Giáo trình Quản trị học đại cương - Trương Thị Lan Anh

128 trang hapham 2170

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Quản trị học đại cương - Trương Thị Lan Anh", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_quan_tri_hoc_dai_cuong_truong_thi_lan_anh.pdf

Nội dung text: Giáo trình Quản trị học đại cương - Trương Thị Lan Anh

Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò PHAÀN I: ÑAÏI CÖÔNG VEÀ QUAÛN TRÒ o0o Chöông I: KHAÙI NIEÄM VEÀ QUAÛN TRÒ 1. QUAÛN TRÒ (MANAGEMENT) LAØ GÌ? 1.1. Ñònh nghóa _ Quaûn trò laø nhöõng hoaït ñoäng caàn thieát phaûi ñöôïc thöïc hieän khi con ngöôøi phoái hôïp laøm vieäc vôùi nhau trong caùc toå chöùc nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu chung. (Nguyeãn T. Lieân Dieäp, Quaûn trò hoïc, 1995) _ Quaûn trò laø quaù trình laøm vieäc vôùi con ngöôøi vaø caùc nguoàn löïc khaùc nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa toå chöùc moät caùch coù hieäu quaû (effectively) vaø hieäu naêng (efficiently). (Bateman & Snell, Management, 1999) _ Toùm laïi, Quaûn trò laø hoaït ñoäng caàn thieát phaûi ñöôïc thöïc hieän khi con ngöôøi phoái hôïp laøm vieäc vôùi nhau trong toå chöùc nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu chung. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 1
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò Coù hieäu quaû: ñaït ñöôïc muïc tieâu; Coù hieäu naêng: ñaït ñeán muïc tieâu vôùi löôïng hao toán caùc nguoàn löïc laø nhoû nhaát; Trong thuaät ngöõ tieáng Vieät thöôøng duøng veà quaûn lyù: HIEÄU NAÊNG ñöôïc goïi laø HIEÄU QUAÛ CAO 1.2. Hieäu quaû (cao) kyø voïng cuûa quaûn trò _ Hieäu quaû cao khi: Chi phí/Ñaàu vaøo < Keát quaû/Ñaàu ra (Inputs) (Outputs) _ Hoaït ñoäng quaûn trò coù hieäu quaû cao khi so saùnh: ÑAÀU VAØO ÑAÀU RA Giaûm Giöõ nguyeân Giöõ nguyeân Taêng Giaûm Taêng _ Môû roäng: Chuoãi giaù trò cuûa moät coâng ty (Value chain) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 2
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò _ Theo caùch nhìn nhaän chung cuûa caùc nhaø quaûn lyù trong thöïc teá (Management by common sense), laøm quaûn lyù laø phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu: Hoaïch ñònh cho töông lai cuûa doanh nghieäp; Thích nghi doanh nghieäp vôùi moâi tröôøng kinh doanh voán coù nhieàu bieán ñoäng; Nhaän bieát nhöõng gì maø nhaân vieân cho laø coù giaù trò vaø caên cöù treân ñoù ñeå töôûng thöôûng cho nhöõng thaønh tích cuûa hoï. Quaûn trò baèng tröïc quan Î Quaûn trò baèng kinh nghieäm Î Quaûn trò baèng khoa hoïc Î Quaûn trò laø khoa hoïc hay ngheä thuaät ? Kinh teá hoïc Tröïc quan Xaõ hoäi hoïc Loøng tin Trieát hoïc Söï aûnh höôûng Taâm lyù hoïc Caûm tình Luaät hoïc Uy tín Thoáng keâ, Nhaïy caûm Toaùn hoïc, logics Linh hoaït Tin hoïc, v.v Saùng taïo, v.v GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 3
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 2. CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA COÂNG TAÙC QUAÛN TRÒ Coù 4 chöùc naêng chính: HOAÏCH ÑÒNH Chæ roõ muïc tieâu cuûa toå chöùc Thieát laäp chieán löôïc ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu Phaùt trieån caùc keá hoaïch haønh ñoäng phuø hôïp ñeå thöïc thi chieán löôïc TOÅ CHÖÙC Xaùc ñònh nhöõng nhieäm vuï phaûi laøm vaø caùch phoái hôïp caùc nguoàn löïc (nhaân löïc, taøi löïc, thoâng tin, cô sôû vaät chaát, ) ñeå thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñoù; Ai seõ thöïc hieän? Ai baùo caùo cho ai? Quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra khi naøo? ÔÛ ñaâu? LAÕNH ÑAÏO/ ÑIEÀU KHIEÅN Ñoäng vieân, höôùng daãn caáp döôùi Choïn caùch truyeàn thoâng coù hieäu quaû Giaûi quyeát xung ñoät KIEÅM SOAÙT Theo doõi, giaùm saùt caùc hoaït ñoäng (tieán ñoä) So saùnh keát quaû thöïc hieän vôùi muïc tieâu ñeà ra ñeå coù bieän phaùp söûa chöõa hay hieäu chænh thích hôïp vaø kòp thôøi. MUÏC TIEÂU CUÛA NHOÙM / TOÅ CHÖÙC GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 4
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 3. NHAØ QUAÛN TRÒ VAØ VAI TROØ TRONG TOÅ CHÖÙC 3.1. Nhaø quaûn trò Laø ngöôøi thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn trò ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa nhoùm/toå chöùc thoâng qua ñieàu khieån coâng vieäc cuûa caáp döôùi (töùc laø ngöôøi thöøa haønh). 3.2. Ngöôøi thöøa haønh Laø ngöôøi tröïc tieáp laøm moät coâng vieäc/nhieäm vuï cuï theå ñöôïc caáp treân giao. Ngöôøi thöøa haønh thuaàn tuùy: khoâng coù traùch nhieäm giaùm saùt coâng vieäc cuûa ngöôøi khaùc. 3.3. Caùc caáp baäc quaûn trò thöôøng thaáy trong moät toå chöùc _ TOÅ CHÖÙC (organization) laø moät taäp hôïp caùc caù nhaân coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: Coù muïc tieâu chung chuyeân bieät cho toå chöùc; Coù söï saép xeáp quyeàn haïn, nhieäm vuï, chöùc danh (vò trí) moät caùch coù traät töï vaø heä thoáng; _ Nhaø quaûn trò caáp cao (top manager): chieám tyû leä ít nhaát Ôû vò trí quaûn lyù cao nhaát; Nhieäm vuï: xaây döïng chieán löôïc kinh doanh vaø phaùt trieån cuûa coâng ty, chòu traùch nhieäm veà caùc thaønh quaû sau cuøng cuûa coâng ty, ñoùng vai troø ñaïi dieän phaùp lyù cho coâng ty (phaùp nhaân) ñoái vôùi beân ngoaøi; Chöùc vuï: thaønh vieân hoäi ñoàng quaûn trò, thaønh vieân cuûa ban giaùm ñoác Î Laøm quen vôùi caùc chöùc danh: CEO, COO, CIO, MD, GM GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 5
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò _ Nhaø quaûn trò caáp trung/giöõa (middle manager): ÔÛ caùc caáp quaûn lyù trung gian (giöõa caáp cao vaø caáp cô sôû); Nhieäm vuï: laäp caùc keá hoaïch vaø chính saùch theo chæ ñaïo chieán löôïc cuûa quaûn lyù caáp cao, vöøa laø quaûn lyù caáp treân ñoái vôùi caùc quaûn trò vieân caáp cô sôû, vöøa tröïc tieáp ñieàu khieån caùc nhaân vieân khaùc; Chöùc vuï: tröôûng phoøng/ban, cöûa haøng tröôûng, quaûn ñoác phaân xöôûng coù nhieàu toå/ñoäi döôùi quyeàn, v.v _ Nhaø quaûn trò caáp cô sôû (line manager): chieám tyû leä nhieàu nhaát ÔÛ caáp baäc cuoái cuøng trong heä thoáng quaûn lyù ôû coâng ty; Nhieäm vuï: höôùng daãn, ñoác thuùc, ñieàu haønh, kieåm tra, cuøng tham gia vôùi ngöôøi thöøa haønh trong caùc coâng vieäc thöôøng ngaøy ôû xöôûng saûn xuaát; Chöùc vuï: ñoác coâng, toå tröôûng, chuyeàn tröôûng, giaùm saùt (supervisor), quaûn ñoác ôû phaân xöôûng khoâng phaân chia caáp quaûn lyù nhoû hôn, v.v Î Laøm quen vôùi caùc chöùc danh: Supervisor, line leader, line monitor, operator GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 6
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò _ Caùc caáp baäc trong toå chöùc: Quaûn lyù caáp cao Ban Giaùm Î Quyeát ñònh Ñoác chieánlöôc Quaûn lyù caáp trung Tröôûng/phoù Î Quyeát ñònh boä phaän lôùn chieán thuaät Quaûn lyù ñieàu haønh Quaûn ñoác, toå tröôûng, caáp cô sôû Î Quyeát giaùm saùt vieân, v.v ñònh taùc nghieäp Nhaân vieân/coâng nhaân Caáp thöøa haønh Î Thöïc hieän quyeát ñònh Chuù thích: Lieân heä thoâng tin töø döôùi leân (baùo caùo, ñeà xuaát, ) Lieân heä thoâng tin töø treân xuoáng (yeâu caàu, chæ ñaïo, ) Hình 1.2: Caùc caáp baäc quaûn trò/quaûn lyù trong moät toå chöùc, vaø moái lieân heä thoâng tin noäi boä thoâng thöôøng. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 7
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 3.4. Vai troø cuûa nhaø quaûn trò trong vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa toå chöùc Vai troø giao tieáp, quan heä vôùi con ngöôøi Töôïng tröng, ñaïi dieän Laõnh ñaïo, thuû lónh Lieân keát Vai troø thoâng tin Giaùm saùt: thu thaäp, theo doõi vaø xöû lyù thoâng tin; Phoå bieán: phaân phoái, truyeàn daït thoâng tin; Phaùt ngoân: cung caáp thoâng tin cho beân ngoaøi; Vai troø ra quyeát ñònh Khôûi xöôùng, saùng taïo Ñieàu khieån, chuû trì ; Phaân boå caùc nguoàn löïc; Thöông thuyeát, giaûi quyeát xung ñoät; Î Vai troø quan troïng nhaát cuûa doanh nhaân (entrepreneurship) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 8
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 4. CAÙC KYÕ NAÊNG CUÛA NHAØ QUAÛN TRÒ 4.1. Nhoùm kyõ naêng kyõ thuaät / chuyeân moân nghieäp vuï (Technical skills) _ Khaû naêng thöïc hieän moät coâng vieäc cuï theå Î Trình ñoä chuyeân moân nghieäp vuï. 4.2. Nhoùm kyõ naêng tö duy / nhaän thöùc (Conceptual skills) _ Khaû naêng naém baét thoâng tin, hieåu ñöôïc möùc ñoä phöùc taïp cuûa moâi tröôøng, suy luaän logic, tö duy heä thoáng, saùng taïo ñeå giaûm thieåu söï phöùc taïp cuûa coâng vieäc vaø taêng söï chuû ñoäng cuûa ngöôøi ra quyeát ñònh Î Kyõ naêng khoù hình thaønh vaø trau doài nhaát. 4.3. Nhoùm kyõ naêng nhaân söï (Human/Interpersonal skills) _ Khaû naêng cuøng laøm vieäc, caûm nhaän, ñoäng vieân, ñieàu khieån caáp döôùi, hôïp taùc vôùi ñoàng nghieäp vaø caáp treân Î Töông taùc. _ Khaû naêng laéng nghe, truyeàn ñaït, phaûn hoài Î Giao tieáp. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 9
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 4.4. Yeâu caàu veà kyõ naêng quaûn trò ñoái vôùi caùc caáp quaûn trò khaùc nhau Hoaïch ñònh Hoaïch ñònh Hoaïch ñònh Toå chöùc Toå chöùc Ñieàu khieån Toå chöùc Ñieàu khieån Ñieàu khieån Kieåm tra Kieåm tra Kieåm tra Caáp cô sôû Caáp trung Caáp cao Hình 1.3: Thöïc thi boán chöùc naêng cuûa caùc caáp quaûn trò Kyõ naêng chuyeân Kyõ naêng chuyeân moân Kyõ naêng chuyeân moân moân Kyõ naêng Kyõ naêng Kyõ naêng nhaân söï nhaân söï nhaân söï Kyõ naêng tö duy Kyõ naêng tö duy Kyõ naêng tö duy Caáp cô sôû Caáp trung Caáp cao Hình 1.4: Yeâu caàu kyõ naêng ñoái vôùi caùc caáp quaûn trò GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 10
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 5. RA QUYEÁT ÑÒNH TRONG QUAÛN TRÒ 5.1. Caùc kieåu ra quyeát ñònh _ Ra quyeát ñònh caù nhaân Î Taäp trung _ Ra quyeát ñònh taäp theå/nhoùm Î Daân chuû Thaûo luaän: Quyeát ñònh nhoùm (daân chuû) so vôùi quyeát ñònh caù nhaân (taäp trung): kieåu naøo coù hieäu quaû hôn? Ra quyeát ñònh caù nhaân Ngöôøi ra quyeát ñònh ñoàng thôøi cuõng chòu traùch nhieäm veà quyeát ñònh ñoù, maëc duø quaù trình ra quyeát ñònh vaãn coù theå bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá moâi tröôøng. Î Theå hieän phong caùch laõnh ñaïo cuûa nhaø quaûn trò ñoù (seõ ñöôïc ñeà caäp trong chöông veà Coâng taùc ñieàu khieån/laõnh ñaïo). Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû cuûa quyeát ñònh nhoùm Naêng löïc: cuûa ngöôøi laõnh ñaïo cuûa caùc thaønh vieân Söï hoøa hôïp nhoùm: tuoåi taùc, chuyeân moân, ñòa vò, taàm nhìn, giôùi tính Kích thöôùc nhoùm Î Ñeå taêng hieäu quaû cuûa quyeát ñònh nhoùm: • Kích thöôùc nhoùm? • Kieán thöùc cuûa caùc thaønh vieân trong nhoùm? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 11
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 5.2. Quy trình ra quyeát ñònh (RQÑ) BÖÔÙC 1: XAÙC ÑÒNH VAÁN ÑEÀ CAÀN QUYEÁT ÑÒNH Î Noäi dung cuûa vaán ñeà Î Muïc tieâu caàn ñaït BÖÔÙC 2: NHAÄN DAÏNG CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN VIEÄC RQÑ Î Caùc yeáu toá moâi tröôøng BÖÔÙC 3: THU THAÄP THOÂNG TIN VEÀ CAÙC YEÁU TOÁ TREÂN Î Caàn coù thoâng tin gì? Nguoàn thoâng tin ôû ñaâu? Î Phöông phaùp thu thaäp thoâng tin? Ñoä tin caäy? BÖÔÙC 4: PHAÙT HIEÄN CAÙC KHAÛ NAÊNG LÖÏA CHOÏN Î Ñeà xuaát caùc phöông aùn giaûi quyeát coù theå coù BÖÔÙC 5: SO SAÙNH & ÑAÙNH GIAÙ CAÙC PHÖÔNG AÙN Î Ñònh tính (öu & nhöôïc ñieåm, ñieàu kieän khaû thi) Î Ñònh löôïng (so saùnh giöõa lôïi ích & chi phí) BÖÔÙC 6: LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG AÙN & RA QUYEÁT ÑÒNH Î Tieâu chí löïa choïn & troïng soá Î Toång hôïp ñieåm ñaùnh giaù BÖÔÙC 7: TOÅ CHÖÙC THÖÏC HIEÄN & ÑAÙNH GIAÙ KIEÅM TRA Î Thöïc hieän & so saùnh vôùi muïc tieâu Î Hieäu chænh caàn thieát GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 12
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 5.3. Giôùi thieäu moät soá moâ hình vaø kyõ thuaät ra quyeát ñònh Moâ hình Laõnh ñaïo – Tham gia (Vitor Vroom vaø Philip Yeaton) Caùc moâ hình Noäi dung RQÑ Moâ hình AI Nhaø quaûn trò töï ra quyeát ñònh, khoâng caàn yù kieán thuoäc caáp Moâ hình AII Nhaø quaûn trò chæ caàn laáy thoâng tin caàn thieát töø nhaân vieân caáp döôùi, sau ñoù ra quyeát ñònh theo caùch cuûa mình. Moâ hình CI Nhaø quaûn trò trao ñoåi vôùi thuoäc caáp coù lieân quan veà vaán ñeà hoï ñang gaëp phaûi; gaëp gôõ vaø tham khaûo yù kieán rieâng töøng ngöôøi; sau ñoù vaãn töï mình ra quyeát ñònh. Moâ hình CII Nhaø quaûn trò trình baøy vaán ñeà vôùi nhoùm nhaân vieân, thaûo luaän, tham khaûo vaø choïn loïc yù kieán cuûa hoï. Quyeát ñònh cuoái cuøng do nhaø quaûn trò thöïc hieän coù theå bao goàm hoaëc khoâng bao goàm caùc yù kieán ñoùng goùp. Moâ hình GII Nhaø quaûn trò trao ñoåi vaán ñeà vôùi taäp theå, nhaèm ñi ñeán quyeát ñònh töø taäp theå. YÙ kieán cuûa nhaø quaûn trò seõ theo ña soá cuûa taäp theå. Thaûo luaän: Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa nhoùm moâ hình Autocratic? Consultative? Group decision? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 13
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò Kyõ thuaät ra quyeát ñònh nhoùm Kyõ thuaät Ñaëc ñieåm RQÑ nhoùm Taäp theå _ Thoâng baùo tröôùc vaán ñeà caàn thaûo luaän danh nghóa _ Hoïp taäp trung: töøng thaønh vieân trình baøy phöông aùn cuûa mình _ Thaûo luaän, phaân tích _ Boû phieáu kín veà ñieåm ñaùnh giaù cho töøng phöông aùn Î Choïn phöông aùn coù ñieåm toång hôïp cao nhaát Delphi _ Khoâng yeâu caàu hoïp taäp trung _ Caàn moät ngöôøi taäp hôïp caùc yù kieán töø xa (coordinator), toång keát, phaûn hoài ñeå laáy yù kieán coâ ñoïng hôn _ Caùch laáy yù kieán töông töï theo kyõ thuaät danh nghóa, nhöng phaûi thöïc hieän nhieàu voøng. Ñoäng naõo _ Traû lôøi chôùp nhoaùng, ngay khi yù töôûng vöøa xuaát (Brain- hieän trong ñaàu. storming) _ YÙ töôûng caøng nhieàu vaø ña daïng caøng toát. _ Khoâng pheâ bình hay ñaùnh giaù ñuùng sai. _ Vieäc phaân tích, löïa choïn ñeå ra quyeát ñònh seõ do moät nhoùm chuyeân gia toång hôïp caùc yù töôûng ñoäng naõo naøy. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 14
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 5.4. Moät soá vaán ñeà thöôøng gaëp khi ra quyeát ñònh quaûn trò Muïc tieâu khoâng roõ raøng Khoâng nhaän daïng heát caùc khaû naêng löïa choïn Khoâng xaùc ñònh roõ caùc tieâu chuaån Khoâng coù öu tieân roõ raøng Teâ lieät do söï phaân tích Sôï ra quyeát ñònh sai (ñoä öa thích ruûi ro) Taâm lyù caàu toaøn Quaù tin vaøo kinh nghieäm trong quaù khöù Aûnh höôûng cuûa xu höôùng trong quaù khöù Ra quyeát ñònh khi thoâng tin chöa ñuû Taàm nhìn (vision) haïn heïp, chuû quan Aûnh höôûng cuûa vaên hoùa toå chöùc 5.5. Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi ngöôøi ra quyeát ñònh quaûn trò Trình ñoä hieåu bieát (lyù thuyeát, thöïc tieãn) vaø kyõ naêng quaûn trò; Kinh nghieäm Khaû naêng xeùt ñoaùn: thu thaäp thoâng tin, phaân tích vaø ñaùnh giaù tình huoáng; OÙc saùng taïo; Khaû naêng ñònh löôïng; GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 15
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò 6. VÌ SAO CAÀN HOÏC QUAÛN TRÒ? Kieán thöùc vaø kyõ naêng quaûn trò ñöôïc öùng duïng trong MOÏI lónh vöïc, ôû caùc caáp baäc vaø phaïm vi khaùc nhau töø phaïm vi nhoùm laøm vieäc (team) ñeán phaïm vi toå chöùc (organization) vaø caû ôû phaïm vi toaøn xaõ hoäi (public); Trong söï nghieäp cuûa moãi ngöôøi: Bò quaûn lyù Quaûn lyù ngöôøi khaùc Thöïc hieän toát coâng Ñieàu haønh toát coâng vieäc vieäc ñöôïc giao chung cuûa caû nhoùm/toå chöùc Kieán thöùc veà Quaûn trò THAØNH QUAÛ CUÛA TOÅ CHÖÙC Quaûn trò vöøa laø moät KHOA HOÏC, vöøa laø moät NGHEÄ THUAÄT; Moân hoïc Quaûn trò Ñaïi cöông cung caáp caùc kieán thöùc cô baûn laøm NEÀN TAÛNG cho caùc chuyeân ngaønh quaûn lyù chöùc naêng trong toå chöùc (nhö quaûn lyù nhaân söï, quaûn lyù taøi chính, quaûn lyù saûn xuaát, quaûn lyù coâng ngheä, quaûn lyù tieáp thò, v.v ) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 16
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông I: Khaùi nieäm veà quaûn trò Î Thaûo luaän: Cho ví duï phaûn bieän veà “quaûn trò chæ thuaàn tuùy laø moät moân khoa hoïc” vaø “quaûn trò chæ thuaàn tuùy laø moät ngheä thuaät”. Ñeå trôû thaønh nhaø quaûn trò hieän ñaïi vaø thaønh coâng, baïn caàn trau doài kieán thöùc vaø kyõ naêng cho mình nhö theá naøo? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 17
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò Chöông II: SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA TÖ TÖÔÛNG QUAÛN TRÒ 1. BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ _ Caùch maïng coâng nghieäp vaøo theá kyû 18: söï phaân bieät giöõa chöùc naêng cuûa chuû sôû höõu vaø chöùc naêng cuûa nhaø quaûn trò Î Nghieân cöùu chuyeân saâu hôn cho quaûn trò. _ Neàn coâng nghieäp ñaïi cô khí vaøo cuoái theá kyû 19 ñaàu theá kyû 20: caùc kyõ sö laø ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp Î Tính khoa hoïc trong quaûn trò. 2. NHOÙM HOÏC THUYEÁT QUAÛN TRÒ COÅ ÑIEÅN 2.1. Quaûn trò coù khoa hoïc: Nhaø nghieân Ñoùng goùp Quan ñieåm neàn taûng cöùu chính Frederich W. “Nhöõng nguyeân Quaûn trò coù khoa hoïc (nghieân cöùu Taylor (1856- lyù cuûa quaûn trò thao taùc, moâ taû coâng vieäc, huaán 1915) coù khoa hoïc” luyeän tay ngheà ) laø nhaèm taêng (1911) naêng suaát coâng nhaân, traû löông theo saûn phaåm. Henry L. Heä thoáng chæ Moâ taû, hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt Gantt (1861- tieâu coâng vieäc theo doøng chaûy coâng vieäc; Môû 1919) vaø heä thoáng ñaàu cho hình thöùc chia lôïi nhuaän thöôûng, bieåu ñoà ñeå ñoäng vieân. Gantt. OÂng baø Nghieân cöùu thao Caûi tieán coâng vieäc theo höôùng coù Gilbreth taùc ñeå caûi tieán quan taâm ñeán khía caïnh nhaân coâng vieäc. baûn trong quaûn trò. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 1
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò 2.2. Quaûn trò haønh chính (toång quaùt) Nhaø nghieân Ñoùng goùp chính Quan ñieåm neàn taûng cöùu Henry Fayol “Quaûn trò coâng Quan ñieåm chöùc naêng trong (1841-1925) nghieäp toång quaùt” quaûn trò: 6 chöùc naêng hoaït (1949) vôùi 14 ñoäng trong doanh nghieäp (kyõ nguyeân taéc quaûn thuaät, thöông maïi, taøi chính, trò. an ninh, keá toaùn thoáng keâ, vaø quaûn trò); 4 chöùc naêng quaûn trò (hoaïch ñònh, toå chöùc, ñieàu khieån, vaø kieåm tra) Max Weber Moâ hình hoùa toå Quaûn trò phaûi taùch rôøi sôû höõu, (1864 – chöùc: daïng choùp vaø phaân coâng nhieäm vuï roõ raøng, 1920) ñöa ra heä thoáng muïc tieâu phaân bieät, heä thoáng “quan lieâu” quyeàn haønh coù traät töï thöù baäc (bureaucracy) ñeå (mechanic). quaûn lyù haønh chính cuûa toå chöùc. Chester “Caùc chöùc naêng Söï toàn taïi cuûa moät toå chöùc Barnard cuûa ngöôøi laõnh ñaïo” döïa treân 3 yeáu toá caên baûn (söï (1886-1961) (1938): lyù thuyeát veà saün saøng hôïp taùc, coù muïc söï chaáp nhaän tieâu chung, vaø coù söï thoâng quyeàn haønh, veà ñaït) Î môû ñaàu cho tröôøng “con ngöôøi kinh teá” phaùi quaûn trò heä thoáng sau vaø “con ngöôøi haønh naøy. chính”. Thaûo luaän: Haõy so saùnh heä thoáng “bureaucracy” cuûa Weber vaø Heä thoáng “documentation” cuûa ISO9001:2000. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 2
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò 3. NHOÙM HOÏC THUYEÁT TAÂM LYÙ XAÕ HOÄI VAØ HAØNH VI (TAÙC PHONG) Lyù thuyeát taâm lyù xaõ hoäi (Socialism): naêng suaát lao ñoäng tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá taâm lyù vaø xaõ hoäi cuûa coâng nhaân. Lyù thuyeát haønh vi/taùc phong (behaviourism): Quaûn trò laø hoaøn thaønh coâng vieäc thoâng qua con ngöôøi. Î Laøm cô sôû neàn taûng cho caùc khaùi nieäm môùi sau naøy veà: vaên hoùa doanh nghieäp, phong caùch laõnh ñaïo, quan heä nhaân söï, caùc lyù thuyeát ñoäng vieân, v.v Î Haïn cheá: quaù chuù troïng yeáu toá con ngöôøi vaø thay theá yeáu toá kinh teá, vaãn nghieân cöùu trong moät heä thoáng ñoùng. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 3
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò Nhaø nghieân Ñoùng goùp chính Quan ñieåm neàn taûng cöùu Hugo Ñöa traéc nghieäm taâm lyù Naêng suaát seõ cao hôn Munsterberg vaøo khaâu tuyeån choïn neáu coâng vieäc ñöôïc (1863 – nhaân vieân. nghieân cöùu, phaân tích chu 1916) ñaùo, hôïp kyõ naêng cuõng nhö hôïp vôùi ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa ngöôøi lao ñoäng. Mary Parker Khôûi ñaàu veà söï chaáp Quaûn trò laø moät doøng chaûy Follet (1868- nhaän quyeàn haønh, söï lieân tuïc vaø naêng ñoäng Î 1933) quan taâm ñeán vieäc hoäi Do söï töông taùc giöõa nhaäp cuûa caùc thaønh nhöõng con ngöôøi taïo neân. vieân trong doanh nghieäp. Elton Mayo Hieäu öùng Hawthorne: “Tröôøng phaùi quan heä con (1880-1949) yeáu toá tinh thaàn coù aûnh ngöôøi” (human relations) höôûng maïnh ñeán naêng laøm ñoái troïng vôùi “Tröôøng suaát lao ñoäng. phaùi quaûn trò khoa hoïc” cuûa Taylor. Douglas Mc “Khía caïnh con ngöôøi Laøm ñoái troïng vôùi caùc lyù Gregor cuûa toå chöùc kinh doanh” thuyeát coå ñieån coøn phieán (1906-1964) (1960): lyù thuyeát laïc dieän veà baûn chaát con quan veà baûn chaát con ngöôøi (goïi laø “thuyeát X”). ngöôøi (goïi laø “thuyeát Y”) Abraham Lyù thuyeát 5 caáp nhu Nhu caàu con ngöôøi thay Maslow caàu cuûa con ngöôøi laøm ñoåi taêng daàn töø thaáp ñeán (1908 – cô sôû cho caùc lyù thuyeát cao, aûnh höôûng ñeán ñoäng 1970) ñoäng vieân sau naøy. cô laøm vieäc Î Naêng suaát. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 4
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò 4. TRÖÔØNG PHAÙI ÑÒNH LÖÔÏNG TRONG QUAÛN TRÒ Quaûn trò laø ra quyeát ñònh. Phöông phaùp khoa hoïc trong giaûi quyeát vaán ñeà quaûn trò: Caùch tieáp caän: “Logics heä thoáng”, “Vaän truø hoïc”, “Quy naïp” Coâng cuï: caùc moâ hình toaùn hoïc, thoáng keâ hoïc, ñònh löôïng hoùa caùc yeáu toá, maùy tính ñieän töû laøm coâng cuï hoã trôï, v.v ñeå tìm ra caùc quyeát ñònh toái öu Î Khoa hoïc quaûn trò (Management Science). Söï löïa choïn döïa treân tieâu chuaån kinh teá: vôùi caùc tieâu chí coù theå löôïng hoùa ñöôïc nhö chi phí, doanh thu, lôïi nhuaän, tyû leä hoaëc thôøi gian hoaøn voán, ñieåm hoaø voán (Kinh teá kyõ thuaät – Economic engineering) Î Haïn cheá: Quan taâm ñeán caùc yeáu toá kinh teá vaø kyõ thuaät hôn laø taâm lyù xaõ hoäi, tìm kieám quyeát ñònh toái öu trong moät heä thoáng ñoùng Î phöùc taïp neân khoù phoå bieán, khoù khaû thi neáu khoâng ñöôïc phoái hôïp vôùi caùc phöông phaùp quaûn trò khaùc. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 5
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò 5. TRÖÔØNG PHAÙI HOÄI NHAÄP TRONG QUAÛN TRÒ HIEÄN ÑAÏI 5.1. Tieáp caän theo quaù trình (Process approach) Chuoãi giaù trò cuûa doanh nghieäp: ÑAÀU RA ÑAÀU VAØO CHUYEÅN ÑOÅI (Saûn phaåm coù (Caùc nguoàn löïc) giaù trò gia taêng) Quaûn lyù laø moät quaù trình: HOAÏCH TOÅ LAÕNH KIEÅM ÑÒNH CHÖÙC ÑAÏO TRA Phaûn hoài 5.2. Tieáp caän theo heä thoáng (System approach) Lyù thuyeát heä thoáng: moät toå chöùc laø moät taäp hôïp caùc yeáu toá coù quan heä töông hoã vôùi nhau, vaø baûn thaân cuõng laø moät yeáu toá coù quan heä töông hoã vôùi caùc toå chöùc khaùc trong moâi tröôøng beân ngoaøi cuûa noù. Î Khaùi nieäm veà heä thoáng môû (open system) 5.3. Tieáp caän theo tình huoáng / yeáu toá ngaãu nhieân (Contingency approach) NEÁU COÙ X THÌ SEÕ COÙ Y Coøn tuøy ôû. . . Z GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 6
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò 6. XU HÖÔÙNG MÔÙI TRONG QUAÛN TRÒ VAØ ÑAÏO ÑÖÙC QUAÛN TRÒ 6.1. Nhöõng xu höôùng cuûa quaûn trò hieän ñaïi Hoäi nhaäp (Integration); Phaùt trieån beàn vöõng (Sustainable development); Khaùch haøng laø troïng taâm (Customer orientation); Traùch nhieäm xaõ hoäi (Social responsibility): baûo veä moâi tröôøng, quan heä coäng ñoàng, quan heä lao ñoäng; Quaûn lyù ñieän töû (e-management), heä thoáng thoâng tin quaûn trò (Management information system); Thueâ ngoaøi (Outsourcing, off-shoring) Quaûn lyù ñoåi môùi vaø söï saùng taïo (Change management). Caùc trieát lyù vaø heä thoáng quaûn trò hieän ñaïi: lyù thuyeát Z, Kaizen, 5S, Kanban, TQM, 7S, Balanced scorecard, 6- Sigma, Value-based management, P-S-P (Hình 2.1) v.v PEOPLE PROCESS SYSTEMS Hình 2.1: Quaûn trò tình huoáng hieän ñaïi P-S-P GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 7
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò 6.2. Ñaïo ñöùc quaûn trò (Managerial ethics) (Stephen P. Robbins & Mary Coulter, 1999) Caùc quan ñieåm veà Ñaïo ñöùc quaûn trò Quan ñieåm Lyù luaän Quan ñieåm vò lôïi Caùc quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra duy nhaát (Utilitarian view)Î chæ döïa treân caùc yeáu toá ñaàu ra sao ÖÙng duïng ñònh löôïng cho ñem laïi toång lôïi ích toái ña cho ña ñeå ra caùc quyeát ñònh soá ngöôøi coù lieân quan. ñaïo ñöùc. Quan ñieåm nhaân Caùc quyeát ñònh phaûi baûo ñaûm toân quyeàn (Rights view) Î troïng caùc quyeàn cô baûn cuûa caù nhaân Caên cöù vaøo caùc quyeàn nhö: quyeàn rieâng tö (privacy), töï do cô baûn cuûa moät caù ngoân luaän (free speech), töï do tín nhaân. ngöôõng (freedom of conscience) Quan ñieåm coâng lyù Caùc quyeát ñònh phaûi baûo ñaûm moïi (theory of justice view) ngöôøi coù lieân quan phaûi ñöôïc höôûng Î Caên cöù treân cô sôû thuï vaø chia seû ruûi ro hay baát lôïi nhö coâng baèng. nhau. Quan ñieåm theo thuyeát Caùc quyeát ñònh phaûi ñaùp öùng nhöõng hôïp ñoàng xaõ hoäi thoáng chuaån möïc ñaïo ñöùc cuûa quoác gia, nhaát Î Keát hôïp nhöõng ngaønh coâng nghieäp, vaø caùc doanh quan nieäm “chuaån taéc” nghieäp trong cuøng hoaøn caûnh tröôùc (normative) vaø “thöïc khi ñaùp öùng caùc muïc tieâu vaø raøng tieãn” (empirical). buoäc thöïc teá cuûa baûn thaân doanh nghieäp vaø nhaø quaûn trò. Thaûo luaän: Moät quyeát ñònh quaûn trò tuaân thuû ñuùng phaùp luaät thì coù ñöôïc xem laø coù ñaïo ñöùc khoâng? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 8
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò Söï caân baèng veà lôïi ích Giöõa doanh nghieäp vaø xaõ hoäi Giöõa ngaén haïn vaø daøi haïn Giöõa caùc nhoùm (Ví duï: ngöôøi laøm thueâ vaø chuû sôû höõu) Giöõa caù nhaân vaø taäp theå Heä thoáng qui taéc ñaïo ñöùc cuûa moät toå chöùc (An organization’s code of ethics) Ñaïo ñöùc xaõ hoäi (Societal ethics): Nhöõng giaù trò vaø tieâu chuaån ñöôïc neâu hoaëc ngaàm hieåu trong caùc luaät, leä, taäp quaùn, qui phaïm haønh ñoäng cuûa xaõ hoäi Cô sôû hình thaønh neân QUI TAÉC ÑAÏO ÑÖÙC CUÛA MOÄT TOÅ CHÖÙC Ñaïo ñöùc ngheà nghieäp Ñaïo ñöùc caù nhaân (Professional (Professional ethics): Nhöõng ethics): Nhöõng giaù trò vaø tieâu giaù trò vaø tieâu chuaån maø moãi chuaån rieâng cuûa moãi caù nhaân, nhoùm ngheà nghieäp (laøm quaûn chòu aûnh höôûng töø gia ñình, baïn lyù hay laøm coâng nhaân ) ñaõ beø, ñoàng nghieäp, vaø nhöõng quyeát ñònh haønh xöû nhö vaäy nhoùm ñònh cheá xaõ hoäi maø caù laø hôïp lyù. nhaân ñoù tham gia. Hình 2.2: Cô sôû hình thaønh caùc qui taéc ñaïo ñöùc cuûa moät toå chöùc (Nguoàn: Jones et al., Contemporary Management, 2000) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 9
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông II: Söï phaùt trieån cuûa tö töôûng quaûn trò Î Thaûo luaän: Ñaëc thuø cuûa tö töôûng quaûn trò ôû chaâu AÙ Xu höôùng quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam Ñaïo ñöùc vaø Traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa doanh nghieäp (Daft & Marcic, 1998) Traùch nhieäm nhaân vaên (töï nguyeän) Traùch nhieäm ñaïo ñöùc Traùch nhieäm phaùp lyù Traùch nhieäm kinh teá GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 10
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc Chöông 3: MOÂI TRÖÔØNG KINH DOANH VAØ VAÊN HOÙA CUÛA TOÅ CHÖÙC 1. MOÂI TRÖÔØNG TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN COÂNG TAÙC QUAÛN TRÒ 1.1 Khaùi nieäm _ Caùch tieáp caän heä thoáng ñoái vôùi moâi tröôøng kinh doanh: coâng taùc quaûn trò trong doanh nghieäp chòu aûnh höôûng cuûa caû moâi tröôøng beân ngoaøi vaø moâi tröôøng beân trong doanh nghieäp. _ Moâi tröôøng cuûa doanh nghieäp: lieân quan ñeán nhöõng theå cheá hay löïc löôïng töø beân ngoaøi hoaëc beân trong toå chöùc ñaõ aûnh höôûng ñeán vieäc ra quyeát ñònh vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa toå chöùc. _ Moâi tröôøng beân ngoaøi: moâi tröôøng vó moâ (macro) hay coøn goïi laø moâi tröôøng toång quaùt (general environment), vaø moâi tröôøng vi moâ (micro) hay coøn goïi laø moâi tröôøng taùc nghieäp (task environment). _ Moâi tröôøng beân trong: caùc nguoàn löïc (resources) vaø vaên hoùa toå chöùc (organizational culture). GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 1
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc 1.2 Phaân loaïi MOÂI TRÖÔØNG MOÂI TRÖÔØNG VÓ MOÂ TOÅNG QUAÙT (BEÂN Töï nhieân – NGOAØI) Cô sôû haï MOÂI TRÖÔØNG VI MOÂ taàng Khaùch (TAÙC NGHIEÄP) haøng Ñoái Kinh teá thuû MOÂI TRÖÔØNG NOÄI Ñoái thuû tieàm BOÄ (BEÂN TRONG) Ñoaøn theå caïnh aån tranh Vaên hoùa – Saûn phaåm Xaõ hoäi Nhaø cung thay theá caáp Chính trò – Phaùp luaät Coâng ngheä – Kyõ thuaät Hình 3-1: Phaân loaïi moâi tröôøng ñoái vôùi doanh nghieäp GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 2
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc 2. MOÂI TRÖÔØNG BEÂN NGOAØI (EXTERNAL ENVIRONMENT) Moâi tröôøng beân ngoaøi bao goàm moâi tröôøng vó moâ vaø moâi tröôøng vi moâ (coøn goïi laø moâi tröôøng ñaëc thuø hay laø taùc nghieäp) MOÂI TRÖÔØNG VÓ MOÂ MOÂ TAÛ Töï nhieân – Cô sôû Moâi tröôøng sinh thaùi (vd: oâ nhieãm), khí haäu, haï taàng heä thoáng ñieän, heä thoáng caáp & thoaùt nöôùc, (Infrastructure) ñöôøng xaù, maïng löôùi thoâng tin lieân laïc, heä thoáng dòch vuï coâng ích, v.v Kinh teá Chu kyø kinh teá, möùc ñoä ñaàu tö, laïm phaùt, (Economic) GNP/GDP, tyû giaù hoái ñoaùi, laõi suaát, giaù caû, thu nhaäp, söùc tieâu thuï, thueá, v.v Coâng ngheä – Kyõ Voøng ñôøi coâng ngheä/saûn phaåm, coâng ngheä thuaät thoâng tin, töï ñoäng hoùa, sinh hoïc hoùa, vaø (Technological) caùc kyõ thuaät naâng cao naêng suaát, nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D), v.v Vaên hoùa – Xaõ hoäi Daân soá, taàng lôùp, phong tuïc taäp quaùn, toân & Nhaân khaåu giaùo, heä thoáng giaùo duïc & ñaøo taïo, hoân (Sociocultural & nhaân & gia ñình, quan nieäm/ñaïo ñöùc kinh Demographic) doanh, cô caáu thò tröôøng lao ñoäng, vai troø cuûa nöõ lao ñoäng, moâi tröôøng ña vaên hoùa Chính trò & Phaùp Oån ñònh chính trò, heä thoáng phaùp luaät hieän luaät (Political & haønh, caùch laøm vieäc cuûa chính quyeàn ñòa Legal) phöông (luaät leä), v.v Ñoaøn theå, löïc Söï hoã trôï cuûa caùc hieäp hoäi hay lieân minh löôïng khaùc trong ngaønh, hieäp hoäi ngöôøi tieâu duøng, hoäi phuï nöõ, caùc toå chöùc toân giaùo, cô quan truyeàn thoâng, toå chöùc töø thieän, v.v GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 3
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc MOÂI TRÖÔØNG VI MOÂ MOÂ TAÛ Nhaø cung caáp Caùc toå chöùc cung caáp caùc loaïi nguoàn löïc (suppliers) cho doanh nghieäp: nguyeân vaät lieäu, maùy moùc, coâng ngheä, voán, lao ñoäng, thoâng tin, v.v Î Aùp löïc: eùp giaù baùn, chaát löôïng, caùc ñieàu khoaûn thanh toaùn, laáy haøng Khaùch haøng Caùc caù nhaân vaø toå chöùc mua haøng cuûa (customers) doanh nghieäp: ngöôøi tieâu duøng (B2C), toå chöùc khaùc (B2B), cô quan chính phuû (B2A) Î Aùp löïc: eùp giaù mua, caùc ñieàu khoaûn thanh toaùn, chaát löôïng, khuyeán maõi, giao haøng, haäu maõi Ñoái thuû caïnh Chuû yeáu vaø thöù yeáu, tröïc tieáp vaø giaùn tieáp, tranh (rivals/ tröôùc maét vaø laâu daøi, trong nöôùc vaø ngoaøi competitors) nöôùc Î Aùp löïc: thò phaàn, lôïi nhuaän, uy tín, marketing, nguoàn nhaân löïc (head-hunting), quan heä coäng ñoàng (PR) Ñoái thuû tieàm aån Khaùc ngaønh nhöng ñang sôû höõu hoaëc tích (potential luõy moät soá nguoàn löïc coù theå giuùp nhaûy vaøo competitors) thò tröôøng cuûa doanh nghieäp trong töông lai Î Aùp löïc: caûi tieán coâng ngheä, caûi tieán saûn phaåm, thò tröôøng v.v Saûn phaåm thay Coù theå thay theá cho chuûng loaïi saûn phaåm theá (substitutes) maø doanh nghieäp ñang cung caáp Î Aùp löïc: phaûi ñaùp öùng nhu caàu veà soá löôïng (söï saün coù), giaù caû, chaát löôïng, ñaëc tính v.v Khaùc Caùc nhaø moâi giôùi, tö vaán trong ngaønh; Caùc giôùi chöùc hoaëc ñoaøn theå coù quan heä tröïc tieáp (sôû, hieäp hoäi, caâu laïc boä ), v.v GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 4
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc Moät soá xu höôùng trong moâi tröôøng kinh doanh caàn ñöôïc löu yù a. Xu höôùng xoùa môø daàn ranh giôùi giöõa caùc ngaønh coâng nghieäp (unboundering) Caùc aùp löïc caïnh tranh ñöôïc phaân tích ôû treân chuû yeáu hoaït ñoäng trong moät ngaønh coâng nghieäp cuï theå cuûa doanh nghieäp (Micheal Porter, Moâ hình 5 AÙp löïc Caïnh tranh – Five Forces). Tuy nhieân, caùc doanh nghieäp ngaøy nay ñang hoaït ñoäng cuøng luùc trong nhieàu ngaønh coâng nghieäp, vaø xuaát hieän söï keát hôïp cuûa nhieàu ngaønh ñoäc laäp tröôùc ñaây khieán cho ranh giôùi phaân bieät giöõa caùc ngaønh coâng nghieäp (industrial bounderies) ñang bò xoùa môø daàn. b. Xu höôùng hoäi nhaäp (integration) & toaøn caàu hoùa (globalization) APEC WTO ASEAN Khoâng chæ caïnh tranh giöõa caùc nöôùc maø caïnh tranh giöõa caùc khu vöïc Hôïp taùc song phöông vaø ña phöông. • Quaûn lyù nhaân söï ña vaên hoùa trong coâng ty • Laøm vieäc vôùi ñoái taùc khaùc vaên hoùa • Tieáp caän khaùch haøng khaùc vaên hoùa GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 5
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc 3. MOÂI TRÖÔØNG BEÂN TRONG (NOÄI BOÄ) 3.1. Ñaëc ñieåm caùc nguoàn löïc Nhaân löïc: soá löôïng (Ñuû? Doâi dö? Thieáu?), cô caáu, ñaëc ñieåm nhaân khaåu, trình ñoä, naêng löïc, tính chuyeân nghieäp, tyû leä vaéng maët hay boû vieäc, möùc soáng (töø thu nhaäp) Taøi löïc: khaû naêng ñaàu tö, quay ñoàng voán, sinh lôøi, khaû naêng huy ñoäng voán, khaû naêng kieåm soaùt chi phí vaø phaân boå ngaân saùch, quan heä taøi chính trong noäi boä doanh nghieäp hoaëc vôùi caùc doanh nghieäp khaùc Vaät löïc: vò trí vaø qui moâ nhaø xöôûng, kho baõi, xe coä, maùy moùc, trang thieát bò, tieän ích khaùc (tieän nghi, an toaøn lao ñoäng, cô sôû y teá, caên tin ) Trí löïc: Khaû naêng saùng taïo, ñoåi môùi, nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D), khaû naêng tieáp thu caùi môùi, caûi tieán lieân tuïc 3.2. Quan heä quyeàn haønh vaø vaên hoùa toå chöùc Caáu truùc toå chöùc: söï phaân coâng lao ñoäng, phaân chia quyeàn haïn, hôïp taùc nhoùm ; Vaên hoùa toå chöùc: truyeàn thoáng, trieát lyù, nieàm tin, baàu khoâng khí laøm vieäc, qui öôùc ngaàm hieåu, qui phaïm haønh ñoäng, neâu cao tinh thaàn hoïc hoûi caàu tieán vaø ñoaøn keát, loøng trung thaønh, tính baûo thuû, v.v 3.3. Nhöõng giaù trò gia taêng Hình aûnh, thöông hieäu, uy tín; Saûn phaåm, dòch vuï; Moái quan heä vôùi khaùch haøng, ñoái taùc, nhaø cung caáp GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 6
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc Thaûo luaän: Phaân tích moâi tröôøng ñeå laøm gì? MOÂI TRÖÔØNG BEÂN NGOAØI MOÂI TRÖÔØNG BEÂN TRONG Cô hoäi Nguy cô Ñieåm maïnh Ñieåm yeáu CHIEÁN LÖÔÏC KINH DOANH VAØ CAÙC CHÍNH SAÙCH CUÛA DOANH NGHIEÄP Hình 3-2: Muïc tieâu cuûa phaân tích moâi tröôøng BIEÁT NGÖÔØI BIEÁT TA, TRAÊM TRAÄN TRAÊM THAÉNG! (Toân Töû) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 7
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc 4. VAÊN HOÙA CUÛA TOÅ CHÖÙC 4.1 Khaùi nieäm vaø ñaëc ñieåm _ Vaên hoùa cuûa toå chöùc ñöôïc theå hieän qua MÖÙC ÑOÄ cuûa baûy ñaëc tính sau: Söï töï quaûn caù nhaân Cô cheá (ra quyeát ñònh, kieåm soaùt ) Hoã trôï laãn nhau Ñoàng nhaát hoùa Phaàn thöôûng thöïc hieän Söï chòu ñöïng/chaáp nhaän nhöõng xung ñoät Chaáp nhaän nhöõng may ruûi _ Vaên hoùa maïnh: khi nhöõng giaù trò then choát ñöôïc giöõ vöõng, raát khoù lay chuyeån, vaø ñöôïc chia seû roäng raõi trong doanh nghieäp. Öu ñieåm: Xaây döïng loøng trung thaønh cao ñoái vôùi doanh nghieäp, baàu khoâng khí laøm vieäc thuaän lôïi; Ruûi ro: Raát khoù thay ñoåi ñeå coù theå öùng phoù vôùi nhöõng bieán ñoäng cuûa moâi tröôøng. “ÔÛ ñaây moïi ngöôøi ñeàu laøm nhö vaäy!” Î Ñoù laø vaên hoùa. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 8
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc 4.2. Nhöõng bieåu hieän cuûa vaên hoùa cuûa toå chöùc Qua hình aûnh cuûa toå chöùc: logo, huy hieäu, ñoàng phuïc, maøu bieåu tröng, caâu chuyeän truyeàn mieäng (lòch söû hình thaønh doanh nghieäp, ngöôøi saùng laäp, nhöõng ngöôøi huøng cuûa doanh nghieäp ), khaåu hieäu trieát lyù (slogan), v.v Qua taùc phong laøm vieäc cuûa nhaân vieân: thaùi ñoä, caùch xöû lyù khoù khaên, thoùi quen, tính chuyeân nghieäp trong haønh ñoäng, v.v Qua caùch tröng baøy (lay-outs): vaên phoøng laøm vieäc, xöôûng saûn xuaát, cöûa haøng, v.v Qua hoaït ñoäng giao tieáp: caùch xöng hoâ, thuaät ngöõ, ñieàu caám kî (taboo), v.v Qua caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi (beân trong vaø beân ngoaøi) cuûa toå chöùc: ngaøy truyeàn thoáng, leã hoäi, caùc nghi leã (rituals), hoaït ñoäng töø thieän, daõ ngoaïi, v.v 4.3. Caùc yeáu toá hình thaønh vaên hoùa doanh nghieäp Quan nieäm cuûa ngöôøi saùng laäp; Quan nieäm kinh doanh cuûa ban quaûn lyù; Heä thoáng quaûn lyù toå chöùc; Truyeàn thoáng cuûa doanh nghieäp: Nhöõng caâu chuyeän truyeàn mieäng thaønh huyeàn thoaïi, caùc phong traøo vaø ngaøy kyû nieäm cuûa coâng ty, v.v ; Heä thoáng giaù trò, chuaån möïc, qui phaïm haønh ñoäng haøng ngaøy; Moâi tröôøng vaên hoùa-xaõ hoäi. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 9
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc 4.4. Aûnh höôûng cuûa vaên hoùa doanh nghieäp tôùi coâng taùc quaûn trò _ Vaên hoùa toå chöùc theå hieän moâi tröôøng noäi boä (beân trong) cuûa doanh nghieäp. _ Ñoái vôùi beân ngoaøi nhìn vaøo: vaên hoùa ñoù coøn ñöôïc goïi laø phong caùch doanh nghieäp. _ Vaên hoùa doanh nghieäp aûnh höôûng ñeán moïi quyeát ñònh cuûa doanh nghieäp keå caû ñoái vôùi noäi boä laãn beân ngoaøi. _ Aûnh höôûng ñeán caùc chöùc naêng cuûa quaûn trò: Hoaïch ñònh: Möùc ñoä may ruûi phaûi ghi vaøo keá hoaïch Î Quyeát ñònh nhaán maïnh vaøo tính daøi haïn hay töùc thôøi. Toå chöùc: Möùc ñoä quyeàn haønh phaûi giao cho nhöõng nhaø quaûn trò caáp döôùi Î Möùc ñoä töï do, möùc ñoä töï giaùc thi haønh caùc qui ñònh, möùc ñoä tieâu chuaån hoùa. Ñieàu khieån: Kyõ thuaät ñoäng vieân naøo ñöôïc löïa choïn? Phong caùch laõnh ñaïo naøo ñöôïc öa thích? Thoâng tin lieân laïc ñöôïc löu chuyeån nhö theá naøo? Caùch xöû lyù caùc baát ñoàng ra sao? Kieåm soaùt: Nhaân vieân ñöôïc töï kieåm soaùt coâng vieäc cuûa mình hay phaûi duøng nhöõng phöông tieän kieåm soaùt töø beân ngoaøi? Î Coù coi troïng vieäc phaûn hoài cho nhaân vieân hay khoâng? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 10
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc Î Thaûo luaän: Ñoái phoù vôùi nhöõng bieán ñoäng töø moâi tröôøng Xaây döïng caáu truùc toå chöùc vaø caùc heä thoáng kieåm soaùt (Hình 3.3) Chính saùch öu tieân (Porfolio), coù haïn ngaïch (Quota) Chính saùch döï phoøng, “duøng ñeäm” (Buffering) Döï baùo (Forecasting) Hôïp ñoàng (Contracting) hôïp taùc kinh doanh, lieân minh chieán löôïc (Strategic alliance) San seû ruûi ro: san baèng (Leveling), ña daïng hoùa kinh doanh (Diversification) Keát naïp & saùt nhaäp (Acquisition & merger), hoäi nhaäp (Forward/Backward integration) Qua trung gian (Media), vaän ñoäng haønh lang (Lobby) Quaûng caùo (Advertising) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 11
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc AÙp löïc töø khaùch AÙp löïc töø ñoái thuû caïnh AÙp löïc töø nhaø cung haøng (Customers) tranh (Competitors) caáp (Suppliers) ñöôïc ñoái phoù bôûi ñöôïc ñoái phoù bôûi Boä phaän Quaûn lyù Boä phaän Baùn haøng Boä phaän Tieáp thò & Vaät tö (Materials vaø Dòch vuï (Sales Nghieân cöøu chieán löôïc management) & Service) (Marketing & Strategic Boä phaän Nghieân Boä phaän Taøi chính vaø Keá Boä phaän Luaät phaùp cöùu & Phaùt trieån toaùn (Finance & & Quan heä coäng (R & D) Accounting) ñoàng (Legal & Public relations) ñöôïc ñoái phoù bôûi ñöôïc ñoái phoù bôûi Nhöõng aùp löïc veà Nhöõng aùp löïc veà Nhöõng aùp löïc veà kinh coâng ngheä chính trò & phaùp teá (Economic forces) (Technological luaät (Political & forces) legal forces) Hình 3-3: Caùc boä phaän chöùc naêng trong caáu truùc toå chöùc giuùp ñoái phoù vôùi moâi tröôøng kinh doanh GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 12
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 3: Moâi tröôøng kinh doanh & Vaên hoùa cuûa toå chöùc Î Thaûo luaän: Thay ñoåi vaên hoùa cuûa toå chöùc: coù khaû thi khoâng? Caûi thieän vaên hoùa doanh nghieäp (theo Douglas Steward, 1984) Xaùc ñònh muïc ñích cuûa doanh nghieäp moät caùch roõ raøng: “Toå chöùc naøy toàn taïi vì muïc ñích ” (Söù maïng – Taàm nhìn – Muïc tieâu) Î “Toâi ñang laøm gì ôû ñaây?” Lieân tuïc nhaéc laïi muïc ñích cuûa doanh nghieäp; Laõnh ñaïo phaûi phaûn aùnh ñöôïc vaên hoùa doanh nghieäp; Khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän cho caùc thaønh vieân hoïc hoûi khoâng ngöøng; Theo doõi hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa töøng caù nhaân, töøng boä phaän. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 13
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Phaàn 2: CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA QUAÛN TRÒ o0o Chöông 4: COÂNG TAÙC HOAÏCH ÑÒNH PHAÀN A: NHÖÕNG CÔ SÔÛ CUÛA HOAÏCH ÑÒNH 1. KHAÙI NIEÄM 1.1. Khaùi nieäm veà coâng taùc Hoaïch ñònh (laäp keá hoaïch) Hoaïch ñònh laø quaù trình: Döï baùo, Xaùc ñònh muïc tieâu, Ñeà ra nhöõng bieän phaùp toát nhaát coù theå ñöôïc ñeå ñaït ñeán muïc tieâu ñoù. CHUAÅN BÒ CHO TÖÔNG LAI YÙ nghóa – taùc duïng cuûa hoaïch ñònh: Nhaän dieän caùc cô hoäi kinh doanh trong töông lai; Döï kieán vaø traùnh hoaëc ñoái phoù nhöõng nguy cô, khoù khaên; Trieån khai kòp thôøi caùc chöông trình haønh ñoäng. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 1
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Höôùng daãn Chuû ñoäng ñoái phoù, giaûm bôùt nhöõng baát traéc Phoái hôïp Giaûm ñöôïc söï truøng laép Kieåm tra chôø ñôïi 1.2. Caùc loaïi hoaïch ñònh Tieâu chuaån Loaïi hoaïch ñònh Theo tính chaát/möùc Hoaïch ñònh chieán löôïc (strategic ñoä planning Î Corporate strategy > Business strategies > Functional strategies) Hoaïch ñònh chieán thuaät (tactics Î Action plans) Hoaïch ñònh taùc nghieäp (operations Î Hands-on programs) Theo thôøi haïn thöïc thi Hoaïch ñònh daøi haïn Hoaïch ñònh ngaén haïn Theo möùc ñoä chi tieát, Keá hoaïch xaùc ñònh cuï theå Keá hoaïch höôùng daãn Theo möùc ñoä söû duïng Keá hoaïch duøng 1 laàn (unique) Keá hoaïch duøng nhieàu laàn (periodic) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 2
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 1.3. Quy trình hoaïch ñònh toång quaùt Nhaän thöùc cô hoäi Thieát laäp muïc tieâu Xem xeùt tieàn ñeà ñeå hoaïch ñònh (loaïi hoaïch ñònh, raøng buoäc ) Xaùc ñònh caùc phöông aùn coù theå Ñaùnh giaù vaø so saùnh caùc phöông aùn Choïn phöông aùn ñeå leân keá hoaïch cuï theå Thieát laäp caùc keá hoaïch phuï trôï Ñònh löôïng hoùa baèng ngaân saùch 1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình hoaïch ñònh Moâi tröôøng (beân ngoaøi, beân trong) Chu kyø soáng cuûa saûn phaåm Ñieàu kieän cuûa hôïp ñoàng: thôøi haïn, ñieàu kieän thöïc thi, ñieàu kieän kieåm tra, giao nhaän, caùc raøng buoäc khaùc v.v Caáp baäc toå chöùc GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 3
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Hoaïch ñònh vaø nhieäm vuï kinh doanh _ Söù maïng/chöùc naêng (mission), trieát lyù doanh nghieäp Î Taàm nhìn (vision) Î Ñònh höôùng chieán löôïc (goals) Î Muïc tieâu chieán löôïc (long-term objectives) Î Chæ tieâu boä phaän (Short-term objectives) NOÄI DUNG CHUÛ YEÁU CUÛA MOÄT BROCHURE CUÛA COÂNG TY Muïc ñích toàn taïi cuûa coâng ty (Mission, vision, goals) Trieát lyù doanh nghieäp Khaùch haøng, thò tröôøng ñòa lyù Saûn phaåm, dòch vuï Coâng ngheä cô baûn Thaønh tích, nhöõng ñoùng goùp cho coäng ñoàng, v.v GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 4
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh SÖÙ MAÏNG (Mission) Doanh nghieäp toàn taïi ñeå laøm gì? CHÖÙC NAÊNG - NHIEÄM VUÏ Doanh nghieäp seõ trôû thaønh Möùc nhö theá naøo trong töông lai? ñoä cuï Taàm nhìn theå, (Vision) roõ raøng Doanh nghieäp seõ ñaït ñeán (ñònh vò trí / lôïi ích naøo trong Muïc ñích löôïng töông lai? (Goals) ñöôïc) cuûa Vaøo naêm 20?? caùc doanh nghieäp seõ phaùt ñaït ñöôïc thò Muïc tieâu chieán löôïc – Chæ bieåu phaàn/doanh thu/lôïi tieâu phaán ñaáu cuûa coâng ty taêng (Objectives) nhuaän bao nhieâu daàn treân thò tröôøng naøo? Chæ tieâu thöïc hieän cho caùc boä phaän chöùc naêng cuûa coâng ty Chính saùch cuûa coâng ty Hình 5.1: Phaân bieät caùc möùc ñoä phaùt bieåu veà muïc tieâu cuûa moät doanh nghieäp GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 5
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Söù maïng (mission) cuûa doanh nghieäp (DN) coù theå laø: Gia taêng giaù trò xuaát khaåu cho quoác gia Phaùt trieån coâng ngheä Chaêm soùc toát nhaát vôùi nhaân daân Cung öùng nguoàn nhaân löïc trí tueä cao cho khu vöïc Laøm giaøu caùc giaù trò tinh thaàn cho xaõ hoäi, v.v Muïc ñích kinh doanh (goals) cuûa DN coù theå laø: Ñaït lôïi nhuaän Taêng giaù trò cuûa DN treân thò tröôøng chöùng khoaùn Taïo ra, duy trì, vaø taêng cöôøng uy tín, hình aûnh cuûa DN Môû roäng, duy trì doanh soá, thò phaàn, vaø thò tröôøng Naâng cao coâng suaát, söû duïng hieäu quaû nguoàn nhaân löïc Ñaûm baûo caân baèng veà taøi chính An toaøn lao ñoäng laø toát nhaát Saûn phaåm coù lôïi cho moâi tröôøng Ñieàu kieän saûn xuaát coù lôïi cho moâi tröôøng Taïo aûnh höôûng, uy theá ñoái vôùi caùc toå chöùc khaùc Duy trì doanh nghieäp Giöõ söï ñoäc laäp taøi chính, trong vieäc ra quyeát ñònh GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 6
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Caáp baäc quaûn trò vaø coâng taùc hoaïch ñònh: CAÁP BAÄC TÍNH CHAÁT NOÄI DUNG QUAÛN TRÒ HOAÏCH ÑÒNH Quaûn trò Chieán löôïc Söù maïng, taàm nhìn, trieát lyù kinh doanh caáp cao (Long term) Muïc ñích, ñöôøng loái, chính saùch Toå chöùc ñang ñi ñaâu? Muïc tieâu cuûa toå chöùc trong thôøi ñoaïn tôùi? Caàn nhöõng taøi nguyeân gì? Vai troø phoái hôïp cuûa caùc boä phaän? Ai chòu traùch nhieäm veà coâng vieäc gì? Quaûn trò Chieán thuaät Ñaït muïc tieâu ñaõ ñeà ra baèng caùch naøo? caáp Ñònh löôïng taøi nguyeân & tieän nghi caàn thieát? trung (Short term) Khi naøo thöïc hieän? Baét ñaàu töø ñôn vò naøo? Tieán ñoä ra sao? Phoái hôïp caùc hoaït ñoäng chính ôû ñaâu? Ai kieåm soaùt nhöõng hoaït ñoäng naøo? Quaûn trò Taùc nghieäp Giao coâng taùc cho caù nhaân caáp cô Thôøi khoùa bieåu hoaït ñoäng: Khi naøo? ÔÛ ñaâu? sôû (Daily activities) Ai chòu traùch nhieäm? Taïi sao? Phaân boå taøi nguyeân & tieän nghi caàn thieát: Khi naøo? ÔÛ ñaâu? Nhö theá naøo? Huaán luyeän, ñoäng vieân Baùo caùo tieán ñoä GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 7
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 2. MUÏC TIEÂU – NEÀN TAÛNG CUÛA HOAÏCH ÑÒNH 2.1. Theá naøo laø moät muïc tieâu (objectives) ñuùng? Muïc tieâu laø neàn taûng cuûa hoaïch ñònh: ¾ Ñeå ñònh höôùng khi thöïc hieän ¾ Ñeå laøm tieâu chuaån ñaùnh giaù, thaåm ñònh, kieåm soaùt tieán ñoä thöïc hieän theo hoaïch ñònh. Vai troø cuûa muïc tieâu theå hieän hai maët: ¾ Maët tónh: ñaët laø neàn taûng cuûa hoaïch ñònh; ¾ Maët ñoäng: linh hoaït phaùt trieån theo höôùng muïc ñích chieán löôïc cuûa coâng ty Specific – Cuï theå Nguyeân taéc Measurable – Coù theå ño löôøng ñöôïc SMART Achievable – Khaû thi, coù theå ñaït ñöôïc Reasonable– Hôïp lyù Time-bound – Coù haïn ñònh, hieäu löïc thôøi gian GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 8
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Caùc tính chaát thöôøng ñöôïc yeâu caàu ôû moät muïc tieâu Tính cuï theå: coù keát quaû cuï theå baèng caùc chæ tieâu ñònh löôïng laø chính (Specific) Tính linh hoaït: coù khoaûng dung sai cho pheùp khi coù taùc ñoäng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng (Flexible) Tính ñònh löôïng: roõ raøng, ño ñaït ñöôïc (Measurable) Tính khaû thi: thöïc hieän ñöôïc trong ñieàu kieän ñang coù (Feasible) Tính nhaát quaùn: thoáng nhaát xuyeân suoát quaù trình thöïc hieän (Consistent) Tính hôïp lyù: caân ñoái quyeàn lôïi giöõa caùc beân tham gia trong phaïm vi chaáp nhaän ñöôïc (Reasonable) Ñaûm baûo tính lieân tuïc vaø keá thöøa (Successive) Tính tieân tieán : luoân caàu tieán (Progressive) Tính hieäu löïc: xaùc ñònh roõ thôøi gian thöïc hieän (Valid Time scale). GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 9
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 2.2. Quaûn lyù theo muïc tieâu (Management By Objective) Khaùi nieäm Laø quaûn trò thoâng qua vieäc moïi thaønh vieân chuû ñoäng xaùc ñònh muïc tieâu, töï mình quaûn lyù vaø thöïc hieän caùc muïc tieâu maø hoï ñeà ra. Î Moãi thaønh vieân seõ töï nguyeän raøng buoäc vaø cam keát haønh ñoäng trong suoát quaù trình quaûn trò theo muïc tieâu. Boán yeáu toá cô baûn cuûa chöông trình MBO: Söï cam keát cuûa quaûn trò caáp cao; Söï hôïp taùc cuûa caùc thaønh vieân trong toå chöùc vì muïc tieâu chung; Söï töï giaùc vôùi tinh thaàn töï quaûn vaø yù thöùc traùch nhieäm ñeå thöïc hieän keá hoaïch chung; Töï kieåm soaùt vaø toå chöùc kieåm tra ñònh kyø. Phöông phaùp tieáp caän Khoâng coù muïc tieâu rieâng leû cuûa caù nhaân hay boä phaän naøo trong toå chöùc, maø muïc tieâu ôû caáp döôùi phaûi ñaït ñöôïc söï hoøa hôïp vaø theo ñònh höôùng chung cuûa muïc tieâu caáp treân; Ñeà cao moái quan heä giöõa caùc muïc tieâu caùc caáp (caù nhaân – boä phaän – toå chöùc); Ñeà cao sö tham gia vaø cam keát cuûa caùc caù nhaân; Xaùc ñònh roõ caùc muïc tieâu vaø thöù töï öu tieân. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 10
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Taùc duïng cuûa MBO: Ñaûm baûo muïc tieâu. Giaûm bôùt söï giaùm saùt, bôùt aùp löïc coâng vieäc taùc nghieäp cho caùc nhaø quaûn lyù. Phaân boå nguoàn löïc hôïp lyù vaø saùt thöïc teá hôn. Ñaït ñöôïc söï thoáng nhaát giöõa muïc tieâu caù nhaân vaø muïc tieâu cuûa taäp theå. Kích thích tinh thaàn haêng haùi, coù traùch nhieäm, vaø söï thoâng hieåu nhau giöõa caáp thöøa haønh (ngöôøi thöïc hieän) vaø caáp quaûn trò (ngöôøi ñöa ra muïc tieâu). Taïo ñieàu kieän cho moïi thaønh vieân coù cô hoäi phaùt huy naêng löïc laøm vieäc vaø saùng taïo cuûa mình, thoâng qua vieäc trao quyeàn töông öùng vôùi yeâu caàu cuûa vieäc thöïc hieän muïc tieâu. Giuùp cho vieäc kieåm tra trong DN ñöôïc deã daøng, thuaän lôïi, naâng cao chaát löôïng coâng taùc quaûn trò vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa DN. Deã nhaän ra ñöôïc nhöõng khieám khuyeát trong toå chöùc. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 11
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Quy trình thöïc hieän MBO ÑEÀ RA MUÏC TIEÂU Xaùc ñònh muïc tieâu chieán löôïc daøi haïn cuûa coâng ty Î Muïc tieâu ngaén haïn cuûa coâng ty Î Muïc tieâu cuûa töøng lónh vöïc kinh doanh cuûa coâng ty Î Muïc tieâu cuûa caùc chöùc naêng, caùc phaân xöôûng THIEÁT KEÁ CHÖÔNG TRÌNH HAØNH ÑOÄNG TÖÏ KIEÅM SOAÙT Baûo ñaûm thöïc hieän keá hoaïch theo ñuùng tieán ñoä Î Ñieàu chænh nhöõng sai leäch KIEÅM TRA ÑÒNH KYØ CUÛA CAÁP TREÂN Caáp döôùi coù ñaït ñöôïc muïc tieâu khoâng? Ñaùnh giaù vieäc thöïc hieän muïc tieâu Î Bieän phaùp caûi tieán GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 12
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Öu – nhöôïc ñieåm cuûa MBO Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm Cung caáp cho caùc nhaø quaûn Toán thôøi gian ñeå xaây trò nhöõng döõ kieän hoaëc muïc döïng vaø thoáng nhaát muïc tieâu ñeå thöïc hieän hoaïch ñònh. tieâu chung Buoäc nhaø quaûn trò phaûi bieát Vieäc töï ñeà ra muïc tieâu caù saép xeáp öu tieân cho caùc muïc nhaân khoù thöïc hieän ñöôïc tieâu trong nhöõng raøng buoäc neáu thieáu söï höôùng daãn, nhaát ñònh (vd: voán, thôøi gian, giaûi thích cuï theå cuûa nhaø nhaân löïc ). quaûn trò caáp cao (coù kieán thöùc roäng hôn) trong DN Xaùc ñònh roõ nhieäm vuï, traùch nhieäm vaø quyeàn haïn ñoái vôùi Taàm nhìn khaùc nhau: caùc caùc nhaân vieân. caù nhaân coù khuynh höôùng taäp trung vaøo vieäc Loâi keùo caùc thaønh vieân tham tröôùc maét, ngaén haïn, taïi gia vaøo caùc quaù trình xaây choã Î Nhöõng keá hoaïch döïng muïc tieâu chung. daøi haïn ít ñöôïc quan taâm Taïo ñieàu kieän cho caù nhaân ñuùng möùc. phaùt huy naêng löïc, vaø nhôø ñoù ? coù cô hoäi thaêng tieán. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 13
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 3. MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA HOAÏCH ÑÒNH (PLANNING) – CHIEÁN LÖÔÏC (STRATEGY) – THAY ÑOÅI (CHANGE) Hoaïch ñònh laø chuaån bò cho söï thay ñoåi HOAÏCH ÑÒNH CHIEÁN LÖÔÏC THAY ÑOÅI Phaân tích, döï baùo, Moät taäp hôïp caùc Quaù trình trieån khai, nhaän daïng vaø löïa quyeát ñònh vaø bieän thöïc hieän chieán löôïc. choïn: phaùp cuï theå maø Quaù trình naøy ñoøi caùc nhaø quaûn trò hoûi: _ Ñònh höôùng vaø seõ aùp duïng cho toå caùc muïc tieâu phuø _ Phaân boå nguoàn chöùc ñeå ñaït ñöôïc hôïp. löïc, thôøi gian, nhieäm nhöõng muïc tieâu vuï, traùch nhieäm, _ Taäp hôïp caùc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh quyeàn haïn Î Action bieän phaùp ñeå toå töø hoaïch ñònh. plans. chöùc coù theå ñaït ñöôïc nhöõng muïc _ Theo doõi, ñoäng tieâu ñoù. vieân, hieäu chænh Thay ñoåi chính laø töông lai Thay ñoåi = ñoåi môùi, tieán boä Thay ñoåi = bieán ñoäng, ruûi ro Î Trong hoaïch ñònh caàn coù keá hoaïch chuaån bò cho söï thay ñoåi vaø öùng phoù vôùi nhöõng phaûn öùng noäi boä vaø nhöõng baát traéc töø moâi tröôøng. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 14
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Quaù trình thay ñoåi (change process) “Ñoùng baêng trôû “ Laøm tan taêng” “Thay ñoåi” laïi” (refreezing) (unfreezing) tình (moving) sang tình traïng môùi ñeå traïng oån ñònh cuõ tình traïng môùi ñi vaøo oån ñònh (Nguoàn: Moâ hình 3 Böôùc cuûa Kurt Lewin, 1951) Giaùo duïc & thoâng tin, tuyeân truyeàn (Communication) Tham döï (Involvement) Taïo thuaän lôïi & cam keát hoã trôï (Facilitating & commitment) Thöông löôïng, thuyeát phuïc (Negotiating) Vaän ñoäng & loâi keùo (Lobby & motivation) PHAÀN B: HOAÏCH ÑÒNH CHIEÁN LÖÔÏC Cöôõng cheá (compulsion) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 15
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh PHAÀN B: HOAÏCH ÑÒNH CHIEÁN LÖÔÏC 1. ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI CHIEÁN LÖÔÏC 1.1. Ñònh nghóa Hoaïch ñònh chieán löôïc laø vieäc xaùc ñònh muïc tieâu daøi haïn cô baûn cuûa moät doanh nghieäp, thöïc hieän vaø phaân boå caùc nguoàn taøi nguyeân caàn thieát cho vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu ñoù. (Alfred Chardler) Caùc caáp chieán löôïc: Chieán löôïc caáp coâng ty (Corporate Strategy) Chieán löôïc caáp Chieán löôïc caáp Chieán löôïc caáp ngaønh/lónh vöïc kinh ngaønh/lónh vöïc kinh ngaønh/lónh vöïc kinh doanh cuûa coâng ty doanh cuûa coâng ty doanh cuûa coâng ty (Business Strategy) (Business Strategy) (Business Strategy) Î Aùp duïng cho SBU Î Aùp duïng cho SBU Î Aùp duïng cho SBU 1 2 3 Chieán löôïc chöùc naêng Chieán löôïc chöùc naêng Chieán löôïc chöùc naêng cuûa SBU2 (Functional cuûa SBU2 (Functional cuûa SBU2 (Functional Strategy) Î Vd: Chieán Strategy) Î Vd: Chieán Strategy) Î Vd: Chieán löôïc Coâng ngheä löôïc Nhaân söï löôïc Tieáp thò GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 16
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 1.2. Caùc loaïi Chieán löôïc Loaïi chieán löôïc oån ñònh Nhaèm muïc tieâu duy trì tình hình hieän taïi (uy tín, thò phaàn ) Aùp duïng trong moâi tröôøng oån ñònh: möùc ñoä phöùc taïp thaáp, vaø möùc ñoä naêng ñoäng cuûa moâi tröôøng cuõng thaáp. Î Ñònh kyø hoaïch ñònh chieán löôïc laø bao laâu? Loaïi chieán löôïc suy giaûm _ Thu heïp hoaït ñoäng _ Bôùt ñi caùc hoaït ñoäng _ Thanh lyù GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 17
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Loaïi chieán löôïc taêng tröôûng Höôùng taêng Loaïi chieán löôïc tröôûng Taêng tröôûng Thaâm nhaäp thò tröôøng: taêng thò phaàn ñoái vôùi taäp trung saûn phaåm hieän taïi & thò tröôøng hieän taïi. (growth) Phaùt trieån thò tröôøng: ñöa saûn phaåm hieän taïi sang thò tröôøng môùi, hay laø môû roäng thò tröôøng. Phaùt trieån saûn phaåm: tung saûn phaåm môùi (caûi tieán) vaøo thò tröôøng hieän taïi. Taêng tröôûng Hoäi nhaäp doïc ngöôïc chieàu (backward baèng caùch integration): hoäi nhaäp vôùi nhaø cung caáp. hoäi nhaäp/keát Hoäi nhaäp doïc thuaän chieàu (forward hôïp integration): hoäi nhaäp vôùi nhaø phaân phoái. (integration) Hoäi nhaäp ngang (horizontal integration): hoäi nhaäp vôùi ñoái thuû caïnh tranh. Taêng tröôûng Ña daïng hoùa ñoàng taâm: nhaõn hieäu saûn baèng caùch phaåm môùi cuøng hoï saûn phaåm (products ña daïng hoùa line) vôùi caùc saûn phaåm hieän taïi (taän duïng coâng ngheä, caùc chöông trình tieáp thò ñang coù). Ña daïng hoùa theo chieàu ngang: saûn phaåm môùi khoâng cuøng hoï saûn phaåm hieän taïi nhöng cuøng phuïc vuï treân moät thò tröôøng. Ña daïng hoùa toaøn boä: vöøa môû roäng hoï saûn phaåm vöøa ra chuûng loaïi saûn phaåm môùi. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 18
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Höôùng taêng Loaïi chieán löôïc tröôûng Taêng tröôûng Xuaát khaåu, coù vaên phoøng ñaïi dieän quoác teá hoùa (international Lieân doanh (joint venture) ization) Saùt nhaäp (merger) & mua laïi (acquisition) Lieân minh chieán löôïc (strategic alliance) giöõa caùc ñoái thuû caïnh tranh Loaïi chieán löôïc caïnh tranh Loaïi chieán löôïc Chieán löôïc Caïnh tranh veà thò tröôøng Chieán löôïc daãn ñaàu veà giaù cuûa M. Porter (cost leadership) Chieán löôïc taïo söï khaùc bieät (differentiation) Chieán löôïc taäp trung vaøo troïng ñieåm (focus) Caïnh tranh veà tieáp thò Chieán löôïc keùo (pull) Chieán löôïc ñaåy (push) Chieán löôïc keû maïnh – keû Keû maïnh: taán coâng tröïc dieän, yeáu (“Thöông tröôøng ñaùnh töø xa, bao vaây cuõng laø chieán tröôøng”) Keû yeáu: ñaùnh du kích, boïc haäu GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 19
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 2. TIEÁN TRÌNH HOAÏCH ÑÒNH CHIEÁN LÖÔÏC VAØ COÂNG CUÏ SWOT 2.1. Tieán trình hoaïch ñònh chieán löôïc Böôùc 1: Xaùc ñònh söù maïng (mission, vision) vaø muïc tieâu (objectives) cuûa toå chöùc Böôùc 2: Phaân tích nhöõng cô hoäi (opportunities) vaø nguy cô (threats) cuûa moâi tröôøng Böôùc 3: Ñaùnh giaù nhöõng ñieåm maïnh (strengths) vaø ñieåm yeáu (weaknesses) cuûa toå chöùc Böôùc 4: Xaây döïng caùc phöông aùn chieán löôïc ñeå löïa choïn Böôùc 5: Trieån khai chieán löôïc ñaõ choïn Böôùc 6: Xaây döïng keá hoaïch taùc nghieäp, keá hoaïch hoã trôï Böôùc 7: Kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû Böôùc 8: Hieäu chænh caàn thieát vaø laäp laïi tieán trình hoaïch ñònh GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 20
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 2.2. Phaân tích döïa treân ma traän SWOT Quy trình thieát laäp caùc phöông aùn chieán löôïc theo ma traän SWOT Lieät keâ caùc ñieåm maïnh (Strengths) chuû yeáu beân trong coâng ty PHAÂN Lieät keâ nhöõng ñieåm yeáu (Weaknesses) beân trong TÍCH MOÂI coâng ty TRÖÔØNG Lieät keâ caùc cô hoäi (Opportunities) beân ngoaøi coâng ty Lieät keâ caùc moái ñe doïa (Threats) quan troïng beân ngoaøi coâng ty Keát hôïp ñieåm maïnh beân trong vôùi cô hoäi beân ngoaøi, vaø ghi keát quaû cuûa chieán löôïc SO vaøo oâ thích hôïp; Keát hôïp nhöõng ñieåm yeáu beân trong coâng ty vôùi nhöõng cô hoäi beân ngoaøi, vaø ghi keát quaû cuûa chieán löôïc WO; Keát hôïp nhöõng ñieåm maïnh beân trong coâng ty vôùi nhöõng ñe doïa beân ngoaøi, vaø ghi keát quaû cuûa chieán löôïc ST; Keát hôïp nhöõng ñieåm yeáu beân trong coâng ty vôùi nhöõng ñe doïa beân ngoaøi, vaø ghi keát quaû cuûa chieán löôïc WT. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 21
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh Ma traän SWOT Opportunities (Cô hoäi) Threats (Nguy cô) Strengths (Ñieåm SO ST maïnh) Weaknesses WO WT (Ñieåm yeáu) Öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa vieäc hoaïch ñònh chieán löôïc ÖU ÑIEÅM HAÏN CHEÁ Coâng ty theâm naêng ñoäng, Ñoøi hoûi thôøi gian vaø noã löïc saùng taïo, xöû lyù toát caùc Khi ñöôïc aán ñònh thaønh vaên thay ñoåi töø moâi tröôøng baûn: coù theå bò xem laø cöùng Hieåu ñöôïc muïc tieâu vaø nhaéc höôùng ñi saép tôùi cuûa DN Döï baùo moâi tröôøng khoâng Döï ñoaùn ñeå naém baét theå chính xaùc ñöôïc ñöôïc caùc cô hoäi vaø nguy Caùc coâng ty chæ chuù yù vieäc cô laäp keá hoaïch maø ít quan taâm Taïo vò theá chuû ñoäng trong ñeán vieäc thöïc hieän Î moïi caïnh tranh ngöôøi khoâng noã löïc thöïc hieän vaø seõ daãn ñeán hieäu quaû Xaây döïng nhöõng chieán keùm. löôïc toát hôn GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 22
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh PHAÀN C: HOAÏCH ÑÒNH TAÙC NGHIEÄP 1. ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI KEÁ HOAÏCH TAÙC NGHIEÄP 1.1. Ñònh nghóa Laø hoaïch ñònh ñeå trieån khai caùc chieán löôïc cuûa coâng ty: _ Trong nhöõng lónh vöïc, tình huoáng cuï theå; _ Caùc muïc tieâu ñöôïc xaùc ñònh coù tính chaát ngaén haïn (haøng ngaøy, haøng thaùng, haøng quí). _ Coù tính ñònh höôùng theo muïc tieâu cuûa chieán löôïc caáp treân. 1.2. Phaân loaïi keá hoaïch taùc nghieäp CÔ SÔÛ LOAÏI KEÁ HOAÏCH Döïa treân yeâu Keá hoaïch thöôøng xuyeân (Standing plan) caàu veà möùc ñoä Keá hoaïch chuyeân bieät (Single-use plan) chuyeân bieät cuûa keá hoaïch. Döïa treân yeâu Keá hoaïch tuyeån duïng caàu chuyeân Keá hoaïch ñaøo taïo moân chöùc naêng cuï theå. Keá hoaïch saûn xuaát (ñieàu ñoä SX) Keá hoaïch baùn haøng Keá hoaïch chieâu thò Keá hoaïch thu chi v.v GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 23
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 2. TIEÁN TRÌNH HOAÏCH ÑÒNH 2.1. Tieán trình Caùc MUÏC TIEÂU töø Keá hoaïch chieán löôïc cuûa coâng ty Caùc Keá hoaïch TAÙC NGHIEÄP Caùc Keá hoaïch CHUYEÂN BIEÄT Caùc Keá hoaïch THÖÔØNG XUYEÂN (Cho caùc hoaït ñoäng khoâng laëp laïi) (Cho caùc hoaït ñoäng laëp laïi) Caùc chính saùch Caùc döï aùn Caùc ngaân Caùc thuû tuïc saùch Caùc chöông trình Caùc quy ñònh GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 24
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 4: Coâng taùc hoaïch ñònh 2.2. Noäi dung cô baûn cuûa moät keá hoaïch taùc nghieäp: Muïc tieâu: Laøm caùi gì? Ñaït ñöôïc ôû möùc ñoä naøo? Thôøi haïn? Bieän phaùp/ phöông phaùp thöïc hieän: Caùch thöùc? Kyõ thuaät/moâ hình? Qui trình/Caáu truùc? Nguoàn löïc caàn thieát: caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng (vd: ngaân saùch, nhaân löïc, thôøi gian, coâng ngheä, cô sôû vaät chaát, taøi nguyeân, maùy moùc thieát bò, v.v ) Vieäc thöïc hieän: bao goàm caû phaân coâng vaø phaân boå nguoàn löïc theo moät tieán ñoä ñöôïc döï kieán, lòch kieåm soaùt quaù trình, traùch nhieäm vaø quyeàn haïn cuï theå, v.v Ngoaøi ra coøn moät soá noäi dung coù theå boå sung theâm tuøy yeâu caàu vaø taàm quan troïng cuûa keá hoaïch: lôïi ích, yù nghóa thöïc tieãn, tieàn ñeà vaø tính keá thöøa, khaû naêng môû roäng keá hoaïch, moät soá haïn cheá hoaëc khoù khaên/ruûi ro caàn löu yù, keá hoaïch phuï trôï (hôïp taùc, cung öùng, tö vaán, döï phoøng ruûi ro ). Thaûo luaän: Vai troø cuûa hoaïch ñònh hieän nay ôû caùc doanh nghieäp Vieät Nam? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 25
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Chöông 5: COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC 1. KHAÙI NIEÄM 1.1. Coâng taùc toå chöùc (organizing) laø quaù trình xaùc ñònh: Phaân chia coâng vieäc phöùc taïp cuûa moãi toå chöùc/moãi nhoùm thaønh nhöõng phaàn vieäc (theo chöùc naêng/ theo saûn phaåm/ theo quy trình saûn xuaát/ theo khu vöïc ñòa lyù/ ), thaønh laäp nhöõng nhoùm (boä phaän) ñeå ñaûm traùch caùc phaàn vieäc ñoù; Moái quan heä haøng ngang (caùc khaâu quaûn trò: moãi boä phaän/chöùc danh coù nhöõng quyeàn haïn gì? ) vaø haøng doïc (caùc caáp baäc quaûn trò: Nhaän nhieäm vuï töø ai? Baùo caùo coâng vieäc cho ai? Ai laõnh ñaïo? ) trong noäi boä toå chöùc; Î thöïc hieän coù hieäu quaû muïc tieâu chieán löôïc cuûa toå chöùc. Xaây döïng cô cheá/guoàng maùy hoaït ñoäng Coâng taùc toå chöùc Toå chöùc nhaân söï Hình 5-1: Ba lónh vöïc cuûa Chöùc naêng toå chöùc trong Toå chöùc quaûn trò coâng vieäc GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 1
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Hình 5-2: Quan heä haøng ngang cuûa moät caáu truùc toå chöùc Hình 5-3: Quan heä haøng doïc cuûa moät caáu truùc toå chöùc Moät toå chöùc (organization) coù 3 ñaëc tröng cô baûn: Ñöôïc laäp ra ñeå thöïc hieän moät soá muïc ñích chuyeân bieät (specific missions); Goàm moät nhoùm ngöôøi; Moãi ngöôøi ñöôïc saép xeáp vaøo moät vò trí (chöùc danh) nhaát ñònh trong toå chöùc, ñaûm traùch moät phaàn coâng vieäc (nhieäm vuï) cuûa toå chöùc. Î Toå chöùc laø moät heä thoáng: phaùt huy söùc maïnh con ngöôøi/taäp theå (Synergy) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 2
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc 1.2. Cô caáu toå chöùc (hay coøn goïi laø Caáu truùc toå chöùc – organizational structure): Theå hieän quy ñònh phaân chia, saép xeáp caùc boä phaän vaø moái quan heä quyeàn haïn giöõa caùc boä phaän trong toå chöùc, thöôøng ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng sô ñoà (thöôøng ñöôïc goïi laø Sô ñoà cô caáu toå chöùc cuûa moät doanh nghieäp). Î Cô caáu (caáu truùc) toå chöùc laø boä khung cuûa moät toå chöùc. Caùc ñaëc tröng cuûa moät cô caáu toå chöùc Chuyeân moân hoùa (Tính phöùc taïp): soá löôïng caùc khaâu quaûn trò, caùc caáp quaûn trò, caùc chöùc danh trong toå chöùc theå hieän söï chuyeân saâu vaøo moät coâng vieäc hay coâng ñoaïn naøo ñoù trong quaù trình saûn xuaát; Tieâu chuaån hoùa (Tính baøi baûn, tính coâng thöùc, tính ñònh cheá, tính hình thöùc): heä thoáng caùc tieâu chuaån, thuû tuïc cuûa toå chöùc ñeå ñònh höôùng laøm vieäc vaø ñaùnh giaù thaønh tích moät caùch nhaát quaùn vaø ñuùng ñaén cho nhaân vieân; Söï phoái hôïp: nhöõng thuû tuïc chính thöùc vaø phi chính thöùc ñeå lieân keát nhöõng hoaït ñoäng cuûa caùc nhoùm rieâng leû trong toå chöùc ñaùp öùng muïc tieâu chung cuûa toå chöùc; Möùc ñoä taäp quyeàn – phaân quyeàn (Phaân chia quyeàn löïc): taäp trung (centralization) hay phi taäp trung (decentralization) veà quyeàn ra quyeát ñònh trong heä thoáng quaûn trò. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 3
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi moät cô caáu toå chöùc quaûn trò toái öu Tính linh hoaït (flexibility) Tin caäy trong hoaït ñoäng (reliability) Tính kinh teá cuûa quaûn trò (efficiency) Tính toái öu cuûa moät cô caáu toå chöùc: ¾ Phaân coâng / chuyeân moân hoùa coâng vieäc hôïp lyù; ¾ Phaân ngaønh moät soá hoaït ñoäng coù hieäu quaû; ¾ Taàm haïn kieåm soaùt toái öu. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán cô caáu toå chöùc Söù maïng, taàm nhìn, Moâi tröôøng hoaït & chieán löôïc phaùt ñoäng cuûa coâng ty trieån cuûa coâng ty Cô caáu toå chöùc Ñaëc ñieåm ngaønh cuûa moät coâng ty ngheà, coâng ngheä cuûa coâng ty Naêng löïc & trình ñoä cuûa nhaân söï Qui moâ hoaït ñoäng cuûa coâng ty cuûa coâng ty Hình 5-4: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán cô caáu toå chöùc GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 4
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc 1.3. Moät soá vaán ñeà khoa hoïc quaûn trò trong coâng taùc toå chöùc Taàm haïn quaûn trò Laø soá löôïng nhaân vieân caáp döôùi tröïc tieáp maø moät nhaø quaûn trò coù theå ñieàu khieån moät caùch toát nhaát. Î Taàm haïn quaûn trò lieân quan ñeán soá caáp (taàng/naác) trung gian trong coâng ty: tyû leä nghòch. Quyeàn haønh vaø quyeàn löïc trong quaûn trò Quyeàn haønh laø naêng löïc cho pheùp nhaø quaûn trò yeâu caàu ngöôøi khaùc haønh ñoäng theo söï chæ ñaïo cuûa mình. Î Quyeàn löïc (Power) laø möùc ñoä ñoäc laäp trong hoaït ñoäng cuûa moät ngöôøi thoâng qua vieäc trao cho ngöôøi ñoù quyeàn ñöôïc ñònh ñoaït vaø söùc maïnh ñeà baûo ñaûm vieäc thöïc hieän quyeàn haønh. Quyeàn haønh ñöôïc xem nhö laø chaát keát dính, laø sôïi daây noái caùc boä phaän trong toå chöùc vôùi nhau, noái keát töø treân xuoáng döôùi, töø boä phaän nhaän yeâu caàu cuûa khaùch haøng vôùi boä phaän saûn xuaát, cung öùng, thanh toaùn, v.v _ Nguoàn goác cuûa quyeàn haønh/quyeàn löïc : Theo Max Weber: Söï hôïp phaùp khi ñaûm nhaän chöùc vuï Caáp döôùi thöøa nhaän quyeàn haønh ñoù laø chính ñaùng Nhaø quaûn trò phaûi ñuû naêng löïc vaø phaåm chaát caàn thieát ñeå khieán cho caáp döôùi tin töôûng vaø toân troïng Î töï nguyeän chaáp haønh Lieân heä: uy tín cuûa nhaø quaûn trò. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 5
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Theo French vaø Raven: Aùp cheá, ñe doïa (Coercive): coù söùc maïnh Quyeàn töôûng thöôûng (Reward): coù tieàn, naém veà taøi chính Chöùc vuï hôïp phaùp (Legitimate): coù phaùp lyù Naêng löïc chuyeân moân (Expert): coù kinh nghieäm, bí quyeát Toân phuïc, ngöôõng moä (Referent): coù ñaëc ñieåm noåi baät, laø thaàn töôïng Quyeàn haïn (Authority): quyeàn ñöôïc xaùc ñònh veà noäi dung, phaïm vi, möùc ñoä (theo Töø ñieån Tieáng Vieät cuûa Vieän Ngoân ngöõ). Quyeàn haïn trong toå chöùc: phaïm vò quyeàn haønh ñöôïc giao Î lieân quan ñeán traùch nhieäm (responsibility) vaø söï chòu traùch nhieäm (accountability). Coù 3 loaïi quyeàn haïn: Tröïc tuyeán: - Quyeàn giao coâng vieäc vaø kieåm tra thuïc hieän (Laøm gì?) - Quyeàn chæ ñònh ai laøm (Ai laøm?) - Quy ñònh thôøi haïn (Khi naøo?) Tham möu: Quyeàn ñöa ra caùc ñeà nghò, phöông aùn, giaûi phaùp, cho caùc nhaø quaûn lyù tröïc tuyeán Chöùc naêng: Quyeàn ñöa ra nhöõng chæ daãn veà caùch thöïc hieän (laøm nhö theá naøo?) Î Vieäc phaân/giao quyeàn haïn laø coâng cuï maø ngöôøi quaûn lyù caàn coù ñeå töï chuû ñoäng trong coâng vieäc vaø taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc thöïc hieän coâng vieäc cuûa moãi ngöôøi. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 6
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Phaân caáp quaûn trò (decentralization) Phaân chia moät phaàn quyeàn haønh cho caáp döôùi, nhaèm taïo ñieàu kieän cho toå chöùc ñaùp öùng kòp thôøi, nhanh choùng vaø phuø hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng Î Möùc ñoä phaân quyeàn/uûy quyeàn. 2. TIEÁN TRÌNH XAÂY DÖÏNG CÔ CAÁU TOÅ CHÖÙC 2.1. Tieán trình Khaûo saùt vaø phaân tích heä thoáng quaûn trò hieän haønh Xaùc ñònh caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc, phöông höôùng caûi tieán heä thoáng quaûn trò, caùc yeáu toá aûnh höôûng Xaùc ñònh caùc boä phaän chöùc chöùc naêng cuûa heä thoáng quaûn trò Xaùc ñònh soá löôïng & thaønh phaàn cuûa caùc caáp quaûn trò Xaùc ñònh quyeàn haïn & traùch nhieäm cuûa töøng caáp vaø töøng khaâu quaûn trò Xaùc ñònh quan heä qua laïi vôùi caùc caáp treân vaø caùc boä phaän khaùc Hình 5-5: Caùc böôùc cuûa tieán trình xaây döïng cô caáu toå chöùc GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 7
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc 2.2. Caùc nguyeân taéc cuûa toå chöùc quaûn trò (thieát keá toå chöùc) Nguyeân taéc veà taàm haïn quaûn lyù hôïp lyù: Lyù do chính caàn coù cô caáu toå chöùc chính laø söï giôùi haïn veà taàm quaûn lyù (soá löôïng nhöõng ngöôøi caáp döôùi tröïc tieáp maø moät caù nhaân coù theå quaûn lyù coù hieäu quaû). Con soá naøy thay ñoåi theo aûnh höôûng cuûa caùc bieán soá cô baûn: ví duï nhö Coâng vieäc : - Ñôn giaûn/ñoàng nhaát: 25 - 35 nhaân vieân - Phöùc taïp/khaùc bieät nhau: 15 nhaân vieân Caáp quaûn lyù: - Caáp cao: 5-7 ñaàu moái ñeå quaûn lyù - Caáp trung : 7- 15 ñaàu moái ñeå quaûn lyù - Caáp cô sôû: khoaûng 35 nhaân vieân döôùi quyeàn Moâi tröôøng hoaït ñoäng: - Bieán ñoåi hay oån ñònh - Ñôn giaûn hay phöùc taïp Nguyeân taéc phaân chia boä phaän / phaân coâng lao ñoäng: Caùc boä phaän trong toå chöùc coù theå ñöôïc phaân chia chuyeân moân hoaù theo chöùc naêng, theo khaùch haøng, theo saûn phaåm, theo vuøng ñòa lyù, theo thôøi gian (ca, kíp), theo qui moâ döï aùn, v.v Töông töï khi phaân coâng lao ñoäng cho moãi caù nhaân trong boä phaän. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 8
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Nguyeân taéc thoáng nhaát chæ huy / moät ñaàu moái quaûn lyù: Moãi caáp döôùi chæ coù moät caáp treân tröïc tieáp ñeå baùo caùo vaø thöïc hieän chæ thò thoáng nhaát cho moät coâng vieäc nhaát ñònh Î giuùp caùc nhoùm phoái hôïp hoaït ñoäng nhòp nhaøng ñeå hoaøn thaønh coâng vieäc ñuùng haïn theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng. Nguyeân taéc toå chöùc gaén vôùi muïc tieâu: Cô caáu toå chöùc phaûi thuaän lôïi nhaát cho vieäc ñaït ñeán muïc tieâu chung. Muïc tieâu laø cô sôû ñeå xaây döïng boä maùy toå chöùc cuûa doanh nghieäp. Nguyeân taéc hieäu quaû kinh teá: Nhaém vaøo caét giaûm chi phí trong töông quan hoaït ñoäng ñaït keát quaû cao nhaát. Nguyeân taéc caân ñoái (tam giaùc ñeàu “Nhieäm vuï – Quyeàn haïn –Traùch nhieäm”): Caû ba ñieåm ñoù caàn ñöôïc quy ñònh cho töøng boä phaän/ chöùc danh trong toå chöùc vaø töông xöùng vôùi nhau Î taïo söï oån ñònh noäi boä. (Lieân heä: nguyeân taéc lieân quan ñeán vieäc phaân coâng nhieäm vuï “Nghóa vuï luoân ñi ñoâi vôùi quyeàn lôïi”). Nguyeân taéc linh hoaït: Ñeå öùng phoù kòp thôøi vôùi söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi Î ñoøi hoûi baûn thaân nhaø quaûn trò cuõng phaûi linh hoaït trong caùc quyeát ñònh ñaùp öùng vôùi söï thay ñoåi cuûa toå chöùc. (Môû roäng: Toå chöùc upsizing? downsizing? rightsizing? Nhaø quaûn trò reactive? proactive? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 9
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc 3. CAÙC DAÏNG CAÁU TRUÙC TOÅ CHÖÙC 3.1. Caùc tieâu chuaån ñeå hình thaønh caùc boä phaän trong toå chöùc (phaân coâng vaø thaønh laäp caùc boä phaän) Theo soá löôïng nhaân vieân laøm nhöõng coâng vieäc nhö nhau: xöa nhaát, chæ phuø hôïp khi coâng vieäc cuûa moïi ngöôøi nhö nhau; Theo thôøi gian laøm vieäc: ca kíp, ban ngaøy-ban ñeâm, v.v Theo chöùc naêng hay nhieäm vuï chuû yeáu cuûa toå chöùc: nhaèm taän duïng kieán thöùc chuyeân moân vaø baûo ñaûm thöïc hieän caùc chöùc naêng laøm neân giaù trò cho coâng ty (value chain), phoå bieán ôû Vieät Nam, ví duï Hình 6-6 Î coù theå bò laïc khoûi muïc tieâu chung cuûa toå chöùc; Theo laõnh thoå/khu vöïc ñòa lyù: aùp duïng cho kinh doanh nhöõng saûn phaåm cuøng hoï (product line) treân ñòa baøn roäng vôùi ñaëc ñieåm ñòa phöông laø quan troïng ñoái vôùi ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát hoaëc ñoái vôùi söï tieâu thuï saûn phaåm Î coù theå bò truøng laép chöùc naêng, khoâng taän duïng trieät ñeå caùc nguoàn löïc, gaây laõng phí; Theo saûn phaåm: coù nhieàu hoï saûn phaåm hoaëc saûn phaåm chieán löôïc vôùi quy trình coâng ngheä vaø chieán löôïc tieáp thò khaùc nhau Î coù theå bò truøng laép chöùc naêng, khoâng taän duïng trieät ñeå caùc nguoàn löïc, gaây laõng phí; Theo khaùch haøng: phaûn aùnh söï quan taâm cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi vieäc thoûa maõn caùc yeâu caàu khaùc bieät nhau cuûa töøng loaïi khaùch haøng (customer-focused) theo phaân khuùc thò tröôøng Î coù theå bò truøng laép chöùc naêng, khoâng taän duïng trieät ñeå caùc nguoàn löïc, gaây laõng phí; GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 10
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Theo quy trình hay thieát bò: khi lôïi theá caïnh tranh cuûa coâng ty chính laø ôû quy trình saûn xuaát/coâng ngheä hay thieát bò, v.v 3.2. Caùc quan ñieåm veà caáu truùc (cô caáu) toå chöùc Caáu truùc daïng boä maùy haønh chính (Mechanic system – coøn ñöôïc goïi laø kieåu cô giôùi): theå hieän moái quan heä trong toå chöùc naøy laø theo caáp baäc, coù traät töï thöù baäc giöõa caùc caáp/caùc boä phaän. Ñaây laø daïng caáu truùc coå ñieån do Henry Fayol vaø Max Weber ñeà xuaát (caáu truùc hình choùp), vaãn phoå bieán hieän nay. Baûng 5-1: Caùc moâ hình theo quan ñieåm mechanics CAÊN CÖÙ PHAÂN MOÂ HÌNH LOAÏI Theo quy ñònh Tröïc tuyeán (ñôn giaûn) quyeàn haïn Tröïc tuyeán – tham möu Tröïc tuyeán – chöùc naêng (ví duï Hình 6-6) Theo caùch chia Theo chöùc naêng Phaân ngaønh boä phaän Theo saûn phaåm (divisions) Theo döï aùn Theo vuøng ñòa lyù Theo khaùch haøng Theo thôøi gian (ca, kíp) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 11
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Baûng 5-2: Moái quan heä giöõa ñaëc ñieåm cuûa toå chöùc vôùi caáu truùc toå chöùc cuûa noù Ñaëc ñieåm cuûa toå chöùc Ñaëc ñieåm cuûa Caáu truùc toå chöùc Loaïi hoaït ñoäng/coâng ngheä chính: - Chia boä phaän theo quy trình - Hoaù chaát, loïc daàu, cô khí - Chia boä phaän theo saûn phaåm - Cheá bieán thöïc phaåm - Baùn leû (haøng tieâu duøng), - Chia boä phaän theo vuøng ñòa lyù dòch vuï Quy moâ doanh nghieäp: - Phöùc taïp: veà chieàu doïc: nhieàu caáp quaûn - Lôùn lyù; veà chieàu ngang: nhieàu boä phaän/nhieàu nhaân vieân tröïc thuoäc - Nhoû - Ñôn giaûn: 1-2 caáp quaûn lyù; ít ñaàu moái quaûn lyù Moâi tröôøng beân ngoaøi: - Caáu truùc daïng cô giôùi (mechanic - OÅn ñònh system): thöôøng ñöôïc bieåu dieãn thaønh daïng caây nhieàu nhaùnh ngöôïc ñaàu hoaëc thaønh hình choùp theo taàm quaûn lyù, coù möùc taäp trung quyeàn haønh cao (centralization), möùc chuaån hoaù cao (standardization). - Caáu truùc daïng heä thoáng höõu cô (organic - Nhieàu bieán ñoäng system): thöôøng ñöôïc bieåu dieãn thaønh hình maïng löôùi, coù moái lieân keát töông hoã ngang caáp vôùi nhau, möùc ñoä taäp trung thaáp, möùc ñoä chuaån hoaù thaáp. Muïc tieâu chieán löôïc/chính saùch cuûa coâng ty - Toå chöùc thaønh caùc boä phaän chuyeân moân - Toái thieåu chi phí, daãn ñaàu hoaù; coâng ngheä, - Toå chöùc thaønh caùc boä phaän ña chöùc - Ña daïng hoùa saûn phaåm, naêng, haïch toaùn ñoäc laäp (ví duï SBU) thaâm nhaäp thò tröôøng, GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 12
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Giaùm ñoác Trôï lyù giaùm ñoác Phoù GÑ Phoù GÑ Kyõ thuaät Phoù GÑ Nhaân söï – Phoù GÑ KT- Marketing – saûn xuaát Haønh chính Taøi chính Nghieân cöùu Nghieân cöùu Keá hoaïch Keá toaùn taøi thò tröôøng & phaùt trieån nhaân söï chính Keá hoaïch Hoaïch ñònh Tuyeån duïng Keá toaùn marketing saûn xuaát quaûn trò Ñaøo taïo & Quaûng caùo – Quaûn lyù phaùt trieån Ngaân quyõ tuyeân truyeàn coâng ngheä nhaân vieân Phaân tích taøi Quaûn lyù baùn Kyõ thuaät Quaûn lyù löông chính haøng ñi ä & ñaõi ngoä Kyõ thuaät cô Khuyeán maõi khí Quaûn lyù haønh Quaûn lyù döõ & PR chính lieäu KT-TC Kieåm tra chaát löôïng Hoà sô nhaân vieân & qui hoaïch caùn boä Ñoùng goùi Hình 5-6: Sô ñoà caáu truùc Tröïc tuyeán – Chöùc naêng GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 13
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Thaûo luaän: ¾ Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc moâ hình toå chöùc daïng Mechanic? ¾ Moâ hình toå chöùc daïng Mechanic thích hôïp vôùi nhöõng loaïi hình doanh nghieäp naøo? Caáu truùc daïng heä thoáng Höõu cô (Organic system): theå hieän moái quan heä trong toå chöùc naøy laø khoâng coù nhieàu caáp baäc, chuû yeáu döïa treân moái lieân keát töông hoã (ngang caáp) vôùi nhau. Caùc boä phaân lieân keát vôùi nhau thaønh maïng (network). Ñaây laø daïng caáu truùc hieän ñaïi, ña daïng, raát linh hoaït, thích hôïp vôùi quaûn trò theo tình huoáng hay theo muïc tieâu (MBO). Ví duï: - Caáu truùc ma traän (hai chieàu): keát hôïp giöõa moâ hình theo chöùc naêng vaø moâ hình theo saûn phaåm/döï aùn nhöng vôùi moái quan heä quyeàn haïn phöùc taïp hôn caáu truùc phaân ngaønh (division – chæ laø tröïc tuyeán), quaûn lyù döï aùn, quaûn lyù saûn phaåm Î Xuaát phaùt töø heä thoáng mechanic nhöng laïi thích hôïp vôùi heä thoáng organic (Hình 5-7). - Cô caáu toå chöùc nhoùm: söû duïng caùc nhoùm laøm coâng cuï chính ñeå phoái hôïp caùc hoaït ñoäng cuûa coâng ty Î Caáu truùc naøy phaù vôõ caáu truùc phoøng ban, phaân quyeàn ñeán cho caùc nhoùm. - Toå chöùc thaønh caùc ñôn vò kinh doanh chieán löôïc (SBU - strategic business unit) : caùc toång coâng ty, coâng ty meï – coâng ty con, caùc taäp ñoaøn xuyeân quoác gia nhö IBM, Acer, Unilever, P&G, v.v GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 14
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc - Caáu truùc maïng (network – ña chieàu): caùc coâng ty thöông maïi toå chöùc theo maïng löôùi phaân phoái, caùc coâng ty dòch vuï (tö vaán, du lòch ), caùc toång coâng ty hay taäp ñoøan (Hình 5-8). - Cô caáu toå chöùc khoâng bieân giôùi (boundaryless) höôùng ñeán loaïi boû moïi ranh giôùi phaân chia baèng vieäc thaønh laäp caùc nhoùm ña chöùc naêng (cross-functional), töï quaûn (self- management), thueâ möôùn töø xa (off-shoring) - Cô caáu toå chöùc theo moâ-ñun (virtual organization) thöôøng coù qui moâ nhoû, nhöng ñòa baøn roäng, khaùch haøng ña daïng, chæ vaän haønh caùc hoaït ñoäng kinh doanh chính vaø thueâ caùc nguoàn chuyeân gia töø caùc toå chöùc khaùc (out-sourcing) hoaëc chuyeân gia ñoäc laäp (free lance)Î Phaûi coù heä thoáng thoâng tin keát noái maïng. Ví duï: moâ hình Consultant Clinic. Ban Giaùm ñoác Thieát keá kt Cheá taïo Haønh chaùnh Keá toaùn Nhaân söï Döï aùn Nhoùm Nhoùm Nhoùm Nhoùm Nhoùm A th.keá ch.taïo h/chính k.toaùn n.söï Döï aùn Nhoùm Nhoùm Nhoùm Nhoùm Nhoùm B th.keá ch.taïo h/chính k.toaùn n.söï Döï aùn Nhoùm Nhoùm Nhoùm Nhoùm Nhoùm C th.keá ch.taïo h/chính k.toaùn n.söï Hình 5-7: Ví duï veà Sô ñoà caáu truùc ma traän. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 15
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Coâng ty Coâng ty tö vaán quaûng caùo (thieát keá, nhaân söï, kieåm toaùn, v.v ) Nhoùm Coâng ty laøm ñieàu haønh Public relation (Steering) Caùc nhaø maùy ôû caùc nöôùc Caùc coâng ty laøm ñaïi lyù/baùn haøng aên hoa hoàng Hình 5-8: Ví duï veà Sô ñoà caáu truùc maïng (network) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 16
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc CAÙC MOÂ HÌNH MECHANICS CAÙC MOÂ HÌNH ORGANICS Tính baøi baûn, hôïp thöùc cao Tính baøi baûn, hôïp thöùc thaáp Nhieàu caáp quaûn trò (tall Ít caáp quaûn trò (flat structure) structure) Î boä maùy haønh chính coàng keành hôn Hôïp taùc ña chieàu (caû quan heä tröïc tuyeán vaø tham möu) Quan heä phaân caáp chaët cheõ (hierarchical - traät töï thöù baäc), ít Phaân quyeàn (decentralized) chuù troïng hôïp taùc nhieàu hôn, uûy quyeàn (delegating) chính thöùc hoaëc phi Quyeàn haïn taäp trung ôû caáp cao chính thöùc nhaát (centralized) Caùc nhieäm vuï tuøy thuoäc vaøo Caùc nhieäm vuï ñònh saün tình huoáng (generalized) (specialized) Keânh thoâng tin chính thöùc keát Keânh thoâng tin chính thöùc hôïp vôùi khoâng chính thöùc (formal communication) (formal & informal) Caùc moâ hình ñaïi dieän: Caùc moâ hình ñaïi dieän: Cô caáu toå chöùc tröïc tuyeán Cô caáu toå chöùc laøm vieäc theo nhoùm (teams), theo Cô caáu toå chöùc theo chöùc naêng SBUs/RBUs Cô caáu tröïc tuyeán-tham möu Cô caáu maïng (network) Cô caáu tröïc tuyeán-chöùc naêng Cô caáu moâ-ñun (virtual) Cô caáu toå chöùc theo thò tröôøng Toå chöùc thaønh caùc ñoäi nhoùm ñòa lyù/saûn phaåm/khaùch khoâng bieân giôùi (boundaryless, haøng/quaù trình/coâng ngheä v.v cross-functional) Cô caáu toå chöùc ma traän (Matrix organization) Cô caáu toå chöùc theo Lyù thuyeát Z Phaïm vi aùp duïng: Phaïm vi aùp duïng: ??? ??? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 17
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Thaûo luaän: ¾ Cô caáu toå chöùc phoå bieán hieän nay ôû Vieät Nam theo moâ hình naøo? Öu vaø nhöôïc ñieåm? 4. SÖÏ PHAÂN CHIA VAØ THIEÁT LAÄP MOÁI QUAN HEÄ QUYEÀN HAÏN TRONG CÔ CAÁU TOÅ CHÖÙC 4.1. Xu höôùng thöïc hieän quyeàn haïn vaø quyeàn löïc Taäp quyeàn (centralization): thaâu toùm quyeàn ra quyeát ñònh vaøo moät ngöôøi; Phaân quyeàn (decentralization): phaân taùn caùc quyeàn ra quyeát ñònh töông öùng vôùi traùch nhieäm vaø nhieäm vuï veà cho caùc caáp döôùi. Ö Phaân quyeàn hôïp lyù laø moät ngheä thuaät ! Thaûo luaän: Möùc ñoä phaân quyeàn caøng lôùn khi naøo? 4.2. Phaân quyeàn Söï caàn thieát cuûa phaân quyeàn: ¾ Quaûn trò caáp cô sôû gaàn vôùi thöïc teá tình huoáng hôn. ¾ Quyeát ñònh thöïc hieän nhanh choùng kòp thôøi hôn. ¾ Laø nhaân toá ñoäng vieân caáp döôùi. ¾ Giuùp ñaøo taïo, taïo ñieàu kieän phaùt trieån cho caáp döôùi Î phaùt hieän caùc nhaø quaûn trò tieàm naêng. ¾ Giaûm aùp löïc coâng vieäc cuûa caáp treân. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 18
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Möùc ñoä phaân quyeàn vaø caùc ñieàu kieän lieân quan: Kích thöôùc, qui moâ toå chöùc; Taàm quan troïng cuûa quyeát ñònh ôû caùc caáp; Möùc ñoä taùc ñoäng cuûa quyeát ñònh ôû caùc caáp ñeán caùc chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa toå chöùc (marketing, nhaân söï, kyõ thuaät, taøi chính ); Khaû naêng cuûa caáp döôùi. Thaûo luaän: ÔÛ caùc toå chöùc ôû Vieät Nam, neân taäp quyeàn hay phaân quyeàn? 4.3. Uûy quyeàn UÛy quyeàn (Delegation): giao cho ngöôøi khaùc quyeàn haønh vaø traùch nhieäm ñeå thay maët mình thöïc hieän moät hoaït ñoäng nhaát ñònh, hoaëc trong moät thôøi gian nhaát ñònh Î Taïo söï linh ñoäng. Ngheä thuaät uûy quyeàn ¾ Söï saün loøng chia seû vaø taïo cô hoäi: ñeå taïo cho ngöôøi khaùc moät dòp ñeå suy nghó vaø theå hieän naêng löïc cuûa mình, ñeå giao quyeàn ra quyeát ñònh cho caáp döôùi; ¾ Söï chaáp nhaän söï khaùc bieät vaø caû thaát baïi cuûa ngöôøi khaùc; ¾ Söï saün saøng tin caäy caáp döôùi; ¾ Söï saün saøng thieát laäp vaø söû duïng söï kieåm tra roäng raõi: ñeå baûo ñaûm quyeàn löïc ñöôïc suû duïng vì muïc tieâu chung. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 19
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc Caùc nguyeân taéc uûy quyeàn: Ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn phaûi laø ngöôøi caáp döôùi tröïc tieáp laøm nhöõng coâng vieäc (hoaït ñoäng) ñoù; Söï uûy quyeàn khoâng laøm maát ñi hay thu nhoû traùch nhieäm cuûa ngöôøi uûy quyeàn; Quyeàn lôïi, nghóa vuï cuûa ngöôøi uûy quyeàn vaø ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn phaûi ñaøm baûo vaø gaén boù vôùi nhau; Noäi dung, ranh giôùi cuûa nhieäm vuï ñöôïc uûy quyeàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng; Uûy quyeàn phaûi töï giaùc Ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn phaûi coù ñaày ñuû thoâng tin tröôùc khi baét tay vaøo vieäc; Luoân coù söï kieåm tra trong quaù trình thöïc hieän söï uûy quyeàn. 4.4. Moät soá vaán ñeà thöôøng xaûy ra khi phaân caáp quaûn trò ¾ Söï kieåm soaùt chaët cheõ cuûa caáp treân. ¾ Quyeàn haïn khoâng ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng. ¾ Caáp treân khoâng ñuû naêng löïc hoaëc khoâng coù ngheä thuaät uûy quyeàn. ¾ Caáp döôùi khoâng ñuû naêng löïc vaø trình ñoä. ¾ Quyeàn haïn khoâng töông xöùng vôùi traùch nhieäm. Thaûo luaän: * Khi quyeàn haïn > traùch nhieäm? * Khi quyeàn haïn < traùch nhieäm? * Quyeàn haïn = traùch nhieäm: laøm caùch naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 20
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc 4.5. Moät soá nguyeân taéc trong giao quyeàn (delegating) khi phaân caáp quaûn trò: Nguyeân taéc giao quyeàn theo keát quaû mong muoán: quyeàn ñöôïc giao phaûi töông xöùng Î nhaèm baûo ñaûm raèng hoï coù khaû naêng hoaøn thaønh caùc keát quaû mong muoán. Nguyeân taéc baäc thang: noùi veà moät chuoãi caùc quan heä quyeàn haïn tröïc tieáp töø caáp treân xuoáng caáp döôùi xuyeân suoát toaøn boä toå chöùc Î caøng phaân bieät thöù baäc roõ raøng, thì caùc vò trí chòu traùch nhieäm veà vieäc ra quyeát ñònh seõ caøng roõ raøng, vaø vieäc thoâng tin trong toå chöùc seõ caøng coù hieäu quaû. Nguyeân taéc tính tuyeät ñoái veà traùch nhieäm: traùch nhieäm cuûa caùc caáp döôùi ñoái vôùi caáp treân cuûa mình veà vieäc thöïc hieän nhieäm vuï laø tuyeät ñoái Î moät khi hoï ñaõ chaáp nhaän moät söï phaân coâng vaø chaáp nhaän quyeàn thöïc thi noù, khoâng ñaåy laïi cho caáp treân. Vaø caáp treân cuõng khoâng theå troán traùnh traùch nhieäm veà caùc hoaït ñoäng cuûa caùc caáp döôùi mình. Nguyeân taéc töông ñoàng giöõa quyeàn haïn vaø traùch nhieäm: traùch nhieäm veà caùc haønh ñoäng khoâng theå lôùn hôn traùch nhieäm naèm trong quyeàn haïn ñöôïc giao phoù, cuõng nhö khoâng theå nhoû hôn. Nguyeân taéc nhaát quaùn trong meänh leänh: vieäc moät ngöôøi coù moái quan heä trình baùo leân moät caáp treân duy nhaát Î yù thöùc veà traùch nhieäm caù nhaân ñoái vôùi caùc keát quaû seõ caøng lôùn, maâu thuaãn trong caùc chæ thò seõ caøng ít. Nguyeân taéc duy trì caáp baäc quyeàn löïc : vieäc duy trì söï uûy quyeàn ñaõ ñònh ñoøi hoûi raèng caùc quyeát ñònh trong phaïm vi quyeàn haïn cuûa töøng ngöôøi phaûi ñöôïc chính hoï ñöa ra chöù khoâng ñöôïc ñaåy leân treân theo cô caáu toå chöùc. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 21
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc 5. CAÙC CAÁP BAÄC QUAÛN LYÙ VAØ COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC CAÁP QUAÛN LYÙ GAÉN VÔÙI COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC MUÏC TIEÂU Caáp cao Gaén vôùi keá Caàn thaønh laäp hay loaïi boû hoaïch caáp/phoøng/ban naøo? chieán löôïc Phaân quyeàn ra sao? Ban haønh nhöõng cheá ñoä, chính saùch chung nhö theá naøo? Phaân phoái vaø chuyeån giao caùc nguoàn löïc cho caáp döôùi theo phöông thöùc naøo? Caáp trung Gaén vôùi keá Nhöõng hoaït ñoäng naøo caàn tieán haønh? hoaïch Caùch thöùc toå chöùc caùc hoaït ñoäng ñoù chieán thuaät theo tieán ñoä qui ñònh? Phaân coâng quyeàn haïn vaø traùch nhieäm nhö theá naøo cho caáp döôùi? Söû duïng vaø phaân boå caùc nguoàn löïc cho pheùp ra sao? Caáp cô sôû Gaén vôùi keá Phaân coâng coâng vieäc cuï theå? (5W + hoaïch taùc H) nghieäp Caàn nhöõng phöông tieän, ñieàu kieän laøm vieäc gì? Qui trình thöïc hieän vaø theo doõi tieán ñoä nhö theá naøo ñeå baûo ñaûm naêng suaát, chaát löôïng vaø traùch nhieäm cuûa moãi caù nhaân laø cao nhaát? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 22
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 5: Coâng taùc toå chöùc GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 23
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Chöông 6: COÂNG TAÙC ÑIEÀU KHIEÅN 1. KHAÙI NIEÄM Ñieàu khieån laø chöùc naêng lieân quan ñeán vieäc laõnh ñaïo, ñoäng vieân vaø thoâng tin trong toå chöùc nhaèm hoaøn thaønh caùc muïc tieâu chung cuûa toå chöùc. 2. LAÕNH ÑAÏO (LEADERSHIP) VAØ PHONG CAÙCH RA QUYEÁT ÑÒNH 2.1. Ñònh nghóa _ Laõnh ñaïo laø quaù trình ñieàu khieån, taùc ñoäng ñeán ngöôøi khaùc ñeå hoï goùp phaàn laøm toát caùc coâng vieäc, höôùng ñeán vieäc hoaøn thaønh caùc muïc tieâu chung ñaõ ñònh cuûa toå chöùc. _ Laõnh ñaïo laø chæ daãn, ñieàu khieån, ra leänh vaø laøm göông. _ Laõnh ñaïo laø laøm cho coâng vieäc ñöôïc hoaøn thaønh moät caùch töï giaùc bôûi nhöõng ngöôøi khaùc. _ Laõnh ñaïo laø tìm caùch aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu chung cuûa toå chöùc (Harold Koontz & Cyril O’Donnell). Î Ngöôøi laõnh ñaïo (leader) khaùc vôùi ngöôøi quaûn lyù (manager) nhö theá naøo? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 1
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Ngöôøi laõnh ñaïo (leader): höôùng tôùi “effectiveness” Coù maët ôû moïi nôi, naém baét moïi vieäc, laéng nghe moïi ngöôøi, nhöng khoâng laøm thay vieäc cuûa ngöôøi khaùc. Caùc phaåm chaát caàn thieát: ¾ Côûi môû, laïc quan song cöông quyeát; ¾ Ñieàm tónh, beàn bæ ñeå laøm chuû tình huoáng vaø theo ñoåi muïc tieâu; ¾ Trung thöïc, giaûn dò ñeå thoâng tin khoâng leäch laïc vaø ñöôïc coäng söï tin caäy; ¾ Nhieät tình Höôùng veà nhöõng giaù trò (values): giuùp moïi ngöôøi hieåu “ñieàu gì laø ñuùng, ñieàu gì laø sai”. Phaùt hieän, hieåu, vaø duøng ngöôøi ñuùng choã. Coù uy tín laõnh ñaïo: khaû naêng aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc, caûm hoùa vaø laøm cho ngöôøi khaùc tin töôûng, tuaân phuïc moät caùch töï giaùc. ¾ Do quyeàn löïc ¾ Do phaåm chaát caù nhaân Tænh taùo, nhaïy beùn vaø hieåu bieát thaáu ñaùo veà taâm lyù, giao teá nhaân söï Chuaån ñoaùn, phaân tích nguyeân nhaân – heä quaû hôïp lyù Bieát aùp duïng phong caùch laõnh ñaïo phuø hôïp vôùi caáp döôùi, ñieàu kieän beân trong vaø beân ngoaøi toå chöùc GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 2
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån 2.2. Phong caùch laõnh ñaïo (Leadership styles) Ñònh nghóa Laø caùch öùng xöû, ra quyeát ñònh cuûa ngöôøi laõnh ñaïo trong quaù trình thöïc hieän chöùc naêng ñieàu khieån (leading) cuûa mình. NGÖÔØI LAÕNH ÑAÏO Höôùng daãn Laéng nghe NGÖÔØI THÖØA HAØNH Hình 6-1: Hai chöùc naêng chính cuûa laõnh ñaïo Caùc caùch tieáp caän khaùc nhau veà phong caùch laõnh ñaïo Caùc lyù thuyeát veà caù tính baåm sinh cuûa ngöôøi laõnh ñaïo (Trait/Attribution theories of leadership): cho raèng khaû naêng laõnh ñaïo laø do toá chaát baåm sinh hôn ngöôøi caû veà theå chaát, veà naêng löïc (theå hieän qua caùc chæ soá IQ) veà nhaân caùch vaø taâm lyù (theå hieän qua chæ soá EQ). Caùc lyù thuyeát veà taùc phong/haønh vi laõnh ñaïo (Behavioral theories of leadership): cho raèng laõnh ñaïo khoâng phuï thuoäc yeáu toá baåm sinh maø chuû yeáu laø taùc phong/haønh vi ñöôïc theå hieän, do ñoù coù theå ñaøo taïo ñöôïc. Caùc lyù thuyeát veà laõnh ñaïo theo tình huoáng (Contingency theories of leadership): cho raèng laõnh ñaïo khoâng chæ do toá chaát baåm sinh hay haønh vi ñöôïc taïo neân, maø coøn phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caùc yeáu toá tình huoáng khaùc nhau. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän qua taùc ñoäng töông hoã giöõa caáp treân vaø caáp döôùi. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 3
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Caùc moâ hình phong caùch laõnh ñaïo Moâ hình theo quan ñieåm Thuyeát X vaø Y veà baûn chaát con ngöôøi (Mac Gregor) BAÛN CHAÁT X BAÛN CHAÁT Y Töï baûn chaát khoâng thích coâng Caøng quen vieäc caøng quan taâm vieäc ñeán coâng vieäc Baûn chaát uø lì, löôøi bieáng, voâ Töï mình gaén boù vôùi coâng vieäc traùch nhieäm vaø ích kyû ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa toå chöùc An phaän vaø laõnh ñaïm vôùi nhu caàu cuûa toå chöùc Saùng taïo vaø coù traùch nhieäm Muoán laãn traùnh traùch nhieäm Laøm vieäc coù naêng suaát vôùi möùc ñoä kieåm soaùt vaø ñe doïa tröøng Theo “chuû nghóa Mac-ke-no”! phaït tôùi möùc toái thieåu. Phong caùch laõnh ñaïo seõ laø Phong caùch laõnh ñaïo seõ laø Ngöôøi laõnh ñaïo caàn ñaït muïc Ngöôøi laõnh ñaïo caàn ñaït muïc tieâu tieâu kinh teá kinh teá vaø xaõ hoäi Giao phoù coâng vieäc cuï theå, Baèng caùch taïo ñieàu kieän ñeå moãi kieåm soaùt vaø ñoân ñoác thöôøng ngöôøi: ñöôïc thoûa muïc tieâu rieâng, xuyeân hoäi nhaäp muïc tieâu rieâng vaø muïc tieâu chung cuûa doanh nghieäp, Duøng caùc bieän phaùp kích thích phaùt huy naêng löïc caù nhaân Î baèng vaät chaát ñeå thuùc ñaåy caáp Kích thích söï töï giaùc. döôùi laøm vieäc. Laéng nghe, khuyeán khích caáp Ñeà ra caùc noäi qui chaët cheõ, döôùi chuû ñoäng saùng taïo trong thöôûng – phaït roõ raøng coâng vieäc, taïo cô hoäi thaêng tieán Î Kích thích söï töï chuû. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 4
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Î Phaûn bieän: nhöõng öùng xöû khaùc nhau ôû treân cuûa moät nhaø laõnh ñaïo chæ laø thaùi ñoä chöù khoâng phaûi laø baûn chaát con ngöôøi. Î Thaùi ñoä tích cöïc hay tieâu cöïc cuûa nhaân vieân phaûn aùnh (reflect) thaùi ñoä cuûa caáp treân khi ñoái xöû vôùi hoï. Î Thuyeát Z (cuûa William Ouhi, Nhaät Baûn): taïo moâi tröôøng. Moâ hình Laõnh ñaïo – Tham gia (Vitor Vroom vaø Philip Yeaton) Moâ hình Mieàn lieân tuïc cuûa laõnh ñaïo (Robert Tannebaum & Warren H. Schmidt): Nhaø laõnh ñaïo söû duïng quyeàn löïc 1. Nhaø laõnh ñaïo töï quyeát vaø chæ coâng boá quyeát ñònh 2. Nhaø laõnh ñaïo “rao baùn” quyeát ñònh cuûa mình 3. Nhaø laõnh ñaïo trình baøy yù kieán vaø hoûi yù kieán moïi ngöôøi 4. Nhaø laõnh ñaïo ra quyeát ñònh thöû nhöng saün saøng thay ñoåi 5. Nhaø laõnh ñaïo trình baøy vaán ñeà, yeâu caàu goùp yù roài môùi ra quyeát ñònh 6. Nhaø laõnh ñaïo cho pheùp nhoùm ra quyeát ñònh trong giôùi haïn maø laõnh ñaïo ñeà ra 7. Nhaø laõnh ñaïo cho pheùp caáp döôùi laøm theo chöùc naêng giôùi haïn do caáp cao tröïc tieáp ñaõ ñeà ra Caáp döôùi tham gia Hình 8-2: Mieàn lieân tuïc cuûa phong caùch laõnh ñaïo GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 5
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Moâ hình Phong caùch laõnh ñaïo theo möùc ñoä taäp trung quyeàn löïc (Kurt Lewin) Phong caùch ÑOÄC Phong caùch DAÂN Phong caùch TÖÏ DO ÑOAÙN (Autocratic) CHUÛ (democratic) (Laissez-faire) “What to do”, “Whatever you want”, “How to do” Sefl-control Hình 6-3: Ba phong caùch laõnh ñaïo chuû yeáu Thaûo luaän: ¾ Phong caùch naøo toát nhaát? ¾ Nhoùm hoaït ñoäng khoâng caàn ngöôøi laõnh ñaïo ñöôïc khoâng? (Leader substitution) Caùc phong caùch laõnh ñaïo theo caùc nhaø nghieân cöùu cuûa Ñaïi hoïc Michigan (Myõ) Taäp trung vaøo saûn xuaát Taäp trung vaøo nhaân vieân (Production centered) (Employee centered) Thaûo luaän: ¾ Caùc caëp phong caùch treân coù ñoái choïi nhau? GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 6
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Moâ hình Maïng löôùi cuûa Robert R. Blake & James S. Mouton (Leadership grid): Troïng veà CON NGÖÔØI (töùc nhaân vieân, tình caûm) hay laø troïng veà SAÛN XUAÁT (töùc coâng vieäc, nguyeân taéc). Troïng veà CON 1, 9 “Câaâu laïc boä Ñoàng 9, 9 “Ñoàng ñoäiâ” NGÖÔØI queâ” (Management (Management “Team “Country club”) managers”) Cao 5, 5 “Chuyeân quyeàn nhaân töø” (Management “Benevolent autocratic”) 1, 1 “Khaéc nghieät” 9, 1 “Nguyeân taéc coâng (Management vieäc” (Management Thaáp “Impoverished”) “Autocratic task”) Thaáp Troïng veà SAÛN XUAÁT Cao Hình 6-4: Maïng löôùi Laõnh ñaïo cuûa Blake & Mouton. GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 7
Quaûn trò hoïc Ñaïi cöông Chöông 6: Coâng taùc ñieàu khieån Moâ hình Laõnh ñaïo theo Möùc ñoä tröôûng thaønh cuûa caáp döôùi (P. Hersey & K.Banchard, Ñaïi hoïc Ohio): Nhieàu S3. HOÃ TRÔÏ/THAM GIA S2. GÔÏI YÙ/ KEØM CAËP (FACILITATING/ (SELLING/COACHING) PARTICIPATING) Quan taâm ñeán CON NGÖÔØI S4. UÛY QUYEÀN S1. CHÆ ÑAÏO (DELEGATING) (TELLING) Nhieàu Ít Quan taâm ñeán COÂNG VIEÄC Tröôûng thaønh Cao Cao Thaáp Thaáp veà coâng vieäc Tröôûng thaønh Cao Bieán ñoåi Thaáp Cao veà taâm lyù Möùc ñoä saün IV. Nhieät III. Dao II. Vôõ I. Baét ñaàu, saøng cuûa NV tình, tin ñoäng, mieãn moäng nhieät tình caäy cöôõng Hình 6-5: Moâ hình laõnh ñaïo theo möùc ñoä tröôûng thaønh cuûa caáp döôùi (coù boå sung) GV: Tröông T. Lan Anh (Khoa QLCN) 8