị nghiện ma túy” (một tệ nạn xã hội vơ cùng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng và cướp đi tương lai của học sinh) thì quả thật bạn đã trở thành người quá vơ trách nhiệm và cĩ phần nhẫn tâm. Tất nhiên cơng việc chính của bạn khi lên lớp là truyền thụ kiến thức cho học sinh, nhưng ngồi ra, nghề nghiệp cịn địi hỏi ở bạn sự quan tâm chăm sĩc của người cha, người mẹ dành cho con cái. Trạng thái tinh thần của học sinh trong khi học là điều bạn cần thường xuyên quan tâm nếu muốn học sinh của mình học tập tốt. Việc cần làm lúc này là bạn nên dừng bài giảng một chút, nhẹ nhàng ân cần hỏi han các em để tìm hiểu nguyên nhân. Bạn cĩ thể nĩi: “Các giờ học trước, cơ thấy lớp mình rất sơi nổi học bài. Cơ rất thích khơng khí ấy. Vậy mà hơm nay cơ nhận thấy hình như em cĩ vẻ khơng tập trung. Em cĩ thể cho cơ biết lý do được khơng?” Sau đĩ bạn cố gắng động viên học sinh tiếp tục tập trung vào bài học, và bạn nhanh chĩng quay lại bài giảng của mình. Trong khi giảng bạn cũng nên để ý thường xuyên đến trạng thái tinh thần của em đĩ. Nếu thấy em vẫn uể oải và mệt mỏi thì cuối giờ bạn nên gặp lại em và tìm cách trao đổi thẳng thắn. Nhưng trong khi tâm sự với em học sinh đĩ bạn cần cĩ thái độ nhẹ nhàng, tế nhị vì đây là một vấn đề rất nghiêm trọng nhưng khơng phải lúc nào bạn cũng cĩ thể nhận được câu trả lời chính xác. Hãy nhớ rằng sự quan tâm kịp thời của bạn đến việc học tập, đời sống tâm hồn của học sinh đơi khi cĩ thể cứu chúng khỏi những sai lầm vơ cùng nghiêm trọng. 27) Khi học sinh đề nghị đổi thầy giáo . Bạn là giáo viên chủ nhiệm của lớp 12A – một lớp ngoan và học giỏi. Nhưng ngay giữa học kỳ I, trong một lần sinh hoạt lớp, em lớp trưởng đứng lên thay mặt cả lớp đề đạt với cơ giáo chủ nhiệm về việc đổi thầy giáo dạy Lý. Lý do các em đưa ra là thầy dạy khĩ hiểu, lại hay cĩ những lời mạt sát, xúc phạm đến các em. Bạn biết là những lời nĩi của các em về thầy dạy Lý khơng hồn tồn sai sự thật. Hơn nữa, với cương vị là một giáo viên chủ nhiệm của một lớp cuối cấp, bạn cũng rất lo lắng cho kết quả học tập của các em, khi mà kỳ thi tốt nghiệp THPT và kỳ thi Đại học sắp đến. Bạn phải làm thế nào đây để vừa giữ được mối quan hệ tốt đẹp với đồng nghiệp, vừa đảm bảo quyền lợi của học sinh? Cĩ 3 cách xử lý: 1. Bạn gạt phắt ngay đề nghị của các em, cho rằng như thế là các em đã thiếu tơn trọng thầy giáo của mình, lười học, lười suy nghĩ rồi đổ lỗi cho thầy. Khơng kiềm chế được cĩ giáo viên cịn “chua cay”: “Sao các anh chị khơng đề nghị Ban Giám hiệu (BGH) đổi luơn tơi đi?” 2. Bạn tỏ ra thơng cảm với nỗi khổ đĩ của học sinh phải chịu đựng và hứa sẽ ngay lập tức đề nghị lên BGH đổi một giáo viên khác dạy giỏi hơn. Và bạn sẽ tranh thủ (cĩ giáo viên cịn nhân dịp này) “bồi thêm” những câu khơng tốt về đồng nghiệp trước mặt học sinh. 3. Bạn tổ chức họp lớp, tìm hiểu thêm ý kiến, nguyện vọng của các em. Nhưng dù thế nào bạn cũng giữ vững nguyên tắc khơng đổi giáo viên. Bạn sẽ dùng lời lẽ đầy thuyết phục để phân tích cho các em hiểu và thơng cảm với thầy dạy Lý. Bạn hứa sẽ cĩ biện pháp gĩp ý với thầy giáo nhưng khơng quên nhắc nhở các em cần chủ động suy nghĩ, khơng nên quá ỷ lại vào thầy giáo. Trang 30
31. Một Số Tình Huống Sư Phạm Thường Gặp . Trước hết phải thấy rằng tình huống này “động chạm” đến cả mối quan hệ giữa các đồng nghiệp với nhau trong cùng cơ quan, trong thế đối sánh với quyền lợi của học sinh. Là một giáo viên chủ nhiệm bạn hiểu rằng lời phàn nàn của học sinh lớp mình khơng phải là vơ cớ. Vậy mà bạn nỡ gạt phắt ngay đề nghị của các em! Thái độ đĩ là biểu hiện của sự tự ái cá nhân, nĩng vội, và rất cĩ thể bị các em đánh giá là “bao che” cho đồng nghiệp. Bị từ chối kiên quyết như vậy các em chắc chắn sẽ cảm thấy bất bình và mất lịng tin vào vai trị của bạn. Và biết đâu đấy, với thái độ “thiếu trách nhiệm” ấy của bạn một ngày nào đĩ cả lớp sẽ lên BGH đề nghị đổi nốt cơ giáo chủ nhiệm! Nhưng là một giáo viên cĩ trách nhiệm lại rất lo lắng cho kết quả học tập của học sinh, bạn tự nhủ sẽ khơng bao giờ chọn cách xử lý ấy. Và bạn sẽ tỏ ra rất thơng cảm với nỗi khổ của các em. Thái độ chia sẻ là cần thiết nhưng trong tình huống bạn chưa hiểu rõ thực hư thì cĩ khi lại tạo ra một “tác dụng phụ” rất lớn. Trong trường hợp này, sự cảm thơng của bạn cùng với lời hứa giúp các em đề đạt ngay với BGH sẽ khiến học sinh nghĩ rằng bạn hồn tồn đồng tình với nguyện vọng này và việc làm của chúng là đúng đắn. Cách xử lý này tạm thời cĩ thể “lấy lịng” học sinh, nhưng bạn cĩ nghĩ đến trường hợp học sinh lớp bạn xin đổi thầy vì thầy rất nghiêm khắc, luơn “bắt” các em làm nhiều bài tập, thầy giáo dạy kiến thức quá cao, cho bài tập quá khĩ học sinh khơng hiểu và vì thế khơng được điểm cao? Từng trải qua một thời học trị tinh nghịch bạn hiểu rằng khơng phải lúc nào học sinh cũng hiểu được hết giá trị của thái độ khắt khe ấy. Nếu vội vàng đồng tình “vơ điều kiện” như thế, học sinh của bạn đã thực sự mất đi cơ hội để học một thầy giáo tốt. Và bạn sẽ đối mặt với đồng nghiệp sao đây khi đã lở xúc phạm một người giáo viên đáng kính như thế? Trong tình huống này, bạn cần thể hiện thái độ tơn trọng những nguyện vọng chính đáng của các em, vì nĩ liên quan đến quyền lợi “sát sườn” là kết quả học tập. Bạn nên lắng nghe một cách cẩn thận và phải cĩ phương án để thẩm định lại độ chính xác của những lời phàn nàn đĩ. Bằng những lời nĩi nhẹ nhàng, bạn cĩ thể hỏi các em những “bằng chứng” cụ thể về việc thầy giảng khĩ hiểu, khĩ tiếp thu. Nếu lý do thực sự chỉ ở vấn đề phương pháp, bạn sẽ giải thích cặn kẽ để các em hiểu, từ đĩ cố gắng tìm ra cách học chủ động hơn. Bạn cũng cĩ thể nêu ra các dẫn chứng về kết quả học tập mơn Lý ở các lớp khác cũng do chính thầy dạy. Là một lớp ngoan và học giỏi chắc chắn các em sẽ khơng thể bỏ qua những lời cĩ sức thuyết phục và cách phân tích sự việc thấu đáo của bạn. Bằng sự khéo léo của mình bạn hồn tồn cĩ thể làm trịn trách nhiệm của mình trong mối quan hệ với đồng nghiệp và với học sinh thân yêu. 28) Khi phát hiện học sinh yêu nhau . Theo dư luận của học sinh, bạn phát hiện trong lớp bạn chủ nhiệm cĩ một đơi hình như “đã yêu nhau”. Bạn thấy cả hai thường khơng chú ý nghe giảng khi ở trong lớp. Và một lần bạn gặp họ đi xem phim cùng nhau và bạn hồn tồn khẳng định tin “đồn thổi” ấy là đúng sự thật. Điều đáng nĩi đây là năm cuối cấp, và sức học của cả hai học sinh ấy đều cĩ chiều hướng đi xuống, nhất là cậu con trai từ một học sinh khá giỏi đã tụt xuống mức trung bình khá. Là một chủ nhiệm lớp, trước tình huống đĩ bạn xử lý ra sao? (chọn 1 trong 4 cách xử lý dưới đây) 1. Biết rõ hiện tượng đĩ, nhưng vì nghĩ chúng đã lớn, cĩ tự do cá nhân và cần phải tự lo cho bản thân mình nên bạn coi như khơng biết. Thậm chí bạn cịn nghĩ: “Nếu mình “nhúng tay vào” chúng khơng hiểu lại bảo mình “lắm chuyện” can thiệp vào đời tư của người khác, vừa mất thời gian lại vừa khiến chúng coi thường. 2. Bạn tìm mọi cách để “phanh phui” sự việc này trước lớp và nhắc nhở rất gay gắt cả hai học sinh đĩ và cĩ ý muốn cấm đốn khơng được yêu đương khi cịn là học sinh. Trang 31