Tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non theo hướng “Học với động cơ chơi”

Nội dung text: Tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non theo hướng “Học với động cơ chơi”

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGƠN NGỮ CHO TRẺ MẦM NON THEO HƯỚNG “HỌC VỚI ĐỘNG CƠ CHƠI” TRẦN NGUYỄN NGUYÊN HÂN* TĨM TẮT Bài viết này giới thiệu một số hình thức tổ chức hoạt động phát triển ngơn ngữ cho trẻ mầm non theo hướng “học với động cơ chơi”, như sử dụng đồ dùng dạy học, sử dụng lời nĩi, sử dụng mơi trường lớp học, sử dụng ấn phẩm, ứng dụng cơng nghệ thơng tin. Từ khĩa: học với động cơ chơi, phát triển ngơn ngữ trẻ mầm non. ABSTRACT Organizing language development activities for pre-school children toward “learning with playing motivation” This article is about some forms of organizing language development activities for pre-school children toward “learning with playing motivation” such as using teaching aids, speeches, class environment, printed matters, IT application. Keywords: learning with playing motivation, language development for pre-school children. 1. Đặt vấn đề phải vừa cĩ kinh nghiệm tốt, linh hoạt Phát triển ngơn ngữ cho trẻ em là trong mọi tình huống, vừa biết chủ động một trong năm mục tiêu cơ bản nhằm và sáng tạo khơng ngừng, trên cơ sở nắm hướng đến việc phát triển trẻ thành một vững các phương pháp dạy học. chỉnh thể tồn diện. Sự phát triển ngơn Bài viết này giới thiệu một số hình ngữ ở lứa tuổi này đĩng vai trị quan thức tổ chức hoạt động phát triển ngơn trọng, làm phương tiện cho các hoạt động ngữ cho trẻ mầm non theo cách thức trên, khác ở lứa tuổi mầm non. Hoạt động phát đang được vận dụng trong nước và trên triển ngơn ngữ theo chương trình hiện thế giới để giáo viên mầm non tham khảo, nay được tổ chức như một hoạt động vận dụng. “học với động cơ chơi”. Thơng qua cách 2. Một số hình thức tổ chức hoạt thức học như thế, các kĩ năng ngơn ngữ động phát triển ngơn ngữ cho trẻ mầm được hình thành ở trẻ sẽ tự nhiên và bền non theo hướng “học với động cơ chơi” vững. 2.1. Hoạt động phát triển ngơn ngữ sử Hoạt động phát triển ngơn ngữ cho dụng đồ dùng dạy học trẻ trong thực tế hiện nay địi hỏi giáo viên 2.1.1. Sử dụng vật liệu cĩ sẵn Đối với trẻ 5 - 6 tuổi, để phát triển * ThS, Khoa Giáo dục Mầm non ngơn ngữ cho trẻ, cơ cĩ thể tổ chức hình Trường Cao đẳng Sư phạm T.Ư TP HCM thức “Bé viết tên” với vật liệu cĩ sẵn. 106
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Trần Nguyễn Nguyên Hân ___ Mục đích: Giúp trẻ hứng thú với biết làm những gì?”. Nếu trẻ nĩi : “Gà việc viết, hình thành cho trẻ kĩ năng tiền ấp”, cơ cho trẻ tìm và đọc thẻ từ “Gà ấp”. viết. Sau đĩ, cơ yêu cầu trẻ làm động tác mơ Chuẩn bị: bảng, dây thun. phỏng gà ấp trứng. Khi trẻ nĩi các động Cách tiến hành: Cơ phát cho mỗi trẻ từ khác, cơ cũng tiến hành giống như vậy. một tấm bảng và dây thun. Cho trẻ nối b. “Nối đúng từ với tranh” (5 - 6 tuổi) dây thun trên bảng tạo thành các từ hoặc Mục đích: Rèn kĩ năng viết cho trẻ, tên của mình như ở hình 1. giúp trẻ nhận biết ý nghĩa của chữ viết. Chuẩn bị: Bài tập cá nhân cho trẻ giống với hình 3 dưới đây: Hình 1 2.1.2. Sử dụng đồ dùng tự tạo Cĩ thể vận dụng những trị chơi sử Hình 3 dụng đồ dùng tự tạo như sau để phát triển Cách tiến hành: Cơ yêu cầu trẻ tơ ngơn ngữ cho trẻ: màu những chữ cái cĩ nét trịn. Sau đĩ, a. “Gà biết làm gì?” (5-6 tuổi) nối từ với hình tương ứng. Mục đích: Giúp trẻ biết dùng từ 2.1.3. Giải quyết tình huống (5 - 6 tuổi) miêu tả chính xác các hành động của gà Mục đích: Giúp trẻ nĩi trọn câu, thể như: đá, mổ, ấp, chọi ., biết đọc và sao hiện ngơn ngữ sáng tạo, qua đĩ cịn giúp chép các động từ này. trẻ biết cách giải quyết các vấn đề trong Chuẩn bị: Các thẻ từ được xếp cuộc sống. thành hình quạt như hình 2 dưới đây: Chuẩn bị: Các bức tranh cĩ nội dung thể hiện tình huống cĩ vấn đề, như ở hình 4. Hình 2 Cách tiến hành: Cơ đố: “Nghe vẻ nghe ve, nghe vè câu đố Đố em: Con gà Hình 4 107
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ Cách tiến hành: Cơ kể nội dung Mục đích: Phát triển thính giác âm tranh: “Phía bên kia bờ sơng cĩ rất nhiều vị, vốn từ, phát âm cho trẻ. gĩi quà. Thế nhưng, khơng cĩ cây cầu Cách chơi: Chuẩn bị sẵn một bảng nào. Vì thế, bạn Chĩ con, bạn Gà con và từ vui nhộn cĩ số lượng âm ngang nhau, bạn Kiến đang suy nghĩ để tìm cách bơi phù hợp với yêu cầu và tên trị chơi. Chia qua sơng để lấy quà”. Sau đĩ, cơ hỏi trẻ 2 đội. Một đội tìm từ chứa một âm nào cách giải quyết tình huống để trẻ trả lời: đĩ; đội cịn lại tìm từ chứa một âm khác. “Nếu gặp tình huống này thì các em sẽ Đội nào tìm được nhiều từ hơn thì đội đĩ làm gì?”. thắng. 2.2. Hoạt động phát triển ngơn ngữ sử Ví dụ: Trị chơi “Vân Tiên cõng dụng lời nĩi mẹ”. Cĩ thể vận dụng những hình thức Theo cách chơi như trên, một đội cĩ sử dụng lời nĩi sau đây để phát triển tìm từ chứa âm a, một đội tìm từ chứa âm ngơn ngữ cho trẻ. ơ trong bảng từ sau đây: 2.2.1. Trị chơi tìm âm (5-6 tuổi) “Vân Tiên cõng mẹ chạy ra đụng phải cái ca cõng mẹ chạy vơ. Vân Tiên cõng mẹ chạy vơ đụng phải cái tơ cõng mẹ chạy ra ” 2.2.2. Trị chơi âm nhạc “Nhạc sĩ tí Chuẩn bị: Cho trẻ ngồi đội hình hon” (3-6 tuổi) vịng trịn. Mục đích: Giúp trẻ biết bắt chước Cách tiến hành: Cơ mở nhạc cho trẻ âm thanh của các loại nhạc cụ, qua đĩ chơi chuyền banh, khi đoạn nhạc kết thúc, phát triển khả năng phát âm của trẻ. trẻ nào cầm banh sẽ đứng lên miêu tả một Cách tiến hành: Cơ hát đến tên loại bạn trong lớp. Trẻ nào đốn là mình được nhạc cụ nào, trẻ bắt chước âm thanh của bạn miêu tả sẽ đứng lên. Nếu trẻ đĩ loại nhạc cụ đĩ. Ví dụ: Cơ hát: “Nào bạn khơng tự phát hiện ra người đĩ là mình ơi ra đây chơi, xem chúng ta đua nhau thì các trẻ khác cĩ nhiệm vụ đốn tìm trẻ chơi đàn”, trẻ hát tiếp: “Tình tính tình được miêu tả đĩ. tình tính tang tình tính tình tính tang tang 2.3. Hoạt động phát triển ngơn ngữ sử tình” vừa làm động tác gảy đàn. Cơ hát: dụng mơi trường lớp học “Nào bạn ơi ra đây chơi, xem chúng ta Cơ cĩ thể tận dụng mơi trường lớp đua nhau chơi kèn”, trẻ hát tiếp: “Tị tí tị học như gĩc khám phá, mảng tường trống tị tí te, tị tí tị tí te ti tị” để dán các bảng biểu cho trẻ tham gia 2.2.3. Trị chơi miêu tả “Tìm bạn thân” chơi nhận biết và phân loại đồ dùng dựa (4 - 6 tuổi) trên dấu hiệu giống nhau về cơng dụng, Mục đích: Phát triển ngơn ngữ đặc điểm, chất liệu Trên cơ sở đĩ, giáo mạch lạc cho trẻ. viên củng cố cho trẻ vốn từ / khái niệm 108
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Trần Nguyễn Nguyên Hân ___ cùng một trường nghĩa (gia cầm, gia súc, động vật đẻ trứng, động vật đẻ con ). Dưới đây là một số dạng trị chơi loại này. 2.3.1. “Tủ đồ của bạn” (4 - 6 tuổi) Mục đích: Trên cơ sở hoạt động nhận thức để tìm đồ vật cùng loại, trẻ biết sử dụng từ/khái niệm cùng trường nghĩa “đồ dùng bạn trai”, “đồ dùng bạn gái”. Hình 6 Chuẩn bị: Cho trẻ cắt hình ảnh trang phục, phụ kiện trong báo, tạp chí. 2.3.3. “Bàn tay khéo léo” (Lứa tuổi: 5 - Cách chơi: Cho trẻ tìm và dán hình 6 tuổi) ảnh đúng theo cột quần áo, phụ kiện của Mục đích: Giúp trẻ biết phân biệt bạn trai, bạn gái như ở hình 5. nét thẳng và nét cong qua việc tìm các đồ chơi cĩ nét thẳng và nét cong. Từ đĩ, trẻ cĩ thể nhận biết dễ dàng các nét trong chữ cái và tưởng tượng chữ cái cĩ hình dạng giống với hình dạng của đồ vật. Chuẩn bị: Cơ để ở gĩc “Bàn tay khéo léo” một tờ giấy lớn kẻ bảng làm 2 cột,1 cột ghi nét thẳng và 1 cột ghi nét cong. Cách chơi: Trẻ cĩ thể vẽ hoặc cắt Hình 5 trong báo các đồ chơi cĩ nét thẳng và nét 2.3.2. “A-lơ! A-lơ!” (5-6 tuổi) Mục đích: Tr cong dán lên đúng vị trí cột như ở hình 7. ẻ miêu tả tên gọi, hình dáng, đặc điểm, cơng dụng và sự khác nhau giữa điện thoại bàn và điện thoại di động. Chuẩn bị: Cho trẻ cắt hình ảnh điện thoại trong báo, tạp chí hay cho trẻ làm từ hộp sữa. Cách chơi: Cho trẻ dán lên gĩc chủ đề những điện thoại vừa được cắt và phân biệt điện thoại bàn hay di động. Sau đĩ Hình 7 gạch chân những từ ĐIỆN THOẠI trong 2.4. Hoạt động phát triển ngơn ngữ sử bài thơ cơ tự sáng tác. dụng ấn phẩm 109
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ 2.4.1. Sử dụng báo chí với trị chơi “Kim Chuẩn bị: Sách vải chủ đề “Mẹ và tự tháp” Con” cĩ dạng như chiếc túi. Mục đích: Giúp trẻ biết cấu tạo của Cách tiến hành: Cơ tạo tình huống từ, câu, sao chép chữ, đồng thời biết được để trẻ chú ý đến sách bằng nhiều cách: kể trình tự đọc, viết từ trái qua phải, từ trên chuyện dẫn dắt, ra câu đố, tạo yếu tố bất xuống dưới. ngờ Khi lật đến trang nào, cơ đàm thoại Vật liệu: Hình vẽ kim tự tháp, các với trẻ về các con vật: bị mẹ, bê, trâu mẹ, loại báo, hồ, kéo nghé (“Đây là con gì?”, “Tại sao em Cách tiến hành: Yêu cầu trẻ tìm và biết?”, “Bị con cĩ tên gọi khác là gì?” ), cắt các chữ cái hoặc từ trong báo để sắp kết hợp cho trẻ đọc chữ chỉ tên các con xếp tạo thành cụm từ, câu. Thứ tự sắp vật. Sau đĩ, cho trẻ chơi kiếm con vật xếp từ cao xuống thấp tùy theo số lượng con được giấu trong bụng các con vật mẹ tiếng trong từ hoặc câu từ ít tới nhiều. (hình 9). Quy định mỗi một ơ là một tiếng, như ở hình 8. Hình 9 Hình 8 2.5. Hoạt động phát triển ngơn ngữ 2.4.2. Sử dụng sách tranh“Mẹ và Con” ứng dụng cơng nghệ thơng tin Mục đích: Củng cố biểu tượng về Cơ cĩ thể cho trẻ sử dụng phần các con vật. Trẻ biết gọi tên, đặc điểm mềm cài sẵn trong máy, hoặc nếu cĩ khả của một số con vật gần gũi, biết thao tác năng sử dụng máy tính tốt, cơ cĩ thể tự với sách. Giáo dục tình cảm gắn bĩ giữa thiết kế trị chơi phát triển ngơn ngữ cho mẹ và con. trẻ chơi như ở hình 10 và hình 11. 110
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Trần Nguyễn Nguyên Hân ___ Bé hãy chọn đúng i hay y: bai bay Nhải Nhảy Chại Chạy bơi bơy đy đi Hình 10 Bé hãy tìm đường đi từ hình đến với từ cho đúng nhé! gà con đàn bướm Hình 11 (Xem tiếp trang 125) 111
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 28 năm 2011 ___ 3. Kết luận khuơn khổ bài viết này chỉ mang tính Chương trình giáo dục mầm non định hướng và tham khảo. Trong thực tế, liên tục được đổi mới, địi hỏi các hoạt việc tổ chức các hoạt động phát triển động giáo dục nĩi chung và hoạt động ngơn ngữ rất phong phú, đa dạng. Vì vậy, giáo dục phát triển ngơn ngữ cho trẻ nĩi giáo viên mầm non cần khơng ngừng riêng phải được thường xuyên cải tiến; phát huy tính năng động và sự sáng tạo, nội dung, hình thức tổ chức sao cho mới luơn suy nghĩ, học hỏi, tìm những hình lạ, hấp dẫn để cĩ thể phát huy tối đa động thức dạy trẻ tối ưu, phù hợp với đặc điểm cơ học tập và hứng thú hoạt động của trẻ. tâm – sinh lí lứa tuổi. Các hoạt động phát triển ngơn ngữ trong TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Hình Đào (Tổng chủ biên), Kỷ Giang Hồng (Chủ biên) (2010), Tuyển tập phát triển tổng hợp và đa dạng trí tuệ trẻ từ 1-6 tuổi, Nxb Giáo dục Việt Nam. 2. Hồ Nam (2010), Thiên tài ngơn ngữ, Nxb Dân trí. 3. Nguyễn Thị Phương Nga (2006), Giáo trình Phương pháp phát triển ngơn ngữ cho trẻ mầm non, Nxb Giáo dục. 4. Nguyễn Ngọc Phương (2010), Vui cùng chữ cái, Nxb Mĩ thuật. 112