Giáo trình Lý thuyết điền kinh - Hoàng Ngọc Viết (Phần 1)

28 trang hapham 1870

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Lý thuyết điền kinh - Hoàng Ngọc Viết (Phần 1)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_ly_thuyet_dien_kinh_hoang_ngoc_viet_phan_1.pdf

Nội dung text: Giáo trình Lý thuyết điền kinh - Hoàng Ngọc Viết (Phần 1)

Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Bài 1 KHÁI NIỆM, PHÂN LOẠI VÀ SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN MÔN ĐIỀN KINH I. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI 1. Khái niệm “ Điền kinh” là tên goi được dịch ra từ tiếng Trung Quốc. Theo tiếng Trung Quốc “điền” có nghĩa là “ruộng” còn “kinh” có nghĩa là “đường”. Như vậy Điền kinh thực ra là tên gọi cho các môn thể thao tiến hành trên sân và trên đường. Theo cách gọi của nhiều nước khác ( Mỹ, Anh, Áo, Ba Lan, Pháp nhiều nước Nam Mỹ ) Điền kinh cũng được gọi theo nghĩa đó. Tuy nhiên tên gọi đó chỉ có thể phù hợp ở thuở ban đầu, vì ngày ngay loài người đã sáng tạo ra rất nhiều môn thể thao khác nữa không chỉ có điền kinh mới tiến hành thi ở sân và ở đường. Theo tiếng Hi Lạp, môn Điền kinh được gọi là “ Atleika”, từ này có nghĩa là “vật”, “đấu tranh”, “bài tập”. Vào thời Cổ Hi Lạp người ta gọi “ atlet” là những người chuyên thi đấu ở lĩnh vực sức mạnh và khéo léo. Theo thể thao hiện đại ngày nay, ở nhiều quốc gia trên thế giới như: Nga, Bulgary thì người ta gọi môn Điền kinh nhẹ để phân biệt với các môn được gọi là Điền kinh nặng như : Cử tạ , Vật, Quyền Anh Nhưng về thực chất, để đạt thnàh tích cao thì không có môn thể thao nào ( kể cả điền kinh) có thể coi là “nhẹ”. Vì nhiều lý do khác nhau, tên gọi “Điền kinh” không thống nhất trên thế giới, nhưng ngày nay ở Việt Nam cũng như trên thế giới đều công nhận điền kinh là tên gọi của môn thể thao cơ bản gồm các nội dung: đi, chạy, nhảy, ném đẩy và phối hợp các nội dung đó. Như vậy khái niệm điền kinh được hiểu là: Điền kinh là một môn thể thao bao gồm các nội dung như, đi, chạy, nhảy, ném đẩy và nhiều nội dung phối hợp. 2. Phân loại. Điền kinh là môn thể thao có nội dung phong phú đa dạng, để tiện cho việc giảng dạy, tập luyện và tổ chức quản lý người ta phân loại theo 2 cách chủ yếu sau: Phân loại theo tính nội dung: Gồm; đi, chạy, nhảy, ném đẩy và nhiều môn phối hợp. Phân loại theo tính chất hoạt động: Gồm; Hoạt động có chu kỳ ( đi bộ, chạy) và hoạt động không chu ky ( nhảy, ném đẩy, các môn phối hợp) Trong mỗi nội dung có rất nhiều các môn cụ thể được phân biệt theo cự ly hoặc đặc điểm vận động. Các nội dung của điền kinh vừa có thể là các bài tập, vừa có thể là các nội dung thi đấu. Với tư cách là bài tập, điền kinh không bị hạn chế nhưng khi là nội dung thi đấu thì ngược lại. Người ta chỉ chọn một số nội dung tiêu biểu ( các nội dung chỉ được chọn trong các cuộc thi đấu quốc tế: Đại hội Olympic, các giải vô địch thế giới, vô địch quốc gia ) - 1 -Susanne Kroesche Page 1 12/11/2009 - 1 - IAAF TOECS Level - 1 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết BẢNG 1: CÁC NỘI DUNG ĐIỀN KINH CÓ TRONG CHƯƠNG TRÌNH THI ĐẤU CỦA CÁC GIẢI QUỐC GIA VÀ QUỐC TẾ Nội dung thi đấu Ngoài trời Trong nhà Nam Nữ Nam Nữ 1 20km x x 5km 3km Đi bộ thể thao 2 50km x x x x 3 100m x x 60m 60m 4 200 x x x x 5 400m x x x x 6 800 x x x x Chạy 7 1500m x x x x 8 3000m x x x 9 5000m x x 10 10000m x x 11 42.195km x x 12 100m x 60m 60m Chạy vượt rào 13 110m x 14 400m x x Chạy vượt chướng ngại 15 3000m x x vật 16 4 x 100m x x Chạy tiếp sức 17 4 x 400m x x x x 18 Nhảy cao x x x x 19 Nhảy sào x x x x Nhảy 20 Nhảy xa x x x x 21 Nhảy tam cấp x x x x 22 Ném lao x x 23 Ném đĩa x x Ném đẩy 24 Ném tạ xích x x 25 Đẩy tạ x x x x 26 7 môn phối hợp x Nhiều môn phối hợp 27 10môn Ph.hợp x Nội dung 7 môn phối hợp của nữ bao gồm: 100m rào, nhảy cao, đẩy tạ, chạy 200m, nhảy xa, ném lao, và chạy 800m. 10 môn phối hợp của nam bao gồm: 100m, nhảy xa, đẩy tạ, nhảy cao, 400m, 110m rào, ném đĩa, nhảy sào, ném lao, và 1500m. Ngoài ra còn có các môn phối hợp: 4 môn HSPT; chạy 60m, ném bóng 150gam, nhảy xa, nhảy cao. 5 môn phối hợp; HSPT; chạy 100m, đẩy tạ, nhảy xa, nhảy cao, chạy 800(nữ) 1500m nam, 3 môn phôi hợp, 5 môn phôi hợp Những nội dung này không nằm trong hệ thống thi đấu của Olympic cũng như các kỳ đại hội. II. SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN MÔN ĐIỀN KINH 1.Sự ra đời và phát triển. - 2 -Susanne Kroesche Page 2 12/11/2009 - 2 - IAAF TOECS Level - 2 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Các hoạt động đi, chạy nhảy và ném đẩy là những dạng hoạt động vận động tự nhiên quen thuộc của con người ngay từ thời xa xưa. Nếu như ban đầu các hoạt đọng này chỉ coi là phương thức di chuyển, cách săn bắt con mồi, tự vệ hoặc tấn công, cách chạy trốn hay đuổi bắt kẻ thù thì về sau, cùng với sự phát triển của xã hội loại người, các dạng hoạt động vận động đó ngày càng được hoàn thiện, nâng cấp và ngày càng có vị trí ý nghĩa cao đối với cuộc sống của con người. Dưới thời nô lệ phong kiến, các nội dung chạy nhảy, ném đẩy đã là những bài tập phổ biến để rèn luyện thể lực, khả năng chiến đấu cho chủ nô, quan lại và binh lính, đồng thời đó cũng là nội dung sử dụng trong các lễ hội ( gồm cả lễ hội Olympic cổ đại). Trong xã hội tư bản, các nội dung của điền kinh có trong chương trình giáo dục toàn diện toàn phần GDTC. Từ nửa sau thế kỷ XIX, điền kinh mới thục sự phát triển như một môn thể thao, có vai trò định hướng không chỉ trong trường học mà còn cả ở trong việc rèn luyện thể lực cho quân đội. Môn thể thao Điền kinh phát triển sớm nhất ở Anh, từ năm 1837 đã có cuộc thi chạy gần 2km ở thành phố Legbi, từ năm 1851 các cuộc thi điền kinh ở Anh còn có các nội dung bật xa tại chổm nhảy xa có đà, và cũng thời điểm này câu lạc bộ Điền kinh London thành lập và cũng là câu lạc bộ điền kinh đầu tiên trên thế giới. Năm 1880 Hội Điền kinh Anh được thành lập trên cơ sở hợp nhất các tổ chức về điền kinh của dế quốc Anh Tại Pháp, môn điền kinh bắt đầu phát triển vào những năm 70 của thế kỷ XIX. Từ năm 1880, các cuộc thi chạy được tổ chức thường xuyên ở các trường THPT. Cuối những năm 80 của thế kỷ XIX. Tổng hội Điền kinh Pháp cũng được thành lập. Tại Mĩ, năm1868, câu lạc bộ New York được thành lập, các trường đại học là trung tâm mạnh của Điền kinh của Mĩ. Trong những năm 1880 – 1890, nhiều liên đoàn điền kinh nghiệp dư của nhiều nước đã được thành lập. Đặc biệt năm 1896 Đại hội Olympic được tái tổ chức theo chu kì 4 năm – 1lần. Năm 1912, Liên đoàn Điền kinh Nghiệp dư Quốc tế đựơc thành lập ( International Amateur Athletic Federation; viết tắt là IAAF). Đây là một tổ chức quốc tế có chức năng điều hành sự phát triển môn thể thao Điền kinh trên toàn thế giới. Hiện nay IAAF đã có 209 nước thành viên ( Châu Phi 53, Châu Âu 49, Châu Mĩ 45, Châu Á 44, Châu Đại Dương 18) 2. Sự phát triển về kỹ thuật. Kỹ thuật là một trong những yếu tố quyết định thành tích của VĐV, tuy đi bộ và chạy, nhảy và ném đẩy đều là các hoạt động phổ biến quen thuộc của con người; nhưng trong thi đấu nếu dùng kỹ thuật như trong cuộc sống thì không thể đạt thành tích cao. Chính vì vậy, kỹ thuật các môn Điền kinh luôn được các VĐV, HLV và cả các nhà khoa học cải tiến. Mặt khác, sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, và luật lệ thi đấu, trang phục, sân thi đấu đòi hỏi phải có những kỹ thuật phù hợp. Đó là 3 động lực chính để có sự cải tiến về kỹ thuật các môn điền kinh. - 3 -Susanne Kroesche Page 3 12/11/2009 - 3 - IAAF TOECS Level - 3 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết BẢNG 2: MỘT SỐ THAY ĐỔI CƠ BẢN TRONG KỸ THUẬT CÁC MÔN ĐIỀN KINH Năm Sự thay đổi về kỹ thuật VĐV thực hiện đầu Quốc gia tiên 1858 Dùng sào gỗ trong nhảy sào Anh 1866 Phương pháp nhảy sào 1 nhịp G.Uiler Anh 1887 Sử dụng KT xuất phát thấp Tr. Serin Mỹ 1895 Phương pháp chân tấn công qua U.Krensleun Mỹ rào duỗi thẳng 1895 Nhảy cao kiểu cắt kéo(chính diện) U.Suinhen Mỹ 1898 Nhảy xa kiểu cắt kéo M.Prinstein Mỹ 1900 Ném đĩa có quay vòng chưa hoàn P. Bayler Hungari chỉnh 1908 Nhảy sào tre A. Dzinbert Mỹ 1912 Ném đĩa có quay vòng lấy đà A. Taipane Phần Lan hoàn chỉnh 1920 Nhảy xa ưỡn thân B. Tuulos Phần Lan 1924 Nhảy cao kiểu úp bụng B. Vdorov Liên Xô 1926 Dùng bàn đạp trong xuất phát Mỹ 1928 tạo lực bật do uốn cong sào nhảy N. Adolin Liên Xô 1952 Đẩy tạ lưng hướng ném P.Obraien Mỹ 1960 Nhảy sào bằng chất dẽo tổng hợp Mỹ 1961 Nhảy cao úp bụng kiểu lặn V. Brumen Liên Xô 1968 Nhảy cao lưng qua xà R. Phosbiuri Mỹ 1971 đẩy tạ quay vòng A. Barunhicop Liên Xô cũ 1971 Ném tạ xích với 4 vòng quay A. Bondatruc Liên Xô nhanh II. SỰ PHÁT TRIỂN VỀ PHƯƠNG PHÁP TẬP LUYỆN. ( xem giáo trình ) III. SỰ PHÁT TRIỂN ĐIỀN KINH Ở VIỆT NAM Lịch sử phát triển Điền kinh ở Việt nam đã có từ rất lâu, nhưng biểu hiện ở dưới các dạng khác nhau, qua các thời kì khác nhau. Phong kiến: Phục vụ cho việc huấn luyện binh sĩ của triều đình, phục vụ cho hoạt động lao động sản xuất, các hoạt động văn hoá, lễ hội Thời kỳ thực dân pháp xâm lược: - Phục vụ cho nhiệm vụ đấu tranh vũ trang , giành độc lập dân tộc, phục vụ lao động sản xuất, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. - Thời kỳ này đựơc chia thành các giai đoạn; + Trước năm 1945 + Sau năm 1945 đến 1954 + Từ năm 1954 đến trước năm 1975 + Từ sau 1975 đến nay - 4 -Susanne Kroesche Page 4 12/11/2009 - 4 - IAAF TOECS Level - 4 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Mỗi một giai đoạn thì phong trào phát triển môn điền kinh đều thể hiện riêng. Trước năm 1945: thì nhiệm vụ và phong trào môn điền kinh chủ yếu để đấu tranh vũ trang tiến tới giành chính quyền, phục vụ lao động sản xuất Từ khi Nhà nước Việt Nam dân chủ ra đời, và Hồ Chủ Tịch ký sắc lệnh thành lập Nha thanh niên Thể dục và ra lời kêu gọi toàn dân tập thể dục thì phong trào TDTT nới chung và điền kinh nói riêng phát triển sâu rộng khắp cả nước. Và đã có các cuộc thi đấu trong các tầng lớp lực lượng vũ trang, nhân dân, công nhân Giai đoạn sau khi giành lại chính quyền từ tay thực dân Pháp thì đánh dấu sự pháp triển và phong trào môn điền kinh là việc thành lập liên đoàn Điền kinh Việt Nam ( VAF ) “ Viet Nam athletic Federation”. (01/09/1962) Giai đoạn từ sau năm 1975 đến nay: Nhiệm vụ và phong trào điền kinh Việt nam phát triển và hoà nhập theo phong trào chung của khu vực Đông Nam Á và, Khu vực, Châu lục và Thế giới. Trong giai đoạn hiện nay, nhiệm vụ chiến lược của môn Điền kinh phải đáp ứng các nhiệm vụ sau: 1. Đẩy mạnh phong trào tập luyện các môn ĐK trong các tầng lớp nhân dân, đặc biệt trong tuổi trẻ, tăng cường sức khoẻ, phát triển thể lực phục vụ mục tiêu chiến lược CNH, HĐH đất nước. 2. Hoàn thiện hệ thống quản lý và bồi dưỡng, đào tạo cán bộ, giáo viên, HLV. Trọng tài. Đồng thời, từng bước hiện đại hóa trang thiết bị cơ sở vật chất cho tập luyện, thi đấu và nghiên cứu khoa học TDTT. 3. Hoàn thiện hệ thống bồi dưỡng, đào tạo tài năng ĐK trẻ, đạt thứ hạng cao trong các cuộc thi Khu vực, Châu lục và Thế giới. Câu hỏi: 1. Nêu khái niệm và cách phân loại môn Điền kinh. ? 2. Sự ra đời của các liên đoàn điền kinh quốc tế và các nước có ảnh hưởng như thế nào đối với sự phát triển môn điền kinh ở Việt nam và thế giới. - 5 -Susanne Kroesche Page 5 12/11/2009 - 5 - IAAF TOECS Level - 5 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Bài 2: NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT CÁC MÔN ĐIỀN KINH Nhiều môn Điền kinh như chạy, nhảy xa, ném lựu đạn đều mang tính chất của các hoạt động tự nhiên. Vì vậy thực hiện các động tác của các môn này không khó khăn lắm, ngay cả những người mới tập. Nhưng muốn đạt được thành tích cao ở bất cứ môn nào, người tập cũng phải nắm vững và hoàn thiện kỹ thuật. Kỹ thuật hoàn thiện là một hệ thống chuyên môn của các hoạt động đồng thời và liên tục, nhằm tổ chức hợp lý khoa học mối quan hệ hoạt động của nội và ngoại lực với mục đích sử dụng một cách có hiệu quả và đầy đủ nhất của nội lực và ngoại lực đó để đạt thành tích cao hơn. Kỹ thuật chạy, nhảy, ném đẩy được hình thành trên cơ sở sinh cơ học ( phương hướng, biên độ, nhịp điệu, tốc độ động tác ) phải thuận lợi nhất cho các vận động viênn thể hiện sức mạnh, sức nhanh, sức bền, độ linh hoạt trong các khớp và trạng thái tâm lý thích hợp được sử dụng một cách tiết kiệm nhất. Một hoạt động hoàn chỉnh về chạy, nhảy, ném đẩy có thể chia thành nhiều giai đoạn ( như chạy đà, giậm nhảy ) Mỗi giai đoạn lại gồm nhiều bộ phận cấu thành ( như mỗi bước chạy trong lấy đà của các môn nhảy) và các thời điểm xác định tư thế riêng của cơ thể vận động viên ( thời điểm kết thúc đạp sau trong chạy). Sự phân chia như vậy nhằm mục đích thuận lợi cho việc mô tả và phân tích kỹ thuật để giảng dạy động tác có hiệu quả. NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT ĐI BỘ THỂ THAO 1. Khái niệm và đặc điểm. Đi bộ là phương pháp di chuyển cơ bản của con người bằng các bước. Sức mạnh cơ bắp của chân thông qua các động tác đạp sau từ mặt đất là động lực để đưa cơ thể con người di chuyển về trước. Khi đi bộ hết cơ bắp trong cơ thể đều tham gia làm việc, cơ thể đòi hỏi nhiều o2và chất dinh dưỡng để hoạt động, làm cho cơ quan nội tạng ,mà trước hết là cơ quan hô hấp, tuần hoàn, bài tiết, phải tăng cường làm việc trao đổi chất tăng lên từ đó làm cho con người khoẻ mạnh Đặc điểm: - Là hoạt động vận động có chu kỳ: lặp đi lặp lại cùng một chuyển động các bộ phận khác nhau của cơ thể theo một trình tự nhất định. - Luôn luôn phải có điểm chống tựa.( Hoạt động luân phiên liên tục bằng cách chống tựa trên một chân và hai chân, rồi lại chống tựa trên một chân và chống tựa trên cả hai chân) - Chuyển động của tay và chân là hoạt động chéo nhau ( chân nọ tay kia). - Hông được chuyển động quanh 3 trục: trước sau, trái - phải và trên dưới. 2. Hoạt động của các bộ phận cơ thể. * Hoạt động của chân: - Mỗi chân trong một chu kỳ đi bộ có hai thời kỳ: Chống tựa - đưa chân Thời điểm chống tựa chân hoạt động qua 2 giai đoạn: Chống trước và giai đoạn đạp sau. - 6 -Susanne Kroesche Page 6 12/11/2009 - 6 - IAAF TOECS Level - 6 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Thời kỳ đưa chân cũng có hai giai đoạn: Giai đoạn rút chân sau và đưa chân về trước. - Khi đi bộ khi chống trước thì gối phải luôn luôn thẳng và đặt chân bằng nữa ngoài của gót bàn chân sau đó chuyển sang cả bàn chân đưa chống Chân trái chống chống tựa 1 chân tựa 2 chân Chân phải đưa chống Hình 1: Các thời kỳ và các giai đoạn chuyển động của chân trong đi bộ - Khi tăng tốc độ trong đi bộ thì độ dài bước và tần số bước tăng lên, còn thời gian hai điểm chống tựa được rút ngắn lại. Nếu tăng nhịp điệu đi bộ đến 190 – 220 bước/ phút thì thời gian hai điểm chống tựa trong đi bộ bình thường dường như bằng không và khi đó sẽ xuất hiện giai đoạn bay trên không, lúc đó đi bộ đã chuyển thành chạy. - 7 -Susanne Kroesche Page 7 12/11/2009 - 7 - IAAF TOECS Level - 7 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết * Hoạt động của tay: - Khi đánh tay lúc đưa ra sau thì cùi tay hơi đưa ra ngoài, lúc đưa về trước thì hơi ép vào sát hông. Hai tay đánh luôn phiên chéo nhau một cách nhịp nhàng để giữ thăng bằng và điều chỉnh tần số và tăng tốc độ cho bước đi. * Hoạt động của thân người. - Sự di chuyển của thân người là nguyên nhân làm cho khớp hông và khớp vai hoạt động ngược nhau, các cơ chéo trong và chéo ngoài của bụng đóng vai trò chủ yếu trong hoạt động này. ( xem hình bên) - Khi chống tựa một chân, hông nghiêng về phía chân lăng. Khi chống tựa trên 2 chân thì hông được nâng cao lên. Khi đạp sau, hông quay về phía chân trụ. Chuyển động của thân người trong quá trình đi, trong từng bước lần lượt qua các trạng thái hơi thẳng ra, gập lại, nghiêng và vặn sang hai bên. - Trọng tâm cơ thể trong đi bộ diễn ra theo hai đường cong phức tạp: Nâng lên, hạ xuống và sang hai bên. - Trong đi bộ trong tâm cơ thể cao nhất là thời điểm thẳng đứng ( 4 – 6cm), thấp nhất là lúc hai điểm chống tựa. 3. Mối quan hệ tần số và độ dài bước Tốc độ trong đi bộ phụ thuộc vào 2 yếu tố chính là độ dài và tần số bước. Độ dài bước phụ thuộc vào cấu trúc giải phẫu của cơ thể và sức mạnh của chân. Tần số bước phụ thuộc vào tốc độ đưa chân, lực đạp sau và sự phối hợp của động tác đánh tay. Cùng với việc tăng tốc độ thì độ dài bước và tần số bước được tăng lên. Sự tương quan này cần phải điều chỉnh hợp lý. Khi tăng tần số lên quá mức làm giảm độ dài bước và giảm tốc độ. Nếu tăng độ dài bước quá lớn thì sẽ làm mất năng lượng lớn và chuyển sang chạy. * Tóm lại: Trong khi đi bộ người học cần phải đi thoải mái, phải biết phối hợp và điều chỉnh giữa tần số và độ dài bước. - 8 -Susanne Kroesche Page 8 12/11/2009 - 8 - IAAF TOECS Level - 8 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT CÁC MÔN CHẠY 1 Khái niệm và đặc điểm chung; Chạy là phương pháp tự nhiên để di chuyển con người, là dạng phổ biến nhất trong các bài tập thể lực. Nó có tác dụng hộ trợ tích cực hầu hết các môn thể thao. Khi chạy hầu như tất cả những nhóm cơ của thân thể đều tham gia làm việc, hoạt động của hệ thống tim mạch, hô hấp và những hệ thống khác tăng lên nhiều so với đi bộ. Chạy với tốc độ cao hơn, đòi hỏi hệ thống tim, mạch, hô hấp và hệ cơ tăng cường làm việc hơn là một biện pháp ưu việt để phát triển sức bền. Chạy với tốc độ cao trên các đoạn đường ngắn nhằm phát triển sức nhanh. Ngoài ra chạy còn biện pháp tốt giúp người tập rèn luyện ý chí, biết xác định đúng khả năng của bản thân, biết khắc phục chướng ngại vật . Trong điền kinh, chạy được chia nhiều loại: Chạy trên đường bằng, chạy vượt chướng ngại vật, chạy tiếp sức và chạy trong điều kiện tự nhiên. Chạy trên đường bằng được tiến hành trên đường chạy của sân vận động. Chạy theo các cự li ngắn, trung bình, dài hoặc chạy theo thời gian quy định. Chạy vượt chướng ngại:Chạy vượt rào, chạy 3000m vượt chướng ngại. Chạy tiếp sức là dạng chạy mang tính chất đồng đội .Mục đích của tiếp sức là chuyển gậy từ tay của người này sang người khác và về đích sớm nhất (cự li 4x100 .4x1500m )có thể như nhau và khác nhau.Tiếp sức hộn hợp (100- 200 - 300-400m). Chạy trong điều kiện tự nhiên: Được tiến hành trên địa hình không bằng phẳng (việt giã ).Chạy tên đường nhựa ,đường làng ,cự li dài nhất trong thi đấu là chạy Maratons 42km195. Tuy nhiều cự ly, thể loại nhưng các môn chạy có nguyên lý và cơ sở kỹ thuật chung . - Chạy là một hoạt động mang tính chất có chu kỳ: (Sự lặp đi lặp lại luân phiên liên tục một cử động hay một động tác). Một chu kì trong chạy bao gồm 2 bước ( của chân phải và chân trái) Trong một bước chạy được chia thành 2 thời kì ( chống tựa và bay) . Ở thời kì chống tựa bao gồm 03 giai đoạn. a) Xét chân chống trước: bao gồm; + Đặt chân chống trước + Thẳng đứng + Đạp sau - 9 -Susanne Kroesche Page 9 12/11/2009 - 9 - IAAF TOECS Level - 9 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết b)Xét chân lăng sau: bao gồm; + Co gấp sau + Thẳng đứng + Đưa lăng trước – đạp sau Giai đoạn lăng sau: Bắt đầu từ lúc chân rời khỏi đất đến lúc lăng qua phương thẳng đứng. khi đùi chân lăng bắt đầu đưa về trước, phần dưới cẳng chân theo quán tính nâng lên trên và chân gấp khớp gối, việc gấp của chân lăng làm giảm khoảng cách từ trọng tâm chân đến trục khớp chậu đùi (giảm bán kính quay) tạo điều kiện cho người chạy đưa chân về trước dễ dàng với tốc độ nhanh nhất. Lăng trước: Khi chân lăng qua phương thẳng đứng giai đoạn lăng trước được bắt đầu, đùi chân lăng tiếp tục đưa ra trước lên trên. Cẳng chân theo quán tính duổi vượt lên trước. Khi đùi gần vuông góc với thân thì những cơ phía sau đùi bị kéo căng làm kìm hạm việc tiếp tục đưa đùi lên cao, ra trước. Lúc này năng lượng động học của chân lăng sẽ truyền sang các bộ phận còn lại của thân. Chân lăng mất tốc độ chuyển động của mình về trước nhưng tốc độ các bộ phận còn lại của cơ thể tăng lên. Kết thúc thời kì trên cơ thể chuyển sang giai đoạn bay và đổi sang chân khác như vậy chống chống Chân trái chống Bay chống Bay chống đơn đơn đơn Chân phải lăng lăng chống Hình 2: Các thời kỳ và các giai đoạn chuyển động của chân trong chạy. Chu một bước chạy của 2 chân - 10 -Susanne Kroesche Page 10 12/11/2009 - 10 - IAAF TOECS Level - 10 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết 2. Các lực sinh ra có liên quan đến chu kì chạy Trong chạy, khi ở thời kì chống trọng tâm cơ thể không ngừng di chuyển về trước. Khi chống trước tốc độ hơi giảm, khi đạp sau tốc độ lại tăng lên. Khi chống trước do điểm chống luôn ở phía trước hình chiếu trọng tâm cơ thể trên mặt đất nên phản lực chống trước luôn có hướng ra sau và lên trên thành phần thẳng đứng của phản lực này chống đỡ trọng tâm cơ thể, thành phần nằm ngang kìm hãm cơ thể chuyển động về trước. Phản lực chống trước thay đổi theo mức độ tăng của tốc độ chạy. Tốc độ chạy càng lớn thì phản lực chống trước càng mạnh, sự kìm tốc độ nằm ngang càng nhiều. Vì vậy kỹ thuật đặt chân chống trước trong chạy, nhất là chạy ngắn, rất quan trọng Để làm giảm lực chống trước kìm hạm tốc độ nằm ngang cần phải giảm thành phần nằm gang có hướng ngược chiều với sự di chuyển cơ thể .Muốn vậy người chạy cần chú ý giảm chấn động trong lúc chống trước và tăng góc chống trước khi đặt chân Để thực hiện được điều này chân cần chủ động đặt trên đất bằng động tác miết từ trước ra sau. Song lực hãm cũng không bị triệt tiêu hoàn toàn. Nhiệm vụ của người chạy làm sao giảm nó đến mức tối thiểu. Khi phân tích phản lực chống trước trong chạy cần lưu ý đển trường hợp ngoài lệ đó là những bước chạy đầu tiên khi lao ra khỏi bàn đạp xuất phát trong chạy ngắn. ở đây do độ gấp thân người về trước quá lớn đùi chân lăng không lăng cao, với xa mà nhanh chóng đạp mạnh về sau nên khi đặt chân ,điểm đặt nằm sau hình chiếu trọng tâm cơ thể trên mặt đất. Lúc này phản lực chống khi đặt chân có hương lên trên ra trước.Thành phần nằm ngang cùng hướng chuyển động của cơ thể và góp phần đẩy cơ thể lao nhanh về trước. Như vậy trong những bước đầu sau khi chân rời bàn đạp xuất phát, nhờ không có lực cản khi đặt chân, mà người chạy dễ dàng khắc phục được sức ỳ của cơ thể và nhanh chóng đạt tốc độ cao nhất. Trường hợp trên không thể áp dụng trong giai đoạn chạy giữa quãng trên cự ly ngắn, vì độ gấp quá lớn của thân sẽ hạn chế việc nâng đùi làm ảnh hưởng nhiều đến độ dài bước, người chạy không thể phát huy được tốc độ tối đa. Thành phần thẳng đứng của lực chống trước ngăn cản việc tiếp tục hạ thân xuống thấp, lúc này tốc độ di chuyển của thân giảm đi, quá trình làm việc của cơ mang tính chất nhường bộ của những cơ chân chống. Lúc này việc kéo căng các cơ duỗi chân đến một giới hạn nhất định sẽ có tác dụng kích thích làm tăng khả năng co lại của chúng trong thời gian đạp sau. Khi chống trước, chân tiếp xúc 1/2 phía trước bàn chân, cách đặt như vậy làm cho những cơ gấp gan bàn chân (cơ tam đầu cẳng chân, cơ mác) khi gấp cổ chân về trước được kéo căng ra làm tăng sức mạnh của chúng khi co lại ở giai đoạn đạp sau . - 11 -Susanne Kroesche Page 11 12/11/2009 - 11 - IAAF TOECS Level - 11 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Nếu người chạy đặt chân bằng gót thì những cơ này không có tác dụng làm giảm chấn động lúc đặt chân, phản lực chống xuất hiện trong trường hợp này tăng lên, người chạy giảm tốc độ. Ngoài ra nếu đặt bằng gót những cơ duõi sẽ không chuẩn bị để phát huy hết sức mạnh của chúng khi đạp sau. Trong thời điểm thẳng đứng, do hình chiếu trọng tâm cơ thể trùng trên điểm chống, lực tác dụng của cơ thể trên đất theo chiều từ trên xuống dưới, phản lực chống hướng ngược chiều từ dưới lên trên lúc này chỉ có tác dụng chống đỡ cơ thể và không ảnh hưởng gì tới tốc độ nằm ngang. Đạp sau được bắt đầu từ lúc hình chiếu của trọng tâm cơ thể đi qua điểm chống và kết thúc lúcchân rời đất.đây là giai đoạn tăng tốc độ người chạy trong mỗi một bước sau khi tốc độ bị giảm đi khi chống trước. Do điểm chống lúc này ở phía sau hình chiếu trọng tâm cơ thể trên đất. Thì phản lực trên điểm chống sẽ có hửớng ra trước lên trên .Thành phần thẳng đứng của phản lực, chống đỡ trọng tâm cơ thể, thành phần nằm ngang cùng hướng tiến của cơ thể ,giúp cho cơ thể chuyển động về trứơc Góc độ đạp sau: Thường xác định bằng góc của phản lực chống sau,góc độ này thay đổi phụ thuộc vào tốc độ chạy. Khi chạy nhanh phản lực chống trong lúc đạp sau không chỉ lớn hơn mà còn làm thành một góc với phương nằm ngang nhỏ so với chạy chậm. Hai điều này làm tăng thành phần nằm ngang phản lức chống sau và tăng tốc độ chạy để tăng hiệu quả đạp sau cần phải nhanh, mạnh, duỗi hết các khớp và góc độ hợp lý. Tùy thuộc vào cự ly chạy mà góc độ đạp sau có sự thay đổi nhỏ nhất trong chạy ngắn, lớn nhất trong chạy dài (từ 550-600). Kết thúc giai đoạn đạp sau cơ thể chuyển sang giai đoạn bay. Trong lúc bay người chạy không tăng tốc độ và năng lượng động học của toàn thân vì nội lực không có mối quan hệ với ngoại lực trong điều khiện không có điểm tựa. Vì vậy trong chạy ngắn, để tạo nên tốc độ chuyển động cao người chạy phải giảm bớt thời gian bay, bằng cách đạp sau với góc độ nhỏ, khi chống trước phải tích cực miết chân về phía sau để chạm đất sớm . Động đánh tác tay: Bàn tay hơi nắm lại lòng bàn tay hướng vào trong và hơi quay xuống dưới, khuỷ tay gấp lại với góc độ 900 góc này có thể nhỏ hay lớn tuỳ theo đặc điểm cá nhân của vận động viên. Khi đánh ra trước hơi hướng vào trong và góc gấp khớp cũng nhỏ. Qua phương thẳng đứng hơi tăng lên. Ra sau tay hơi hương ra phía ngoài và góc gấp của tay lại nhỏ đi. Biên độ động tác tay không phải lúc nào cũng như nhau, mà phụ thuộc vào tốc độ chạy. Tốc độ chạy càng cao, biên độ và tốc độ đánh tay càng lớn. Hoạt động chéo nhau giữa tay và chân khi chạy làm cho trọng tâm cơ thể đỡ bị dao động sang hai bên, tạo điều kiện để dự thăng bằng và tăng độ dài bước. Thân người : Khi chạy hơi đổ về trước hoặc thẳng đứng, đổ về trước nhiều thì đễ dàng cho đạp sau nhưng khó khăn cho lăng đùi về trước làm giảm độ dài bước. Đổ thân ra sau thì nâng đùi dễ nhưng lại tăng góc độ đạp sau. Độ ngả thân người có ảnh hưởng tới tốc độ chạy, nhất là khi chạy ngắn. Khi chạy trên đường vòng, do phải khắc phục lực ly tâm, kỹ thuật chạy có một vài thay đổi. Bán kính đường vòng càng nhỏ, tốc độ chạy càng lớn lực ly tâm càng mạnh và độ nghiêng của thân người về phía trong càng nhiều. Để chạy đường vòng được tốt, người chạy cần đặt chân gần mép trong cuả đường chạy, bên trái của ô chạy, bàn chân trái tiếp xúc đất má ngoài, bàn chân phải tiếp xúc đất bằng má trong. Hai gót chân hơi hướng về bên phải đường chạy. - 12 -Susanne Kroesche Page 12 12/11/2009 - 12 - IAAF TOECS Level - 12 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Động tác tay khi chạy đường vòng cũng hơi khác so với chạy đường thẳng. Tay phải khi đánh ra trước đưa vào phía trong nhiều hơn, tay trái khi đánh ra sau đưa ra phía ngoài nhiều hơn. Khi chạy, do sức mạnh đạp sau lớn nên dao động thẳng đứng của trọng tâm cơ thể lên tới 10cm hoặc hơn nữa. Vị trí trọng tâm cơ thể cao nhất lúc bay và thấp nhất khi chống. Quỹ đạo trọng tâm cơ thể trong khi chạy là một đường cong phức tạp vừa dao động lên xuống, vừa di chuyển sang hai bên. Việc dao động quá lớn trọng tâm cơ thể, sẽ ảnh hưởng đến tốc độ chạy, vì vậy kỹ thuật chạy là cần hạn chế mặc dù không thể triệt tiêu được nó. 3. Mối quan hệ giữa tần số và độ dài buớc chạy. Trong chạy, tần số và độ dài của bước chạy đựơc coi là hai thành phần chủ yếu và quyết định tốc độ chạy. Xét tổng thể trong cơ học vận tốc chạy có thể được đánh giá theo công thức sau: V = f.l Trong đó: V: tốc độ chạy F: tần số bước chạy L: là độ bài bước chạy. Như vậy muốn tăng tốc độ chạy thì phải tăng tần số và độ dài của bước chạy. Nhưng cũng cần lưu ý rằng, độ dài của bước chạy phụ thuộc vào tầm vóc của con người: người cao có chân dài thì bước chạy của họ sẽ dài hơn đối với những người thấp, chân ngắn. Do đó điều cơ bản mỗi người phải lựa chọn cho mình tần số và một độ dài bước thích hợp với tầm vóc, thể lực và tốc độ chạy của mình. Sao cho không không phải cường điệu giai đoạn đạp sau, không, không kéo dài giai đoạn bay trên không ( như chạy đạp sau trong các bài tập bổ trợ chuyên môn ) Đề có được sự phối hợp nhịp nhàng cần có sự tập luyện thường xuyên liên tục. Trong các bài tập chạy thì các bài tập chạy tăng tốc độ là bài tập có hiệu quả nhất. Nhìn chung, việc tập luyện để chạy đúng kỹ thuật, không căng thẳng trong sự phối hợp ưu tiên giữa tần số và bước chạy là rất quan trọng. Nghiên cứu một chu kì bước chạy, người ra thấy rằng đề tăng tốc dộ chạy cần tăng hiệu quả đạp sau (đạp nhanh, mạnh với góc độ thích hợp) và rút ngắn giai đoạn bay trên không. NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT CÁC MÔN NHẢY I.Khái niệm và đặc điểm kỹ thuật của các môn nhảy. 1. Khái niệm: Nhảy là phương pháp tự nhiên của con người, dùng tốc độ chạy đà, sức bật của một chân để đưa cơ thể vượt qua chướng ngại vật thẳng đứng, nằm ngang một khoảng xa nhất . Nhìn chung các bài tập nhảy đều mang tính chất chớp nhoáng nhưng với sự tăng cường hoạt động thần kinh cơ mạnh nhất. - 13 -Susanne Kroesche Page 13 12/11/2009 - 13 - IAAF TOECS Level - 13 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Thông qua các bài tập nhảy, phát triển sức nhanh, sức mạnh, sức bền, sự khéo léo vầ lòng dụng cảm. Vì vậy, nhảy một trong bài tập rât tốt để củng cố cơ chân và phát triển sức bật . Đặc điểm chung của các môn nhảy: - Là hoạt động không chu kì nhưng thường sử dụng các động tác có chu kì để tạo đà và chạy đà. - Cần kéo dài khoảng cách bay trên không do nỗ lực thần kinh và cơ bắp của người nhảy trong quá trình chạy đà và giậm nhảy tạo nên. - Độ bay cao và xa của cơ thể phụ thuộc vào các yếu tố: tốc độ ban đầu và góc bay. Độ dài ( S ) và độ cao ( H ) trong các môn nhảy được tính theo công thức. 2 V0 sin2 S = g 2 2 V0 sin H = + h 2g Trong đó: V0: là tốc độ bay ban đầu của TTCT. : là góc bay tạo bởi véc tơ tốc độ với phương nằm ngang ở thời điểm bay lên ( khi rời khỏi mặt đất ) g: là gia tốc rơi tự do h: là độ cao của TTCT khi kết thúc giậm nhảy ( khi bàn chân giậm rời khỏi mặt đất ) Phân tích công thức trên ta thấy rằng S tỷ lệ thuận với tốc độ bay ban đầu và góc bay, do vậy muôn tăng thành tích của môn nhảy thì ta phải tăng tốc độ bay ban đầu, bằng việc: - Tạo ra góc bay hợp lý - Tăng tốc độ chạy đà - Giậm nhảy phải nhanh, mạnh và duỗi thẳng chân F V = và đánh giá tỷ lệ nghịch và thuận của 02 đại lượng S và H so với t các đại lượng khác. Trong đó: V: là lực giậm nhảy t: là thời gian giậm nhảy Nhìn vào công thức 2 ta thấy rằng vai trò của h (là độ cao của TTCT khi kết thúc giậm nhảy) với thành tích nhảy cao: Độ cao h của TTCT phụ thuộc vào tầm vóc ( chiều cao ) của người nhảy. Về cơ bản, kỹ thuật của các môn nhảy được chia thành 04 giai đoạn: Chạy đà và chuẩn bị giậm nhảy - giậm nhảy – bay trên không và tiếp đất. 2. Đặc điểm các giai đoạn. 2.1.Chạy đà: - 14 -Susanne Kroesche Page 14 12/11/2009 - 14 - IAAF TOECS Level - 14 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Nhiệm vụ: Tạo ra tốc độ di chuyển theo phương nằm ngang cần thiết và chuẩn bị tốt cho giậm nhảy với góc độ phù hợp. (nhảy xa góc nhỏ hơn nhảy cao ). Các yếu tố cơ bản trong chạy đà: Tư thế ban đầu của người nhảy trước khi chạy đà cần phải cố định và phải trở thành thói quen đối với từng người nhảy. Thường lúc bắt đầu chạy đà người nhảy thường đứng chân trước chân sau trên vị trí xuất phát. Lúc này người nhảy chùng chân gập gối, gập thân, dồn trọng tâm lên chân chống trước, tay gập ở khớp kuỷu, đầu hơi cúi, mắt hướng về phía trước, nhìn chung tư thế này tương tự giống như tư thế xuất phát cao trong chạy. Cự ly chạy đà: Tuỳ theo khả năng tốc độ của người nhảy ( khả năng tăng tốc độ trong chạy xuất phát cao từ 30m – 100m).Cự ly và tốc độ chạy đà tuỳ theo môn nhảy: nhảy xa, tam cấp cự ly thường là 18, 20, 22 bước chạy( hoặc 17 – 19 – 21) và chạy đà gần giống như trong chạy ngắn. Trong nhảy cao có thể đương chạy đà là đường thẳng hoặc đường vòng, chiều dài đà từ 7- 13 bước chạy. Tốc độ chạy đà: Nhanh dần đều đạt cao nhất ở các bước cuối. Tốc độ chạy đà và tốc độ giậm nhảy có mối quan hệ rất chặt chẽ, đặc biệt là bước cuối cùng trước khi giậm nhảy. Những bước cuối cùng thực hiện càng nhanh càng nhanh thì giậm nhảy càng nhanh. Nói như vậy không có nghĩa người nhảy cứ cố gắng tạo ra tốc độ đà cao nhất thì giậm nhảy càng nhanh và hiệu quả lần nhảy sẽ cao. Điều cần chú ý ở đây là sự phức tạp của kỹ thuật chuyển từ đà và giậm nhảy. Tốc độ đà càng cao thì giậm nhảy càng khó. Nếu người nhảy tăng tốc độ chạy đà vượt quá khả năng kỹ thuật thì khi chuyển từ chạy đà sang giậm nhảy sẽ không tốt. Ngược lại, nếu tăng tốc độ hợp lý và thực hiện kỹ thuật chuyển tốc độ đà sang giậm nhảy tốt, khi đặt chân giậm,người nhảy sẽ mất tốc độ nằm ngang ít nhất, giậm nhảy sẽ tích cực hơn và hiệu quả của lần nhảy cũng sẽ cao hơn Nhịp điệu chạy đà: (Có đàn tính). Trong quá trình chạy đà cùng với tăng dần của số bước chạy, tốc độ chạy được tăng lên và đạt cao nhất bước cuối cùng trước khi chân đặt vào điểm giậm, nhìn chung cấu trúc các bước chạy đà trừ nhảy cao có một vài điểm khác, còn thì tương tự như nhau chạy tăng tốc độ trên cự ly ngắn.Tuy nhiên đối với từng môn nhảy thì có những đặc điểm riêng (tính chất tăng tốc độ, nhịp điệu các bước,độ dài bước). Trong đoạn cuối của đà, vì phải chuẩn bị giậm nhảy nên nhịp điệu và tần số của những bước cuối, nhất là 3 - 4 bước cuối cùng của đà có sự thay đổi. Độ dài kỹ thuật thực hiện có một vài đặc điểm, trong mỗi kiểu nhảy hạ thấp trọng tâm, để chuẩn bị giậm nhảy. 2.2.Giậm nhảy: Nhiệm vụ: Thay đổi phương chuyển động của trọng tâm cơ thể (TTCT) phù hợp với các môn nhảy. Giai đoạn giậm nhảy, để tiện phân tích thường chia làm ba thời kì : Thời kì đưa đặt chân giậm: Thời kì này tuy nằm trong chạy đà nhưng có quan hệ mật thiết tới các thời kỳ sau, do điểm đặt ở phía trước hình chiếu trọng tâm cơ thể, nên phản lực chống khi đặt chân làm giảm tốc độ nằm ngang khi chạy đà. Chân đặt càng xa thì giảm tốc độ nằm ngang càng nhiều, vì thế tốc độ bay ban đầu của thân, thường nhỏ hơn tốc độ nằm ngang khi kết thúc đà - 15 -Susanne Kroesche Page 15 12/11/2009 - 15 - IAAF TOECS Level - 15 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Thời kì hoãn xung: Khi đặt chân trên điểm giậm,do ảnh hưởng của quán tính và trọng lực,chân giậm gấp ở khớp gối,góc độ từ 1350-1500(tuỳ theo từng kiểu nhảy ). Thời kì hoãn xung nhằm mục đích, làm giảm chấn động cơ thể làm căng các nhóm cơ duỗi các khớp hông gối cổ chân, ngón chân để đến thời kì duỗi các khớp, các cơ này co với tốc độ nhanh mạnh hơn, tốc độ duỗi các khớp nhanh hơn, lực tác dụng xuống mặt đất nhanh mạnh, tạo ra tốc độ bay ban đầu của cơ thể lớn hơn Góc độ hoãn xung phải hợp lý, nếu góc độ hoãn xung nhỏ (độ hoãn xung lớn) thì các cơ căng chịu sức nặng quá lớn đến thời kỳ co vào các cơ không đủ sức để co làm duỗi các khớp ở thời kì giậm nhảy. Ngược lại nếu goác độ hoãn xung quá lớn (độ hoãn xung nhỏ) thì đến thời kì co cơ duỗi các khớp cũng không có hiệu lực. Thời kì giậm nhảy: Thời kì giậm nhảy là thời kì duỗi hết các khớp, hông, gối, cổ chân, ngón chân để tác dụng một lực xuống mặt đất lớn nhất, mạnh nhất, để tạo ra ra tốc độ bay ban đầu lớn nhất (Vo) và góc bay hợp lí. Thời kì giậm nhảy là thời kì duỗi hết các khớp, không tự nó xẩy ra mà ở đây là sự nổ lực ý chí, hoạt động của hệ thống thần kinh trung ương điều kiển sự hoạt động tăng cường co rút nhanh mạnh cuả cơ để tốc độ duỗi các khớp nhanh mạnh. Đặt chân giậm nhảy bằng cả bàn chân. Điểm đặt chân giậm nhảy luôn luôn ở trước điểm dọi của TTCT khoảng cách này lớn nhất trong nhảy cao. Giậm nhảy được tăng cường do quá trình lăng chân và đánh tay. Động tác tay và chận lăng, lăng ra trước và lên trên cùng với động tác giậm nhảy do phản ứng di chuyển khối lượng áp lực lên chân chống được tăng lên dẫn đến giậm nhảy mạnh hơn. Góc độ giậm nhảy chính xác là góc giữa tổng hợp lực của tất cả các lực nâng (chân, thân, tay ) để tiện phân tích trong thực tiễn góc độ giậm nhảy thường được xác định theo góc chân giậm khi duỗi hết (kết thúc giậm nhảy) với hướng chạy đà. Góc độ giậm nhảy, ở một mức độ đáng kể, phụ thuộc vào vị trí của trọng tâm cơ thể trong lúc giậm nhảy đối với điểm giậm. Lúc kết thúc giậm nhảy nếu điểm dọi trọng tâm cơ thể trên điểm giậm, thì góc độ giậm nhảy = 90o. Nếu điểm dọi trọng tâm cơ thể càng xa qua điểm giậm thì kết thúc giậm nhảy, góc độ giậm nhảy càng nhỏ - 16 -Susanne Kroesche Page 16 12/11/2009 - 16 - IAAF TOECS Level - 16 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Trong bất kì các môn nhảy có đà, lăng chân có ý nghĩa quan trọng hơn đánh tay, làm tăng cường áp lực đối với chân giậm lớn hơn, vì lăng chân khối lượng lớn. Lăng chân với biên độ rộng hơn dẫn đến lực lăng lớn hơn, tăng cường áp lực đối với chân giậm lớn hơn. ( 2) nhảy xa (3) nhảy cao Vung chân thẳng có hiệu quả lớn nhất, vì bán kính lăng lớn hơn. Nếu tốc độ góc như nhau thì khi lăng chân, nếu chân nào có bán khính lăng lớn hơn thì sẽ tăng cường áp lực cho chân giậm lớn hơn, vung chân thẳng có hiệu quả lớn nhất. Tuy vậy vung chân thẳng chỉ có trong nhảy cao (trừ nhảy cao lưng qua xà ). Trong nhảy sào, ba bước, vung chân cong phù hợp với tốc độ giậm nhảy. Vung chân cong tốc độ góc nhanh để tạo điều kiện cho qũy đạo bay của trọng tâm cơ thể cao hơn. 2.3.Bay trên không Kết thúc giậm nhảy, cơ thể rời khỏi mặt đất và trọng tâm cơ thể sẽ di chuyển theo một quỹ đạo nhất định ( parabol ) độ cao và độ xa của nó tuỳ thuộc vào tốc độ bay ban đầu( V0), góc bay (α ) và lực cản không khí. Góc bay được tạo bởi véc tơ tổng hợp hướng tốc độ chạy đà và giậm nhảy với hình chiếu của nó trên mặt đất. Trong nhảy cao có đà, tốc độ năm ngang được chuyển phần lớn thành thẳng đứng và vì vậy góc độ bay lớn ( 60 - 650). Trong nhảy xa có đà tốc độ nằm ngang lớn hơn tốc độ thẳng đứng nhiều vì vậy góc bay nhỏ ( nhỏ hơn 450) .Về mặt lí thuyết trong các lần nhảy, tốc độ kết quả phải cao hơn trong các tốc độ thành phần lúc kết thúc giậm nhảy. V1 α V - 17 -Susanne Kroesche Page 17 12/11/2009 - 17 - IAAF TOECS Level - 17 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Hình : Góc bay trong các môn nhảy phụ thuộc vào sự tương quan của tốc độ nằm ngang và thẳng đứng. 0 V = V1 α = 45 0 V > V1 α 45 Muốn xác định được tốc độ bay ban đầu của trọng tâm người nhảy ta phải biết tốc độ nằm ngang và thăng đứng của trọng tâm cơ thể lúc đó . Tốc độ thẳng đứng V1được xác định theo công thức: V1= 2 g h g: gia tốc trọng trường; H: Chiều cao nâng lên của trọng tâm cơ thể lúc bay. Qũy đạo bay của trọng tâm người nhảy có hình parabol. Chuyển động trọng tâm của người nhảy lúc này giống như chuyển động một vật thể được ném với một góc so với mặt phẳng nằm ngang. Trong giai đoạn bay người nhảy chuyển động theo quán tính và chịu ảnh hưởng của trọng lực. Tại nửa đầu của quỹ đạo bay, cơ thể chuyển động theo quán tính, lại thêm lực cản của không khí, nên tốc độ bay chậm dần đều. Tốc độ bằng không khi cơ thể ở thời điểm cao nhất ( đỉnh quỹ đạo ), và nửa sau của quỹ đạo là tốc độ bay nhanh dần đều ( do lực hút trái đất và gia tốc trọng trường ) Trong lúc bay nội lực không có tác dụng làm thay đổi quỷ đạo bay của trọng tâm cơ thể. Đường chuyển động của trọng tâm cơ thể của người nhảy chỉ có thể thay đổi tư thế của thân người tầng phần riêng biệt của nó đối với trọng tâm. ( gây ra các hoạt động bù trừ lẫn nhau giữa các bộ phận cơ thể ) Hoạt động này được tính theo công thức. P.L X = (B - P) Trong đó: X: Khoảng cách di chuyển bù trừ ở các bộ phận cơ thể theo hướng ngược lại ( cm) - 18 -Susanne Kroesche Page 18 12/11/2009 - 18 - IAAF TOECS Level - 18 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết B: Trọng lượng người nhảy ( kg) P: Trọng lượng bộ phận của cơ thể di chuyển (kg) L: Khoảng cách di chuyển của P Ví dụ: Một người có B = 50kg, có thân trên P = 35kg; khi nhảy cao, sau khi thân trên đã qua xà, người nhảy chủ động hạ thấp xuống 60cm. Như vậy đã tạo điều kiện cho 2 chân được nâng cao: 35.60 X = = 140cm 50 - 35 Trong trường hợp nhảy xa, khi 2 chân sắp chạm cát thì nếu chủ động đánh 2 tay ( P = 5kg ) xuống dưới, ra sau L = 50cm thì 2 chân vẫn giữ được trên cao để bay xa thêm 5.50 X = = 5,5cm 50 - 5 2.4. Rơi xuống đất. Nhiệm vụ: Làm giảm chấn động, không ảnh hưởng đến lần nhảy sau và giữ vững kết quả giai đoạn trên không đã tạo được. Giai đoạn này diễn ra rất ngắn và thường gắn liền với giai đoạn cuối của trên không nên khó phân biệt. Vai trò và tính chất của việc rơi xuống đất trong các môn nhảy khác nhau là không giống nhau.Trong nhảy cao nhảy sào, kỹ thuật tiếp đất nhằm đảm bảo an toàn cho người nhảy, còn trong nhảy xa nhảy, ba bước, ngoài việc đảm bảo an toàn việc tiếp đất đúng và thực hiện có hiệu quả sẽ tạo điều kiện nâng cao thành tích. Khi tiếp đất tốc độ bay được giảm xuống do việc gấp mang tính chất hoãn xung, ở khớp chậu đùi, khớp gối và khớp cổ chân. Khi chuyển động của trọng tâm người nhảy chưa giảm tới không, nhưng cơ duỗi chân dãn ra thực hiện hoạt động nhường bộ. Độ dài đoạn đường hoãn xung, tức là khoảng cách mà trọng tâm cơ thể từ lúc chạm đất đến lúc dừng lại hoàn toàn đóng một vai trò rất lớn trong việc làm giảm chấn động khi rơi, đoạn đương này càng ngắn việc dừng chuyển động càng nhanh, chấn động lúc tiếp đất càng mạnh và đột ngột - 19 -Susanne Kroesche Page 19 12/11/2009 - 19 - IAAF TOECS Level - 19 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Giai đoạn rơi xuống đất xảy ra trong thời gian rất ngắn, nhưng gây chấn động rất lớn đối với cơ thể, mức độ đó được tính theo công thức p.H F = S F: Khối lượng khi tiếp đất ( kg ) P: Trọng lượng cơ thể ( kg ) H: Độ cao quỹ đạo bay ( m ) S: Khoảng cách lún xuống ( cm Qua công thức ta thấy: Độ dài đoạn đường hoãn xung nhỏ hơn độ cao rơi xuống bao nhiêu lần thì trọng tải mà người nhảy phải chịu khi rơi xuống sẽ lớn hơn trọng lượng cơ thể của họ bấy nhiêu lần . Vì vậy điều cần thiết khi rơi xuống là phải kéo dài đoạn đường hoãn xung bằng cách ngồi sâu, cũng như bố trí các vật liệu phù hợp ở vị trí rơi. Trong nhảy xa và nhảy ba bước có đà, chấn động khi rơi xuống được giảm đi do rơi xiên dưới một góc đến mặt phẳng cát. Cát xốp dưới sức nặng của người nhảy không chỉ lún xuống mà còn đưa chuyển động sang ngang làm tăng độ dài đoạn đường hoãn xung mà người nhảy rơi xuống đất nhẹ nhàng hơn. NGUYÊN LÝ KỸ THUẬT CÁC MÔN NÉM ĐẨY 1. Khái niệm: Ném đẩy là phương pháp di chuyển dụng cụ trong không gian, trong điền kinh; ném đẩy tiến hành theo độ bay xa của dụng cụ dựa vào tính chất chuyển động của dụng cụ và chia làm hai loại : Ném: Quá trình thực hiện động tác dụng cụ được chuyển động theo một phương hướng nhất định trước khi rời khỏi tay. Gồm có: Ném lựu đạn, ném bóng, ném đĩa, phóng lao, ném búa (tạ xích). Đẩy: Quá trình thực hiện động tác dụng cụ nằm ở vị trí cố định trước khi rời khỏi tay. Gồm có đẩy tạ. Theo nguyên tắc thi đấu thì dụng cụ phải rơi xuống một khu vực nhất định. Do hình dáng cấu tạo vật ném khác nhau nên phương hướng ném cũng khác nhau. - 20 -Susanne Kroesche Page 20 12/11/2009 - 20 - IAAF TOECS Level - 20 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết 2. Những yếu tố quyết định độ bay xa của dụng cụ. Độ bay xa và kỹ thuật ném đẩy phụ thuộc vào quy luật co cơ chung, tuy nhiên do kết cấu đặc biệt của dụng cụ và luật thi đấu kỹ thuật ném đẩy có những đặc điểm riêng của nó Theo cơ học, độ xa khi bay của vật thể bất kì được ném trong không gian ( không có sức cản không khí ) dưới một góc hợp với mặt phẳng nằm ngang được xác định theo công thức: 2 V0 sin2 S = g Trong đó: V: là tốc độ bay ban đầu. : là góc độ bay g: là gia tốc rơi tự do ( hằng số không đổi) S: Là quãng đường bay xa của dụng cụ Công thức này có ảnh hưởng tới tất cả các môn ném đẩy trong điền kinh, ở đây phải tính đến sức cản không khí, sự chênh lệch về độ cao giữa điểm bay và điểm rơi của dụng cụ và hình dáng của dụng cụ. Sức cản của không khí ảnh hưởng trên dụng cụ không có dạng khí động học phụ thuộc vào tốc độ chuyển động của chúng trong khi bay và độ lớn tiết diện của chúng trên mặt phẳng vuông góc với hướng chuyển động. Đối với dụng cụ có dạng khí động học, trong những tình huống cụ thể môi trường không khí có thể làm tăng độ xa, khi bay của dụng cụ. Từ công thức trên ta thấy, độ xa S khi bay tỉ lệ thuận với bình phương tốc độ bay ban đầu sin 2lần góc bay và tỉ lệ nghịch với gia tốc rơi tự do, g là hằng số ~ 9,8m/g2 Sin2a là một số biến thiên có giới hạn, có giá trị lớn nhất khi a =450 . Tốc độ bay ban đầu V0 là nhân tố quyết định làm tăng độ xa khi bay của dụng cụ. Tốc độ bay ban đầu phụ thuộc vào động lượng mà hệ thống (người ném- dụng cụ) có được trước lúc ra sức cuối cùng, vào thời gian tác dụng lực và độ lớn của lực mà người ném tác dụng vào dụng cụ lúc ra sức cuối cùng (thời gian tác dụng lực của người ném vào dụng cụ phụ thuộc trực tiếp vào độ dài quãng đường tác dụng lực) f .l V0 = t V0: Tốc độ bay ban đầu f : Lực mà người ném tác dụng vào dụng cụ lúc ra sức cuối cùng l: Là độ dài quãng đường lực tác dụng vào dụng cụ t: Là thơì gian thực hiện động tác RSCC Như vậy V0 tỉ lệ thuận với F và l, tỷ lệ nghịch với t, nhưng trong đó l là giá trị có giới hạn ( vì không thể giữ mãi dụng cụ ném đẩy trong tay) nên để tăng V0 chỉ còn cách phải tăng lực F và rút ngắn t - 21 -Susanne Kroesche Page 21 12/11/2009 - 21 - IAAF TOECS Level - 21 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Góc bay của dụng cụ: Cũng có ảnh hưởng tới độ dài đường bay của dụng cụ. 0 Theo lý thuyết, trong điều kiện chân không S đạt giá trị tối đa khi = 45 . Tuy nhiên trong các môn ném đẩy do điều kiện có rất nhiều yếu tố chi phối , nên luôn 0 nhỏ hơn 45 . Do vậy người ném phải tạo ra góc bay phù hợp với từng môn và đặc điểm của dụng cụ. 3. ĐẶC ĐIỂM CÁC GIAI ĐỌAN KỸ THUẬT  Cầm dụng cụ và tư thế chuẩn bị  Tạo đà  RSCC ( Ra sức cuối cùng )  Dụng cụ rời tay và đường bay của dụng cụ Giữ thăng bằng sau khi dụng cụ rời tay. 3.1. Cách cầm dụng cụ và chuẩn bị. Nhiệm vụ của giai đoạn này là: Xác định phương hướng chuẩn bị tốt cho tạo đà. Giữ dụng cụ trong tay chuyển nó trong thời gian ném phụ thuộc vào độ vững vàng, cấu trúc của dụng cụ và kỹ thuật ném đẩy. Giữ dụng cụ cần tạo điều kiện tốt tất cả các giai đoạn trong ném, sử dụng hoàn toàn sức mạnh và độ dài các ngón tay, kiểm tra động tác trước khi ném. Do hình dạng và trọng lượng kích thước của dụng cụ các môn ném đẩy khác nhau, do vậy cách cầm dụng cụ cũng khác nhau. Trừ môn ném tạ xích ( VĐV được cầm 2 tay) còn lại các môn khác dụng cụ được cầm trên một tay ( tay thuận, mạnh) Cầm dụng cụ trong các môn ném đẩy phải tạo cho người ném và đẩy một tư thế thoải mái nhất để khi thực hiện các cử động tạo đà có biên độ lớn nhất, để giữ dụng cụ ổn định cho tới khi kết thúc RSCC, thuận tiện cho RSCC nhanh, mạnh và ra tay đúng góc độ. Tư thế chuẩn bị cần ổn định thoải mái, không gò bó để không ảnh hưởng tới sự chính xác ra tạo đà. 3.2. Giai đoạn tạo đà. Nhiệm vụ chủ yếu của đà trước hết là tạo cho hệ thống người ném dụng cụ một tốc độ tối ưu là tốc độ lớn nhất mà người ném có thể sử dụng với hiệu quả cao nhất lúc ra sức cuối cùng. Nhiệm vụ thứ hai của đà là tạo nên những điều kiện thuận lợi nhất để thực hiện động tác ra sức cuối cùng. Tuỳ theo đặc thù của từng loại dụng cụ mà có thể tạo đà bằng các cách khác nhau: - 22 -Susanne Kroesche Page 22 12/11/2009 - 22 - IAAF TOECS Level - 22 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Các môn ném dụng dụ từ sau đầu: Thì tạo đà bằng cách chạy đà Các môn ném dụng dạng quay vòng: Thì tạo đầu thì tạo đà bằng cách quay vòng. Các môn đẩy thì ( trượt đà và quay vòng ) Quay vòng trong ném đĩa Chạy đà trong ném lao Trượt đà trong đẩy tạ Kỹ thuật chung: Trong tất cả các môn ném đẩy người ném thường dùng đà thẳng và quay vòng. Khi tạo đà bằng phương pháp quay vòng, tốc độ chuyển động của hệ thống người ném- dụng cụ được tạo nên, do việc xoay hệ thống này xung quanh trục thẳng đứng với chuyển động hơi tịnh tiến . Còn khi tạo đà theo đường thẳng thì tốc độ chuyển động của hệ thống người ném, dụng cụ được tạo nên bởi hình thức chạy đà, hoặc trược đà . Khi tạo đà bằng phương pháp quay vòng năng lượng mà người ném tạo ra phụ thuộc vào tốc độ góc của toàn bộ hệ thống, vào khối lượng cơ thể và bán kính quay. Tạo đà bằng phương pháp quay vòng chỉ khi chống hai chân trên đất người ném mới có thể tăng tốc độ xoay. Vì trong tư thế hai điểm chống người ném có thể tác động lên dụng cụ một lực lớn so với khi ở tư thế một điểm chống.Tư thế hai điểm chống còn tạo điều kiện cho người ném gữi ổn định hơn lúc quay ở tư thế không có điểm chống người ném không thể tăng được tốc độ ,vì vậy cần giảm thời gian khong điểm chống xuống tối thiểu. Khi tốc độ góc như nhau, tốc độ thẳng đứng của dụng cụ phụ thuộc trực tiếp vào độ dài đoạn đường chuyển động . Khi ném tạ xích ,mà tốc độ bay lớn nhất đạt được chủ yếu do xoay,thường thực hiện một số lần quay chuẩn bị để tăng tốc độ của dụng cụ trước khi bắt đàu quay vòng tạo đà. Trong ném đĩa bán kính quay của dụng cụ nhỏ hơn so với ném tạ xích nhưng hệ thống truyền lực lên đĩa lại lớn hơn . - 23 -Susanne Kroesche Page 23 12/11/2009 - 23 - IAAF TOECS Level - 23 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Việc tăng độ dài quãng đường chuyển động của dụng cụ là điều kiện để làm tăng tốc độ. Vì thế khi quay vòng, người ném cần cố gắng tận dụng hết độ dài của dụng cụ và độ dài các ngón tay . Giới hạn tốc độ quay tối ưu (tốc độ góc) của người ném phụ thuộc vào trình độ sức mạnh, và khả năng phối hợp .Với tốc độ quay tối ưu việc tăng bán kính quay của dụng cụ không được làm xấu các điều kiện để ngươì ném thực hiện giai đoạn ra sức cuối cùng. Khi người ném hoàn thành đà bằng hình thức quay vòng, làm tăng tốc độ dụng cụ, lúc này lực li tâm, hướng tâm xuất hiện hai lực này bằng nhau về độ lớn và bằng độ lớn lúc ném tác dụng vào dụng cụ. Độ lớn lúc người ném tác dụng vào dụng cụ, khi đó nó bằng khối lượng dụng cụ nhân với bình phương tốc độ của nó và chia cho bán kính quay: m . v2 m : Là khối lượng dụng cụ F = V : Là tốc độ dụng cụ R R : Là bán kính quay Trong tất cả các môn ném đẩy, khi thực hiện đà đúng, tốc độ chuyển động của dụng cụ và người ném được tăng lên đến lúc kết thúc đà. Trong suốt quá trình ném tốc độ di chuyển các bộ phận của cơ thể người ném khác nhau, lúc chuẩn bị đà, lúc bắt đầu tạo đà, toàn bộ hệ thống người ném và dụng cụ thu được tốc độ ban đầu trong đà được tăng lên. Khi chuẩn bị đến giai đoạn ra sức cuối cùng tốc độ chuyển động các bộ phận phía dưới người ném ( chi dưới) được tăng lên so với tốc độ các bộ phận trên của dụng cụ, trước lúc ra sức cuối cùng .Tốc độ chuyển động các bộ phận phía dưới của thân bị hãm lại, đồng thời tốc độ di chuyển các bộ phận phía trên và dụng cụ được tăng lên. Việc làm chậm tốc độ di chuyển của toàn bộ hệ thống ( người ném và dụng cụ) trước khi ra sức cuối cùng sẽ ảnh hưởng độ xa của lần ném và làm giảm đến mức tối thiểu việc sử dụng tốc độ đã có trong lúc tạo đà. Kỹ thuật tạo đà tốt là làm cho tốc độ dụng cụ được tăng lên liên tục, không bị gián đoạn và khi kết thúc phải đưa cơ thể về trạng thái chuẩn bị RSCC và RSCC chính xác và nhanh để dụng cụ bay ra với tốc độ lớn nhất và góc độ phù hợp Trong các môn ném với đà thẳng và quay vòng việc tăng tốc độ đà lên đến mức không thể kiểm tra được là không có lợi. Song điều này không có nghĩa là trong quá trình chuẩn bị của mình, người ném không cần nâng cao tốc độ đà tối ưu. Từ đó có thể rút ra kết luận: Trong từng giai đoạn để đạt được độ ném xa cực đại, tốc độ đà của người ném cần phải phù hợp với khả năng sức mạnh tốc độ và khả năng sử dụng năng lượng thu được trong đà lúc ra sức cuối cùng . 3.3.Giai đoạn Ra sức cuối cùng ( RSCC) và giữ thăng bằng. Nhiệm vụ chủ yếu của giai đoạn này là đảm bảo dụng cụ rời tay bay ra với tốc độ tối đa và góc độ bay phù hợp. - 24 -Susanne Kroesche Page 24 12/11/2009 - 24 - IAAF TOECS Level - 24 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Do vậy: phải cần có sự phối hợp dùng sức của toàn bộ cơ thể. Để huy động được toàn bộ sức lực của cơ thể, trước khi dùng sức, các nhóm cơ phải có được độ căng nhất định ( Nhờ các động tác kéo, vặn, hoặc ép Kỹ thuật chung: Trong tất cả các môn ném, tư thế thân người trước khi ném (ra sức cuối cùng) có đặc điểm: Nghiêng, xoay, vặn thân hợp lí về hướng ngược chiều với hướng ném đồng thời tay cầm dụng cụ cũng được đưa về phiá này. ( xem hình) Điều quan trọng khi bắt đầu ra sức cuối cùng, dụng cụ cách điểm nó sẽ bay với một khoảng xa nhất. Trước lúc ra sức cuối cùng chân cùng bên với tay ném được gấp lại đến giới hạn tối ưu. Điều này cũng góp phần làm tăng quãng đường lực tác dụng vào dụng cụ. Khoảng cách giữa hai chân của người ném cũng có ảnh hưởng tới việc tăng độ dài quãng đường lực tác dụng lên dụng cụ và đến độ lớn của lực, nhất là đối với các môn ném lúc ra sức cuối cùng, có đặc điểm chuyển động chủ yếu về trước . Khoảng cách giữa hai chân đối với từng ngươì ném chỉ có thể xác định bằng kinh nghiệm, phụ thuộc từng người. Việc tăng độ dài quãng đường lực tác dụng vào dụng cụ trong quá trình ra sức cuối cùng đạt được nhờ những động tác vươn lên xoay của người ném. Những động tác này được kết thúc bằng cách xoay khớp vai, căng thân người và duỗi thẳng chân, tay khi đẩy dụng cụ đi. Tính hợp lí của toàn bộ các động tác của người ném trước khi ra sức cuối cùng cần phải được xem như một nhân tố quan trọng nhằm đảm bảo các điều kiện tối ưu để tăng quãng đường và lực tác dụng lên dụng cụ và sử dụng tốc độ tối đa mà người ném tạo ra trong đà. Tư thế trung gian của người ném trực tiếp trước lúc ném (tư thế chuẩn bị ra sức cuối cùng) có những đặc điểm chung: - Hơi giảm trọng tâm để sử dụng tốt sức mạnh cơ chân, thân, khi ném. - 25 -Susanne Kroesche Page 25 12/11/2009 - 25 - IAAF TOECS Level - 25 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết - Kéo dài qãng đường sử dụng lực bằng cách gập, nghiêng, xoay, thân, ngược chiều với hướng ném, đồng thời tay cầm dụng cụ phải đưa xa. - Chân hoạt động tích cực và vượt trước dụng cụ . Sự thay đổi tốc độ di chuyển các bộ phận trong quá trình hoàn thành các môn ném đẩy mang tính chất chung: - Tạo ra tốc độ khởi điểm người và dụng cụ (chuẩn bị đến đà và đà ) - Sự tăng tốc độ chung (tăng tốc độ đà ) - Tăng tốc độ phần dưới của thân người ném so với tốc độ phần trên của dụng cụ (chuẩn bị ra sức cuôí cùng). - Sự chuyển vị trí có tính hoãn xung phần dưói thân đồng thời tăng tốc độ bộ phận phía trên và dụng cụ (ra sức cuối cùng ) Sản sinh một lực lớn tác động lên dụng cụ làm nó bay đúng góc độ, đúng hướng trong một thời gian ngắn với cự ly dùng lực dài nhất là phương hướng phấn đấu hoàn thiện kỹ thuật RSCC trong ném đẩy để nâng cao thành tích Giữ thăng bằng sau khi RSCC Nhiệm vụ: Bảo vệ thành tích đã đạt được, tránh phạm luật sau khi ném. Kỹ thuật chung: Kìm hãm lại hoàn toàn và dừng lại chuyển động, tiến lên xoay (dự thăng bằng). Kết thúc ném dụng cụ rời khỏi tay, theo quán tính của lực đẩy dụng cụ đi, cơ thể có xu hướng lao về trước. Để giảm quán tính bằng cách nhảy đổi chân, hạ thấp trọng tâm. 3.4. Dụng cụ rời tay và đường bay của dụng cụ. Tuỳ theo các môn ném đẩy mà dụng cụ rời tay cụ thể mà dụng cụ rời tay ở các độ cao khác nhau. Về lý thuyết nếu không tính sức cản không khí góc 450 được coi là tối ưu để vật thể bay xa nhất, song khi ném dụng cụ thể thao, góc bay ra tối ưu thường nhỏ hơn 450, dụng cụ thể thao được ném ra ở điểm cao hơn điểm rơi của nó 150 - 200 cm (tuỳ thuộc chiều cao của vận động viên, đặc điểm kỹ thuật và môn ném) do đó hình thành góc xiên (góc tạo bởi đường thẳng nối điểm bay ra và điểm rơi với mật phẳng ngang ) Góc xiên càng lớn, góc ném tối ưu càng nhỏ. Điều này đặc biệt quan trọng khi đẩy tạ vì trong môn này góc xiên lớn nhất. Cùng với việc tăng độ xa khi bay của dụng cụ, độ lớn góc xiên cũng giảm đi, trong ném lao ném lựu đạn độ lớn góc xiên chỉ còn 20 Để sử dụng tốt tính năng khí động học của đĩa và lao, là những dụng cụ ảnh hưởng rõ rệt của lực nâng khi chúng bay trong không khí người ném cần giảm bớt độ lớn góc bay. Góc bay ra tối ưu của dụng cụ thể thao phụ thuộc vào cấu trúc của dụng cụ(lao) cũng như lực và hướng của dòng không khí (khi ném lao -đĩa). Trong những điều kiện nhất định về tốc độ đà, độ lớn của lực tác động lên dụng cụ, người ta đã tính toán trên lí thuyết góc bay ra tối ưu của dụng cụ ném. Trên cơ sở những tính toán được trên lí thuyết góc bay ra tối ưu của dụng cụ ném. Đối với tạ 38-420 ném lao gần 300 ném đĩa của nam 36 -390 ném đĩa nữ 33- 350 Khi ném ngược gió, góc bay tối ưu của đĩa và lao giảm đi theo mức độ tăng của tốc độ gió, còn khi ném xuôi, góc độ tối ưu lại tăng lên. - 26 -Susanne Kroesche Page 26 12/11/2009 - 26 - IAAF TOECS Level - 26 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Khi bay, tất cả các dụng cụ ném đều xoay. Khi ném đĩa và lao việc xoay của dụng cụ là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến tư thế bay đúng cuả dụng cụ và độ xa của lần ném. Việc xoay của dụng cụ xung quanh trục dọc, tạo cho nó khả năng giữ tư thế ổn định của trục xoay trong không gian và chống lại việc thay đổi tư thế trục xoay của chúng dưới ảnh hưởng của lực bên ngoài. Đĩa được ném đi đúng, khi bay có góc tấn công dương không lớn và sức cản của dòng không khí tác động lên dụng cụ rất nhỏ. Vì vậy càng giữ được tư thế này lâu, dụng cụ bay càng xa. Đĩa xoay chậm, ngay cả khi tư thế của nó có lợi nhất, sẽ nhanh chóng mất ổn định và thưòng xoay ngang đến 900 rồi hạ xuống đất trên cạnh đĩa. Việc xoay của lao xung quanh trục dọc cũng ảnh hưởng đến độ ổn định của lao lúc bay. Do có sức cản của môi trường không khí, nên khi thay đổi tư thế của dụng cụ lúc bay có thể gây ra việc thay đổi lực cản (khi tốc độ bay của dụng cụ cao) Do tạ có hình cầu và tốc độ bay ra không lớn, nên không cần tính tới sức cản của không khí. Còn khi ném đĩa và phóng lao là dụng cụ có dạng khi động học tốc độ bay ra ban đầu lớn thì cần tính đến lực cản này. Khi chuyển động trong không khí, mọi vật thể bất kì đều chịu lực cản. Lực này phụ thuộc vào tốc độ, độ lớn, hình dáng của vật và vị trí của nó đối với dòng không khí. Trong cơ học, sức cản của môi trường không khí đối với vật chuyển động tỷ lệ với hình chiếu của vật trên mặt phẳng vuông góc với chuyển động và bình phương tốc độ. Vì vậy khi xác định sức cản trong các môn ném của điền kinh trước hết cần tính đến tiết diện ngang của dụng cụ gặp dòng không khí và tốc độ chuyển động của dụng cụ . Lúc bay ở các vị trí khác nhau các dụng cụ như đĩa, lao có diện tích tiết diện ngang gặp dòng không khí khác nhau . Khi lao đang bay, việc lệch quá lớn giữa trục dọc lao và qũy đạo bay có thể gây ra việc tăng đáng kể sức cản của không khí làm giảm độ xa khi ném. Thậm chí ngay cả khi tư thế của dụng cụ không thay đổi lực cản của không khí tăng lên cùng với việc tăng tốc độ bay ban đầu. - 27 -Susanne Kroesche Page 27 12/11/2009 - 27 - IAAF TOECS Level - 27 -
Hoàng Ngọc Viết – Bài giảng lý thuyết Khi bay trên không, dụng cụ phải tự xoay quanh tâm của nó để giữ thăng bằng và ổn định đường bay, đặc biệt là ném đĩa. Chính vì vậy khi đĩa sắp rời tay người ném phải vuốt đĩa theo hướng ngượi lại tạo nên sự xoay chuyển khi bay ra. Câu hỏi: 1. Phân biệt sự khác nhau và giống nhau giữa chạy và đi bộ thể thao. 2. Phân tích một chu kỳ của một bước chạy ( hoặc đị bộ ) 3. Vì sao nói tốc độ chạy càng lớn thì phản lực chống trước càng mạnh. 4. Nêu hoạt động của các bộ phân cơ thể trong quá trình chạy. 5. Trình bày khái niệm và đặc điểm chung của các môn nhảy.? 6. Nêu diễn biến và nhiệm vụ trong kỹ thuật chạy đà và giậm nhảy trong các môn nhảy. 7. Vì sao nói mọi hoạt động của người nhảy trong lúc bay không làm thay đổi quỹ đạo bay của trọng tâm cơ thể? 8. Động tác đá lăng chân và đánh xốc tay trong các môn nhảy nhằm mục đích gì ?. 9. Nêu đặc điểm của các môn ném đẩy, cách cầm dụng cụ và các tư thế chuẩn bị. 10. Trình bày diễn biến của giai đoạn tạo đà và RSCC trong các môn ném đẩy. 11. Trình bày các yếu tố ảnh hưởng đến thành tích trong các môn ném đẩy. 12. Góc độ bay và đường bay của dụng cụ sau khi ném có ảnh hưởng như thế nào đối với thành tích của các môn ném đẩy. - 28 -Susanne Kroesche Page 28 12/11/2009 - 28 - IAAF TOECS Level - 28 -