Vấn đề phát triển du lịch văn hóa chất lượng cao ở Việt Nam

Nội dung text: Vấn đề phát triển du lịch văn hóa chất lượng cao ở Việt Nam

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trương Quang Dũng ___ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA CHẤT LƯỢNG CAO Ở VIỆT NAM TRƯƠNG QUANG DŨNG* TÓM TẮT Cùng với quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới, ngành du lịch Việt Nam đang phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của du khách, bên cạnh các sản phẩm du lịch đại trà hiện đang đóng vai trò chủ lực như nghỉ ngơi giải trí, tham quan thắng cảnh, lễ hội thì cũng cần những sản phẩm có chất lượng cao. Bài viết này giới thiệu một số sản phẩm “du lịch văn hóa chất lượng cao” với mong muốn góp phần làm cho du lịch nước ta ngày càng phong phú, hiện đại hơn. Từ khóa: sản phẩm du lịch, du lịch văn hóa, du lịch đại trà. ABSTRACT Developing high quality cultural tourism in Vietnam Along with the integration with the world economy, our country's tourism industry is growing rapidly. However, to meet the increasingly diverse needs of tourists, besides the mass tourism products that currently play a leading role such as recreation, sightseeing, attending festivals high quality products are required, too. This article introduces some “high quality cultural tourism” products in hope of helping to enrich and modernize the country’s tourism. Keywords: tourism product, cultural tourism, mass tourism. 1. Đặt vấn đề 2. Nội dung Sản phẩm du lịch, cũng như những Trong bài viết này, chúng tôi tìm sản phẩm thương mại khác, không ngừng hiểu về nội dung của “du lịch văn hóa thay đổi theo thời gian để đáp ứng nhu chất lượng cao” có nội dung như thế nào. cầu con người. Hiện nay ở Việt Nam, Về mặt lịch sử, du lịch văn hóa là cội những sản phẩm du lịch đại trà (nghỉ nguồn của du lịch. Ở châu Âu thời cổ và ngơi giải trí, tham quan thắng cảnh, lễ trung cận đại, người ta đi du lịch để khám hội ) vẫn đóng vai trò chủ lực, nhưng số phá: thăm các vùng đất mới, xem cách lượng du khách đòi hỏi sản phẩm chất sống của người nước ngoài, tìm hiểu lịch lượng cao ngày càng tăng [2]. Những cơ sử, nghệ thuật, lối sống của người dân sở kinh doanh du lịch, các ngành chức nước khác [2] Sau này, du lịch đại trà năng liên quan, các cơ sở đào tạo nhân (du lịch theo mùa như đi tắm biển, tắm lực cần phải nghiên cứu xem xét vấn đề suối nước nóng) và du lịch giải trí (các này một cách khoa học và toàn diện. khu vui chơi kiểu Disneyland) xuất hiện làm mờ nhạt dần ý nghĩa của cội nguồn đó. Ngày nay, nhu cầu du lịch đa dạng * TS, Trường Đại học Công nghệ TPHCM 81
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 60 năm 2014 ___ hơn và một số người có xu hướng quay nhiệm mà phải là sự hợp tác thường về với những hình thức du kịch văn hóa xuyên giữa nhiều đơn vị, nhiều cơ quan nhưng với chất lượng cao hơn [1]. Cộng chức năng, nhiều cơ sở văn hóa, giáo đồng châu Âu có hẳn một cơ quan dục Chẳng hạn trong lộ trình nhà văn chuyên nghiên cứu và đề xuất những Marguerite Duras từ Thành phố Hồ Chí chính sách mới về du lịch. Hiện nay, một Minh (TPHCM) đi Sa Đéc, một chương trong những mối quan tâm của cộng đồng trình đầy đủ phải có những khâu như sau: này là du lịch văn hóa chất lượng cao. - Giới thiệu nhà văn M. Duras do Theo những nghiên cứu của Cộng đồng một cơ sở Pháp ngữ đảm nhiệm tại một châu Âu thì sản phẩm du lịch văn hóa địa điểm ở TPHCM. chất lượng cao vẫn phải đảm bảo những - Đơn vị du lịch đưa khách về Sa Đéc điều kiện như sản phẩm đại trà, tức là đầy (phương tiện đi lại, lưu trú ). đủ về cơ sở hạ tầng (khách sạn, nhà hàng, - Trường Tiểu học Sa Đéc giới thiệu xe cộ đi lại ), đội ngũ hướng dẫn và đội về nhà văn, hướng dẫn khách thăm nhà ngũ chăm lo các dịch vụ cần thiết khác. cũ, trường cũ của nhà văn. Nhưng khác với sản phẩm thông thường, - Ban phụ trách ngôi nhà “Người du lịch văn hóa chất lượng cao đòi hỏi tình” đón tiếp khách và giới thiệu gia phải có những nhân tố sau: đình “Người tình”. (i) Hàm lượng trí tuệ cao: Du lịch văn - Tổ Văn học của Sở Văn hóa Thông hóa chất lượng cao có bản sắc văn hóa tin hay Sở Giáo dục và Đào tạo sở tại sâu đậm hơn bình thường nên việc thiết giới thiệu về các tác phẩm của M. Duras. kế sản phẩm này cần sự đầu tư trí tuệ - Đơn vị phát hành sách địa phương đáng kể [3]. Chẳng hạn, nếu sản phẩm giới thiệu và bày bán những tác phẩm của thuộc loại tìm hiểu lịch sử thì nó phải nhà văn. được các chuyên gia về sử tham gia dàn - Khi trở lại TPHCM, khách sẽ được dựng, sản phẩm thuộc về văn học thì cần mời đi thăm trường quốc tế Pháp mang có chuyên gia bảo tàng và các nhà nghiên tên Marguerite Duras (từ năm học 2011- cứu văn học tham gia thiết kế. 2012), trước đó có tên là Colette. (ii) Đội ngũ hướng dẫn, phục vụ du (iv) Sản phẩm du lịch phải đa dạng. lịch phải có trình độ chuyên môn nghiệp Như trường hợp của Marguerite Duras vụ và tay nghề cao. Chẳng hạn, muốn nói trên, lộ trình du lịch không chỉ gói đảm nhiệm việc tổ chức một hội thảo gọn vào việc thăm Trường Tiểu học Sa quốc tế về một vấn đề khoa học thì đội Đéc, mà bao gồm cả việc thăm nhiều nơi ngũ phục vụ phải thành thạo ngoại ngữ liên quan cũng như nghe thuyết trình về và biết cách liên kết với các nhà khoa học nhà văn và mua sách báo tại chỗ. hay một trường đại học nào đó để lập các 2.1. Phát triển du lịch văn hóa chất chương trình và thực hiện hội thảo. lượng cao ở một số nước (iii) Du lịch văn hóa chất lượng cao Cũng theo Cộng đồng châu Âu, các không thể do một đơn vị riêng lẻ đảm loại hình du lịch văn hóa chất lượng cao 82
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trương Quang Dũng ___ bao gồm các hình thức: cơ sở văn hóa xây dựng theo đòi hỏi của du khách, vì khoa học tổng hợp, điểm văn hóa chuyên họ muốn chiêm ngưỡng “một cách vật sâu và mạng lưới các lộ trình văn hóa. chất” nhà thám tử huyền thoại chứ không Các minh họa sau đây đều lấy từ kinh chịu dừng lại ở chỗ đọc sách thuần tuý. Ở nghiệm của châu Âu. Paris, người ta cũng phải bố trí một Về các cơ sở văn hóa - khoa học phòng làm việc cho viên thanh tra cảnh tổng hợp, thí dụ nổi bật là Trung tâm sát Maigret, nhân vật hư cấu của nhà văn khoa học La Villette ở Paris. Đó là nơi du G. Simenon, người Bỉ nói tiếng Pháp. khách tìm hiểu về những thành tựu khoa Ở Trung Quốc, hai bài thơ Đường học mới và tự mình tham gia vào những nổi tiếng “Hoàng Hạc lâu” của Thôi Hiệu hoạt động nghiên cứu sáng tạo. Nói và “Phong Kiều dạ bạc” của Trương Kế chung, bất kì nước nào cũng có một hay cũng đã làm cho ngành du lịch tạo ra hai nhiều cơ sở văn hóa - khoa học để du điểm du lịch văn hóa độc đáo: Lầu Hoàng khách đến tìm cơ hội nâng cao hiểu biết Hạc ở Vũ Xương và bến Phong Kiều ở về văn hóa - khoa học của mình. Giang Tô. Du khách đến lầu Hoàng Hạc Về các điểm văn hóa chuyên sâu, để thưởng thức âm hưởng của bài thơ, châu Âu là nơi tập trung nhiều thành tựu cũng như đến bến Phong Kiều ngủ lại để đáng kể do nền văn hóa lâu đời của họ và về khuya nghe tiếng chuông chùa Hàn các điểm này làm nổi bật bản sắc văn hóa Sơn ở ngoại thành Cô Tô. của từng quốc gia riêng biệt. Những ví dụ Về mạng lưới các lộ trình văn hóa, về lĩnh vực này rất nhiều và đa dạng. ở Trung Quốc cũng rõ nét các lột trình Trước hết, đó là những bảo tàng lưu giữ nổi tiếng như “Con đường tơ lụa” nối liền những công trình của các nhà văn, nhà các xứ sở Trung Cận Đông thời xưa với nghệ thuật tên tuổi như Bảo tàng Monet Trung Quốc hay “Hành trình của Đường về hội họa hay Bảo tàng Balzac ở Quận Tăng đi Tây Thiên lấy kinh” dựa theo tác 16, Paris. Du khách hiện đại rất quan tâm phẩm Tây Du Kí. Ở châu Âu, gần đây đến những nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ người ta khôi phục một số lộ trình nổi mà họ yêu thích. Thậm chí những nhân tiếng ngày xưa như “Lộ trình hành hương vật hoàn toàn hư cấu như Nàng Tiên Cá, về Santiago de Compostela” (một thành Sherlock Holmes, Maigret, Don phố ở Tây Ban Nha). Các tín đồ Ki tô Quichotte, Hamlet đều phải có “bảo giáo châu Âu hành hương về Santiago để tàng” riêng cho họ và đông đảo du khách viếng mộ Thánh Jacques ở nhà thờ lớn sẵn sàng viếng thăm, nghiên cứu. Ở Đan trong vùng. Người ta cũng tạo dựng Mạch, tượng Nàng Tiên Cá là nơi không nhiều lộ trình văn hóa - lịch sử khác như thể thiếu đối với du khách thăm đất nước “Lộ trình người Celtes” (bộ lạc Celtes này. Tượng đài đó gắn liền với nhà văn xâm chiếm vùng Nam châu Âu hay “Lộ Andersen, tác giả những chuyện cổ tích trình người Viking”, đường xâm nhập nổi tiếng thế giới. Ở London, ngôi nhà người Bắc Âu xuống phía Nam. Cũng có phố Baker của Sherlock Holmes được những lộ trình về ngôn ngữ như “Lộ trình 83
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 60 năm 2014 ___ tiếng Tây Ban Nha” và lộ trình về văn tìm hiểu được sâu sắc đời sống thực tế học như Le Cid. Le Cid là câu chuyện các sắc tộc. Làng dân tộc học đã giới Tây Ban Nha được nhà văn Pháp Pierre thiệu tỉ mỉ đời sống đó và du khách có Corneille (1606-1664) dàn dựng thành thời gian tham gia vào những công việc kịch thơ và được cụ Ưng Bình Thúc Giạ cụ thể. Thị dịch sang tiếng Việt với tên “Tuồng - Học làm nông dân, ngư dân. Sáng Lôi Xích”. Lộ trình vạch lại những tuyến kiến này ở Hội An cũng mang lại kết quả đường mà nhân vật chính câu chuyện đã khả quan. Khách nước ngoài muốn khám đi qua. Rõ ràng mạng lưới các lộ trình phá những cách làm ăn của các dân tộc văn hóa phải được thiết kế và xây dựng khác. Họ rất thích thú khi được hướng một cách công phu với sự hợp đồng của dẫn cày ruộng, đập lúa, xây các cây nhiều đơn vị liên quan đến du lịch. rơm Họ cũng thích thú khi được tham Nói chung, những hình thức du lịch gia đánh cá với ngư dân ven biển. văn hóa chất lượng cao không thu lợi Về các điểm văn hóa chuyên sâu, ngay như kiểu đại trà. Trong thời gian gợi sự liên tưởng đến các bảo tàng đủ loại đầu việc thua lỗ thường xảy ra. Vì vậy, lưu trữ các truyền thống văn chương, nhà nước hay các quỹ xã hội cần hỗ trợ nghệ thuật, bách nghệ. Linh mục Nguyễn trong một thời gian. Ý nghĩa của các loại Đình Thi, hội trưởng Hội Huynh Đệ Việt hình này có hai mặt, mặt kinh tế (lợi Nam ở Paris, đã xây dựng ở Hương Sơn, nhuận) và mặt văn hóa (bảo tốn bản sắc Hà Tĩnh một bảo tàng nông cụ có tầm cỡ văn hóa quốc gia). đáng kể. Du khách đến tham quan bảo 2.2. Phát triển du lịch văn hóa chất tàng này sẽ biết được người Việt dùng lượng cao ở Việt Nam những công cụ gì trong việc khai thác Trong hoàn cảnh nước ta hiện nay, nông nghiệp: cày, bừa, cối giã gạo các loại hình du lịch văn hóa chất lượng Những bảo tàng ngành nghề như vậy cần cao nói trên cần được quan tâm xây được phát triển. Riêng về văn học, những dựng. Cần phấn đấu để trong một thời điểm văn hóa sẽ rất đa dạng và sẽ đóng gian ngắn, ngành du lịch có đủ các loại góp lớn cho việc đề cao di sản văn hóa hình đó và mỗi loại hình hoạt động một dân tộc. Chẳng hạn ở sông Như Nguyệt cách vững chắc. (Sông Cầu hay sông Cà Lồ hiện nay), cần Về loại hình thứ nhất, tức là các cơ có bảo tàng Lý Thường Kiệt để tôn vinh sở văn hóa có hệ thống, ta có thể liên bài thơ tứ tuyệt “Nam quốc sơn hà ” tưởng đến những hình thức đã hình thành được coi như tuyên ngôn độc lập của ít lâu ở nước ta. nước ta ở đời Lý. Lịch sử ghi rằng bài thơ - Làng dân tộc học. Sáng kiến này đã được ngâm vang trong đêm, khích lệ mang lại những kết quả đáng khích lệ. tướng sĩ nước Việt tiến lên đánh bại quân Bảo tàng dân tộc học ở Hà Nội được xây xâm lược Tống. Du khách có thể nghỉ dựng công phu nhưng du khách chỉ đến qua đêm bên sông Như Nguyệt để nghe tham quan một cách đại thể chứ không âm vang bài thơ lúc đêm khuya (Tương 84
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trương Quang Dũng ___ tự như trường hợp bài thơ Phong Kiều dạ - Lộ trình văn hóa Nam Á: Đây là bạc của Trương Kế đời Đường). con đường di sản văn hóa Chămpa bắt Bà Huyện Thanh Quan sáng tác rất đầu từ Bảo tàng Chăm ở Đà Nẵng; Thánh ít nhưng những bài thơ của bà đều bất hủ Địa Mỹ Sơn ở Quảng Nam, Tháp Chàm ở (Thăng Long thành hoài cổ, Qua Đèo Phan Rang cho đến các làng mạc Chăm ở Ngang ). Thiết nghĩ, dưới chân Đèo Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Lộ trình giới Ngang ở Quảng Bình hiện nay nên có thiệu cho du khách về kiến trúc, phong một bảo tàng nhỏ vinh danh bài thơ “Qua tục tập quán, chữ viết, văn học, lịch sử Đèo Ngang” của bà. Du khách dừng chân dân tộc Chăm rải rác ở Việt Nam. Có thể nghe ngâm thơ và tưởng tượng ra cảnh bà đưa vào đây những ngành nghề thủ công Huyện đi qua đây ngày xưa đã cảm tác nổi bật của người Chăm. như thế nào. Về sắc thái tôn giáo, có thể nghĩ Về các mạng lộ trình văn hóa - lịch đến hai lộ trình quan trọng: sử, nước ta vốn có nhiều tiềm năng xây - Lộ trình Thiên Chúa giáo khởi đầu dựng và khai thác. Sau đây là một số ý từ Bùi Chu - Phát Diệm, qua các họ đạo tưởng đề xuất: lâu đời ở miền Bắc và miền Trung, đến - Lộ trình Trường Sơn: Lộ trình xuất thánh địa La Vang ở Quảng Trị và các tu phát từ lịch sử “Đường mòn Hồ Chí viện ở Đà Lạt, cuối cùng là Bảo tàng Minh” chạy xuyên suốt Việt Nam. Lộ Alexandre de Rhodes ở TPHCM. Lộ trình du lịch này sẽ được nhiều người trình này giới thiệu sự hình thành chữ quan tâm mà trước hết là các cựu chiến quốc ngữ, những tài liệu quý hiếm đầu binh Mĩ cũng như Việt, các nhà nghiên tiên như các loại tự điển La tinh - Việt, cứu sử học và quân sự, các chính khách, Việt - Bồ Đào Nha và các sách kinh nhà ngoại giao Con đường Hồ Chí thời kì mới có quốc ngữ. Lộ trình cũng Minh hiện đại sẽ thuận tiện cho việc thực bao gồm Bảo tàng Cadière ở Huế và các hiện lộ trình. cuộc hành hương về thăm Đức Mẹ ở La - Lộ trình văn hóa Viễn Đông: Đây là Vang. con đường di sản văn hóa Phương Đông, - Lộ trình Phật giáo khởi sự từ các bắt nguồn từ Văn Miếu Hà Nội, Hoàng chùa cổ nhất ở miền Bắc, qua các địa Thành Thăng Long, qua Thành Nhà Hồ ở điểm chủ yếu trong lịch sử Phật giáo Việt Thanh Hóa đến Khu di tích Huế. Du Nam. Những khâu quan trọng trong lộ khách có thể làm quen với văn hóa cổ trình này là Chùa Yên Tử ở Quảng Ninh, Việt Nam từ các bia của Văn Miếu và các nơi vua Trần Nhân Tông tu hành và Bảo lăng tẩm ở Huế. Cần đưa vào lộ trình này tàng Bồ tát Thích Quảng Đức ở phía những đình miếu tiêu biểu như Đình làng Nam. Đình Bảng, Miếu Hai Bà Trưng Lộ Về văn học nghệ thuật, có thể hiện trình này có thể bao gồm Trường Viễn thực hóa các ý tưởng sau: Đông Bác cổ của Pháp ở Hà nội và Viện - Lộ trình Marguerite Duras, như đã Hán Nôm của Việt Nam. bàn ở phần đầu bài viết, lộ trình văn học 85
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 60 năm 2014 ___ này sẽ hấp dẫn những người sử dụng gian khổ của cuộc kháng chiến chống Pháp ngữ và giới sinh viên, học sinh. Pháp lần thứ nhất. Những chàng trai đô Khởi đầu lộ trình là nghe nói chuyện về thị, hình ảnh của những chàng trai Hà nhà văn Pháp từng sống thời thơ ấu ở Nội năm 1947, rời thành phố lên rừng lập Đồng bằng sông Cửu Long. Tiếp đó lả căn cứ kháng chiến. Đây là lộ trình của chuyến đi về Sa Đéc thăm trường cũ của ước mơ thời trai trẻ. bà và nhà của “Người tình”. Trở lại 3. Kết luận TPHCM, du khách đến thăm trường quốc Trong quá trình hội nhập, ngành du tế Pháp M. Duras ở Quận 9. lịch Việt Nam cần đầu tư phát triển - Lộ trình Hàn Mặc Tử: Lộ trình này những sản phẩm du lịch văn hóa chất trải dài từ Quy Nhơn đến Huế, những nơi lượng cao để đáp ứng nhu cầu khách du mà nhà thơ đã từng sống và sáng tác lịch trong và ngoài nước. Từ những ý những bài thơ nổi tiếng, trong đó có bài tưởng về sản phẩm du lịch văn hóa chất “Đây thôn Vĩ Dạ”. lượng cao đã nêu trong bài, chúng tôi hi - Lộ trình “Tây tiến” dựa trên bài thơ vọng sẽ được hiện thực hóa, góp phần của Quang Dũng trong thời kì chống làm phong phú thêm về sản phẩm du lịch Pháp. Lộ trình này dành cho giới trẻ Việt Nam, đồng thời bảo tồn những nét muốn phiêu lưu, sống lại những ngày đẹp của văn hóa dân tộc. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Minh Quang (8-6-2004), “Du lịch văn hóa – xu thế mới của Việt Nam?”, 2. Dương Văn Sáu (2013), ‘“Văn hóa du lịch”, sản phẩm của văn hóa Việt Nam trong tiến trình hội nhập’, Tạp chí Văn hóa và Du lịch, (4). 3. Bùi Thanh Thủy (2009), “Về nội hàm văn hóa du lịch”, Tạp chí Du lịch, tháng 12- 2009. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 13-5-2014; ngày phản biện đánh giá: 26-5-2014; ngày chấp nhận đăng: 17-7-2014) 86