Giáo dục thẩm mỹ thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật (Phần 1)

Nội dung text: Giáo dục thẩm mỹ thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật (Phần 1)

1. TRIẾT - LUẬT - TÂM LÝ - XÃ HỘI HỌC Nguyễn Ngọc Ánh Giáo dục thẩm mỹ thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật Nguyễn Ngọc Ánh * Tóm tắt: Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, sự du nhập ngày một gia tăng các sản phẩm văn hóa, lối sống từ bên ngoài vào khiến cho nhu cầu, thị hiếu, lý tưởng, quan điểm của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ bị lệch chuẩn. Trước thực tế đó, vấn đề giáo dục thẩm mỹ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Bài viết phân tích thực trạng giáo dục thẩm mỹ và đề xuất những giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng giáo dục thẩm mỹ thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay. Từ khóa: Giáo dục thẩm mỹ; văn hóa nghệ thuật. 1. Đặt vấn đề nhu cầu và quan điểm thẩm mỹ của công Cái đẹp nảy sinh và phát triển trên nền chúng hiện nay, công tác giáo dục thẩm mỹ văn hóa xã hội. Giáo dục quan điểm thẩm của văn hóa nghệ thuật đã đạt được những mỹ là một trong những nội dung quan trọng thành tựu nhất định trong tiếp thu các giá trị để đào tạo con người, bồi dưỡng và xây đắp văn hóa tiên tiến của nhân loại cũng như cho con người một giá trị tinh thần có tính trong phục hồi, kế thừa các tư tưởng văn đặc thù - giá trị thẩm mỹ. Giá trị đó là một hóa truyền thống lâu đời của dân tộc, xây trong những thành tố không thể thiếu của dựng con người Việt Nam mới tích cực, một nhân cách phát triển toàn diện, hài hòa sáng tạo, từng bước hoàn thiện bản thân và và phong phú, tạo ra trong con người trình làm giàu mỹ quan dân tộc. Cụ thể như sau:(*) độ và năng khiếu, trí tuệ và tình cảm, tư duy Thứ nhất, trong lĩnh vực âm nhạc: Đây và hoạt động sáng tạo một cách tự giác theo là loại hình nghệ thuật gần gũi nhất với những quy luật khách quan và “theo quy công chúng. Nó đem đến cho công chúng luật của cái đẹp”. Giáo dục thẩm mỹ cần đi những giai điệu và tiết tấu mới từ cuộc sống đôi với bồi đắp kiến thức giúp cho mỗi con sinh động, muôn màu, muôn vẻ đang diễn người hiểu biết những giá trị đó. Văn hóa ra chung quanh, góp phần đắc lực xây dựng nghệ thuật có vai trò quan trọng trong giáo nền tảng tinh thần cho xã hội. Từ đầu thế kỷ dục thẩm mỹ. Vậy ở nước ta hiện nay, vai XX nhạc Rock, Pop, Hiphop đã ồ ạt xâm trò của văn hóa nghệ thuật trong giáo dục nhập vào Việt Nam, hàng ngày, hàng giờ thẩm mỹ như thế nào? được quảng cáo trên các sóng truyền thanh, 2. Thành tựu trong giáo dục thẩm mỹ thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật (*) Thạc sĩ, Học viện Tài chính. ĐT: 0975336054. Trước những biến động phức tạp của Email: anhnguyenngoc188@gmail.com. 31
2. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(98) - 2016 truyền hình, băngrôn, ápphích và được biểu lòng đông đảo khán giả Việt Nam, hiệu quả diễn tại các kỳ liên hoan âm nhạc, các cuộc giáo dục thẩm mỹ cho người dân hướng tới thi, các sàn diễn, phòng trà Với hai trung và yêu chuộng cái đẹp, cái hay, thừa nhận tâm lớn là Tp. Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh, những giá trị thẩm mỹ trong cuộc sống đã nhạc Rock thâm nhập vào Việt Nam với thực sự đem lại những hiệu quả rất tích cực. sức lôi cuốn mạnh mẽ giới trẻ bẳng sự ồn Đáng chú ý là, bên cạnh sự đánh giá của ào náo nhiệt từ đầu những năm 1990. Cuộc ban giám khảo, trong hầu hết các cuộc thi thi nhạc Rock năm 2008 tại Tp. Hồ Chí luôn có giải thưởng cho thí sinh có phiếu Minh đã thu hút hơn 30.000 người hâm mộ. bình chọn cao nhất từ khán giả. Hình thức Hiện tại, cứ hai năm một lần, Việt Nam lại bình chọn rất phong phú và đa dạng (khán tổ chức cuộc thi “Sao Mai điểm hẹn” để giả có thể nhắn tin trực tiếp từ điện thoại, chọn lựa các tài năng trẻ trong nước. Bên like video trên trang chủ của Đài Truyền cạnh đó, còn rất nhiều các cuộc thi âm hình, thậm chí có thể nhắn tin bằng hình nhạc, nghệ thuật lớn nhỏ có phạm vi toàn thức ví momo một lần thao tác sẽ gửi được quốc do các nhà đài tổ chức, như: cuộc thi 15 tin nhắn). Điều đó cho thấy, cách tiếp “Những bài hát đi cùng năm tháng”, “Giọng cận tới đông đảo các đối tượng khán thính hát Việt - The voice”, “Vietnam Idol”, “Cặp giả đã có tác dụng giáo dục quan điểm thẩm đôi hoàn hảo”, “Những bài hát còn xanh”, mỹ rộng rãi, từ người trẻ cho đến người già, “Tìm kiếm tài năng - Vietnam got talent”, ai ai cũng thể hiện quan điểm thẩm mỹ của “Bước nhảy hoàn vũ” Thậm chí các hội mình về những đối tượng thẩm mỹ mà thi cho các bé thiếu nhi, thiếu niên cũng mình được tiếp cận. phong phú không kém với “Giọng hát Việt Thứ hai, trong lĩnh vực điện ảnh: Điện nhí - The voice kids”, “Bước nhảy hoàn vũ ảnh thế giới, từ Phương Đông tới Phương nhí”, “Tìm kiếm tài năng Rồng vàng”, “Đồ Tây, từ Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Rê Mí” Đặc biệt, gần đây có chương trình Thái Lan, Philippines đến Anh, Pháp, Đức, “Giai điệu tự hào” được công chúng trong Mỹ, Vê - nê - zuê - la, bắt đầu được công và ngoài nước có những phản hồi tích cực. chiếu rộng rãi ở nước ta, kể cả phim có giá Những ca khúc với giai điệu thâm trầm, trị nghệ thuật đặc thù lẫn phim giải trí có lắng đọng nhưng truyền tải những thông giá trị thương mại. “Đây là một trong những điệp lớn lao về truyền thống tốt đẹp của dân lĩnh vực thể hiện rõ nhất sự biến đổi trong tộc. Mỗi buổi ghi hình là một đạo lý, là một đời sống văn hoá nghệ thuật của người dân bài học làm người, là những thước phim Việt Nam thời kỳ đổi mới và hội nhập” [4]. ngắn về lịch sử “Uống nước nhớ nguồn”, Nếu như trước đây, công chúng Việt Nam “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, về tinh thần chỉ được làm quen với thị hiếu nghệ thuật đoàn kết “Một cây làm chẳng nên non/ Ba qua các bộ phim của các nước xã hội chủ cây chụm lại nên hòn núi cao” Những đạo nghĩa thì ngày nay, với sự mở cửa giao lưu lý này đã được biểu hiện rõ trong nền các mọi mặt cùng với sự hỗ trợ của công nghệ ca khúc cách mạng, trữ tình đi cùng năm truyền thông hiện đại, phim ảnh nước ngoài tháng của dân tộc. Các chương trình nói đang tràn ngập đời sống văn hoá nghệ thuật chung đã đem lại sự thích thú đặc biệt trong của người dân Việt Nam. Truyền hình và 32
3. Nguyễn Ngọc Ánh mạng internet là những công cụ đắc lực gắn bản năm 2007 tại Nhà xuất bản Văn nghệ kết các nền văn hóa kim - cổ, Đông - Tây. Tp. Hồ Chí Minh là tác phẩm đầu tiên về Đầu thế kỷ XX, các nhà làm phim Việt ảnh khỏa thân được xuất bản thành sách. Nam cũng cố gắng làm những phim thu hút Đây là một trong những đổi mới gây ấn khán giả. Người đi đầu trong trào lưu làm tượng nhất trong văn hoá Việt Nam hiện phim thương mại là đạo diễn Lê Hoàng (với đại. Gái nhảy (2003) của Hãng phim Giải phóng Thứ tư, Trong các hoạt động thể thao: được công chiếu vào đầu năm 2003). Hai Thể thao nước ta nhanh chóng hội nhập diễn viên chính Minh Thư và Mỹ Duyên đã quốc tế, với sự tham gia các kỳ đại hội thể thu hút một số lớn khán giả. Tuy gặp phải thao khu vực và thế giới. Thống kê cụ thể sự phê bình mạnh mẽ của báo chí và đồng cho thấy, thể thao Việt Nam đang tranh nghiệp, phim vẫn đạt kỷ lục về doanh thu, chấp vị trí hàng đầu Đông Nam Á ở các khoảng 12 tỷ đồng. Điều đó chứng tỏ nhu môn thể thao Olympic, như điền kinh, thể cầu thẩm mỹ của công chúng cho loại hình dục dụng cụ, bắn súng, taekwondo, này khá cao. Theo đà phát triển của xã hội, karatedo, bóng đá, vật, judo, và pencaksilat, điện ảnh cũng đã trở thành một thị trường thể dục thể hình, wushu, cầu mây. Trên đấu với nhiều hãng phim tư nhân tham gia. trường châu lục, thể thao Việt Nam có khả Không chỉ hoạt động vì mục đích thương năng tranh chấp Huy chương vàng ở một số mại, các bộ phim đã đem lại cho công chúng nội dung (cự ly, hạng cân) ở các môn thể xem đài những thị hiếu thẩm mỹ mới mẻ, thao, như: điền kinh, thể dục dụng cụ (nam) phong phú và nhiều cung bậc cảm xúc khác taekwondo, và một số môn ngoài Olympic nhau, góp phần giúp mỗi người vun đắp nên như cử tạ, xe đạp, judo, vật (nữ), karatedo, quan điểm thẩm mỹ của mình tròn trịa hơn. thể hình, wushu, billiard. Ở cấp độ thế giới Thứ ba, trong lĩnh vực nhiếp ảnh: và Olympic cũng đã có cờ vua (vô địch thế “Trong suốt thời gian diễn ra hai cuộc chiến giới), cử tạ (nam), taekwondo. Một số môn tranh giải phóng dân tộc, ngành nhiếp ảnh thể thao khác đã giành Huy chương vàng Việt Nam đã hoàn toàn dành sự nghiệp thế giới nhưng không có trong chương trình phục vụ cho các nhiệm vụ chiến lược của Olympic như wushu, silat, đá cầu, thể đất nước. Mọi quan niệm và chức năng hình Hiện nay, các cúp quốc tế bóng đá, nghệ thuật của nhiếp ảnh đều được dùng để bóng chuyền, wushu, taekwondo, khiêu vũ phục vụ nhiệm vụ chính trị. Cho đến thời thể thao liên tục được tổ chức tại Việt kỳ đổi mới, nhiếp ảnh mới bắt đầu được thể Nam. Đặc biệt là Việt Nam đã tổ chức hiện đầy đủ các chức năng của nó. Chức thành công rực rỡ một kỳ Thể thao Đông năng thẩm mỹ và giải trí được quan tâm” Nam Á: Sea Games 22 năm 2003, với việc [4]. Thông qua công tác giáo dục khéo léo lần đầu tiên Việt Nam đứng thứ nhất toàn bằng nghệ thuật, tự do văn hoá được thể đoàn. Đây là những thành tựu rất mới mà hiện rõ ràng, một số loại hình nghệ thuật chỉ có đổi mới và hội nhập đất nước mới trước đây không được thừa nhận thì nay đã tạo được ra. Bên cạnh đó, “cái mới trong được xã hội đón nhận. Tập sách Ảnh khoả thể thao không chỉ dừng lại ở những con số thân Xuân thì của Thái Phiên đã được xuất thành tích, mà quan trọng là chúng ta đã có 33
4. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(98) - 2016 những đổi mới tư duy trong quan niệm về thế giới năm 1999, Á hậu 2 khu vực Đông thể thao: từ việc chỉ coi trọng thể thao Nam Á cuộc thi Hoa hậu Hữu Nghị Việt phong trào sang việc quan tâm đến thể thao Nam và thế giới năm 1999. Bên cạnh đó, chuyên nghiệp” [4]. Ngày 30 tháng 11 năm còn nhiều Hoa hậu Việt Nam lọt vào top 2000, Việt Nam đã chính thức thành lập 20, 15, 17 thế giới như Hoa hậu Việt Nam bóng đá chuyên nghiệp, cho phép các đội năm 2002 Phạm Thị Mai Phương (top 20 bóng được ký kết hợp đồng kinh tế với các Hoa hậu thế giới), Hoa hậu Việt Nam năm doanh nghiệp, được phép thuê cầu thủ và 2004 Nguyễn Thị Huyền (top 15 Hoa hậu huấn luyện viên nước ngoài. Có thể nói, thế giới), Hoa hậu Việt Nam năm 2006 Mai đây là những minh chứng sinh động cho Phương Thúy (top 17 Hoa hậu thế giới). thấy Việt Nam đang hội nhập thực sự quốc Đặc biệt, năm 2008, lần đầu tiên Việt Nam tế. Các môn thể thao trước đây được coi là đăng cai tổ chức thi Hoa hậu Hoàn vũ. Đây “xa xỉ” thì nay cũng được du nhập và đang là một trong những minh chứng về quan dần trở thành một bộ phận của thể thao Việt điểm thẩm mỹ tiến bộ của xã hội đã thừa Nam như tennis, golf nhận cái đẹp không chỉ trong tâm hồn mà Thứ năm, trong các cuộc thi sắc đẹp: Thi cả cái đẹp hình thể. sắc đẹp “trước đây bị coi là xa lạ và thậm Các cuộc thi sắc đẹp trong nước với tư chí cấm kỵ”, nay đã được công khai thừa cách là cuộc thi người đẹp quốc gia là một nhận và được tổ chức liên tục dưới nhiều trong những sự kiện văn hóa lớn thu hút sự hình thức và cấp độ khác nhau: từ cuộc thi quan tâm của đông đảo khán giả và giới Hoa hậu Việt Nam đến Hoa hậu miền, Hoa truyền thông, các cơ quan thông tấn báo hậu của các tỉnh - thành, Hoa hậu Đồng chí, truyền hình trung ương và địa phương, bằng sông Cửu Long, Hoa hậu ảnh, Hoa đông đảo các nhiếp ảnh gia, nhà quay phim, hậu thể thao, Hoa hậu báo Tiền Phong, Hoa đạo diễn, các nhà thiết kế thời trang và hậu các dân tộc Việt Nam, Hoa hậu biển, những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ Hoa hậu áo dài Việt Nam, Hoa hậu Đền thuật có tên tuổi hàng đầu Việt Nam tham Hùng Riêng cuộc thi Hoa hậu Việt Nam gia đưa tin, phản ánh diễn biến, hoạt động đã được tổ chức lần đầu tiên từ năm 1988, chuyên môn phục vụ cuộc thi có sức ảnh chỉ hai năm sau khi “đổi mới” đất nước hưởng lớn đến quan điểm thẩm mỹ xã hội. (1986), và từ đó cứ hai năm được tổ chức Không chỉ có giá trị tuyên dương cái đẹp một lần. Nếu kể cả các cuộc thi hoa hậu hình thể, các cuộc thi sắc đẹp còn góp phần khác thì gần như hàng năm các cuộc thi sắc tích cực cho nhiều chương trình gây quỹ từ đẹp đều được tổ chức. Gần đây, Việt Nam thiện, trao học bổng, trao quà cho người đã tạo được uy tín cho việc tổ chức các nghèo, trẻ em mồ côi, người già neo đơn, cuộc thi hoa hậu thế giới: Hoa hậu Việt nạn nhân thiên tai, đem lại những giá trị Nam năm 1992 Hà Kiều Anh đã đạt được nhân văn cao cả để giúp đỡ, động viên rất nhiều danh hiệu trong các cuộc thi sắc những người gặp hoàn cảnh khó khăn, bất đẹp thế giới, Hoa hậu Việt Nam năm 1996 hạnh trong cuộc sống. Đặc biệt, trong một Nguyễn Thiên Nga cũng lọt vào top 10 vài năm gần đây, kịch bản đêm chung kết cuộc thi Hoa hậu Hữu Nghị Việt Nam và cuộc thi thường có mời thêm sự giao lưu 34
5. Nguyễn Ngọc Ánh của các cựu Hoa hậu Việt Nam làm tăng Thu - Đông, Xuân - Thu luôn được cập nhật thêm tính hấp dẫn cho chương trình. Các thường xuyên thiết kế của những nhà thiết giải phụ cũng nhiều hơn, phong phú hơn; kế trong cả nước. Các xu hướng thời trang thành phần ban giám khảo cũng đa dạng này mô hình chung đã nâng tầng quan điểm hơn, có sự tham gia của chuyên gia nhân trắc thẩm mỹ nói chung cũng như thẩm mỹ học, các nhà thiết kế thời trang và những trong phong cách ăn mặc cho đông đảo người có tên tuổi và uy tín cao hoạt động công chúng, nhất là giới trẻ. trong lĩnh vực nghệ thuật, để nâng cao tính Thứ bảy, trong hoạt động truyền hình chuyên nghiệp và độ chính xác trong việc thực tế: Truyền hình thực tế phát triển mạnh đánh giá và chấm điểm các thí sinh. trong những năm gần đây trên sóng truyền Thứ sáu, trong lĩnh vực biểu diễn người hình cũng là một nhân tố tích cực tác động mẫu, thời trang: Loại hình người mẫu, biểu đến đời sống thẩm mỹ và quan điểm thẩm diễn thời trang cũng có bước phát triển mỹ của đông đảo người dân. Truyền hình nhanh chóng. Đây cũng là một loại hình thực tế xuất hiện tại Việt Nam không lâu, văn hóa hoàn toàn mới, chỉ xuất hiện từ khi nhưng ít nhiều đã thu hút được sự chú ý của Việt Nam đổi mới và hội nhập quốc tế. người xem và dư luận. Được quảng cáo là Khác với loại hình thi hoa hậu, biểu diễn một dạng chương trình chân thực và hấp người mẫu đang có xu hướng phát triển từ dẫn với những tình huống, hoàn cảnh và sự một loại hình hoạt động văn hoá thành một kiện không hề sắp đặt trước trong kịch bản, nghề có thu nhập kinh tế. Để hỗ trợ công mang chất liệu thực tế mà không hư cấu. tác giáo dục phát triển loại hình biểu diễn Thay vì các diễn viên chuyên nghiệp, các này, ngày 27 tháng 10 năm 2006, Bộ Văn nhân vật trung tâm có thể là những người hoá - Thông tin đã ra quyết định thành lập bình thường nhằm để thu hút xúc cảm hoặc Hội Người mẫu Việt Nam hoạt động như tiếng cười vô tư của người xem mà không một hội nghề nghiệp. Các trường nghệ thuật chịu sự chi phối của thị hiếu hình tượng. cũng đào tạo chuyên sâu hơn loại hình biểu Ngày nay, hai mảng chính của truyền hình diễn này. Đặc biệt, vài năm gần đây, Đài thực tế là các cuộc thi có giải thưởng lớn và Truyền hình Việt Nam đã phối hợp với các bộ phim ghi hình tình huống hài hước công ty truyền thông MultiMedia tổ chức theo dạng sêri. Nếu năm 2007, truyền hình game show truyền hình thực tế Người mẫu thực tế chỉ mới bắt đầu nhen nhóm ở Việt Việt Nam: (Vietnam's Next Top Model) Nam, thì năm 2014 đánh dấu sự lên ngôi và được khá nhiều bạn trẻ quan tâm. Cuộc thi bùng nổ của các show Truyền hình thực tế là một cuộc tranh tài quy tụ các cô gái, trên khắp các kênh truyền hình, như: “Điều chàng trai trẻ khắp cả nước nhằm tìm kiếm ước thứ 7”, “Việt Nam Idol”, “Gương mặt và trao danh hiệu Người mẫu Việt Nam, thân quen”, “Việt Nam next top model”, khuyến khích các bạn trẻ có tài năng và “Ơn giời cậu đây rồi”, “Cuộc đua kỳ thú”, đam mê có điều kiện phát huy khả năng của “Nhân tố bí ẩn”, “Thử thách cùng bước mình. Cùng với người mẫu là các cuộc thi nhảy”, “Master Chef” Truyền hình thực tế thời trang được tổ chức đều đặn các mùa liên tục đổ bộ, chiếm sóng “giờ vàng” trên trong năm: thời trang mùa Hè, thời trang các kênh truyền hình. Được đánh giá là 35
6. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(98) - 2016 mảnh đất màu mỡ để khai thác, các format xúc không nhỏ trong xã hội. Việc có quá truyền hình thực tế thay nhau ra đời với nhiều cuộc thi hoa hậu ở Việt Nam như kịch bản ngày một được đầu tư mạnh mẽ hiện nay sẽ gây ra ảnh hưởng không tốt hơn để tăng tính hấp dẫn, cạnh tranh và thu đến giá trị đích thực của vương miện hoa hút người xem. Sự phong phú về đề tài hậu Việt Nam. Trong khi điều kiện kinh tế trong các chương trình truyền hình thực tế - xã hội nước ta còn khó khăn, việc lạm hiện nay đã đem lại những tác động không dụng đưa ra một loạt các cuộc thi hoa hậu nhỏ đến việc hình thành quan điểm thẩm làm giảm giá trị của cuộc thi và tăng tính mỹ của đa số khán thính giả xem đài. xô bồ, thiếu chuyên nghiệp trong công tác Thứ tám, trong tổ chức các ngày lễ: chuẩn bị và thi diễn. Thực tế cho thấy, Công tác giáo dục thẩm mỹ trong xã hội không ít cuộc thi hoa hậu xảy ra các hiện cũng đem lại những hiệu quả bất ngờ, đời tượng như: ban tổ chức làm việc thiếu sống văn hóa tinh thần của con người, trong trách nhiệm, thiếu chuyên nghiệp, giám đó có thế hệ trẻ được nâng cao rõ rệt. Công khảo thiếu trình độ chuyên môn, thí sinh tác tư tưởng trong các ngày lễ truyền thống chưa đủ trình độ văn hóa, công tác kiểm ở Việt Nam (như ngày lễ Vu lan nhớ ơn mẹ, tra hồ sơ còn tắc trách Tết Nguyên Đán, tết bánh trôi bánh chay, - Âm nhạc cũng là một thể loại ngợi ca ngày Nhà giáo, ngày Thầy thuốc, ngày thì nhiều mà “tai tiếng” cũng không ít. Một Thương binh liệt sĩ, ngày Báo chí truyền thực trạng đáng buồn hiện nay là các thông, ngày Quốc khánh, ) được nâng cao phương tiện truyền thông quá ca tụng, tôn và có hiệu quả rõ rệt. Những ý nghĩa thiêng vinh các “nhạc sĩ”, “ca sĩ” trẻ, thậm chí còn liêng của từng ngày lễ như một phần trong rất trẻ lên tận chín tầng mây với những ca con người mỗi người dân Việt Nam. Mặt khúc dường như thiếu hẳn quan điểm thẩm khác, những nét đẹp trong văn hóa nước mỹ. Các nhà lý luận phê bình thì gọi đó là ngoài được Việt Nam đón nhận như lễ “những phế phẩm nghệ thuật”, làm cho mọi Valentine, lễ Noel, lễ Phục sinh, cũng phát người lầm tưởng đó là âm nhạc. Trong khi triển sôi nổi, làm các hoạt động văn hóa của đó có rất nhiều nhạc sĩ, nghệ sĩ đã có những dân tộc ta thêm phong phú, hiện đại, xã hội cống hiến lớn cho xã hội về mặt nghệ thuật có thêm những biểu hiện sinh động, tạo âm nhạc với những thành tựu rất đáng trân chất kết dính hơn với văn hóa thế giới. trọng, hiện vẫn đang tiếp tục biểu diễn, 3. Hạn chế trong giáo dục thẩm mỹ sáng tác và giảng dạy, vẫn chưa một lần thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật được nhắc đến, được tôn vinh. Mặt khác, Bên cạnh những thành tựu rất đáng ghi nhu cầu thưởng thức âm nhạc hiện nay của nhận trong sự nghiệp giáo dục thẩm mỹ, xã hội rất đa dạng. Mỗi lứa tuổi, mỗi giới, nâng cao các giá trị văn hóa dân tộc nói mỗi ngành nghề, mỗi môi trường đều có chung, công tác giáo dục thẩm mỹ thông những thị hiếu thưởng thức riêng. Giới trẻ qua văn hóa nghệ thuật ở nước ta vẫn còn ngày nay xa lạ với nghệ thuật của cha ông, tồn tại một số bất cập, hạn chế. Đó là: chỉ biết thưởng thức, ưa chuộng nghệ thuật, - Những cuộc thi sắc đẹp tràn lan xã hội âm nhạc nước ngoài. Những nghệ thuật đó những năm gần đây đã gây ra những bức mang nặng tính giải trí. Một bộ phận dân cư 36
7. Nguyễn Ngọc Ánh thành phố có thói quen nghe và hát nhạc mối nguy hại lớn cho quan điểm thẩm mỹ Pop, Rock, Hiphop trong khi đó không xã hội, thậm chí ảnh hưởng đến cả hệ thống thể phân biệt được tuồng, chèo, cải lương - tư duy văn hóa tương lai. một trong những thể loại âm nhạc đặc sắc, Việc gìn giữ, giới thiệu và nâng cao giá truyền thống của dân tộc. trị văn hoá âm nhạc hàn lâm, âm nhạc dân - Sự xâm nhập của các luồng văn hóa tộc tuy đã được quan tâm nhưng vẫn còn ngoại lai càng làm cho hồn cốt của văn hóa thiếu đồng bộ, thiếu chiến lược, chiến Việt mờ dần bản sắc. Hoàng Chương - thuật, lẫn việc hoạch định chính sách của Tổng Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu bảo cấp quản lý vĩ mô. Và điều mà ai cũng dễ tồn và Phát huy văn hóa dân tộc cho rằng: dàng nhận thấy là: người nghe ngày nay “Âm nhạc dân tộc vẫn sống lây lất vì rất ít vừa là điểm xuất phát vừa là đích đến của người xem hoặc muốn có người xem cũng âm nhạc, không chỉ bởi những chức năng phải “sân khấu hóa” như quan họ đang làm, thẩm mỹ, những giá trị mỹ học của âm có nghĩa là phá vỡ luật lệ, quy tắc của ca nhạc mà còn vì âm nhạc là sản phẩm của, hát quan họ cổ truyền và vi phạm tiêu chí do và vì con người; vì vậy mỗi sáng tác âm quy định của Tổ chức Giáo dục, Khoa học nhạc chí ít cũng cần có những quan điểm và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO). thẩm mỹ rõ ràng. Như vậy có nghĩa là bản sắc, căn cước của Các môn thể thao trước đây được coi là quan họ gốc không còn nữa”. Rõ ràng để tồn “xa xỉ” như tennis, golf, cùng với những tại thì cần đổi mới, nhưng xu hướng cách khu nghỉ dưỡng kèm theo du lịch sinh thái tân, cải tiến âm nhạc dân tộc không đúng, đã tạo nên một bộ mặt đẹp cho nông thôn không phù hợp đã làm phai nhạt bản sắc, Việt Nam và các vùng lân cận thành phố. làm biến chất, biến dạng các loại hình ca Tuy nhiên, hiện tượng này cũng đang làm nhạc dân gian đặc sắc do hàng trăm thế hệ nảy sinh những vấn đề về văn hoá môi nghệ nhân sáng tạo trong nhiều thế kỷ qua. trường, về chiến lược an ninh lương thực và - Một điều đáng lo ngại là, hiện nay để an sinh xã hội. Người dân ở một số địa chạy theo thị hiếu, hiện tượng nhạc nhái, phương gần các sân golf đã lên tiếng kêu nhạc cover, sao chép nhạc nước ngoài, trở than về việc họ không còn ruộng, vườn để nên khá phổ biến. Ngoài vấn đề đạo đức sản xuất lương thực. nghề nghiệp của nhạc sĩ còn cho thấy một 4. Một số giải pháp cơ bản nâng cao điểm đáng lo khác là tư tưởng vọng ngoại chất lượng giáo dục thẩm mỹ thông qua đang dần phát triển trong công chúng, nhất hoạt động văn hóa nghệ thuật là trong thanh thiếu niên. Công chúng thích Một là, tăng cường công tác tuyên nghe nhạc Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung truyền, giáo dục; nâng cao quan điểm thẩm Quốc hơn là thứ ngôn ngữ âm nhạc của mỹ toàn bộ xã hội về các giá trị thẩm mỹ chính dân tộc mình. Đó là chưa kể từ đó của dân tộc, và ý nghĩa của việc giữ gìn và dẫn đến sự ngộ nhận trong tư tưởng và lối phát huy các giá trị thẩm mỹ truyền thống sống, xem trọng những nền văn hoá khác, tốt đẹp của dân tộc; góp phần khơi dậy âm nhạc các nước khác hơn nền văn hoá, những thị hiếu căn bản của cha ông trong âm nhạc của dân tộc mình. Điều đó là một mỗi thế hệ hôm nay. 37
8. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(98) - 2016 Hai là, tiếp tục đổi mới và đa dạng hóa phong tục tốt đẹp của dân tộc. Đẩy mạnh các hình thức giáo dục thẩm mỹ (như: báo hoạt động trùng tu, bảo tồn, tôn tạo các di cáo chuyên đề, thông tin, quảng cáo, bài trừ tích lịch sử, di sản văn hóa của dân tộc, để các tệ nạn mê tín, dị đoan, văn hóa phẩm khơi dậy lòng yêu nước, lòng tự hào dân độc hại, đẩy mạnh tuyên truyền những nét tộc, nuôi dưỡng tâm hồn, cốt cách của mỗi đặc sắc của văn hóa các dân tộc, của các con người Việt Nam, qua đó gìn giữ và giáo vùng, miền trong cả nước ); đồng thời tổ dục các giá trị truyền thống dân tộc nói chức các cuộc thi, lồng ghép trong các hoạt chung, trong đó có giáo dục quan điểm động giao lưu, đặt tên phố gắn với các danh thẩm mỹ. nhân, anh hùng dân tộc, lễ tưởng niệm dâng Năm là, xây dựng đội ngũ cán bộ văn hương các anh hùng liệt sĩ, những người có hóa làm công tác tuyên truyền, đội ngũ giáo công với đất nước, giỗ tổ Hùng Vương, viên có trình độ chuyên môn tốt, có năng những liên hoan văn nghệ mừng các ngày lễ lực, tinh thần thái độ nhiệt tình, trách nhiệm lớn ; nâng cao sự hiểu biết và đam mê trong việc nâng cao chất lượng tuyên nghệ thuật, nâng tầm quan điểm thẩm mỹ truyền, thực hiện kết hợp giảng dạy kiến nói chung cho đông đảo mọi người. thức với truyền thụ các quan điểm thẩm mỹ Ba là, gắn giáo dục thẩm mỹ với các giá dân tộc, làm cơ sở định hướng cho thế hệ trị truyền thống dân tộc với hoạt động thực tương lai tiếp thu những giá trị thẩm mỹ tiễn trong cuộc sống, xây dựng tinh thần truyền thống tốt đẹp của dân tộc. say mê trong học tập và lao động sáng tạo. Sáu là, xây dựng cơ chế, chính sách phù Mọi nền tảng tri thức, kể cả thẩm mỹ không hợp và đồng bộ để khích lệ, tạo điều kiện phải tự nhiên sẵn có mà phải được giáo dục cho thế hệ trẻ tích cực học tập các giá trị có hệ thống, có quá trình mà điều kiện chủ truyền thống dân tộc; đồng thời phải có các yếu nhất là phải thông qua hoạt động thực chế tài đủ mạnh để xử lý, ngăn chặn và răn tiễn, để phân biệt được rạch ròi các tiêu đe các hành vi, biểu hiện vi phạm về thuần chuẩn cái đẹp, cái xấu, nhờ đó mà quan phong mỹ tục của dân tộc. điểm thẩm mỹ của con người ngày càng Bảy là, nâng cao năng lực quản lý của thêm phong phú. Vì vậy, công tác giáo dục các tổ chức Đảng và Nhà nước trong các thẩm mỹ cần chú trọng đến tính thiết thực hoạt động phát triển giáo dục thẩm mỹ, và tính thời sự, phải phù hợp với hoạt động thực hiện quản lý chặt chẽ các hoạt động ngành, nghề công tác, công việc, lứa tuổi. biểu diễn văn hóa nghệ thuật, kiểm duyệt Thông qua các cuộc thi, hội diễn, giao lưu các chương trình trên các phương tiện văn hóa, sẽ dần dần bồi đắp cho mỗi thông tin đại chúng, tăng thời lượng phát người những giá trị thẩm mỹ tích cực. sóng, các kênh về các chương trình văn Bốn là, loại trừ những văn hóa phẩm độc hóa nghệ thuật, giải trí mang quan điểm hại đi đôi với việc thẩm mỹ hóa các quan hệ thẩm mỹ truyền thống có chất lượng cao xã hội; đấu tranh, từng bước loại bỏ các trên truyền hình và phát thanh trung ương thói quen xấu, hủ tục lạc hậu; đồng thời, và địa phương phù hợp với tâm lý các đối khôi phục các lễ hội truyền thống, trang tượng khác nhau. Bên cạnh đó, cần đầu tư phục truyền thống, văn hóa phi vật thể, thích đáng về mọi mặt để có những tác 38
9. Nguyễn Ngọc Ánh phẩm nghệ thuật, các sản phẩm văn hóa giáo dục thẩm mỹ. Từ đó, xây dựng ý thức hấp dẫn, sâu sắc, có giá trị thẩm mỹ, tái tự giác trong học tập, định hướng trong hiện sinh động đời sống thẩm mỹ lịch sử, nhận thức và hành động, có lập trường tư làm lay động thị hiếu, cuốn hút tâm hồn, tưởng vững vàng, có quan điểm thẩm mỹ rõ tình cảm của công chúng, xứng tầm với bề ràng để cho thế hệ trẻ một mặt thẩm thấu dày truyền thống dân tộc. Qua đó, truyền các giá trị thẩm mỹ truyền thống tốt đẹp của tải các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân dân tộc, một mặt có được hành trang căn tộc, định hướng suy nghĩ, lối sống phù hợp bản cho con đường tương lai. với thuần phong mỹ tục của dân tộc cho 5. Kết luận mọi tầng lớp nhân dân nói chung, thế hệ Mục tiêu của giáo dục thẩm mỹ là xây trẻ nói riêng. dựng văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà Tám là, sáng tạo ngày càng nhiều những bản sắc dân tộc, kế thừa, phát huy những tác phẩm nghệ thuật có chất lượng cao. Mỗi giá trị thẩm mỹ và giá trị đạo đức truyền sáng tạo nghệ thuật là một thế giới thẩm mỹ thống của cha ông, tiếp thu và cải biến huyền diệu có sức mạnh đem lại những xúc những tinh hoa văn hóa nhân loại. Trong cảm, thị hiếu, lý tưởng, quan điểm thẩm mỹ giáo dục thẩm mỹ, văn hóa nghệ thuật có phong phú và đa dạng cho người xem. vai trò quan trọng. Giáo dục thẩm mỹ thông Nghệ thuật có sức mạnh cải biến con người, qua văn hóa nghệ thuật trong thời gian qua làm con người thay đổi tình cảm hay nhu đã đạt được nhiều thành tựu nhưng cần tiếp cầu thẩm mỹ của họ. Đưa nghệ thuật vào tục được đổi mới hơn nữa để đóng góp cuộc sống, phổ biến rộng rãi các hình ảnh nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng và bảo và nội dung của nghệ thuật trong đời sống vệ Tổ quốc. thẩm mỹ sẽ góp phần nâng cao trình độ thưởng thức của công chúng. Khi những tác Tài liệu tham khảo phẩm nghệ thuật có chất lượng càng được [1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Văn kiện phổ biến rộng thì thị hiếu của người dân Đảng thời kỳ đổi mới (Đại hội VI, VII, càng nâng cao, quan điểm thẩm mỹ đúng VIII, IX): Về văn hóa, xã hội, khoa học - kỹ đắn sẽ phổ quát rộng rãi toàn bộ đời sống thuật, giáo dục, đào tạo, Nxb Chính trị thẩm mỹ, những giá trị thẩm mỹ thiếu lành quốc gia, Hà Nội. mạnh, trong sáng sẽ bị đẩy lùi và không còn [2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện điều kiện phát triển. Điều quan trọng là phải Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có Chính trị quốc gia, Hà Nội. giá trị cao và phổ biến rộng rãi để phục vụ [3] Nguyễn Văn Huyên (Chủ biên) (2001), công cuộc lành mạnh hóa và nâng cao đời Văn hóa thẩm mỹ và sự phát triển con sống tinh thần cho người dân ở nước ta người Việt Nam trong thế kỷ mới, Nxb Văn trong điều kiện hiện nay. hóa - Thông tin, Hà Nội. Chín là, phát huy vai trò của các tổ chức, [4] đoàn thể trong xã hội. Đối với thế hệ trẻ, truy cập ngày 06/09/2015. cần phải thực hiện phối hợp đồng bộ giữa [5] gia đình, nhà trường và xã hội trong việc [6] 39
10. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 1(98) - 2016 40